Крумкач

Уначы, парой панылай, калі з думкаю бяссілай

задрамаў я з мудрай кнігай, з важкай кнігай у руках, –

то ачуўся ўраз ад гуку, нібы нехта жвава стукаў,

быццам рэзка так застукаў да мяне нязваны страх.

"Госць, – падумаў я, – чакае за дзвярыма, а не страх.

Проста госцейка ў дзвярах”.

Ах, сваволіла прырода, выла ветрам непагода,

ценяў прывідных уроды на падлозе паляглі.

Я чакаў з бясконцай далі, покуль цені бушавалі,

памяць пра Лінор хавалі за бязрадасныя дні,

пра святую, што ў Эдэме, на аддаленай зямлі...

Згаслі тут яе агні.

Стылы шолах за парцьерай... Пашчу жах сваю ашчэрыў,

паланіў мяне між крэслаў, габеленаў, медных ваз.

З заміраннем сэрца, ціха, прашаптаў я, каб не крыкнуць:

"Гэта госць стаіць нязнаны за дзвярыма ў позні час,

проста госць таемны хоча быць са мной на гэты раз.

Проста госць у змрочны час”.

Акрыяўшы з перапуду, рады госцю, нібы цуду,

"Выбачайце, пан ці пані, ледзь расчуў у цемры вас,” –

гаварыў я з парываннем і з затоеным чаканнем,

і апраўдваўся дрымотай ля каміна ў позні час...

Толькі расчыніў я дзверы, цемра ў дом пранікла ўраз.

Толькі – цемра ў гэткі час.

Паланёны цемрай важкай, я стаяў і дыхаў цяжка,

думкі сноўдалі такія, нібы змеі з чорных нор;

доўга слухаў цішыню я – непадатную, густую,

як са змроку раптам чую слова цёплае: "Лінор!”

Гэта я шапнуў, а рэха адказала мне: "Лінор!”,

мне вярнула як дакор.

Раззлаваны гэтай стратай, зачыніўся, скрухай сцяты,

я, аднак, пачуў адразу за дзвярыма тарарам.

"Той жа стук, мацнейшы толькі! – думкі роспачнай іголкі

паімчаліся па нервах. – Той жа госць ранейшы там...

Не! То вецер з аканіцай усчынае тарарам.

Вецер – больш нічога там!”

Адчыніў я аканіцы – Крумкач выйшаў, як з вязніцы,

з цемры вонкавай панылай, азірацца важна стаў.

Потым пырхнуў на Палады бюст, усеўся аграмадай

з выглядам паважным, рады, мабыць, што мяне застаў.

Рады, што ў самотным доме чалавека ён застаў.

Сеў, нічога не сказаў.

І, ачуўшыся аднак жа, прыглядзеўся і заўважыў

я ўсю веліч гэтай птушкі, чорнай, як сама бяда.

І сказаў: "Твой выгляд страшны адначасна значны, важны,

называць цябе як скажаш, ці ёсць назва хоць адна?

Сярод тысячы найменняў ці ёсць назва хоць адна?

Каркнуў госць мой: "Пустата!”

Птушкі голас недарэчны паласнуў мяне, як мечам,

бессэнсоўнасцю нахабнай з галавы да ног абдаў.

Бо ўсім ясна, што не ў сілах птушка поўначчу панылай

турбаваць жытло чужое, як татарская арда.

Птушка, што на бюсце белым – рыхтык чорная руда.

Птушка з клічкай Пустата.

Ён сядзеў так нерухома, што здаваўся часткай дома,

гэты прыхадзень нязваны, пасланец начы нямой.

Крумкачынай дзюбай страшнай ён выцягваў жыцці нашы

і нагадваў пекла пашчу пры канцы дарогі той,

што праходзім, каб дабрацца да канца дарогі той...

Каб назвацца Пустатой.

Здрыгануўся я ўсім целам, а Крумкач на бюсце белым

па-ранейшаму спакойна, нібы ён са мной на "ты”,

касавурыўся, старэча. О, навошта гэта стрэча

ў прыцемку Пуціны Млечнай, ва ўладарнасці бяды...

Адбылася так раптоўна ва ўладарнасці бяды!

Ды пад зоркай Пустаты.

Крэсла да яго пасунуў, разглядаў з ранейшым сумам,

разважаў, а крык ірваўся, з горла сіплы крык "Ратуй!

Развярні гаротны лёс мой, пакажы паляны, плёсы,

і распырскай, сонца, росы, адвядзі маю бяду.

Адвядзі, вярні на месца, як у рэчышча ваду!”

Ды крычаў я ў Пустату.

Што за дзіўная разлука, і за што такая мука –

не спасцігнуць мне давеку на сваім пякельным дне.

Толькі люстры промень цьмяны, толькі вечныя падманы

лезуць з памяці экрана, як Лінор душу кране.

Пра Лінор святая памяць як душу маю кране.

О, за што такое мне!

Падалося: серафімы выплывалі ў пасмах дыму,

на дыван сцякалі проста, як крынічная вада.

І спяваў я ў ачмурэнні, ды маліўся аб збавенні,

мільгацелі гукі, цені, піў я кубак свой да дна.

Піў любові непадзельнай медны кубак свой да дна.

Крумкач каркнуў: "Пустата!”

Пракрычаў я: "Згінь, пракляты! Дух пякельны, твае краты

пагубілі ўсё на свеце, што люблю я з даўніх пор!

Хто цябе сюды паклікаў, што сядзіш у цьмяных бліках

ты на бюсце нерухома, каркаеш, як злы дакор?

Ты чаму адзін і той жа пасылаеш мне дакор?

Зыкнуў госць мой: "Nevermore!”

Паўтарыў я: "Згінь пракляты! Дух пякельны, твае краты

перакрыжавалі веру, веру даўнюю ў жыццё.

Ці ёсць Бог над гэтым светам, або круціцца планета,

адзінокая планета адлятае ў небыццё?

Адлятае, як лістота з дрэў асенніх, як лісцё...

Божа, дай мне забыццё!”

"Пакідай мой дом самотны, доўжыць дай спакой дрымотны,

– я падскочыў, крыкнуў: – З ветрам ты ляці ў начны прастор!

Ані пёрка, ані духу не пакінь сваіх, каб скруха

не вярнулася і вуха, каб не чула з гэтых пор,

пра цябе не чула вуха анічога з гэтых пор!”

Каркнуў госць мой: "Nevermore!”

Ён сядзіць дагэтуль, вечна. За акном Пуціны Млечнай

зоркі ззяюць. Іх не бачу. У гаркавую ваду

апускаю сны і мроі. А Крумкач сваім спакоем

заварожвае і поіць, корміць ён маю нуду.

Дэман, што ў абліччы птушкі, думу думае адну –

каб глядзеў я ў Пустату.