За перагародкай

Аўтобус, пакалыхваючыся з боку на бок, выплыў з каўдобістай вулачкі на шырокую местачковую плошчу і, мінуўшы шэры драўляны касцёл, спыніўся ля сіняй дашчатай будкі. Коса прыбітая шыльда над яе малюсенькім акенцам абвяшчала: «Білетная каса».

— Стаім дваццаць мінут, — павярнуўся шафёр да пасажыраў.

Расчыніліся дзверцы, у аўтобус хлынула свежае, дрыготкае паветра з нейкім мяккім халодным пахам, — так яно пахне заўсёды, калі выпадзе першы снег, — і Андрэю Сідорчыку зрабілася адразу вальней. Ён адчуў бадзёрасць, прыемную лёгкасць. «А можа, выйду? — падумаў. — Насядзеўся. Столькі ж ехаў». I, памогшы гарбаценькаму вастраносаму пасажыру закінуць на плечы цяжкі, напакаваны невядома чым мяшок, выйшаў з аўтобуса.

Снег выпаў пасля ночы. Памаладзеў, абнавіўся свет. Павесялела неба. I гэтае старое, незнаёмае Андрэю мястэчка з шырокай плошчай, якую няроўным трохкутнікам абступалі двухпавярховыя, даўнішняй пабудовы цагляныя дамы, здалося незвычайна харошым, па-зімоваму чароўным, прывабным.

Сіняватая ранішняя сцішанасць панавала над мястэчкам. Часам яе абуджаў звонкі крык галак ды глухі шум грузавых машын, калі яны пераязджалі плошчу, шпурляючы коламі снег і бразгаючы ланцугамі.

Сідорчык, агледзеўшыся, абабіў з паліто скураной рукавіцай пацяруху, што набралася ад мяшка, закурыў і, не маючы дзе збавіць час, пайшоў да магазіна з высокімі цэмянтовымі прыступкамі. Прачытаў кароткую аб’яву пра распарадак дня ў магазіне і, пабойваючыся, каб часам хто не заняў яго месца, вярнуўся назад.

У аўтобусе ўжо сядзелі новыя людзі, але месца яго пуставала. Ён яшчэ крышку патупаў ля дзверцаў, не ведаючы, ці то садзіцца, ці то не. Але з сіненькай дашчатай будкі, прыгнуўшыся, выбег шафёр, за ім, кідаючы недакураныя папяросы, пацягнуліся мужчыны, і Андрэй ускочыў у аўтобус.

— Усе з білетамі? — крыкнуў шафёр у адчыненыя дзверцы.

— Ды ўсе, чаго ты! Хіба толькі мой каток? — адказаў з апошняга сядзення чалавек у доўгім кажусе і падняў з кошыка рудога ката.

— Ну, ладна, — незалюбіў шафёр і паклікаў некага яшчэ: — Ліда, будзеш правяраць білеты?

— Не, — азваўся з будкі жаночы голас.

— Як сабе хочаш… — шафёр гупнуў ботам па коле і пайшоў на другі бок аўтобуса, у кабіну.

Матор глуха фыркнуў, аўтобус задрыжаў і памаленьку крануўся з месца. З будкі выбегла маладзіца ў зялёным драпавым паліто, у шэрай пуховай хустцы, махнула рукой шафёру і, смеючыся, папрасіла:

— Дзімка, пачакай!

Аўтобус спыніўся, і пярэднія дзверцы нячутна і мякка раз’ехаліся.

Маладзіца абвяла ўсіх вачыма з той цікавасцю і строгай увагай, з якой заўсёды аглядаюць кантралёры пасажыраў перад тым, як пачаць праверку білетаў, і, адкінуўшы крысо паліто, па-жаночаму асцярожна і разам з тым неяк упэўнена і вольна прысела на доўгае, нікім не занятае сядзенне ля кабіны.

Андрэй даў ёй год дваццаць пяць. Але мела яна, напэўна, больш. Жанчына была таго ўзросту, у якім звычайна цяжка вызначыць, не завышаючы або не заніжаючы, колькі чалавеку год. На яе чыстым, бялявым тварыку ляжаў прыкметны клопат і нейкая разгубленая суровасць. Сінія вочы свяціліся мякка, цёпла, у іх была дабрата, шчырасць.

