Malmalice

Malmalice

Johán Valano

LA NUOVA FRONTIERA eldonejo

Librofako de Literatura Foiro

Kuopio — Pizo/Pisa

1977

Malmalice

JOHÁN VALANO

MALMALICE

"LA NUOVA FRONTIERA" ELDONEJO

LIBROFAKO DE LITERATURA FOIRO

KUOPIO — PIZO/PISA

1977

originalaj poemoj

unua eldono - 1977

Kompostis Librofako de LITERATURA FOIRO, Kuopio (Finnlando)

Presis LA NUOVA FRONTIERA eldonejo, Pizo/Pisa (Italujo)

© 1977 Johán Valano

ĉe Kultura Centro Esperantista

Postiers 27

2300 La Chaux-de-Fonds (Svislando)

al Nicole

ENHAVO

Bomboj falis ......................................... paĝo 11

Premsonĝo ............................................ „ 12

Lulkanto ............................................. „ 14

La pioĉanto .......................................... „ 16

Kapturniĝo / La kialo ................................ „ 19

Printempo en la Moza Valo ............................ „ 20

Sezonoj .............................................. „ 22

Ripozo ............................................... „ 23

Studentaj jaroj ...................................... „ 24

Ferie ................................................ „ 25

La amuzisto de la Reĝo ............................... „ 27

Mi amas .............................................. „ 29

Memore ............................................... „ 30

Urbolumoj ............................................ „ 31

Donaco ............................................... „ 33

Ombroj dimanĉaj ...................................... „ 34

Senpoveco ............................................ „ 36

Balado pri lakeo de imperiistoj ...................... „ 38

Balado pri fia ordoperturbanto ....................... „ 39

Brila cerbo .......................................... „ 40

Solena saluto ........................................ „ 41

Ĝemeloj .............................................. „ 46

Spegule .............................................. „ 47

Kaj tiel plu ......................................... „ 51

Balado pri atenta orelo .............................. „ 54

Balado pri vespera amo ............................... „ 55

finpresita en januaro 1978

ĉe «offset vallerini» pizo, italujo

Prezenti al publiko, esperantista aŭ ne, la meritojn

de nia lingvo jam delonge provas kompetentaj fervoruloj. Inter ili,

unu el la plej konvinkaj, buŝe kaj skribe, estas sendube Johán

Valano pro sia vere originala, klera kaj sprita maniero.

Unu el liaj favorataj argumentoj ĉiam akcentis la a-

partan taŭgecon de esperanto por poezio. Konkretan pruvon pri la

valido de tiu lia aserto vivplene donas la nuna versaro dorminta

longe en tirkesto.

Kolekto modesta laŭ amplekso, sed ege riĉa laŭ la va-

rio de la temoj kaj formoj, ĝi montras entute freŝan koncepton pri

la rimedoj kaj celoj de la poemarto. Per sia simplo kaj kristala

neteco, ĝi ne ambicias iĝi "populara", sed, pli ĝuste, komprenebla

por ĉiuj aŭ almenaŭ por la plimulto el la legontoj.

La aŭtoro sentas iel kunsanga al si la lingvon, kiun

li lernis jam dum la knabaĝo, kaj per ĝi sukcesas esprimi tute spon-

tane kaj plej nature tre nuancitan gamon da emocioj antaŭ la prema

potenco de la realo. Se, foje, lia brila verstekniko lin logas al

eksperimentoj, al aliteraciaj kaj sonaj ludoj, li tamen neniam for-

gesas la postulojn de la koro kaj de la homa digno. Pri tio atestas

ekzemple la whitman-aj odoj Senpoveco, Solena saluto aŭ

la delikata tenero de la Balado pri vespera amo. Sed kiel

ne admiri la cizelitajn juvelojn de Printempo en la Moza

Valo, Sezonoj, Ferie?

Se la aŭtoroj de PARNASA GVIDLIBRO definitive kon-

damnis kion ili nomas aborta rimo, kelkaj talentuloj atingis per

ĝi tre plaĉajn efektojn, kaj Johán Valano sukcese sekvis ilian aŭ-

dacan ekzemplon. Li pruvas, ke tiaj rimoj, parencaj al la hispana a-

sonanco, se lerte uzitaj, fakte neniel ĝenas, sed male kontribuas al

la harmonio de la poemo.

Poezio estas esploro, rivelo kaj ankaŭ peto por dia-

logo. Mi firme esperas, ke tre multaj respondos al la mesaĝo de Va-

lano, eĉ se nur en la intimo de sia koro.

Henri Vatré

Adoleskanto emas poezii, kaj Johán Valano ne estis escepto.

Li versis pro la plezuro versi, aŭ eble pli ĝuste pro interna nesu-

perebla bezono sin esprimi kantavorte.

Neniam la ĉi tie prezentotaj pecoj celis publikan aperon, ĉar neniam

la aŭtoro imagis, ke tia intima elanimigo de la sentoj kaj impresoj

povus interesi iun ajn.

