Ksi?ga wszystkich dokona? Sherlocka Holmesa

- Tak wygląda końcówka telegramu, który Godfrey Staunton wysłał na kilka godzin przed zniknięciem. Nie znamy co najmniej sześciu pierwszych słów, ale to zdanie, „Na litość Boską, niech nam Pan pomoże!”, dowodzi, że młodzieniec lękał się jakiegoś niebezpieczeństwa, które przeczuwał, a przed którym ktoś inny mógł go uchronić. Proszę zwrócić uwagę na słowo „nam”, wskazuje ono, że w sprawę zaangażowana jest jeszcze jedna osoba. Kto mógłby nią być, jeśli nie blady brodaty człowiek, który sam wydawał się tak poruszony? Co zatem łączy Godfreya Stauntona z brodaczem? I od kogo każdy z nich starał się uzyskać pomoc w obliczu niebezpieczeństwa? Nasze śledztwo zawęziło się do tych pytań.

- Wystarczy dowiedzieć się, do kogo był adresowany telegram - stwierdziłem.

- Otóż to, drogi Watsonie. Ten pomysł, przyznaję, znakomity, przyszedł mi do głowy już wcześniej. Pragnę jednak zwrócić twą uwagę na fakt, że jeśli zjawisz się w urzędzie telegraficznym z fragmentem wiadomości nadanej przez inną osobę, jego pracownicy mogą nie być zbyt skorzy do pomocy. W tych sprawach panuje straszliwa biurokracja. Jednak odrobina delikatności i finezji czynią cuda. Panie Overton, chciałbym tymczasem w pańskiej obecności przejrzeć papiery, które pozostały na biurku.

Leżało tam mnóstwo listów, rachunków i zeszytów, które Holmes po kolei kartkował swymi zręcznymi nerwowymi palcami i przeglądał niespokojnymi przenikliwymi oczami.

- Niczego tu nie ma - stwierdził w końcu. - Proszę pana, tak przy okazji, pański przyjaciel cieszył się dobrym zdrowiem?

- Był zdrów jak ryba.

- Czy pamięta pan, by kiedykolwiek chorował?

- Nigdy. Zdarzyło mu się pokasływać, zwichnął raz rzepkę, ale nic poza tym.

- Być może był w gorszej kondycji, niż pan sądzi. Może ukrywał jakieś problemy? Za pańskim pozwoleniem, chciałbym zatrzymać kilka papierów, gdyż mogą się przydać podczas śledztwa.

- Chwileczkę! Chwileczkę! - Usłyszeliśmy gderliwy głos, a gdy spojrzeliśmy w kierunku, z którego dochodził, zobaczyliśmy, że w drzwiach stoi trzęsący się mały człowieczek ubrany w znoszony czarny strój; na głowie miał cylinder o bardzo szerokim rondzie, a na szyi luźną białą muszkę. Wyglądał jak duchowny, przybyły z zapadłej wsi, lub karawaniarz, ale mimo jego niechlujnej, a nawet absurdalnej aparycji, ostry ton jego głosu i zdecydowana postawa domagały się uwagi.

- Kim pan jest i jakim prawem dotknął pan papierów tego dżentelmena?

- Jestem prywatnym detektywem i usiłuję wyjaśnić sprawę jego zniknięcia.

- Ach tak? A kto to panu polecił?

- Ten dżentelmen, przyjaciel pana Stauntona, którego skierował do mnie Scotland Yard.

- A kim pan jest?

- Nazywam się Cyril Overton.

- A więc to pan wysłał do mnie telegram. Jestem lord Mount-James. Przyjechałem tak szybko, jak się dało, autobusem z Bayswater. Czyli wynajął pan detektywa?

- Tak.

- A czy jest pan gotów ponieść koszty jego pracy?

- Proszę pana, nie mam wątpliwości, że zrobi to mój przyjaciel Godfrey, kiedy uda nam się go znaleźć.

- A co, jeśli wam się nie uda? Proszę odpowiedzieć!

- To jego rodzina zapewne.

- Nic z tych rzeczy, proszę pana! - wrzasnął człowieczek. - Nie dam ani pensa! Ani pensa! Rozumie pan, panie detektywie? Jestem jedynym żyjącym członkiem rodziny tego młodzieńca i nie poczuwam się do odpowiedzialności. Jeśli będzie mógł coś po mnie odziedziczyć, to tylko dlatego, że nigdy nie trwoniłem pieniędzy i nie zamierzam robić tego teraz. Jeśli chodzi o papiery, z którymi, jak widzę, robi pan, co mu się żywnie podoba, zapowiadam, że jeśli któryś z nich ma jakąś wartość, zostanie pan rozliczony z tego, co pan z nimi zrobi.

- Znakomicie - stwierdził Sherlock Holmes. - A póki co, jeśli mogę spytać, czy ma pan jakąś teorię, która by wyjaśniła zniknięcie młodzieńca?

- Nie, proszę pana, nie mam. Chłopak jest na tyle duży, by mógł sam o siebie zadbać, a jeśli był tak głupi, by się zgubić, nie zamierzam brać udziału w jego poszukiwaniach.

- Rozumiem pański punkt widzenia - stwierdził Holmes z figlarnym błyskiem w oku. -Nie jestem jednak pewien, czy pan rozumie mój. Wszystko wskazuje na to, że Godfrey Staunton jest biedny. Jeśli został porwany, to na pewno nie ze względu na jego własny majątek. Lordzie Mount-Jamesie, wieść o pańskich bogactwach przekroczyła granice tego kraju, i jest całkiem możliwe, że gang złodziei ujął pańskiego bratanka, by wydobyć od niego informacje o pańskim domu, nawykach i zawartości pańskiego skarbca.

Twarz naszego niemiłego gościa stała się nagle równie biała jak jego muszka.

- Wielkie nieba, proszę pana, co za pomysł! Nigdy nie przyszłaby mi do głowy podobna niegodziwość! Jakież nieludzkie łotry żyją na tym świecie! Ale Godfrey to dobry chłopak, ma mocny charakter. Nikt nie zmusiłby go, żeby wydał swego starego stryja. Dziś wieczorem każę przenieść srebra do banku. A póki co, panie detektywie, niech pan nie szczędzi wysiłków! Niech poruszy niebo i ziemię, by dzieciak bezpiecznie wrócił. Jeśli chodzi o pieniądze, cóż, mogę zaoferować panu pięć, a nawet dziesięć funtów.

Nawet po tym, jak ten arystokratyczny skąpiec stał się bardziej skłonny do współpracy, nie był w stanie podać nam żadnych informacji, gdyż niewiele wiedział o prywatnym życiu bratanka. Jedyną poszlakę stanowił fragment telegramu; mając go na uwadze, Holmes wyruszył na poszukiwanie kolejnego ogniwa łańcucha. Pozbyliśmy się lorda Mount-Jamesa, a Overton poszedł spotkać się z kolegami z drużyny i poinformować ich o nieszczęściu, jakie na nią spadło.

Nieopodal hotelu mieścił się urząd telegraficzny. Zatrzymaliśmy się przed nim.

- Warto spróbować, Watsonie - stwierdził Holmes. - Rzecz jasna, gdybyśmy mieli nakaz, moglibyśmy zażądać udostępnienia blankietów, ale sprawa nie jest jeszcze na tym etapie. Nie sądzę, żeby w tak ruchliwym miejscu mogli zapamiętać wiele twarzy. Spróbujmy.

- Przepraszam, że przeszkadzam - powiedział swym najbardziej uprzejmym tonem do młodej kobiety siedzącej w okienku - ale mam problem z telegramem, który wysłałem wczoraj. Nie dostałem odpowiedzi i obawiam się, że zapomniałem podpisać się na końcu. Czy mogłaby pani to sprawdzić?

Urzędniczka przysunęła plik papierów.

- O której został nadany?

- Tuż po szóstej.

- Do kogo był adresowany?

Holmes przyłożył palec do ust i zerknął w moją stronę.

- Ostatnie słowa brzmiały: „Niech nam pan pomoże” - szepnął tonem, który wskazywał, że to poufna informacja. - Bardzo się niepokoję, gdyż nie otrzymałem jeszcze odpowiedzi.

Kobieta wyjęła jeden z formularzy.

- Oto on. Nie ma podpisu - stwierdziła, kładąc papier na ladzie.

- To wszystko wyjaśnia, a ja czekam na odpowiedź! - stwierdził Holmes. - Ależ ze mnie głupiec! Życzę pani dobrego dnia i serdecznie dziękuję, że pozwoliła mi pani odzyskać spokój. -Kiedy znaleźliśmy się z powrotem na ulicy, zachichotał i zatarł ręce.

- I co?

- Robimy postępy, drogi Watsonie, robimy postępy! Obmyśliłem siedem różnych sposobów, by przyjrzeć się telegramowi, ale nie spodziewałem się, że już pierwszy z nich okaże się skuteczny.

- I co zyskałeś?

- Punkt wyjścia dla śledztwa - wyjaśnił, zatrzymując dorożkę. - Na dworzec King’s Cross - powiedział do woźnicy.

- A więc ruszamy w podróż?

- Tak, sądzę, że powinniśmy się udać do Cambridge. Wszystkie ślady, jakimi dysponuję, wskazują na to miejsce.

- Powiedz mi - spytałem, kiedy koła naszego pojazdu turkotały na Gray’s Inn Road - czy masz już jakieś podejrzenia co do przyczyny zaginięcia chłopaka? Nie przypominam sobie, by w którejkolwiek z prowadzonych przez nas spraw motywy były równie niejasne. Nie myślisz chyba serio, że biedaka porwano, by wyciągnąć z niego informacje o zamożnym stryju?

- Przyznaję, drogi Watsonie, że takie wyjaśnienie nie wydaje mi się szczególnie prawdopodobne. Uznałem jednak, że właśnie ono może najbardziej zainteresować tego wyjątkowo niesympatycznego starszego pana.

- I niewątpliwie tak się stało. Ale czy masz jakieś inne teorie?

- Mógłbym przedstawić kilka. Musisz przyznać, że ciekawy i znaczący jest fakt, że do incydentu doszło w przeddzień ważnego meczu i że zaangażowany jest w niego jedyny człowiek, którego gra może zapewnić drużynie zwycięstwo. Rzecz jasna, może to być zbieg okoliczności, jest jednak interesujący. Bukmacherzy nie przyjmują zakładów o wyniki rozgrywek amatorskich, ale kibice często zakładają się między sobą, i być może ktoś uznał, że warto unieszkodliwić zawodnika, tak jak łajdakom grającym na wyścigach zdarza się ranić konie. To jedno wyjaśnienie. Drugie, nader oczywiste, jest takie, że ten młody człowiek, choć w tej chwili ubogi, jest dziedzicem wielkiej fortuny, i niewykluczone, że doszło do spisku mającego na celu porwanie dla okupu.

- Żadna z tych teorii nie uwzględnia telegramu.

- Zgadza się, Watsonie. Pozostaje on jedynym pewnym dowodem, na jakim możemy się oprzeć, nie możemy więc stracić go z oczu. Jedziemy w tej chwili do Cambridge właśnie po to, by zorientować się, w jakim celu nadano ten telegram. Obecnie nie wiem jeszcze, jak się potoczy śledztwo, ale bardzo bym się zdziwił, gdybyśmy przed wieczorem nie zdołali go zakończyć, a przynajmniej znacząco posunąć naprzód.

Było już ciemno, kiedy dotarliśmy do starego uniwersyteckiego miasta. Holmes zatrzymał dorożkę przy dworcu i kazał się zawieźć do domu doktora Lesliego Armstronga. Kilka minut później zatrzymaliśmy się przed okazałym gmachem stojącym przy głównej ulicy miasteczka. Wpuszczono nas do środka i po długim oczekiwaniu wprowadzono do gabinetu, gdzie za biurkiem siedział doktor Armstrong.

To, że nie znałem wówczas jego nazwiska, świadczy niezbicie, w jak wielkim stopniu straciłem kontakt z mym wyuczonym zawodem. Obecnie wiem już, że jest nie tylko dziekanem wydziału medycyny na uniwersytecie w Cambridge, ale także słynnym na całą Europę myślicielem, zajmującym się również innymi dziedzinami nauki. Jednak nawet nie wiedząc o sławie, jaką się cieszył, nie sposób było oprzeć się wrażeniu, jakie robił ten mężczyzna

0 masywnej kwadratowej twarzy, ponurych oczach spoglądających spod krzaczastych brwi

1 twardej, jakby wyrzeźbionej w granicie, szczęce. Był to człowiek o silnym charakterze i czujnym umyśle, ponury, ascetyczny, niezależny, onieśmielający - tyle udało mi się wyczytać ze srogiej twarzy doktora Lesliego Armstronga. Wziął do ręki wizytówkę Holmesa i spojrzał na nas z niezbyt zadowoloną miną na srogiej twarzy.

- Słyszałem o panu, panie Holmes, wiem, czym się pan zajmuje, i nie pochwalam tego.

- Panie doktorze, w tej sprawie zgodziłby się z panem każdy złoczyńca w tym kraju -cicho odpowiedział mój przyjaciel.

- Dopóki pańskie działania mają na celu zwalczanie przestępczości, zasługują na poparcie każdego rozsądnego obywatela, choć sądzę, że oficjalne środki służące do osiągnięcia tego celu są nie mniej skuteczne. Pańskie dochodzenie podlega krytyce, bo wtrąca się pan w cudze sprawy, odgrzebuje rodzinne sekrety, które nie powinny ujrzeć światła dziennego, i marnuje czas bardzo

zajętych ludzi. Ja na przykład powinienem w tej chwili pisać traktat zamiast z panem rozmawiać.

- Nie wątpię w to, doktorze, nasza rozmowa może jednak okazać się ważniejsza niż pański traktat. Proszę pana, robimy coś wręcz przeciwnego niż to, o co nas pan oskarża, i że czynimy, co w naszej mocy, by uniknąć upublicznienia pewnych prywatnych spraw, nieuniknionego, jeśli sprawą zajmuje się policja. Może pan myśleć o mnie jako o partyzancie, który kroczy przed regularnymi siłami zbrojnymi. Jestem tu, by spytać o pana Godfreya Stauntona.

- Słucham!

- Zna go pan?

- Jest moim serdecznym przyjacielem.

- Czy wie pan, że zaginął?

- Doprawdy? - Wymizerowana twarz lekarza nie drgnęła.

- Wyszedł z hotelu wczoraj wieczorem, i od tamtego czasu nikt o nim nie słyszał.

- Wróci, nie wątpię.

- Jutro mecz drużyn uniwersyteckich.

- Nie lubię tych dziecinnych zabaw. Los tego młodego człowieka bardzo mnie interesuje, gdyż znam go i lubię. Mecz jest mi całkowicie obojętny.

- Odwołam się więc do pańskiej sympatii: czy wie pan, gdzie przebywa Godfrey Staunton?

- Nie, z całą pewnością.

- Czy widział się już pan z nim dzisiaj?

- Nie.

- Czy pan Staunton chorował na coś?

- Nie.

- Czy pamięta pan, by kiedykolwiek chorował?

- On nigdy nie chorował.

Holmes wyciągnął kartkę papieru i pokazał ją lekarzowi.

- W takim razie proszę wyjaśnić mi rachunek na trzynaście gwinei zapłacony w zeszłym miesiącu przez pana Godfreya Stauntona doktorowi Lesliemu Armstrongowi z Cambridge. Znalazłem go w papierach, które leżały na jego biurku.

Lekarz poczerwieniał ze złości.

- Nie widzę powodu, dla którego miałbym się panu tłumaczyć, panie Holmes.

Holmes wsunął rachunek z powrotem do notatnika.

- Jeśli woli pan tłumaczyć się publicznie, wcześniej czy później zostanie pan niechybnie do tego zmuszony - stwierdził. - Mówiłem już panu, że ja mogę zatuszować to, co inni będą chcieli rozgłosić, i że lepiej byłoby dla pana, gdyby pan mi zaufał.

- Nic nie wiem o tej sprawie.

- Czy po przyjeździe do Londynu pan Staunton kontaktował się z panem?

- Nie, z całą pewnością nie.

- Ech, znów ta poczta - westchnął ze znużeniem Holmes. - Wczoraj wieczorem, o szóstej piętnaście, Godfrey Staunton nadał do pana z Londynu bardzo pilny telegram, niewątpliwie związany z przyczyną jego zniknięcia, a pan jeszcze go nie otrzymał. To doprawdy karygodne. Nie omieszkam złożyć skargi w tej sprawie.

Doktor Armstrong wyskoczył zza biurka z twarzą siną z wściekłości.

- Proszę opuścić mój dom - powiedział - i powtórzyć swemu pryncypałowi, lordowi Mount-Jamesowi, że nie życzę sobie mieć do czynienia ani z nim, ani z jego sługusami. Nie, proszę pana, ani słowa więcej! - wściekle pociągnął za sznur od dzwonka. - Johnie, wyprowadź tych panów!

Pompatyczny lokaj stanowczo wystawił nas za drzwi i znaleźliśmy się na ulicy. Holmes wybuchnął śmiechem.

- Doktor Leslie Armstrong niewątpliwie ma mnóstwo energii i odznacza się silnym charakterem - stwierdził. - Nie widziałem dotąd człowieka, który, gdyby spożytkował swe zdolności w taki, a nie inny sposób, mógłby lepiej wypełnić lukę pozostałą po słynnym profesorze Moriartym. A teraz, biedny Watsonie, utknęliśmy sami w tym nieprzyjaznym mieście. Gdybyśmy go opuścili, przerwalibyśmy śledztwo. Naprzeciwko domu Armstronga jest mała gospoda. Ty wynajmiesz frontowy pokój i kupisz wszystko, co niezbędne dla spędzenia tu nocy, a ja w tym czasie popytam tu i ówdzie.

Rozpytywanie okazało się bardziej czasochłonne, niż się Holmes spodziewał. Kiedy wrócił do gospody, dochodziła już dziewiąta. Był blady, zniechęcony, brudny od pyłu i ledwie trzymał się na nogach z głodu i zmęczenia. Na stole czekała go kolacja na zimno. Gdy mój przyjaciel nasycił głód i zapalił fajkę, znów przybrał na poły humorystyczny i całkiem filozoficzny pogląd na świat, naturalny dla niego, kiedy sprawy nie układały się po jego myśli.

Słysząc turkot kół powozu, wstał i wyjrzał przez okno. Przed drzwiami domu lekarza stała kareta zaprzężona w parę siwków.

- Nie było go przez trzy godziny - stwierdził Holmes. - Wyjechał o wpół do szóstej, a wrócił dopiero teraz, czyli raz, a niekiedy dwa razy dziennie pokonuje dziesięć lub dwanaście mil.

- To nic dziwnego w przypadku praktykującego lekarza.

- Ale Armstrong nie praktykuje. Pracuje jako wykładowca i konsultant, ale nie przyjmuje pacjentów, którzy mogliby przeszkadzać mu w pracy naukowej. Dlaczego w takim razie odbywa te długie podróże, które muszą być dla niego bardzo uciążliwe, i kogo odwiedza?

- Jego woźnica.

- Drogi Watsonie, nie wątpisz chyba, że na samym początku skierowałem się do niego? Nie wiem, czy powodowała nim wrodzona nieprawość, czy działał z polecenia swego pana, ale zachował się wielce nieuprzejmie i poszczuł mnie psem. Co prawda, ani czworonóg, ani jego pan nie chcieli zanadto zbliżyć się do mego kija, i na tym sprawa się zakończyła, jednak stosunki między nami pozostały napięte na tyle, że wykluczały dalsze pytania. Wszystkiego się dowiedziałem od pewnego przyjaznego człowieczka siedzącego na dziedzińcu naszej gospody. To on poinformował mnie o zwyczajach doktora i o jego codziennych podróżach. W tej samej chwili, jakby na potwierdzenie jego słów, pod drzwi podjechał powóz.

- Czy nie mogłeś pojechać za nim?

- Znakomicie, Watsonie! Dziś doprawdy błyszczysz inteligencją. Owszem, wpadłem na ten pomysł. Zauważyłeś, że obok gospody znajduje się sklep z rowerami? Wypożyczyłem tam bicykl i zdołałem wyruszyć, nim straciłem karetę z oczu. Szybko ją dogoniłem i, utrzymując dyskretną odległość około stu jardów, jechałem za jej światłami. Opuściliśmy miasto i zdążyliśmy ujechać spory kawałek po wiejskiej drodze, kiedy wydarzył się dość przykry incydent. Powóz się zatrzymał, doktor wysiadł, szybko podszedł do miejsca, w którym przystanąłem, i powiedział mi z najwyższą ironią, że choć droga jest wąska, on ma nadzieję, iż jego powóz nie utrudnia przejazdu memu rowerowi. Nie sposób było ująć tych słów bardziej wdzięcznie. Natychmiast ruszyłem przodem i, trzymając się głównej drogi, przejechałem kilka mil, po czym zatrzymałem się w dogodnym miejscu, by sprawdzić, czy pojazd będzie tamtędy przejeżdżał. Nie dostrzegłem go jednak, stało się więc oczywiste, że skręcił w jedną z bocznych dróg, które zauważyłem podczas jazdy. Pojechałem z powrotem, ale i po drodze nie napotkałem karety, która, jak widziałeś, wróciła później ode mnie. Rzecz jasna, na początku nie miałem szczególnego powodu, by łączyć te podróże ze zniknięciem Godfreya Stauntona, i chciałem czegoś się o nich dowiedzieć tylko dlatego, że w tej chwili interesuje nas wszystko, co dotyczy doktora Armstronga. Jednak skoro uważnie wypatruje wszystkich, którzy mogliby śledzić go podczas tych wypadów, sprawa zaczyna wydawać się bardziej istotna, i nie spocznę, dopóki jej nie wyjaśnię.

- Możemy pojechać za nim jutro.

- Czyżby? To nie takie proste, jak ci się wydaje. Nie znasz terenu hrabstwa Cambridgeshire, prawda? Tam nie ma, gdzie się ukryć. Cały obszar, przez który przejeżdżałem dziś wieczorem, był płaski i nagi jak wnętrze dłoni, a człowiek, którego śledzimy, nie jest głupcem, czego dał dziś wyraźny dowód. Wysłałem telegram do Overtona, by przesyłał nam wszelkie wieści z Londynu na ten adres, a my skupimy na razie uwagę na doktorze Armstrongu, którego nazwisko urocza dama z urzędu telegraficznego pozwoliła mi odczytać na formularzu z tekstem pilnego telegramu Stauntona. Lekarz wie, gdzie przebywa ten młodzieniec, jestem gotów to przysiąc, a skoro tak, będzie wyłącznie naszą winą, jeśli my nie zdołamy się tego dowiedzieć. Trzeba przyznać, że na chwilę obecną to on jest górą w tej grze, a jak wiesz, Watsonie, nie mam zwyczaju kończyć rozgrywki jako pokonany.

Następnego dnia nie zbliżyliśmy się jednak do rozwiązania zagadki. Po śniadaniu dostarczono nam liścik, który Holmes podał mi z uśmiechem. Brzmiał on następująco:

Szanowny Panie!

Mogę zapewnić Pana, że marnuje on swój czas, usiłując śledzić moje ruchy. Jak zauważył Pan wczoraj wieczorem, w tylnej ściance mej karety znajduje się okienko, więc jeśli chce pan przejechać dwadzieścia mil, by wrócić tam, skąd przybył, proszę śmiało jechać za mną. Mogę również poinformować Pana, że szpiegowanie mnie w żaden sposób nie pomoże ani jemu, ani Godfreyowi Stauntonowi, a Pan najlepiej przysłuży się temu dżentelmenowi, jestem pewien, niezwłocznie wracając do Londynu i informując swego chlebodawcę, że nie zdołał go Pan odnaleźć. Czas, który spędzi Pan w Cambridge, z pewnością będzie można uznać zmarnowany.

Z poważaniem, LESLIE ARMSTRONG

- Doktor jest uczciwym i elokwentnym przeciwnikiem - stwierdził Holmes. - Budzi we mnie coraz większą ciekawość, i doprawdy muszę wszystkiego się o nim dowiedzieć.

- Jego powóz stoi teraz przed drzwiami - odrzekłem. - Armstrong właśnie do niego wsiadł. Zauważyłem, że przy okazji spojrzał w nasze okno. Czy mam pojechać za nim na rowerze?

- Nie, nie, drogi Watsonie! Z całym szacunkiem dla twej wrodzonej bystrości, sądzę, że nie byłbyś godnym przeciwnikiem dla zacnego doktora. Wydaje mi się, że mogę osiągnąć swój cel, prowadząc niezależne badania. Muszę chyba zostawić cię własnemu losowi, gdyż pojawienie się dwóch dociekliwych nieznajomych w tak sennej okolicy mogłoby wzbudzić zbyt wiele plotek. Nie wątpię, że znajdziesz w tym szacownym mieście dość zabytków, by mieć się czym zająć, a przed wieczorem będę mógł przedstawić ci bardziej pomyślną, mam taką nadzieję, relację z mych działań.

Sherlocka czekało jednak kolejne rozczarowanie. Wrócił w nocy, zmęczony, nic nie zdziaławszy.

- Mój Watsonie, zmarnowałem dzień. Gdy się zorientowałem, w którą stronę pojechał lekarz, odwiedziłem wszystkie wioski po tamtej stronie Cambridge, wymieniając wiadomości z oberżystami i innymi lokalnymi agencjami informacyjnymi. Zrobiłem kawał drogi. Byłem w Chesterton, Histon, Waterbeach i Oakington i niczego się nie dowiedziałem. W takich zapadłych dziurach codzienny przejazd karety zaprzężonej w parę koni z pewnością nie pozostałby niezauważony. Doktor zdobył kolejne punkty. Czy to telegram do mnie?

- Tak, otworzyłem go. Posłuchaj: „Poproście Jeremiego Dixona z Kolegium Św. Trójcy o Pompejusza”. Nic z niego nie rozumiem.

- Wszystko jasne. Przysłał go nasz przyjaciel Overton w odpowiedzi na moje pytanie. Wyślę liścik do Jeremiego Dixona i nie wątpię, że nasz los się odmieni. A przy okazji, czy wiadomo coś o meczu?

- Tak, w ostatnim wydaniu lokalnej gazety znalazła się znakomita relacja. Oksford wygrał jednym punktem i dwoma przyłożeniami. Artykuł kończy się tak:

Przegraną drużyny Cambridge można złożyć na karb nieobecności asa kadry narodowej Godfreya Stauntona, którego brak odczuwalny był w każdym momencie gry. Brak koordynacji skrzydłowych i ich słabość zarówno w ataku, jak i w obronie zniweczyły wysiłki pracowitej ekipy.

- Sprawdziły się przewidywania Overtona - stwierdził Holmes. - W tej sprawie zgadzam się z doktorem Armstrongiem, rugby jest mi całkowicie obojętne. Watsonie, dziś musimy położyć się wcześniej, bo jutro czeka nas pracowity dzień.

Następnego ranka byłem przerażony, gdy zobaczyłem Holmesa, który siedział przy ogniu i trzymał w ręku swą maleńką strzykawkę. To narzędzie kojarzyłem z jedyną słabością mego przyjaciela, i kiedy go zobaczyłem, obawiałem się najgorszego. Widząc moją zaniepokojoną minę, Holmes zaśmiał się i odłożył strzykawkę na stół:

- Nie, nie, mój drogi, nie ma powodu do obaw. To narzędzie jest tylko kluczem do naszej zagadki. Ta strzykawka to nasza jedyna szansa na rozwiązanie zagadki. Właśnie wróciłem z krótkiej wyprawy zwiadowczej, i, uwierz mi, wszystko układa się jak najlepiej. Watsonie, zjedz porządne śniadanie, bo podążymy dziś w tropy za Armstrongiem, a kiedy raz natrafię na jego ślad, nie zamierzam jeść ani odpoczywać, póki nie odkryję celu podróży doktora.

- W takim razie - powiedziałem - musimy zabrać śniadanie ze sobą, bo nasz znajomy wyrusza dziś wcześnie. Jego powóz już stoi pod drzwiami.

- Nieważne. Niech jedzie. Musiałby być niezwykle przemyślny, by pojechać tak, żebym nie zdołał go wyśledzić. Kiedy skończysz, zejdź na dół, przedstawię ci detektywa, wybitnego specjalistę w dziedzinie, którą zamierzamy się zajmować.

Po posiłku poszedłem za Holmesem do stajni, gdzie mój przyjaciel otworzył drzwi jednego z boksów i wyprowadził krępego białobrązowego psa o oklapniętych uszach, łączącego w sobie cechy beagle’a i foxhounda.

- Przedstawiam ci Pompejusza, chlubę miejscowych ogarów - stwierdził. - Nie jest wprawdzie szybkobiegaczem, jak widać z jego sylwetki, ale znakomicie chodzi tropem. Pompejuszu, może nie jesteś zbyt chyży, ale podejrzewam, że i tak wyprzedziłbyś dwóch londyńskich dżentelmenów w średnim wieku, więc pozwolę sobie przypiąć do twojej obroży tę oto skórzaną smycz. A teraz chodź i pokaż nam, co potrafisz. - Poprowadził psa do drzwi doktora. Czworonóg przez chwilę niuchał, a potem przenikliwie zaskomlał z podniecenia i ruszył ulicą, szarpiąc za spowalniającą go smycz. Po pół godziny byliśmy już poza miastem i szybko szliśmy wiejską drogą.

- Coś ty zrobił, Holmesie? - spytałem.

- To sztuczka stara jak świat, ale okazała się przydatna. Dziś rano poszedłem na dziedziniec domu doktora i za pomocą strzykawki spryskałem tylne koło powozu wyciągiem z anyżku. Ogar może iść za tym zapachem choćby na koniec świata, a nasz przyjaciel Armstrong musiałby przejechać przez rzekę, żeby Pompejusz zgubił trop. Co za spryciarz! To tak zmylił mnie tamtej nocy.

Pies nagle skręcił z głównej drogi na zarośniętą trawą ścieżkę. Pół mili dalej wyszła ona na drogę, a ślady skręciły w prawo, w stronę miasta, po czym poprowadziły łukiem przez południową część Cambridge i skierowały się w stronę przeciwną do tej, w którą szliśmy na początku.

- Aha, zrobił ten objazd wyłącznie dla nas - stwierdził Holmes. - Nic dziwnego, że niczego nie dowiedziałem się od wieśniaków. Doktor niewątpliwie wykorzystał w tej grze wszystkie atuty; chciałbym wiedzieć, dlaczego stosuje tak wymyślne podstępy. Zobacz, na prawo przed nami leży wioska Trumpington. Na Jowisza! Zza rogu wyjeżdża kareta. Szybko, Watsonie! Szybko, albo będzie po nas!

Pobiegł przez bramę na pole, ciągnąc za sobą opierającego się Pompejusza. Ledwie zdążyliśmy się schronić za żywopłotem, gdy pojazd przejechał obok nas. Zobaczyłem doktora Armstronga, który ze skulonymi ramionami i głową zwieszoną na piersi wyglądał jak uosobienie rozpaczy.

- Nasza wyprawa zmierza chyba ku końcowi - stwierdził mój przyjaciel. - Niedługo wszystkiego się dowiemy. Chodź, Pompejuszu! Na polu stoi chatka!

Bez wątpienia dotarliśmy do celu podróży. Pompejusz, skamlał przed bramą, gdzie widać było ślady kół karety. Do domu prowadziła ścieżka. Holmes przywiązał psa do płotu, a my pobiegliśmy naprzód. Mój przyjaciel zapukał raz i drugi do niskich drzwi, ale nikt nie odpowiedział. W domu na pewno ktoś był: do naszych uszu dobiegł cichy odgłos, jakby jęk rozpaczy, pełen niewypowiedzianego smutku. Holmes zatrzymał się, nie był pewny, co robić dalej. Drogą, którą przyszliśmy, jechał powóz zaprzężony w parę siwków, którego nie sposób było pomylić z żadnym innym.

- Na Jowisza, doktor wraca! - wykrzyknął Holmes. - To rozstrzyga sprawę. Musimy się dowiedzieć, o co chodzi, nim tu dotrze.

Otworzył drzwi, i weszliśmy do sieni. Jęki stały się coraz głośniejsze, aż przeszły w nieprzerwany, pełen rozpaczy lament. Odgłosy dochodziły z górnego piętra. Holmes szybko wbiegł po schodach, ja podążyłem za nim. Mój przyjaciel otworzył drzwi, i obaj stanęliśmy, przerażeni tym, co zobaczyliśmy. Na łóżku leżała piękna młoda kobieta. Była martwa. Jej spokojną bladą twarz o zamglonych, szeroko otwartych niebieskich oczach okalała burza splątanych jasnych włosów. U stóp łóżka, pół siedząc, pół klęcząc, szlochał młody człowiek. Był tak pogrążony w smutku, że nawet się nie obejrzał, póki Holmes nie położył mu ręki na ramieniu.

- Pan Godfrey Staunton?

- Tak, to ja, ale spóźniliście się, panowie. Ona nie żyje.

Mężczyzna był tak oszołomiony, że nie sposób było wytłumaczyć mu, że nie jesteśmy lekarzami, którzy przybyli z pomocą. Holmes usiłował powiedzieć młodzieńcowi kilka słów pociechy i wyjaśnić, jak bardzo jego nagłe zniknięcie zaniepokoiło przyjaciół, kiedy na schodach rozbrzmiały kroki, a po chwili w drzwiach pojawiła się pełna surowa badawcza twarz doktora Armstronga.

- A więc, panowie - powiedział - dopięliście swego, a w dodatku wybraliście niezmiernie delikatny moment na dokonanie tego najścia. Nie zamierzam wam grozić w miejscu, gdzie przed chwilą zagościła śmierć, ale zapewniam panów, że gdybym był młodszy, wasz postępek nie uszedłby wam płazem.

- Przepraszam, doktorze Armstrong, zdaje się, że doszło do pewnego nieporozumienia -odpowiedział mój przyjaciel z godnością. - Jeśli zechce pan zejść z nami na dół, być może zdołamy wyjaśnić pewne aspekty tej smutnej sprawy.

Minutę później siedzieliśmy wraz z posępnym lekarzem w salonie na parterze.

- Co ma mi pan do powiedzenia?

- Przede wszystkim musi pan wiedzieć, że nie pracuję dla lorda Mount-Jamesa i w tej sprawie zdecydowanie nie stoję po jego stronie. Jeśli doszło do zaginięcia, mym obowiązkiem było ustalenie tego, co się stało z poszukiwanym, ale na tym kończy się moja rola, i o ile nie popełniono przestępstwa, wolę tuszować sprawę, niż ją rozgłaszać. Jeśli, o czym jestem przekonany, nie zostało złamane prawo, może być pan całkowicie pewien mej dyskrecji i pomocy w zatajeniu faktów przed prasą.

Doktor Armstrong zrobił szybki krok do przodu i chwycił Holmesa za rękę.

- Dobry z pana człowiek - stwierdził. - Źle pana oceniłem. Dziękuję Bogu, że wyrzuty sumienia nie pozwoliły mi zostawić biednego Stauntona samego w jego smutnym położeniu, więc zawróciłem powóz i dzięki temu zawarłem z panem znajomość. Wie pan już tyle, że mogę łatwo wytłumaczyć całą sytuację. W zeszłym roku Godfrey Staunton przez pewien czas mieszkał w Londynie. Zakochał się wówczas bez pamięci w córce swej gospodyni i ożenił się z nią. Dziewczyna była dobra, mądra i piękna. Żaden mężczyzna nie musiałby się wstydzić za taką żonę. Jednak Godfrey jest dziedzicem tego opryskliwego starego szlachcica, był więc pewien, że na wieść o tym małżeństwie zostałby wydziedziczony. Znam dobrze tego chłopaka i cenię go za jego liczne zalety. Pomagałem mu, jak tylko mogłem. Robiliśmy, co w naszej mocy, żeby zachować całą sprawę w tajemnicy przed wszystkimi, gdyż kiedy zaczynają krążyć plotki, szybko docierają do każdych uszu. Dzięki tej odludnej chatce i własnej dyskrecji Godfreyowi do tej pory się udawało. Ich tajemnicy nie znał nikt poza mną i jednym zacnym sługą, który pojechał właśnie po pomoc do Trumpington. W końcu dosięgnął ich jednak straszliwy cios, dziewczyna ciężko zachorowała. Cierpiała na najbardziej zjadliwą postać gruźlicy. Biedny chłopak był bliski pomieszania zmysłów z rozpaczy, musiał jednak pojechać do Londynu na mecz, gdyż nie mógł tego uniknąć, nie udzielając wyjaśnień, które zdradziłyby jego sekret. Wysłałem mu telegram, by go pocieszyć, a on odpowiedział, błagając, bym zrobił wszystko, co w mojej mocy. To ten telegram, który w niewyjaśniony sposób udało się panu zobaczyć. Nie powiedziałem mu, jak poważne jest niebezpieczeństwo, gdyż wiedziałem, że nic tu po nim, powiadomiłem jednak ojca dziewczyny, który bardzo nierozważnie przekazał wieści Godfreyowi. W efekcie młodzieniec przyjechał tu bliski obłędu i pozostał w tym stanie, klęcząc przy łóżku ukochanej, aż do dzisiejszego ranka, kiedy śmierć położyła kres jej cierpieniom. To wszystko, panie Holmes, i mam nadzieję, że mogę liczyć na dyskrecję pańską i pańskiego przyjaciela.

Holmes uścisnął rękę lekarza.

- Chodźmy, Watsonie - powiedział, i wyszliśmy z pogrążonego w żałobie domu na blade słońce zimowego dnia.

7 kamień (stone) to anglosaska jednostka masy; jeden kamień to ok. 6,35 kg (przyp.

tłum.)

Rozdział dwunasty

Pewnego okrutnie mroźnego poranka pod koniec zimy roku 1894 obudziło mnie szarpanie. Stał nade mną Holmes i tarmosił mnie za ramię. Świeca, którą trzymał w ręku, oświetlała jego pochyloną nade mną, pełną ożywienia twarz, z wyrazu której wyczytałem natychmiast, że coś się stało.

- Chodź, Watsonie, chodź! - wykrzyknął. - Czas rozpocząć polowanie. Ani słowa! Ubieraj się i chodź!

Dziesięć minut później siedzieliśmy już w dorożce, jadąc cichymi ulicami na dworzec Charing Cross. Wstawał blady zimowy świt, i widzieliśmy zamglone sylwetki mijających nas robotników z najwcześniejszej zmiany, zamazane i niewyraźne w opalizującym londyńskiej mgle. Milczący Holmes otulił się grubym płaszczem, a ja cieszyłem się, że mogę zrobić to samo - panował trzaskający mróz, żaden z nas natomiast nie jadł jeszcze śniadania.

Dopiero kiedy napiliśmy się na dworcu gorącej herbaty i zajęliśmy miejsca w pociągu do Kent, odtajaliśmy na tyle, by mój przyjaciel był w stanie mówić, a ja - słuchać. Holmes wyjął z kieszeni list i przeczytał go na głos:

Abbey Grange, Marsham, hrabstwo Kent, 3.30 rano

Drogi Panie Holmes!

Byłbym bardzo wdzięczny za pańską niezwłoczną pomoc w śledztwie, które zapowiada się nadzwyczaj ciekawie. Ta sprawa może pana zainteresować. Dopilnuję, by - poza uwolnieniem damy - wszystko pozostało tak, jak to znalazłem, ale błagam, by przybył pan, nie tracąc ani chwili, gdyż nie mogę na długo pozostawić sir Eustace ’a w obecnym położeniu.

Z poważaniem, STANLEY HOPKINS

- Hopkins wzywał mnie dotąd siedmiokrotnie i za każdym razem z całkowicie uzasadnionych powodów - stwierdził Holmes. - Zdaje się, że każda z jego spraw trafiła do twego zbiorku. Muszę przyznać, Watsonie, że umiejętnie dobierasz tematy, co wynagradza wiele niedociągnięć, jakie dostrzegam w twych opowiadaniach. Twój zgubny zwyczaj patrzenia na wszystko jak na historię, nie zaś jak na badania naukowe, niszczy dzieło, które mogło być pouczającą, a nawet klasyczną kroniką przykładów. Ledwie napomykasz o kwestiach wymagających wielkiej finezji i delikatności, a skupiasz się na sensacyjnych szczegółach, które

mogą zainteresować czytelnika, lecz z pewnością nie pogłębią jego wiedzy.

- Czemu nie spiszesz tych historii sam? - zapytałem nie bez goryczy.

