Адзiнота на стадыёне

Заказ

Стома. Адчуваю страшэнную змучанасць. Больш за суткi не спаць i атынкоўваць — гэта ўжо не для мяне. Раней даязджаў дадому, i толькi тады стома навальвалася i я засынаў, зараз не паспяваю пераступiць парог аўтастанцыi, як на мяне пачынае цiснуць нябачны цяжар. Пратрымацца б яшчэ з гадзiну. У аўтобусе можна паспаць. Нашто я звязваюся з манументальным мастацтвам? Нашто мне рыштаваннi, кельмы, цёркi, тынк? Фiзiчная праца, залежнасць ад такiх матэрыялаў, як жвiр i вада, вярчэнне бетонамяшалкi — яны забiваюць мастака. Пасля дзённiкавы запiс не магу зрабiць: папера страчвае матэрыяльнасць, калi думаю пра вапну i цэмент. Праца скончана, заказ выкананы. Больш нiякiх залатых гор, нiякiх дамоў. Кнiжная графiка дае нармалёвы заробак, нi табе гатэльных ручнiкоў, нi рэстаранных сняданкаў. Як жа я змучыўся, здарожыўся...

Трэба даведацца, калi пойдзе аўтобус на Мiнск.

— Праз паўгадзiны, бiлеты па прыходзе аўтобуса... — абыякавы голас касiркi.

Як хочацца легчы на станцыйную лаўку i праспаць паўгадзiны. I яшчэ смажыць. У горле i ў роце гарката ад тытуню. Толькi што пiў (iдучы да станцыi, нахiляўся ледзь не да кожнай калонкi). Аўтобус будзе ў дарозе паўтары гадзiны, i абавязкова захочацца вады. Лепш зараз нап'юся. Іду па аўтастанцыйным пляцы, наўскос, да калонкi. Вада халодная. Струмень моцна аддае ржою. Я прызвычаiўся да мутнаватай вады, смачнай яе лiчу. У целе з'яўляецца бадзёрасць.

Кашуля вiсiць на плоце. Па спiне коцяцца сцюдзёныя струменi — прыемна. У целе лёгкасць, i стомы амаль не чуваць. Вяртаюся праз пляц, асветлены ранiшнiм сонцам. Далёкi рэпрадуктар iграе гiмн — шэсць гадзiн ранiцы.

Каля акенца касы стаiць высокая маладзiца. Яна абапiраецца локцем на маленькае падваконне i чытае раман. На ёй лёгкая сукенка i туфлi на тонкiх абцасах. Побач стаiць вялiкая сумка, поўная райскiх яблыкаў. Правiнцыйная прыгажуня не без цiкаўнасцi чытае перакладны раман мiнулага стагоддзя. За паўкроку ад прыгажунi пагойдваецца на крываватых нагах джынсовааблiчны юнак. Ён абапiраецца адразу на дзве нагi, што гаворыць аб яго закутасцi i несталiчных манерах. Юнак трымае перад сабою скураны партфель. Вiдаць, што партфель цяжкi, але юнак не ставiць яго на пыльную дашчаную падлогу, бо партфель новы i юнаку шкада паставiць чыстую рэч на нямытыя дошкi. У юнака рэдкiя вусы i блiзка пасаджаныя вочы. На лаўцы, побач з акном, сядзiць мажны мужчына ў светлай з мяккiм брылём кепцы. Твар у мужчыны рыхлы, бялкi вачэй мутныя, быццам ён толькi што перастаў плакаць. Мажны, унурыўшыся, глядзiць на сцяну перад сабою. Якраз прад ягонымi вачыма вiсiць тэлефонны аўтамат. Мажны мог бы глядзець у акно, але ён утаропiўся на аўтамат, быццам чакае, што той зазвонiць.

— Мiнск? — запытальна гляджу на прыгажуню.

— Усе на Мiнск. Вы чацвёрты, — упэўнены адказ.

— Я прыходзiў раней. Нiкога не было, i не было каму сказаць, што я першы. А зараз мне, пэўна ж, не павераць.

— Не паверым, — за ўсiх адказвае жанчына, яўна адчуваючы сябе гаспадыняю. — Трэба было стаяць, былi б першым, а так вы — чацвёрты...