I яму здалося, каб да гэтай жанчыны хто загаварыў, то яна з ветласцю і ахвотай пачала б размову і, пэўна, гаварыла б больш сама, няхай сабе аб дробязным, нязначным, але так, як гэта ўмеюць гаварыць зычлівыя, сардэчныя людзі.

Андрэю Сідорчыку захацелася раптам загаварыць да маладзіцы. «Але з чаго пачаць? Каб была якая зачэпка», — меркаваў ён. — Спытаць, ці ведае яна тутэйшую мясцовасць? Бо тут недзе, недаязджаючы да Нёмана, перад ляском, як казалі яму ў рэдакцыі, ён павінен выйсці. Тут і будзе той калгас, адкуль ён, Андрэй Сідорчык, павінен вярнуцца ў Мінск з карэспандэнцыяй ці нават нарысам. Але ўсіх пасажыраў, вядома, здзівіць, чаму ён будзе распытваць у жанчыны, якая сядзіць далёка ад яго, а не ў бліжэйшых каго, ну хоць бы ў гэтага, што сядзіць поруч, відаць, дэмабілізаванага з арміі хлопца ў шынялі з бурачковымі пятліцамі.

Не, гэта ўсіх здзівіць. Лепей маўчаць, лепей сядзець так: адсюль добра відаць яе сінія палахлівыя вочы і вільготныя, па-дзіцячаму надзьмутыя вусны. Так лепш…

Жанчына расслабіла туга завязаную пуховую хустку, лёгка, вольна пакруціла маленькай галавой, а потым пачала расшпільваць паліто, доўга і пільна ўглядаючыся ў Андрэя.

Ён злавіў яе позірк і зачырванеўся. Сэрца яго затахкала і стаілася.

«Што са мною?» — наракаючы на сябе, адвярнуўся ён да акна.

Сцішыўшы ход, аўтобус ішоў на грудок. Голыя, рэдкія бярэзінкі на адхоне кружыліся, забягалі адна за адну і аставаліся ззаду. Цягнуліся густыя правады, ірваліся на белых кубках і цягнуліся далей. Засланяючы далёкі сіні лясок, паднімаў гарбатыя белыя плечы ўзгорак, знікалі адны і набягалі іншыя малюнкі позняй зімовай раніцы і незнаёмых абшараў поля, але ў вачах Андрэя ўсё іх хараство мяшалася і неяк бясследна нікла. Ён бачыў толькі дробненькі твар маладзіцы, і яму чамусьці здавалася, што яна, напэўна, цікуе за ім.

Аўтобус нахіліўся. Сідорчыка кінула да акна, ён прыпаў шчакою да халоднага шкла і доўга глядзеў, як плыло назад белае, што аж адбірала вочы, поле. Воддаль шашы мільганула невысокая ялінка, і Андрэю здалося, што гэта стаіць жанчына ў пуховай хустцы, у зялёным драпавым паліто і махае яму рукою.

Ён нават спачатку не ўцяміў быў, ці верыць гэтаму раптоўнаму, нечаканаму цуду, але ялінка паступова аддалялася і неўзабаве знікла. Там нікога не было.

Расчараваны, нібы што згубіўшы, Андрэй кінуў вачыма ў той бок, дзе павінна была сядзець жанчына і, убачыўшы яе, павесялеў, ажывіўся. Узрадаваўся, што яна тут, зусім блізка, і кінуўся ў гутарку да хлопца ў вайсковым шынялі:

— Самі, мусіць, нядаўна з арміі?

Хлопец здзівіўся нечаканаму запытанню незнаёмага чалавека, але, павярнуўшыся, адказаў з ахвотай:

— Ды ўжо месяцаў два, як дэмабілізаваўся.

— А далёка дзе едзеце?

— Што кажаце?.. Не, недалёка.

— Можа, у «Савецкую Беларусь», у Зачэпічы, часам?

— Ага.

— От, не спадзяваўся, што спадарожнік трапіцца, — Андрэй, узрадаваны, выгукнуў так моцна, што людзі паглядзелі ў яго бок, але ён заўважыў толькі позірк і скупую прыхаваную ўсмешку дзяўчыны, што сядзела ля кабіны. I, відаць, зразумеўшы, што парушыў звычайны гармідар аўтобуса, збянтэжыўся, астыў, пэўна болей ад таго, што маладзіца не зводзіла з яго вачэй.

— Калі ў адну дарогу, то нам пара выходзіць, — паднімаючыся з сядзення, папярэдзіў салдат.

— Выходзіць? — перапытаў Андрэй, не даўшы веры чутаму.