Kiam liaj unuaj poeziaj provoj surpaperiĝis,

Valano aĝis 14-16 jarojn, kaj la dua mondmi-

lito estis finiĝanta. Lian tiutempan verkadon

nesurprize stampas la teruraj okazaĵoj, kiujn

li tiam ĵus travivis.

La tri unuaj pecoj de ĉi tiu kolekto sendube

ŝuldiĝas al bezono igi psike asimileblaj fak-

tojn tiel barbare sensencajn, ke ili defias

sanan prudenton.

BOMBOJ FALIS

Ĉi tie iam estis domoj

kaj kantoj sonis tra l' aer'.

Nun staras nigraj domfantomoj

timige mutaj en vesper'.

Ĉi tie iam infaneto

soldaton ludis kun plezur'.

Nun kuŝas korpo de poeto

tordita, ĉe brulanta mur'.

Ĉi tie iam regis lumo

kaj vibris varma vivosent'.

Nun ŝvebas ĉie akra fumo,

funebre peza en silent'.

Ne pasis longa tempodaŭro,

rapide venis buĉa ŝtorm',

senteblas ĉie nur bedaŭro:

trankvilas urb' en morta dorm'.

PREMSONĜO

Ekdetrue en mallumo

venis brue granda zumo,

prenis brute en la fumo

vivojn de la ter'.

Se matenoj bonodoris

en ĝardenoj kiuj floris,

ĉiaj benoj forvaporis,

restis la sufer'.

Ili ŝutis ŝtalan ŝtormon

sur la homan pacan dormon,

ŝanĝis ĉion en senformon;

sangis tuta land'.

Kaj la domoj estis pestaj,

kaj la homoj iĝis bestaj,

nur malbonoj estis restaj;

ĉesis ĉiu kant'.

En infera karnavalo

sub la fera arma falo

iĝis tero karda valo,

ĉu reeblos vek'?

Kaj la kortoj fumis putre,

kaj la korvoj nubis supre,

kie korpoj kuŝis nutre

logaj al la bek'.

Sub mortiga bomba kraĉo

vivoj iĝis torda kaĉo

preta por la morda maĉo

de malsata hund'.

El la vento kiu muĝis,

el la venko kiu ruĝis,

el la venĝo, kien fuĝis

vi kun via vund'?

Premas min ĉi ĉio naŭze,

tremas daŭre mi senkaŭze,

ĝemas mia kor' senpaŭze

dum sencela ir'.

Ĉu neniu kun mi solu?

Ĉu nenio min konsolu?

Ĉu nenia sorto volu

ĉeson de la ŝir'...?

LULKANTO

Ekdormu do frateto,

ne pensu plu pri ĝi,

ekdormu en kvieto

kaj zorgu pri neni',

forgesu pri ruino,

forgesu pri la bomb',

ne ploru pri patrino,

ne pensu pri la tomb',

foriris la soldatoj,

mutiĝis la pafil',

nun regas sur la stratoj

denove la trankvil'.

Ekdormu frato kara,

forgesu pri la lac',

disfalis temp' amara,

hodiaŭ estas pac',

Se paĉjo kun "adiaŭ!"

foriris en maten',

forgesu ke hodiaŭ

ne eblas plu reven',

nur sonĝu pri insuloj

en suna malproksim'

en kiuj por etuloj

ne plu ekzistus tim'.

Vin lulas anĝelkanto

el ora paradiz'

... Ne veras, ke l' lulkanto

frosttremas sub ĉemiz'...

Kiam vivspertoj restas neasimileblaj, ja tipa

solvo por pluvivi sanmense estas ilin ignori.

Strebadon tiudirektan verŝajne priskribas la

sekvanta poemo, kvankam kompreneble la ado-

leskanta aŭtoro ne komprenis ĝian signifon,

kiam li ĝin verkis.

LA PIOĈANTO

La viro pioĉis, pioĉis

ŝtonetan kaj hardan la teron,

sub brulo, sub brilo, pioĉis,

spitante la ardan someron.

La basko ĉemiza eliris

el sub pantalono malpura;

frapante li akre elspiris,

kun peno, per spiro terura.

Sub lia ĉemizo ŝvitplena

muskoloj laŭritme sin rulis

kadence kun movo la pena.

Sub moko de suno li brulis.

Hararo brilgrasa malsekis

kaj gutojn fluigis vizaĝo,

pioĉe li teron revekis,

pioĉe kun frapa kuraĝo.

Jam milojn da miloj da jaroj

la truon en tero li fosis

sub suno, sub lun', sub stelaroj,

sub pluvo aŭ vento, pioĉis

sen ia ripoza sekundo,

senhalte, en prema silent',

dum sale ŝvitegis la frunto,

li fosis sen zorgo pri sent'.

Kaj kiam sub brula la bluo,

en varma senventa aer',

finfine profundis la truo

pli grande ol la malesper',

de si li ekprenis la koron

kaj tutan la amon la sian,

kaj tutan la sian doloron,

kaj tutan la vivon nescian,

kaj ĉion en truon li ĵetis.