Саджуся на лаўку, адчыняю дыпламат i дастаю часопiс, якi браў у дарогу i якi не было часу паглядзець. Гартаю тонкiя старонкi. Малюнкi, фотаздымкi, слайды — яны смяюцца i плачуць, крычаць i маркоцяцца. Афiцыйныя i лiрычныя, стрыманыя i ганарыстыя — яны мiльгацяць уваччу. Рознагарнiтурныя шрыфты размаiтых загалоўкаў лiтаральна выскокваюць з-пад пальцаў — iмкнуцца сваёй дробнай кiдкасцю зачапiцца за памяць, абудзiць свядомасць сваiм агульнадаступным сэнсам. А мне зноў захацелася спаць, а я зноў палонны стомы. Інфармацыя, так добра закампанаваная на разваротах, завiсае на паўдарозе да мэты.

Кiдаю манументалку — вiтражы, мазаiкi ды фрэскi з ляўкасамi. Прыязджаю, iду ў рэдакцыю якога часопiса цi выдавецтва, бяру заказ на малюнкi...

На станцыю заходзiць каржакаваты мужчына. Ён у майцы. Каржакаваты заходзiць на аўтастанцыю, як дамоў. Ён вядзе за руку хлопчыка. Тоўсты сонны хлопчык гучна пляскае па падлозе босымi нагамi. На галаве ў хлопчыка пластмасавы шлем пад славянскага воiна. Мужчына п'янаваты, ён, пэўна, як i я, яшчэ не клаўся спаць. Ягоная рука не адразу цаляе манетай у шчылiну тэлефоннага аўтамата.

— Алё, алё... — бас, адпаведны плячам у майцы, напаўняе залу аўтастанцыi. — Алё! Гэта хлебны? Яню паклiч. Ага, Яню... Яня, ты? Вось званю. Як хто? Мужчына. Збысь, твой муж. Кiнь гэта. Я не п'яны. Кажу, што не п'яны. Мы тут з Алегам, на аўтастанцыi. З аўтастанцыi званю, з аўтамата. Што я хачу ад цябе? Нiчога не хачу... Мо ты вернешся?! А?! Во i Алег хоча, каб ты вярнулася. Мы з бабай яму шлем i меч купiлi на дзень нараджэння... А што табе мая мацi? Не з мацi маёй ты жывеш, а са мною, з Алегам. Не кладзi трубкi. Пагавары з сынам...

Мужчына перадае хлопчыку трубку. Тая гучна стукае аб сярэбраны шлем. Хлопчык становiцца на дыбачкi, але не можа дацягнуцца да мiкрафона. Каржакаваты бярэ сына на рукi.

— Мам... Я, Алег... Не, ён не п'е. Баба казала, што зробiць у доме другi ўваход, калi ты вернешся. Мама, ты прыходзь да нас...

— Давай трубку i iдзi на двор, — шэптам кажа каржакаваты i апускае сына на падлогу. Хлопчык iдзе на пляц, сядае на кукiшкi i малюе пальцам на пяску.

— Падвучваю? Хай сабе i падвучваю, а што ў тым благога? Ён жа мой сын, вось i слухае бацьку. Я не п'ю. Што ты чуеш? Мо яшчэ скажаш, што табе смярдзiць? Ага, смярдзiць! Ідзi ты... Я кажу — iдзi ты ведаеш куды. Ты ў нас усё ведаеш. Гэта я дурны. Падла ты. Дзiця без мацi расце, а яна ў сталiцу збiраецца. Ну i едзь. Абыдземся...

Праз аўтастанцыйную залу ляцяць тэлефонныя гудкi.

— Падла ты! — яшчэ раз гаворыць каржакаваты, чапляе на храмiраваныя рогi трубку i iдзе на двор. Бацька бярэ сына за руку. Яны iдуць праз сонечны ранак. Хлопчык азiраецца на свае малюнкi. Пластмасавы востраканечны шлем блiшчыць на сонцы.

Няёмкасць вiсiць на аўтастанцыi. Мужчыны пазiраюць на прыгажуню так, быццам гэта ёй сказалi, што яна падла. Прыгажуня саромеецца. Нават праз пудру вiдаць, як чырванее твар. Яна апускае вочы i робiць выгляд, што чытае, у яе блага атрымлiваецца абыякавасць.