«Ды як жа гэта? А яна?.. — ён адчуў, што ногі адзеравянелі. — Вось табе, нават і не загаварыў. — Але раптам падумаў: — А можа і яна выйдзе на гэтым прыпынку?», — і падаўся за хлопцам.

— От і прыехалі, — сказаў той, выходзячы з аўтобуса.

Андрэй спусціўся на прыступку, але не вытрымаў, аглянуўся.

Яна, нагнуўшы галаву, туга завязвала на спіне хустку.

«Няўжо выходзіць?.. — I ён, узрадаваны, як сам не свой, скочыў на снег — цвёрды і слізкі, як лёд, пакаўзнуўся, але не ўпаў. Чорная коцікавая шапка слізганула з яго галавы. Растапырыўшы і выцягнуўшы рукі, нібы лавіў курыцу, Сідорчык кінуўся паднімаць шапку, а калі аглянуўся, аўтобус, пыхкаючы сінім дымком на шашу, памаленьку, але з кожнай хвілінай набіраючы хуткасць, адыходзіў усё далей і неўзабаве схаваўся за блізкім ляском.

Андрэй Сідорчык глядзеў на сіні лясок, прыслухоўваўся да нязвыклай зімовай цішыні поля, і неяк не верылася яму, што ён застаўся з гэтым дэмабілізаваным вайскоўцам, а людзі паехалі ў нейкі невядомы свет, куды паехала і яна са сваімі марамі, клопатамі і, пэўна, ніколі не здагадаецца аб тым, што ён, незнаёмы, чужы ёй чалавек, думае пра яе.

— Як смешна падчас здараецца ў жыцці… — сказаў уголас Андрэй, бязвольна, як не сваімі рукамі, нацягваючы на галаву шапку. — Вось сустрэнеш чалавека ў дарозе, глянеш на яго адзін толькі раз і запомніцца ён табе на ўсё жыццё, а з іншым гады пражывеш і, каб хацеў, твару не прыгадаеш.

— Не кажыце, — хацеў патрапіць Сідорчыку хлопец.

— Дык што, можа, падыбаем у тыя Зачэпічы? — перабіў гутарку Андрэй. — Далёка яны адсюль?

— Кіламетр які, не больш. Вунь там, — і хлопец паказаў на хмызняк, куды з шашы зварочвала добра ўжо ўезджаная санная дарога.

Да вёскі было не так і блізка, дарога здоўжылася. Хлопец болей маўчаў, не знаходзіў, з чаго зноў пачаць гутарку і Сідорчык.

Дарога вяла парадзелым маладнячком. Прысадзістыя хвойкі неяк далікатна трымалі на жаўтавата-зялёных лапках чысцюткі, белы снег. Весела выглядаў густы ядловец, сумаваў голы, шэры алешнік. Адзінота, перамешаная з трапяткой зацішнасцю, панавала над хвойнікам.

Лес скончыўся, і душу весяліла шырыня і бель поля.

На спадзе грудка было відаць недагледжанае, з голымі латамі гумянцо. Воддаль стаяла новая, пад нямецкі вугал хата. Заўважыўшы людзей і нарабіўшы брэху, з-пад хаты выбег пярэсты цыбаты сабака.

— Нешта тут не ссяляюцца з хутароў? — першы азваўся Сідорчык.

— А тут усяго і хутароў, што гэтая хата. У нас дык летась ссялілі, — адказаў хлопец.

— А вы што, не з гэтай вёскі? — Андрэй глядзеў, як хлопец, падаўшыся грудзьмі ўперад, ківаў галавою ў такт хадзе і неяк смешна целяпаў доўгімі рукамі.

— Я аж з Прылук. А тут да арміі на трактары рабіў. Тры гады. Кожны патайнік ведаю на зачэпіцкім полі. Зямля камяністая, хай яе… — прыпыніўся хлопец, чакаючы Сідорчыка. — Але калгас не кепскі. Людзі жывуць добра. Хочаце верце, хочаце не, але ад старшыні яно многа залежыць. Яшчэ за маю памяць быў тут Лябецкі. Вунь які дом у мястэчку паставіў. Калгаса не глядзеў. Потым з райкома Цагельскага прыслалі, то гэты, нябось, за людзей стаіць. Вельмі разумны чалавек. Вы то, пэўна, не заўважылі, каля самай кабіны сядзела дзяўчына — то гэта ж, кажуць, яго дачка кантралёрам аўтобусаў тут.

