Белая Дама: Аповесці

1

Ш-ш, не гавары лішняга, вораг падслухоўвае! (Ням.)

2

Я веру ў Германію і за яе змагаюся сёння, заўтра, у будучыні – аж да перамогі! (Ням.)

3

Чалавек павінен смела нырнуць у вір жыцця – біцца, цярпець, каб заваяваць сабе шчасце! (Шылер.)

4

Перад казармай, перад варотамі... (Ням.)

5

Так на Гродзеншчыне называлі ўсіх, хто прыехаў з усходніх абласцей СССР.

6

Вытрымкі загадаў – аўтэнтычныя.

7

Каб на цябе ліха! (Польск.)

8

Цэнтральны бункер у Кеншыне (Усходняя Прусія), дзе знаходзіўся Гітлер са сваім штабам.

9

Міністэрства працы.

10

«Ляндсвер» — тылавыя часці, якія прымяняліся для аховы вайсковых аб'ектаў.

11

У чым справа? (Ням.)

12

Давай, прыконч іх, хутчэй!.. (Ням.)

13

I зноў кроў, і зноў кроў, бо-ожа!.. (Ням.)

14

Бываючы зрэдку ў сваім Страшаве, кожны раз за сабой назіраю заўсёды тое самае.

Нейкая магутная сіла мяне там піхае на край поля, за хату хроснага бацькі Аўдакіма Парэмскага. Адбіваючыся ад камароў, лезу там на Лысую гару ды адчуваю, як кожная клетачка майго цела, кожная малекула ва мне бытта пачынае гаварыць пра даўніну. Адразу зашчыміць маркотна сэрца. Раблюся ўжо сур'ёзным ды дзіўлюся, як праз такія быліцы ўсім сваім філагенезам я навечна з'яднаны з продкамі, з гэтымі камарамі, з хвойнікам, лесам ды тарфяніскам, якое ад гары распасціраецца да Гарадка, Міхалова, Меляшкоў і, напэўна, злучаецца з Палессем. А забраўшыся на гару, я там ўсё шукаю і шукаю слядоў шабашу тых вядзьмарак.

Я — матэрыяліст і адукаваны чалавек, дасканала ведаю, што да чаго, але з'яўляюся ў Страшаве наступным разам і з такім жа хваляваннем зноў лезу на Лысую гару...

15

Ляжаць гэтыя прылады ў фондах музея. Вузкая металёвая пласцінка з вострымі шыпамі, пакутніцы ёю падпяразваліся. Гледзячы на яе, страх і падумаць, як гэтая халодная штуковіна ўпівалася ў далікатнае жаночае цела. I дарэмна будзеш шукаць на калючках якіх-небудзь слядоў тых колішніх пакутніц — метал табе нічога не гаворыць, каб нават глядзеў у мікраскоп.

16

Людзей непаўнацэнных (ням.)

17

Я, вялікая грэшніца, Кацярына Валковіч, пачала гэты сшытак ў Гародні чацвёртага лютага 1659 года ад дня нараджэння Сына Божага ў кляштарнай келлі з апісання свайго жыцця для адзінага сына, які матулю сваю, напэўна, знойдзе ў сутане, ці ў магіле, альбо ў кляшторным «осараі». А калі ён знойдзе, то ўсё прачытае і будзе матуляй здаволены. Бо, напэўна, добрая была Твая матуля, сынку. Што ты, сынок, знойдзеш, сказала мне варажбітка Расол з Верцялішак, а варажба спаўняецца.

«Каб споўнілася варажба напэўна, я кожную ноч лётала да дуба...»

18

Так у ХVII ст. называлі сябе карэнныя жыхары Заходняй Беларусі.

19

Гэта значыць — па мацерынай лініі. «Па мячы» — па бацькавай.

20

Дзённіку можна верыць. Дакладна такі ж самы калегіум на Поўдні скончыў прыблізна ў той самы час і Багдан Хмяльніцкі, застаючыся праваслаўным.

21

Гэта слова азначае працэс допыту, суд і пакаранне ахвяры, якую абвінавацілі ў вядзьмарстве.

22

Грашовая адзінка. Была ў абыходзе на Гродзеншчыне. З аднаго боку мела адчаканенае адлюстраванне караля Яна Казіміра Вазы з другога — «Пагоні». Яшчэ ў абыходзе былі талеры, грыўны, злоты і грошы.

23

Так называлі некалі кастратаў.

24

Спецыяльная будка ў кляштарах, касцёлах, з якой ксёндз прымае споведзь.

25

Назва вуліцы ўздоўж Гараднічанкі.

26

Так называлі жанчын, якіх у ясыр бралі.

27

Кол (мясцовае).

28

Настаяцель манастыра.

29

Жабрак (арабск.)

30

Прыгажуні, якіх іслам абяцае сваім прававерным у загробным жыцці.

31

Не дай бог (арабск.)

32

Алах усемагутны (арабск.)

33

Кавалак запаленага бітуму.

34

Дэраш — конь чорна-белай альбо чырвона-белай масці.

35

З запісак Кацярыны Валковіч аўтар аповесці са здзіўленнем даведаўся — слова «мода», «моднік», «модніца» і «модны» былі ў абыходзе ўжо больш як трыста гадоў таму.

Гэтаксама былі ў абыходзе многія іншыя словы, што гучаць зараз для нашага вуха гэтак па-сучаснаму.

Таму аўтар просіць не дзівіцца, калі ў тэксце чытач спаткае падобныя словы яшчэ.

36

Таксама даўняе слова.

37

У першых падзорных трубках адлюстраванне было перавернутым.

38

39

У 1480 годзе.

40

Непрыстойныя выхадкі (мясцовае).

41

Пакаранне смерцю.

42

Накрыўка.

43

Допыт пры дапамозе тартур.

44

Аўтарка дзённіка памыляецца. Паводле Паўла Ясеніцы пратэстанцкі суддзя ў Ліпску да 1669 г. паспеў прачытаць Біблію 53 разы, а на агонь паслаў дваццаць тысяч вядзьмарак.

45

Пясочны гадзіннік (грэчас).

46

«Госпадзі Божа наш, Уладыка Усяленнай, асвяці душу маю і развей змрок...» (Ідыш.)