— Я зараз вярнуся. Калi хто прыйдзе, вы ўжо скажыце, што я трэцi, — гаворыць мажны.

— Скажам, скажам, — запэўнiвае прыгажуня.

Мажны выходзiць на пляц i закурвае. Мне добра вiдаць, як ён разглядае хлопчыкавы малюнкi, як абiвае попел з цыгарэты, як ходзiць. Мажны прахаджваецца па пляцы i затоптвае малюнкi, зробленыя хлопчыкам. Мажны мяне раздражняе, бо знарок затоптвае малюнкi. Я добра бачу, як сандалеты друкуюць сляды на пясчаных абрысах. Ну, хадзi ты дзе хочаш, а нашто малюнкi таптаць? Я не памыляюся. Ён разварочваецца i зноўку iдзе па малюнках...

— Я не скажу, што ён трэцi, — гавару голасна i жорстка.

— А мы скажам, — пярэчыць прыгажуня. Яна ўжо забылася на няёмкасць.

— Цяпер я трэцi.

— Не бойцеся. Усе паедзем.

— Баяцца? Той, што ў кепцы, ён хай баiцца. Ён жа таўчэцца каля дзвярэй, бо баiцца. А я ведаю, што паеду.

Прыгажуня загароджваецца выратавальным раманам, дэманстратыўна паказвае класiчную назву на слiзкай вокладцы.

Прывiтальна сiгналячы, пад'язджае мiжгароднi аўтобус. Калi вяртаецца мажны, я ўжо стаю за юнаком. Той перастаў хiстацца i трымае партфель у адной руцэ, а ў другой сцiскае прыгатаваныя на бiлет рублi.

— Я тут стаяў, — звяртаецца да мяне мажны.

— Дзе? — раблю выгляд, што першы раз яго бачу.

— Тут, за гэтым чалавекам з партфелем, — занепакоiўся ён.

— Я цябе не бачыў.

— Слухай, хлопец, канчай.

— Сам пачаў, а мне гаворыць — канча-ай.

— Чаго ты завёўся?

— Я? Завёўся? Кiнь ты, завёўся. Я быў першы, апынуўся чацвёрты. А зараз я — трэцi, а ты — чацвёрты, — адчуваю, што i сапраўды завёўся. Ён растаптаў малюнкi на пяску, а я з пяску i вапны цэлыя суткi рабiў малюнкi. Адцягнутая паралель, але дастатковая, каб мяне раззлаваць. Наблiжаю твар да белага брыля так, каб не бачыць мутных вачэй, i цiха кажу:

— Ты — чацвёрты.

"Прыбыў прахадзяшчы аўтобуш Магулёў-Мiншк. Ёсць адно мешца", — прасiпеў рэпрадуктар.

— Усе бачылi, што я стаяў!

— А мо ты сядзеў на лаўцы i глядзеў на тэлефонны аўтамат?

— Так, я сядзеў...

— Во, ты сам i сказаў, што тут не стаяў, — перабiваю мажнога.

— Хлопец... — голас дрыжыць, — хлопец... — Ён ужо не ведае, што казаць, i пазiрае на прыгажуню. Тая, узяўшы бiлет з месцам, рашае падтрымаць пакрыўджанага.

— Ён тут стаяў, — гаворыць яна ўладарным тонам.

— Стаяў? Ён ужо сам сцвердзiў, што не стаяў, а сядзеў.

Бiцца мажны не палезе. Калi б на ягоным месцы апынуўся каржакаваты, што тэлефанаваў у хлебны, магла б i бойка пачацца; а гэты, у кепцы, пракаўтне крыўду. Ён ужо думае, як адступiцца. Спакойна, Вадзiм, спакойна. Ты ўжо заняў трэцяе месца. Яно табе не патрэбна. Цябе суцешыць толькi першае. Так што аддай трэцяе месца. Зрабi дзядзьку нечаканую радасць. Ты ж добры, толькi крыху ператамiўся i раззлаваўся з-за глупства, з-за нейкага там контуру на пяску...

— Я смехам, — гавару, — бярыце бiлет.

— Ён смехам, — мяккi брыль паварочваецца да прыгажунi, на рыхлым твары — палёгка.

