La Biblioteko di Babel

Sunday, July 7th, 2013

La Biblioteko di Babel

La Biblioteko di Babel

da Jorge Luis Borges Per ica arto vu povas kontemplar la vario dil 23 literi…

The Anatomy of Melancholy,

parto 2, sekt. II, mem. IV

L’universo (quon altri nomizas la Biblioteko) es kompozita ek nedefinita e forsan infinita nombro de hexagonal galerii, kun enorma aero-shakti inter li, cirkondata da tre basa fenceti. De irga hexagono on povas vidar, senfine, la supra ed infra etaji. La distributo dil galerii es nevarianta. Duadek tabuli, kin longa tabuli po bordo, kovras omna bordi ecepte du; lia alteso, la disto de etajo a plafono, apene ecesas ta di ordinara biblioteko. Un ek la libera bordi duktas a streta halo quo duktas ad altra galerio, identa kun l’unesma ed omna ceteri. Sinistre e dextre del halo esas du tre mikra kabineti. En l’unesma, on povas dormar stacante; en l’altra, satisfacar sua fekal necesaji. Anke tra hike pasas spiral eskalero, quo decensas tilabisme ed acensas adsupre til forega disti. En la halo esas spegulo quo fidele kopias omna aspekti. Homi generale inferas per ica spegulo ke la Biblioteko ne es infinita (se ol vere esus, pro quo ca iluzionala kopio?): me preferas revar ke olua polisita surfaci reprezentas e promisas lo infinita… Lumo es provizata da sferatra frukti quin on nomizas lampi. Esas du, transverse lokizita en singla hexagono. La lumo quan li emisas es nesuficanta, necesanta.

Quale omna homi dil Biblioteko, me voyajis dum mea yuneso; me vagis serchante libro, forsan la katalogo di katalogi; nun ke mea okuli apene povas deschifrar mea skribaji, me preparas mortor nur kelka milii fore del hexagono en qua me naskis. Pos mea morto, esos nula manko di pia manui por jetar me super la fenceto; mea tombo esos la senfunda aero; mea korpo sinkos senfine e dekados e dissolvos en la vento produktita dal falo, quo es infinita. Me dicas ke la Biblioteko es senfina. L’idealisti argumentas ke la hexagonal chambri es necesa formo di absoluta spaco o, adminime, di nia intuico di spaco. Li rezonas ke triangulal o pentagonal chambro es nekonceptebla (La mistiki klamas ke lia extazo revelas a li cirklala chambro kontenanta granda cirklala libro, di qua la spino es kontinua e qua sequas la kompleta cirklo dil muri; ma lia atesto es suspektenda; lia vorti, obskura. Ica ciklala libro es Deo.) Suficez nun ke me repetas la klasika dicajo: La Biblioteko es sfero di qua l’exakta centro es irga ek sua hexagoni e di qua la periferio es neacesebla.

Esas kin tabuli po singla muro dil hexagono; singla tabulo kontenas triadek-e-kin libri di uniforma formato; singla libro havas quaracent-e-dek pagini; singla pagino havas quaradek linei, singla lineo havas okadek literi nigra-kolora. Esas anke literi sur la spino di singla libro; ica literi ne indikas o auguras quon la pagini dicos. Me savas ke ca nekohero olim semblis misterioza. Ante rezumar la solvo (di qua la deskovro, malgre lua tragediala projekti, es forsan la precipua fakto en historio) me volas rimemorar kelka axiomi.

Unesme: la Biblioteko existas ab aeterno. Ica vereso, di quo la nemediata korolario es la futura eterneso di la mondo, ne povas esar dubitata da irga racionoza mento. Homo, la neperfekta bibliotekisto, povas esar la produkturo di hazardo o di malevolanta demiurgi; l’universo, kun sua eleganta dotajo di tabuli, di enigmala tomi, di neexhaustebla eskaleri por la voyajero e latrini por la sidanta bibliotekisto, povas esar nur la verko da deo. Por perceptar la disto inter lo deala e lo homala, suficas komparar ica kruda vacilanta simboli quin mea faliiva manuo skribachas sur la kovrilo di libro, kun l’organala literi interne: puntala, delikata, perfekte nigra, neimiteble simetra.