Kaj daŭre post tiu ĉi faro

li strangan rideton ridetis,

penseme, dum longa ĉe-staro.

Senvorte li ŝtopis la truon,

kaj tiam, kun sonĝa anim',

li paŝis kviete, sen bruo,

al vojo de reva senlim'.

Sur la ĥaoson de la mondo homo povas ĵeti

rigardon jen humuran jen beloĉerpan. Ankaŭ

tiudirekte Valano eksperimentis.

KAPTURNIĜO

Tiome turniĝis

la tero,

de sia naskiĝo,

kaj kun ĝi turniĝis

homaro

pli ol laŭ sufiĉo!

Do kial vi miras

pri l' vero,

en tia kondiĉo,

ke iom deliras

homaro

pro kapoturniĝo?

LA KIALO

Vi demandas kiu penso

en mi kuris tra la menso

kiam mi unuafoje

vidis vin,

kial mi ridetas ĝoje

ĉiam kiam mi survoje

vidas vin?

Nu, samtempe kiel kapon,

oni vidas vian ĉapon.

PRINTEMPO EN LA MOZA VALO

La valo

pala

surmetis

kviete

la veston

festan

kaj majo

gaja

traboris

multflore

la vojon

ĝojan

salika

ŝiko

sin fleksas

branĉtekse

kun plora

kor'

feliĉa

fiŝo

petolas

scivole

el ronda

ond'

dimanĉaj

branĉoj

aldonas

burĝonojn

al havo

rava

la mozaj

rozoj

prezentas

talentojn

per skizo

ĉiza

alaŭdo

aŭdas

la ĵuron

murmuran

de flama

am'

dum knabo

rabas

la buŝon

tro ruĝan

de tima

in'

mateno

prenis

koloron

plej gloran

laŭ ĝusta

gust'

Mozfluo

luis

tualeton

koketan

por vala

bal'.

SEZONOJ

Jen floro

oras:

printempa

tempo.

La suno

junas:

trankvila

brilo.

La vento

pentas:

trablova

movo.

La neĝo

reĝas:

purblanka

flanko.

RIPOZO

Tiu odoro trankvila

de nokto brila

portas en tiun ĉi koron

la rememoron

de vana fru'

dum la rivero susura

en fluo pura

kantas promeson de paco

al kora laco

per kana bru'.

STUDENTAJ JAROJ

La amiko kiu babilas

kaj la tetaso sur tabl',

la ĉambreto kiu trankvilas

en la kunesta agrabl',

la gitaro kiu muzikas

en delikata la ton',

la vizaĝo kiu mimikas

laŭ la kantata kanzon',

la okuloj kiuj brilĝojas

gaje en lampa la lum',

la silento kiu kelkfojas

pace en pipa la fum'...

al ĉi ĉio kio hodiaŭ

tiom varmecas en kor'

ĉu ni devas diri "adiaŭ"?

vere ĉu devas ĝi for?

FERIE

Agrable

sur sablo

mi kuŝas,

kontente

la vento

min tuŝas.

Najbara

la maro

sin rulas

kaj luma

sub suno

min lulas.

Nur bruas

la skuo

de l' ondo,

forestas

la resto

de l' mondo.

Humurplena kunulo estas ŝatata, sed li riskas

sin enŝlosigi en klaŭna rolo ne responda al

la plej profunda realaĵo.

LA AMUZISTO DE LA REĜO

La amuzisto de la Reĝo

post kiam ĉiujn li ridigis

per moko pri la Reĝa leĝo

post kiam li reamikigis

la disiĝintajn korteganojn

kaj bonhumoron revenigis

forgesigante la ĉikanojn

kaj la planojn

de tiuj kiuj fiintrigis

do kiam ĉe la reĝa tábl

pro li revenis la konkordo

kaj la akordo de l' bonordo

en atmosfero de agrábl

la amuzisto de la Reĝo

kiam li ĵonglis per vortludoj

aŭ ŝercideoj aŭ aludoj

kaj per konduto plej amuza

ĝoje ruza

faligis Reĝan la koleron

tiam en pezan la vesperon

lasante post si grandan ĝojon

la amuzisto de la Reĝo

foriras

kaj li ekiras nigran vojon

de propra pena aĉekzisto

sed lin neniu amuzisto

eltiras

el vivsoleco senkonsola

kaj en la ardo de l' rigárd

ne brilas plu io petola

malvarmas nur grizo malmola

kiel la ŝtalo de ponárd.

En la aĝo inter 20 kaj 25 jaroj, Johán Vala-

no, kiel la plimulto, ekzerciĝis en la mal-

facila arto ami, en kiu oni malofte sukce-

sas unuaprove.

MI AMAS

Mi amas.

Ĝin diras ĉiu kun rideto,

ripetas

senĉese ĝin amika famo.

Mi ridas

senkaŭze, sola sur la strato,

kaj batas

ĉi-mia koro kun rapido.