- Zrobię to, drogi Watsonie, zrobię to. W tej chwili, jak wiesz, jestem dość zajęty, ale zamierzam poświęcić swe ostatnie lata na tworzenie podręcznika obejmującego całokształt sztuki detektywistycznej. Zdaje się, że nasza obecna sprawa dotyczy morderstwa.

- Sądzisz, że sir Eustace nie żyje?

- Owszem. Pismo Hopkinsa wskazuje, że był bardzo wzburzony, a nie jest on człowiekiem skłonnym do wzruszeń. Tak, sądzę, że doszło do aktów przemocy i że pozostawiono ciało, byśmy mogli je zbadać. Zwykłe samobójstwo nie skłoniłoby młodego detektywa, by po mnie posłać. Jeśli chodzi o uwolnienie damy, zapewne była ona zamknięta w swoim pokoju, kiedy doszło do tragedii. Będziemy się poruszać w wysokich sferach, Watsonie. Spójrz na szeleszczący papier, monogram „E.B.”, herb i wymyślny adres. Mam nadzieję, że nasz przyjaciel Hopkins nie zawiedzie oczekiwań i że poranek spędzimy interesująco. Morderstwo popełniono wczoraj przed północą.

- Skąd o tym wiesz?

- Sprawdziłem rozkład jazdy pociągów i obliczyłem czas. Najpierw została wezwana lokalna policja, która musiała porozumieć się ze Scotland Yardem. Później na miejsce przybył Hopkins i posłał po mnie. To niewątpliwie trwało całą noc. Ale jesteśmy już na dworcu w Chiselhurst i wkrótce będziemy mogli wyjaśnić swoje wątpliwości.

Po przejechaniu kilku mil po wąskich wiejskich drogach znaleźliśmy się przed bramą parku, którą otworzył nam stary gajowy o wymizerowanej twarzy, noszącej piętno wielkiej tragedii. Aleja prowadziła przez piękny park pomiędzy rzędami wiekowych wiązów do niskiego rozległego domu o frontonie otoczonym filarami jak w budynkach projektu Palladia. Środkowa część domu była bardzo stara, jej ściany pokrywał bluszcz, ale duże okna świadczyły o tym, że budynek unowocześniono, jedno ze skrzydeł domu wydawało się zupełnie nowe. Inspektor Stanley Hopkins o młodzieńczej sylwetce i inteligentnej przenikliwej twarzy czekał na nas w otwartych drzwiach.

- Bardzo się cieszę, że pan przyjechał, panie Holmes. I pan, doktorze Watson. Gdybym jednak miał więcej czasu do namysłu, nie robiłbym panom kłopotu, dama doszła do siebie i zdała tak jasną relację z wydarzeń, że niewiele pozostało dla nas do roboty. Pamięta pan gang złodziei z Lewisham?

- Trzech Randallów?

- Otóż to. Ojciec i dwóch synów. Nie wątpię, że to ich sprawka. Dwa tygodnie temu widzieli ich podczas rabunku w Sydenham, wówczas sporządzono rysopisy. To, że uderzyli ponownie tak szybko i tak blisko, świadczy o ich wielkiej zuchwałości, ale to byli oni, ponad wszelką wątpliwość. Tym razem nie unikną stryczka.

- A zatem sir Eustace nie żyje?

- Owszem, zginął od ciosu w głowę zadanego jego własnym pogrzebaczem.

- Woźnica powiedział mi, że zmarły nazywał się Brackenstall.

- Zgadza się. Był jednym z najbogatszych ludzi w hrabstwie Kent. Lady Brackenstall jest w salonie. Biedna kobieta, przeżyła coś potwornego! Kiedy zobaczyłem ją po raz pierwszy, wydawała się bliska śmierci. Myślę, że najlepiej byłoby, gdyby się pan z nią zobaczył i wysłuchał jej relacji z całego zdarzenia. Później możemy razem obejrzeć jadalnię.

Lady Brackenstall była osobą niezwykłą. Nieczęsto zdarzało mi się widzieć damy równie kobiece, o tak wdzięcznej sylwetce i pięknej twarzy. Miała złote włosy i niebieskie oczy, z pewnością posiadała również piękną cerę, jaka zwykle towarzyszy takiej karnacji, ale po ostatnich wydarzeniach jej twarz stała się szarą. Dama cierpiała nie tylko na duszy, ale i na ciele - nad jednym okiem widniał ohydny obrzmiały siniak koloru śliwki, który pokojówka pani domu, wysoka surowa kobieta, pieczołowicie przemywała wodą z octem. Lady Brackenstall leżała bez sił na kanapie, ale bystre, przenikliwe spojrzenie, którym obrzuciła nas, gdy weszliśmy do pokoju, i czujny wyraz pięknej twarzy dowodziły, że okropne przejścia nie pozbawiły jej przytomności umysłu ani odwagi. Była ubrana w luźny błękitno-srebrny szlafrok, a obok leżała czarna wieczorowa suknia, wyszywana cekinami.

- Wszystko już panu opowiedziałam, panie Hopkins - powiedziała ze znużeniem. - Czy nie mógłby pan tego powtórzyć za mnie? Cóż, jeśli twierdzi pan, że to konieczne, wyjaśnię tym dżentelmenom, co się stało. Byli panowie już w jadalni?

- Uznałem, że najlepiej będzie, jeśli najpierw wysłuchają pani opowieści.

- Chciałabym, żeby pan zakończył już tę sprawę. Przeraża mnie myśl o tym, że on wciąż tam leży. - Zadrżała i zatopiła twarz w dłoniach. Szlafrok zsunął się z jej ramion.

Holmes krzyknął:

- Ależ ma pani jeszcze inne obrażenia! Co to? - Na jednym z krągłych białych ramion wyraźnie widniały dwie jaskrawoczerwone plamy. Kobieta pośpiesznie podciągnęła szlafrok.

- To nic. Nie ma żadnego związku z dzisiejszymi strasznymi wydarzeniami. Jeśli pan i pański znajomy zechcecie usiąść, opowiem wam wszystko, co wiem. Jestem żoną sir Eustace’a Brackenstalla. Pobraliśmy się mniej więcej rok temu. Nie ma chyba sensu ukrywać, że nasze małżeństwo nie było szczęśliwe. Nawet gdybym ja próbowała wszystkiemu zaprzeczyć, powiedzieliby o tym panu nasi sąsiedzi. Być może wina leży częściowo po mojej stronie. Wychowałam się w bardziej swobodnej i mniej ograniczonej konwenansami atmosferze Południowej Australii, i angielskie życie, z całą swoją poprawnością i afektacją, mi nie służy. Główną przyczynę kłopotów stanowił jednak doskonale wszystkim znany fakt, że sir Eustace był pijakiem. Przebywanie z takim człowiekiem choćby przez godzinę jest przykre. Czy może pan sobie wyobrazić, co oznaczało dla wrażliwej i pełnej życia kobiety takie uwiązanie do niego w dzień i w nocy? Uznawanie takiego małżeństwa za prawnie wiążące to świętokradztwo, zbrodnia, podłość! Uważam, że nieludzkie przepisy, które obowiązują w tym kraju, sprowadzą na niego zagładę, Bóg nie pozwoli, by taka niegodziwość trwała. - Na chwilę się uniosła, próbując usiąść, rumieniec wystąpił jej na policzki, a oczy zapłonęły pod okrutnym sińcem. Silna, kojąca dłoń surowej pokojowej skłoniła jej głowę ku poduszce, i wściekły gniew przeszedł w rozpaczliwy szloch. W końcu kobieta zaczęła mówić dalej:

- Opowiem panom o wydarzeniach ostatniej nocy. Jak zapewne wiecie, w tym domu wszyscy służący śpią w nowym skrzydle. W środkowej części budynku znajdują się pokoje mieszkalne, za nią położona jest kuchnia, a powyżej - nasza sypialnia. Moja pokojówka Theresa śpi nad moim pokojem. Nie ma tu nikogo innego, a żadne dźwięki stąd nie dobiegają do bocznego skrzydła. Złodzieje musieli o tym wiedzieć, inaczej nie postąpiliby w taki sposób. Sir Eustace położył się spać około wpół do jedenastej. Służba poszła już do siebie. Na nogach była tylko Theresa, która czekała na moje wezwanie w swym pokoju na najwyższym piętrze domu. Siedziałam u siebie do jedenastej, zatopiona w lekturze. Później, zanim poszłam na górę, przeszłam się po domu, by sprawdzić, czy wszystko jest jak należy. Miałam w zwyczaju robić to samodzielnie gdyż, jak wspominałam, sir Eustace nie zawsze zachowywał się w sposób godny zaufania. Poszłam do kuchni, spiżarni, zbrojowni, pokoju bilardowego, salonu i na koniec do jadalni. Kiedy zbliżyłam się do okna, zakrytego grubymi zasłonami, nagle poczułam na twarzy powiew wiatru i zdałam sobie sprawę, że jest ono otwarte. Odsunęłam zasłonę i stanęłam twarzą w twarz z barczystym starszym mężczyzną, który właśnie wszedł do środka. Okno sięga do ziemi, i można wyjść przez nie na trawnik. Ja trzymałam w dłoni zapaloną świeczkę i w jej świetle zobaczyłam, jak za pierwszym mężczyzną właśnie wchodzi do domu dwóch kolejnych nieznajomych. Cofnęłam się, ale włamywacz w mgnieniu oka podskoczył do mnie. Chwycił najpierw za nadgarstek, a potem za gardło. Otworzyłam usta, by krzyknąć, ale on zadał mi okrutny cios pięścią w oko, który powalił mnie na ziemię. Musiałam być nieprzytomna przez kilka minut, a kiedy doszłam do siebie, okazało się, że napastnicy zdarli ze ściany sznur od dzwonka i mocno przywiązali mnie do dębowego krzesła, które stoi u szczytu stołu. Więzy były tak ciasne, że nie mogłam się poruszyć, a chustka, którą mnie zakneblowano, sprawiała, że nie mogłam wydać z siebie dźwięku. W tej właśnie chwili do jadalni wszedł mój nieszczęsny mąż. Musiał usłyszeć podejrzane hałasy i przyszedł, przygotowany na to, co zastał. Miał na sobie koszulę nocną i spodnie, a w dłoni trzymał swój ulubiony kij z tarniny. Rzucił się na rabusiów, ale jeden z nich - był to ten starszy mężczyzna - pochylił się, chwycił z paleniska pogrzebacz i zadał mojemu mężowi potężny cios. Sir Eustace z jękiem padł na ziemię i więcej się nie poruszył. Ja zemdlałam ponownie, ale i tym razem nie na długo. Kiedy otworzyłam oczy, zobaczyłam, że złodzieje wyjęli z kredensu srebra i butelkę wina. Każdy z nich miał w ręku kieliszek. Jak już chyba mówiłam, jeden z nich, brodaty mężczyzna, miał już swoje lata, dwaj pozostali byli młodzi i bez zarostu. Mógł to być ojciec z dwoma synami. Rozmawiali szeptem, później podeszli do mnie, sprawdzili, czy więzy mocno trzymają, i uciekli, zamykając za sobą okno. Minął dobry kwadrans, nim zdołałam oswobodzić się z knebla. Kiedy mi się to udało, zaczęłam krzyczeć, i pokojowa przybiegła mi na pomoc. Szybko zaalarmowano pozostałych służących; posłaliśmy po miejscowych policjantów, którzy natychmiast porozumieli się z Londynem. To wszystko, co jestem w stanie wam powiedzieć, panowie, i mam nadzieję, że nie będę musiała więcej powtarzać tej bolesnej historii.

- Czy ma pan jakieś pytania, panie Holmes? - spytał Hopkins.

- Nie zamierzam dłużej nadużywać czasu i cierpliwości lady Brackenstall - stwierdził mój przyjaciel. - Nim pójdę do jadalni, chciałbym usłyszeć pani opowieść - spojrzał na pokojówkę.

- Zobaczyłam ich, jeszcze zanim weszli do domu - wyjaśniła kobieta. - Siedziałam przy oknie w sypialni i w świetle księżyca zauważyłam trzech mężczyzn przy stróżówce, o tam, ale nie zastanawiałam się wtedy nad tym. Minęła godzina, może trochę więcej, gdy usłyszałam krzyk panienki. Pobiegłam wtedy na dół i znalazłam ją, biedactwo, związaną tak jak mówiła, a jej męża na podłodze. Jego mózg i krew zbryzgały cały pokój. Więzi i suknia zachlapana krwią zabitego mogłoby doprowadzić do obłędu każdą kobietę, ale pannie Mary Fraser z Adelajdy nigdy nie brakowało odwagi, co to, to nie, i to się nie zmieniło, kiedy została lady Brackenstall z Abbey Grange. Zadaliście jej już dość pytań, panowie. Teraz panienka pójdzie do swojej sypialni, wyłącznie w towarzystwie starej Theresy, zażyć odpoczynku, którego bardzo potrzebuje.

Szczupła kobieta z matczyną troskliwością otoczyła ręką swoją panią i wyprowadziła ją z pokoju.

- Jest przy niej od urodzenia - wyjaśnił Hopkins. - Karmiła ją w niemowlęctwie i przyjechała z nią z Australii do Anglii osiemnaście miesięcy temu. Nazywa się Theresa Wright. Trudno teraz o taką pokojową. Panie Holmes, proszę za mną.

Żywe zainteresowanie sprawą zniknęło z wyrazistej twarzy Holmesa, a ja wiedziałem, że wraz z rozwikłaniem zagadki śledztwo straciło dla niego cały swój urok. Wciąż trzeba było doprowadzić do aresztowania, ale kimże byli ci pospolici łajdacy, by brudził sobie nimi ręce? Wyczytałem w oczach przyjaciela irytację podobną do tej, jaką może odczuwać należący do elity uczony lekarz specjalista, kiedy dowiaduje się, że wezwano go do chorego na odrę. Jednak dość osobliwa jadalnia w Abbey Grange mogła przykuć jego uwagę i przywrócić słabnące zainteresowanie sprawą.

Była to bardzo duża i wysoka sala o rzeźbionym dębowym suficie i dębowej boazerii na ścianach, ozdobionych także bogatą kolekcją jelenich łbów i starożytnej broni. W głębi pokoju widniały przeszklone drzwi, o których już słyszeliśmy. Trzy mniejsze okna znajdujące się po prawej stronie napełniały pomieszczenie chłodnym blaskiem zimowego słońca. Po lewej znajdował się duży głęboki kominek, nad którym ciągnęła się szeroka dębowa półka. Obok kominka stało ciężkie dębowe krzesło z podłokietnikami i poprzeczką w dolnej części. Przez otwory w stolarce przewleczony był purpurowy sznur, z obu stron przywiązany do znajdującej się poniżej poprzeczki. Przy uwolnieniu damy zsunięto więzy, ale pozostawiono węzły, które je mocowały. Na te szczegóły zwróciliśmy jednak uwagę dopiero później - na początku całkowicie pochłonął nas straszliwy widok kształtu rozciągniętego na tygrysiej skórze przed kominkiem.

Były to zwłoki wysokiego, postawnego mężczyzny, mniej więcej czterdziestoletniego. Leżał na plecach, z twarzą zwróconą ku górze, a jego wyszczerzone białe zęby przeświecały przez krótką czarną brodę. Zaciśnięte dłonie, w których spoczywał ciężki tarninowy kij, miał uniesione nad głowę, a jego przystojna ogorzała twarz o ostrych rysach wykrzywiła się w grymasie mściwej nienawiści, który nadawał jej przerażający szatański wygląd. Zmarły musiał być w łóżku, kiedy wszczęto alarm, bo miał na sobie wytworną haftowaną koszulę nocną, a pod nią - spodnie, z których wystawały bose stopy. Na jego głowie widniała przerażająca rana, a ślady okrutnej brutalności ciosu, który powalił go na ziemię, widoczne były w całym pokoju. Obok ciała leżał ciężki pogrzebacz, wybrzuszony wskutek siły uderzenia. Holmes obejrzał zarówno to narzędzie, jak i nieopisane zniszczenia dokonane za jego pomocą.

- Ten stary Randall musi być bardzo silny - zauważył.

- Tak - stwierdził Hopkins. - Wiem o nim co nieco i muszę przyznać, że chłop ma

krzepę.

- Powinien go pan ująć bez trudności.

- Bez najmniejszych. Wszczęliśmy poszukiwania; przez chwilę wydawało się, że uciekł do Ameryki. Obecnie wiemy już, że jego gang znajduje się w kraju i nie ma możliwości, by nam się wymknął. Powiadomiliśmy już wszystkie porty, a przed wieczorem zostanie wyznaczona nagroda. Nie rozumiem tylko jednej rzeczy: czemu zrobili coś tak szalonego, wiedząc, że dama będzie w stanie ich opisać i że na podstawie tego opisu z pewnością ich rozpoznamy.

- Otóż to. Można by się spodziewać, że będą chcieli uciszyć lady Brackenstall.

- Mogli nie zdawać sobie sprawy, że się ocknęła - zasugerowałem.

- To dość prawdopodobne. Skoro wydawało im się, że leży bez zmysłów, nie chcieli odbierać jej życia. Hopkins, a co z tym biedakiem? Słyszałem o nim dziwne rzeczy.

- Na trzeźwo był złotym człowiekiem, ale robił się z niego diabeł wcielony, gdy się upił, a w zasadzie gdy się napił, bo rzadko zdarzało mu się spić jak bela. Coś wtedy w niego wstępowało, i był zdolny do wszystkiego. Z tego, co słyszałem, mimo jego tytułu i majątku, niewiele brakowało, a musielibyśmy się zająć nim już wcześniej. Wybuchł skandal, kiedy nasączył benzyną sierść psa - co gorsza, pupila lady Brackenstall - i go podpalił. Sprawę zatuszowano z wielką trudnością. Później znów miał kłopoty, gdyż rzucił karafką w tę pokojówkę, Theresę Wright. Ogólnie rzecz biorąc, tak między nami, ten dom będzie bez niego weselszym miejscem. A czemu się pan teraz przygląda?

Holmes klęczał na podłodze, z wielką uwagą oglądając węzły na czerwonym sznurze, którym związano lady Brackenstall. Później dokładnie przyjrzał się postrzępionemu końcowi sznura, który pękł, szarpany przez złodzieja.

- Kiedy zerwano sznur, dzwonek w kuchni musiał dzwonić bardzo głośno - zauważył.

- Nikt nie mógł tego słyszeć. Kuchnia znajduje się na tyłach domu.

- Skąd złodziej wiedział, że tak będzie? Czemu tak beztrosko pociągnął za sznur?

- Otóż to, panie Holmes, otóż to. Stawia pan to samo pytanie, które wielokrotnie sobie zadawałem. Nie ulega wątpliwości, że ten człowiek musiał znać dom i panujące w nim zwyczaje. Wiedział, że służba będzie już spać o tej dość wczesnej godzinie i że nikt nie usłyszy dzwonka w kuchni. Jeden ze służących zatem mógł być z nim w zmowie. To oczywiste. Wszyscy słudzy, a jest ich ośmioro, mają dobry charakter.

- Przy obecnym stanie naszej wiedzy należałoby podejrzewać kobietę, w którą pan domu rzucił karafką - stwierdził Holmes. - Musiałaby jednak zdradzić swą panią, której wydaje się oddana. Cóż, to prawdopodobnie błahostka, a po schwytaniu Randalla zapewne uda się bez trudu ująć jego wspólników. Gdyby nawet przyjąć, że opowieść tej damy wymagałaby potwierdzenia, dostarcza go wszystko, co tu widzimy. - Podszedł do przeszklonych drzwi i zamaszyście je otworzył. - Nie ma tu śladów, ale ziemia jest twarda jak kamień, więc trudno było się ich spodziewać. Widzę, że świece na kominku były zapalone.

- Tak. Złodzieje poruszali się w ich świetle oraz świeczki przyniesionej przez damę.

- A co zabrali?

- Niewiele. Około pół tuzina elementów zastawy z kredensu. Lady Brackenstall uważa, że sami byli tak przerażeni śmiercią sir Eustace’a, że zrezygnowali z plądrowania domu.

- To niewątpliwie prawda, a jednak, o ile dobrze pamiętam, zdążyli napić się wina.

- Aby ukoić nerwy.

- Zgadza się. Rozumiem, że nie ruszano trzech kieliszków na kredensie?

- Nie. Butelka też stoi tak, jak zostawili ją złodzieje.

- Przyjrzyjmy się jej. Hola, hola! A cóż to?

Trzy kieliszki znajdowały się blisko siebie, wszystkie były poplamione winem, a jeden zawierał męty. Nieopodal nich stała butelka, opróżniona w jednej trzeciej, a obok niej leżał długi, silnie poplamiony korek. Jego wygląd i kurz pokrywający butelkę wskazywały, że mordercy uraczyli się trunkiem z nie byle jakiego rocznika.

Holmes zmienił się na twarzy. Zniknęła z niej osowiała mina, znów zobaczyłem w jego przenikliwych, głęboko osadzonych oczach błysk zainteresowania. Mój przyjaciel podniósł korek i uważnie go obejrzał.

- Jak go wyciągnęli?

Hopkins wskazał na częściowo wysuniętą szufladę, leżały w niej obrusy i duży korkociąg.

- Czy lady Brackenstall twierdziła, że złodzieje posłużyli się tym korkociągiem?

- Nie. Nie wiem, czy pan pamięta, ale była nieprzytomna w chwili otwierania butelki.

- Otóż to. W istocie, nie skorzystali z niego. Butelkę otwarto korkociągiem kieszonkowym, zapewne ze scyzoryka, który ma nie więcej niż półtora cala długości. Jeśli przyjrzy się pan wierzchniej części korka, to zauważy, że korkociąg wkręcano trzykrotnie, nim udało się wyjąć korek, i że nie przebito tego ostatniego na wylot. Ten długi korkociąg przedziurawiłby korek i wyjął go za pierwszym pociągnięciem. Kiedy ujmie pan sprawcę, przekona się pan, czy ma przy sobie scyzoryk o wielu ostrzach.

- Znakomicie! - stwierdził Hopkins.

- Muszę jednak przyznać, że zastanawiają mnie te kieliszki. Czy lady Brackenstall widziała, jak włamywacze piją?

- Tak, wyraźnie to potwierdziła.

- W takim razie na tym należy zakończyć. Cóż więcej można dodać? A jednak musi pan przyznać, Hopkins, że te trzy kieliszki są doprawdy niezwykłe. Co? Nie widzi pan w nich niczego osobliwego? Być może ludzie o szczególnej wiedzy i uzdolnieniach, takich jak moje, mają skłonność do poszukiwania skomplikowanych wyjaśnień, choć dysponują prostymi. Rzecz jasna, jeśli idzie o kieliszki, to czysty przypadek. Cóż, Hopkins, życzę panu dobrego dnia. Nie wygląda na to, bym mógł się panu na cokolwiek przydać, i zdaje się, że już rozstrzygnął pan sprawę. Proszę powiadomić mnie o aresztowaniu Randalla i dalszym rozwoju wypadków. Wierzę, że niedługo będę mógł pogratulować panu pomyślnego zakończenia śledztwa. Chodź, Watsonie, zdaje się, że bardziej pożytecznie spędzimy czas w domu.

Podczas podróży widziałem po minie Holmesa, że był zaintrygowany czymś, co zobaczył. Od czasu do czasu z wysiłkiem zmieniał wyraz twarzy i mówił o sprawie tak, jakby była oczywista, później jednak znów ogarniały go wątpliwości, a jego zmarszczone brwi i błędny wzrok wskazywały, że ponownie powrócił myślami do wielkiej jadalni w Abbey Grange, w której o północy rozegrała się tragedia. Wreszcie, kiedy nasz pociąg ruszał z podmiejskiego dworca, wyskoczył pod wpływem nagłego impulsu na peron, pociągając mnie za sobą.

- Wybacz mi, mój drogi - powiedział, kiedy patrzyliśmy na ostatnie wagony naszego pociągu znikające za zakrętem. - Przepraszam, że naraziłem cię na niebezpieczeństwo przez coś, co mogło wyglądać na zwykły kaprys, ale na me życie, Watsonie, po prostu nie mogę zostawić tak tej sprawy. Wszystkie moje instynkty przemawiają przeciw temu. To nie tak, wszystko nie tak, przysięgam. A jednak opowieść damy była kompletna, zeznanie pokojówki wystarczająco ją potwierdziło, a szczegóły mniej więcej się zgadzały. Cóż mogę temu przeciwstawić? Nic, prócz trzech kieliszków do wina. Gdybym jednak nie brał opowieści i zeznań za pewnik, gdybym zbadał wszystko z należytą uwagą, gdybyśmy zaczynali pracę nad sprawą od samego początku i nie mieli gotowej historii, która wypaczyła mój osąd, czy nie znalazłbym bardziej konkretnego punktu oparcia? Oczywiście że tak. Watsonie, usiądźmy na tej ławce, poczekajmy na pociąg do Chiselhurst, a w tym czasie przedstawię ci dowody. Błagam, odrzuć najpierw przekonanie, że wszystko, co mówiły pokojówka lub jej pani, musi być prawdą. Urok tej damy nie może odbierać nam jasności widzenia. Nie ulega wątpliwości, że niektóre szczegóły opowieści mogą wzbudzić podejrzenia, jeśli przyjrzeć im się spokojnie. Złodzieje dokonali poważnego rabunku w Sydenham dwa tygodnie temu. W gazetach znalazły się informacje o nich i rysopisy, które naturalnie mógłby wykorzystać każdy, kto chciałby opowiedzieć o zmyślonym napadzie. Rabusie, którym powiódł się skok, zwykle cieszą się łupami w ciszy i spokoju i nie wyruszają tak szybko na kolejną niebezpieczną wyprawę. Ponadto złodzieje zwykle nie pojawiają się o tak wczesnej porze, nie biją dam, by zapobiec wszczęciu alarmu (gdyż to właśnie jest pewny sposób, by dama zaczęła krzyczeć), nie popełniają morderstwa, jeśli jest ich dość wielu, by obezwładnić jednego przeciwnika, nie zadowalają się niewielkim łupem, jeśli mają większy w zasięgu ręki, i wreszcie nie zostawiają niedopitej butelki. Co sądzisz o tych faktach, Watsonie?

- Wzięte razem brzmią całkiem efektownie, ale przecież każdy z nich sam w sobie jest całkiem możliwy. Mnie najbardziej zdziwiło to, że damę przywiązano do krzesła.

- Mnie nie, Watsonie. Oczywiste jest, że musieli albo ją zabić albo skrępować tak, by nie mogła wywołać alarmu natychmiast po ich ucieczce. Tak czy inaczej, wykazałem, że pewne elementy opowieści damy są niezbyt prawdopodobne. A do tego jeszcze kieliszki.

- Co z nimi?

- Czy potrafisz je sobie wyobrazić?

- Widzę je wyraźnie.

- Powiedziano nam, że piło z nich trzech mężczyzn. Czy wydaje ci się to prawdopodobne?

- Dlaczego nie? W każdym z nich znajdowało się wino.

- Owszem, ale męty były tylko w jednym. Musiałeś to zauważyć. Co, twoim zdaniem, to oznacza?

- Najbardziej prawdopodobne jest, że męty znalazły się w kieliszku, który był napełniany jako ostatni.

- Bynajmniej. Butelka była ich pełna i niemożliwe jest, by w ogóle nie dostały się do pierwszych dwóch kieliszków, za to było ich pełno w trzecim. Istnieją dwa, i tylko dwa możliwe wyjaśnienia takiego stanu rzeczy. To, które stwierdza, że po nalaniu drugiego kieliszka butelką gwałtownie potrząśnięto i dlatego w trzecim kieliszku znalazł się osad, nie wydaje się prawdopodobne. Nie, jestem pewien, że mam rację.

- Jakie wyjaśnienie proponujesz?

- Takie, że pito jedynie z dwóch kieliszków, a osad z obu zlano do trzeciego, by stworzyć fałszywe wrażenie, że były tam trzy osoby. W ten sposób wszystkie męty znalazłyby się w ostatnim kieliszku, prawda? Tak, jestem przekonany, że tak właśnie było. Jeśli moje wyjaśnienie jest prawdziwe, sprawa z banalnej natychmiast staje się niezwykle interesująca, oznacza to bowiem, że lady Brackenstall i jej pokojówka celowo nas okłamały, że nie należy wierzyć ani jednemu ich słowu i wreszcie mają bardzo istotny powód, by chronić prawdziwego sprawcę, musimy więc badać sprawę sami, nie licząc na żadną pomoc z ich strony. Oto misja, którą mamy do spełnienia, Watsonie, a oto i pociąg do Chiselhurst.

Wszyscy obecni w Abbey Grange byli bardzo zaskoczeni naszym powrotem. Kiedy Sherlock Holmes się dowiedział, że Stanley Hopkins pojechał na komendę główną złożyć raport, objął we władanie jadalnię, zamknął drzwi od środka i na dwie godziny poświęcił się drobiazgowym i nużącym oględzinom, na jakich opierał wspaniałe wytwory swej dedukcji. Czułem się jak student, który siedzi w kącie i z zainteresowaniem ogląda eksperyment pokazywany przez profesora, śledząc każdy krok tego niezwykłego badania. Okno, zasłony, dywan, krzesło, sznur - każdy z tych przedmiotów został dokładnie obejrzany, a stan i położenie każdego z nich przeanalizowane. Ciało nieszczęsnego baroneta zostało zabrane wcześniej, wszystko inne pozostało jednak na swoich miejscach, tak, jak widzieliśmy rano. Nagle, ku memu wielkiemu zdziwieniu, Holmes wspiął się na masywną półkę nad kominkiem. Wysoko nad jego głową wisiał strzęp czerwonego sznura, który był przywiązany do drutu połączonego z dzwonkiem. Mój przyjaciel wpatrywał się najpierw przez długi czas w resztki tego sznura, a potem, by dostać się do niego jeszcze bliżej, oparł kolano na drewnianym wsporniku wystającym ze ściany. Gdy to uczynił, jego ręka znalazła się o kilka cali od resztek sznura, i odniosłem wrażenie, że uwagę Holmesa przykuł nie tyle sznur, co sam wspornik. Wreszcie

zeskoczył na podłogę z okrzykiem satysfakcji:

- Watsonie, wszystko poszło jak z płatka. Rozwiązaliśmy tę sprawę! Możemy zaliczyć ją do najbardziej niezwykłych w naszej kolekcji. Niech mnie, jakże byłem tępy! Mogłem popełnić życiowy błąd! Teraz jednak mój łańcuch jest już prawie gotów. Brakuje jeszcze tylko kilku ogniw.

- Wiesz, kim są sprawcy?

- Sprawca, Watsonie, sprawca! Tylko jeden człowiek, za to straszliwy! Jest silny jak lew, popatrz, pogrzebacz zgiął się od uderzenia! Ma sześć stóp i trzy cale wzrostu, jest zwinny jak wiewiórka, ma zręczne ręce, jest też niebywale bystry, to on wpadł na tak genialny pomysł. Watsonie, trafiliśmy na dzieło niezwykłego człowieka. Zostawił jednak ślad, a jest nim sznur; obejrzeliśmy go i nie powinniśmy mieć żadnych wątpliwości.

- Co to za ślad?

- Gdybyś próbował urwać sznur od dzwonka, gdzie, twoim zdaniem, on by pękł? Oczywiście, w miejscu, w którym łączy się z drutem, a nie trzy cale poniżej.

- Może był postrzępiony w tym miejscu?

- Otóż to. Ten koniec, któremu możemy się przyjrzeć, jest nierówny. Sprawca był dość przebiegły, by postrzępić go za pomocą noża. Jednak drugi koniec wygląda inaczej. Z dołu tego nie widać, ale gdybyś spojrzał z kominka, zauważyłbyś, że jest gładko odcięty, nie ma tam żadnego wystrzępienia. Pozwala to odtworzyć bieg wydarzeń. Sprawca potrzebował sznura. Nie mógł go zerwać, gdyż bał się, że dźwięk dzwonka wywoła alarm. Co zatem zrobił? Wskoczył na półkę, ale nie mógł dosięgnąć sznura, oparł się więc kolanem o wspornik (jest tam ślad, który zostawił w kurzu) i wyciągnął nóż, by odciąć ten sznur. Nie mogłem dosięgnąć miejsca cięcia, bo zabrakło mi co najmniej trzech cali; wywnioskowałem z tego, że mężczyzna musiał być przynajmniej o trzy cale wyższy ode mnie. Spójrz na ten ślad na dębowym krześle! Co to takiego?

- Krew.

- Niewątpliwie. To zadaje kłam słowom naszej lady. Ona siedziała na krześle w momencie popełnienia zbrodni, skąd się zatem wziął ten ślad? Nie posadzili jej tam po śmierci męża. Założę się, że na czarnej sukni znajdziemy plamy. Watsonie, nie jest to jeszcze nasze Waterloo, ale na pewno Marengo8: zaczyna się od porażki, a kończy zwycięstwem. Chciałbym teraz zamienić kilka słów z Theresą. Musimy być bardzo ostrożni, jeśli chcemy czegoś się od niej

dowiedzieć.

Ta surowa australijska pokojówka była interesującą osobą - milczącą, podejrzliwą i niesympatyczną; minęło sporo czasu, nim ujmujące maniery Holmesa i otwarty sposób, w jaki przyjmował wszystko, co powiedziała, sprawiły, że się rozchmurzyła i stała się nieco milsza. Nie próbowała nawet ukrywać nienawiści do zmarłego chlebodawcy.

- Tak, proszę pana, to prawda, że rzucił we mnie karafką. Słyszałam, jak ordynarnie zwrócił się do panienki. Powiedziałam mu, że nie odważyłby się tak do niej mówić, gdyby był tu jej brat. Wtedy cisnął we mnie karafką. Mógłby cisnąć i tuzinem, byle zostawił moją słodką ptaszynę w spokoju. On jednak przez cały czas źle ją traktował, a ona była zbyt dumna, by się skarżyć. Nie chciała mi nawet zdradzić tego, że ją krzywdził. Nie powiedziała mi, skąd się wzięły ślady na jej ramieniu, które widział pan rano, ale ja dobrze wiem, że zostawiły je dźgnięcia szpilką od kapelusza. To chytry czart, Boże, przebacz mi, że mówię tak o nim teraz, po jego śmierci! Ale jeśli chodził kiedykolwiek po ziemi diabeł wcielony, to był nim właśnie on. Poznałyśmy go zaledwie osiemnaście miesięcy temu, a nam się wydaje, że minęło osiemnaście lat. Panienka przyjechała dopiero co do Londynu. To była jej pierwsza podróż, nigdy przedtem nie była tak daleko od domu. Zdobył ją swym tytułem, majątkiem i fałszywymi londyńskimi manierami. Popełniła błąd, ale zapłaciła za niego, jak chyba żadna inna kobieta. Kiedy go poznałyśmy? Już panu mówię. Było to zaraz po tym, jak przyjechałyśmy. Przybyłyśmy w czerwcu, a to był lipiec. Pobrali się w styczniu zeszłego roku. Tak, jest już znowu w salonie i nie wątpię, że się z panem spotka, ale nie może pan wymagać od niej za wiele, bo przeszła wszystko, co człowiek jest w stanie znieść.

Lady Brackenstall leżała na tej samej kanapie, wyglądała jednak lepiej niż przedtem. Pokojówka weszła razem z nami i zaczęła ponownie przemywać siniec na czole swej pani.

- Mam nadzieję - powiedziała dama - że nie przyszliście, panowie, po to, by znów mnie przesłuchiwać?

- Nie - odpowiedział Holmes swym najłagodniejszym tonem. - Nie zamierzam przysparzać pani niepotrzebnych trosk, lady Brackenstall, pragnę jedynie ułatwić jej życie, gdyż nie mam wątpliwości, że wiele pani przeszła. Jeśli potraktuje mnie pani jak przyjaciela i mi zaufa, przekona się, że jej nie zawiodę.

- Co mam zrobić?

- Powiedzieć prawdę.

- Panie Holmes!

- Nie, nie, lady Brackenstall, to nic nie da. Być może słyszała pani, jaką cieszę się sławą. Stawiam ją na szali, twierdząc, że pani historia jest całkowicie zmyślona.

- Jest pan bezczelny! - wykrzyknęła Theresa. - Czy chce pan powiedzieć, że moja panienka kłamie?

Holmes podniósł się z krzesła.

- Czy pani nie ma mi nic do powiedzenia?

- Powiedziałam panu wszystko.

- Proszę się zastanowić, lady Brackenstall. Czy nie lepiej byłoby mówić szczerze?

Zauważyłem, że piękna dama się waha; następnie jakaś nowa myśl sprawiła, że jej rysy

zastygły:

- Powiedziałam panu wszystko, co wiem.

Holmes wziął swój kapelusz i wzruszył ramionami.

- Przykro mi - stwierdził.

Nie mówiąc ani słowa, wyszliśmy z pokoju i po chwili opuściliśmy dom. W parku znajdowała się sadzawka, mój przyjaciel zaprowadził mnie do niej. Sadzawka była zamarznięta, wyrąbano w niej jednak przerębel dla samotnego łabędzia. Holmes przyjrzał mu się, po czym udaliśmy się do stróżówki. Tam Sherlock napisał krótki liścik do Stanleya Hopkinsa i zostawił go dozorcy.

- Może mam rację, może nie, ale musimy zrobić coś dla naszego przyjaciela policjanta, by uzasadnić naszą drugą wizytę - stwierdził. - Nie zamierzam jeszcze zdradzać mu naszej tajemnicy. Musimy najpierw złożyć wizytę w biurze spółki, która zarządza liniami z Adelajdy do Southampton; jeśli dobrze pamiętam, znajduje się ono na końcu ulicy Pall Mall. Pomiędzy Południową Australią i Anglią kursuje jeszcze jedna linia parowców, ale zaczniemy od tej większej.

Wizytówka Holmesa, przesłana do kierownika biura, zwróciła na nas jego uwagę, i mój przyjaciel szybko uzyskał wszystkie potrzebne mu informacje. W czerwcu 1895 roku do macierzystego portu przybił tylko jeden statek tej linii „Rock of Gibraltar”, największa i najlepsza jednostka. Na liście pasażerów widniały nazwiska panny Fraser z Adelajdy i jej pokojówki. Obecnie statek był w drodze do Australii i znajdował się na południe od Kanału Sueskiego. Płynęli na nim ci sami oficerowie co w roku 1895. Wyjątek stanowił pierwszy oficer

Jack Crocker, który został mianowany kapitanem. Miał on objąć komendę nad nowym statkiem „Bass Rock”, odpływającym za dwa dni z Southampton. Crocker mieszkał w Sydenham; tego ranka miał przybyć po instrukcje. Holmes nie zamierzał czekać na niego, ale chciał się dowiedzieć czegoś więcej o charakterze kapitana i przebiegu jego służby.

Był dzielnym marynarzem. Żaden oficer we flocie nie dorastał mu do pięt. Był opanowany i niezawodny podczas służby, ale poza pokładem statku zachowywał się straceńczo, jak szaleniec. Był porywczy i pobudliwy, ale też lojalny, uczciwy i życzliwy. Tak można było streścić informacje, które Holmes otrzymał w biurze spółki przewozowej. Stamtąd pojechaliśmy do Scotland Yardu, ale nie wszedł do środka, tylko siedział w dorożce z marsową miną, zatopiony w myślach. W końcu udaliśmy się do urzędu telegraficznego przy Charing Cross; Sherlock wysłał stamtąd wiadomość, po czym wreszcie skierowaliśmy się na Baker Street.

- Nie, nie mogłem tego zrobić, Watsonie - powiedział, kiedy znów znaleźliśmy się w salonie. - Gdyby wydano nakaz, nie byłoby dla niego ratunku. Mam wrażenie, że kilka razy w trakcie mojej kariery poczyniłem większą szkodę, wykrywając sprawcę, niż on - popełniając przestępstwo. Jestem teraz ostrożny, wolę zmagać się z angielskim prawem, a nie z własnym sumieniem. Zanim zaczniemy działać, musimy dowiedzieć się nieco więcej.

Przed wieczorem złożył nam wizytę inspektor Stanley Hopkins. Nie był uradowany.

- Pan chyba jest czarodziejem, panie Holmes. Naprawdę, czasem wydaje mi się, że posiada pan nadludzkie zdolności. Skąd, u diaska, wiedział pan, że skradzione srebra znajdują się na dnie sadzawki?

- Nie wiedziałem.