— Жартачкi, — рот прыгажунi расцягваецца. — Ну ў цябе i жарты.

— У вас, — кажу ёй.

— У вас жарты! — папраўляе сябе прыгажуня.

— Так лепш, прыгажуня!

— Камплiмент? Цi спроба пазнаёмiцца?

Падсоўваючы грошы пад касавую шыбу, мажны не ўтрымлiвае колькi манет. Яны коцяцца ў розныя бакi. У мажнога калоцяцца рукi — перахваляваўся дзядзька, вось i рукi не слухаюцца.

— Ну, што вы. I думаць не думаў знаёмiцца на аўтастанцыях, — раблю iдыёцкi твар i разглядаю нос прыгажунi.

Мужчына ў белай кепцы збiрае свае манеты.

— Адзiн да Мiнска, — даю касiрцы глянцавы чырвонец. Яна выбiвае бiлет i адлiчвае рэшту рублямi.

— У вас усе рублi брудныя.

— Спознiцеся на аўтобус.

— Прабачце, я не пачуў, што вы сказалi?

— Якiя мне даюць, такiя i я даю. Другiх няма. Чырвонцы я не малюю.

— Пераканаўча...

— I не кажыце, — апошняе слова пакiдаю за ёй.

Каля аўтобусных дзвярэй юнак есць яблык, некалькi мужчын кураць. Сярод курцоў белы мяккi брыль. Заходжу ў аўтобус. У канцы салона абапiраецца на незанятае крэсла прыгажуня. Праходжу ў самы хвост аўтобуса.

— Садзiся, хлопец, — запрашае старая кабета. Яе далонь стукае па вольным сядзеннi.

— У мяне без месца.

— Тут палова без месца. Зоймеш, i тваё будзе. Я во да Бялынiч прастаяла. Змучылася.

— Мо вы сядзеце? — прапаноўваю прыгажунi.

— Дзякуй. Там крэсла зламанае. Я пачакаю, мо гэта вольнае.

— Як сабе хочаш, — саджуся. Крэсла не адкiдваецца.

Стома ўцiскае мяне ў крэсла. Яна налiвае болем суставы... Колькi iх у мяне? Нi скуры, нi мышцаў, нi сэрца, нi душы я не адчуваю. Я нiбыта складзены з адных суставаў, i ўсе яны ныюць, распухаюць, баляць, выломлiваюцца... Страшэнны боль працiнае вострым дротам хрыбетнiк. Боль канцэнтруецца ў сёмым шыйным пазванку. Я расцiраю яго. Жаданне вырваць i выкiнуць!

Аўтобус набiрае хуткасць. Крэслы парыпваюць. Буркоча матор. Музыка, лiпучая i салодкая, што патака. Нехта ўключыў магнiтафон. Гомасексуалiстычная творчасць "Новай хвалi" — "Бэд Блю Бойз". Не пераношу слiнявы пасцельны музон. Устаю i iду па гумовай падлозе, пераступаючы праз сумкi, чамаданы i рэчмяхi. Юнак, што купляў бiлет другiм, прыцiскае да жывата аднакасетнiк.

— Я суткi не спаў, твой маг не дае заснуць. Вырубi яго. Ка-лi лас-ка.

— Я зраблю цiшэй.

— Паўтараю. Прашу цябе, выключы магнiтафон. Я не "блакiтны", каб засынаць пад скавытанне гермафрадытаў.

Юнак расшпiльвае партфель i дастае навушнiкi. Яму сорамна, але ён надзявае iх.

— Дзякуй, зносак, — кiваю, ён не чуе слоў i кiвае ў адказ. Яму не пашанцавала, да Мiнска прыйдзецца стаяць.

Сiлуэты мажнога ў кепцы i юнака ў самаробных навушнiках пагойдваюцца каля кабiны вадзiцеля. Нарэшце засынаю. Тое, што бачу, — не сон, а чаргаванне рэчаў, якiя бачыў за апошнi дзень...