Okuloj

briladas pli ol ordinare

kaj haroj

senordas pli ol laŭregule

Malpeza

mi volus flugi tra l' aero,

libera

mi saltas ĉie kun frenezo.

Mi manĝas

kun nedireblo da plezuro,

kaj kuras

al plej malloga klub-aranĝo.

Jen kantoj

multiĝe venas nun ellipe,

dum ripoj

moviĝas ĝue enspirante.

La vivo

por mi radias ĉiam sune,

la juno

enloĝas min aperitive.

Mi danku

ĉielon pro via ĉeesto.

Ni festu!

Jen restas al mi tuta franko...

MEMORE

Kiel delikate

la luno

desegnas ombron

de branĉetoj junaj

sur mia kurteno

ora

tiel delikate

la nuno

revekas nombron

da memoroj lumaj

pri nia kunteno

kora.

URBOLUMOJ

Mi memoras la brilojn

de l' urbo lumanta

vidata el for',

kaj la gajajn babilojn

en trajno fumanta

kun brua vapor'.

Tiutempe mi trovis

ke l' vojo revena

plenplenas je hel',

kaj la trajno sin movis

tra lando ĝardena

en luma fabel'.

Antaŭ ol ni alvenis

ni pasis sur ponto

el forta metal',

la rivero ektremis

ĉe tiu renkonto

kun vibro de ŝtal'.

Tiam fajfo ekŝiris

la noktan kvieton

de la antaŭurb',

kaj la trajno eniris

la stacidometon

grincante, laŭ kurb'.

Nun ĉi tiun lumbelon

svenigis malhelo

de vana staci'.

Ĉu reven' havas celon

se tiu ĉi celo

ne plu estas vi?

La pecoj, kiuj nun sekvos, estis verkitaj

post la aĝo de 25 jaroj. Ilin komenti estus

neutile, kaj eble maldiskrete. Ni diru nur,

ke la poeto, kiu por kelka tempo forlasis

Eŭropon, renkontis la virinon, kun kiu vere

profunda amo povis radiki, kaj ke li vojaĝis

pro profesiaj kaŭzoj sur la tuta terglobo.

DONACO

Mi flugis foren al ĉielo

kaj tie vagis multajn jarojn

serĉe al la plej bela stelo

por meti ĝin sur viajn harojn.

... Sed tiel palis ĝia brilo

kompare kun ĉi harobel',

ke honta pri don' sen utilo,

mi ĝin reĵetis al ĉiel'.

Pri tonoj plaĉaj al la koro

nova ideo al mi venis

kaj, ŝtele, de anĝela ĥoro

mi la plej belan kanton prenis.

... Sed dum vi nur frazeton diris,

muzikis tiel via voĉ'

ke ne doninte mi foriris

kun plena kor' da memriproĉ'.

Kaj por donaco belkolora

pri kiu mirus la homar',

per fortostreĉo penlabora

mi ŝtelis bluon de la mar'.

Kun kelkaj vortoj de gratulo

mi min preparis por la don'

... Ve! bluis tro via okulo,

ne eblis tiu ĉi propon'.

Sed, strange, kiam mi donacis

manke de ĉio granda nur

ĉi koron, kiu tiom lacis

de l' longa serĉa aventur',

anstataŭ rigardaĉi moke

la signon de mia malriĉ',

vi donis vian reciproke

kaj min kondukis al feliĉ'.

OMBROJ DIMANĈAJ

Mi konas vian vizaĝon.

Mi renkontis ĝin tro ofte

sur la stratoj de dimanĉa urbo

kaj mi scias

ke ĝi fantomos al mi

kie ajn mi min kaŝos.

Mi konas vian vizaĝon

kaj viajn manojn harditajn

kaj la lacan kurbon de viaj ŝultroj.

Ili min trafis en Novjorko

en Frankfurto kaj en Singapur',

en Jaunde kaj en Prago,

sur la muzikplenaj stratoj

de Rio de Janeiro,

kaj sur la avenuoj de suna dimanĉo

en Sydney.

Mi konas vian obtuzan voĉon.

En Aŭstralio ĝi parolas malte,

en Svislando hispane,

kaj armene en soveta Georgi'.

En Londono ĝi odoras je palmoj malproksimaj,

kaj je proksimaj en Kinŝaso.

Sed egale ĉu ili ĉerpis vin

el homujo ekstera aŭ enlanda,

eterne samas la vizaĝo

kaj la nevidebla pezo sur la ŝultroj

kaj la okuloj

en kiuj esper'

estingiĝis.

Sur la stratoj dimanĉaj de la urbo

vi paŝas priplorinde

kun terura ŝarĝo el soleco

kaj fremdeco

en vira duopo aŭ triopo

senkolora senkolera

kun vakua rigardo fiksita

al ŝtopita horizonto

kie tagiĝas

neniam.