- Ale poradził mi pan to sprawdzić.

- Zatem dostał pan moją wiadomość?

- Tak.

- Bardzo się cieszę, że panu pomogłem.

- Ależ wcale mi pan nie pomógł! Jedynie jeszcze bardziej skomplikował całą sprawę. Co to za złodzieje, którzy kradną srebra, a później wrzucają je do najbliższej sadzawki?

- Niewątpliwie było to zachowanie dość nietypowe. Oparłem się jedynie na przypuszczeniu, że srebra zabrała osoba, która ich nie potrzebowała, zrobiła jedynie po to, by zmylić trop, i w związku z tym pragnęła jak najszybciej się ich pozbyć.

- Ale skąd taka teoria?

- Uznałem, że to możliwe. Kiedy złodzieje wyszli przez przeszklone drzwi, zobaczyli tuż przed sobą przerębel. Czy można wymarzyć lepszą skrytkę?

- Ach, a więc chodzi o ukrycie łupu! To już lepiej! - wykrzyknął Stanley Hopkins. - Tak, tak, teraz wszystko rozumiem! Było wcześnie, drogą przejeżdżali ludzie, rabusie bali się, by nikt nie zobaczył ich ze srebrem, więc zatopili je w sadzawce i zamierzali wrócić po nie, kiedy będzie tu spokojniej. Znakomicie, panie Holmes. To lepszy pomysł niż ten z fałszywym tropem.

- Otóż to. Stworzył pan znakomitą teorię. Nie ulega wątpliwości, że moje pomysły były szalone, musi pan jednak przyznać, że dzięki nim udało się odnaleźć srebra.

- Tak, tak, proszę pana. To wyłącznie pańska zasługa. Mam jednak poważny problem.

- Problem?

- Tak, panie Holmes. Gang Randallów został aresztowany dziś rano w Nowym Jorku.

- A niech mnie, Hopkins! To przeczy pańskiej teorii, że wczoraj w nocy popełnili morderstwo w Kent.

- Przekreśla ją, panie Holmes, całkowicie ją przekreśla. Są jednak inne trzyosobowe gangi, a może to jakaś nowa szajka, nieznana jeszcze policji.

- Owszem, to całkiem możliwe. Co takiego, już pan idzie?

- Tak, panie Holmes, nie spocznę, póki nie rozgryzę tej sprawy do końca. Rozumiem, że nie ma pan dla mnie żadnych wskazówek?

- Jedną już panu dałem.

- Jaką?

- Cóż, zasugerowałem fałszywy trop.

- Ale dlaczego, panie Holmes, dlaczego?

- Oto jest pytanie. Polecam jednak tę kwestię pańskiej uwadze. Może się pan przekonać, że nie jest pozbawiona sensu. Nie zostanie pan na kolację? Cóż, w takim razie do widzenia i proszę informować nas o postępach w sprawie.

Nim Holmes wrócił do tematu, zjedliśmy kolację. Gdy sprzątnięto ze stołu, mój przyjaciel zapalił fajkę i wyciągnął swe obute w bambosze stopy ku wesoło trzaskającemu ogniu. Nagle spojrzał na zegarek.

- Spodziewam się dalszego rozwoju wypadków, Watsonie.

- Kiedy?

- Teraz, w ciągu kilku najbliższych minut. Zapewne uważasz, że postąpiłem nieładnie

wobec Stanleya Hopkinsa?

- Ufam twemu osądowi.

- To bardzo rozsądna odpowiedź, Watsonie. Popatrz na to w taki sposób: moja wiedza jest nieoficjalna, jego - oficjalna. Ja mam prawo do prywatnego osądu, on - nie. On musi ujawnić wszystko, inaczej złamie zasady, którym służy. W sprawie budzącej wątpliwości nie chcę stawiać go w trudnym położeniu, dlatego zachowam posiadane informacje dla siebie, póki sam nie będę miał jasności co do ich prawdziwości.

- Ale kiedy to się stanie?

- Ten czas już nadszedł. Będziesz widzem ostatniej sceny niezwykłego dramatu.

Na schodach rozległy się kroki, i po chwili wszedł do pokoju najwspanialszy bodaj mężczyzna, jaki się u nas pojawił. Był to bardzo wysoki młody człowiek o złotych wąsach, niebieskich oczach, skórze ogorzałej od słońca tropików; jego sprężysty krok świadczył o tym, że był postacią równie aktywną, jak mocarną. Zamknął za sobą drzwi i stanął z zaciśniętymi pięściami i falującą piersią, usiłując otrząsnąć się z przytłaczających go emocji.

- Proszę siadać, kapitanie Crocker. Czy otrzymał pan mój telegram?

Nasz gość opadł na fotel i zaczął wpatrywać się to w jednego, to w drugiego z nas pytającym wzrokiem.

- Dostałem go i przybyłem o wskazanej godzinie. Słyszałem, że był pan w biurze. Nie sposób się przed panem ukryć. Jestem gotów na najgorsze. Co zamierza pan ze mną zrobić? Aresztować mnie? Niechże się pan odezwie! Nie może pan tak siedzieć i bawić się mną jak kot myszą.

- Daj mu cygaro - powiedział Holmes. - Proszę się poczęstować, kapitanie Crocker, i nie dać się ponieść nerwom. Może pan być pewien, że nie siedziałbym tu, paląc razem z panem cygara, gdybym uważał go za pospolitego przestępcę. Jeśli będzie pan ze mną szczery, możemy zdziałać wiele dobrego. Jeśli będzie pan próbował sztuczek, zniszczę pana.

- Co mam zrobić?

- Opowiedzieć mi prawdę o tym, co zaszło ostatniej nocy w Abbey Grange. Powtarzam, prawdę, niczego nie dodając ani nie zatajając. Wiem już tyle, że jeśli choć o cal minie się pan z prawdą, stanę w oknie, zadmę w policyjny gwizdek i sprawa na zawsze wymknie się z moich rąk.

Marynarz zastanawiał się przez chwilę, a później uderzył się w nogę swą wielką ogorzałą

dłonią.

- Zaryzykuję - wykrzyknął. - Wierzę, że dotrzyma pan słowa, więc opowiem panu całą historię. Najpierw jednak chciałbym wyjaśnić jedną rzecz. Niczego nie żałuję ani niczego się nie boję, zrobiłbym to jeszcze raz i byłbym z tego dumny. Niech diabli porwą tego potwora, i choćby miał tyle żywotów co kot, pozbawiłbym go wszystkich! Chodzi o damę, o Mary, Mary Fraser, bo nigdy nie nazwę jej tym jego przeklętym nazwiskiem. Ale kiedy pomyślę, że mógłbym wpędzić ją w kłopoty, ja, który oddałbym życie za jeden uśmiech na jej drogiej twarzy, moja dusza cierpi piekielne męki. A jednak, a jednak, co innego mogłem zrobić? Panowie, opowiem wam swoją historię, a później spytam was, jak mężczyzna mężczyzn, co innego mogłem zrobić? Muszę cofnąć się nieco w czasie. Zdaje się, że odkryliście, panowie, wszystko, więc zapewne wiecie także, że poznaliśmy się, kiedy ona była pasażerką, a ja pierwszym oficerem na „Rock of Gibraltar”. Od chwili gdy pierwszy raz ją ujrzałem, inne kobiety przestały dla mnie istnieć. Każdego dnia tamtej podróży kochałem ją coraz bardziej i wiele razy klękałem w ciemnościach podczas nocnej wachty i całowałem pokład statku, po którym stąpały jej ukochane stopy. Nigdy się nie zaręczyliśmy. Traktowała mnie tak uczciwie, jak tylko kobieta może traktować mężczyznę. Nie mogę się na nią uskarżać. Z mojej strony była to miłość, z jej -koleżeństwo i przyjaźń. Kiedy się rozstawaliśmy, ona była wolną kobietą, ja już nigdy nie miałem być wolnym mężczyzną. Gdy wróciłem z mojego kolejnego rejsu, usłyszałem o jej ślubie. I dobrze. Czemu nie miałaby wyjść, za kogo tylko chciała? Kto bardziej od niej zasługiwał na tytuły i majątek? Była stworzona do wszystkiego, co piękne i delikatne. Nie rozpaczałem z powodu jej małżeństwa. Nie byłem takim samolubnym psem. Cieszyłem się z tego, że jej się poszczęściło i że nie zmarnuje życia z ubogim marynarzem. Tak właśnie kochałem Mary Fraser. Myślałem, że nigdy więcej jej nie zobaczę, ale po ostatnim rejsie awansowałem, a że nowego statku jeszcze nie zwodowano, musiałem przez kilka miesięcy zostać z załogą w Sydenham. Pewnego dnia, idąc wiejską drogą, spotkałem Theresę Wright, jej oddaną pokojówkę. Opowiedziała mi o niej, o nim, o wszystkim. Mówię panom, niemal doprowadziło mnie to do obłędu. Ten zapijaczony kundel śmiał podnieść rękę na nią, na tę, której butów nie był godzien lizać! Znów spotkałem się z Theresą, później z samą Mary, potem kolejny raz. Nie chciała mnie więcej widywać. Kilka dni temu otrzymałem jednak informację, że w ciągu tygodnia mam wyruszyć w rejs, i postanowiłem przed wyjazdem zobaczyć się z nią raz jeszcze. Theresa zawsze mi sprzyjała, gdyż kochała Mary i nienawidziła tego łotra niemal równie mocno jak ja. To ona zdradziła mi, jakie zwyczaje panują w domu. Mary siadywała z książką w swym małym pokoiku na dole. Podkradłem się tam ostatniej nocy i zastukałem w okno. Najpierw nie chciała mi otworzyć, ale wiem, że w głębi serca mnie kochała i nie zostawiłaby mnie na dworze w tak mroźną noc. Szeptem kazała mi podejść do dużego frontowego okna. Było otwarte, wszedłem przez nie do jadalni. Znów usłyszałem z jej ust rzeczy, od których krew zawrzała mi w żyłach, i ponownie przekląłem brutala, który tak źle traktował moją ukochaną. Panowie, stałem obok niej przy oknie bez żadnych złych zamiarów, niech mnie Bóg osądzi, kiedy ten człowiek wpadł do pokoju jak szaleniec, odezwał się do niej w najbardziej ordynarny sposób, w jaki mężczyzna może przemówić do kobiety, i uderzył ją w twarz trzymanym w ręku kijem. Rzuciłem się po pogrzebacz i doszło między nami do bójki. Pierwszy cios, jaki mi zadał, trafił w moje ramię. Gdy nadeszła moja kolej, rozbiłem jego głowę, jakby była zgniłą dynią. Czy sądzicie panowie, że choć przez moment tego żałowałem? Bynajmniej! Tylko jeden z nas mógł wyjść z tego żywy, co więcej, mogło przeżyć tylko jedno z nich dwojga, bo jak mógłbym zostawić ją w rękach tego szaleńca? Tak oto go unieszkodliwiłem. Czy postąpiłem niesłusznie? Co zrobiłby każdy z panów, gdyby znalazł się w moim położeniu? Kiedy ją uderzył, krzyknęła, a pokojówka Theresa, słysząc ten odgłos, przybiegła na dół ze swego pokoju. W kredensie stała butelka wina, otworzyłem ją i wlałem nieco pomiędzy wargi Mary, która była ledwie żywa z powodu szoku. Później sam się trochę napiłem. Theresa zachowała stoicki spokój, i my razem wymyśliliśmy całą historię. Uznaliśmy, że musimy upozorować włamanie. Theresa powtórzyła wszystko swojej pani, a ja wdrapałem się na kominek, odciąłem sznur od dzwonka, przywiązałem Mary do krzesła i postrzępiłem koniec sznura, by wyglądał na urwany, w przeciwnym razie zaczęto by się zastanawiać, w jaki sposób złodziejom udało się go odciąć. Zabrałem następnie część sreber, by wtargnięcie do domu wyglądało na rabunek, i zostawiłem damy, nakazując im, by wszczęły alarm po upływie kwadransa. Wrzuciłem srebra do sadzawki i ruszyłem do Sydenham, przeświadczony, że tej nocy zrobiłem kawał dobrej roboty. Taka jest prawda i cała prawda, panie Holmes, choćby miała mnie kosztować życie.

Detektyw przez jakiś czas palił w milczeniu. Potem przeszedł przez pokój i uścisnął rękę naszego gościa.

- Oto, co myślę - powiedział. - Wiem, że każde słowo jest prawdą, gdyż nie powiedział pan niemal niczego, o czym bym nie wiedział. Jedynie akrobata lub marynarz mógł dostać się do sznura, opierając się na wsporniku, a tylko marynarz mógł zawiązać te węzły, którymi przymocowano sznur do krzesła. Dama jedynie raz miała kontakt z marynarzami podczas podróży do Anglii; chodziło ponadto o kogoś z jej klasy społecznej, gdyż próbowała osłaniać tę osobę, wskazując tym samym, że ją kocha. Widzi pan, jak łatwo mi było do pana dotrzeć, kiedy raz wpadłem na pański ślad.

- Wydawało mi się, że policja nigdy nie przejrzy naszego planu.

- I z tego, co wiem, nie przejrzała. Niech pan słucha, kapitanie Crocker, to bardzo poważna sprawa, jestem jednak skłonny przyznać, że działał pan pod największą presją, jakiej może kiedykolwiek zostać poddany mężczyzna. Nie wiem, czy pańskie postępowanie o działanie w obronie własnej zostanie uznane za uzasadnione. O tym powinna rozstrzygnąć ława przysięgłych. Współczuję jednak panu bardzo i obiecuję, że jeśli zniknie pan w ciągu najbliższych dwudziestu czterech godzin, nikt nie będzie pana zatrzymywał.

- A później wszystko wyjdzie na jaw?

- Niewątpliwie.

Marynarz zaczerwienił się z gniewu.

- Jak można składać mężczyźnie taką propozycję? Znam się na prawie wystarczająco dobrze, by wiedzieć, że Mary w takim przypadku zostanie uznana za wspólniczkę. Czy sądzi pan, że mógłbym zostawić ją samą z tym wszystkim i dać drapaka? Nie, proszę pana, ze mną niech robią, co chcą, ale, na litość boską, panie Holmes, niech pan znajdzie jakiś sposób, by Mary nie poszła pod sąd!

Holmes po raz drugi podał marynarzowi rękę.

- Poddawałem pana próbom i przeszedł pan wszystkie. Biorę na siebie wielką odpowiedzialność; dałem Hopkinsowi wyraźne wskazówki, a jeśli nie będzie chciał z nich skorzystać, nic więcej nie mogę dla niego zrobić. Kapitanie Crocker, postąpimy zgodnie z literą prawa. Pan jest oskarżonym, Watsonie, ty wystąpisz jako ława przysięgłych: nigdy nie spotkałem człowieka, który lepiej by się do tego nadawał. Ja będę sędzią. A teraz, panowie przysięgli, wysłuchaliście zeznań. Czy waszym zdaniem oskarżony jest winny czy niewinny?

- Niewinny, panie sędzio - odpowiedziałem.

- Vox populi, vox Dei. Kapitanie Crocker, niniejszym uniewinniam pana. Jeśli nie zostanie w tej sprawie oskarżona niewinna osoba, nie musi się pan mnie obawiać. Proszę wrócić do tej damy za rok, i niech wasza przyszłość zaświadczy o tym, że dziś w nocy wydaliśmy sprawiedliwy wyrok!

8 Bitwy pod Marengo i Waterloo stoczył Napoleon Bonaparte. Pierwszą z nich, mimo zagrożenia porażką, wygrał, w drugiej poniósł ostateczną klęskę (przyp. tłum.)

Rozdział trzynasty

Chciałem zakończyć opowiadanie o dokonaniach mego przyjaciela Sherlocka Holmesa na Abbey Grange bynajmniej nie ze względu na brak materiałów, mam bowiem zapiski setek spraw, o których nigdy nie wspominałem, ani z uwagi na słabnące zainteresowanie czytelników szczególną osobowością i niezwykłymi metodami działania tego wyjątkowego człowieka. Przyczyną była niechęć, jaką okazywał Holmes wobec wydawania drukiem kolejnych opisów jego przygód. Dopóki uprawiał swój zawód, opowieści o jego sukcesach miały dla niego pewną wartość praktyczną, ale odkąd na zawsze wyjechał z Londynu do Sussex Downs, by poświęcić się nauce i pszczelarstwu, znienawidził sławę i stanowczo zażądał, bym uszanował bezwzględnie jego życzenia w tej kwestii. Dopiero kiedy obiecałem mu, że opublikuję Drugą plamę po upływie stosownego czasu, i wykazałem, że uzasadnione jest zakończenie długiej serii opowiadań o jego przygodach relacją z najważniejszej sprawy międzynarodowej, jaką kiedykolwiek prowadził, udało mi się uzyskać jego zgodę na podanie do publicznej wiadomości opowieści o tym zdarzeniu, nie zawierającej wszystkich szczegółów. Jeśli pewne fragmenty mego opisu wydarzeń będą dla czytelnika niejasne, proszę, by mieli oni na względzie ważne powody, dla których musiałem zachować powściągliwość.

W roku, którego tu nie uściślę, pewnego wtorkowego jesiennego ranka odwiedziło nas w naszym skromnym mieszkaniu przy Baker Street dwóch gości, których nazwiska znane są w całej Europie. Jednym z nich był surowy wyniosły dominujący mężczyzna o przenikliwym wzroku, lord Bellinger, dwukrotny premier Wielkiej Brytanii. Drugi z dżentelmenów, smagły, elegancki, o wyrazistej twarzy, który dopiero wchodził w wiek średni, obdarzony był wszelkimi zaletami ciała i umysłu, rozpoznałem w nim sekretarza do spraw europejskich Trelawneya Hope’a, najbardziej obiecującego męża stanu w naszym kraju. Mężczyźni siedzieli obok siebie na zarzuconej papierami kanapie, a ich przygnębione zaniepokojone twarze wyraźnie świadczyły o tym, że przybyli w ważnej i pilnej sprawie. Szczupłe ręce premiera poznaczone niebieskimi żyłkami były zaciśnięte na rączce parasolki z kości słoniowej, a jego wychudzona ascetyczna twarz spoglądała ponuro to na Holmesa, to na mnie. Sekretarz do spraw europejskich nerwowo szarpał wąsy i bawił się dewizką od zegarka:

- Panie Holmes, kiedy tylko odkryłem zniknięcie dokumentu, dziś rano o ósmej, natychmiast powiadomiłem o tym premiera. To on zaproponował, byśmy przyszli do pana.

- Czy zgłosili to panowie na policji?

- Nie, proszę pana - powiedział premier szybko z właściwym sobie zdecydowaniem. -Nie zrobiliśmy tego i nie możemy tego zrobić. Poinformowanie policji niechybnie doprowadziłoby wcześniej czy później do ujawnienia treści dokumentu. Zależy nam bardzo na tym, by tego uniknąć.

- Dlaczego?

- Dokument, o którym mowa, jest tak ważny, że ujawnienie jego treści mogłoby bardzo łatwo - mogę wręcz stwierdzić, że niemal na pewno - doprowadzić do poważnych konfliktów na skalę europejską. Nie będzie przesadą, gdy powiem, że mogłoby to wywołać wojnę. Jeśli nie da się odzyskać dokumentu w tajemnicy, można w ogóle z tego zrezygnować, gdyż osoby, które go przejęły, chcą, by jego treść trafiła do publicznej wiadomości.

- Rozumiem. Panie Hope, będę zobowiązany, jeżeli pan szczegółowo przedstawi okoliczności zniknięcia dokumentu.

- Nie zajmie to wiele czasu. List (był to bowiem list od zagranicznego korespondenta) nadszedł sześć dni temu. Był tak ważny, że nie mogłem zostawić go w sejfie w pracy, lecz co wieczór zabierałem ze sobą do domu, do Whitehall Terrace. W domu trzymałem go w zamkniętej czerwonej teczce9. Jestem pewien, że był tam wczoraj wieczorem. Przebierając się do kolacji, otworzyłem teczkę i sprawdziłem, czy jest on w środku. Dziś rano już go nie było. Teczka znajdowała się przez całą noc obok szklanki z wodą na szafce nocnej. Mamy z żoną lekki sen. Oboje jesteśmy gotowi przysiąc, że nikt nie mógł wejść do pokoju w nocy. A jednak, jak mówiłem, dokument zniknął.

- O której jadł pan kolację?

- O wpół do ósmej.

- O której pan się położył?

- Żona pojechała do teatru. Czekałem na nią. Byliśmy w sypialni o wpół do dwunastej.

- Czyli przez cztery godziny nikt teczki nie strzegł?

- Do tego pokoju jedynie pokojówce wolno wchodzić w godzinach rannych; mój lokaj i służąca mojej żony mają tam dostęp tylko przez pozostałą część dnia. Oboje pracują u nas od dawna i cieszą się naszym zaufaniem. Żadne z nich nie wiedziało, że w teczce znajdują się dokumenty cenniejsze niż te, które zwykle przynoszę z biura.

- Kto wiedział o liście?

- Nikt w całym domu.

- A pańska żona?

- Nie, proszę pana. Nic nie powiedziałem żonie do chwili, gdy dziś rano zauważyłem, że dokument zniknął.

Premier pokiwał głową z uznaniem.

- Od dawna wiem, jak ważne są dla pana powinności wobec państwa - powiedział. -Jestem przekonany, że w przypadku tak ważkiej tajemnicy poczucie obowiązku bierze górę nad sprawami osobistymi.

Sekretarz do spraw europejskich ukłonił się:

- Pan bynajmniej nie przesadził. Aż do dzisiejszego ranka nie zamieniłem z żoną ani słowa na ten temat.

- Czy się czegoś domyśla?

- Nie, panie Holmes. Ani ona, ani nikt inny.

- Czy zdarzało się panu przedtem gubić dokumenty?

- Nie.

- Kto w Anglii wie o istnieniu tego listu?

- Wczoraj zostali o nim poinformowani wszyscy członkowie gabinetu, ale ciążący na nich obowiązek zachowania tajemnicy został dodatkowo wzmocniony przestrogą udzieloną przez premiera. Dobry Boże, pomyśleć tylko, że kilka godzin później ja sam zgubiłem ten list! -Przystojną twarz sekretarza zniekształcił grymas rozpaczy, i mężczyzna zaczął rwać sobie włosy z głowy.

Przez chwilę widzieliśmy jego prawdziwe oblicze - impulsywne, żarliwe, niezwykle wrażliwe. Po chwili arystokratyczna maska wróciła na swoje miejsce, a łagodny głos stwierdził:

- Poza członkami gabinetu o liście wiedziało dwóch, góra trzech ministerialnych urzędników. Zapewniam pana, panie Holmes, że nikt poza tym.

- A za granicą?

- Sądzę, że za granicą nie widział go nikt prócz człowieka, który go napisał. Jestem przekonany, że jego ministrowie. Że nie korzystał ze zwyczajowo przyjętych oficjalnych kanałów.

Holmes przez chwilę się zastanawiał.

- Proszę pana, muszę spytać, o jaki konkretnie dokument chodzi i dlaczego jego

zniknięcie miałoby mieć tak poważne konsekwencje.

Dwaj mężowie stanu wymienili szybkie spojrzenia, a premier zmarszczył krzaczaste brwi.

- Panie Holmes, na tej długiej wąskiej jasnobłękitnej kopercie znajduje się odciśnięta pieczęć z siedzącym lwem. Jest zaadresowana wielkimi literami stanowczym charakterem pisma do.

- Obawiam się, proszę pana - stwierdził Holmes - że choć te szczegóły są interesujące i niewątpliwie istotne, muszę zbadać sprawę dogłębnie. Jaka była treść listu?

- To najwyższej wagi tajemnica państwowa, której nie mogę panu zdradzić, zresztą, nie jest to konieczne. Jeśli dzięki zdolnościom, które, jak mi mówiono, pan posiada, zdoła pan odnaleźć kopertę wraz z jej zawartością, zasłuży się pan dla swego kraju i zaskarbi sobie każdą nagrodę, jaką będziemy w stanie panu przyznać.

Sherlock Holmes wstał z uśmiechem.

- Jesteście, panowie, jednymi z najbardziej zajętych ludzi w tym kraju - stwierdził. - Ja również pracuję nad wieloma sprawami, choć na mniejszą skalę. Bardzo żałuję, że nie będę w stanie panom pomóc, ale dalsze prowadzenie tej rozmowy byłoby stratą czasu.

Premier zerwał się na równe nogi, wbijając w mego przyjaciela wściekłe przenikliwe spojrzenie swych głęboko osadzonych oczu, przed którym drżeli członkowie gabinetu.

- Proszę pana, nie przywykłem. - zaczął, ale pohamował gniew i usiadł ponownie. Przez minutę lub dłużej siedzieliśmy w milczeniu. Potem mąż stanu wzruszył ramionami. - Panie Holmes, jesteśmy zmuszeni przyjąć pańskie warunki. Nie ulega wątpliwości, że ma pan rację, a byłoby nierozsądnie z naszej strony wymagać od pana podjęcia działań, jeśli całkowicie panu nie zaufamy.

- Zgadzam się z panem - stwierdził młodszy z mężczyzn.

- W takim razie opowiem panu wszystko, całkowicie polegając na pańskim honorze i honorze doktora Watsona, pańskiego współpracownika. Mogę się również odwołać do pańskiego patriotyzmu, nie potrafię sobie bowiem wyobrazić większego nieszczęścia dla naszej ojczyzny niż ujawnienie tej sprawy.

- Proszę nam zaufać.

- List został wysłany przez pewnego zagranicznego dygnitarza, którego wzburzyły wydarzenia w koloniach należących do jego kraju. Ten człowiek napisał spontanicznie i wyłącznie na własną odpowiedzialność. Wykryliśmy, że ministrowie w jego kraju nic nie wiedzą o całej sprawie. Jednocześnie jednak list jest sformułowany tak niefortunnie, a niektóre jego fragmenty mają tak prowokacyjny charakter, że jego publikacja niewątpliwie doprowadziłaby do wielce niebezpiecznych niepokojów w tym kraju. Wywołałaby taki społeczny ferment, że, nie zawaham się stwierdzić, w ciągu tygodnia od publikacji listu w tym kraju rozgorzałaby wojna.

Holmes napisał nazwisko na skrawku papieru, który podał premierowi.

- Zgadza się. Właśnie o niego chodziło. I to właśnie ten list, który może spowodować milionowe straty i pochłonąć życie setek tysięcy mężczyzn, został tak niefortunnie zagubiony.

- Czy poinformował pan o tym nadawcę?

- Tak, wysłaliśmy do niego zaszyfrowany telegram.

- Być może to jemu zależy na publikacji listu?

- Nie, proszę pana, mamy podstawy sądzić, że pojął już, że zachował się nierozważnie i niedyskretnie. Ujawnienie treści listu byłoby większym ciosem dla niego i jego ojczyzny niż dla nas.

- Jeśli tak, to w czyim interesie leży ujawnienie listu? Dlaczego ktokolwiek chciałby go ukraść lub opublikować?

- Tutaj, panie Holmes, wchodzimy w meandry polityki międzynarodowej najwyższego szczebla. Jeśli jednak zna pan sytuację w Europie, bez trudu pojmie pan motyw. Cały kontynent to jeden wielki zbrojny obóz. Istnieją w nim dwa ugrupowania o zbliżonej sile militarnej. Wielka Brytania jest języczkiem u wagi. Przystąpienie do wojny przeciw jednej z tych stron zapewniłoby przewagę drugiej z nich niezależnie od tego, czy wzięłaby ona udział w wojnie. Rozumie pan?

- Jak najbardziej. W interesie wrogów tego potentata leży zatem pozyskanie i publikacja tego listu, który poróżniłby jego kraj z naszym?

- Zgadza się.

- A do kogo mógłby zostać przesłany dokument, gdyby wpadł w ręce wroga?

- Do któregokolwiek z wielkich przywódców Europy. Zapewne już zmierza do niego z największą prędkością, jaką może zapewnić silnik parowy.

Trelawney Hope pochylił głowę i głośno jęknął. Premier w uprzejmym geście pocieszenia położył mu rękę na ramieniu.

- To zwyczajny pech, mój drogi. Nikt nie może pana za to winić. Zachował pan wszelkie środki ostrożności. Jakie działanie pan zaleca, panie Holmes?

Detektyw ponuro pokręcił głową i zapytał:

- Sądzi pan, że jeśli nie uda się odzyskać dokumentu, wybuchnie wojna?

- Uważam, że to wielce prawdopodobne.

- W takim razie proszę przygotować się do wojny.

- To ostre słowa, panie Holmes.

- Proszę wziąć pod rozwagę fakty. Niemożliwe jest, by list zabrano po wpół do dwunastej w nocy, gdyż, jak rozumiem, pan Hope i jego żona przebywali w pokoju od tej godziny do chwili odkrycia straty. Dokument skradziono zatem wczoraj wieczorem, pomiędzy wpół do ósmej a wpół do dwunastej, prawdopodobnie bliżej wpół do ósmej, gdyż ten, kto go zabrał, najwyraźniej wiedział, gdzie się on znajduje, i naturalnie chciał go pozyskać jak najwcześniej. Jeśli dokument skradziono w tych określonych godzinach, gdzie się może znajdować obecnie? Nie było powodu, żeby go przetrzymywać. Uważam, że został niezwłocznie przekazany tym, którzy zamierzali go wykorzystać. Jakie zatem mamy szanse, by go przechwycić lub chociaż wyśledzić? Całkiem marne, jest poza naszym zasięgiem.

Premier wstał z kanapy.

- Pańskie słowa są nieodparcie logiczne, panie Holmes. Obawiam się, że sprawa istotnie wymknęła nam się z rąk.

- Przyjmijmy wersję roboczą: dokument został zabrany przez pokojówkę lub lokaja.

- To starzy wypróbowani słudzy.

- Pański pokój znajduje się na drugim piętrze, nie ma do niego wejścia z zewnątrz, i nikt nie zdołałby dostać się tam niepostrzeżenie od wewnątrz. Oznacza to, że dokument musiał zabrać ktoś z domowników. Do kogo złodziej mógł zanieść list? Do jednego z kilku międzynarodowych szpiegów i tajnych agentów, których nazwiska - tak się składa - znam. Trzech z nich można uznać za asów wywiadu. Zacznę od sprawdzenia, czy wszyscy są na miejscu. Jeśli nie zastanę któregoś z nich - zwłaszcza jeśli zniknął po wczorajszym wieczorze - może to stanowić wskazówkę, gdzie trafił dokument.

- Czemu szpieg miałby zniknąć? - spytał sekretarz. - Z pewnością zaniósłby list do ambasady swego państwa w Londynie.

- Wątpię. Ci agenci pracują samodzielnie, a ich stosunki z ambasadami często bywają napięte.

Premier potaknął, kiwając głową.

- Sądzę, że ma pan rację, panie Holmes. Zapewne własnoręcznie zawiózłby tak cenny łup do centrali. Uważam, że proponowany przez pana plan działania jest znakomity. Tymczasem, Hope, nie możemy zaniedbać innych obowiązków ze względu na to nieszczęście. Powiadomię pana o wszelkich nowych wydarzeniach, proszę także informować nas o wynikach śledztwa.

Mężowie stanu skłonili się z powagą i opuścili pokój.

Po wyjściu naszych znamienitych gości Holmes zapalił fajkę i przez pewien czas siedział w milczeniu, zatopiony w myślach. Ja otworzyłem poranną gazetę i zagłębiłem się w lekturze artykułu o sensacyjnym przestępstwie popełnionym w Londynie poprzedniej nocy, gdy nagle mój przyjaciel krzyknął, zerwał się na równe nogi i odłożył fajkę na kominek.

- Tak - powiedział. - Nie ma lepszego sposobu rozpracowania tej sprawy. Sytuacja jest rozpaczliwa, ale nie beznadziejna, nawet teraz. Jeśli zdołamy się upewnić, który z agentów zabrał list, być może uda nam się zastać przesyłkę wciąż w jego rękach. Chodzi przecież tylko o pieniądze, a ja mam do dyspozycji brytyjski skarbiec. Jeśli list znalazł się na rynku, kupię go, choćby miało to doprowadzić do podwyżki podatku dochodowego w Wielkiej Brytanii. Niewykluczone, że sprawca przetrzymuje list, by sprawdzić, jakie oferty otrzyma od jednej ze stron, nim zacznie się targować z drugą. Jedynie trzech ludzi jest zdolnych do tak śmiałych poczynań: Oberstein, La Rothiere i Eduardo Lucas. Porozmawiam z każdym z nich.

Zerknąłem do porannej gazety.

- Czy ten Eduardo Lucas mieszka przy Godolphin Street?

- Tak.

- Nie porozmawiasz z nim.

- Dlaczego?

- Ostatniej nocy został zamordowany w swoim domu.

Podczas naszych przygód mój przyjaciel zaskakiwał mnie tak często, że kiedy uświadomiłem sobie, iż zupełnie go zadziwiłem, uradowałem się wielce. Holmes wpatrywał się we mnie w osłupieniu, a następnie wyrwał mi z rąk gazetę. Oto artykuł, który czytałem, nim wstał z miejsca:

MORDERSTWO W WESTMINSTER

Wczoraj w nocy popełniono tajemnicze przestępstwo przy Godolphin Street 16 w jednym z odludnych skupisk XVIII-wiecznych staromodnych domów położonych między Tamizą a Opactwem Westminsterskim tuż obok Tower i parlamentu. W tym niewielkim, lecz ekskluzywnym budynku od kilku lat mieszkał pan Eduardo Lucas, znany w kręgach towarzyskich ze swej ujmującej osobowości i cieszący się zasłużoną sławą jednego z najlepszych tenorów amatorów w kraju. Pan Lucas był kawalerem, miał 34 lata; w domu oprócz niego mieszkali gospodyni pani Pringle i lokaj Mitton. Pokój starszej pani znajduje się na najwyższym piętrze domu; kładzie się ona wcześnie. Lokaj miał tego wieczora wychodne; odwiedzał przyjaciela w Hammersmith. Od dziesiątej pan Lucas był w domu sam. Nie ustalono jeszcze, co się w tym czasie wydarzyło, wiadomo jednak, że przechodząc o 11.45 Godolphin Street, posterunkowy Barrett zauważył, że drzwi domu pod numerem 16 stoją otworem. Zapukał, ale nikt mu nie odpowiedział. Zauważywszy światło we frontowym pokoju, wszedł do korytarza i zapukał ponownie, ale również nie uzyskał odpowiedzi. Następnie otworzył drzwi i wszedł do środka. W pokoju panował straszliwy nieład. Wszystkie meble przesunięte były na jedną stronę, a pośrodku znajdowało się jedno przewrócone krzesło. Obok niego, ściskając jedną z nóżek mebla, leżał nieszczęsny pan domu. Został pchnięty ostrym narzędziem w serce, co niewątpliwie spowodowało jego natychmiastową śmierć. Narzędziem zbrodni był zakrzywiony hinduski sztylet z kolekcji broni orientalnej, która ozdabiała jedną ze ścian. Motywem zbrodni nie był chyba rabunek, gdyż nie zginął żaden z cennych przedmiotów znajdujących się w pokoju. Pan Eduardo Lucas był powszechnie znany i lubiany, zatem jego gwałtowna i tajemnicza śmierć z pewnością wywoła żałobę i wielkie współczucie w szerokim kręgu jego przyjaciół.

- I cóż, Watsonie, co o tym myślisz? - zapytał Holmes po długiej przerwie.

- To niezwykły zbieg okoliczności.

- Zbieg okoliczności? Oto jeden z trzech mężczyzn, którzy, jak ustaliliśmy, mogli odgrywać rolę w tym dramacie, ginie nagle w tym samym czasie, kiedy dramat się rozgrywa! Prawdopodobieństwo, że to zbieg okoliczności, jest tak małe, iż nie da się wyrazić go liczbami. Mój drogi Watsonie, te dwa wydarzenia niewątpliwie są powiązane, a do nas należy wykrycie tego związku.

- Ale teraz trzeba będzie powiadomić o wszystkim policję, już nie da się tego uniknąć.

- Bynajmniej. Dowiedzą się tyle, ile wykryją przy Godolphin Street. Nie mają jednak (i nie będą mieli) pojęcia o tym, co zaszło w Whitehall Terrace. Jedynie my wiemy o tych obu wydarzeniach i możemy ustalić związek między nimi. Już przedtem miałem powód, by podejrzewać Lucasa. Godolphin Street leży w dzielnicy Westminster i jest oddalona zaledwie o kilka minut spaceru od Whitehall Terrace. Pozostali tajni agenci, o których mówiłem, mieszkają na samym końcu West Endu, więc Lucasowi byłoby najłatwiej nawiązać kontakty w domu sekretarza do spraw europejskich lub otrzymać stamtąd wiadomość. To drobny fakt, ale może okazać się rozstrzygający, skoro wszystkie wydarzenia rozegrały się w ciągu kilku godzin. No, no, a co my tu mamy?

Do pokoju weszła pani Hudson, niosąc na tacy wizytówkę. Holmes rzucił okiem na karteczkę, uniósł brwi i oddał ją mnie.

- Proszę wprowadzić panią Hildę Trelawney Hope - polecił.

Chwilę później nasze skromne mieszkanko, które już wcześniej tego ranka dostąpiło wielkiego zaszczytu, zostało wyróżnione ponownie, kiedy weszła do niego najpiękniejsza z kobiet mieszkających w Londynie. Często słyszałem opowieści o urodzie najmłodszej córki księcia Belminster, ale ani jej opisy, ani czarno-białe zdjęcia, które widziałem, nie oddawały sprawiedliwości subtelnemu, delikatnemu urokowi tej damy oraz pięknej karnacji jej urodziwej twarzy. A jednak, kiedy ujrzeliśmy ją tego jesiennego poranka, to nie jej piękno najbardziej rzucało się w oczy. Policzki miała śliczne, ale pobladłe od silnych emocji, jej oczy błyszczały gorączkowo, a delikatne usta były ściągnięte w rozpaczliwym wysiłku, z jakim starała się zachować panowanie nad sobą. Kiedy nasz piękny gość na chwilę zatrzymał się w otwartych drzwiach, zauważyliśmy przede wszystkim strach, nie urodę.

- Panie Holmes, czy był tu mój mąż?

- Owszem.

- Błagam pana, niech mu pan nie mówi o mojej wizycie. - Holmes ukłonił się sztywno i gestem zaprosił damę, żeby spoczęła w fotelu.

- Stawia mnie pani w bardzo trudnym położeniu. Proszę usiąść i wyjaśnić, o co pani chodzi, obawiam się jednak, że nie mogę obiecać niczego bezwarunkowo.

Dama przeszła przez pokój i usiadła tyłem do okna. Jej wysoka sylwetka była godna królowej - wdzięczna i bardzo kobieca.

- Panie Holmes - powiedziała, splatając i rozplatając dłonie, ubrane w białe rękawiczki -będę z panem szczera i mam nadzieję, że odwdzięczy mi się pan tym samym. Mój mąż rozmawia ze mną o wszystkim poza polityką. W tych sprawach milczy jak grób. Wiem, że wczoraj wieczorem w naszym domu miało miejsce pożałowania godne wydarzenie, zaginął jakiś dokument. Ponieważ wiąże się to z polityką, mąż nie chce mi zdradzić, o co chodzi. Jest jednak niezwykle istotne, podkreślam, niezwykle istotne, bym się tego dowiedziała. Jest pan jedyną osobą prócz zainteresowanych, która zna prawdę o całej sprawie. Dlatego błagam pana, panie Holmes, proszę mi powiedzieć, co zaszło i jakie pociągnie to za sobą skutki. Proszę niczego nie ukrywać, zasłaniając się interesami klienta, zapewniam bowiem pana, że choć mój mąż sam o tym nie wie, to interesom posłużyłoby najlepiej dopuszczenie mnie do tajemnicy. Jaki dokument został skradziony?

- Żąda pani ode mnie niemożliwego.

Kobieta jęknęła i ukryła twarz w dłoniach.

- Proszę to zrozumieć. Ja poznałem fakty dopiero po tym, jak obiecałem zachować tajemnicę zawodową. Jeśli pani mąż nie uznał za stosowne wtajemniczyć ją w tę sprawę, jakże mógłbym ujawnić to, co on chce ukryć? Nie powinna pani prosić o to mnie, tylko swego męża.

- Prosiłam go. Pan jest moją ostatnią deską ratunku. Ale nawet jeśli nie zdradzi mi pan żadnych konkretnych informacji, panie Holmes, może pan oddać mi wielką przysługę, wyj aśniaj ąc j edną rzecz.

