Браты Львiнае Сэрца

Як доўга ўсё гэта працягвалася? Мне здавалася, што я стаяў на гэтай сцяжыне тысячу год i не бачыў нiчога, акрамя гэтых страшыдлаў у iх апошняй бiтве.

Гэта была доўгая i жахлiвая бiтва. Нарэшце яна закончылася. Катла выдала свой апошнi немы роў, перадсмяротны, i сцiхла. У Карма не было ўжо галавы, i яны ўтапiлiся разам, абвiўшы адно аднаго. I вось, нi Карма, нi Катлы ўжо не было, яны знiклi, як быццам нiколi не iснавалi. Пена зноў стала белай, мярзотная кроў страшыдлаў была аднесена магутнай плынню вадаспада. Усё стала як i раней, як i было ў старажытныя часы.

Мы стаялi на сцяжынцы i глядзелi, хаця ўсё ўжо мiнулася. Мы доўга не маглi сказаць нi слова. Нарэшце Джанатан спахапiўся:

- Мы павiнны з'ехаць адсюль хутчэй, хутка стане цёмна, а я не хачу, каб ноччу мы заставалiся ў Карманьяцы.

Бедныя Грым i Ф'ялар! Не ведаю, як мы змаглi падняць iх i як паехалi. Яны былi такiя стомленыя, што ледзьве цягнулi ногi.

Але мы паехалi з Карманьякi i апошнi раз перасеклi мост. Конi больш iсцi не маглi. Як толькi мы даехалi да канца моста, яны павалiлiся i засталiся ляжаць, нiбы думаючы, што яны зрабiлi ўсё, што маглi - дапамаглi нам дабрацца да Наджыялы, i гэтага было дастаткова.

- Мы на старым месцы распалiм касцёр, - сказаў Джанатан, маючы на ўвазе строму, дзе мы правялi тую навальнiчную ноч, калi я ўпершыню ўбачыў Катлу. Я схамянуўся, калi прыгадаў гэта, таму што мне не хацелася б спыняцца ў iншым месцы. Але далей мы нiкуды не маглi пайсцi.

Перад тым як уладкавацца нанач, трэба было напаiць коней. Мы далi iм крыху вады, але яны не хацелi пiць. Яны ператамiлiся, i я непакоiўся за iх.

- Джанатан, яны нейкiя дзiўныя, - усё больш трывожыўся я. - Як думаеш, iм будзе лепш пасля сну?

- Так, усё будзе добра, калi яны паспяць, - супакоiў мяне Джанатан.

Я пагладзiў Ф'ялара, якi ляжаў з заплюшчанымi вачыма.

- Якi ў цябе быў цяжкi дзень, - сказаў я. - Але заўтра ўсё будзе добра...

Мы распалiлi касцёр якраз на тым месцы, дзе i раней. Гэта строма была самым лепшым месцам для прывалу, калi не думаць пры гэтым, што побач Карманьяка. За намi сцяной стаялi горы, яны былi цёплыя ад сонца i прыкрывалi нас ад ветру. Перад намi цяснiна абрывалася да вадаспада Карма, а ад моста да зялёнага лужка таксама быў круты схiл, i лужок адсюль выглядаў маленькiм зялёным лапiкам, далёка-далёка ўнiзе.

Мы сядзелi ля кастра i глядзелi, як цемра ахутвае горы i раку.

Я быў вельмi стомлены i думаў пра тое, што нiколi ў маiм жыццi я не перажываў такiх цяжкiх дзён. Ад свiтання да вечара я нiчога не бачыў, акрамя крывi, страху i смерцi. "Ёсць прыгоды, якiх лепш бы i не было", - казаў неяк Джанатан. А сёння ў нас было якраз дастаткова такiх прыгод. Дзень бiтвы, ён быў доўгi i цяжкi, але цяпер ён, нарэшце, закончыўся.

Але нашаму гору не было канца. Я прыгадаў Мацiяса i вельмi смуткаваў ля кастра. Таму запытаў у Джанатана:

- Як ты думаеш, дзе цяпер Мацiяс?

- Ён у Наджылiме, - упэўнена адказаў Джанатан.

- У Наджылiме? Я нiколi не чуў пра яе, - пацiснуў плячамi я.