Сідорчык адчуў, як пахаладзела за плячыма.

— Замужам яна? — спытаў ён і паглядзеў, здзівіць гэта хлопца ці не.

Той нічога не адказаў, паціснуў толькі плячыма.

Дайшлі да гумянца. Пярэсты сабака, скачучы па снезе, кінуўся пад хату. I там ужо, асмялеўшы, зайшоўся ад густога брэху.

Гаўкаў доўга, пакуль Сідорчык з хлопцам не выйшлі на бязлесы ўзгорак, за якім пачыналася доўгая ў адну вуліцу вёска.

Ад калодзежа без хусткі, мільгаючы белымі нагамі і разліваючы з поўных вёдзер ваду, на другі бок вуліцы спяшалася маладзіца. Прыпынілася за веснічкамі і, паставіўшы вёдры, нібы перадыхнуць, доўга прыглядалася да чужых людзей.

«Незнаёмы чалавек у вёсцы, як дрэва ў полі, — заўсёды на віду», — усміхнуўся сам сабе Андрэй і, абводзячы вачыма хаты, спытаў у хлопца:

— А праўленне далёка дзе?

— Ды вунь за школай, — махнуў той рукою ў бок доўгага ашаляванага будынка з цёмна-сінімі вокнамі, што стаяў уздоўж вуліцы, за высокім плотам.

Развітаўшыся з хлопцам, Андрэй Сідорчык звярнуў у вулачку і натрапіў на сцежку да белага цаглянага доміка ў старых прысадах.

У праўленні было людна. Убачыўшы ля парога незнаёмага мужчыну, усе, нібы змовіўшыся, сціхлі і з інтарэсам змералі яго з ног да талавы.

— Дык што, Лазарук, едзеш ці не? — з покуця, яшчэ ўсё не заўважаючы Андрэя Сідорчыка, пытаўся гладка паголены чалавек.

— Ну, еду, чаго там! — нехта злосна азваўся з-за грубкі.

— Даўно сказаў бы так, — вочы голенага пабеглі ў другі бок, натрапілі на Андрэя і — спачатку прыжмурыліся, потым заплюшчыліся: — Вы да мяне?

— Калі вы старшыня, то да вас, — збянтэжыўся Сідорчык, не ведаючы, што рабіць: ці то стаяць ля парога, ці то падысці да стала.

— Я зараз, — нагнуў круглую галаву старшыня. — Пачакайце хвіліначку.

У хаце стаяла духата ад мноства людзей і гарката ад густога тытунёвага дыму. Андрэй успомніў пра дзяўчыну, і яму захацелася волі, прастору, адзіноты, і ён выйшаў на ганак.

Да канторы пад’ехалі двое: адзін — яшчэ падлетак, у картовай кепцы, у кароткай фуфайцы і без рукавіц, другі — у гадах — вусаты, дзябёлы ў суконнай бурцы з башлыком на галаве.

Падлетак спрытна саскочыў з вазка і, паціраючы чырвоныя, як буракі, рукі, кінуў на спіну каню лейцы ды пабег у праўленне. Вусаты, адкладаючы башлык, прывітаўся з Андрэем. Моўчкі патупаў каля вазка, а потым асмеліўся:

— Скажыце…

Мусіць, хацеў спытаць пра старшыню, але, убачыўшы, што той выходзіць з праўлення, неяк па-жаночаму падняў крыссе буркі і патрухаў да ганка.

— То як, Дарафей Піліпавіч?

— А я ўжо сказаў яму, — старшыня кіўнуў на хлопца, — што трэба ехаць па сена. Цэлы тыдзень прыціскаў марозік, а сёння нават снегу падкінула.

— У чым справа, пад’едзем, — варухнуў шырокімі плячыма вусаты.

— Ты глядзі ў мяне, рак-вусач, — ні то жартам, ні то са злосцю сказаў старшыня, беручы Андрэя Сідорчыка пад руку. — Ось так, падсыплеш перцу — і работа ідзе весялей. А вы хто будзеце? — і заглянуў Андрэю ў вочы.

— Карэспандэнт.

— З Гродна?

— Не, з Мінска, — адказаў Андрэй і, успомніўшы пра тое, што надоечы пачуў ад дэмабілізаванага салдата, прыгледзеўся да Цагельскага, шукаючы ў гэтым рухавым, яшчэ моцным чалавеку падабенства з той маладжавай жанчынай.