Пераапранаюся. Чорныя порткi без паса. Замест паса раблю зашчапкi з алюмiнiевага дроту. Пачак цыгарэт i запалкi перакладаю ў кiшэнi рабочай курткi. Цяжкая тачка спыняецца каля гурбы жвiру. Рыдлёўка перамешвае вапнавы раствор. Ён фарбуецца. Каляровыя пасмы пiгменту цягнуцца за лязом. Пялёстак кельмы шпурляе аднатонны раствор на сiта. Ім стукаю аб таз. Той, поўны чорнага раствору, цяжкi, ледзь падняць, нясу да сцяны. Яна робiцца чорнай i выклiкае жах. Мне пачынае здавацца, што я не зраблю з графiту, што яно абрынецца, цi я не паспею выразаць, а тынк засохне. Другi слой — шэры. Ён кладзецца ўдвая лягчэй i лепш зацiраецца. Упэўненасць i спакой вяртаюцца ў душу. Верхнi слой белы. Яго раблю лепшым за папярэднiя, адмысловым. Ад сцяны цягне сцвярджальным духам будоўлi. Я ем сала з хлебам i цыбуляю. Трэба як мага больш з'есцi, каб не заснуць i скончыць працу. Жую, а перад вачыма кругамi ходзiць зграбная цёрка, раўняючы i раўняючы i без таго ўжо роўную плоскасць. Прыбiваю падрыхтаваны малюнак. На iм арган у натуральную велiчыню. На арганных трубах сядзяць пташкi — два галубы i салавей. Загадзя завостраны скальпель уваходзiць у прахалодны тынк. Выразаю першую дэталь — валюту на арганным камуфляжы. Прыкладаю да сцяны далонi. Прыемная шурпатасць i чысцiня. Прыкладаюся шчакой да тынку. Трэба паслухаць, адчуць сцяну, паверыць у яе, адчуць яе падрыхтаванасць да ператварэння. Сцяна чакае. Дэталi з'яўляюцца ў рэльефнай трохколернасцi. Тынк паступова высыхае. Рэзаць цяжэй i цяжэй. Нарэшце праца скончана. Радавацца няма сiлы. Прыбiраю, пераапранаюся ў дарожны строй i iду на станцыю. Побач, над маiм плячом, ляцiць салавей...

— Прачынайся, хлопец. Мы ўжо ў Мiнску, — будзiць мяне старая.

— Я спаў?

— Спаў, усю дарогу спаў, — яна сочыць, як наплывае на аўтобус паралелепiпед шматпавярховага будынка...

— Колькi паверхаў? Палiчыць не паспела.

— Многа.

— Я налiчыла дваццаць. Можа такое быць?

— Можа быць i дваццаць два.

— Буду-уюць.

Аўтобус спыняецца. Калi выходжу на тратуар, прыгажуня ўжо стаiць на асфальце. Яна трымае сумку, поўную дробных яблыкаў, i глядзiць на мяне. На прыгажунiным твары разгубленасць.

Прыгажуня! Якая ты прыгажуня? Рыбiна ты, якую шпурнулi ў траву. Сена ты ў лужыне на асфальце. Ты спадзяешся, што мы пойдзем разам i я дапамагу несцi пачастунак тваiм сталiчным сваякам? Ты глядзiш мне ў вочы, шукаючы падтрымкi... Дарма. Ты не паверыла, што я быў першым у чарзе па бiлеты. А я iм быў, бо першы той, хто едзе дадому, а не наадварот. Сталiца — Мiнск — мой дом, а ты спадзяешся на паразуменне...

Пакiдаючы за плячыма правiнцыялку з яе велiзарнай сумкаю, накiроўваюся да таксафонаў.

— Слухаю вас...

— Добры дзень, гэта я — Вадзiм.

— Я пазнаў цябе, Вадзiм. Адкуль тэлефануеш?

— З аўтавакзала. Толькi прыехаў. Заказ я зрабiў, сто гадоў прастаiць, гарантую. Грошы пры мне, заўтра прынясу твае дваццаць пяць працэнтаў.

— А калi працэнты перакласцi на рублi, колькi прынясеш?

— Колькi прынясу, столькi i будзе.

— Якi сабака цябе ўкусiў?