- Не, ты чуў, - сказаў Джанатан. - Цi ж ты не памятаеш тую ранiцу, калi я пакiдаў Вiшнёвую Далiну, а ты так баяўся? Цi ж ты не памятаеш, што я сказаў тады? "Калi я не вярнуся, мы сустрэнемся ў Наджылiме". Вось там цяпер Мацiяс.

Потым ён расказаў мне пра Наджылiму. Ён не расказваў мне гiсторый вельмi даўно, у нас не было часу. Але цяпер, калi мы сядзелi каля кастра i размаўлялi пра Наджылiму, усё было дакладна так, як бы мы сядзелi скрайку на маiм ложку дома ў горадзе.

- У Наджылiме... У Наджылiме... - сказаў Джанатан такiм голасам, якiм ён звычайна расказваў казкi. - У ёй яшчэ жывуць казкi, i легенды, i кастры.

- Бедны Мацiяс, i там, значыцца, таксама ёсць прыгоды, якiх лепш бы i не было.

Але Джанатан адказаў, што там няма дрэнных казак, а якраз наадварот, там вельмi добра.

"Людзi там шчаслiвыя, так, яны працуюць, вядома, дапамагаюць адзiн аднаму ва ўсiм, але яны i спяваюць, гуляюць, расказваюць казкi, - гаварыў ён. Зрэдку яны палохаюць дзяцей жахлiвымi, жорсткiмi сагамi пра страшыдлаў, такiх, як Карм i Катла, i пра такiх жорсткiх людзей, як Тэнджыл. Але потым яны смяюцца над усiм гэтым".

- Вам было страшна? - пытаюцца яны ў дзяцей. - Дык гэта ж толькi сагi. Гэта тое, што нiколi не iснавала, ва ўсякiм разе тут, у нашых далiнах.

- Мацiяс шчаслiвы ў Наджылiме, - сказаў Джанатан. - Там у яго старая ферма ў Яблыневай Далiне, самая прыгожая ферма ў самай прыгожай i самай зялёнай далiне Наджылiмы.

- Неўзабаве трэба будзе збiраць яблыкi ў яго садзе, - сказаў Джанатан. - I мы будзем там, каб дапамагчы яму. Ён жа зусiм старэнькi, каб узлазiць на лесвiцу.

- Я вельмi хачу трапiць туды, - сказаў я. I падумаў, што ў Наджылiме павiнна быць вельмi добра, i акрамя таго, я вельмi хацеў пабачыць Мацiяса зноў.

- Ты сапраўды гэтага хочаш? - спытаў Джанатан. - Мы маглi б жыць разам з Мацiясам. На ферме Мацiяса ў Яблыневай Далiне ў Наджылiме...

- А як гэта ўсё будзе?

- О, гэта будзе цудоўна, - адказаў Джанатан. - Мы зможам ездзiць на конях па лясах, распальваць кастры - калi б ты толькi ведаў, якiя лясы ў Наджылiме! А ў глыбiнi лясоў ёсць маленькiя чыстыя азёры. Мы маглi б распальваць кастры кожны вечар каля якога-небудзь возера i праводзiць там некалькi дзён i начэй. А потым вяртацца да Мацiяса.

- I дапамагаць яму збiраць яблыкi? - падказаў я. - Але тады Сафii i Орвару давядзецца клапацiцца аб Вiшнёвай Далiне i Далiне Дзiкай Ружы без тваёй дапамогi, Джанатан?

- Ну i што ж, - адказаў Джанатан. - Я не патрэбен больш Сафii i Орвару. Яны самi цудоўна справяцца ў сваiх далiнах.

Але потым ён замоўк i больш нiчога не расказваў. Мы абодва маўчалi, бо я быў вельмi стомлены i не вельмi шчаслiвы. Не такое ўжо гэта суцяшэнне слухаць пра Наджылiму, калi яна ад нас так далёка.

Цемра станавiлася ўсё гусцей i гусцей, а горы цямней i цямней. Вялiзныя птушкi лёталi над намi i крычалi так сумна, што ўсё здавалася надта змрочным. Вадаспад Карма грымеў удалечынi, i мне ўжо надакучыла слухаць яго. Шум вадаспада нагадваў мне пра тое, пра што хацелася б забыць. Усё было такое сумнае, што падумалася - я нiколi не буду шчаслiвы.