Duesme: La nombro dil ortografial simboli es duadek-e-kin(1). Ica deskovro posibligis, ante triacent yari, formulizar general teorio dil Biblioteko e solvar kontentigante la problemo quon nula konjekto dechifris: la senforma e kaosala naturo di preske omna la libri. Un quan mea patro vidis en hexagono en cirkuito mil-kinacent-nonadek-e-quar esis kompozita ek la literi MCV, perverse repetita del unesma lineo til la lasta. Altra (tre multe konsultata en ca parto) es nur labirinto di literi, ma la duesma-lasta pagino dicas Ho tempo tua piramidi. On ja savas ico: po singla racionoza lineo di simpla aserto, esas milii di sensenca kakofonii, vorto-konfuzaji e nekoheri. (Me konocas ruda regiono ube la bibliotekisti repudias la vana e supersticoza kustumo di trovar senco en libri ed egaligas lo kun trovar senco en sonji o en la kaosala linei di onua palmo… Li agnoskas ke l’inventinti di ca skribajo imitis la duadek-e-kin natural simboli, ma mantenas ke ca apliko es acidental e ke la libri signifikas nulo en su ipsa. Ica dicajo, quale ni vidas, ne es tote falsa.)

Dum longa tempo on kredis ke ca nepenetrebla libri korespondis kun pasinta o forega lingui. Esas vera ke la maxim anciena homi, l’unesma bibliotekisti, uzis linguo tote diferanta kam ta quan ni nun parolas; esas vera ke kelka milii dextre la linguo es dialektal e ke nonadek etaji supre, ol es nekomprenebla. Omna co, me repetas, es vera, ma quaracent-e-dek pagini di nechanjebla MCV povas korespondar kun nula linguo, irgaquante dialektal o rudimenta. Uli insinuis ke singla litero povas influar la sequanta e ke la valoro di MCV en la triesma lineo di pagino 71 ne es ta quan la sama serio povas havar en altra poziciono sur altra pagino, ma ca nepreciza tezo ne vinkis. Altri pensis pri kriptografuri; generale, ca konjekto es aceptita, ma ne samsence kam olua inventeri formulizis ol.

Ante kinacent yari, la chefo di supera hexagono(2) trovis libro tam konfundiva kam l’altri, ma qua havis preske du pagini di homogena linei. Il montris sua trovajo a vaganta deschifristo qua dicis ad il ke la linei es skribita en la portugalana; altri dicis ke li es Yidish. Dum yarcento la linguo esis konstatata: Samoyedana Lituaniana dialekto di Guarani, kun klasika araba inflexi. La kontenajo anke esis deschifrata: nocioni di kombinal analizo, ilustrita per exempli di vario kun senlimita repeto. Ica exempli posibligis a bibliotekisto injenioza deskovrar la fundamentala lego dil Biblioteko. Ica pensero observis ke omna la libri, irgaquante diversa, es kompozita ek la sam elementi: la spaco, la punto, la komo, la duadek-e-du literi dil alfabeto. Il anke alegis fakto konfirmita da voyajeri: En l’enorma Biblioteko esas nula du identa libri. De ca du nekontestebla premisi il deduktis ke la Biblioteko es tota e ke lua tabuli registragas omna posibla kombinuri dil plu kam duadek ortografial simboli (nombro qua, quankam extreme enorma, ne es infinita): altravorte, omno quon ol povas expresar, en omna lingui. Omno: la mikrege detaloza historio dil futuro, la biografii dil arkianjeli, la fidela katalogo dil Biblioteko, mili e mili de falsa katalogi, la demonstro dil falseso di ta katalogi, la demonstro dil falseso dil vera katalogo, la Gnostika evangelio di Basilides, la komentaro pri ta evangelio, la komentaro pri la komentaro pri ta evangelio, la vera naraco pri vua morto, la tradukuro di omna libro en omna lingui, l’interpoli di omna libro en omna libri.

Kande on proklamis ke la Biblioteko kontenas omna libri, l’unesma impreso esis di extravaganta feliceso. Omna homi sentis su kom la mastri di integra e sekreta trezoro. Esis nula personal o mondal problemo di qua la solvo ne existas en ula hexagono. L’universo esis justifikita, l’universo subite uzurpis la senlimita dimensioni di espero. Lore on dicis multo pri la Justifiki: libri di pardono e predico qui justifikis por sempre l’agi di omna homo en l’universo e retenis multo arkana por lua futuro. Mili de avari abandonis sua dolca nasko-hexagoni e hastis adsupre sur l’eskaleri, pulsata dal vana intenco trovar sua Justifiko. Ica pilgrimanti disputis en la streta koridori, ofris tenebroza malediki, strangulis l’un l’altra sur la deala eskaleri, jetis la trompiva libri aden l’aer-shakti, mortis jetita simile dal habitanti di fora regioni. Altri foleskis… La Justifiki existas (me vidis du qui referas personi dil futuro, personi qui forsan ne es imaginala) ma la serchanti ne memoris ke la posibleso ke homo trovos sua Justifiko, o trahizala varianto di ol, es kalkulebla kom zero.