- Słucham panią.

- Czy kariera polityczna mojego męża może ucierpieć w wyniku tego incydentu?

- Jeśli sprawa nie zostanie wyjaśniona, jej skutki mogą być bardzo niekorzystne.

- Ach! - dama gwałtownie zaczerpnęła powietrza, jak osoba, której wątpliwości zostały rozwiane.

- Jeszcze jedno pytanie, panie Holmes. Mój mąż był tak wzburzony zniknięciem dokumentu, że ze słów, które mu się wyrwały, wnoszę, iż to wydarzenie może pociągnąć za sobą poważne konsekwencje natury publicznej.

- Skoro on tak powiedział, ja nie będę zaprzeczać.

- Jakie to konsekwencje?

- Znów chce pani wiedzieć więcej, niż mogę jej zdradzić.

- Skoro tak, nie będę dłużej zabierała pańskiego czasu. Panie Holmes, nie mogę winić go za to, że nie zgodził się pan porozmawiać ze mną bardziej otwarcie, a pan z kolei nie może chyba mieć do mnie pretensji o to, że chcę dzielić z mężem jego troski, choćby i wbrew jego woli. Raz jeszcze błagam, by nie mówił pan o mojej wizycie.

Stojąc w progu, dama odwróciła się ku nam, ukazując jeszcze raz swą piękną znękaną twarz, wystraszone oczy i ściągnięte usta, po czym wyszła.

- Watsonie, płeć piękna to twoja specjalność - stwierdził Holmes z uśmiechem, kiedy ucichł szelest spódnic i rozległo się trzaśnięcie frontowych drzwi. - O co chodziło tej pięknej damie? Czego tak naprawdę chciała?

- Jej słowa były jasne, a niepokój bardzo naturalny.

- Hmm! Pomyśl o tym, jak wyglądała, Watsonie: o jej postawie, tłumionym wzburzeniu, nerwowości i nieustępliwości podczas zadawania pytań. Pamiętaj, że pochodzi ona z klasy społecznej, która nieczęsto okazuje emocje.

- Z pewnością była czymś bardzo poruszona.

- Nie zapominaj także o osobliwej żarliwości, z jaką zapewniała nas, że dla jej męża najlepiej byłoby, gdyby ona poznała całą prawdę. Co chciała przez to powiedzieć? Zapewne zauważyłeś, Watsonie, że usiadła tak, by mieć światło za plecami. Nie chciała, byśmy zobaczyli wyraz jej twarzy.

- To prawda, wybrała jedyny ustawiony w ten sposób fotel w pokoju.

- A jednak motywy działania kobiet bywają czasami nieodgadnione. Pamiętasz tę damę z Margate, którą podejrzewałem dlatego, że usiadła plecami do okna? Okazało się wówczas, że przyczyną jej zachowania był nieupudrowany nos. Jak można zbudować jakąkolwiek teorię na tak niepewnych podstawach? Nawet najbardziej trywialne zachowanie kobiety może znaczyć bardzo wiele, a najniezwyklejsze z nich wynika z kłopotów ze spinką do włosów lub lokówką. Watsonie, życzę miłego dnia.

- Wychodzisz?

- Tak. Zamierzam spędzić poranek przy Godolphin Street razem z naszymi przyjaciółmi policjantami. Eduardo Lucas stanowi z pewnością klucz do rozwiązania zagadki, chociaż muszę przyznać, że nie mam pojęcia, jaką postać to rozwiązanie przybierze. Pełnij tu wartę, zacny Watsonie, i przyjmuj gości. Postaram się wpaść na lunch.

Przez cały tamten dzień i dwa kolejne dni Holmes był w nastroju, który jego przyjaciele nazywali milczącym, a inni - posępnym. Przybiegał do domu i wybiegał, bez przerwy palił, grał na skrzypcach fragmenty utworów muzycznych, popadał w zadumę, jadł kanapki o najróżniejszych porach i nie odpowiadał prawie na żadne pytanie, jakie mu zadawałem. Dostrzegałem, że sprawy najwyraźniej nie układają się po jego myśli. Nie mówił nic na temat sprawy, i to z gazet dowiedziałem się o przebiegu śledztwa oraz aresztowaniu i późniejszym zwolnieniu Johna Mittona, lokaja zmarłego. Ława koronera orzekła, rzecz jasna, że popełniono morderstwo z premedytacją, jednak sprawca pozostał nieznany, nie znaleziono również motywu.

Pokój był pełen cennych przedmiotów, ale żaden z nich nie zginął. Nie tknięto również papierów gospodarza domu. Ich uważne oględziny wykazały, że zmarły interesował się żywo polityką międzynarodową, był niezmordowanym plotkarzem, wybitnym lingwistą i niestrudzonym korespondentem. Pozostawał w zażyłych stosunkach z czołowymi politykami kilku krajów, jednak wśród dokumentów wypełniających jego szuflady nie znaleziono niczego sensacyjnego. Jeśli chodzi o związki z kobietami, ustalono, że były one liczne, lecz powierzchowne. Znał wiele kobiet, ale przyjaźnił się zaledwie z kilkoma, żadnej natomiast nie kochał. Żył statecznie i spokojnie. Śmierć Lucasa stanowiła absolutną zagadkę, i wszystko wskazywało na to, że pozostanie nią nadal.

Jeśli chodzi o aresztowanie Johna Mittona, lokaja, był to desperacki krok stanowiący alternatywę dla bezczynności. Nie znaleziono jednak dowodów świadczących przeciwko niemu -feralnej nocy był on w odwiedzinach u przyjaciół w Hammersmith, a jego alibi zostało potwierdzone. Co prawda ruszył w drogę powrotną o takiej porze, że powinien był dotrzeć do Westminster przed wykryciem morderstwa, ale wyjaśnienie, iż część trasy przeszedł piechotą, wydawało się całkiem prawdopodobne, biorąc pod uwagę, że noc była piękna. Lokaj dotarł na miejsce o północy i wydawał się przybity niespodziewaną tragedią. Od zawsze był ze swym chlebodawcą w przyjaznych stosunkach. W rzeczach sługi znaleziono kilka przedmiotów należących do zmarłego - między innymi niewielki zestaw brzytew - mężczyzna wyjaśnił jednak, że były to prezenty od jego pana, a gospodyni to potwierdziła. Mitton pracował u Lucasa od trzech lat. Uwagę zwracał fakt, że zmarły nie zabierał służącego ze sobą na kontynent. Gdy wyjeżdżał do Paryża nawet na trzy miesiące, lokaj zawsze zostawał w domu przy Godolphin Street. Gospodyni nie słyszała żadnych hałasów tej nieszczęsnej nocy. Jeśli jej pan miał gości, sam wpuścił ich do domu.

Przez trzy dni zagadka pozostawała nierozwikłana, a przynajmniej tak twierdziły gazety. Jeśli Holmes wiedział o sprawie coś więcej, zatrzymał to dla siebie, powiedział mi jednak, że inspektor Lestrade wtajemniczył go w przebieg śledztwa, wiedziałem więc, że na bieżąco obserwuje jego rozwój. Czwartego dnia nadszedł długi telegram z Paryża, który wydawał się wyjaśniać całą sprawę. Oto, co napisano w „Daily Telegraph”:

Paryska policja dokonała właśnie odkrycia, które pozwala wyjaśnić tragiczny los pana Eduardo Lucasa, zabitego w ostatni poniedziałek wieczorem przy Godolphin Street w dzielnicy Westminster. Jak nasi Czytelnicy zapewne pamiętają, zmarły został zasztyletowany w swoim domu, i początkowo podejrzewano jego lokaja, ten ostatni przedstawił jednak mocne alibi. Wczoraj służący pani Fournaye, zamieszkującej w niewielkiej willi przy Rue Austerlitz, zgłosili władzom, że ich pani popadła w obłęd. Badanie wykazało, że u kobiety istotnie rozwinęła się niebezpieczna i nieuleczalna mania. Śledztwo policji ujawniło, że pani Fournaye wróciła w zeszły wtorek z podróży do Londynu; istnieją też dowody wskazujące na jej udział w zbrodni popełnionej w Westminsterze. Porównanie zdjęć dowiodło ponad wszelką wątpliwość, że pan Henri Fournaye i Eduardo Lucas byli w istocie jedną i tą samą osobą i że zmarły z niewiadomych przyczyn prowadził podwójne życie w Londynie i Paryżu. Pani Fournaye, w której żyłach płynie kreolska krew, jest osobą niezwykle pobudliwą, i już wcześniej zdarzały jej się ataki zazdrości graniczącej z obłędem. Uważa się, że właśnie podczas jednego z nich popełniła straszliwą zbrodnię, która wywołała taką sensację w Londynie. Nie ustalono jeszcze jej postępowania w poniedziałkowy wieczór, odkryto jednak, że we wtorek rano kobieta odpowiadająca jej opisowi zwróciła na siebie uwagę wielu osób na dworcu Charing Cross, bo była bardzo wzburzona i zachowywała się nerwowo. Jest zatem prawdopodobne, że zbrodnia została popełniona w afekcie lub że w jej wyniku nieszczęsna kobieta doznała pomieszania zmysłów. W chwili obecnej chora nie jest w stanie mówić w spójny sposób o przeszłych wydarzeniach, a lekarze nie dają żadnych nadziei na jej powrót do zdrowia. Istnieją dowody wskazujące na to, że jakaś kobieta, być może pani Fournaye, przez kilka godzin przyglądała się domowi przy Godolphin Street w poniedziałkowy wieczór.

- Co o tym sądzisz, Holmesie? - spytałem, gdy przeczytałem na głos artykuł swemu przyjacielowi, który właśnie kończył śniadanie.

- Drogi Watsonie - odpowiedział, wstając od stołu i chodząc tam i z powrotem po pokoju. - Wykazujesz się wielką cierpliwością, ale jeśli niczego ci nie mówiłem przez ostatnie trzy dni, to tylko dlatego, że nie mam nic do powiedzenia. Nawet wieści z Paryża niewiele nam pomogły.

- Niewątpliwie pozwoliły rozwikłać zagadkę śmierci Lucasa.

- Ta śmierć to jedynie trywialny incydent w porównaniu z naszym prawdziwym zadaniem, którym jest odnalezienie dokumentu i ocalenie Europy przed katastrofą. W ciągu trzech ostatnich dni stała się tylko jedna ważna rzecz: nic się nie wydarzyło. Niemal co godzinę otrzymuję raporty od władz, i pewne jest, że nigdzie w Europie nie zanosi się na konflikt. Gdyby ujawniono list. Nie, nie został ujawniony, ale gdzie w takim razie się znajduje? Kto ma go w rękach i dlaczego się nim nie posłużył? Oto pytanie, które zaprząta mój umysł. Czy naprawdę był zbiegiem okoliczności fakt, że Lucas zszedł z tego świata tej samej nocy, której zniknął list? Czy dokument do niego dotarł? Jeśli tak, dlaczego nie ma go w papierach zmarłego? Czy zabrała go jego obłąkana małżonka? Jak mam go szukać, nie wzbudzając podejrzeń francuskiej policji? Drogi Watsonie, w tej sprawie stróże prawa mogą być dla nas równie niebezpieczni jak przestępcy. Mamy przeciwko sobie wszystkich, a gra toczy się o olbrzymią stawkę. Jeśli uda mi się doprowadzić tę sprawę do pomyślnego końca, stanie się ona ukoronowaniem mojej kariery. A oto najnowsze wieści z frontu! - obrzucił szybkim spojrzeniem przyniesiony właśnie liścik. -No, no! Zdaje się, że Lestrade dostrzegł coś interesującego. Załóż kapelusz, Watsonie. Przejdziemy się wspólnie do Westminsteru.

Po raz pierwszy znalazłem się w miejscu zbrodni - wysokim obdrapanym domu o wąskiej fasadzie, sztywnym i solidnym jak wiek, w którym powstał. Przywodzące na myśl buldoga oblicze Lestrade’a wpatrywało się w nas przez frontowe okno; inspektor przyjaźnie nas powitał po tym, jak potężny posterunkowy otworzył drzwi i wpuścił nas do środka. Zostaliśmy wprowadzeni do pokoju, w którym popełniono morderstwo. Po zbrodni nie pozostał jednak żaden ślad poza brzydką nieregularną plamą na niewielkim kwadratowym dywanie leżącym pośrodku pokoju i otoczonym szeroką połacią pięknej staromodnej podłogi wykonanej z polerowanych na wysoki połysk kwadratowych drewnianych klepek. Nad kominkiem wisiała wspaniała kolekcja broni, z której jeden okaz wykorzystano feralnej nocy. Pod oknem stało obszerne biurko, a wszystkie elementy mieszkania - obrazy, dywany i draperie - wskazywały na gust tak wyszukany, że ocierał się o zniewieściałość.

- Słyszał pan wieści z Paryża? - spytał Lestrade.

Holmes skinął głową.

- Zdaje się, że tym razem nasi przyjaciele Francuzi trafili w sedno. Nie ulega wątpliwości, że było dokładnie tak, jak mówią. Zapukała do drzwi (zapewne była to niespodziewana wizyta, gdyż zmarły strzegł swej prywatności jak źrenicy oka), gospodarz wpuścił ją, bo nie mógł pozwolić, żeby stała na ulicy. Opowiedziała, jak udało jej się go wyśledzić i zaczęła mu wymyślać. Gdy awantura osiągnęła szczyt, kres całej sprawie położył sztylet, który kobieta miała pod ręką. Nie wydarzyło się to jednak od razu, wszystkie krzesła przesunięto aż tam, pod ścianę, a jedno z nich ofiara wciąż ściskała w rękach, jak gdyby próbowała zasłonić się nim przed napastniczką. Można odtworzyć wszystko tak, jakbyśmy

widzieli to na własne oczy.

Holmes uniósł brwi.

- A jednak posłał pan po mnie?

- Ach tak, to inna sprawa, niby drobnostka, ale taka, która mogłaby pana zainteresować. Widzi pan, jest to coś osobliwego, a nawet dziwacznego. Nie ma żadnego związku ze sprawą, bo po prostu nie może go mieć.

- Ale o co chodzi?

- Jak pan wie, podczas pracy nad tego rodzaju sprawami bardzo uważamy, by pozostawić wszystko na swoim miejscu. Niczego nie ruszaliśmy. Dniem i nocą czuwa tu policjant. Dziś rano, po pogrzebie i zakończeniu śledztwa uznaliśmy, że można tu trochę posprzątać, przynajmniej w tym pokoju. Widzi pan ten dywan? Nie jest przytwierdzony do podłogi, leży luźno. Podnieśliśmy go i znaleźliśmy.

- Tak? - twarz Holmesa stężała z emocji.

- Jestem pewien, że choćby myślał pan sto lat, nie zgadłby pan, co odkryliśmy. Widzi pan tę plamę na dywanie? Krew powinna przez przesiąknąć, prawda?

- Niewątpliwie.

- Zapewne zaskoczę pana, gdy powiem, że na białym drewnie pod dywanem nie znaleziono plamy, której kształt odpowiadałby plamie pozostawionej na dywanie.

- Nie było plamy? Ależ musi...

- Tak się wydaje. Ale faktem jest, że jej nie było.

Inspektor chwycił róg, podniósł go i odwrócił dywan tak, by potwierdzić swoje słowa.

- Ale spodnia część jest tak samo poplamiona jak wierzchnia. Musiał zostać jakiś ślad. Lestrade zachichotał z radości, że udało mu się wprawić w zakłopotanie słynnego

eksperta.

- Pokażę panu rozwiązanie. Widnieje tu druga plama, ale nie odpowiada ona pierwszej. Proszę zobaczyć. - Mówiąc to, podniósł inną część dywanu; pod spodem na białych klepkach staroświeckiej podłogi widniała wielka purpurowa plama. - I co pan o tym sądzi, panie Holmes?

- To bardzo proste. Plamy się pokrywały, ale dywan przesunięto. Jest kwadratowy i nie był przytwierdzony do podłogi, więc nietrudno było to zrobić.

- Panie Holmes, policja nie potrzebuje pańskiej pomocy, by stwierdzić, że dywan mógł zostać przemieszczony. To oczywiste, gdyż kiedy położy się go w ten sposób, plamy znajdują się

jedna nad drugą. Chciałbym jednak wiedzieć, kto go przesunął i dlaczego.

Z pozornie kamiennej twarzy Holmesa wyczytałem, że mój przyjaciel aż kipi od wewnętrznego podniecenia.

- Niech pan posłucha, Lestrade - powiedział. - Czy ten posterunkowy, który stoi w korytarzu, był tutaj przez cały czas?

- Tak.

- Proszę postąpić zgodnie z moją radą. Niech pan skrupulatnie go wypyta. Proszę nie robić tego w naszej obecności. Poczekamy tutaj. Proszę iść z nim do pokoju na tyłach domu. Bardziej prawdopodobne jest, że uda się panu skłonić go do zwierzeń, jeśli będziecie rozmawiać na osobności. Proszę spytać go, jak śmiał wpuszczać do tego pokoju obcych i zostawiać ich tu samych. Niech pan nie pyta go, czy to zrobił, a weźmie to za pewnik. Proszę powiedzieć mu, że wie pan, że ktoś tu był. Proszę na niego naciskać i powiedzieć mu, że jego jedyną szansą jest przyznanie się do wszystkiego. Proszę zrobić dokładnie to, co powiedziałem.

- Niech mnie kule biją, jeśli nie wydobędę z niego wszystkiego! - wykrzyknął Lestrade, wybiegł na korytarz i po kilku chwilach jego podniesiony głos rozbrzmiewał z pokoju na tyłach.

- Teraz, Watsonie, teraz! - wykrzyknął Holmes, bardzo podekscytowany. Jego demoniczna wewnętrzna siła skryta za apatyczną powierzchownością ujawniła się gwałtownym wybuchem energii. Zerwał z podłogi dywan i po chwili klęczał na posadzce, szarpiąc po kolei za każdą z klepek. Jedna odskoczyła w bok, kiedy wbił paznokcie w jej boczną część - odchyliła się na zawiasach jak wieczko szkatułki. Pod nią znajdował się niewielki czarny otwór. Holmes szybko zanurzył w niego rękę i wyciągnął ją, warcząc z gniewu i rozczarowania. Skrytka była pusta.

- Szybko, Watsonie, szybko! Zamknij to z powrotem! - opuściłem drewniane wieko i ledwie zdążyłem poprawić dywan, kiedy w korytarzu zabrzmiał głos Lestrade’a. Gdy inspektor wszedł do pokoju, zastał Holmesa opierającego się apatycznie o półkę nad kominkiem, ze zrezygnowaną i znudzoną miną, tłumiącego niepohamowane ziewanie.

- Przepraszam, że kazałem panu czekać, panie Holmes. Widzę, że cała ta sprawa śmiertelnie pana nudzi. Miał pan rację, do wszystkiego się przyznał. Chodźcie tu, MacPherson. Opowiedzcie tym dżentelmenom o swoim niewybaczalnym zachowaniu.

Rosły posterunkowy, zarumieniony i skruszony, chyłkiem wszedł do pokoju.

- Proszę panów, nie miałem złych zamiarów. Wczoraj wieczorem przyszła tu młoda dama, która zabłądziła. Zaczęliśmy rozmawiać. Człowiek czuje się osamotniony, jak siedzi tu na służbie cały boży dzień.

- Co się stało później?

- Chciała zobaczyć, gdzie popełniono zbrodnię, mówiła, że czytała o tym w gazetach. Była to bardzo szacowna młoda kobieta, proszę panów, i bardzo ładnie się wysławiała, więc nie widziałem nic złego w tym, żeby pozwolić jej tam zajrzeć. Kiedy zobaczyła tę plamę na dywanie, upadła na podłogę jak długa i leżała jak martwa. Pobiegłem na tyły domu, żeby przynieść jej wody, ale nie udało mi się jej ocucić. Skoczyłem więc za róg do „Bluszczu”, chciałem przynieść trochę brandy, jednak zanim wróciłem, kobieta odzyskała przytomność i zniknęła, pewnie było jej wstyd, i nie miała śmiałości spojrzeć mi w oczy.

- A co z przesuniętym dywanem?

- No cóż, proszę pana, kiedy wróciłem, był trochę zmiętoszony. Kobieta upadła na niego, a leżał na wypastowanej podłodze i nie był niczym przymocowany. Później go poprawiłem.

- To nauczka dla was, że nie da się mnie oszukać, posterunkowy MacPherson - stwierdził Lestrade z godnością. - Zapewne myśleliście, że zaniedbanie przez was obowiązków pozostanie niewykryte, a jednak wystarczył rzut oka na dywan, a już wiedziałem, że kogoś wpuszczono do pokoju. Macie szczęście, że nic nie zginęło, inaczej znaleźlibyście się w nie lada kłopocie. Panie Holmes, przepraszam, że wzywałem pana do takiej błahostki, ale pomyślałem, że druga plama nie pasująca do pierwszej może pana zainteresować.

- Istotnie, była wielce interesująca. Panie posterunkowy, czy ta kobieta była tu tylko raz?

- Tak, proszę pana.

- A kto to był?

- Nie znam jej nazwiska. Przyszła w odpowiedzi na ogłoszenie o pracę dla maszynistki, bo pomyliła numer domu, była to bardzo przyjemna i grzeczna młoda dama.

- Czy była wysoka i ładna?

- Tak, proszę pana. Była całkiem wyrośnięta. Można chyba powiedzieć, że ładna, a niektórzy pewno uznaliby, że bardzo ładna. „Panie oficerze, proszę pozwolić mi tam zerknąć!” - powiedziała. Zachowywała się tak naturalnie i niewinnie, że pomyślałem sobie, iż nic złego się nie stanie, jeśli pozwolę jej wetknąć głowę za drzwi.

- Jak była ubrana?

- Skromnie, proszę pana, miała pelerynę długą aż do ziemi.

- O której przyszła?

- Akurat zmierzchało. Kiedy wróciłem z brandy, właśnie zapalali latarnie.

- Znakomicie - stwierdził Holmes. - Chodź, Watsonie, myślę, że mamy coś ważniejszego do zrobienia gdzie indziej.

Kiedy wychodziliśmy z domu, Lestrade pozostał we frontowym pokoju, a skruszony posterunkowy otworzył drzwi, by nas wypuścić. Kiedy staliśmy już na schodach, Holmes odwrócił się i położył coś na dłoni. Policjant przyglądał się z przejęciem.

- Dobry Boże! - wykrzyknął, a na jego twarzy odmalowało się zdumienie. Holmes położył palec na ustach, włożył rękę do kieszonki na piersi, a kiedy skręciliśmy za róg ulicy wybuchnął śmiechem.

- Znakomicie! - stwierdził. - Chodź, drogi Watsonie, kurtyna idzie w górę przed ostatnim aktem. Z pewnością przyjmiesz z ulgą wiadomość, że do wojny nie dojdzie, błyskotliwa kariera szanownego pana Trelawneya Hope nie legnie w gruzach, niedyskretny potentat nie zostanie ukarany za swą nierozwagę, premier nie będzie musiał mierzyć się z konfliktami na skalę europejską, a jeśli wykażemy nieco taktu i zręczności, nikt nic nie straci na incydencie, który mógł się skończyć bardzo tragicznie.

Byłem pełen podziwu dla tego niezwykłego człowieka!

- Rozwiązałeś zagadkę! - wykrzyknąłem.

- Nie do końca, Watsonie. Niektóre jej aspekty pozostają nadal tajemnicą. Wiemy już jednak tak wiele, że będzie wyłącznie naszą winą, jeśli nie uda nam się odkryć reszty. Pojedziemy prosto do Whitehall Terrace, aby ujawnić pozostałe fakty.

Kiedy przybyliśmy do rezydencji sekretarza do spraw europejskich, Sherlock Holmes zapytał o lady Hildę Trelawney Hope. Wprowadzono nas do salonu.

- Panie Holmes! - powiedziała dama, a jej twarz zaróżowiła się z oburzenia. - Pańskie postępowanie jest nieuczciwe i krzywdzące. Mówiłam panu, że pragnę utrzymać swoją wizytę w tajemnicy, by mój mąż nie pomyślał, że wtrącam się w jego sprawy, a tymczasem pan mnie kompromituje, przychodząc tutaj i pokazując tym samym, że coś nas łączy.

- Niestety, proszę pani, nie miałem innego wyjścia. Zlecono mi odzyskanie niezwykle istotnego dokumentu, w związku z czym muszę prosić panią, by była tak uprzejma i zwróciła mi go.

Dama poderwała się na równe nogi, a jej piękna twarz w jednej chwili zbladła. Oczy zaszkliły się, kobieta się zachwiała, i byłem pewien, że zemdleje. Olbrzymim wysiłkiem otrząsnęła się z szoku, i po chwili na jej twarzy widać było jedynie wielkie zaskoczenie i gniew.

- Pan. Pan mnie obraża, panie Holmes.

- Proszę pani, to nic nie da. Proszę oddać list.

Kobieta podbiegła do dzwonka.

- Lokaj zaprowadzi panów do wyjścia.

- Lady Hildo, proszę nie dzwonić. Jeśli pani to zrobi, zniweczy pani wszystkie starania, jakie poczyniłem, by uniknąć skandalu. Proszę oddać list, a cała sprawa zakończy się pomyślnie. Jeśli zgodzi się pani ze mną współpracować, nie ujawnię wszystkiego. W przeciwnym razie będę zmuszony panią wydać.

Dama stała z wyzywającą miną, dumna niczym królowa, utkwiwszy wzrok w twarzy mego przyjaciela, tak jakby chciała zajrzeć w głąb jego duszy. Trzymała rękę na dzwonku, ale nie skorzystała z niego.

- Próbuje mi pan grozić. Panie Holmes, nie jest zbyt godne dżentelmena przychodzić i zastraszać kobietę. Twierdzi pan, że coś pan wie. O co chodzi?

- Proszę usiąść. Jeśli upadnie pani, stojąc w ten sposób, zrobi pani sobie krzywdę. Nie zacznę mówić, póki pani nie usiądzie. Dziękuję.

- Daję panu pięć minut, panie Holmes.

- Wystarczy mi jedna, lady Hildo. Wiem, że odwiedziła pani Eduardo Lucasa, przekazała mu dokument, a wczoraj wieczorem w sprytny sposób dostała się znów do jego mieszkania i zabrała list ze skrytki pod dywanem.

Kobieta wpatrywała się w niego z poszarzałą twarzą i dwukrotnie przełknęła ślinę, nim udało jej się przemówić.

- Jest pan niespełna rozumu, panie Holmes, niespełna rozumu! - krzyknęła w końcu.

Mój przyjaciel wyjął z kieszeni niewielki kartonik z wizerunkiem twarzy kobiety,

wyciętym z portretu.

- Miałem to przy sobie, bo uznałem, że może się przydać - wyjaśnił. - Rozpoznał panią policjant.

Dama gwałtownie wciągnęła powietrze, a jej głowa opadła na oparcie fotela.

- Lady Hildo. Ma pani list. Sprawę wciąż można doprowadzić do pomyślnego zakończenia. Moim jedynym celem jest zwrócenie zaginionego dokumentu pani mężowi. Proszę

pójść za moją radą i wszystko szczerze opowiedzieć. To pani jedyna szansa.

Nasza rozmówczyni wykazała się niezwykłą odwagą, wciąż nie chciała przyznać się do porażki.

- Powtarzam panu, panie Holmes, padł pan ofiarą jakiegoś absurdalnego złudzenia.

Holmes wstał z miejsca.

- Przykro mi, lady Hildo. Zrobiłem, co mogłem, by pani pomóc. Widzę jednak, że na próżno.

Zadzwonił i do pokoju wszedł lokaj.

- Czy pan Trelawney Hope jest w domu?

- Ma wrócić za piętnaście pierwsza.

Holmes zerknął na zegarek.

- Czyli za kwadrans - stwierdził. - Bardzo dobrze, zaczekam.

Ledwie zamknęły się za służącym drzwi, lady Hilda padła na kolana do stóp Holmesa z wyciągniętymi rękami, jej piękna twarz, mokrą od łez, była zwrócona ku memu przyjacielowi.

- Niech się pan zlituje, panie Holmes! Niech się pan zlituje! - zaczęła szaleńczo błagać. -Na miłość Boską, niech mu pan nie mówi! Tak bardzo go kocham! Za nic nie chciałabym go zasmucać, a wiem, że taka wieść złamałaby jego szlachetne serce.

Holmes pomógł damie wstać.

- Bardzo się cieszę, że w ostatniej chwili poszła pani po rozum do głowy! Nie ma chwili do stracenia. Gdzie jest list?

Kobieta podbiegła do sekretarzyka, otworzyła go i wyjęła ze środka długą niebieską kopertę.

- Oto on, panie Holmes. Wiele bym dała, żeby nigdy go nie zobaczyć!

- Jak możemy odłożyć go na miejsce? - mruknął Holmes. - Szybko, szybko, musimy wymyślić jakiś sposób! Gdzie czerwona teczka?

- Nadal w sypialni.

- Cóż za szczęśliwy traf! Szybko, niech ją pani tu przyniesie! - chwilę później lady Hilda przybiegła, trzymając w rękach płaską czerwoną teczkę.

- W jaki sposób otworzyła ją pani poprzednim razem? Czy ma pani zapasowy klucz? Oczywiście, że tak. Proszę ją otworzyć!

Kobieta wyciągnęła zza dekoltu niewielki kluczyk i szybko otworzyła teczkę. Była wypchana papierami. Holmes wcisnął niebieską kopertę w głąb, pomiędzy kartki innego dokumentu. Teczka została zamknięta i odniesiona do sypialni.

- Teraz jesteśmy gotowi na jego przybycie - stwierdził Holmes. - Zostało nam dziesięć minut. Lady Hildo, zrobiłem wiele, by panią chronić. W zamian proszę przez ten czas opowiedzieć mi szczerze, o co chodzi w tej niezwykłej sprawie.

- Panie Holmes, powiem panu wszystko! - wykrzyknęła dama. - Och, prędzej odcięłabym sobie prawą rękę, niż sprawiła mężowi choćby najdrobniejszą przykrość! Nie ma w Londynie kobiety, która kochałaby swego męża bardziej niż ja, jednak gdyby wiedział, co zrobiłam - co zostałam zmuszona zrobić - nigdy by mi nie wybaczył. Tak bardzo ceni sobie honor, że nie potrafiłby zapomnieć ani przebaczyć, że ktoś mu uchybił. Panie Holmes, proszę mi pomóc! Tu idzie o moje szczęście, jego szczęście, ba, o nasze życie!

- Proszę mówić szybko, czas ucieka!

- Tu chodzi o mój list, jeszcze sprzed zamążpójścia, głupi niedyskretny list, napisany przez impulsywną, zadurzoną dziewczynę. Nie miałam złych intencji, ale mój mąż uznałby to za zbrodnię. Gdyby go przeczytał, bezpowrotnie straciłabym jego zaufanie. List wysłałam wiele lat temu i myślałam, że cała sprawa poszła w zapomnienie, jednak ten człowiek, Lucas, powiadomił mnie, że ma go u siebie i zamierza pokazać mojemu mężowi. Błagałam go o litość. Powiedział, że zwróci mi moją własność, jeśli dostarczę mu pewien dokument z teczki męża; precyzyjnie mi go opisał. Miał w biurze męża szpiega, który powiedział mu o tym liście. Zapewnił mnie, że mojemu mężowi nie stanie się nic złego. Panie Holmes, proszę postawić się na moim miejscu. Co miałam zrobić?

- Powiedzieć o wszystkim mężowi.

- Nie mogłam, panie Holmes, nie mogłam! Po pierwsze, byłam pewna, że doprowadzi to do mojej zguby, po drugie, choć czułam się okropnie, zabierając mężowi dokument, nie rozumiałam konsekwencji politycznych tego działania, za to jego skutki mojego czynu w sferze miłości i zaufania były dla mnie aż nazbyt jasne. Zrobiłam to, panie Holmes! Wykonałam odlew klucza, a Lucas dostarczył mi duplikat. Otworzyłam teczkę, zabrałam dokument i zaniosłam go na Godolphin Street.

- Co się tam stało?

- Zastukałam do drzwi w umówiony sposób. Lucas mi otworzył i poszłam za nim do jego pokoju, nie zamykając za sobą drzwi na korytarz, gdyż bałam się zostać sama z tym człowiekiem. Pamiętam, że kiedy wchodziłam do środka, przed domem stała jakaś kobieta. Szybko dokonaliśmy wymiany. Miał mój list na biurku i zwrócił mi go, kiedy dałam mu dokument. W tym momencie przed drzwiami rozległy się jakieś hałasy, a później usłyszeliśmy kroki w korytarzu. Lucas szybko odsunął dywan, wrzucił dokument do znajdującej się pod nim skrytki i ponownie ją przykrył.

To, co się stało później, było jak koszmarny sen. Wciąż widzę ciemną szaloną twarz i słyszę kobiecy głos krzyczący po francusku: „Nie czekałam na darmo! W końcu cię z nią przydybałam!”. Doszło do zaciętej bójki. On chwycił w ręce krzesło, ona nóż. Uciekłam z tego okropnego miejsca, wybiegłam z domu i dopiero następnego ranka dowiedziałam się z gazet, jaki straszliwy koniec miała ta awantura. Wieczorem czułam się szczęśliwa, gdyż odzyskałam swój list, a nie wiedziałam jeszcze, co przyniesie przyszłość.

Dopiero następnego ranka zdałam sobie sprawę, że jedynie zamieniłam jeden kłopot na inny. Cierpienie mojego męża z powodu utraty dokumentu sprawiło mi ból. Ledwie powstrzymałam się, by nie rzucić mu się do nóg i nie wyznać prawdy. Ale to by oznaczałoby, że muszę się przyznać i do błędów przeszłości. Tego ranka udałam się do pana i w pełni uświadomiłam sobie wagę mego przewinienia. Od tej chwili myślałam tylko o jednym: jak odzyskać list. Uznałam, że musi wciąż znajdować się tam, gdzie pozostawił go Lucas, gdyż został ukryty, nim ta straszna kobieta weszła do pokoju. Gdyby nie jej wtargnięcie, nigdy nie dowiedziałabym się, gdzie mieści się skrytka. Ale jak się dostać do tego pokoju? Przez dwa dni obserwowałam dom, lecz nigdy nie pozostawiano otwartych drzwi. Ostatniej nocy podjęłam desperacką próbę. Wie pan już, co wtedy zrobiłam i z jakim skutkiem. Przyniosłam list z powrotem i chciałam go zniszczyć, gdyż nie widziałam możliwości, by zwrócić go mężowi, nie wyznając równocześnie swojej winy. Boże, słyszę na schodach jego kroki!

Do pokoju wpadł rozemocjonowany sekretarz do spraw europejskich.

- Ma pan jakieś wieści, panie Holmes? - wykrzyknął.

- Żywię pewne nadzieje.

- Ach, dzięki Bogu! - twarz Hope’a się rozpromieniła. - Dziś jem lunch z premierem. Czy może pan opowiedzieć i jemu o swoich nadziejach? Ma stalowe nerwy, a jednak wiem, że od tego strasznego zdarzenia niemal nie zmrużył oka. Jacobs, poproś pana premiera na górę. Kochanie, obawiam się, że to sprawa polityczna. Poczekaj na nas w jadalni. Przyjdziemy za kilka minut.

Premier zachowywał się z dystansem, ale po błysku w jego oczach i drżeniu kościstych rąk poznałem, że był nie mniej podekscytowany niż jego młody kolega.

- Rozumiem, że ma pan nam coś do powiedzenia, panie Holmes?

- Jak dotąd absolutnie nic - odpowiedział mój przyjaciel. - Wypytywałem wszędzie i jestem pewien, że nie ma żadnego niebezpieczeństwa.

- Ale to nie wystarczy, panie Holmes. Nie możemy bez przerwy siedzieć na takiej bombie. Musimy uzyskać ostateczne odpowiedzi.

- Mam nadzieję to wyjaśnić. Po to tu jestem. Im więcej myślę o tej sprawie, tym bardziej jestem przekonany, że list nie opuścił tego domu.

- Panie Holmes!

- Gdyby było inaczej, z pewnością zostałby już ujawniony.

- Ale po co ktoś miałby go zabierać i trzymać go tutaj?

- Nie jestem pewien, czy ktokolwiek go zabrał.

- Skoro tak, w jaki sposób zniknął z teczki?

- Nie jestem pewien, czy w ogóle z niej zniknął.

- Panie Holmes, nie czas na takie żarty. Zapewniam pana, że listu nie ma w teczce.

- Czy zaglądał pan do niej od wtorku rano?

- Nie. To nie było konieczne.

- Mógł pan go przeoczyć.

- Powtarzam panu, że to niemożliwe.

- Nie jestem tego pewien. Słyszałem już o takich przypadkach. Podejrzewam,

że w środku są inne papiery. List mógł wsunąć się pomiędzy nie.

- Leżał na wierzchu.

- Ktoś mógł potrząsnąć teczką i, on się przesunął.

- Nie, nie, wyjąłem wszystko ze środka.

- Łatwo to sprawdzić, Hope - powiedział premier. - Niech pan każe przynieść teczkę.

Sekretarz zadzwonił po służącego.

- Jacobs, przynieś moją teczkę. To absurdalna strata czasu, ale skoro tak się pan tego domaga, proszę bardzo. Dziękuję, Jacobs, połóż ją tutaj. Przez cały czas nosiłem klucz na dewizce. Proszę bardzo, oto papiery. List od lorda Merrow, raport od sir Charlesa Hardy’ego, memorandum z Belgradu, notatka o rosyjsko-niemieckim podatku na zboża, pismo z Madrytu,

liścik od lorda Flowersa... Wielkie nieba! A to co? Lordzie Bellinger! Lordzie Bellinger!

Premier wyrwał mu z ręki niebieską kopertę.

- Tak, to ten list, i to nietknięty. Hope, gratuluję panu.

- Dziękuję! Dziękuję! Kamień spadł mi z serca. Ale to niewiarygodne, niemożliwe! Panie Holmes, jest pan czarodziejem! Skąd pan wiedział, że list jest właśnie tam?

- Wiedziałem, że nie ma go nigdzie indziej.

- Nie wierzę własnym oczom! - popędził do drzwi. - Gdzie moja żona? Muszę powiedzieć jej, że wszystko w porządku. Hildo! Hildo! - Usłyszeliśmy jego głos na schodach.

Premier spojrzał na Holmesa z błyskiem w oku.

- Proszę pana - stwierdził. - Nie powiedział nam pan wszystkiego. W jaki sposób list znalazł się z powrotem w teczce?

Holmes z uśmiechem odwrócił się od badawczego spojrzenia tych przenikliwych oczu.

- My także mamy swoje dyplomatyczne sekrety - odpowiedział, wziął kapelusz i skierował się ku drzwiom.

KONIEC

9 teczka z czerwonej skóry, używana w Wielkiej Brytanii do przekazywania dokumentów rządowych ministrom (przyp. tłum.)

PIES BASKERVILLE’ ÓW

Rozdział pierwszy

Sherlock Holmes, który zazwyczaj wstawał bardzo późno - z wyjątkiem tych dość licznych sytuacji, gdy nie spał przez całą noc - siedział przy stole i popijał poranną kawę. Stałem na dywaniku przy kominku i trzymałem w rękach laskę, którą poprzedniego wieczoru zostawił tu nasz gość. Wykonana była z dobrego, mocnego drewna i zakończona okrągłą gałką, pod którą umieszczono szeroką niemal na cal srebrną obrączkę z wygrawerowanym napisem: „Jamesowi Mortimerowi, M.R.C.S., od przyjaciół z C.C.H.” oraz datą „1884”. Dokładnie takie same laski

nosili lekarze domowi starej daty - pełne godności, solidne i budzące zaufanie.

- I cóż, Watsonie, o tym myślisz? - odezwał się Holmes.

Siedział odwrócony do mnie plecami, a ja w żaden sposób nie zdradziłem, czym się

zajmuję.

- Skąd wiesz, co robię? Czyżbyś miał oczy z tyłu głowy?

- Nie, ale stoi przede mną dobrze wypolerowany, posrebrzany dzbanek do kawy - odparł.

- Powiedz mi, Watsonie, co myślisz o naszym gościu na podstawie tego przedmiotu? Niestety, rozminęliśmy się z nim i nie poznaliśmy celu jego wizyty, toteż ta przypadkowa pamiątka nabiera dla nas znaczenia. Ciekaw jestem, co możesz mi powiedzieć o tym człowieku.