Але старшыня каліва ў каліва нагадваў загадчыка сельгасаддзела рэдакцыі, які заўсёды, калі браўся пісаць, атрасаў сваю старую, сапраўды вечную ручку, заліваючы сінімі чарнільнымі кроплямі сцены і падлогу.

«Ашукаў хлопец», — падумаў Андрэй.

Але думкі яго падчас двоіліся і недзе на сподзе душы тлела ўпартае спадзяванне, што стрэчы з дзяўчынай не мінуць, няхай сабе не ў гэтай вёсачцы, няхай сабе не так скора…

…На шарай гадзіне Андрэй сядзеў у хаце Цагельскага. Добра напаленая кафельная грубка дыхала распараным цяплом яму ў плечы, і вейкі яго зводзіў сон.

Раз-пораз, бразгаючы клямкай, у сенцах моцна грукалі дзвярыма, на кухні, чуваць было, упраўляліся нанач.

У вокнах сінеў ціхі марозны надвячорак. Зашлёпаўшы галошамі, з-за перагародкі выйшаў старшыня, уключыў святло: вокны раптам сталі фіялетавыя, неўзабаве пацямнелі, адбіваючы вялікую, як бомба, лямпачку, люстэрка, глінянага сабачку на шафе і кафельную печку.

— Можа даць вам які занятак? — Цагельскі перакінуў на стале канторскія кнігі і газеты, але не знайшоў нічога, паскроб патыліцу і пайшоў за перагародку, услых гаворачы: — I што ж вам цікавае знайсці…

Там недзе спатыкнуўся і нарабіў крыку:

— От, ужо відаць, што дадому з’явілася, заўсёды што-небудзь пад ногі кіне.

— Дык я зараз прыму, татусік, — азвалася недзе аж з кухні ліслівым, тоненькім, не сваім галаском, відаць, дачка.

«Яна, напэўна, яна!.. — I крэсла пад Сідорчыкам зарыпела. Ён устаў, пацёр рукі і зноў сеў. — Яна, так і ёсць — яна». — I ўявіў сабе недзе там, за перагародкай, расчырванелую пасля марозу, без хусткі, з яшчэ не прычасанымі валасамі, маладзіцу.

Рыпнулі, мусіць, дзверы шафы, і нешта лёгка ўпала на падлогу.

Андрэй насцярожана стаіўся і ўвесь аддаўся слыху. У хаце ўсталявалася густая цішыня. Сідорчык аж задыхнуўся.

За перагародкай штосьці зашастала і раптам затупалі ногі. Худзенькая белая рука адкінула ў дзвярах занавеску. Раптам у вачах Андрэя і падлога, і шпалеры на сценах, і ўсё начыста ў хаце асвяцілася нейкім іншым, празрыстым святлом і — змянілася, пахарашэла. Ён убачыў той самы дзявочы твар.

Жанчына прывіталася абыякава, не хочучы:

— Добры вечар… — але заўважыўшы ў Андрэю нешта знаёмае, сумелася: — Ой, дык я вас бачыла, — і голас яе падабрэў, палагоднеў.

На ёй быў шэранькі, стракаты, аж да самых пят халацік, туга падпяразаны ў поясе, зялёныя тапкі з залацістымі банцікамі. Густыя, дбайна падабраныя валасы яе адсвечвалі каштанавым колерам. Белая худзенькая рука моцна сціскала атласны каўнерык халата.

— Ці не вы гэта ехалі гродзенскім аўтобусам? — спытала яна з нейкай паспешнасцю і ўсміхнулася, чакаючы адказу.

— Ехаў. I нават бачыў вас.

Густымі вейкамі дзяўчына змахнула з вачэй усмешку.

— Я так і падумала, што вы карэспандэнт.

«Вы думалі пра мяне?» — трохі не спытаў Андрэй, але схамянуўся, апомніўся і пажартаваў:

— А хіба я карэспандэнт?

— Не прыкідвайцеся, ведаю.

Трымаючы ў адной руцэ талерку семак, увайшоў старшыня. Паставіў на стол талерку:

— Частуйцеся.

— Бярыце, чаго вы, — нагнаўшы ветру, з-за перагародкі выбегла прысадзістая маладжавая гаспадыня. — Бярыце, бярыце, — і, сарамліва ўсміхаючыся, паднесла госцю талерку.

— Ой, дзякую, — збянтэжыўся Андрэй і ўзяў шчопці семак.