Я падсунуўся блiжэй да Джанатана, ён спакойна сядзеў, прытулiўшыся да выступу скалы, твар яго быў бледны. Ён выглядаў, як казачны прынц, але збляднелы i змучаны прынц. "Бедны Джанатан, ты ж таксама нешчаслiвы, - падумаў я. - Каб жа я мог зрабiць цябе крыху шчаслiвейшым..."

I вось, калi мы сядзелi тут у цiшынi, Джанатан загаварыў:

- Сухарык, я павiнен штосьцi сказаць табе.

Спачатку я спалохаўся, таму што калi ён так гаварыў, то гэта заўсёды было штосьцi журботнае.

- Што ты павiнен мне сказаць? - запытаўся я.

Ён пагладзiў мяне па шчацэ.

- Не палохайся, Сухарык... Але памятаеш, што гаварыў Орвар? "Нават маленькi язычок полымя Катлы мог забiць або паралiзаваць любога", - ты памятаеш, як ён гаварыў гэта?

- Так, але чаму ты ўспомнiў пра гэта?

- Таму што... - адказаў Джанатан, - таму што маленькi язычок полымя Катлы ўсё-такi датыкнуўся да мяне, калi мы ўцякалi ад яе.

Цэлы дзень балела маё сэрца ад гора i страху, але я не плакаў. А цяпер слёзы пакацiлiся градам.

- Ты што, збiраешся памерцi зноў, Джанатан? - закрычаў я.

Але Джанатан сказаў:

- Не, але я б хацеў, таму што я нiколi не змагу рухацца.

Ён растлумачыў, якiм жорсткiм было полымя Катлы. Калi яно не забiвала, то прыносiла яшчэ горшае зло, яно разбурала штосьцi ўсярэдзiне, i чалавек станавiўся паралiзаваным. Спачатку ты гэтага не заўважаеш, але потым яно павольна i няўмольна падпаўзае да цябе.

- Цяпер я магу яшчэ рухаць рукамi, - сказаў ён. - Але неўзабаве я не змагу рабiць i гэтага.

- А цi ж гэта не пройдзе? - я яшчэ на нешта спадзяваўся.

- Не, Сухарык, гэта пройдзе, калi толькi я траплю ў Наджылiму.

"Толькi калi ён трапiць у Наджылiму..." - нарэшце я зразумеў! Ён збiраецца зноў мяне пакiнуць, я ведаў гэта. Усё-такi калi-небудзь ён пойдзе ў Наджылiму без мяне...

- Не iдзi, - заплакаў я. - Не пакiдай мяне, ты не павiнен сыходзiць у Наджылiму без мяне.

- Ты хочаш туды са мной? - запытаў ён.

- Так, а як жа iнакш! - усклiкнуў я. - Цi ж я табе не казаў, што дзе будзеш ты, там буду i я.

- Так, ты гаварыў, i гэта мяне суцяшае, - сказаў Джанатан. - Але туды цяжка трапiць.

Нейкi час ён маўчаў, а потым кажа:

- Цi памятаеш той выпадак, калi мы выскачылi з акна? Той жахлiвы час, пажар, а мы скочылi ўнiз у двор? I тады я трапiў у Наджыялу, ты помнiш?

- Вядома, помню, - сказаў я, плачучы яшчэ больш. - Як ты можаш пытацца пра гэта? Цi ж ты можаш падумаць, што я хоць пра што-небудзь забыўся?

- Так, я ведаю, - сказаў Джанатан, пагладзiўшы мяне зноў па шчацэ.

Потым ён сказаў:

- Дык, можа быць, мы скочым яшчэ раз. Унiз, у цяснiну, вунь на той лужок.

- Але тады мы памром, - сказаў я. - А мы трапiм у Наджылiму?

- Так, ты можаш быць у гэтым упэўнены, - адказаў Джанатан. - Як толькi мы прызямлiмся, мы ўбачым святло Наджылiмы. Мы ўбачым ранiшняе святло над далiнамi Наджылiмы. Так, таму што там зараз ранiца.

- Ха, ха, мы можам скочыць адразу ў Наджылiму, - засмяяўся я. Упершыню за доўгi час засмяяўся.

- Так, адразу ў Наджылiму, - сказаў Джанатан. - Як толькi мы прызямлiмся, мы ўбачым сцяжынку ў Яблыневую Далiну якраз перад намi. Грым i Ф'ялар будуць чакаць нас там. Нам застанецца толькi сесцi на iх i ехаць.