- Sądzę - odpowiedziałem, stosując na tyle, na ile potrafiłem, metody mojego przyjaciela

- że doktor Mortimer jest świetnie prosperującym starszym lekarzem, szanowanym przez ludzi, którzy podarowali mu tę laskę w dowód uznania.

- Dobrze - powiedział Holmes. - Wyśmienicie!

- Sądzę również, iż to bardzo prawdopodobne, że jest wiejskim lekarzem, który często udaje się do swych pacjentów pieszo.

- A to dlaczego? - zapytał Holmes.

- Cóż, choć kiedyś musiała być bardzo ładna, ta laska jest tak poobijana, że trudno mi sobie wyobrazić, by mógł ją nosić jakiś lekarz z miasta. Żelazne, masywne okucie na końcu jest mocno zniszczone, a z tego jasno wynika, że nasz doktor często jej używał.

- To, co mówisz, brzmi bardzo rozsądnie - stwierdził Holmes.

- No i jest jeszcze ten napis: „Od przyjaciół z C.C.H.”. Przypuszczam, że może tu chodzić o jakieś lokalne koło łowieckie. Doktor Mortimer zapewne kiedyś udzielał jego członkom pomocy medycznej, oni zaś w podzięce podarowali mu ten drobny prezent.

- Doprawdy, Watsonie, przechodzisz samego siebie - powiedział Holmes, odchylając się głębiej w fotelu i zapalając papierosa. - Muszę powiedzieć, że zawsze, gdy byłeś tak miły i opisywałeś moje skromne dokonania, z reguły nie doceniałeś swych własnych zdolności. Być może nie świecisz jak słońce, ale potrafisz wyprowadzić z mroku. Niektórzy ludzie, sami pozbawieni geniuszu, posiadają niezwykłą moc budzenia go w innych. Chcę powiedzieć, drogi przyjacielu, że jestem ci bardzo zobowiązany.

Nigdy dotąd nie zwracał się do mnie w ten sposób i przyznaję, że jego słowa sprawiły mi ogromną przyjemność. Często nie okazywał nic więcej poza obojętnością, zarówno wtedy, gdy wyrażałem mój podziw dla niego, jak i kiedy starałem się przedstawić innym skuteczność jego metod; niejednokrotnie czułem się tym dotknięty. Dlatego teraz dumą napawała mnie myśl, że zasłużyłem na uznanie mojego przyjaciela, stosując sposób jego rozumowania, który tak dobrze opanowałem.

Holmes wziął z moich rąk laskę i przez kilka minut uważnie jej się przyglądał. Następnie odłożył papierosa i z wyrazem ożywienia na twarzy podszedł z nią do okna, gdzie ponownie zaczął jej się przypatrywać, tym razem używając do tego celu lupy.

- To interesujące, ale sprawa jest prosta - stwierdził, siadając na kanapie. - W tej lasce z całą pewnością kryje się niejedna wskazówka, która może nas doprowadzić do ciekawych wniosków.

- Czyżby coś mi umknęło? - zapytałem lekko urażony, nabrałem już bowiem przekonania o własnych umiejętnościach dedukcji. - Nie wydaje mi się, bym przeoczył jakiś istotny detal. A może jednak?

- Obawiam się, mój drogi Watsonie, że większość twoich wniosków była błędna. Gdy mówiłem, że pobudziłeś mnie do myślenia, miałem tak naprawdę na uwadze twoje pomyłki. Przypadkiem naprowadziły mnie na właściwy trop. Nie w tym rzecz, że zupełnie byłeś w błędzie. Ten człowiek jest z całą pewnością wiejskim lekarzem. I często chodzi pieszo.

- Miałem zatem rację.

- W tej kwestii, tak.

- I to by było wszystko.

- Nie, nie, mój drogi Watsonie, nie wszystko. Z całą pewnością nie wszystko. Sugerowałbym na przykład, że podarunek dla lekarza prawdopodobnie nie pochodzi od koła łowieckiego, lecz od pracowników szpitala. Jeśli litery „C.C.” umieści się przed literą

oznaczającą szpital, słowa „Charing Cross” nasuwają się same.

- Być może masz rację.

- Wydaje mi się to wysoce prawdopodobne. I jeśli przyjmiemy to za roboczą hipotezę, mamy nowe podstawy, aby dowiedzieć się czegoś więcej o naszym nieznajomym.

- Cóż, w takim razie zakładając, że „C.C.H.” rzeczywiście oznacza „Charing Cross Hospital”, jakie wnioski moglibyśmy jeszcze wyciągnąć?

- Żaden ci nie przychodzi do głowy? Znasz przecież moje metody działania. Zastosuj je!

- Jedyne, co mi przychodzi na myśl, to oczywisty wniosek, że człowiek ten, nim przeprowadził się na wieś, prowadził praktykę w mieście.

- Uważam, że tym tropem możemy pójść o krok dalej. Pomyśl. Z jakiej okazji wręcza się komuś taki prezent? Kiedy jego przyjaciele mogli wspólnie postanowić, że w taki sposób okażą mu swoją sympatię? Oczywiście w chwili gdy doktor Mortimer odchodził z pracy w szpitalu, żeby otworzyć własną praktykę. Wiemy już, że laskę otrzymał na pamiątkę. Przypuszczamy, że zrezygnował z pracy w szpitalu, by podjąć praktykę na wsi. Czy posunęlibyśmy się zatem zbyt daleko, gdybyśmy stwierdzili, że upominek wręczono na pożegnanie z tej właśnie okazji?

- Z całą pewnością wydaje się to prawdopodobne.

- A teraz zauważ, że nie mógł on być stałym pracownikiem szpitala. Na takie posady przyjmowani są jedynie uznani lekarze, a tacy przecież nie przenoszą się z Londynu, aby prowadzić praktykę na wsi. Kim był w takim razie? Skoro doktor Mortimer pracował w szpitalu, nie mając zagwarantowanej posady, mógł być co najwyżej asystentem, kimś niewiele ważniejszym niż praktykujący studenci ze starszych roczników. Ze szpitala odszedł zaś pięć lat temu - to mówi nam data wygrawerowana na lasce. Tak więc, jak widzisz, twój obraz poważnego lekarza w średnim wieku rozwiał się niczym mgła, mój drogi Watsonie. Pojawia się natomiast wyobrażenie młodego człowieka, przed trzydziestką - sympatycznego, niezbyt ambitnego i roztargnionego. Ma też ulubionego psa, o którym w przybliżeniu mógłbym powiedzieć, że jest większy niż terier, a mniejszy niż mastiff.

Roześmiałem się z niedowierzaniem. Sherlock Holmes rozparł się na kanapie, puszczając niewielkie, drżące w powietrzu kółka dymu, które unosiły się powoli w stronę sufitu.

- Jeśli chodzi o twoje ostatnie słowa, nie mam pojęcia, jak mógłbym to zweryfikować -odrzekłem - ale bez trudu możemy się dowiedzieć paru szczegółów dotyczących wieku i kariery tego człowieka.

Sięgnąłem po stojący na niewielkiej półce z książkami medycznymi „Wykaz lekarzy” i odnalazłem właściwą stronę. Było kilku Mortimerów, ale tylko jeden z nich mógł być naszym gościem. Zacząłem czytać na głos:

Mortimer James. M.R.C.S., 1882; Grimpen, Dartmoor, Devon. W latach 1882-1884 asystent chirurga w Charing Cross Hospital. Laureat nagrody Jacksona w dziedzinie patologii porównawczej za pracę zatytułowaną „Czy choroba to powrót do cech atawistycznych?”. Członek Szwedzkiego Towarzystwa Patologicznego. Autor artykułów Atawistyczne anomalie (The Lancet, 1882), „Czy się rozwijamy?” (Journal of Psychology, marzec 1883); lekarz w gminach Grimpen, Thorsley i High Barrow.

- Żadnej wzmianki o lokalnym kółku łowieckim, Watsonie - stwierdził Holmes, uśmiechając się szelmowsko. - Ale jak słusznie zauważyłeś, to wiejski lekarz. Sądzę, że moje wnioski są dość trafne. Jeśli natomiast chodzi o przymiotniki, które wymieniłem - o ile dobrze pamiętam: sympatyczny, mało ambitny i roztargniony - to moje doświadczenie podpowiada mi, że na tym świecie tylko ludzie sympatyczni dostają upominki, tylko mało ambitni porzucają karierę w Londynie, by prowadzić praktykę na wsi, a jedynie roztargnieni zostawiają swoją laskę zamiast wizytówki, po tym jak przez godzinę czekali w twoim salonie.

- A pies?

- Miał zwyczaj nosić tę laskę za swoim panem. Ponieważ jest ciężka, pies mocno ją trzymał w środkowej części, stąd w tym miejscu bardzo wyraźne odciski jego zębów. Jak widać z odstępów pomiędzy śladami, szczęka tego psa jest moim zdaniem zbyt szeroka jak na teriera, a zbyt wąska jak na mastiffa. To mógł być. tak, na Jowisza! To spaniel!

Mówiąc to, wstał i szybkim krokiem ruszył przez pokój, zatrzymując się we wnęce przy oknie. W jego głosie słychać było taką pewność siebie, że zaskoczony podniosłem wzrok.

- Drogi przyjacielu, jak możesz być tego tak pewnym?

- Z tego prostego powodu, że widzę tego psa przed naszymi drzwiami, a jego właściciel sięga akurat do dzwonka. Zostań, Watsonie, proszę. To przecież twój kolega po fachu, a twoja obecność może się okazać pomocna. Watsonie, nadchodzi właśnie ta dramatyczna chwila, w której odmienia się los: oto słyszysz na schodach kroki człowieka, który wkroczy w twoje życie, i nie wiesz, czy przyniesie ci to coś dobrego, czy złego. Czego może chcieć doktor James Mortimer, człowiek nauki, od Sherlocka Holmesa specjalizującego się w sprawach kryminalnych?... Proszę!

Wygląd naszego gościa był dla mnie zaskoczeniem, gdyż spodziewałem się raczej ujrzeć typowego wiejskiego lekarza. Był to bardzo wysoki chudy mężczyzna z długim nosem przypominającym dziób ptaka, sterczącym pomiędzy dwojgiem bystrych, szarych, osadzonych blisko siebie oczu, błyszczących zza okularów w złotej oprawce. Ubrany był stosownie do swego zawodu - jakkolwiek nieco niechlujnie - w spłowiały frak i znoszone spodnie. Choć młody, poruszał się nieco przygarbiony, z pochyloną do przodu głową, roztaczając wokół siebie atmosferę badawczej życzliwości. Gdy wszedł, jego wzrok zatrzymał się na lasce, którą Holmes trzymał w dłoniach. Podbiegł ku niej z okrzykiem radości.

- Całe szczęście - powiedział. - Nie byłem pewien, czy zostawiłem ją tutaj, czy w biurze spedycyjnym. Za nic w świecie nie chciałbym utracić tej laski.

- Dostał ją pan w prezencie, jak sądzę? - rzekł Holmes.

- Tak, sir.

- Od kogoś z Charing Cross Hospital?

- Od paru przyjaciół stamtąd, z okazji mojego ślubu.

- Och, niedobrze - powiedział Holmes, potrząsając głową.

Doktor Mortimer mrugnął zza swych okularów, nieco zdumiony.

- A cóż w tym złego?

- Tylko tyle, że nasze dociekania okazały się błędne. Mówi pan, że z okazji ślubu?

- Tak, sir. Ożeniłem się, więc odszedłem ze szpitala z nadzieją na własną praktykę. A rodzina potrzebuje domu.

- No proszę, mimo wszystko aż tak bardzo się nie myliliśmy - stwierdził Holmes. -A teraz, doktorze Mortimer.

- Panie Mortimer, sir. Jestem tylko zwykłym, skromnym lekarzem.

- I jak widzę człowiekiem o niezwykle precyzyjnym umyśle.

- Jestem naukowcem amatorem, panie Holmes. Takim zbieraczem muszelek na brzegu wielkiego, nieodgadnionego oceanu. Zakładam, że rozmawiam z panem Sherlockiem Holmesem, nie zaś.

- Nie. To mój przyjaciel, doktor Watson.

- Miło mi poznać, sir. Słyszałem nieraz pańskie nazwisko wymieniane z nazwiskiem pańskiego przyjaciela. Bardzo mnie pan ciekawi, panie Holmes. Nigdy bym się nie spodziewał tak długiej czaszki ani tak wydatnych łuków brwiowych. Czy miałby pan coś przeciwko temu, gdybym zbadał palcami pana szew ciemieniowy? Odlew pańskiej czaszki, sir, to jest do czasu, gdy dostępny będzie oryginał, mógłby być ozdobą każdego muzeum antropologicznego. Nie chciałbym, aby zabrzmiało to zbyt pochlebczo, ale muszę przyznać, że zazdroszczę panu jego czaszki.

Sherlock Holmes gestem wskazał naszemu dziwnemu gościowi krzesło.

- Widzę, że jest pan entuzjastą swej dziedziny, podobnie zresztą jak ja mojej - stwierdził. - Sądząc po pańskim palcu wskazującym, sam skręca pan sobie papierosy. Jeśli ma pan na to ochotę, proszę zapalić.

Mężczyzna wyjął tytoń i bibułkę i z zaskakującą zręcznością skręcił papierosa. Miał długie drżące palce, zręczne i niespokojne niczym czułki owada. Holmes milczał, lecz jego szybkie spojrzenia świadczyły o tym, jak bardzo zaciekawił go nasz dziwny gość.

- Zakładam, sir - powiedział wreszcie - iż to nie tylko chęć zbadania mojej czaszki sprawiła, że zaszczycił nas pan wczorajszą i dzisiejszą wizytą?

- Nie, sir, choć bardzo się cieszę, że miałem sposobność zrobić również i to. Przyszedłem do pana, panie Holmes, ponieważ zdaję sobie sprawę, że sam nie jestem zbyt praktycznym człowiekiem, i ponieważ nieoczekiwanie stanąłem przed bardzo poważnym i niezwykłym problemem. Wiedząc, że jest pan drugim najlepszym ekspertem w Europie.

- No proszę! A czy mógłbym się dowiedzieć, kto ma zaszczyt być tym pierwszym? -spytał nieco szorstko Holmes.

- Na człowieku o precyzyjnym umyśle naukowca ogromne wrażenie muszą wywierać dokonania monsieur Bertillona.

- W takim razie czy nie lepiej byłoby skonsultować się właśnie z nim?

- Cóż, powiedziałem, że na człowieku o precyzyjnym umyśle naukowca, sir. Jeśli jednak chodzi o praktyczne rozwiązania, jest pan niewątpliwie najlepszym detektywem. Mam nadzieję, sir, że nieumyślnie nie.

- Tylko trochę - rzekł Holmes. - Myślę, doktorze Mortimer, że postąpiłby pan najrozsądniej, gdyby uprzejmie mi teraz opowiedział, jakiej dokładnie natury jest problem, który wymaga mojej pomocy.

Rozdział drugi

- Mam w kieszeni manuskrypt - rzekł doktor James Mortimer.

- Zauważyłem to, gdy wszedł pan do pokoju - odparł Holmes.

- To stary manuskrypt.

- Z początku osiemnastego wieku, o ile nie został sfałszowany.

- Skąd może pan to wiedzieć, sir?

- Obserwowałem cal czy dwa tego dokumentu przez cały czas, gdy pan mówił. Kiepski byłby ze mnie ekspert, gdybym nie potrafił określić wieku papieru z dokładnością do dziesięciu lat. Być może czytał pan moją niewielką monografię poświęconą temu tematowi? Na moje oko jest z roku 1730.

- Jeśli chodzi o ścisłość, z 1742 - doktor Mortimer wyciągnął manuskrypt z kieszeni umiejscowionej na piersi. - Ten rodzinny dokument został powierzony mojej pieczy przez sir Charlesa Baskerville’a, którego nagła i tragiczna śmierć przed trzema miesiącami wywołała takie wzburzenie w Devonshire. Mogę powiedzieć, że nie tylko byłem jego lekarzem, lecz miałem też zaszczyt być jego bliskim przyjacielem. Był nieugiętym człowiekiem, sir. Przenikliwym, praktycznym. i równie pozbawionym wyobraźni jak ja sam. Traktował niniejszy rękopis bardzo poważnie i był przygotowany na taki koniec, jaki go spotkał.

Holmes wyciągnął rękę po manuskrypt i położył go na kolanie.

- Zauważ, Watsonie, że naprzemiennie używano tu długiego i krótkiego „s”. Ta i kilka innych wskazówek pozwoliły mi ustalić datę.

Spojrzałem znad jego ramienia na pożółkły papier i wyblakłe pismo. Nagłówek brzmiał: „Rezydencja Baskerville’ów”, a poniżej, trudnym do odczytania pismem, dodano datę: „1742”.

- Wydaje mi się, że to swojego rodzaju kronika.

- Tak, dotyczy ona pewnej legendy związanej z rodem Baskerville’ów.

- Zakładam jednak, że pragnie pan poradzić się mnie w jakiejś bardziej współczesnej i konkretnej kwestii?

- Jak najbardziej współczesnej. To wyjątkowo praktyczna i paląca rzecz, a decyzja musi zapaść w ciągu najbliższych dwudziestu czterech godzin. Ten rękopis jest jednak dość krótki i ściśle związany ze sprawą. Za pańskim pozwoleniem, chciałbym go panom odczytać.

Holmes rozsiadł się wygodniej w fotelu, splótł dłonie i zamknął oczy. Sprawiał przy tym wrażenie zrezygnowanego. Doktor Mortimer zwrócił dokument do światła i wysokim ochrypłym głosem zaczął nam czytać starą i ciekawą opowieść:

O pochodzeniu psa Baskerville’ów mówiono wiele różnych rzeczy. Jednak, jako że wywodzę się w prostej linii od Hugona Baskerville’a i usłyszałem tę historię od mego ojca, ten zaś zasłyszał ją od swego, spisałem całą historię w przekonaniu, że zdarzyła się rzeczywiście w taki sposób, jak ją tu opisuję. Chciałbym, moi synowie, byście wierzyli, że ta sama Opatrzność, która karze za grzech, może go również łaskawie przebaczać, a żadne przekleństwo nie jest takim ciężarem, by nie można go było znieść poprzez modlitwę i pokutę. Z tej historii dowiecie się zatem, że nie należy się lękać owoców przeszłości, lecz raczej w przyszłości z większą postępować powściągliwością, tak by te zgubne pasje, wskutek których tak bardzo ucierpiała nasza rodzina, nie zawładnęły nami powtórnie ku naszej zgubie.

Wiedzcie zatem, że w czasach wojny domowej (której historię autorstwa uczonego lorda Clarendona szczerze wam polecam) rezydencję Baskerville’ów dzierżył Hugo Baskerville. Był to bez wątpienia człek niezwykle dziki, bezbożny i nieprawy. Po prawdzie to jego sąsiedzi mogli mu jeszcze wybaczyć, rozumiejąc, że w tych okolicach nigdy nie było zbyt wielu świętych, w nim jednak taka była rozwiązłość i okrutne poczucie humoru, iż jego nazwisko stało się znane na całym zachodzie kraju. I tak się złożyło, że wspomniany Hugo pokochał (jeśli zaprawdę tak mroczną żądzę można określić takim pięknym słowem) córkę pewnego szlachcica, pana na włościach w pobliżu rezydencji Baskerville’ów. Jednakże to młode, spokojne dziewczę, cieszące się dobrą reputacją, wolało go unikać; panienkę odstraszała otaczająca go zła sława. I pewnego razu stało się tak, że w dniu św. Michała rzeczony Hugo wraz z kilkoma podłymi towarzyszami zakradł się na farmę i por wał dziewczynę, wiedział bowiem, że jej ojca i braci nie ma akurat w domu. Gdy przy wiedli ją do rezydencji, zamknęli w komnacie na górze, a sami oddali się hulankom, jak mieli w zwyczaju czynić każdej nocy. Biedna uwięziona dziewczyna prawdopodobnie odchodziła od zmysłów, słysząc śpiewy, wrzaski i okropne przekleństwa dochodzące z dołu. Mówiono, iż język upojonego winem Hugona Baskerville’a był tak potworny, że mógłby przerazić nawet jego samego, oczywiście gdyby był trzeźwy. Jakżeż musiała być przerażona, skoro zrobiła coś, co byłoby wyzwaniem nawet dla najdzielniejszego i najsprawniejszego mężczyzny. Chwytając się bluszczu, który pokrywał (i nadal pokrywa) południową ścianę dworu, zeszła na dół, przekradła się pod oknami i udała do domu na przełaj przez wrzosowisko, choć rezydencję od gospodarstwa jej ojca dzieliło aż dziewięć mil.

Tak się złożyło, że wkrótce potem Hugo opuścił swych gości, by zanieść swojej brance jedzenie i napitek - a być może miał znacznie gorsze zamiary - i odkrył, że klatka jest pusta, a ptaszek uciekł. Wówczas wydawać by się mogło, że diabeł go opętał, zbiegł bowiem po schodach pędem do jadalni, wskoczył na wielki stół, strącając dzbany i zastawę, i przed całą zgromadzoną kompanią wykrzyczał, że jeszcze tej nocy zaprzeda swe ciało i duszę Złym Mocom, jeśli tylko uda mu się doścignąć tę dziewkę. I gdy banda hulaków stała tak, przerażona furią tego człowieka, jeden z nich, bardziej podły czy też bardziej upojony niż reszta, zawołał, aby spuścić za nią psy. Słysząc to, Hugo wybiegł z domu, krzycząc do stajennych, że mają siodłać jego klacz, sam zaś wypuścił sforę z psiarni, rzucił zwierzakom do powąchania chusteczkę dziewczyny i z wrzaskiem popędził je w skąpane księżycowym blaskiem wrzosowisko.

Przez jakiś czas cała kompania stała z rozdziawionymi gębami, nie potrafiąc ogarnąć wszystkiego, co zdarzyło się w takim pośpiechu. Szybko jednak ich otępiałe umysły pojęły naturę czynu, który miał się rozegrać na wrzosowiskach. Zapanowało ogromne zamieszanie. Ktoś krzyczał, by przyniesiono mu pistolet, ktoś inny wołał o konia, jeszcze inny domagał się butelki wina. Powoli jednak do pijanych głów zaczął powracać rozum, i po chwili wszyscy -a było ich trzynastu - dosiedli koni, rzucając się w pościg. Księżyc świecił nad nimi jasno, a rumaki, pędząc łeb w łeb, niosły swych jeźdźców w tym samym kierunku, jaki obrać musiało biedne dziewczę, pragnące dotrzeć do swego domostwa.

Przejechali milę czy dwie, gdy ujrzeli na wrzosowiskach jednego z pasterzy pilnujących nocą stada, zapytali go więc, czy nie widział pogoni. Człowiek ten, jak wieść niesie, był tak sparaliżowany ze strachu, że ledwie potrafił wydobyć z siebie słowo, w końcu jednak wybąkał, że rzeczywiście natknął się na nieszczęsną białogłowę ściganą przez sforę psów. „Widziałem coś jeszcze - dodał. - Hugo Baskerville minął mnie na swej czarnej klaczy, a za nim biegł bezgłośnie pies tak piekielny, że niech Bóg broni, bym kiedykolwiek miał takiego spotkać”. Pijana gromada zbirów obrzuciła pasterza przekleństwami i puściła się dalej. Szybko jednak strach ich obleciał, bo usłyszeli na wrzosowisku tętent galopującego konia. Z ciemności wyłoniła się czarna klacz, pokryta białą pianą, wlokąca za sobą wodze. Siodło było puste. Mężczyźni zbili się w gromadę, bo przejął ich nagle ogromny lęk. Ruszyli dalej przez wrzosowisko, choć każdy z nich, gdyby znalazł się tu sam, najchętniej zawróciłby konia z drogi. Jadąc z wolna, wreszcie natrafili na psy. Te, choć znane z odwagi cechującej ich rasę, skamlały stłoczone na krawędzi skarpy; niektóre z nich oddalały się ukradkiem, inne ze zjeżoną sierścią i z rozszerzonymi ślepiami wpatrywały się w znajdujący się przed nimi wąwóz.

Kompani zatrzymali się. Teraz, jak zapewne się domyślacie, byli już znacznie bardziej trzeźwi niż w chwili, gdy wyruszali w pościg. Większość z nich za nic nie chciała jechać dalej, jednak trzech, najodważniejszych - a być może najbardziej pijanych - puściło się w dół skarpy. Dalej, gdzie wąwóz się rozszerzał, stały dwa z tych wielkich głazów, które wciąż można tu zobaczyć. Wzniósł je niegdyś jakiś zapomniany dzisiaj lud. Księżyc jasno oświetlał polanę, na której leżała nieszczęsna dziewczyna, tak jak upadła - zabił ją strach lub zmęczenie. Jednak to nie widok jej ciała ani zwłok Baskerville’a leżących obok spowodował, że na głowach śmiałków włosy stanęły dęba. Sprawił to stojący nad ciałem Hugona i przegryzający jego gardło wstrętny, wielki czarny stwór, kształtem przypominający psa gończego, lecz większy niż jakikolwiek pies, kiedykolwiek widziany oczami śmiertelnika. Gdy tak patrzyli, bestia rozrywała gardło Hugona Baskerville’a, a następnie zwróciła na nich swe rozpalone ślepia i ociekający kr wią pysk. Wówczas to cała trójka krzyknęła z przerażenia i puściła się galopem, pragnąc ratować życie. Mówi się, że jeden z nich zmarł jeszcze tej samej nocy z powodu tego, co zobaczył, a dwaj inni nie mogli się otrząsnąć ze strachu do końca swoich dni.

Taka jest właśnie, moi synowie, opowieść o pojawieniu się psa, który - jak powiadają -od tego czasu tak dotkliwie nęka nasz ród. Jeżeli ją spisałem, to z tego powodu, iż to, co wiadomo z całą pewnością, jest mniej przerażające niż to, czego można tylko domniemywać lub co zgadywać. Nie sposób też zaprzeczyć, że wielu członków naszego rodu zmarło tragicznie nagłą, krwawą i tajemniczą śmiercią. Zdajmy się jednak na nieskończoną dobroć Opatrzności, która nie będzie wiecznie karać niewinnych poza trzecie czy czwarte pokolenie, jak mówi Pismo Święte. Tedy, moi synowie, tej właśnie Opatrzności was polecam i radzę wam, byście wystrzegali się zapuszczać nocą na wrzosowisko w tych ciemnych godzinach, gdy moce zła są najsilniejsze (spisane przez Hugona Baskerville’a dla synów Rodgera i Johna z pouczeniem, by nic o tym nie wspominali swej siostrze Elizabeth).

Doktor Mortimer skończył czytać tę dziwną opowieść, poprawił okulary na nosie i spojrzał na Sherlocka Holmesa. Ten ziewnął i wyrzucił niedopałek papierosa do kominka.

- No więc? - spytał.

- Nie uznał pan tej opowieści za interesującą?

- Owszem, dla kogoś, kto kolekcjonuje baśnie.

Doktor Mortimer wyciągnął z kieszeni złożoną gazetę.

- A teraz, panie Holmes, usłyszy pan coś znacznie świeższego. Mam tu egzemplarz „Devon County Chronicle” z 14 maja bieżącego roku. Gazeta zawiera krótką relację, opisującą fakty związane ze śmiercią sir Charlesa Baskerville’a, która miała miejsce na kilka dni przed tą datą.

Mój przyjaciel pochylił się nieco do przodu, a na jego twarzy pojawił się wyraz skupienia. Gość ponownie poprawił okulary i zaczął czytać:

Niedawna tragiczna śmierć sir Charlesa Baskerville’a, wymienianego jako potencjalnego kandydata partii liberalnej w Mid Devon w kolejnych wyborach, rzuciła na hrabstwo ponury cień. Choć sir Charles zamieszkiwał w rezydencji Baskerville’ów stosunkowo niedługo, jego przyjazny charakter i ogromna hojność zapewniły mu sympatię i szacunek wszystkich, którzy mieli z nim styczność. W dzisiejszych czasach, gdy wokoło jest tak wielu nowobogackich, czymś wyjątkowym jest spotkać potomka starej szlacheckiej rodziny, podupadłej w złych czasach, który jest w stanie dorobić się własnej fortuny i przywieźć ją ze sobą, aby przywrócić utraconą świetność swego rodu. Jak powszechnie wiadomo, sir Charles zarobił ogromne sumy na spekulacjach w południowej Afryce. Będąc mądrzejszym od tych, którzy nie potrafią się wycofać, dopóki koło fortuny jest w ruchu, spieniężył swe zyski i powrócił z nimi do Anglii. Upłynęły zaledwie dwa lata, odkąd zamieszkał w rezydencji Baskerville’ów, a głośno mówiło się o tym, jak szeroko zakrojone były plany odnowy i renowacji rodzinnej posiadłości, które niestety udaremniła jego śmierć. Ponieważ sir Charles sam był człowiekiem bezdzietnym, otwarcie wyraził pragnienie, aby za jego życia cała okolica czerpała zyski z fortuny, jaką posiadał, i wielu ludzi ma swoje powody, by opłakiwać jego przedwczesny zgon. Hojne darowizny Charlesa Baskerville’a dla lokalnych organizacji charytatywnych i innych stowarzyszeń z terenów całego hrabstwa często opisywaliśmy na łamach naszej gazety.

Nie można stwierdzić, że dochodzenie całkowicie wyjaśniło okoliczności związane ze śmiercią sir Charlesa, dowiedziano się jednak wystarczająco dużo, aby rozprawić się z plotkami, jakie pojawiły się za sprawą miejscowych przesądów. Nie istnieją żadne powody, by podejrzewać, że miało miejsce przestępstwo, albo domniemywać, iż śmierć nie nastąpiła z przyczyn naturalnych. Sir Charles był wdowcem i człowiekiem, o którym można by powiedzieć, że pod pewnymi względami miał dość ekscentryczne nawyki. Mimo że był bardzo zamożny, żył dość skromnie, a w rezydencji służyło mu wyłącznie małżeństwo

Barrymore. Mąż był kamerdynerem, żona zaś prowadziła gospodarstwo domowe. Ich zeznania, potwierdzone przez kilku przyjaciół, zdają się wskazywać, że sir Charles jakiś czas wcześniej zaczął podupadać na zdrowiu. Zmiana koloru skóry na twarzy, zadyszka i ostre ataki depresji świadczyć mogły o jakiejś chorobie serca. Zeznania doktora Jamesa Mortimera, przyjaciela i lekarza nieboszczyka, potwierdzają to.

Fakty związane ze sprawą są proste. Każdego wieczoru Baskerville, przed udaniem się na spoczynek, miał zwyczaj przechadzać się po swoim parku słynną cisową aleją. O nawyku tym wspomnieli państwo Barrymore w swoich zeznaniach. Dnia 4 maja sir Charles poinformował ich o swym zamiarze udania się nazajutrz do Londynu i polecił Barrymore’owi, by ten przygotował jego bagaże. Tego wieczoru jak zawsze udał się na swój późny spacer, podczas którego miał zwyczaj palić cygaro. Bardzo długo nie wracał. O dwunastej w nocy sługa, który spostrzegł, że drzwi rezydencji nadal są otwarte, zaniepokojony wyruszył z latarnią w ręku na poszukiwanie swego pana. Tego dnia padało, i łatwo można było dostrzec ślady sir Charlesa na drodze. W połowie alei znajduje się brama prowadząca na wrzosowiska. Istnieją wskazówki świadczące

0 tym, że sir Charles Baskerville zatrzymał się przy niej na jakiś czas. Następnie ruszył dalej aleją, i to w jej najodleglejszym końcu odnaleziono jego ciało. Jednego nie udało się wyjaśnić, a związane jest to z oświadczeniem Barrymore’a, który zauważył, że ślady jego pana zmieniły się, gdy minął bramę wiodącą na wrzosowiska, tak jakby od tego momentu zaczął iść na czubkach palców. Niejaki Murphy, cygański handlarz końmi, znajdował się w tym czasie nieopodal, na wrzosowisku, jednak - jak sam zeznał - był wtedy bardzo pijany. Oświadczył, że słyszał jakieś krzyki, ale nie był w stanie stwierdzić, z której strony dobiegały. Na zwłokach sir Charlesa nie odkryto żadnych śladów przemocy, i choć według zeznań lekarza na jego twarzy widniał nieprawdopodobny grymas zniekształcający rysy twarzy - tak dziwny, że doktor Mortimer początkowo nie mógł uwierzyć, iż rzeczywiście leży przed nim jego przyjaciel

1 pacjent - wyjaśniono, że objaw ten nie jest niczym niezwykłym w przypadku duszności i śmierci wskutek ataku serca. Przypuszczenie to potwierdziły wyniki sekcji, która wykazała długotrwałą chorobę trawiącą organizm, a zespół koronera wydał osąd na podstawie ustaleń medycznych. Dobrze, że tak się stało, bo oczy wiście jest sprawą najwyższej wagi, by dziedzic sir Charlesa mógł się osiedlić w rezydencji jak najszybciej i kontynuować pożyteczną pracę swego poprzednika, która w tak smutny sposób została przer wana. Gdyby rzeczowe ustalenia koronera nie położyły ostatecznie kresu przedziwnym historiom, jakie rozpowiadano w związku z tą sprawą, sprowadzenie sukcesora rezydencji Baskerville’ów mogłoby się okazać trudne. Zakłada się, że najbliższym żyjącym krewnym sir Charlesa jest pan Henry Baskerville, syn jego młodszego brata. Gdy ostatni raz słyszano o tym młodym człowieku, bawił on w Ameryce, rozpoczęto więc już poszukiwania, aby go poinformować o odziedziczonej fortunie.

Doktor Mortimer złożył gazetę i ponownie wsunął ją do kieszeni.

- Panie Holmes, tak brzmią fakty podane do publicznej wiadomości, związane ze śmiercią sir Charlesa Baskerville’a.

- Muszę panu podziękować - rzekł Sherlock Holmes - za zwrócenie mi uwagi na sprawę, która z całą pewnością wydaje się dość ciekawa. Zauważyłem wprawdzie jakiś czas temu wzmiankę w gazecie, jednak wówczas całkowicie pochłaniała mnie zagadka watykańskich kamei i, pragnąc wyświadczyć przysługę papieżowi, przeoczyłem kilka interesujących spraw w Anglii. Twierdzi pan, że ten artykuł zawiera wszystkie upublicznione fakty?

- Owszem.

- W takim razie proszę wymienić mi te, które przemilczano.

Holmes oparł się głębiej w fotelu, splótł palce, a jego twarz przybrała niewzruszony i zamyślony wyraz.

- Robiąc to - powiedział doktor Mortimer, którego zachowanie zaczęło zdradzać silne emocje - opowiem panu o czymś, o czym dotąd nikomu nie wspominałem. Gdy postanowiłem nie ujawniać tych informacji koronerowi, kierowało mną przekonanie, że człowiek nauki niechętnie mówi publicznie o czymś, co wydaje się jedynie umacniać powszechnie panujące przesądy. Powodowało mną również to, że rezydencja Baskerville’ów - tak jak pisano w gazecie - z całą pewnością nie znalazłaby kolejnego właściciela, gdyby zdarzyło się cokolwiek, co zaszkodziłoby jej i tak już nadszarpniętej reputacji. Stwierdziłem więc, że będę usprawiedliwiony, wyjawiając mniej, niż wiem, ponieważ w praktyce nie mogłoby wyniknąć z tego nic dobrego. Jednak w rozmowie z panem nie mam żadnych powodów, by nie być całkowicie szczerym.

Wrzosowisko jest miejscem bardzo słabo zaludnionym, a ludzie mieszkający blisko siebie trzymają się razem. W związku z tym często widywałem sir Charlesa Baskerville’a. Z wyjątkiem pana Franklanda z Lafter Hall oraz pana Stapletona, przyrodnika, w promieniu wielu mil nie ma żadnych wykształconych ludzi. Sir Charles był człowiekiem w podeszłym wieku, jednak wskutek jego choroby zbliżyliśmy się do siebie, co dodatkowo pogłębiało nasze wspólne zainteresowanie nauką. W Afryce Południowej zdobył cenną gruntowną wiedzę, i spędziliśmy niejeden miły wieczór, dyskutując o anatomii porównawczej Buszmenów i Hotentotów.

W ciągu ostatnich kilku miesięcy stało się dla mnie całkowicie jasne, że nerwy sir Charlesa były przeciążone tak bardzo, iż znalazł się on na granicy załamania. Głęboko wziął sobie do serca tę legendę, którą panom odczytałem - do tego stopnia, że choć przechadzał się po swoich włościach, nic nie było w stanie skłonić go do zapuszczania się nocą na wrzosowiska. Choć może się to panu wydać niewiarygodne, panie Holmes, był szczerze przekonany, że nad jego rodem zawisło straszliwe fatum, a to, co opowiedział mi o swoich przodkach, z całą pewnością nie było zachęcające. Nieustannie dręczyło go przeświadczenie o obecności jakiejś upiornej istoty i kilkakrotnie mnie pytał, czy podczas moich podróży do pacjentów nie widziałem nocą jakiegoś dziwnego stworzenia lub czy nie słyszałem wycia psa. To ostatnie pytanie zadawał mi kilkakrotnie, a jego głos zawsze drżał wtedy z emocji.

Dobrze pamiętam, jak odwiedziłem go wieczorem, na trzy tygodnie przed tym tragicznym zdarzeniem. Sir Charles stał akurat w drzwiach swojej rezydencji. Wysiadłem z powozu i, stojąc na wprost niego, nagle zauważyłem, że z wyrazem bezgranicznego przerażenia na twarzy wpatruje się intensywnie w coś ponad moim ramieniem. Odwróciłem się i zdążyłem zauważyć stworzenie, które uznałem za wielkie czarne cielę przechodzące obok podjazdu. Był tak podekscytowany i wystraszony, że poczułem przemożną chęć, aby podejść do miejsca, gdzie stało zwierzę. Co prawda zniknęło, jednak incydent ten wywarł na sir Charlesie bardzo silne wrażenie. Spędziłem z nim cały wieczór, i to właśnie wtedy, by wyjaśnić powód swojego zdenerwowania, powierzył mi tę opowieść, którą odczytałem panom zaraz po przyjściu. Wspominam o tym drobnym epizodzie, ponieważ nabiera on większego znaczenia w kontekście tragedii, do której później doszło, byłem jednak wówczas przekonany, że sprawa jest całkowicie błaha i że nie uzasadnia jego wzburzenia.

To za moją radą sir Charles miał się udać do Londynu. Wiedziałem, że ma chore serce, a ponieważ żył w nieustannym niepokoju, jakiekolwiek byłyby jego przyczyny, miało to niewątpliwie poważny wpływ na stan jego zdrowia. Uważałem, że po kilku miesiącach spędzonych na miejskich rozrywkach powróciłby niczym nowo narodzony człowiek. Pan Stapleton, nasz wspólny przyjaciel, który był bardzo zatroskany kondycją mojego pacjenta, był tego samego zdania. I w ostatniej chwili doszło do tej straszliwej tragedii.

Tej nocy, gdy zmarł sir Charles, kamerdyner Barrymore, który go znalazł, wysłał do mnie konno Perkinsa, stajennego, a ponieważ jak zwykle siedziałem do późna, byłem w stanie dotrzeć do rezydencji Baskerville’ów w ciągu godziny od tego zdarzenia. Sprawdziłem i potwierdziłem wszystkie fakty, o których wspomniano podczas śledztwa. Obejrzałem ślady w cisowej alei, widziałem miejsce przy bramie prowadzącej na wrzosowisko, gdzie wydawał się na coś czekać, zauważyłem, jak potem zmienił się kształt jego śladów, odnotowałem, że na rozmokłym żwirze nie było żadnych innych, prócz tych należących do Barrymore’a, a wreszcie starannie zbadałem zwłoki, których aż do mojego przyjazdu nikt nie dotykał. Sir Charles leżał twarzą do ziemi, z rozpostartymi ramionami i palcami wczepionymi w ziemię, a jego twarz wykrzywiał tak silny grymas, że ledwie byłem w stanie go zidentyfikować. Z całą pewnością nie doznał żadnych fizycznych urazów. Jednakże jedno z zeznań Barrymore’a mijało się z prawdą. Podczas śledztwa oświadczył on, że na ziemi wokół nieboszczyka nie było żadnych śladów. Niczego nie zauważył. Ja je jednak dostrzegłem. Były w niewielkiej odległości, ale świeże i wyraźne.