— Я даручаў табе шукаць заказы, i ты iх знаходзiў. Я працаваў з табой, а цяпер мне больш не патрэбна твая дапамога. Я больш не магу цягаць тазы з тынковачным растворам. З мастака я зрабiўся маляром, атынкоўшчыкам... Добра, што ты не бачыш мяне. На руках ад вапны — слановая скура, панцыр, а не скура, а ў маёй галаве столькi пяску, што хмарачос можна пабудаваць дваццацiдвухпавярховы. Я дайшоў да ручкi, запiс у дзённiку не магу зрабiць, лiст не магу напiсаць. У мяне ўжо нi сяброў, нi жанчын няма. Адны заказы. Вiтражы i сцены, сцены i вiтражы. Са мною неведама што творыцца — я на людзей кiдаюся, як сабака...

— Як сабе хочаш, а ў мяне якраз для цябе добры заказ.

— Добры цi злы — мне без рознiцы, я больш не буду займацца манументалкай.

— А чым станеш займацца, калi не сакрэт?

— Графiкай.

— Ты не зможаш пераквалiфiкавацца. Ва ўсялякiм разе, не цяпер.

— Чаму я не змагу?

— Таму, што ёсць заказ, якi ты будзеш рабiць. Ты ж хацеў зрабiць крэматорый?

— Крэматорый?

— Так.

— Твае дваццаць пяць працэнтаў?

— Дамовiмся.

— Не дамовiмся...

— Ты ператамiўся, табе трэба адпачыць i падумаць.

— Я ўжо рашыў.

— Эскiзы да крэматорыя ты ўжо зрабiў. Заўваж, цябе нiхто не прасiў, ты сам iх зрабiў. А я толькi знайшоў месца для рэалiзацыi тваiх iдэй.

— Ды згары ты разам з крэматорыем...

— Заказ не гарыць. Наконт працэнтаў дамовiмся. Адпачывай...

Наблiжаюся да тралейбуснага прыпынку, дзе чакаюць ледзь не ўсе пасажыры з майго аўтобуса. Зыркi агеньчык таксi зiхацiць над чорным люстэркам вымытай вулiцы. Выходжу на сярэдзiну дарогi i, ускiнуўшы руку, спыняю "матор".

— Вы не ў аэрапорт? — нехта пытаецца ў маёй спiны.

— Мне ў другi бок.

Таксiст шчоўкае лiчыльнiкам.

— Цэнтр, — кiдаю таксiсту.

Скразняк прыемна студзiць патылiцу. Лiповыя ствалы спяшаюцца насустрач лабавому шклу.

— З шабашкi? — пытае таксiст.

— Можна i так сказаць.

— Я адразу здагадаўся, як толькi ты на дарогу выйшаў...

— Вiдаць, што з шабашкi?

— Вiдаць.

Таксiст расказвае анекдоты, пашлаватыя i без гумару, але я смяюся i расказваю яму некалькi абстрактных анекдотаў. Таксiст не вельмi разумее iх, але смяецца. Далей мы маўчым. На развiтанне пакiдаю яму паўрубель, на гарбату. Падымаюся ў калодзежы пад'езда да сваiх дзвярэй. Вось i дома. Нарэшце.

Раскiдваю вопратку ў перадпакоi. Заходжу ў пакой, ён у мяне i зала, i спальня, i гасцёўня, i сталовая... Нацiскаю на кнопку магнiтафона. Аднапакаёўку перапаўняе металiчны гук электрагiтар, прыкуты да рэзкага галашэння. Спачатку душ. Стаю пад гарачымi струменямi. Пасля голы iду да шафы, на падлозе застаюцца плямiны. Загортваюся ў крухмальную прасцiну. Заварваю моцную гарбату i п'ю, седзячы ў крэсле, пасярод пакоя. Вялiкае люстра шафы якраз насупраць, а ў iм — мой партрэт. Засцiлаю чыстую бялiзну. Кладуся. Чытаю: "А зараз высплюся, як чалавек". На гэтым сказе спыняюся, паўтараю яго, адкладваю кнiгу i засынаю. Прачынаюся i не помню сноў.

Узнiкае жаданне апрануць касцюм i абавязкова павязаць гальштук. Пакуль прыбiраю кватэру, жаданне мацнее. Завязваю перад люстэркам гальштук i зашпiльваю пiнжак. З люстэрка на мяне глядзiць малады чалавек — зусiм не я. Ён спакойны, упэўнены. Ён штодня ходзiць у дэпартамент i г. д.