SENPOVECO

Vi ploras

mi rigardas vian junan vizaĝon

tiel belan kiam ĝi ne larmas

kun la grandaj naivaj okuloj

fenestro al infana mondo

la flamfloro de via buŝo

kaj haŭto tiel freŝe glata

ke ŝajnas

kvazaŭ vi ĝin ricevis ĵus

kaj dume vi ploras

mi rigardas vian junan vizaĝon

kaj jaroj fluas for antaŭen en mia cerbo

mi vidas ĝin sulkita kiel pometo postvintre

kun multe da grizo en la okuloj

kun velkinta buŝo

kaj haroj senkoloraj

eble vi repuŝe malbelos

ĉu grase dika

ĉu malmole eta seka

kiel sensuka branĉo

preta por rompiĝo

eble vi estos bela ankoraŭ

laŭ la beleco de grandaĝo

kun vivsperto legebla sur ĉiu trajto

kaj flagre en okulo la brila lumo de humur'

se nur vi plu vivos

37

kaj dum vi plore

esprimas vian malesperon

pri tiu memcentra knabo

kiu ludis per viaj korpo kaj sentoj

kiel per pilko

kiun la ludintoj post la matĉo forlasas

mi aŭskultas

mi komprenas

mi sentas amikecon

kiun mi volus trafe komuniki

kaj mi aŭdas ke morgaŭ eble vi mortigos

la maljunulinon kiu vi iam povus esti

turnante kontraŭ vin

la agreson

kiu devus celi al li

kaj mi balbutas

kaj miajn okulojn plenigas stulteco

mi ne trovas la vortojn

savajn

nek la teneran geston kiu

vin tiri povus el la marĉo

mi stumblas ĉe granda vasta abisma

manko

da solvaj ideoj

mi kolizias ree kaj ree

kun la kaptilaj muroj

de mia senpotenco

kaj dume

vi ploras plu.

BALADO PRI LAKEO DE IMPERIISTOJ

" Obscena estas li vipur'

kaj plago de la sindikato,

tion deklaris sen humur'

pri li la Centra Komitato.

Do lin ne aŭdu, marksa frato:

lin tordis lerta manipul'

de propagando kaj vulgato;

li estas nur reakciul'.

"Li laŭte blekas pri tortur',

vortaĉas kontraŭ aŭtokrato,

eĉ diras ke nia struktur'

socia servas al eksplŭato,

sed ĉefe signas lin stigmato

ke li favoras al pravul'

eĉ kontraŭ parti-aparato:

li estas nur reakciul'.

"Kaj tute prave la cenzur'

malhelpas al ĉi advokato

de objektiva procedur'

la veron diri pri la ŝtato.

Li estas aĉa demokrato

kun burĝa kredo al regul'

pri justa trakto kaj kompato:

plej tipe pri reakciul'."

Fortuloj, zorgu pri homfrato

kiu batalas kontraŭ bato

al ĉiu ajn justa postul'!

Ja spite al via diktato

plu pravos la reakciul'.

Ĉi tiu balado povas esti citata nur ĉe simila citado, samtempa kaj

samloka, de la Balado pri fia ordoperturbanto.

BALADO PRI FIA ORDOPERTURBANTO

"Danĝera estas li vipur'

kaj plago por aŭtoritato

kiu prizorgas pri sekur'

kaj pri bonordo en la ŝtato.

Do lin ne aŭdu, kara frato,

lin formis fia bolŝevist'

kaj subfosula aparato:

li estas aĉa komunist'.

"Li pledas kontraŭ la tortur',

indigas kontraŭ plutokrato,

asertas ke nia struktur'

socia servas al eksplŭato.

Lin krome signas la stigmato

ke li alvokis al rezist'

al ŝtatpolica inicjato:

li estas aĉa komunist'.

"Kun plena pravo la cenzur'

malhelpas al ĉi advokato

de egaleco kaj kultur'

aŭdigi sin en la debato.

Li estas stulta 'ruĝokrato';

kaj ŝtatprotekta policist'

lin rajte traktu sen kompato:

li estas aĉa komunist'."

Sinjoroj, zorgu pri homfrato

kiu batalas kontraŭ bato

al homa digno, kun persist';

finvenkos ne via diktato

sed pravo de la "komunist'".

Ĉi tiu balado povas esti citata nur ĉe simila citado, samtempa kaj

samloka, de la Balado pri lakeo de imperiistoj.

BRILA CERBO

Fakas la vortoj,

pompas la digno,

paĝoj turniĝas kun vigl',

gestas la manoj,

lipoj artikas,

kiom vi kredas je vi!

Teksas vi frazojn

nesupereblajn

iom rapide por mi,

ĵongle vi vortas

kaj universo

estas ludilo por vi.

Alte abstraktas

vasta pensado,

fulmas la cerb-energi'.

Kiom vi legis!

Kiom vi scias!

Kiom vi certas pri vi!

Kaj mi aŭskultas,

mi ne komprenas

punkton eĉ de la teori'.

Sed min impresas

nur ke vi tiom

penas imponi... al vi.