- Ślady?

- Tak.

- Mężczyzny czy kobiety?

Doktor Mortimer przez chwilę dziwnie na nas patrzył, po czym odpowiedział głosem, który przerodził się niemal w szept.

- Nie, panie Holmes, to były ślady ogromnego psa!

Rozdział trzeci

Przyznaję, że gdy usłyszałem te słowa, przebiegł mnie dreszcz. Głos doktora zadrżał, co wskazywało, że sam jest głęboko poruszony tym, co nam opowiedział. Holmes, podekscytowany, pochylił się do przodu. W jego oczach pojawił się twardy, zimny blask, jak zawsze, gdy był czymś bardzo zainteresowany.

- Widział je pan?

- Równie wyraźnie, jak widzę teraz pana.

- I nic pan nie powiedział?

- A jaki byłby z tego pożytek?

- A jak to się stało, że nikt inny ich nie zauważył?

- Ślady były oddalone jakieś dwadzieścia jardów od zwłok, i nikt nie pomyślał, aby w takiej odległości czegoś szukać. Nie sądzę, bym sam zwrócił na to uwagę, gdybym nie znał tej legendy.

- Na wrzosowisku jest dużo psów pasterskich?

- Bez wątpienia, ale to nie był pies pasterski.

- I twierdzi pan, że był duży?

- Ogromny.

- Ale nie zbliżył się do nieboszczyka?

- Nie.

- Jaka była pogoda tamtej nocy?

- Było wilgotno i zimno.

- Ale nie padało?

- Nie.

- Jak wygląda aleja?

- Po obu jej stronach biegną rzędy starego cisowego żywopłotu, tak gęstego, że nie można przez niego przejść, i wysokiego na dwanaście stóp. Ścieżka pośrodku ma około ośmiu stóp szerokości.

- Czy jest coś między żywopłotem a ścieżką?

- Tak, pas trawy, szeroki na prawie sześć stóp. Z jednej i drugiej strony.

- Rozumiem, że w żywopłocie jest jakieś przejście?

- Istotnie, furtka prowadząca na wrzosowisko.

- Jest jeszcze drugie?

- Nie, żadnego.

- A więc, aby dojść do cisowej alei, trzeba albo wyjść z rezydencji, albo też przejść przez furtkę wiodącą na wrzosowiska?

- Jest jeszcze wyjście przez altanę na końcu alei.

- Czy sir Charles do niej dotarł?

- Nie, leżał jakieś pięćdziesiąt jardów od niej.

- A teraz, doktorze Mortimer, to bardzo ważne. Proszę mi powiedzieć, czy ślady, które pan widział, były na samej ścieżce czy na trawie?

- Na trawie nie było widać żadnych śladów.

- Czy były po tej samej stronie ścieżki co wejście na wrzosowiska?

- Tak, były na jej skraju, po tej samej stronie.

- Ogromnie mnie pan zaciekawił. Kolejna kwestia. Czy furtka była zamknięta?

- Tak. I to na kłódkę.

- A jak wysoka j est ta furtka?

- Ma około czterech stóp.

- A więc każdy mógłby przez nią przeskoczyć?

- Tak.

- A widział pan tam jakieś ślady?

- Nie widziałem tam nic szczególnego.

- Wielkie nieba! Czy nikt tego nie zbadał?

- Owszem. Zbadałem to sam.

- I nic pan nie znalazł?

- Wszystko było bardzo pogmatwane. Najwyraźniej sir Charles stał tam przez pięć czy dziesięć minut.

- Skąd pan może to wiedzieć?

- Ponieważ dwa razy strzepnął popiół z cygara.

- Wspaniale! Watsonie, nasz gość wykazuje podobny naszemu tok myślenia. A ślady?

- Sir Charles zostawił ślady na żwirowej ścieżce. Nie byłem w stanie odróżnić żadnych

innych.

Sherlock Holmes niecierpliwie uderzył pięścią w kolano.

- Gdybym tylko tam był! - zawołał. - To rzeczywiście bardzo ciekawa sprawa, i to dająca ogromne możliwości ekspertowi. Wszystko, co mógłbym odczytać z tego żwiru, już dawno zostało zamazane przez deszcz i zadeptane butami ciekawskich wieśniaków. O, doktorze Mortimer, doktorze Mortimer. Pomyśleć tylko, że mógł mnie pan wtedy wezwać!

- Nie mogłem pana wezwać, panie Holmes, nie ujawniając przy tym tych faktów, a wyjaśniłem już panu powody, dla których nie chciałem tego zrobić. A ponadto, ponadto.

- Czemu się pan waha?

- Istnieje taka dziedzina, w której nawet najbardziej przenikliwy i najbardziej doświadczony detektyw nie może nic poradzić.

- Chodzi panu o to, że to jakaś nadprzyrodzona istota?

- Tego nie powiedziałem.

- Nie, ale najwyraźniej tak pan utrzymuje.

- Panie Holmes, od czasu tej tragedii dotarły do moich uszu wieści o kilku incydentach, które trudno pogodzić z ustalonym porządkiem natury.

- Na przykład?

- Dowiedziałem się, że przed tym strasznym zdarzeniem kilka osób widziało na wrzosowisku istotę, której opis odpowiada demonowi Baskerville’ów i która nie mogła być żadnym zwierzęciem znanym nauce. Wszyscy ci ludzie byli zgodni co do tego, że było to ogromne, świetliste, upiorne stworzenie. Zadawałem im pytania. Jeden z nich to wieśniak, bardzo realistycznie zapatrujący się na świat. Drugi jest kowalem, a trzeci dzierżawcą z wrzosowiska. Każdy opowiadał tę samą historię o przerażającej zjawie, dokładnie odpowiadającej opisowi piekielnego psa, o którym mówi legenda. Wszyscy w okolicy są przerażeni, i tylko najśmielsi ważą się wychodzić na wrzosowisko nocą.

- I pan, wykształcony człowiek nauki, wierzy, że ta istota jest nadprzyrodzona?

- Nie wiem, w co wierzyć.

Holmes wzruszył ramionami.

- Jak do tej pory ograniczałem moje śledztwa do tego świata - rzekł. - Na swój skromny sposób zwalczałem zło, niemniej rzucenie wyzwania samemu Praojcu Zła to zapewne wielce ambitne zadanie. Musi pan jednak przyznać, że ślady były materialne.

- Pies Baskerville’ów był na tyle materialny, by rozszarpać człowiekowi gardło,

a równocześnie był diabelskim stworem.

- Widzę, że już się pan skłania ku nadnaturalnym wyjaśnieniom. A teraz, doktorze Mortimer, proszę mi powiedzieć jedną rzecz. Skoro tak się pan na to zapatruje, to dlaczego w ogóle zwrócił się pan do mnie o radę? Mówi mi pan, że prowadzenie dochodzenia w sprawie śmierci sir Charlesa uważa za bezcelowe, a jednocześnie chciałby, abym się tego podjął.

- Nie mówiłem nic o tym, że chciałbym, by pan się tego podjął.

- W takim razie jak mogę panu pomóc?

- Doradzając mi, co powinienem zrobić z sir Henrym Baskerville’em, który przyjeżdża na stację Waterloo - doktor Mortimer zerknął na zegarek - dokładnie za godzinę i kwadrans.

- Ten dziedzic posiadłości?

- Tak. Po śmierci sir Charlesa próbowaliśmy się czegoś dowiedzieć o tym młodym dżentelmenie i ustaliliśmy, że ma farmę w Kanadzie. Z relacji, jakie do nas dotarły, wynika, że jest on wspaniałym człowiekiem, pod każdym względem. Nie mówię tego teraz jako lekarz, lecz jako powiernik i wykonawca testamentu sir Charlesa.

- Zakładam, że nie ma innych spadkobierców?

- Nie ma. Jedynym krewnym, którego udało nam się odnaleźć, był Rodger Baskerville, najmłodszy z trzech braci - najstarszy był sir Charles. Drugi brat, który zmarł młodo, to ojciec tego chłopaka, Henry’ego. Rodger był czarną owcą w rodzinie. Jak słyszałem, bardzo się wdał w starego Hugona. Gdy poczuł, że Anglia przestała być dla niego życzliwa, zbiegł do Ameryki Środkowej i zmarł tam w 1876 roku na żółtą febrę. Henry jest ostatnim z rodu Baskerville’ów. Za godzinę i pięć minut mam się z nim spotkać na stacji Waterloo. Dostałem telegram, że dziś rano przybył do Southampton. A teraz, panie Holmes, co pan mi radzi? Cóż robić?

- Czy nie powinien się udać do rezydencji swoich przodków?

- Wydaje się to naturalne, prawda? A jednak proszę wziąć pod uwagę, że każdego Baskerville’a, który się tam pojawia, spotyka coś złego. Gdyby sir Charles, jestem tego pewien, miał okazję porozmawiać o tym ze mną przed śmiercią, ostrzegłby mnie przed sprowadzeniem tutaj ostatniego członka rodu i dziedzica ogromnej fortuny. To miejsce przynosi śmierć. Z drugiej strony należy przyznać, że losy tej całej biednej, niewesołej okolicy zależą właśnie od tego, czy Henry tam zamieszka. Cała pożyteczna praca, jaką wykonał sir Charles, pójdzie na marne, jeśli nie znajdzie się nowy właściciel rezydencji. Boję się, by na mojej opinii nie zaważył zbytnio mój własny interes, dlatego zdecydowałem się przedstawić panu tę sprawę i proszę teraz o radę.

Holmes przez chwilę się zastanawiał.

- Mówiąc wprost, sprawa wygląda tak - rzekł. - Pańskim zdaniem istnieje jakaś diabelska istota, która sprawia, że Dartmoor nie jest bezpiecznym miejscem dla Baskerville’a. Zgadza się?

- Mógłbym w każdym razie powiedzieć, że istnieją pewne dowody, które faktycznie mogą o tym świadczyć.

- Dokładnie. Jednak z całą pewnością, jeśli pańska teoria sił nadprzyrodzonych jest właściwa, to temu młodemu człowiekowi może równie dobrze przytrafić się coś złego w Londynie co w Devonshire. Wydaje mi się mało prawdopodobne, aby moce diabła ograniczały się do jednego miejsca, na przykład do jakiejś zakrystii parafialnej.

- Ujmuje pan tę sprawę bardziej nonszalancko, panie Holmes, niż zapewne zrobiłby pan wówczas, gdyby zetknął się z tym wszystkim osobiście. Według pana, ten młody człowiek będzie bezpieczny w Devonshire tak samo jak w Londynie? Przyjeżdża za pięćdziesiąt minut. Co więc radzi mi pan uczynić?

- Radzę, by wziął pan dorożkę, zabrał swojego spaniela, który drapie mi frontowe drzwi, i udał się na stację Waterloo na spotkanie sir Henry’ego Baskerville’a.

- A później?

- Później proszę nic mu o tym nie wspominać, dopóki nie zastanowię się nad tą sprawą.

- Jak długo będzie się pan zastanawiał?

- Przez dwadzieścia cztery godziny. A jutro o dziesiątej, doktorze Mortimer, będę panu bardzo zobowiązany, jeśli mnie pan tutaj odwiedzi. Proszę też przyprowadzić ze sobą sir Henry’ego. Bardzo mi to pomoże w sprecyzowaniu moich planów na przyszłość.

- Tak zrobię, panie Holmes. - Nabazgrał godzinę spotkania na mankiecie swojej koszuli i szybkim krokiem skierował się do drzwi, poruszając się w swój dziwny, roztargniony sposób. Holmes zatrzymał go przy schodach.

- Jeszcze jedno pytanie, doktorze Mortimer. Powiedział pan, że przed śmiercią sir Charlesa Baskerville’a kilku ludzi widziało tę zjawę na wrzosowisku?

- Tak, trzy osoby.

- Czy ktoś widział ją później?

- O niczym takim nie słyszałem.

- Dziękuję panu. Życzę dobrego dnia.

Holmes powrócił na swój fotel z tym spokojnym wyrazem wewnętrznej satysfakcji, który oznaczał, że czeka go przyjemne zadanie.

- Wychodzisz gdzieś, Watsonie?

- Tak, chyba że mogę ci jakoś pomóc.

- Nie, drogi przyjacielu. Zwracam się do ciebie o pomoc, gdy przychodzi czas na działanie. Co za wspaniała sprawa! Z pewnego punktu widzenia naprawdę unikalna. Czy gdy będziesz mijał sklep Bradleya, możesz go poprosić, by przesłał mi funt najmocniejszego tytoniu? Dziękuję ci. Dobrze też, gdybyś nie wracał tutaj przed wieczorem. A wtedy będzie mi bardzo miło, jeśli skonfrontujemy nasze poglądy na ten niezwykle ciekawy problem, który powierzono nam dziś rano.

Wiedziałem, że odosobnienie i samotność są absolutnie niezbędne mojemu przyjacielowi w tym czasie intensywnej koncentracji, gdy dokładnie ważył wszystkie dowody, tworzył alternatywne teorie, porównywał je ze sobą i decydował, które elementy są najistotniejsze, a które wcale. W związku z tym spędziłem cały dzień w klubie i nie wróciłem na Baker Street aż do wieczora. Gdy ponownie znalazłem się w naszym salonie, dochodziła prawie dziewiąta.

Kiedy otworzyłem drzwi, odniosłem wrażenie, że wybuchł tu jakiś pożar - dym wypełniał pokój do tego stopnia, że przyćmiewał światło stojącej na stole lampy. Jednak gdy wszedłem, przestałem się tego obawiać, zrozumiałem bowiem, że to po prostu. kłęby gęstego dymu tytoniowego, który momentalnie chwycił mnie za gardło i sprawił, że zacząłem kaszleć. Przez tę mgłę niewyraźnie widziałem Holmesa ubranego w szlafrok, skulonego w fotelu, ze swą czarną glinianą fajką w ustach. Wokół niego leżało kilka zwojów papieru.

- Przeziębiłeś się, Watsonie? - spytał.

- Nie, to ten trujący dym.

- Teraz, gdy o tym wspominasz, wydaje mi się, że dym istotnie jest dość gęsty.

- Gęsty? Jest nie do zniesienia!

- W takim razie otwórz okno! Przypuszczam, że przez cały dzień byłeś w swoim klubie?

- Mój drogi Holmesie!

- Mam rację?

- Bezspornie, ale skąd o tym wiesz?

Roześmiał się, widząc malujące się na mojej twarzy zdumienie.

- Jesteś czasem, Watsonie, tak uroczo naiwny, że z rozkoszą wykorzystuję swoje niewielkie zdolności, by zabawić się nieco twoim kosztem. Dżentelmen wychodzi z domu w deszczowy, wilgotny dzień. Kiedy wraca wieczorem, jego strój jest nieskazitelnie czysty, a kapelusz i buty nadal lśnią. Wygląda na to, że zapuścił gdzieś korzenie, i to na cały dzień. Nie jest człowiekiem posiadającym bliskich przyjaciół. Gdzież w takim razie mógł się podziewać? Czyż nie jest to oczywiste?

- Cóż, istotnie. Raczej oczywiste.

- Na świecie pełno jest oczywistych rzeczy, których jakimś zbiegiem okoliczności nikt nigdy nie zauważa. A jak myślisz, gdzie ja byłem?

- Też zapuściłeś korzenie?

- Wręcz przeciwnie, Watsonie. Byłem w Devonshire.

- Chyba duchem?

- Dokładnie. Moje ciało pozostało w tym fotelu i z przykrością muszę zauważyć, że wypiło pod moją nieobecność dwa duże dzbanki kawy i wypaliło niesamowite ilości tytoniu. Gdy wyszedłeś, posłałem do Stanforda z prośbą, by dostarczono mi szczegółową mapę tej części wrzosowiska, i mój duch unosił się nad nim cały dzień. Cieszy mnie myśl, że się tam nie zgubiłem.

- Zakładam, że to była mapa o dużej skali?

- Bardzo dużej - odwinął fragment i oparł go o kolano. - Tu mamy dokładnie tę okolicę, która nas interesuje. Rezydencja Baskerville’ów jest w tym miejscu, na samym środku.

- Otoczona lasem?

- W rzeczy samej. Zastanawiam się nad tą cisową aleją. Choć nie jest oznaczona taką nazwą, musi przebiegać wzdłuż tej linii, a wrzosowisko, jak widzisz, znajduje się na prawo od niej. To małe skupisko budynków to osada Grimpen, gdzie pracuje nasz przyjaciel, doktor Mortimer. Jak widzisz, w promieniu pięciu mil znajduje się tylko kilka rozproszonych domostw. Tu jest Lafter Hall, które zostało wspomniane w manuskrypcie. Tu jest zaznaczony dom, który może być rezydencją przyrodnika, Stapletona, o ile dobrze pamiętam. A tutaj są dwa gospodarstwa na wrzosowiskach, High Tor i Foulmire. Czternaście mil dalej znajduje się wielkie więzienie w Princetown. Pomiędzy tymi porozrzucanymi punktami ciągnie się opustoszałe, bezludne wrzosowisko, czyli scena tragedii, której zagadkę zamierzamy rozwikłać.

- To musi być bardzo dzikie miejsce.

- Tak, w istocie. Jeśli diabeł rzeczywiście pragnąłby się wmieszać w ludzkie sprawy.

- A więc ty również skłaniasz się do nadprzyrodzonego wyjaśnienia?

- Słudzy diabła mogą być jak najbardziej z krwi i kości, nieprawdaż? Na początek będziemy musieli rozwiązać dwie kwestie. Pierwszą jest to, czy w ogóle popełniono jakieś przestępstwo, drugą zaś, jakie to było przestępstwo i w jaki sposób zostało popełnione. Oczywiście, jeśli przypuszczenia doktora Mortimera miałyby się okazać słuszne i rzeczywiście mamy tu do czynienia z siłami wykraczającymi poza normalne prawa natury, będzie to oznaczało koniec naszego śledztwa. Musimy jednak wyeliminować wszystkie pozostałe hipotezy, zanim przyjmiemy właśnie tę jedną. Chyba zamkniemy już to okno, jeśli nie masz nic przeciwko temu. To osobliwe, ale odnoszę wrażenie, że zaduch pomaga w koncentracji. Nie posunąłem się wprawdzie jeszcze do tego, by zatrzaskiwać się w jakiejś skrzyni, żeby spokojnie pomyśleć, ale byłoby to logiczną konsekwencją moich potrzeb. A ty, czy zastanawiałeś się już nad tą sprawą?

- Tak, wiele o niej myślałem przez cały dzień.

- I jakie jest twoje zdanie?

- Wszystko to jest naprawdę zdumiewające.

- Z całą pewnością przypadek jest nietypowy. Są tu jednak pewne istotne punkty. Na przykład zmiana wyglądu śladów. Co o tym sądzisz?

- Mortimer uważał, że ten mężczyzna szedł dalej aleją na palcach.

- Mortimer powtórzył tylko to, co stwierdził jakiś głupiec podczas dochodzenia. Czemu miałby chodzić aleją na palcach?

- Co w takim razie myślisz?

- On biegł, Watsonie. Biegł najszybciej jak mógł, próbując ratować życie, ale serce nie wytrzymało tego, i upadł martwy twarzą do ziemi.

- Ale przed czym uciekał?

- I tu właśnie tkwi problem. Istnieją wskazówki pozwalające wnioskować, że ten człowiek oszalał ze strachu, jeszcze zanim zaczął uciekać.

- Skąd możesz to wiedzieć?

- Zakładam, że to, czego się tak przeląkł, podeszło do niego z wrzosowiska. Gdyby tak było w istocie - a to wydaje się najbardziej prawdopodobne - tylko człowiek, który całkowicie postradał rozum, oddalałby się od domu, zamiast biec w jego stronę. Jeśli uznamy zeznania tego Cygana za prawdziwe, to człowiek ten biegł, wołając o ratunek, w kierunku, skąd nie mógł oczekiwać najmniejszej pomocy. No a poza tym, na kogo czekał tej nocy? I dlaczego czekał na tę

osobę w cisowej alei, a nie we własnym domu?

- Myślisz, że na kogoś czekał?

- Oczywiście, to był starszy, schorowany człowiek. Mogę zrozumieć to, że codziennie wieczorem wychodził na przechadzkę, ale ziemia była rozmokła, a noc wyjątkowo niepogodna. Czy to normalne, że stałby w jednym miejscu przez pięć czy dziesięć minut, jak wydedukował na podstawie popiołu z cygara doktor Mortimer, obdarzony zresztą większym zmysłem praktycznym, niż mógłbym podejrzewać?

- Ale wychodził co wieczór.

- Uważam, że to mało prawdopodobne, by czekał przy furtce na wrzosowiska każdego wieczoru. Wręcz przeciwnie. Dowody wskazują na to, że unikał wrzosowisk. Jednak tej nocy się tam zatrzymał. Była to noc przed jego zaplanowanym wyjazdem do Londynu. Ta sprawa zaczyna przybierać konkretne kształty, Watsonie. Staje się spójna. Byłbyś tak dobry i podał mi moje skrzypce? Odłożymy dalsze zastanawianie się nad tym wszystkim do jutra rana, dopóki nie spotkamy się z doktorem Mortimerem i sir Henrym Baskerville’em.

Rozdział czwarty

Po śniadaniu stół został szybko uprzątnięty. Holmes czekał w szlafroku na obiecaną rozmowę. Nasi klienci stawili się punktualnie - zegar właśnie wybił dziesiątą, gdy pojawił się doktor Mortimer, a za nim młody baronet. Ten drugi był niskim, czujnym, ciemnookim mężczyzną w wieku około trzydziestu lat, bardzo mocno zbudowanym, o gęstych czarnych brwiach i zdecydowanej, zadziornej twarzy. Miał na sobie rdzawą tweedową marynarkę, a jego ogorzała twarz przywodziła na myśl kogoś, kto spędza większość czasu na otwartej przestrzeni. W jego spokojnym wzroku i pewnej siebie postawie było jednak coś, co wskazywało na to, że jest dżentelmenem.

- Panowie, sir Henry Baskerville - powiedział doktor Mortimer.

- Cóż, zgadza się - powiedział sir Henry - a najdziwniejsze jest to, panie Holmes, że gdyby mój przyjaciel nie zaproponował dziś rano, abyśmy do pana zajrzeli, sam bym tu przyszedł. Rozumiem, że rozwiązuje pan zagadki, a dziś rano sam zastanawiałem się nad jedną, która wymaga ode mnie więcej czasu, niż jestem jej w stanie poświęcić.

- Proszę usiąść, sir Henry. Czy dobrze rozumiem, że od chwili przyjazdu do Londynu zdążyły już pana spotkać jakieś dziwne przygody?

- Panie Holmes, nie było to nic szczególnie istotnego. Najprawdopodobniej tylko jakiś żart. Dziś rano dotarł do mnie taki oto list, jeśli w ogóle można go nazwać listem.

Położył na stole kopertę, i wszyscy pochyliliśmy się nad nią. Zwykła szara koperta. Adres Sir Henry Baskerville, hotel „Northumberland” napisano nierównym pismem. Stempel z Charing Cross i data nadania z poprzedniego wieczoru.

- Kto wiedział o tym, że zamierza się pan zatrzymać w hotelu „Northumberland”? -spytał Holmes, patrząc czujnie na naszego gościa.

- Nikt nie mógł tego wiedzieć. Postanowiliśmy o tym dopiero wtedy, gdy spotkałem doktora Mortimera.

- Ale doktor Mortimer na pewno wcześniej już się tam zatrzymał?

- Nie, zatrzymałem się u przyjaciela - stwierdził doktor. - Nie było żadnych wskazówek świadczących o tym, że planujemy się udać do tego hotelu.

- Hm. Wygląda na to, że ktoś jest bardzo zainteresowany tym, co panowie robią. -Holmes wyjął z koperty pół arkusza papieru kancelaryjnego, złożonego na czworo. Rozłożył go na stole. Na środku kartki widniało jedno zdanie, utworzone z wyciętych drukowanych słów. Brzmiało ono: „Jeśli cenisz swoje życie, trzymaj się z dala od wrzosowiska”. Tylko słowo „wrzosowiska” napisano atramentem.

- A teraz - powiedział sir Henry Baskerville - być może powie mi pan, panie Holmes, co to ma u diabła znaczyć? I kto jest tak bardzo zainteresowany moimi sprawami?

- Co pan o tym sądzi, doktorze Mortimer? Musi pan przyznać, że nie ma w tym nic nadprzyrodzonego, prawda?

- Nie, panie Holmes, ale równie dobrze może to pochodzić od kogoś, kto był przekonany, że sprawa ma charakter nadprzyrodzony.

- Jaka sprawa? - spytał ostro sir Henry. - Mam wrażenie, że wy, panowie, wiecie o wiele więcej o moich sprawach niż ja sam.

- Sir Henry, obiecam panu, że zanim opuści on ten pokój, będzie wiedział tyle co my -oświadczył Sherlock Holmes. - A teraz, za pańskim przyzwoleniem, ograniczymy się do tego niezwykle ciekawego dokumentu, który musiał zostać spreparowany i wysłany wczoraj wieczorem. Masz wczorajszego „Timesa”, Watsonie?

- Tak, leży na stoliku.

- Zechciałbyś mi go podać? Tę wewnętrzną stronę, z głównymi artykułami. - Szybko ją przejrzał, przebiegając oczyma kolejne rubryki. - Główny artykuł na temat wolnego handlu. Pozwólcie, panowie, że przeczytam wam jego fragment:

Być może łudzisz się, wyobrażając sobie, że twoja szczególna branża czy fach zyskają na cłach ochronnych. Być może, jeśli je cenisz, jesteś w błędzie. Na dłuższą metę wydaje się bowiem logiczne, że jeśli taka legislacja miałaby wejść w życie, nie dopuści to do wzbogacenia kraju, spowoduje natomiast zmniejszenie wartości naszych importowanych dóbr. Można też oczekiwać, że wobec ogólnie pogarszających się warunków ekonomicznych życie na Wyspach stanie się przez to trudniejsze. Nasza rada brzmi więc: dbaj o swoje interesy i trzymaj się z dala od takich poglądów.

- Co o tym myślisz, Watsonie? - krzyknął Holmes radośnie, zacierając z satysfakcją ręce. - Nie sądzisz, że to godne podziwu podejście?

Doktor Mortimer spojrzał na Holmesa, zdradzając zawodowe zainteresowanie jego osobą, a sir Henry Baskerville zwrócił na mnie spojrzenie swoich zdezorientowanych ciemnych oczu.

- Nie wiem zbyt dużo o cłach i tego typu sprawach - stwierdził - ale wydaje mi się,

że jeśli chodzi o ten list, to chyba nieco odeszliśmy od tematu.

- Wręcz przeciwnie, sądzę, że bardzo ściśle się go trzymamy! Obecny tutaj Watson wie więcej o moich metodach niż pan, obawiam się jednak, że nawet on nie pojął do końca znaczenia tego zdania.

- Nie, przyznaję, że nie widzę żadnego związku.

- A jednak, mój drogi Watsonie, istnieje związek na tyle ścisły, że jedno można stworzyć z drugiego. „Życie, cenisz, trzymaj się z dala od.”. Czy nie widzicie teraz, skąd zaczerpnięto te słowa?

- Do diabła, ma pan rację! To było naprawdę błyskotliwe! - zawołał sir Henry.

- Jeśli są jeszcze jakieś wątpliwości, to rozwiewa je fakt, że słowa „trzymaj się z dala od” zostały wycięte w jednym kawałku.

- No cóż. W istocie!

- Doprawdy, panie Holmes, to przekracza wszystko, co mogłem sobie o panu wyobrażać - powiedział doktor Mortimer, patrząc w osłupieniu na mego przyjaciela. - Rozumiem, że ktoś mógłby stwierdzić, iż słowa te wycięto z gazety. Pan jednak nie tylko wiedział dokładnie z której, to jeszcze dodał, że pochodzą one z głównego artykułu. Zaiste, to jedna z najbardziej niesamowitych rzeczy, z jakimi się kiedykolwiek spotkałem. Jak pan tego dokonał?

- Zakładam, doktorze, że byłby pan w stanie odróżnić czaszkę Murzyna od czaszki Eskimosa?

- Z całą pewnością.

- Ale wjaki sposób?

- Ponieważ to moje szczególne hobby. Różnice są oczywiste. Grzebień oczodołowy, kąt pochylenia twarzy, zakrzywienie żuchwy.

- A to z kolei jest moim szczególnym hobby, i różnice są tu nie mniej oczywiste. Dostrzegam tyle rozbieżności pomiędzy ciężką, burżuazyjną czcionką artykułu w „Timesie” a niechlujnym drukiem artykułu z wieczornej gazety za pół pensa, ile pan mógłby dostrzec między swoim Murzynem a Eskimosem. Rozróżnianie czcionek jest jedną z najbardziej elementarnych gałęzi wiedzy dla człowieka specjalizującego się w rozwiązywaniu spraw kryminalnych, choć muszę przyznać, że raz, gdy byłem bardzo młody, pomyliłem „Leeds Mercury” z „Western Morning News”. Jednak czcionka „Timesa” jest bardzo charakterystyczna, i słowa te po prostu nie mogły pochodzić z żadnej innej gazety. A ponieważ list wysłano wczoraj, istniało bardzo duże prawdopodobieństwo, że odnajdziemy nasze wyrazy we wczorajszym wydaniu.

- O ile za panem nadążam - wtrącił sir Henry Baskerville - ktoś wyciął słowa tego listu nożyczkami...

- Mówiąc ściślej, nożyczkami do paznokci - stwierdził Holmes. - Widać, że były to nożyczki o bardzo krótkich ostrzach, ponieważ człowiek, który sporządził ten list, fragment „trzymaj się z dala od” musiał wycinać na dwa razy.

- Rzeczywiście. Wobec tego ktoś wyciął słowa nożyczkami o krótkich ostrzach, nakleił je za pomocą kleju.

- Gumy arabskiej - poprawił Holmes.

- No dobrze, nakleił je gumą na papier. Chciałbym jednak wiedzieć, dlaczego wyraz „wrzosowiska” został napisany odręcznie.

- Ponieważ nie potrafił znaleźć go wydrukowanego. Wszystkie pozostałe słowa były proste, i można je było odszukać w każdej gazecie, ale wyraz „wrzosowiska” pojawia się znacznie rzadziej.

- No cóż, oczywiście to by wszystko tłumaczyło. Wywnioskował pan coś jeszcze z tego listu, panie Holmes?

- Widzę tu jedną czy dwie wskazówki, jednak ktoś bardzo się postarał, by je zatuszować. Proszę zauważyć, że adres został celowo napisany nierówno. A przecież „Times” rzadko trafia do ludzi nieposiadających wykształcenia. Możemy zatem przyjąć, że list został spreparowany przez wykształconego człowieka, który chciał udawać niewykształconego, a wysiłki, jakie podjął, by ukryć własne pismo, sugerują, że może być ono panu znane lub też niebawem pan je pozna. Proszę również zauważyć, że nie wszystkie słowa zostały przyklejone w równej linii, niektóre z nich znajdują się znacznie wyżej niż inne. Na przykład „życie” naklejono zupełnie krzywo. Może to świadczyć o niechlujstwie bądź o podenerwowaniu i pośpiechu człowieka, który wycinał te słowa. Ogólnie skłaniam się ku tej drugiej interpretacji, ponieważ sprawa najwyraźniej była ważna, i to bardzo mało prawdopodobne, by ktoś, kto sporządził taki list, nie był staranny. Jeżeli się spieszył, pojawia się nowe pytanie: dlaczego miałby się spieszyć, skoro każdy list, nawet wysłany wcześnie rano, dotarłby do rąk sir Henry’ego, jeszcze zanim opuści on hotel. Czyżby osoba, która go spreparowała, bała się, że ktoś jej przeszkodzi? I kim była ta osoba?

- Teraz zapuszczamy się już chyba w obszar domysłów - stwierdził doktor Mortimer.

- Powiedzmy raczej, w obszar, w którym rozważamy różne możliwości i wybieramy te najbardziej prawdopodobne. Jest to wprawdzie naukowe wykorzystywanie wyobraźni, zawsze mamy jednak jakieś materialne podstawy, na których opieramy te spekulacje. Bez wątpienia nazwałby to pan zgadywaniem, lecz jestem prawie pewien, że ten list zaadresowano w hotelu.

- A skąd pan to może wiedzieć?

- Jeśli przyjrzy mu się pan uważnie, to zauważy, że piszący miał kłopoty zarówno z piórem, jak i atramentem. Z pióra dwa razy skapnął atrament, tworząc kleksy przy pisaniu jednego słowa, i zaschło ono trzy razy podczas pisania tak krótkiego adresu, co wskazuje, że w kałamarzu było bardzo niewiele atramentu. Ludzie raczej nie dopuszczają do tego, by ich własne pióro czy kałamarz były w takim stanie. A połączenie tych dwóch warunków jest już doprawdy wyjątkowo rzadkie. Wie pan jednak, jak to jest z hotelowym atramentem i hotelowymi piórami. Nieczęsto można znaleźć coś porządnego. Tak, nie wahałbym się długo, by stwierdzić, że gdybyśmy mogli sprawdzić zawartość koszy na papiery w hotelach otaczających Charing Cross, znaleźlibyśmy pozostałości powycinanego „Timesa” i dostali w swe ręce osobę, która wysłała ten niecodzienny list. Chwileczkę! Chwileczkę! A to co?!

Uważnie przyjrzał się kartce z naklejonymi słowami, trzymając ją cal czy dwa od swoich

oczu.

- No i?

- Nie, nic - odpowiedział, odrzucając ją. - To pusty arkusz papieru, nawet bez znaku wodnego. Myślę, że dowiedzieliśmy się już wszystkiego, co mogliśmy, z tego dziwnego listu. A teraz, sir Henry, proszę mi powiedzieć, czy od czasu pańskiego przybycia do Londynu przytrafiło się panu jeszcze coś interesującego?

- Nie, panie Holmes. Nie wydaje mi się.

- Nie zauważył pan, żeby ktoś pana obserwował lub śledził?

- Mam wrażenie, jakbym znalazł się w samym środku jakiejś taniej powieści -powiedział nasz gość. - Czemu u diabła ktoś miałby mnie śledzić albo obserwować?

- Zaraz do tego dojdziemy. Nie miałby pan nic do dodania, nim zajmiemy się tą właśnie kwestią?

- Cóż, to zależy od tego, co pan uważa za warte wzmianki.

- Myślę, że wszystko, co wykracza poza rutynowe działania.

Sir Henry uśmiechnął się.

- Nie znam jeszcze za dobrze brytyjskich zwyczajów, ponieważ niemal całe swoje życie spędziłem w Stanach Zjednoczonych i w Kanadzie. Mam jednak nadzieję, że utrata jednego buta nie jest tu na porządku dziennym.

- Zgubił pan jeden z butów?

- Drogi panie - zawołał doktor Mortimer - ten but na pewno gdzieś jest. Znajdzie go pan po powrocie do hotelu. Jaki sens ma opowiadanie panu Holmesowi o tego typu błahostkach?

- Prosił mnie, bym wspomniał o wszystkim, co nie należy do rutynowych czynności.

- Dokładnie - rzekł Holmes. - Niezależnie od tego, jak nieznaczący może się wydawać taki incydent. A więc, twierdzi pan, że zgubił but, tak?

- W każdym razie gdzieś się zawieruszył. Wczoraj wieczorem zostawiłem oba buty przed drzwiami, a dziś rano stał tam tylko jeden. Nie uzyskałem żadnych sensownych informacji od chłopaka, który zajmuje się ich czyszczeniem. A najgorsze jest to, że kupiłem je wczoraj w Strand i ani razu ich nie założyłem.

- Skoro nigdy ich pan nie założył, to czemu wystawił je pan przed drzwi do wyczyszczenia?

- To były jasnobrązowe buty, nigdy nie lakierowane. Dlatego je wystawiłem.

- Wobec tego wnioskuję, że wczoraj po przyjeździe do Londynu pan wyszedł i natychmiast kupił parę butów.

- Zrobiłem sporo zakupów. Doktor Mortimer mi towarzyszył. Widzi pan, skoro jestem dziedzicem, muszę się stosownie nosić, a przypuszczam, że mieszkając na Zachodzie, nie zwracałem wystarczającej uwagi na swój wygląd. Kupiłem między innymi te brązowe buty -dałem za nie sześć dolarów - i jeszcze zanim zdążyłem włożyć je na nogi, jeden mi ukradziono.

- Wydaje się, że dla złodzieja to rzecz bezużyteczna - stwierdził Sherlock Holmes. -Muszę przyznać, że podzielam opinię doktora Mortimera. Ten skradziony but zapewne niedługo się znajdzie.

- A teraz, panowie - rzekł zdecydowanym głosem baronet - uważam, że już wystarczająco długo mówiłem o tych niewielu rzeczach, o których wiem. Nadeszła pora, byście dotrzymali swojej obietnicy i opowiedzieli mi szczegółowo, do czego właściwie zmierzamy.

- Pańska prośba wydaje się bardzo rozsądna - odparł Holmes. - Doktorze Mortimer, uważam, że najlepiej by było, gdyby opowiedział pan swoją historię, tak jak opowiedział ją pan

nam.

Zachęcony w ten sposób, nasz przyjaciel o naukowym umyśle wyciągnął swoje papiery z kieszeni i przedstawił całą sprawę, podobnie jak uczynił to ubiegłego poranka. Sir Henry Baskerville słuchał go w wielkim skupieniu, od czasu do czasu wydając okrzyki zdziwienia.

- Wygląda na to, że otrzymałem spadek, który ściśle wiąże się z tą opowieścią -stwierdził, gdy długa historia dobiegła już końca. - Oczywiście słyszałem o tym psie, już kiedy byłem małym chłopcem. To ulubiona rodzinna historyjka, ale nigdy nie przyszło mi na myśl, aby traktować ją poważnie. Jednak jeśli chodzi o śmierć mojego wuja. Teraz wszystko kotłuje mi się w głowie, i nie mam jeszcze na ten temat wyrobionego zdania. Wy, panowie, również sprawiacie wrażenie, jakbyście sami wciąż nie zdecydowali, czy to sprawa dla policjanta, czy raczej dla duchownego.

- W istocie.

- No i jest jeszcze kwestia listu, który dostałem w hotelu. Przypuszczam, że pasuje do reszty.

- Najprawdopodobniej ktoś wie więcej niż my na temat zajść na wrzosowisku -stwierdził doktor Mortimer.

- A ponadto - dodał Holmes - ten, kto wysłał list, nie ma wobec pana złych intencji, ponieważ ostrzega pana przed niebezpieczeństwem.

- Ale być może ta osoba chciałaby mnie wystraszyć w sobie tylko wiadomym celu.

- No cóż, oczywiście taka możliwość również istnieje. Jestem panu bardzo zobowiązany, doktorze Mortimer, że przedstawił mi pan zagadkę, z którą wiąże się kilka interesujących alternatywnych rozwiązań. Istnieje jednak pewna sprawa, o której powinniśmy teraz zadecydować, a mianowicie, sir Henry, należy się zastanowić, czy powinien pan udać się do rezydencji Baskerville’ów, czy też nie.

- Dlaczego nie miałbym tam pojechać?

- Wydaje się to niebezpieczne.

- Ma pan na myśli zagrożenie związane z tym rodzinnym upiorem bądź też powodowane przez ludzi?

- Tego właśnie będziemy się musieli dowiedzieć.

- Bez względu na to, jak jest w istocie, nie wpłynie to na moją decyzję. Nie ma takiego diabła w piekle ani takiego człowieka na ziemi, który mógłby spowodować, bym nie wybrał się do domu moich przodków! I może pan to uznać za moją ostateczną odpowiedź.

Kiedy to mówił, zmarszczył swoje ciemne brwi, a jego twarz oblała się rumieńcem. Było jasne, że ognisty temperament Baskerville’ów został odziedziczony również przez ostatniego przedstawiciela ich rodu.

- A tymczasem - dodał - nie miałem nawet możliwości, by przemyśleć wszystko to,

0 czym mi panowie powiedzieli. To zbyt poważna sprawa, abym mógł ją w pełni zrozumieć podczas tego jednego spotkania i w dodatku poczynić odpowiednie kroki. Chciałbym mieć godzinę dla siebie, żeby spokojnie się nad tym zastanowić. Panie Holmes, jest wpół do dwunastej

1 zaraz wracam do swojego hotelu. Może pan i pański przyjaciel, doktor Watson, przyszlibyście do mnie i zjedli o drugiej lunch ze mną i z doktorem Mortimerem? Wtedy będę w stanie dokładniej panom powiedzieć, co o tym wszystkim myślę.