Спяшацца няма куды. Адчуваю сваю адпаведнасць класiчнаму праспекту. Дый як не адчуць яе, калi ў кожнай вiтрыне мая светлая кашуля i мой адпрасаваны касцюм, мой урачысты гальштук, мае залатыя запiнкi i мае новыя туфлi. Толькi твар змянiўся, ён застыў, знерухомелi вочы i вусны. Мяне цяжка пазнаць, нiкому i ў голаў не прыйдзе, што я сёння кельму трымаў i тачку са смеццем вазiў.

Карнiзы, капiтэлi, аркi, маскароны... Як добра, што яны заўсёды чакаюць мяне. Што яны дачакалiся мяне сягоння. Вось гэты стогадовы маскарон, над магазiнам "Фiлатэлiст". Ён заўжды вiтаецца пры сустрэчы i мiргае, мiргае каменнымi вачыма. А карынфская капiтэль на дзяржбанку абяцае падарыць мне лiст-акант. Вежа насупраць кнiгарнi — у нас з ёй даўняе каханне. А ў аркадзе кiнатэатра я не магу не стукаць абцасамi. Купал галоўнага паштамта, як спiна дыназаўра, што хаваецца за жалезнай брамай. На стадыёне цiшыня. Расшпiльваю пiнжак i засоўваю рукi ў кiшэнi. Стаю на самай высокай трыбуне. Панарама заводскага раёна геаметрычная i выразная. Вецер забаўляецца з гальштукам. На прыступках рэстарана "Беларусь" мяне хапаюць за локаць.

— Не пазнаеш?

— Пазнаю.

— А што ў касцюме i пры гальштуку? Мо на прыём хадзiў?

— Ты здагадаўся, калi пахаванне называюць "прыёмам". Бывай.

— Бывай.

Застаюся адзiн. Мне няма куды iсцi, мне няма да каго iсцi. Мне нават няма каму патэлефанаваць. Выразна чую свой голас:

— Ты зараз яму патэлефануеш, ты возьмеш заказ. Крэматорый — твая тэма. Калi памiрае чалавек, людзi завешваюць люстэркi, каб не множылася гора. I ў тваёй працы не павiнна быць адлюстраванняў, нiякiх слiзкiх i блiскучых матэрыялаў. Усё будзе матавым, шурпатым, фактурным. Нiякiх цёплых гарачых тонаў. Стэрыльнасць, строгасць, халоднасць... Чыстая ўрачыстасць павiнна ў цябе атрымацца. Ты ведаеш, як зрабiць крэматорый, i зробiш яго. Нехта павiнен рабiць чорную работу. Дык хай робiць той, хто ведае, хто не баiцца яе, хто верыць у сябе...

Таксафон прагна глытае капейкi.

— Слухаю вас...

— Зноў я.

— Ты спаў?

— Якая рознiца?

— I ўсё ж?

— Спаў.

— Добра. Яшчэ адно неабавязковае пытанне. Ты не помнiш, якi бачыў сон?

— Сноў не было.

— Добра. Усё добра.

— Я згодны рабiць крэматорый.

— А ў мяне i сумненняў не было. Твая тэма, твой аб'ект.

— Гэта мой апошнi аб'ект. Калi трэба пачынаць?

— Учора. Праект i дамова ў тваёй паштовай скрынi.

Вымаю з паштовай скрынi пакунак. Цiкаўнасць падганяе мяне. Разгортваю слiзкую кальку праекта. На ёй накрэслены конус. Чыстая, дасканалая фiгура, як i павiнна было быць. Толькi нешта занадта вялiкая зала. Якi маштаб? Шукаючы маштаб, вочы чапляюцца за назву — праект цырка.

Уваччу круцяцца стракатыя, шматгранныя, рознакаляровыя шкельцы вiтража-калейдаскопа, а ў iх адбiваюцца твары i постацi. Рагоча мажны. Хiхiкае юнак. Смяецца прыгажуня. Каржакаваты пасадзiў сына на плечы. Хлопчык аберуч трымае, каб не звалiўся з галавы, свой шлем...

А ў рэшце рэшт?! — думаю я. — А ў рэшце рэшт...