- I ты не будзеш паралiзаваны? - усё не верыў я.

- Не, я буду свабодны ад варажбiцтва i шчаслiвы, як нiхто на свеце. I ты, Сухарык, ты таксама будзеш шчаслiвы. Сцяжынка ў Яблыневую Далiну вядзе праз лес. Уяўляеш, як будзе здорава ехаць праз лес у промнях ранiшняга сонца?

- Добра, - я зноў засмяяўся.

- I мы не будзем спяшацца, - працягваў Джанатан. - Мы зможам пакупацца ў якiм-небудзь маленькiм возеры, калi захочам. Але ўсё-такi мы трапiм да Мацiяса к таму часу, як ён згатуе суп.

- Як рады ён будзе, што мы з'явiмся, - сказаў я. Але раптам мне як ударыла ў галаву. Грым i Ф'ялар - як мог падумаць Джанатан, што мы зможам узяць iх з сабой у Наджылiму!

- Чаму ты гаворыш, што яны нас чакаюць? Яны ж спяць тут?

- Яны не спяць, Сухарык. Яны мёртвыя. Ад агню Катлы. А тое, што ты бачыш тут, гэта толькi iх абалонкi. Павер мне, Грым i Ф'ялар ужо ўнiзе на сцяжынцы ў Наджылiме i чакаюць нас.

- Тады давай спяшацца, - сказаў я. - Каб яны не чакалi так доўга...

Але Джанатан паглядзеў на мяне i ўсмiхнуўся.

- Я зусiм не магу спяшацца, - сказаў ён. - Я ж не магу зрушыцца з месца.

I тады я зразумеў, што я павiнен зрабiць.

- Джанатан, - сказаў я. - Я пасаджу цябе на спiну. Калiсьцi ты гэта рабiў для мяне, цяпер я гэта зраблю для цябе. Гэта будзе справядлiва!

- Так, гэта справядлiва, - згадзiўся Джанатан. - Але цi хопiць у цябе смеласцi, Сухарык Львiнае Сэрца?

Я падышоў да краю стромы i паглядзеў унiз. Было ўжо вельмi цёмна, i я ледзь-ледзь разгледзеў лужок. Ён быў так далёка, што ў мяне перахапiла дыханне. Калi мы скочым туды, то мы дакладна трапiм у Наджылiму - абодва. Нiкому не трэба будзе заставацца тут, каб тужыць, плакаць i баяцца ўсяго.

Але гэта не нам трэба было скакаць. Скакаць трэба было мне. Джанатан гаварыў, што ў Наджылiму цяжка трапiць. Як я адважуся, як я пераадолею свой страх?

"Калi я не асмелюся зараз, - падумаў я, - я проста маленькая дрэнь, i я заўсёды не буду нiчым, акрамя як маленькая дрэнь, убоства".

- Я гатовы, - сказаў я Джанатану.

- Смялей, маленькi Сухарык, - падбадзёрыў мяне ён. - Што ж, давай паспрабуем.

- Давай, толькi яшчэ крыху пасядзiм тут з табой, - прапанаваў я яму.

- Толькi нядоўга, - згадзiўся Джанатан.

- Пакуль не стане зусiм цёмна, каб я нiчога не бачыў, - сказаў я.

I так я сядзеў побач з iм, трымаючы яго руку, i адчуваў, якi ён дужы i добры i што нiчога страшнага не будзе, пакуль ён побач са мной.

Потым ноч i непраглядная цемра апусцiлiся на Наджыялу, на горы, схавалi раку i зямлю, а я стаяў на краю цяснiны з Джанатанам, якi моцна абняў мяне за шыю, i адчуваў, як ён дыхае мне ў вуха. Ён дыхаў зусiм спакойна, ён не быў падобны на мяне... Джанатан, мой брат, чаму я не такi смелы, як ты?

Унiзе ўжо нiчога не было вiдно, але я ведаў - што там; мне неабходна было зрабiць адзiн толькi крок у цемру, i ўсё скончыцца. Усё скончыцца вельмi хутка.

- Сухарык Львiнае Сэрца, - загаварыў Джанатан. - Ты баiшся?

- Не... Так, я баюся. Але я гэта зраблю, Джанатан. Я скочу зараз... зараз... Я нiколi не буду баяцца. Нiколi не буду ба...

О Наджылiма! Так, Джанатан, так, я бачу святло! Я бачу святло!