- Czy odpowiada ci to, Watsonie?

- Idealnie.

- W takim razie mogą się nas panowie spodziewać. Czy mam poprosić, by przywołano dorożkę?

- Wolałbym się przejść, ponieważ ta sprawa bardzo mnie poruszyła.

- Z przyjemnością przespaceruję się z panem - powiedział jego towarzysz.

- W takim razie widzimy się znów o drugiej. Au revoir, panowie, dobrego dnia. Usłyszeliśmy kroki naszych gości schodzących po schodach, a potem trzaśnięcie

frontowych drzwi. W jednej chwili Holmes zmienił się z rozleniwionego marzyciela w człowieka czynu.

- Twój kapelusz i buty, Watsonie! Szybko! Nie mamy ani chwili do stracenia!

Pognał w szlafroku do swojego pokoju i po paru chwilach wrócił ubrany we frak. Razem zbiegliśmy po schodach i wyszliśmy na ulicę. W odległości jakichś dwustu jardów od nas zobaczyliśmy doktora Mortimera i młodego Baskerville’a, którzy zmierzali w stronę Oxford Street.

- Czy mam za nimi pobiec i ich zatrzymać?

- Absolutnie nie, mój drogi Watsonie. Całkowicie wystarczy mi twoje towarzystwo, jeśli i ty potrafisz znieść moje. Nasi przyjaciele to mądrzy ludzie; ten przepiękny poranek jest wręcz wymarzony na spacer.

Przyspieszył kroku, aż zmniejszyliśmy odległość dzielącą nas od dwóch dżentelmenów niemal o połowę. Potem - wciąż utrzymując dystans stu jardów - poszliśmy za nimi na Oxford Street i w dół Regent Street. Raz nasi przyjaciele zatrzymali się i oglądali coś w sklepowej witrynie, a wówczas Holmes uczynił to samo. Chwilę później krzyknął cicho z satysfakcją, a ja, śledząc jego bystre spojrzenie, zobaczyłem kabriolet z siedzącym w środku mężczyzną: kilka minut wcześniej zatrzymał się po drugiej stronie ulicy, a teraz ponownie powoli ruszył naprzód.

- Oto i nasz człowiek, Watsonie. Chodźże! Jeśli nie uda nam się zrobić nic więcej, przynajmniej dobrze mu się przyjrzymy.

W tym samym momencie dostrzegłem krzaczastą czarną brodę i dwoje oczu

0 świdrującym spojrzeniu, patrzących na nas przez boczne okno kabrioletu. Jednocześnie w dachu dorożki otworzyło się okienko, ktoś wydał jakieś polecenie woźnicy, i pojazd popędził w szalonym tempie w dół Regent Street. Holmes rozglądał się gorączkowo za innym, jednak wokół nie było widać żadnej wolnej dorożki. Następnie rzucił się w szalony pościg, wpadając pomiędzy pojazdy na ulicy, jednak nieznajomy miał już nad nami zbyt wielką przewagę, i jego dorożka zniknęła nam z oczu.

- No i proszę! - powiedział Holmes rozgoryczonym głosem, gdy dysząc, wynurzył się spośród fali pojazdów, z twarzą pobladłą ze zdenerwowania. - Widziałeś kiedyś jednocześnie takiego pecha i taką nieudolność? Watsonie, Watsonie, jeśli jesteś uczciwym człowiekiem, wspomnisz kiedyś także o tej porażce!

- Kim był ten człowiek?

- Nie mam pojęcia.

- Szpiegował ich?

- Cóż, z tego, co usłyszeliśmy od Baskerville’a, jasno wynikało, że ktoś go nieustannie śledzi, odkąd pojawił się w mieście. W jaki sposób ci ludzie wiedzieliby tak szybko, że zdecydował się zamieszkać w hotelu „Northumberland”? Skoro śledzili go pierwszego dnia, doszedłem do wniosku, że będą go śledzić również i drugiego. Być może zauważyłeś, że dwa razy podszedłem do okna w czasie, gdy doktor Mortimer czytał nam swoją legendę.

- Tak, przypominam sobie.

- Rozglądałem się, czy na ulicy nie ma jakichś włóczęgów, ale żadnego nie zauważyłem. Mamy do czynienia z inteligentnym człowiekiem, Watsonie. Ta sprawa sięga bardzo głęboko

1 choć jeszcze nie wiem, czy weszliśmy w kontakt z kimś o dobrych czy też o złych zamiarach, zawsze od razu zdaję sobie sprawę z czyichś możliwości i pomysłowości. Gdy nasi przyjaciele wyszli, natychmiast podążyłem za nimi z nadzieją, że namierzę ten niewidzialny cień, który ich szpieguje. Był jednak na tyle przebiegły, że nie podążał ich śladem pieszo, lecz skorzystał z dorożki, by móc jechać za nimi lub w dowolnej chwili ich wyprzedzić, pozostając w ten sposób niezauważonym. Jego metoda miała tę dodatkową zaletę, że gdyby wsiedli do dorożki, byłby gotów ich śledzić również i w takiej sytuacji. Naturalnie wiązało się to z pewnym oczywistym utrudnieniem.

- W ten sposób był zdany na dorożkarza.

- W rzeczy samej.

- Jaka szkoda, że nie zapisaliśmy numeru!

- Mój drogi Watsonie! Może i byłem nieudolny, ale chyba nie myślisz naprawdę, że nie zapamiętałem numeru? Nasz człowiek siedział w dorożce numer 2704. Jednak na tę chwilę jest to dla nas bezużyteczna informacja.

- Nie wyobrażam sobie, jak mógłbyś zrobić coś więcej.

- Gdy spostrzegłem dorożkę, powinienem był natychmiast się odwrócić i odejść w przeciwnym kierunku. Następnie bez pośpiechu przywołać drugą dorożkę i podążać za nim w odpowiedniej odległości albo jeszcze lepiej - kazać się zawieść do hotelu „Northumberland” i tam zaczekać. Nasz nieznajomy śledziłby Baskerville’a, zaś my mielibyśmy okazję pobić go jego własną bronią, sami mając go na oku. Teraz jednak, przez pochopność i brak dyskrecji z mojej strony, którą on niezwykle szybko i energicznie wykorzystał, zdradziliśmy się i straciliśmy jego ślad.

Powoli szliśmy w dół Regent Street, rozmawiając w ten sposób; doktor Mortimer i jego towarzysz dawno zniknęli nam z oczu.

- Teraz nie ma sensu, byśmy za nimi szli - stwierdził Holmes. - Cień zniknął i już się nie pojawi. Musimy jeszcze zobaczyć, jakie karty zostały nam w ręku, i w odpowiedni sposób je rozegrać. Czy potrafiłbyś rozpoznać twarz tego mężczyzny z dorożki?

- Zapamiętałem tylko brodę.

- Podobnie jak i ja, z czego wnoszę, że najprawdopodobniej była sztuczna. Inteligentny człowiek wypełniający tak delikatne zadanie potrzebowałby brody tylko po to, by ukryć rysy swojej twarzy. Wejdźmy tu, Watsonie!

Skręcił do jednego z biur kurierskich w tej dzielnicy, kierownik biura serdecznie go przywitał.

- Och, Wilsonie, widzę, że nie zapomniałeś o tej niewielkiej sprawie, w której miałem przyjemność ci dopomóc?

- Ależ, proszę pana, jak mógłbym zapomnieć! Ocalił pan moje dobre imię, a być może

i życie.

- Przesadzasz, mój drogi. Przypominam sobie, Wilsonie, że jednym z chłopców, którzy tu pracowali, był niejaki Cartwright, który podczas śledztwa wykazał się pewnymi zdolnościami.

- Tak, sir, wciąż dla nas pracuje.

- Czy mógłbyś go przywołać? Dziękuję! Byłbym ci też bardzo wdzięczny, gdybyś mógł mi rozmienić ten pięciofuntowy banknot.

Czternastoletni chłopiec o bystrej uważnej twarzy pojawił się posłusznie na wezwanie kierownika. Stał, wpatrując się z ogromnym szacunkiem w słynnego detektywa.

- Poproszę o listę hoteli. Dziękuję! A teraz, Cartwright, znajdziesz tu nazwy dwudziestu trzech hoteli, z których każdy jest położony w bezpośrednim sąsiedztwie Charing Cross. Rozumiesz?

- Tak, sir.

- Odwiedzisz je wszystkie po kolei.

- Tak, sir.

- Za każdym razem zaczniesz od wręczenia jednego szylinga portierowi stojącemu na zewnątrz. Tu masz dwadzieścia trzy szylingi.

- Tak, sir.

- Powiesz mu, że chciałbyś zobaczyć kosz z papierami z wczorajszego dnia. Powiesz, że ważny telegram nie dotarł do właściwych rąk i że właśnie go szukasz, rozumiesz?

- Tak, sir.

- Jednak tym, czego naprawdę będziesz szukał, jest środkowa strona z „Timesa” z dziurami wyciętymi nożyczkami. Tu masz ten egzemplarz „Timesa”. Chodzi o tę stronę. Z łatwością ją rozpoznasz, prawda?

- Tak, sir.

- W każdym przypadku portier stojący na zewnątrz zawoła recepcjonistę, któremu również dasz szylinga. Tu masz kolejne dwadzieścia trzy szylingi. Zapewne w jakichś dwudziestu przypadkach na dwadzieścia trzy dowiesz się wtedy, że papiery z poprzedniego dnia spalono lub wyrzucono. W pozostałych trzech przypadkach pokażą ci stertę papierów, a ty postarasz się w niej znaleźć tę stronę z „Timesa”. Szanse, że ją odszukasz, są bardzo niewielkie. Masz tu jeszcze dodatkowe dziesięć szylingów na wszelki wypadek. Prześlij mi przed wieczorem telegramem raport na Baker Street. A teraz, Watsonie, pozostaje nam tylko ustalić telegraficznie tożsamość dorożkarza numer 2704. Następnie zajrzymy do jednej z galerii obrazów przy Bond Street, aby wypełnić sobie jakoś czas aż do naszego spotkania w hotelu.

Rozdział piąty

Sherlock Holmes, gdy tylko miał na to ochotę, wprowadzał w życie niezwykłą umiejętność odrywania się od sprawy, nad którą pracował. Przez kolejne dwie godziny wydawało się, że dziwna zagadka, w którą się zaangażowaliśmy, odeszła na dalszy plan, a Holmesa całkowicie pochłonęły płótna współczesnych belgijskich mistrzów. Od momentu gdy wyszliśmy z galerii, aż do chwili, kiedy się znaleźliśmy w hotelu „Northumberland”, nie mówił o niczym innym, tylko o dziełach sztuki, do których zresztą miał niezwykle emocjonalne podejście.

- Sir Henry Baskerville oczekuje panów na górze - oznajmił recepcjonista. - Prosił mnie, bym wskazał panom drogę, gdy się już pojawicie.

- Czy miałby pan coś przeciwko temu, abym zajrzał do waszego rejestru gości? - spyt ał Holmes.

- Absolutnie nie.

Do księgi gości po nazwisku Baskerville’a wpisano jeszcze dwa nazwiska. Jedno brzmiało: Theophilus Johnson z Newcastle (przybył z rodziną); drugim gościem była pani Oldmore Alton z High Lodge ze swoją pokojówką.

- To na pewno ten sam Johnson, którego kiedyś znałem - powiedział Holmes do recepcjonisty. - Jest prawnikiem, prawda? Taki siwy i trochę kuleje?

- Nie, sir, ten pan Johnson jest właścicielem kopalni węgla. To bardzo energiczny dżentelmen, nie starszy niż pan.

- Na pewno się pan nie myli co do jego fachu?

- Nie, sir. Zatrzymuje się w tym hotelu od wielu lat, i jest nam bardzo dobrze znany.

- Och, to rozwiązuje sprawę. A pani Oldmore. Wydaje mi się, że to nazwisko coś mi mówi. Proszę mi wybaczyć moją ciekawość, jednak często, natrafiając na jakiegoś przyjaciela, człowiek odnajduje innego.

- To niepełnosprawna dama, sir. Jej mąż był kiedyś burmistrzem Glocester. Zawsze się u nas zatrzymuje, kiedy jest w mieście.

- Dziękuję. Niestety, obawiam się, że jej nie znam.

Ruszyliśmy dalej.

- Dzięki tym pytaniom ustaliliśmy niezwykle ważny fakt, Watsonie - ciągnął ściszonym głosem Holmes, gdy wchodziliśmy po schodach. - Wiemy teraz, że ludzie, którzy tak interesują się naszym przyjacielem, nie zatrzymali się w tym samym hotelu co on. A to oznacza, że chociaż - jak się przekonaliśmy - zależy im na tym, aby go śledzić, równie mocno dbają o to, by ich nie zobaczył. A to niezwykle wymowny fakt.

- A do jakiego wniosku cię to prowadzi?

- Do takiego, że. Hola, mój drogi przyjacielu! A cóż się tutaj dzieje?

Gdy doszliśmy do szczytu schodów, wpadliśmy na sir Henry’ego Baskerville’a we własnej osobie. Jego twarz była czerwona od gniewu, a w ręku trzymał stary, przybrudzony but. Był tak wściekły, że ledwie potrafił wykrztusić słowo, a kiedy wreszcie przemówił, odezwał się ze znacznie silniejszym amerykańskim akcentem niż podczas naszej porannej rozmowy.

- Wydaje mi się, że w tym hotelu mają mnie za jakiegoś frajera - wykrzyknął. -Dowiedzą się, że zadarli z niewłaściwym człowiekiem, chyba że zaczną uważać na to, co robią! Do diabła, jeśli ten facet nie znajdzie mojego brakującego buta, to popadnie w tarapaty. Nie to, żebym się nie znał na żartach, panie Holmes, ale tym razem już trochę przesadzili.

- Nadal szuka pan swojego buta?

- Tak, sir. I zamierzam go znaleźć.

- Jednak, jak pamiętam, mówił pan, że był to nowy brązowy but.

- Zgadza się, sir. A teraz brakuje starego czarnego.

- Co takiego? Chce pan powiedzieć, że.

- Tak, właśnie to chcę powiedzieć. Miałem tylko trzy pary butów. Nowe brązowe, stare czarne i te z lakierowanej skóry, które mam na sobie. Wczoraj w nocy ukradli mi jeden z tych brązowych, a dzisiaj ktoś podwędził mi czarny. I co, masz go? No, odezwij się, człowieku. Nie stój tak i się nie gap!

W pobliżu pojawił się zażenowany Niemiec z obsługi hotelowej.

- Nie mam, proszę pana. Pytałem w całym hotelu, ale nikomu nic o tym nie wiadomo.

- No cóż, albo te buty pojawią się tutaj przed zachodem słońca, albo porozmawiam z kierownikiem i poinformuję go, że natychmiast wyprowadzam się z tego hotelu!

- Na pewno się znajdą, sir. Obiecuję panu, że jeśli tylko wykaże się pan odrobiną cierpliwości, na pewno się znajdą.

- Dopilnuj, żeby tak się stało, bo to będzie ostatnia rzecz, która zostanie mi ukradziona w tej jaskini złodziei. Proszę, proszę, panie Holmes. Niech mi pan wybaczy, że kłopoczę go taką błahostką.

- Myślę, że ta błahostka jest tego warta.

- Cóż, wydaje mi się, że bardzo poważnie pan do tego podchodzi.

- A jak pan to wyjaśni?

- Nawet nie próbuję tego wyjaśniać! To chyba najbardziej szalona i najdziwniejsza rzecz, jaka mi się w życiu przytrafiła.

- Najdziwniejsza, być może. - rzekł z namysłem Holmes.

- A co pan myśli na ten temat?

- Nie twierdzę jeszcze, że to rozumiem. Ta pańska sprawa jest niezwykle złożona, sir Henry. Jeśli uwzględnimy jeszcze śmierć pańskiego wuja, to nie jestem pewien, czy wśród wszystkich tych pięciuset spraw o ogromnym znaczeniu, jakimi się zajmowałem, znalazłaby się choć jedna, która byłaby równie zawiła. Mamy jednak w rękach kilka wątków, i istnieje szansa, że jeśli nie ten, to inny przywiedzie nas do prawdy. Być może stracimy czas, podążając za tym, który zawiedzie nas donikąd, mimo to prędzej czy później musimy natrafić na właściwy.

Zjedliśmy lunch w przyjemnej atmosferze, niewiele mówiąc o problemie, który nas tu zgromadził. Następnie przeszliśmy do prywatnego salonu, gdzie Holmes zapytał Baskerville’a, jakie są jego zamiary.

- Zamierzam się udać do rezydencji Baskerville’ów.

- A kiedy?

- Pod koniec tego tygodnia.

- Ogólnie rzecz biorąc - rzekł Holmes - uważam, że podjął pan rozsądną decyzję. Mam wystarczające dowody świadczące o tym, że tu, w Londynie ktoś depcze panu po piętach, a wśród milionów osób zamieszkujących to wielkie miasto niełatwo odkryć, kto to jest i jakie mogą być jego zamiary. Jeśli są nieprzyjazne, może wyrządzić panu krzywdę, a my nie będziemy w stanie zrobić niczego, aby temu zapobiec. Doktorze Mortimer, czy wie pan, że dziś rano po opuszczeniu mojego domu byliście śledzeni?

Doktor Mortimer gwałtownie zerwał się na nogi.

- Śledzeni! Przez kogo?

- Tego, niestety, nie jestem w stanie powiedzieć. Czy ma pan jakiegoś sąsiada lub znajomego z Dartmoor, który nosi czarną krzaczastą brodę?

- Nie. Ale chwileczkę. No cóż, tak. Barrymore, kamerdyner sir Charlesa, ma taką

brodę.

- Ha! A gdzie jest teraz Barrymore?

- Opiekuje się rezydencją.

- Najlepiej zrobimy, sprawdzając, czy istotnie tam jest, ponieważ nie można wykluczyć, że w rzeczywistości przebywa w Londynie.

- Jak to sprawdzimy?

- Potrzebuję formularza do telegramów. „Czy wszystko gotowe na przyjazd sir Henry’ego?”. Tyle wystarczy. Zaadresujemy to do pana Barrymore’a z rezydencji Baskerville’ów. Gdzie jest najbliższe biuro telegraficzne? W Grimpen. Bardzo dobrze. Drugi telegram wyślemy do naczelnika poczty w Grimpen: „Telegram należy dostarczyć panu Barrymore’owi do rąk własnych. W przypadku jego nieobecności proszę przesłać depeszę zwrotną sir Henry’emu Baskerville’owi, hotel «Northumberland»”. W ten sposób jeszcze przed wieczorem dowiemy się, czy Barrymore pozostaje na swoim miejscu w Devonshire, czy nie.

- Aha! - zabrał głos Henry Baskerville. - A tak przy okazji, doktorze Mortimer, kim jest ten Barrymore?

- To syn dawnego zarządcy, który już nie żyje. Ta rodzina służy w rezydencji od czterech pokoleń. O ile wiem, Barrymore i jego żona są równie godni szacunku jak wszyscy inni w tym hrabstwie.

- Jednakże - rzekł Baskerville - oczywistym jest, że dopóki nikt z mojej rodziny nie zamieszkuje rezydencji, ci ludzie mają wspaniały dom i niewiele do roboty.

- To prawda.

- Czy Barrymore został wymieniony w testamencie sir Charlesa? - zapytał Holmes.

- Oboje odziedziczyli po pięćset funtów.

- Ha! Wiedzieli, że dostaną taką kwotę?

- Tak. Sir Charles bardzo lubił mówić na temat zapisów zawartych w swoim testamencie.

- To niezwykle interesujące.

- Mam nadzieję - odezwał się doktor Mortimer - że nie patrzy pan podejrzliwie na każdego, komu sir Charles coś zapisał, bo mnie także co nieco pozostawił: tysiąc funtów.

- Doprawdy? Wymieniał kogoś jeszcze?

- Przekazał mnóstwo drobnych sum różnym ludziom i wielu publicznym organizacjom charytatywnym. Całą resztę zapisał sir Henry’emu.

- A na ile opiewała ta reszta?

- Siedemset czterdzieści tysięcy funtów.

Holmes zdumiony uniósł brwi.

- Nie miałem pojęcia, że chodzi o tak gigantyczną kwotę - rzekł.

- Sir Charles uchodził za bogacza, jednak nie zdawaliśmy sobie sprawy, jak ogromna była jego fortuna, dopóki nie przejrzeliśmy papierów wartościowych. W sumie jego majątek wart był prawie milion.

- Ho, ho! To stawka, o którą niejeden człowiek mógłby podjąć desperacką grę. Jeszcze jedno pytanie, doktorze Mortimer. Zakładając, że coś by się przytrafiło naszemu obecnemu tu młodemu przyjacielowi - proszę mi wybaczyć tę nieprzyjemną hipotezę - kto odziedziczyłby wówczas rezydencję?

- Ponieważ Rodger Baskerville, młodszy brat sir Charlesa, już zmarł, a nigdy się nie ożenił, rezydencja przypadłaby Desmondom, dalekim kuzynom rodu. James Desmond to starszy człowiek, jest pastorem w Westmorland.

- Dziękuję panu. Wszystkie te szczegóły są niezmiernie interesujące. Poznał pan pana Jamesa Desmonda?

- Tak, przyjechał raz w odwiedziny do sir Charlesa. Sprawiał wrażenie czcigodnego człowieka, wiodącego nieomal święty żywot. Pamiętam, że nie chciał przyjąć jakiegokolwiek legatu od sir Charlesa, choć ten bardzo nalegał, by coś mu pozostawić.

- I ten człowiek, który prowadzi tak proste życie, zostałby dziedzicem fortuny sir Charlesa?

- Odziedziczyłby rezydencję, ponieważ tak postanowiono. Dostałby również w spadku pieniądze, gdyby obecny właściciel, który może oczywiście zrobić z nimi wszystko, na co ma ochotę, nie ustanowił w testamencie inaczej.

- A pan, sir Henry? Sporządził już pan swój testament?

- Nie, panie Holmes. Nie miałem nawet na to czasu, bo dopiero wczoraj dowiedziałem się, jak się sprawy mają. W każdym razie uważam, że pieniądze powinny podążać razem z tytułem i rezydencją. Tego pragnąłby mój biedny wuj. Jak właściciel miałby przywrócić Baskerville’om ich dawny splendor, gdyby brakowało mu gotówki na utrzymanie posiadłości? Dom, ziemia i pieniądze powinny iść ze sobą w parze.

- W istocie.

- No cóż, sir Henry, zgadzam się z panem co do tego, że powinien pan bezzwłocznie udać

się do Devonshire. Mam tylko jedno zastrzeżenie. Z całą pewnością nie może pan jechać sam.

- Doktor Mortimer wraca ze mną.

- Ale doktor Mortimer musi się zajmować swoją praktyką, ponadto mieszka wiele mil od pana. Nawet przy jak najlepszych intencjach prawdopodobnie nie będzie w stanie panu pomóc. Musi pan wziąć kogoś ze sobą, jakiegoś zaufanego człowieka, który zawsze będzie w pobliżu.

- Czy mógłby pan pojechać ze mną, panie Holmes?

- Jeżeli dojdzie do krytycznej sytuacji, spróbuję się tam zjawić osobiście. Proszę jednak zrozumieć, że prowadzę szeroką praktykę detektywistyczną i nieustannie docierają do mnie z wielu miejsc prośby o pomoc. Nie mogę więc zniknąć z Londynu na nieokreślony czas. Obecnie jeden z najbardziej szanowanych ludzi w Anglii jest właśnie oczerniany przez szantażystę i tylko ja jestem w stanie powstrzymać skandal, który mógłby go zrujnować. Widzi pan, że w moim przypadku wyprawa do Dartmoor jest w tej chwili po prostu niemożliwa.

- Kogo w takim razie pan poleca?

Holmes położył dłoń na moim ramieniu.

- Jeśli mój przyjaciel się tego podejmie, to nie ma drugiego takiego człowieka, który powinien czuwać przy pańskim boku, gdy znajdzie się pan w tarapatach. Nikt nie może powiedzieć tego z większą pewnością niż ja.

Propozycja ta całkowicie mnie zaskoczyła, jednak nim zdążyłem cokolwiek powiedzieć, Baskerville schwycił moją dłoń i serdecznie ją uścisnął.

- To naprawdę bardzo miło z pańskiej strony, doktorze Watson - rzekł. - Widzi pan, jak wygląda moja sprawa, i wie pan o niej tyle co ja sam. Jeżeli uda się pan ze mną do rezydencji Baskerville’ów i będzie nade mną czuwał, nigdy mu tego nie zapomnę.

Zawsze fascynowała mnie perspektywa przygody, a słowa Holmesa i skwapliwość, z jaką baronet powitał mnie jak swego druha, bardzo mi pochlebiły.

- Z przyjemnością z panem pojadę - odparłem. - Nie wiem, jak mógłbym lepiej wykorzystać swój czas.

- I będziesz mi składał szczegółowe raporty - rzekł Holmes. - Gdy zaczną się kłopoty, a dojdzie do tego na pewno, pokieruję twoimi działaniami. Zakładam, że wszyscy panowie będą gotowi do soboty?

- Czy odpowiada to doktorowi Watsonowi?

- Jak najbardziej.

- W takim razie, o ile nic nie ulegnie zmianie, spotkamy się w sobotę o dziesiątej trzydzieści w pociągu odchodzącym z Paddington.

Wstaliśmy, kierując się do wyjścia, gdy nagle Baskerville zerwał się z okrzykiem triumfu i zanurkował w kąt pokoju, wyciągając spod szafki brązowy but.

- Mój zgubiony but! - zawołał.

- Oby wszystkie trudności rozwiały się równie łatwo - rzekł Sherlock Holmes.

- A jednak to bardzo dziwna sprawa - zauważył doktor Mortimer. - Przed lunchem niezwykle dokładnie przeszukałem ten pokój.

- Ja również - zapewnił sir Baskerville. - Sprawdziłem tu każdy zakamarek.

- Z całą pewnością nie było tutaj tego buta.

- W takim razie kelner musiał go tu zostawić, kiedy jedliśmy lunch.

Posłano po Niemca, ten jednak uparcie utrzymywał, że nic o tym nie wie, i dalsze dopytywanie niczego nie wyjaśniło. Przybyła w ten sposób kolejna pozycja do tej nieustannie rosnącej i pozornie niemającej żadnego sensu listy drobnych niewytłumaczalnych epizodów, które następowały tak szybko jeden po drugim. Pomijając nawet ponurą historię związaną ze śmiercią sir Charlesa, mieliśmy do czynienia z szeregiem niewyjaśnionych wypadków, które wydarzyły się w ciągu zaledwie dwóch dni: otrzymanie spreparowanego z wycinków listu, czarnobrody szpieg w kabriolecie, utrata nowego brązowego buta, utrata starego czarnego buta, a teraz jeszcze odzyskanie tego pierwszego. Gdy wracaliśmy dorożką na Baker Street, Holmes milczał przez całą drogę, a jego ściągnięte brwi i skupiona twarz świadczyły o tym, że podobnie jak ja pochłonięty był szukaniem schematu, do którego wszystkie te dziwne i na pozór niezwiązane ze sobą epizody można by było dopasować. Przez całe popołudnie aż do późnego wieczora siedział pogrążony w myślach, otoczony kłębami tytoniowego dymu.

Przed samym obiadem dostarczono dwa telegramy. Pierwszy z nich brzmiał: „Właśnie się dowiedziałem, że Barrymore jest w rezydencji. Baskerville”. Drugi zaś: „Zgodnie ze wskazówkami byłem w dwudziestu trzech hotelach, lecz z przykrością donoszę, że nie zdołałem znaleźć pociętej strony «Timesa». CARTWRIGHT”.

- Tak oto urywają się dwa moje tropy, Watsonie. Nie ma nic bardziej stymulującego niż sprawa nieukładająca się po twojej myśli. Musimy się rozejrzeć za jakimiś innymi śladami.

- Wciąż jeszcze mamy dorożkarza, który woził tego szpiega.

- Dokładnie. Wysłałem telegram, by dowiedzieć się jego nazwiska i adresu z oficjalnego rejestru. Nie byłbym zaskoczony, gdyby właśnie nadchodziła odpowiedź na moje pytanie.

Dźwięk dzwonka, który rozległ się w tym momencie, potwierdził przeczucia Holmesa. Drzwi się otworzyły, i do pokoju wszedł prosty mężczyzna, w którym rozpoznaliśmy naszego dorożkarza.

- Otrzymałem wiadomość z centrali, że jakiś dżentelmen spod tego adresu dopytywał się o dorożkę numer 2704 - powiedział. - Jeżdżę tą dorożką od siedmiu lat i nikt nigdy nie zgłaszał żadnych skarg. Przyszedłem tutaj prosto z Yard, aby zapytać pana wprost, jakie ma pan zastrzeżenia.

- Ależ absolutnie żadnych, mój dobry człowieku - odparł Holmes. - Wręcz przeciwnie, mam tu dla pana pół suwerena, jeśli udzieli pan jasnej odpowiedzi na moje pytanie.

- No cóż, w takim razie wygląda na to, że mam dziś dobry dzień - rzekł dorożkarz z szerokim uśmiechem. - Czego chciałby się pan dowiedzieć, sir?

- Przede wszystkim pańskiego nazwiska i adresu, na wypadek gdybym znów pana potrzebował.

- John Clayton, Turpey Street 3, Borough. Moja dorożka należy do Shipleyyard, przy stacji Waterloo.

Holmes zanotował sobie te informacje.

- A teraz, panie Clayton, proszę mi opowiedzieć o kliencie, który zjawił się dziś o dziesiątej rano i obserwował ten dom, a następnie śledził dwóch dżentelmenów na Regent Street.

Mężczyzna wyglądał na zaskoczonego i trochę zakłopotanego.

- Hm, nie ma sensu, żebym panu o tym opowiadał, bo wygląda na to, że wie pan już tyle co i ja - odparł. - Prawdę mówiąc, ten mężczyzna wyjawił mi, że jest detektywem, i prosił, bym nikomu o tym nie wspominał.

- Mój przyjacielu, to bardzo poważna sprawa, a pan sam może się znaleźć w dość kłopotliwej sytuacji, jeśli będzie próbował coś przede mną zataić. Twierdzi pan, że klient wspomniał, iż jest detektywem?

- Tak.

- A kiedy to powiedział?

- Na odchodnym.

- Powiedział coś jeszcze?

- Wymienił swoje nazwisko.

Holmes rzucił mi szybkie, triumfalne spojrzenie.

- Och, podał swoje nazwisko? Doprawdy, bardzo nierozsądnie. A jakież to nazwisko wymienił?

- Powiedział - odparł dorożkarz - że nazywa się Sherlock Holmes.

Nigdy nie zdarzyło mi się widzieć mojego przyjaciela tak kompletnie zaskoczonego jak wówczas, gdy usłyszał odpowiedź dorożkarza. Przez chwilę siedział zdumiony, milcząc. Następnie wybuchnął donośnym śmiechem.

- Punkt dla niego, Watsonie. Nie da się zaprzeczyć, że mnie przechytrzył - powiedział. -Cios równie szybki i zręczny jak mój własny. Tym razem bardzo pięknie wystrychnął mnie na dudka. A więc nazywał się Sherlock Holmes, tak?

- Tak, sir. Takie nazwisko podał ten dżentelmen.

- Doskonale! Teraz niech mi pan powie, skąd go pan zabrał. I proszę mi opowiedzieć

0 wszystkim, co się wydarzyło.

- Przywołał moją dorożkę o wpół do dziesiątej na Trafalgar Square. Powiedział, że jest detektywem, i zaproponował mi dwie gwinee, jeśli przez cały dzień będę robił dokładnie to, co mi powie, nie zadając żadnych pytań. Z ochotą na to przystałem. Najpierw pojechaliśmy pod hotel „Northumberland” i czekaliśmy tam, dopóki nie wyszło z niego dwóch dżentelmenów, którzy wsiedli do jednej ze stojących przed hotelem dorożek. Jechaliśmy za nimi, dopóki nie zatrzymali się gdzieś w tej okolicy.

- Konkretnie pod tymi drzwiami - powiedział Holmes.

- Nie jestem tego pewien, ośmielę się jednak stwierdzić, że mój klient doskonale o tym wiedział. Zatrzymaliśmy się mniej więcej w połowie ulicy i czekaliśmy przez półtorej godziny. Potem tych dwóch dżentelmenów minęło nas pieszo, a my śledziliśmy ich na Baker Street, a później.

- Wiem - rzekł Holmes.

- Tak było, dopóki nie przejechaliśmy trzech czwartych Regent Street. Wtedy mój klient otworzył okienko w dachu i krzyknął, że mam natychmiast pędzić na stację Waterloo. Pogoniłem kobyłę batem i dojechaliśmy tam w niecałe dziesięć minut. Zapłacił mi obiecane dwie gwinee

1 poszedł na stację. Gdy już odchodził, odwrócił się i powiedział: „Może cię zainteresuje, że woziłeś pana Sherlocka Holmesa”. Tak się właśnie dowiedziałem, jak się nazywał.

- Rozumiem. A potem już go pan nie widział?

- Nie, od chwili gdy zniknął na stacji.

- A jak by pan opisał pana Sherlocka Holmesa?

Dorożkarz podrapał się po głowie.

- No cóż, tak naprawdę to wcale niełatwo opisać tego dżentelmena. Na oko miał jakieś czterdzieści lat i był średniego wzrostu, o jakieś dwa czy trzy cale niższy od pana, sir. Odziany jak człowiek z wyższych sfer, był blady i miał czarną brodę, prosto przyciętą na końcu. Nie wiem, czy mogę coś więcej o nim powiedzieć.

- Jakiego koloru miał oczy?

- Tego nie jestem w stanie sobie przypomnieć.

- Niczego już pan więcej nie pamięta?

- Nie, sir. To wszystko.

- Trudno, w takim razie tu jest pańskie pół suwerena. I czeka kolejne, jeśli będzie pan w stanie dostarczyć mi nowych informacji. Dobranoc!

- Dobranoc, sir. I dziękuję.

John Clayton wyszedł, chichocząc, a Holmes wzruszył ramionami i zwrócił się do mnie ze smutnym uśmiechem.

- I tak oto urywa się nasz trzeci trop, więc dotarliśmy do punktu, z którego wyszliśmy -powiedział. - Co za chytry drań. Wiedział, pod jakim numerem mieszkam. Wiedział, że sir Henry Baskerville zwrócił się do mnie o radę. Na Regent Street zobaczył mnie i rozpoznał, domyślił się, że zapamiętałem numer jego dorożki i że dotrę do woźnicy, a więc przysłał mi tę bezczelną wiadomość. Mówię ci, Watsonie, tym razem mamy wroga, który nam dorównuje. W Londynie dał mi szacha i mata. Mogę ci tylko życzyć, żeby w Devonshire bardziej ci się poszczęściło. Ale nie jest mi z tym lekko.

- Z czym?

- Z tym, że cię tam wysyłam. To paskudna sprawa, Watsonie. Paskudna, niebezpieczna sprawa. I im więcej się o niej dowiaduję, tym mniej mi się podoba. Tak, mój drogi przyjacielu, możesz się z tego śmiać, ale daję ci słowo, że bardzo się ucieszę, gdy już zdrowy i bezpieczny powrócisz na Baker Street.

Rozdział szósty

Sir Henry i doktor Mortimer byli gotowi w umówionym dniu, i zgodnie z planem wyruszyliśmy razem do Devonshire. Sherlock Holmes odwiózł mnie na stację i przed odjazdem udzielił mi ostatnich rad i wskazówek.

- Nie chcę, żebyś miał jakiekolwiek uprzedzenia, Watsonie, nie będę więc ci sugerował żadnych moich teorii - powiedział. - Chciałbym po prostu, byś relacjonował mi fakty, najpełniej jak to będzie możliwe. Tymczasem wyciąganie wniosków możesz pozostawić mnie.

- Jakiego rodzaju fakty? - spytałem.

- Wszystko, co może się wydawać, że ma wpływ na sprawę, choćby tylko pośrednio. A zwłaszcza relacje pomiędzy młodym Baskerville’em a jego sąsiadami czy jakiekolwiek nowe szczegóły dotyczące okoliczności śmierci sir Charlesa. W ciągu ostatnich paru dni sam próbowałem się kilku rzeczy dowiedzieć, obawiam się jednak, że bez pozytywnych rezultatów. Tylko jedno wydaje się pewne, a mianowicie to, że James Desmond, następny w kolejności dziedzic po sir Charlesie, jest starszym dżentelmenem o bardzo życzliwym usposobieniu, tak więc te zajścia, o jakich wiemy, nie mają z nim nic wspólnego. Jestem przeświadczony, że możemy wykluczyć go całkowicie z naszych rozważań. Pozostają więc ludzie z wrzosowiska mieszkający wokół posiadłości sir Henry’ego Baskerville’a.

- Czy nie byłoby dobrze najpierw pozbyć się tej pary Barrymore’ów?

- Absolutnie nie! Nie mógłbyś popełnić większego błędu. Jeśli są niewinni, byłoby to okrutną niesprawiedliwością, jeżeli zaś są winni, zniweczylibyśmy wszelkie szanse, aby im to udowodnić. Nie, nie. Zachowamy ich na naszej liście podejrzanych. No i jest jeszcze stajenny z rezydencji, o ile sobie dobrze przypominam. Są dwaj rolnicy z wrzosowiska. Jest nasz przyjaciel, doktor Mortimer, który, jak mniemam, jest bardzo uczciwym człowiekiem, no i jego żona, o której nie wiemy nic. Poza tym mamy jeszcze tego przyrodnika, Stapletona, i jego siostrę, ponoć młodą atrakcyjną damę. Jest też pan Frankland z Lafterhall, o którym też nic nie wiemy, a także paru innych sąsiadów. To są ludzie, na których powinieneś skupić swoją uwagę.

- Postaram się najlepiej, jak potrafię.

- Zakładam, że masz broń?

- Tak, pomyślałem, że rozsądnie będzie wziąć ją ze sobą.

- Z całą pewnością. Trzymaj pod ręką rewolwer w dzień i w nocy i nigdy nie zaniedbuj

środków ostrożności.

Nasi towarzysze zarezerwowali już przedział w wagonie pierwszej klasy i czekali na nas na peronie.

- Nie, nie mamy żadnych nowych wieści - odparł doktor Mortimer na pytania mojego przyjaciela. - Mogę jedynie pana zapewnić, że w ciągu ostatnich dwóch dni nie byliśmy śledzeni. Zawsze gdy wychodziliśmy, zachowywaliśmy absolutną czujność, nikt więc nie mógł umknąć naszej uwadze.

- Zakładam, że przez cały czas trzymali się panowie razem?

- Z wyjątkiem wczorajszego popołudnia. Zazwyczaj gdy przyjeżdżam do miasta, jeden dzień przeznaczam wyłącznie na rozrywki. Spędziłem go więc w muzeum College of Surgeons.

- A ja poszedłem popatrzeć na ludzi w parku - powiedział Baskerville. - Ale nie mieliśmy żadnych kłopotów.

- Niemniej było to nierozsądne - rzekł Holmes bardzo poważnie, potrząsając głową. -Bardzo pana proszę, sir Henry, żeby nigdzie nie chodził pan sam. Jeśli będzie pan tak postępował, przytrafi się mu jakieś wielkie nieszczęście. Znalazł się pański drugi but?

- Nie, sir. Przepadł na dobre.

- No proszę. To bardzo interesujące. Cóż, w takim razie do zobaczenia - dodał, gdy pociąg ruszył z peronu. - Sir Henry, proszę pamiętać o jednym zdaniu z tej dziwacznej starej legendy, którą odczytał nam doktor Mortimer. Niech pan wystrzega się wrzosowiska w tych ciemnych godzinach, gdy moce zła są najsilniejsze.

Obejrzałem się, kiedy peron został już daleko za nami. Dostrzegłem wysoką szczupłą sylwetkę Holmesa, który stał bez ruchu i patrzył w naszą stronę.