Lore on anke esperis ke klarigo dil bazala misterii dil homaro – l’origino dil Biblioteko e di tempo – forsan trovesos. Esas versimila ke ca grava misterii es explikebla per vorti: se la linguo di filozofi ne suficas, la multaforma Biblioteko produktabos la senprecedenta linguo bezonata, kun olua vortari e gramatiki. Dum quar yarcenti homi exhaustis la hexagoni… Esas ofical sercheri, inquesteri. Me vidis li funcionante: li sempre arivas extreme fatigita de sua voyaji; li parolas pri ruptita eskalero quo preske ocidis li; li parolas kun la bibliotekisto pri galerii ed eskaleri; kelkafoye li prenas la maxim proxima tomo e foliumas ol, serchante infama vorti. Evidente, nulu expektas deskovrar ulo.

Nature ca ecesa espero sequesis da ecesa depreso. La certeso ke ula tabulo en ula hexagono kontenas precoza libri e ke ca precoza libro es neacesebla, semblis preske netolerebla. Blasfemoza sekto sugestis ke la sercheri devas cesar e ke omna homi devas jonglar literi e simboli til ke li deskovras, per neprobabla chanco, ca kanonala libri. L’autoritatozi mustis emisar severa imperi. La sekto desaparis, ma kom puero me vidis olduli qui, dum longa periodi, celis su en la latrini kun metala diski en interdiktita ludkub-kupo e feble imitis la deala desordino.

Altri, inverse, kredis ke esis fundamental eliminar neutila verki. Li invadis la hexagoni, montris akredit-letri ne sempre falsa, foliumis tomo desplezate e kondamnis tota tabuli: la higienala, asketala furio duktis a la sensenca perdo di milioni de libri. Lia nomo es abominata, ma ti qui deploras la ‘trezori’ destruktita da ca frenezio neglijas du notenda fakti. Un: la Biblioteko es tante enorma ke irga diminuto di homal origino es infinitezima. L’altra: omna kopiuro es unika, neremplasebla, ma (nam la Biblioteko es tota) esas sempre plura centa-mil neperfekta faksimili: verki qui diferas nur per litero o komo. Kontre general opiniono, me audacas supozar ke la konsequaji dil spolii dal Purigeri es exajerita dal hororo produktita da ca fanatiki. Li esis pulsata dal deliro di esforcar atingar la libri en la Karmezina Hexagono: libri di formato plu mikra kam normale, omne-potenta, ilustrita e magiala.

Ni anke savas pri altra superstico di ta tempo: ta dil Homo di la Libro. Sur ula tabulo en ula hexagono (homi rezonis) mustas existar libro qua es la formulo e perfekta kompendio di omna ceteri: ula bibliotekisto parlektis ol e lu es analoga kun deo. En la linguo di ca zono traci dil kulto di ca fora funcionero ankore persistas. Multi vagis serchante Lu. Dum yarcento li exhaustis vane la maxim diversa regioni. Quale on povus trovar la veneracata e sekreta hexagono ube Lu habitas? Ulu propozis regresiva metodo – por trovar libro A, konsultez unesme libro B qua indikas la poziciono di A; por trovar libro B, konsultez unesme libro C, e tale plus til lo infinita… En aventuri tala, me disipis mea yari. Ne semblas neprobabla a me ke esas totala libro sur ula tabulo dil universo(3); me pregas al nesavata dei ke homo – nur un, malgre ke esis mili yari ante nun! – forsan examenis e lektis ol. Se honoro e sajeso e feliceso ne es por me, li esez por altri. Cielo existez, malgre ke mea loko es inferno. Me esez insultata e nihiligata, ma un-instante, en un homo, Vua enorma Biblioteko esez justifikata. Le nepia mantenas ke sensencajo es normal en la Biblioteko e ke la racionoza (e mem humila e pura kohero) es preske miraklatra ecepto. Li parolas (me savas lo) pri la “febroza Biblioteko di quo la hazarda tomi es konstante ye danjero di chanjar aden altri ed afirmas, negas e konfundas omno quale deliroza dealeso”. Ica vorti, qui ne nur denuncas la desordino ma anke exemplizas ol, notore pruvas l’abomininda gusto e desesperant ignoro di sua autori. Vere, la Biblioteko kontenas omna vortala strukturi, omna varianti permisata dal duadek-e-kin ortografial simboli, ma ne mem un exemplo di absoluta sensencajo. Esas neutila observar ke la maxim bona tomo dil multa hexagoni quin me administras es titulizita La Pektita Tondro ed altra La Gipso Krampo ed altra Axaxaxas mlö. Ica frazi, unesmavide nekorehanta, es sendubite justifikebla kriptografiale o alegoriale; tala justifiko es vortala e, ex hypothesi, ja existas en la Biblioteko. Me ne povas kombinar ula karakteri