Раптам за акном затупалі і, счакаўшы, у шыбу нямоцна забарабанілі.

Цагельскі кінуўся да акна.

— Дарафей Піліпавіч, з Зянцёла прыехалі, — гукнуў нехта, — па голасе можна было пазнаць, што хлапчук.

— Скажы, што іду, — на ўсю хату крыкнуў старшыня, зашморгваючы занавескі.

— Чаго ж гэта там? — следам за мужам у сенцы выбегла гаспадыня.

— I нашто яму быў патрэбен гэты калгас? На старасці год захацелася клопату. Я так угаварвала, — сказала ў цішыню маладзіца і падышла да этажэркі.

— Вы любіце праглядаць альбомы? — спытала, перабіраючы вобмацкам кнігі. Халацік на грудзях расхінуўся. Але яна заўважыла і, усміхнуўшыся, сцягнула зноў леваю рукою каўнерык.

Андрэй апусціў вочы:

— Калі ваш, то з вялікай цікавасцю.

Яна паклала на стол кароценькі пухлы фотаальбом з трыма белымі цвёрдымі кветкамі на карычневай вокладцы. Прынесла аднекуль табурэцік. Узлезла на яго з каленьмі. Паставіла вострыя локці на стол, падпёршы кулакамі шчокі, і павярнула твар да госця:

— Прысаджвайцеся.

Падносячы крэсла, Андрэй адчуў змешаны пах адэкалону — удушлівы і крэпкі.

Андрэй зморшчыўся.

— Вам нядобра сядзець? А вы, як я. Не саромейцеся. Не бойцеся, крэсла не зломіцца.

— Нічога, нічога, мне добра, — аднекваўся ён.

— Ну, гартайце, — локцем яна падсунула альбом да Андрэя. — Толькі не глядзіце першую старонку. Не трэба. Добра?

Яна нахінулася і дакранулася да яго рукі. Андрэю зрабілася горача, ён адчуў, што чырванее. Ад гэтай нечаканай жаночай блізкасці ён хмялеў, да яго падступаў нейкі гонар, задавальненне, весялосць, але над усім брала верх сарамлівасць, нейкая зацятасць.

Нешта сілком нагнула яго да альбома. Адтуль, з адглянцаванай у дробных зубочках карткі глядзеў твар незнаёмай дзяўчыны, поруч сядзеў маладзюсенькі лейтэнант пад вусікамі.

— Харошанькі, праўда? — сказала яна наконт лейтэнанта, лізнуўшы вострым языком сухія губы.

— Нічога сабе, відны, — Андрэю здалося, што ён праглынуў нешта даўкае.

— Пазнаеце? — яна паказала мезенцам на вялікі на ўсю старонку здымак. — Мяне тут ніхто не пазнае.

Андрэй кінуў вокам на гурбу дзяўчат у белых халатах, што стаялі перад ганкам нейкага шматпавярховага дома, і пакруціў адмоўна галавою.

— Медсястра. Не бачыце? — тоненькі няроўны мезенец яе ткнуўся ў нейчы тварык. — Фу! Бальніца… — вострыя худыя плечы жанчыны здрыгануліся. — Аж цяпер калоціць.

— А хіба вы працавалі медсястрой?

— Была некалі. Наглядзелася ўсяго. I якія ж гэта дурныя людзі вучацца на дактароў. Мяне каб азалаціў, не пайшла б…

Кончык носа яе заварушыўся.

— О, вы не ведаеце, што такое бальніца! Але не было куды дзецца. Тут жа ў Зачэпічах глухата. А хлопцы: то пастух, то конюх… Усе яны нейкія… — вочы яе заплюшчыліся, роцік скрывіўся. — Ой, вы перагарнулі Дзімку, — востры локцік кальнуў Андрэю ў плячо. — Гэта ж той шафёрык, што вас уранку вёз.

Як нейкай вялікай, але мяккай падушкай кінулі на Андрэя Сідорчыка. Яму зрабілася горача, не было чым дыхаць.

Андрэй непрыкметна нахіліўся на другі бок стала. Але і там, яму здавалася, падсцерагаў яго востры локцік.

У сенцах грукнулі дзверы, зашоргаў венік, абіваючы снег.

— Лідачка!.. — там адазвалася гаспадыня.

Лідачка выпрасталася, скокнула з табурэткі, з нейкім расчараваннем сказала, што вярнулася мама, і нячутна пайшла за перагародку.