SOLENA SALUTO

Mi salutas vin, ho celo de la homoj!

Rigardu nin kuri barakte

kiel ratoj en tro malvasta spaco

tra miraĝa marĉo alloga

jen laŭ tiu vojo, jen laŭ tiu ĉi,

obstine obtuze obsede

fascinate

al vi.

Rigardu nin strebi!

Kiom da investo por bakŝiŝi

la gardanton de via pordego!

Kiom da energio por malfermigi ĝin!

Kiom da vana vanta vaka

senvida rigardo al ĝi.

Mi salutas vin, ho celo de la homoj!

Spronante nin antaŭen

vi pikas pelas puŝas

nelacigeble

logante per radianta

aĵo aŭ eco

kies brila juveleco senlumiĝos tuj

post kaptoĝu'

momenta.

Ho celo nekonata, mi salutas kapkline

vin kiun ni celas tutforte

kvankam ni scias bone ke

kiam ni fine trafos la tiom sopiratan

amon aŭ riĉon aŭ potencon

aŭ ripozon aŭ pozicion

aŭ triumfon de la Afero

al kiu ni nin identigis

nelonge daŭros la sento de plenumiĝo

nelonge la ripoza ĝuo

antaŭ ol ni ekiros denove

pikate puŝate pelate

al vi.

Mi salutas vin, ho celo de la homoj,

kaj mi kriaĉas al vi ŝtormavoĉe

mian koleron.

Kial la iluzioj? Kial la trompludo?

Kial la tragika komedi'?

En la brula dezerto de la vivo

al la miraĝaj lagoj

kiujn vi metas inter vi kaj nia soifo

ni dediĉas niajn tutajn penojn kaj klopodojn

eĉ dumdorme sonĝante senscie pri vi

kaj neniam la soifo estingiĝas.

Rigardu: kelkaj ne plu strebas

kaj nur stagnas rezigne.

Iliajn revojn ŝvelintajn

de espero

glacia draŝpluvo

krevigis.

Tro lacaj por plu celi

aŭ tro naŭzitaj de l' trompo

duonmorte duondorme ili larvas tra vivo

fuŝita

provantaj anestezi en si

la akran raspon de l' soifo.

Ĉu homo havas nur elekton

inter larvi kaj spronati

inter nesento kaj sufer'?

Blinda palpanto mi serĉas komprenon

kaj vane demandas al la kunblinduloj

"Frato, kien vi celas?"

Ĉu feliĉen?

tio gustas monotone

ĉu dramen?

tro suferigas por taŭge satigi

eĉ se viktimrolo multloke bonfamas

ĉu morten?

oscedas tro vakue la kavo

por pravigi

la streĉon de tuta pena viv'

ĉu progresen?

sed progreso odoras je trompo

ĉar se ion per unu mano ĝi donas

alion ĝi reprenas per la dua.

Kaj dume la demando reeĥas en la kosmo

kiel en resona senhoma kaverno

nerespondite.

Mi salutas vin, ho celo de la homoj!

Dum al vi ni dediĉas

tiom da energio, da sango, da ploroj,

da kuraĝo kaj timo,

da cerbumo, da koro kaj karno vundataj

kaj da siniluziado

dum ni interpuŝiĝas barbare

interfrate batalas

kruele batas puŝas frapas

dum ni kuras al la tereno

de morala konkuro

por loki nin unuaj

en la konkurso de l' justuloj

kaj superece rigardi la aĉulojn

kiuj faras krude

kion ni subtile faras

dum haŝiŝe aŭ brande ni povas vin kapti

aŭ flegas memkompate nian falsan rezignon

je vi

vi staras transe

vualita nekonata nenomebla

kaj ni ne scias

ĉu vi estas absurdo aŭ senco.

Kaj tamen mi turnas min al vi

solene

por elmeti

la pugnon de mia ribelo

la palon de mia tim'

la grandajn okulojn de mia admiro

la ridaĉon de mia cinik'

kaj, de mia espero,

la manojn malrapide malrapide

malfermiĝantajn

kaj mi salutas vin, ho celo de la homoj,

vi transmonda pura fonto

al kiu blinde baraktas

senfino da soifantoj.

Jes mi klinas antaŭ vi mian kapon

salute

ĉar egale ĉu vi estas

post la mizeraj miraĝetoj de ĉi-mondo

la monstra miraĝego

aŭ post la kontentigetoj de la vivo

la finfina definitiva kaj absoluta

45

kontentigo,

el la nekona mallumo

jen ekbrilas flagrete

apenaŭ lumanta, jes ja,

sed tamen videbla certaĵo:

kio ajn vi estas

aŭ neestas

almenaŭ vi estas pli forta ol ni.

ĜEMELOJ

Mia malĝojo kaj mia ĝoj',

paro ĝemela vi tenas vin kune

tra mia vivo, en mia kor',

kaj vi prilumas jen nigre jen sune

la tutan iron de mia voj',

glata ĉe rido, kruta ĉe plor'.