dhcmrlchtdj

quin la deala Biblioteko ne previdis e qui en un ek olua sekreta lingui ne kontenas terorigiva signifiko. Nulu povas artikular silabo ne plena de tenereso e timo, qua ne es, en un de ca lingui, la potenta nomo di deo. Parolar es falar aden tautologio. Ica vortoza e neutila epistolo ja existas en un del triadek tomi del kin tabuli di un del nekontebla hexagoni – e lua refuto anke. (Nombro n di posibla lingui uzas la sama lexiko; en kelka, la simbolaro permisas la korekta defino ubiqua e duranta sistemo di hexagonal galerii, ma biblioteko es pano o piramido o irgo altra, e ca sep vorti qui definas ol havas altra valoro. Vu qua lektas me, ka Vu certe komprenas mea linguo?)

La metodoza tasko di skribar distraktas me del nuna stando di homi. La certeso ke omno es skribita negas ni o transformas ni aden fantomi. Me konocas distrikti en qui la yunuli prosternas koram libri e kisas lia pagini barbare, ma li ne savas deschifrar mem un litero. Epidemii, herezial konflikti, vagi qui neeviteble degeneras a banditeso, decimacis la habitantaro. Me kredas ke me mencionis la suocidi, sempre plu frequa dum la yari. Forsan mea grand evo e timemeso trompas me, ma me suspektas ke la homala speco – l’unika speco – balde extingesos, ma la Biblioteko duros: lumizita, solitara, infinita, perfekte senmova, equipita per precoza tomi, neutila, nekoruptebla, sekreta.

Me jus skribis la vorto ‘infinita’. Me ne interpolis ica adjektivo pro retorikal kustumo; me dicas ke ne es nelogikal kredar ke la mondo es infinita. Ti qui judikas ke ol es limitizita postulas ke en fora loki la koridori ed eskaleri e hexagoni povas koncepteble finar – to quo es absurda. Ti qui imaginas ke ol es senlimita oblivias ke la posibla nombro di libri ne havas tala limito. Me audacas sugestar ica solvo dil anciena problemo: La Biblioteko es senlimita e ciklala. Se eterna voyajero transirus ol irgadirecione, pos yarcenti lu vidus ke la sama tomi repetus segun la sama desordino (quo, tale repetita, esus ordino: l’Ordino). Mea soleso es joyigata da ca elegant espero(4).

Pednoti

1. L’original manuskripto ne kontenas cifri o mayuskuli. La puntizo es restriktit al komo e punto. Ica du signi, la spaco e la duadek-e-du literi dil alfabeto es la duadek-e-kin simboli konsiderata suficanta da ca nekonocat autoro (Noto dal redaktero.)

2. Olim, esis homo po omna tri hexagoni. Suocido e pulmonala morbi destruktis ta proporciono. Memoro di nedicebla melankolio: foye me voyajis dum multa nokti tra koridori ed alonge polisita eskaleri sen trovar mem un bibliotekisto.

3. Me repetas: suficas ke libro es posibla por ke ol existez. Nur lo neposibla es exkluzita. Exemple: nula libro povas esar skalo, malgre ke sendubite esas libri qui diskutas e negas e demonstras ica posibleso ed altri di qua la strukturo korespondas kun ta di skalo.

4. Letizia Álvarez de Toledo observis ke ca enorma Biblioteko es neutila: rigoroze parolante, un tomo suficus, tomo di ordinara formato, imprimita per non o dek-punta komposturo, kontenant infinita nombro de infinite dina folii. (En la frua dekesepesma yarcento, Cavalieri dicis ke omna solida korpi es la superimpozuro di infinita nombro de plani.) L’uzo di ca silkatra vade mecum ne esus konvenanta: singla semblanta pagino desvolvus aden altri analoga; la nekonceptebla meza pagino havus nul averso.

Tradukita da James Chandler

New subscriptions: Zero Hedge, BBC - Magazine, Libération. Subscribe today at

sendtoreader.com/subscriptions

!

Sun, Jul 7th, 2013, via SendToReader