На кухні загаварылі, потым Лідачка смяялася, моцна, душачыся гэтым смехам, і яму падумалася, што яна смяецца з яго.

«Якая ж яна…» — ён закрыў далонямі вушы.

Але ўвайшла гаспадыня, убачыла, што госць сядзіць, як сам не свой, абхапіўшы рукамі галаву, і здзівілася:

— Што? Вам нездаровіцца? — нават паспачувала. — Цяпер прастудзіцца не дзіва, гэткае надвор’е, дзе ж вы бачылі!

— Скразнякі ў аўтобусе, — панура адказаў Андрэй.

— То, можа, павячэралі б з намі. Чай на ліповым цвеце — першае лякарства ад прастуды.

— Дзякую, вячэраў.

— Ужо і не ведаю, як вас прасіць, — яна схавала рукі пад фартух. Загаварыла з мацярынскай пяшчотаю, дабратой. — Вядома, здарожыліся. То можа пасцялю, адпачывайце сабе на здаровейка.

Ад гэтай чуласці ў Андрэя адлягло, падабрэла на сэрцы, ён павесялеў.

Нізкую на круглых ножках кушэтку, над якой вісела вышытае сэрца-капшучок, куды хаваліся напарсткі і ўтыкаліся іголкі, — засцілала сама Лідачка. Босая, пераадзетая ў лёгкую паркалёвую сукенку, яна выглядала маладзейшай, бадай што падлеткам.

Лідачка невядома чаго лішне развесялілася і ўсё нешта гаманіла, жартавала, падсмейвалася з Андрэя, але ён, безуважны, глядзеў на яе голыя рукі і думаў, якія яны ў яе нядужыя і недалікатныя.

— Ну вось, можаце адпачываць, — яна падбіла падушку і, махнуўшы шырокім падалом сукенкі, скокнула да выключальніка.

Цемната паглынула ўсё: хату, гукі, Лідачку.

— Ой, як баюся я мышэй, калі ў хаце няма святла, — адазвалася Лідачка, і Андрэй заўважыў яе невыразную ў цемнаце постаць. — Ты заўтра паедзеш? — яна неяк раптоўна і нечакана для Сідорчыка перайшла на ты.

Яму зрабілася брыдка, сорамна. Ён не ведаў, як сябе паводзіць, што адказаць.

— Паедзем разам, — голас у Лідачкі быў ціхі, не свой. — Ты хочаш, каб мы ехалі разам?

Ён не азваўся, прысеў на канапу і пачаў разувацца.

— Я табе перашкаджаю? — яна не спытала, яна крыкнула са злосцю, раздражнёна.

«Так!» — хацеў сказаць ён, але стрымаўся.

Яна ўздыхнула.

— Добра…

Ён падняў галаву, каб суцешыць яе, сказаць нешта шчырае, але пачуў, што яе рукі шастаюць па шпалерах, шукаючы дзвярэй, і ўзрадаваўся, што ўсё скончылася як мае быць.

Стомлены дарогай і гэтай гутаркай з Лідачкай, Андрэй ляжаў на нізенькай скрыпучай кушэтцы, прыслухоўваўся да цягучага млявага болю ў спіне, у нагах і думаў, што ў гэтай кароткай, але далёкай камандзіроўцы ён змучыўся, як ніколі, і што заўтрашнім днём трэба збірацца дадому.

— Досыць ужо строіць хітрыкі, досыць! — пачуў ён злосны моцны голас, але ніяк не мог разабраць чаму за перагародкай гаворыць мужчына.

— Ціха, чалавека разбудзіш, — папрасіла гаспадыня, і Андрэй нарэшце ўцяміў, што ён задрамаў і не пачуў, як вярнуўся старшыня.

А той крычаў на ўсю хату, не зважаючы ні на кога.

— Не заступайся, хопіць. Я нават саромеюся людзям у вочы глядзець. Заўтра ж няхай едзе за сваім дзіцём. Мужа кінула… Дзіцяці адраклася… Не ўжыліся. I пара кінуць гэтае кантралёрства. I ў калгасе ад работы рукі не адваляцца. Выняньчылі гэтакую…

Устрывожаны, але ціхенька, каб не пачулі, Андрэй Сідорчык прыўзняўся на локці, гатовы з прагнасцю лавіць кожнае слова Цагельскага. Але той змоўк.

За перагародкаю, чуваць было, шапталіся.