Peza turmento, mia malĝoj',

kial animon vi tordas misforma,

ke ĝi vagadu en agoni',

kripla hundaĉo de nokto sendorma,

lame pelata, hurla ĉe boj',

amsoifanta orfo de Di'?

Kaj mia lumo, vi mia ĝoj',

kial vi ĉion ordigas serene

kiam la vivo ĝermis el mort'

kaj vi aperas diskrete kaj bene

ĉe mia pordo, sur mia sojl',

ore lumanta fonto de fort'?

Kial malĝojon, vi mia ĝoj'

provas brakumi per gesto gastama

kiel bubaĉon kisas patrin'?

Ĉu volis Dio ke lum' via flama

iĝu kun ombro viva aloj'

ĉar tiel lernas frukti l'anim'?

SPEGULE

Mi rigardis en spegulon

kaj la bebo kiun mi vidis

havis rondajn okulojn

avidajn je scio

ĝi fermadis malfermadis

la maneton

kvazaŭ por ion kapti

ĉu la signifon de l' mondo

en kiun li ĵetiĝis?

Mi rigardis en spegulon

kaj la knabo kiun mi vidis

faris grimacojn petole

kaj li iĝis io ajn

jen klaŭno jen gravulo

jen simio jen mefistofelo

jen simpla bubo ridanta

kaj li amuziĝis.

Dio! Kiom li amuziĝis

nur pro tio ke li estis

ajnulo.

Mi rigardis en spegulon

kaj mi vidis ulon senĝojan

korpe misproporcian

kun turmento videbla

sur ĉiu trajto vizaĝa

kaj io jen aroganta

jen honta

en la sinteno

kaj mi sentis min kulpa

ĉar mi ne komprenis lin.

Mi rigardis en spegulon

kaj mi vidis junan atleton

kun tonusaj muskoloj

kaj kapo lumigita

per la larĝa rideto de l' memfido.

Pantere facilmova

li iris

konkeri la mondon.

Mi rigardis en spegulon

kaj la viro kiun mi vidis

havis la lace pacan vizaĝon

de tiu kiu luktis

stumblis falis

sed la sorton venkis finfine

lerninte pri sia forto ion

kaj multon pri sia malforto.

Mi rigardis en spegulon

kaj mi estis terurita

ĉar la homo kiun mi vidis

portis sur la ŝultroj tiom

da mizero

tiom

da ronĝa zorgado

ke li zigzagis duonfale

en senluma pejzaĝo

ĉerande de klifo

kaj piede de l' klifo

nigre ŝaŭmis

morto.

Mi rigardis en spegulon

kaj mi vidis grizharulon

kun io serena kaj eĉ

humura

en la rigardo

de li estis ja forprenita ĉio

kio igis lin sekura

kaj do

zorga

kaj malpeze li paŝis

en la mano de dio.

Mi rigardis en spegulon

kaj mi vidis frenezan maljunulon

kun korpo kaduka

kaj menso redirada

redirada redirada

redirade rediranta

ĉiam la samajn vortojn

kiuj estis por li

la sumo de la saĝo

kaj por la homoj ĉirkaŭe

...

ve! por la homoj nur neniaĵo

aŭtomata.

Kaj jen okazis io plej stranga:

la maljunulo mem rigardis en spegulon

kaj li vidis estaĵon

en kiu samtempe samloke travideblis

interplektite

kvazaŭ kunteksite

bebo kaj junulo, viroj juna kaj eksjuna

kaj ankaŭ

la multjara cerbaĉulo mem.

Kaj ĉi tiu stranga

multpersona estaĵo

rigardis en spegulon

kaj tie kapriolis

karambolis

aŭ izolis

jen roko jen floro

jen malsata tigro

jen ŝafo sendefenda

jen groteska dinosaŭro

jen simio lerta kaj sperta

jen homo

simpla homa homo.

Kaj tiam la maljunulo

eksplodis per ridego

tiel sonora

kaj gaja kaj intensa

ke trans la korpolimojn

li dis-elkarniĝis

eksterkosmen

kaj jen li sentis

ke per unu ekstremo li tuŝas

inferon

kun torturista vizaĝo

tordita malame

en izola mizerkoreco

dum per alia ekstremo

li flugas

alten

pli alten

plej alten

al nevortigebla renkonto

tra lumo eterna

amen.

KAJ TIEL PLU

Vi grumblas.

Kun la pantoflaj piedoj sur seĝo

kaj la gluteoj sur brakseĝa rembur',

kun la dorso komforte subtenata

de pufa apogilo

li legas la gazeton.

Vi grumblas.

En la kuirejo vi ne ĉesas

iradi kaj venadi

reveni kaj reiri

kun manoj senripozaj

kaj cerbo kalkulanta

kion manĝi hodiaŭ

kaj vespere

kaj morgaŭ tagmeze

kaj morgaŭ vespere

kaj dimanĉe

kaj tiel plu

kaj tiel plu

plu plu plu plu.

Vi grumblas.

Kun unu mano enpoŝe

kaj alia ĉe la cigaredo

li sur balkono staras

kontemplante la printempon

kaj la preterpasantajn

knabinojn

estetikule.

Vi grumblas.

Al la lavĉambro vi malsupreniras

kun korbego plenplena je vestoj kaj tukoj

kaj cerbo kalkulanta:

pantalonon por la etulo

ŝuojn por la granda

pluvmantelon por Suzana

kaj fliki lian jakon

kaj tiel plu

kaj tiel plu

plu plu plu plu.

Vi grumblas.

Li iras labori.

Alportos li la monon.

Post paŭzo en drinkejo

plena je fumo kaj akraj odoroj

post kartludado aŭ diskuto politika

mastramiene li zigzagos

hejmen.

Vi grumblas.

Dum li laboris fore

viaj manoj ne haltis

nek viaj kruroj

nek via dorso

nek via cerbo

nek via buŝo

mallaŭte grumblanta

plu plu plu plu.

Vi grumblas.

Sur la blanka littuko

kiun vi lavis

premanta sur vi

sian ursan korpon

li riproĉas

vian negajecon,

kaj dume aktivas

la dikaj manoj sur vi

kaj la lipoj sur vi

kaj la ventro sur vi

kaj la lango en vi

kaj tiel plu

kaj tiel plu

plu plu plu plu.

Vi grumblas.

Plenigante la dokumenton

per sia dika malrapida skribo

sub via nomo

kontraŭ profesi'

li simple metas

sen.

Kaj vi nur grumblas

plu plu plu plu.

54

BALADO PRI ATENTA ORELO

Dum akre, raspe ni suferis

kaj nian cerbon vundis prém,

dum nia vivo tre mizeris

por ke ni povu trovi mem

kiel nin tiri el problém,

dum la malfacilaĵoj multis

kaj vivo stagnis en dilém,

vi kun atento min aŭskultis.

Kiam la ĝojo malaperis,

kiam la kanto estis ĝém,

kiam la menso malkoheris

sub la torturo de sistém

kiu nin premis ĝis ekstrém

dum administro nin insultis,

en morta vivo brilis gém:

jen vi bonvole min aŭskultis.

La ĉirkaŭmondo plej danĝeris,

silentis kantoj, nur blasfém

esprimis kiom nin superis

la burokrata anatém,

sed dum el fundo de la trém

eĉ al diablo nun ni kultis

kun preĝo pri savstrategém,

vi simpatie min aŭskultis.

Dediĉo

Sinjoro, ĉar nek rekviém

nek cedo al sinmortigém

el nia aĉa sórt rezultis,

vi longe vivu en poém:

min vastakore vi aŭskultis.

BALADO PRI VESPERA AMO

Nun kiam fine tago ĉesas

kaj bruoj malaperas for,

la lumo kiu nin karesas

agordas sin al mia kor'.

Sed se post alto de fervor'

la arda kanto trankviliĝos,

dum sereniĝos la ador'

neniom amo malfortiĝos.

Somera varmo malprogresas

kaj ombro sekvas post kolor',

jam ĉion vidi ne necesas:

beleco kuŝas en pudor'.

Sed se forsvenos kun langvor'

la ardo, dum somer' mortiĝos,

ne velkos nia pasiflor'

nek nia amo malfortiĝos.

Se sentoj jam ne plu kermesas,

se kvietiĝis juna vor',

kaj se la aĝo nun permesas

silenton ĝui kun favor',

ne cedis amo al ignor',

nek koro indiferentiĝos:

ĝi kantos simple en minor'

ke nia am' ne malfortiĝos.

Dediĉo

Ho kara! Eble la valor'

de l' kantoj de la trobador'

kiu vin amas neniiĝos,

sed fidu: ĝis la lasta hor'

ne lia amo malfortiĝos.

Al la antaŭparolo de Henri Vatré kaj al la komentarioj de

Valano mem, mi min permesas aldoni metrikan noteton: temas pri tipe

originala rimoskemo, kiun la aŭtoro de "La Verko de la Jaro 1976" —

Ĉu vi kuiras ĉine? — kelkfoje uzas.

Vatré nomas ĝin 'aborta rimo', sed almenaŭ la ĉi-koncerna

difino en PARNASA GVIDLIBRO montras tute alian aferon.

Efektive ne temas pri asonanco, sed pri rimsistemo, en kiu

la radikoj rimiĝas laŭ unu skemo kaj la finaĵoj laŭ alia. Ekzemple:

Jen florO a A

orAS: a B

printempA b C

tempO. b A

La sunO c A

junAS: c B

trankvilA ĉ C

brilO. ĉ A

Simile okazas, kun interesaj efektoj, ankaŭ en la poemoj:

Printempo en la Moza Valo kaj Mi amas.

La valana rimo eluzas do senkategoriece la radikojn, kaj

memstare la vortfinaĵojn.

Giorgio Silfer