Podróż minęła nam szybko i przyjemnie. Spędziłem czas, zaznajamiając się bliżej z moimi dwoma towarzyszami i bawiąc się ze spanielem doktora Mortimera. Po kilku zaledwie godzinach brunatna ziemia nabrała rdzawej barwy, a glina ustąpiła miejsca granitowi. Brązowe krowy pasły się na otoczonych żywopłotami polach, których wysokie trawy i bujniejsza roślinność świadczyły o łagodniejszym, ale wilgotniejszym klimacie. Młody Baskerville z zaciekawieniem wyglądał przez okno i wydawał z siebie okrzyki zachwytu, rozpoznając znane sobie elementy scenerii hrabstwa Devon.

- Zwiedziłem większą część świata, odkąd stąd wyjechałem, doktorze Watson -powiedział. - Nigdy jednak nie widziałem miejsca, które mogłoby się równać z tym.

- Ja zaś nigdy nie spotkałem człowieka z Devonshire, który by nie kochał swojego hrabstwa - zauważyłem.

- Zależy to w równym stopniu od pochodzenia ludzi co od samego hrabstwa - rzekł doktor Mortimer. - Jeden rzut oka na naszego przyjaciela zdradza, że okrągły kształt jego głowy charakterystyczny dla Celtów wiąże się z celtyckim entuzjazmem i silnym przywiązaniem do ziemi. Czaszka biednego sir Charlesa była bardzo rzadkiego typu, w połowie celtycka, w połowie iweryjska. Ale musiał być pan bardzo młody, gdy ostatni raz widział pan rezydencję Baskerville’ów, prawda?

- Byłem kilkunastoletnim chłopcem, gdy zmarł mój ojciec. Nigdy nie widziałem rezydencji, bo mieszkaliśmy w małym domku na południowym wybrzeżu Anglii. Stamtąd udałem się prosto do przyjaciela w Ameryce. Mogę panów zapewnić, że to wszystko jest dla mnie równie nowe co dla doktora Watsona. I nie mogę się już doczekać, by ujrzeć wrzosowisko!

- Doprawdy? Wobec tego pańskie życzenie z łatwością się spełnia, bo tu właśnie po raz pierwszy otwiera się na nie widok - powiedział doktor Mortimer, wskazując na okno wagonu.

Nad zielonymi prostokątami pól i niską linią lasu wznosiło się w dali szare melancholijne wzgórze o postrzępionym szczycie, ciemne i zamglone niczym jakiś fantastyczny krajobraz ze snu. Baskerville siedział przez pewien czas, w milczeniu się w nie wpatrując. Mogłem wyczytać z jego skupionej twarzy, jak wiele dla niego znaczyło po raz pierwszy ujrzeć to dziwne miejsce, gdzie mężczyźni z jego rodu panowali od tak dawna i pozostawili po sobie niezatarte wspomnienie. Siedział tak w swym tweedowym garniturze w kącie zwykłego wagonu kolejowego i choć mówił z amerykańskim akcentem, gdy spojrzałem w jego śniadą wyrazistą twarz, silniej niż kiedykolwiek przedtem poczułem, że jest prawdziwym potomkiem tej długiej linii władczych arystokratów o ognistym temperamencie. Jego krzaczaste brwi, delikatne nozdrza i wielkie piwne oczy wyrażały dumę, odwagę i siłę. Jeśli na tym złowrogim wrzosowisku czekać nas miało trudne i niebezpieczne zadanie, był to przynajmniej towarzysz, z którym można było podjąć ryzyko, nie tracąc przy tym pewności, że dzielnie stawi mu czoła.

Pociąg zatrzymał się na niewielkiej stacji, gdzie wysiedliśmy. Na zewnątrz, za niskim białym ogrodzeniem, czekał na nas powóz zaprzężony w parę krępych i silnych koni. Nasze przybycie było najwyraźniej ważnym wydarzeniem, bo zjawił się kierownik stacji, a bagażowi stłoczyli się wokół, żeby odnieść nasze rzeczy. To była miła, skromna miejscowość, z zaskoczeniem jednak spostrzegłem, że przy bramie stoi dwóch uzbrojonych mężczyzn, ubranych w ciemne uniformy. Oparci o swoje krótkie karabiny bacznie się nam przyglądali, gdy przechodziliśmy obok.

Stangret, sękaty niski człowiek o twardych rysach, powitał sir Henry’ego Baskerville’a i po kilku minutach pędziliśmy już szeroką białą drogą. Pofalowane pastwiska po jej obu stronach wznosiły się coraz wyżej, a stare domy z facjatkami wyzierały spośród zieleni gęstego listowia. Jednakże za tym spokojnym krajobrazem, oblanym słonecznym światłem, coraz wyraźniej wznosiła się ciemniejąca na tle wieczornego nieba długa ponura linia wrzosowiska, przerywana gdzieniegdzie postrzępionymi złowieszczymi wzgórzami.

Powóz skręcił w boczny trakt. Jechaliśmy pod górę wąskimi koleinami od stuleci wyjeżdżonymi przez koła, a po obu stronach drogi wznosiły się wały ciężkie od ociekającego wilgocią mchu i mięsistych liści języcznika. Rdzawe paprocie i cętkowane liście jeżyn błyszczały w świetle zachodzącego słońca. Wciąż pnąc się pod górę, minęliśmy wąski granitowy mostek i przejechaliśmy nad głośno szumiącym wartkim strumieniem, spienionym i huczącym pomiędzy szarymi głazami. Droga i strumień wiły się przez dolinę gęsto porośniętą niskimi dębami i jodłami.

Na każdym zakręcie Baskerville wydawał z siebie okrzyki zachwytu, energicznie rozglądając się dookoła i zadając niezliczone pytania. Dla niego wszystko było tutaj piękne, ja tymczasem odczuwałem nutki melancholii unoszące się nad tą okolicą, na której tak wyraźnie odcisnęło się piętno zbliżającego się ku końcowi roku. Żółte liście wyścielały drogę i z furkotem opadały na nasz powóz. Skrzypienie kół milkło, gdy przejeżdżaliśmy przez kopce gnijących liści, które wydawały mi się niczym smutne podarunki, jakie natura rzucała przed powóz powracającego dziedzica Baskerville’ów.

- Hola! - krzyknął nagle doktor Mortimer. - A to co?

Przed nami wznosiła się krzywizna porośniętego wrzosem pagórka, zewnętrzne pasmo wrzosowiska. Na jego szczycie widniała ciemna ponura sylwetka - konny żołnierz z karabinem na ramieniu, niczym statua jeźdźca umieszczona na piedestale. Obserwował drogę, którą akurat podróżowaliśmy.

- Co to ma znaczyć, Perkinsie? - spytał doktor Mortimer.

Nasz woźnica odwrócił się lekko na siedzeniu.

- Z Princetown zbiegł więzień, sir. Jest na wolności już od trzech dni, i strażnicy obserwują wszystkie drogi i stacje, ale do tej pory go nie znaleziono. Tutejszym rolnikom to się

nie podoba, sir.

- Domyślam się, że dostaną pięć funtów, jeśli udzielą jakiejś informacji o nim?

- Tak, sir, ale szansa otrzymania pięciu funtów jest niczym wobec tego, że ktoś może poderżnąć im gardło. Widzi pan, to nie jest jakiś zwykły więzień. Ten człowiek zabiłby za nic.

- Doprawdy? A kim on jest?

- To Selden, morderca z Notting Hill.

Dobrze pamiętałem tę sprawę, ponieważ Holmes interesował się nią kiedyś ze względu na szczególne okrucieństwo i bezsensowną brutalność cechujące wszystkie działania tego zabójcy. Przekształcenie wyroku śmierci na dożywocie związane było z pewnymi wątpliwościami, czy jest on całkowicie zdrowy na umyśle, tak nieludzkie były bowiem jego zbrodnie.

Nasz powóz wjechał na szczyt wzniesienia, i przed nami otworzyła się ogromna przestrzeń wrzosowiska, poznaczona ostrymi, urwistymi kopcami i skalistymi wzgórzami. Powiał od niego zimny wiatr i przeszył nas wszystkich lodowaty dreszcz. Gdzieś tam, na upiornym pustkowiu, czaił się ten ścigany przestępca, kryjąc się w jakiejś norze niczym dzikie zwierzę, z sercem wypełnionym nienawiścią wobec całej ludzkiej rasy, która go odrzuciła. Tylko tego brakowało, by dopełnić przygnębiającego obrazu jałowego pustkowia, przeszywanego zimnym wiatrem, i ciemniejącego nieba. Nawet Baskerville zamilkł i otulił się szczelniej płaszczem.

Za nami, w dole, pozostały żyzne tereny. Obejrzeliśmy się, aby raz jeszcze na nie spojrzeć. W ukośnych promieniach słońca wędrującego nisko nad horyzontem strumienie wydawały się niczym złote nici, połyskujące na tle rdzawej, świeżo zaoranej ziemi i szerokiej gęstwiny lasów. Droga przed nami stawała się z każdą chwilą coraz bardziej ponura i dzika. Biegła wśród rdzawooliwkowych stoków upstrzonych gigantycznymi głazami. Od czasu do czasu mijaliśmy jakieś domostwa o kamiennych ścianach i szarych dachach, nie porastał ich jednak żaden bluszcz, który łagodziłby ich surowe kontury. Nagle znaleźliśmy się nad zagłębieniem w kształcie niecki pokrytym połaciami skarlałych dębów i jodeł, poskręcanych i powyginanych przez wściekłe wichry wiejące tu latami. Nad drzewami wznosiły się dwie wysokie wąskie wieże. Woźnica wskazał na nie swoim biczem.

- Rezydencja Baskerville’ów - powiedział.

Dziedzic powstał i wpatrywał się w budowlę z zarumienioną twarzą i błyszczącymi oczyma. Kilka minut później dotarliśmy do stróżówki przy bramie wykonanej z kutego żelaza. Naznaczone zębem czasu filary po obu stronach zarysowane były plamami porostów i zwieńczone głowami dzików z herbu Baskerville’ów. Ze stróżówki została dziś tylko ruina z czarnego granitu o obnażonych krokwiach, jednak naprzeciw niej stał nowy budynek, zaledwie w połowie ukończony - pierwszy efekt wykorzystywania złota zdobytego przez sir Charlesa w południowej Afryce.

Wjechaliśmy bramą w aleję, gdzie turkot kół znów głuszyły zwiędłe liście, a gałęzie starych drzew splecione ze sobą tworzyły mroczny tunel nad naszymi głowami. Baskerville wzdrygnął się, patrząc na długi ciemny podjazd, na którego końcu migotała niczym widmo sylwetka domostwa.

- Czy to się stało tutaj? - zapytał ściszonym głosem.

- Nie, nie. Cisowa aleja jest po drugiej stronie.

Młody dziedzic rozejrzał się wokół z posępnym obliczem.

- Nic dziwnego, że mój wuj czegoś się obawiał - powiedział. - To miejsce wystraszyłoby każdego. W ciągu sześciu miesięcy każę tu i przed samą rezydencją zainstalować latarnie elektryczne, a wtedy go, panowie, nie poznacie.

Aleja wyprowadziła nas na rozległą przestrzeń pokrytą murawą. Przed nami znajdował się dom w całej swej okazałości. W gasnącym świetle dnia dostrzegłem, że jego centralną część stanowiła ciężka bryła z wysuniętym gankiem. Cały front porastał bluszcz, choć go gdzieniegdzie wycięto, by odsłonić okno czy herb Baskerville’ów prześwitujący przez ciemną zasłonę zieleni. Nad tą główną bryłą wznosiły się dwie wieże, bardzo stare, zwieńczone krenelażem i podziurawione licznymi otworami strzelniczymi. Po obu stronach wież rozciągały się nowocześniejsze skrzydła budynku wzniesione z czarnego granitu. Z ciężkich wielodzielnych okien sączyło się słabe światło, a z jednego z wysokich kominów nad stromym, spadzistym dachem wzbijał się w niebo pojedynczy słup czarnego dymu.

- Witamy w rezydencji Baskerville’ów, sir Henry!

Wysoki mężczyzna wyłonił się z cienia ganku i otworzył drzwiczki powozu. Na tle żółtego światła widocznego z wnętrza pojawiła się sylwetka kobiety, która również podeszła i pomagała teraz mężowi przy naszych bagażach.

- Nie będzie pan miał nic przeciwko temu, jeśli pojadę prosto do domu, sir Henry? -spytał doktor Mortimer. - Żona na mnie czeka.

- Ale niechże pan zostanie chociaż na kolację!

- Nie, muszę jechać. Prawdopodobnie w domu czeka mnie jeszcze praca. Zostałbym, żeby oprowadzić pana po posiadłości, ale Barrymore będzie lepszym przewodnikiem niż ja. Do zobaczenia. I proszę się nie wahać posłać po mnie, we dnie czy w nocy, kiedy tylko będę mógł się na coś przydać.

Turkot kół ucichł na podjeździe. Sir Henry i ja weszliśmy do przedsionka, a za nami z ciężkim odgłosem zatrzasnęły się drzwi. Znaleźliśmy się w pięknej sali - wielkim, przestronnym pomieszczeniu podpieranym ogromnymi poczerniałymi ze starości dębowymi słupami. W olbrzymim staromodnym kominku, za wysoką żelazną kratą, strzelał i trzaskał ogień. Sir Henry i ja wyciągnęliśmy w jego kierunku dłonie, bo przemarzliśmy podczas długiej podróży. Następnie rozejrzeliśmy się po komnacie. Ujrzeliśmy duży wysoko umieszczony stary witraż, dębowe boazerie, głowy jeleni i herby wiszące na ścianach. Wszystko to wydawało się przyćmione i ponure w słabym świetle wiszącej pośrodku lampy.

- Jest dokładnie taka, jak ją sobie wyobrażałem - powiedział sir Henry. - Czyż to nie sama kwintesencja starej rodowej siedziby? Pomyśleć tylko, że moi przodkowie żyli tu przez pięćset lat! Sama myśl o tym jest niezwykła.

Zauważyłem, że gdy się rozglądał, na jego śniadej twarzy zapłonął chłopięcy entuzjazm. Mimo że światło padało dokładnie tam gdzie stał, na ścianach kładły się długie cienie, wiszące nad młodym dziedzicem niczym czarna kopuła.

Barrymore, który poszedł zanieść bagaże do naszych pokoi, teraz powrócił i stał przed nami, z szacunkiem czekając na dalsze dyspozycje. Był mężczyzną o wyjątkowym wyglądzie, wysokim, przystojnym, z czarną prosto przystrzyżoną brodą i bladą twarzą o szlachetnych rysach.

- Czy życzy pan sobie, by natychmiast podano kolację, sir?

- Jest już gotowa?

- Będzie gotowa za kilka minut, sir. W pokojach znajdą panowie gorącą wodę. Sir Henry, ja i moja żona będziemy bardzo szczęśliwi, mogąc zostać z panem aż do chwili, gdy podejmie pan nowe decyzje. Jednak rozumie pan zapewne, że odtąd ten dom będzie wymagał znacznie liczniejszej służby.

- Dlaczegóż to?

- Sir, chodzi mi tylko o to, że sir Charles był starszym człowiekiem, i oboje z żoną byliśmy w stanie zatroszczyć się o wszystkie jego potrzeby. Pan będzie zapewne częściej pragnął towarzystwa, potrzebne więc będą zmiany w całym domu.

- Czy to znaczy, że chcecie odejść?

- Tylko wówczas, jeśli będzie pan sobie tego życzył, sir.

- Ale twoja rodzina mieszkała z naszą od wielu pokoleń, prawda? Byłoby mi przykro, gdybym miał rozpocząć nowe życie tutaj, zrywając tę starą rodzinną więź.

Wydawało mi się, że dostrzegam oznaki poruszenia na bladej twarzy kamerdynera.

- Też tak to widzę, sir. Podobnie jak moja żona. Jednak prawdę mówiąc, oboje byliśmy bardzo przywiązani do sir Charlesa. Jego śmierć była dla nas szokiem, i teraz w tym otoczeniu czujemy się bardzo przygnębieni. Obawiam się, że już nigdy się na dobre nie odnajdziemy w rezydencji Baskerville’ów.

- Co zamierzacie zrobić?

- Mam nadzieję, że uda nam się otworzyć własny interes. Dzięki hojności sir Charlesa mamy akurat na to środki. A teraz, sir, powinienem chyba pokazać panom ich pokoje.

Nad starym holem znajdowała się kwadratowa galeryjka z balustradą, na którą prowadziły podwójne schody. Z tego centralnego punktu biegły dwa korytarze, ciągnące się przez całą długość budynku i prowadzące do wszystkich sypialni. Sypialnie moja i Baskerville’a znajdowały się w tym samym skrzydle, właściwie prawie ze sobą sąsiadowały.

Pokoje na górze były urządzone znacznie bardziej nowocześnie niż centralna część domu, a jasne tapety i liczne świece łagodziły nieco ponure wrażenie, czające się w moim umyśle od chwili przyjazdu. Jednakże jadalnia, do której wchodziło się z holu, była posępnym miejscem pełnym cieni. W tej długiej komnacie znajdowało się podwyższenie, gdzie zasiadali domownicy, na które wchodziło się po stopniach. Niższa część była zarezerwowana dla służby. Przy jednym końcu sali jadalnej znajdowała się galeryjka dla minstreli. Nad naszymi głowami biegły czarne dźwigary, podtrzymujące ściemniałe od dymu sklepienie. Niegdyś, gdy rozświetlały je zapalone pochodnie, a wnętrze rozbrzmiewało odgłosami barwnej starodawnej uczty, mogło być tu weselej. Teraz jednak, kiedy dwóch odzianych na czarno dżentelmenów siedziało w niewielkim kręgu światła rzucanego przez osłoniętą lampę, mimowolnie miało się ochotę zniżyć głos, a w duszę wdzierał się smutek.

Z obrazów na ścianach spoglądali na nas przodkowie w najróżniejszych ubiorach, od elżbietańskiego rycerza aż po strojnisia z okresu regencji, onieśmielając nas swym milczącym towarzystwem. Rozmawialiśmy niewiele, i bardzo się cieszyłem, gdy posiłek wreszcie dobiegł końca, a my mogliśmy przejść do nowoczesnej sali bilardowej i zapalić papierosa.

- Słowo daję, nie jest to zbyt radosne miejsce - powiedział sir Henry. - Przypuszczam, że można się do niego przyzwyczaić, ale w tej chwili czuję się trochę tak, jakbym tutaj nie pasował. Nie dziwię się, że mój wuj stał się nieco nerwowy, mieszkając zupełnie sam w takim domu. Jeśli nie ma pan nic przeciwko temu, doktorze, położymy się dzisiaj wcześnie spać. Być może rano wszystko przedstawi nam się w jaśniejszych barwach.

Zanim poszedłem do łóżka, rozsunąłem zasłony i wyjrzałem przez okno. Zobaczyłem trawnik przed drzwiami do rezydencji. Nieco dalej dwa zagajniki jęczały i drżały pod wpływem wzmagającego się wichru. Przez szczelinę w gnanych wiatrem chmurach prześwitywał sierp księżyca. W jego zimnym świetle ujrzałem postrzępioną linię skał za drzewami i długą niską krzywiznę melancholijnego wrzosowiska. Zasunąłem story, przekonany, że moje ostatnie wrażenie potwierdziło jedynie to poprzednie.

A jednak nie miała to być ostatnia przygoda tego dnia. Byłem zmęczony, ale nie mogłem zasnąć. Nieustannie przewracałem się z boku na bok, jednak upragniony sen nie nadchodził. Gdzieś daleko zegar z kurantem wybijał kolejne kwadranse, lecz poza tym nad starym domem zawisła martwa cisza. A potem nagle, w samym środku nocy, do moich uszu dotarł dźwięk, wyraźny i wibrujący, którego nie sposób było pomylić z niczym innym. To był szloch kobiety. Stłumiony, zduszony szloch kogoś udręczonego niemożliwym do opanowania smutkiem. Usiadłem na łóżku i w skupieniu słuchałem. Dźwięk nie mógł dobiegać z zewnątrz, z całą pewnością jego źródło znajdowało się gdzieś w domu. Przez pół godziny, z nerwami napiętymi do granic możliwości, czekałem, jednak płacz już się nie powtórzył, nie usłyszałem też żadnego innego dźwięku z wyjątkiem kurantów zegara i szelestu bluszczu porastającego ścianę.

Rozdział siódmy

Świeże piękno poranka zatarło nieco w naszych umysłach ponure wrażenie, jakie pozostawiło w nas obu pierwsze zetknięcie z rezydencją Baskerville’ów. Gdy razem z sir Henrym siedzieliśmy przy śniadaniu, przez wysokie wielodzielne okna spływały ku nam promienie słońca, a witraże z herbami tworzyły jasne kolorowe plamy. W złocistym świetle dnia ciemna boazeria lśniła niczym brąz, i trudno było uwierzyć, że rzeczywiście była to ta sama komnata, która poprzedniego wieczoru wprawiła nas w tak ponury nastrój.

- Przypuszczam, że możemy winić tylko samych siebie, a nie dom - powiedział baronet. - Byliśmy zmęczeni podróżą i przemarznięci, więc całe to miejsce wydało nam się szare i przygnębiające. Teraz czujemy się wypoczęci i mamy na wszystko inne spojrzenie.

- A jednak nie do końca było to wytworem naszej wyobraźni - odparłem. - Czy nie słyszał pan przypadkiem, jak ktoś w nocy szlochał? Wydaje mi się, że to była kobieta.

- To ciekawe, bo kiedy już zasypiałem, odniosłem wrażenie, że słyszę coś takiego. Przez jakiś czas czekałem, ale już się nie powtórzyło, doszedłem więc do wniosku, że to był tylko sen.

- Ja słyszałem to bardzo wyraźnie. Jestem przekonany, że naprawdę był to płacz kobiety.

- Musimy zaraz to sprawdzić. - Zadzwonił, a gdy Barrymore przyszedł, zapytał go, czy potrafi jakoś wyjaśnić to, co usłyszeliśmy. Zdawało mi się, że na dźwięk słów młodego pana blade oblicze kamerdynera zbielało jeszcze bardziej.

- W tym domu są tylko dwie kobiety, sir Henry - odparł. - Jedna z nich to kucharka, która śpi w drugim skrzydle. Drugą jest moja żona, i mogę panów zapewnić, że to nie ona płakała tej nocy.

A jednak mówiąc to, skłamał, ponieważ tak się złożyło, że po śniadaniu spotkałem panią Barrymore w długim korytarzu. Była potężną spokojną kobietą o ciężkich rysach i surowych ustach. Nagle jej twarz znalazła się w pełnym słońcu, i wówczas zdradziły ją oczy, zaczerwienione, patrzące na mnie spod zapuchniętych powiek. A więc to ona płakała w nocy, a skoro tak było, to jej mąż musiał o tym wiedzieć. Utrzymując, że było inaczej, podejmował oczywiste ryzyko, że jego kłamstwo się wyda. Dlaczego to zrobił? I dlaczego ona tak rozpaczliwie szlochała?

Tego przystojnego mężczyznę o bladej cerze i czarnej brodzie otaczała ponura, tajemnicza atmosfera. To on jako pierwszy znalazł ciało sir Charlesa, i jeśli chodzi o wszystkie okoliczności, które doprowadziły do śmierci starego baroneta, opieraliśmy się wyłącznie na jego słowach. Czy to możliwe, że człowiekiem, którego widzieliśmy w dorożce na Regent Street, był mimo wszystko Barrymore? Broda się zgadzała. Dorożkarz opisywał nieco niższego mężczyznę, jednak tego rodzaju wrażenia często bywają błędne. Jak mogłem raz na zawsze rozstrzygnąć tę kwestię? Oczywiście pierwszą rzeczą, którą powinienem był zrobić, było spotkanie z kierownikiem poczty w Grimpen. W ten sposób mogłem się dowiedzieć, czy telegram rzeczywiście dostarczono Barrymore’owi do rąk własnych. Niezależnie od otrzymanej odpowiedzi miałbym przynajmniej coś, o czym mógłbym donieść Holmesowi.

Po śniadaniu sir Henry miał do przejrzenia dużo dokumentów, nadszedł więc odpowiedni moment na moją wycieczkę. Był to przyjemny czteromilowy spacer skrajem wrzosowiska, który w końcu doprowadził mnie do małej szarej osady, nad którą wyraźnie górowały dwa większe budynki. Okazało się, że jeden z nich to gospoda, drugi zaś jest domem doktora Mortimera. Kierownik poczty, będący równocześnie właścicielem sklepu spożywczego we wsi, dobrze pamiętał telegram.

- Oczywiście, sir - powiedział. - Kazałem dostarczyć ten telegram panu Barrymore’owi dokładnie według instrukcji.

- Kto go dostarczył?

- Mój syn. James, dostarczyłeś depeszę panu Barrymore’owi z rezydencji w zeszłym tygodniu, prawda?

- Tak, ojcze. Dostarczyłem.

- Do rąk własnych? - spytałem.

- Pan Barrymore był wtedy na strychu, więc nie mogłem przekazać mu jej do rąk własnych, ale dałem ją pani Barrymore, a ona obiecała, że natychmiast mu ją dostarczy.

- Widziałeś pana Barrymore’a?

- Nie, sir. Mówiłem już panu, że był na strychu.

- Skoro go nie widziałeś, to skąd możesz wiedzieć, że tam był?

- Hm, jego własna żona powinna wiedzieć najlepiej, gdzie był - rzekł cierpko kierownik poczty. - Czyżby nie dostał telegramu? Jeśli popełniono jakiś błąd, to pan Barrymore może za to winić tylko siebie.

Kontynuowanie tego śledztwa wydało mi się bezcelowe. Stało się dla mnie jasne, iż mimo wybiegu Holmesa nadal nie mieliśmy żadnych dowodów na to, że Barrymore nie przebywał przez cały ten czas w Londynie. Załóżmy, że tak było. Załóżmy, że ten sam człowiek był ostatnim, który widział sir Charlesa żywego, i pierwszym, który zaczął śledzić nowego dziedzica, kiedy ten powrócił do Anglii. I co wówczas? Czy działał na zlecenie innych, czy też sam miał jakieś mroczne zamiary? Jaki mógłby mieć interes w prześladowaniu rodziny Baskerville’ów? Zastanawiałem się nad tym dziwnym ostrzeżeniem wyciętym z głównego artykułu „Timesa”. Czy było to jego dziełem? A może zrobił to ktoś, kto pragnął pokrzyżować mu plany? Jedyny rozsądny motyw zasugerował już sir Henry - taki mianowicie, że jeśli udałoby się odstraszyć ród Baskerville’ów, Barrymore’owie zapewniliby sobie na stałe bardzo wygodne lokum.

Z pewnością jednak takie tłumaczenie nie wystarczało, aby wyjaśnić te podstępne subtelne knowania, które wydawały się otaczać młodego baroneta niczym niewidzialna sieć. Nawet sam Holmes przyznawał, że mimo tak licznych sensacyjnych spraw, jakie kiedykolwiek rozwiązywał, nie miał dotąd do czynienia z bardziej złożonym przypadkiem. Wracając szarą, pustą drogą, pragnąłem gorąco, żeby mój przyjaciel szybko uwolnił się od swoich zajęć i mógł tu przyjechać, by zdjąć z moich barków ten ogromny ciężar odpowiedzialności.

Moje rozmyślania przerwał nagle odgłos zbliżających się kroków i głos wołający mnie po nazwisku. Odwróciłem się przekonany, że ujrzę doktora Mortimera, jednak ku mojemu zaskoczeniu biegł za mną jakiś nieznajomy. Był to niski, szczupły, gładko ogolony mężczyzna o poważnej twarzy, włosach koloru lnu i wąskiej szczęce, w wieku trzydziestu - czterdziestu lat. Miał na sobie szarą marynarkę, a na głowie słomiany kapelusz. Przez ramię przewiesił metalowe pudełko na okazy botaniczne, w dłoni trzymał zieloną siatkę na motyle.

- Jestem pewien, że wybaczy mi pan moją bezczelność, doktorze Watson - powiedział, zbliżając się do mnie i dysząc z wysiłku. - Tutaj, na wrzosowisku wszyscy jesteśmy prostymi ludźmi i nie czekamy na to, aż ktoś zostanie nam oficjalnie przedstawiony. Być może słyszał pan już o mnie od naszego wspólnego przyjaciela, doktora Mortimera. Jestem Stapleton z Merripit House.

- Domyśliłem się już tego, widząc siatkę i to pudełko - odparłem, bo wiedziałem, że pan Stapleton jest przyrodnikiem. - Ale jak pan mnie rozpoznał?

- Byłem właśnie z wizytą u Mortimera. Pokazał mi pana z okna swego gabinetu, kiedy pan akurat przechodził. Ponieważ zmierzamy w tym samym kierunku, pomyślałem, że pana dogonię i przedstawię się. Mam nadzieję, że sir Henry czuje się dobrze po podróży?

- Ma się świetnie. Dziękuję.

- Wszyscy trochę się obawialiśmy, że po tragicznej śmierci sir Charlesa nowy baronet nie zechce tu zamieszkać. Domagać się, by zamożny człowiek zagrzebał się w miejscu takim jak to, jest bardzo wygórowanym życzeniem. Nie muszę chyba jednak panu tłumaczyć, jak wielkie ma to znaczenie dla całej okolicy. Spodziewam się, że sir Henry nie odczuwa w związku z tym żadnych zabobonnych lęków?

- Nie wydaje mi się, by to w ogóle było możliwe.

- Oczywiście zna pan legendę o diabelskim psie prześladującym rodzinę?

- Tak, słyszałem ją.

- To niesamowite, jak łatwowierni potrafią być wieśniacy w tych stronach. Wielu z nich gotowych byłoby przysiąc, że widzieli takie stworzenie na wrzosowisku - powiedział z uśmiechem. Z jego oczu można było jednak wyczytać, że traktował tę sprawę znacznie poważniej. - Ta historia wywarła ogromny wpływ na wyobraźnię sir Charlesa. Nie mam wątpliwości, że właśnie to doprowadziło do tak tragicznego końca.

- Ale w jaki sposób?

- Miał tak zszargane nerwy, że pojawienie się jakiegokolwiek psa mogło mieć fatalne skutki dla jego schorowanego serca. Zgaduję, że naprawdę zobaczył coś takiego w cisowej alei. Od dawna bałem się, że może dojść do tragedii, bo bardzo lubiłem tego staruszka i wiedziałem, że miał słabe serce.

- Skąd pan to wiedział?

- Powiedział mi o tym mój przyjaciel, Mortimer.

- W takim razie uważa pan, że jakiś pies ścigał sir Charlesa, a on wskutek tego umarł ze strachu?

- A potrafi pan podać lepsze wyjaśnienie?

- Nie doszedłem jeszcze do żadnych wniosków.

- A pan Sherlock Holmes?

Gdy usłyszałem te słowa, na chwilę odjęło mi mowę, lecz jedno spojrzenie na łagodną twarz i spokojne oczy mojego towarzysza upewniły mnie, że nie chciał mnie zaskoczyć.

- To bez sensu, żebyśmy udawali, że pana nie znamy, doktorze Watson - powiedział. -Dotarła tu do nas sława pańskiego przyjaciela, detektywa, a pan nie może opisywać jego dokonań, sam nie stając się przy tym znanym. Gdy Mortimer wspomniał pańskie nazwisko, nie mógł zaprzeczyć, że chodzi właśnie o tego doktora Watsona. Skoro jest pan tutaj, wynika z tego, że Sherlock Holmes zainteresował się tą sprawą, i naturalnie bardzo mnie ciekawi, co też on sądzi na ten temat.

- Obawiam się, że nie mogę odpowiedzieć na to pytanie.

- A mogę zapytać, czy sam pan Holmes zamierza zaszczycić nas wizytą?

- W tej chwili nie może opuścić miasta. Ma inne sprawy, które pochłaniają jego uwagę.

- Jaka szkoda! Mógłby rzucić nieco światła na to, co wydaje nam się tak nieprzeniknione. Jeżeli jednak chodzi o pańskie dociekania, to jeśli w jakikolwiek sposób mógłbym okazać się pomocny, ufam, że pan się do mnie zwróci. Gdybym się dowiedział, jakie są pańskie podejrzenia, lub poznał sposób, w jaki planuje pan prowadzić to śledztwo, być może mógłbym w czymś pomóc albo coś doradzić, nawet w tej chwili.

- Zapewniam pana, że przybyłem tu po prostu z wizytą do mojego przyjaciela, sir Henry’ego, i że nie jest mi potrzebna żadna pomoc.

- Doskonale - odparł Stapleton. - Ma pan pełne prawo być nieufnym i dyskretnym. Słusznie mi się należała ta reprymenda, bo mam wrażenie, że moje wścibstwo nie było niczym usprawiedliwione. Obiecuję panu, że więcej już nie wspomnę o tej sprawie.

Doszliśmy do miejsca, gdzie od drogi odchodziła wąska trawiasta ścieżka, wijąca się przez wrzosowiska. Po prawej stronie leżało strome upstrzone głazami wzgórze. Widniejące na nim ślady wskazywały, że dużo wcześniej wydobywano tutaj granit. Zwrócona ku nam ściana skalna tworzyła ciemne urwisko, w którego szczelinach rosły paprocie i jeżyny. W dali, nad wzniesieniem unosił się szary słup dymu.

- Krótki spacer tą ścieżką przez wrzosowisko doprowadzi nas do Merripit House -powiedział mój towarzysz. - Może zechce pan poświęcić godzinę, abym mógł mieć przyjemność przedstawić panu moją siostrę?

W pierwszej chwili pomyślałem, że powinienem być u boku sir Henry’ego. Później jednak przypomniałem sobie stertę papierów i rachunków, którymi zarzucony był stół w jego gabinecie. Byłem pewny, że w tym zajęciu akurat nie mogę mu pomóc. Poza tym Holmes wyraźnie mi powiedział, że powinienem uważnie się przyjrzeć sąsiadom z wrzosowiska. Przyjąłem więc zaproszenie Stapletona, i obaj weszliśmy na ścieżkę.

- To wrzosowisko to cudowne miejsce - powiedział, rozglądając się po falistych kotlinach i długich zielonych wzgórzach, zwieńczonych postrzępionym, tworzącym fantastyczne formy granitem. - Wrzosowisko nigdy się nie nudzi. Jest tak rozległe, jałowe i intrygujące.

Nawet pan sobie nie wyobraża, jakież wspaniałe tajemnice tu się kryją.

- A więc zna je pan dobrze, prawda?

- Mieszkam tu zaledwie od dwóch lat. Miejscowi nazwaliby mnie nowo przybyłym. Przyjechaliśmy tu niedługo po tym, jak osiedlił się w tym miejscu sir Charles. Jednak z racji moich zamiłowań zbadałem każdy zakątek tych okolic i śmiem twierdzić, że niewiele jest osób, które znają je lepiej ode mnie.

- Tak trudno je poznać?

- Niezwykle trudno. Proszę spojrzeć na przykład na ogromną równinę na północ stąd, nad którą wznoszą się te dziwaczne wzgórza. Czy dostrzega pan tam coś godnego uwagi?

- Z największą przyjemnością pogalopowałbym po niej.

- W naturalny sposób nasuwa się panu ta myśl, która już wielu ludzi kosztowała życie. Widzi pan te gęsto porozrzucane jasnozielone plamy?

- Tak, wydają się żyźniejsze niż grunty dookoła.

Stapleton roześmiał się.

- To wielkie trzęsawisko Grimpen - powiedział. - Tam jeden niewłaściwy krok oznacza śmierć, dla człowieka czy dla zwierzęcia. Zaledwie wczoraj byłem świadkiem, jak zawędrował tam jeden z kucyków żyjących na wrzosowisku. Nigdy stamtąd nie powrócił. Jeszcze przez długi czas widziałem jego głowę wystającą nad powierzchnię bagna, ale w końcu całkowicie go wciągnęło. Nawet o suchej porze roku niebezpiecznie jest tamtędy przechodzić, a co dopiero po tych jesiennych deszczach - wówczas to naprawdę straszliwe miejsce. A jednak potrafię dotrzeć aż do samego serca trzęsawiska i powrócić stamtąd bezpiecznie. Na Jowisza, oto kolejny z tych biednych kucyków!

Coś brązowego szarpało się i rzucało wśród zielonej turzycy. Potem uniosła się w górę umęczona wijąca się szyja, a nad wrzosowiskiem odbiło się echem przeraźliwe rżenie. Poczułem zimny dreszcz grozy, wyglądało jednak na to, że mój towarzysz ma silniejsze nerwy niż ja.

- Już po nim! - powiedział. - Bagno go dopadło. To już drugi w ciągu ostatnich dwóch dni, a zapewne było ich o wiele więcej, bo mają zwyczaj tam chodzić, kiedy jest sucho. Nie potrafią wyczuć niebezpieczeństwa, dopóki moczary ich nie pochwycą. Trzęsawisko Grimpen to złe miejsce.

- I twierdzi pan, że potrafi się po nim poruszać?

- Tak. Jest parę ścieżek, którymi może przejść sprawny mężczyzna. Odkryłem je.

- Ale dlaczego ktoś chciałby chodzić w tak straszliwe miejsca?

- Widzi pan te wzgórza tam dalej? Są niczym wyspy odcięte ze wszystkich stron przez niedostępne trzęsawisko, które na przestrzeni lat do nich podpełzło. To właśnie tam można znaleźć rzadkie gatunki roślin i motyli, jeśli ma się na tyle inwencji, by do nich dotrzeć.

- Pewnego dnia spróbuję szczęścia.

Spojrzał na mnie zaskoczony.

- Na miłość boską! Proszę zapomnieć o tym pomyśle - powiedział. - Miałbym pańską śmierć na sumieniu. Zapewniam, że nie ma najmniejszych szans, aby powrócił pan stamtąd żywy. Ja sam jestem w stanie tego dokonać tylko dzięki temu, że pamiętam wiele niemal niewidocznych punktów orientacyjnych.

- Hola! - zawołałem. - A cóż to takiego?

Nad wrzosowiskiem rozległ się długi głęboki jęk, nieopisanie smutny. Wypełnił całe powietrze, a jednak nie sposób było powiedzieć, z której dobiegał strony. Z głuchego szeptu przerodził się w groźny ryk, a następnie znów przeszedł w melancholijny pulsujący szept. Stapleton spojrzał na mnie, a jego twarz zdradzała ciekawość.

- Przedziwne miejsce to wrzosowisko - powiedział.

- Ale co to takiego?

- Wieśniacy mówią, że to pies Baskerville’ów przyzywa swoją ofiarę. Słyszałem te odgłosy już raz czy dwa razy, ale nigdy nie były aż tak donośne.

Rozejrzałem się z sercem ściśniętym zimnym lękiem po ogromnej falującej równinie, upstrzonej zielonymi połaciami sitowia. Nic się nie poruszało na tej ogromnej przestrzeni z wyjątkiem dwóch kruków, które głośno krakały ze skalistego wzgórza za nami.

- Jest pan wykształconym człowiekiem. Nie wierzy pan przecież w takie brednie? -powiedziałem. - Jak pan sądzi, co mogło być przyczyną tak dziwnego dźwięku?

- Bagna wydają czasem przedziwne odgłosy. Osadza się błoto, podnosi się poziom wody albo coś w tym rodzaju.

- Nie, nie. To był dźwięk wydawany przez żywą istotę.

- Cóż, być może. Słyszał pan kiedyś buczenie bąka?

- Nie, nigdy.

- To bardzo rzadki ptak. Obecnie w Anglii jest właściwie na wymarciu, ale na tym wrzosowisku wszystko jest możliwe. Tak, nie byłbym zaskoczony, gdybym się dowiedział,

że właśnie słyszeliśmy krzyk jednego z ostatnich bąków w naszym kraju.

- To najdziwniejszy, najbardziej upiorny dźwięk, jaki kiedykolwiek słyszałem.

- Tak, w sumie to przedziwne miejsce. Proszę spojrzeć tam, na zbocze wzgórza. Co pan

0 nim sądzi?

Całą stromiznę stoku pokrywały kręgi szarych kamieni, których było co najmniej ze dwadzieścia.

- Co to jest? Zagrody dla owiec?

- Nie, to domostwa naszych czcigodnych przodków. Prehistoryczni ludzie licznie zamieszkiwali to wrzosowisko. A ponieważ potem nikt już tutaj właściwie nie przebywał, można znaleźć ich mieszkania dokładnie takimi, jakimi je pozostawili. Jedyne, czego im brak, to dachy. Może pan nawet zobaczyć paleniska i posłania, jeśli ciekawość zawiedzie pana do środka.

- Ależ to prawie miasteczko. Kiedy było zamieszkiwane?

- W okresie neolitu. Nie znamy dokładniejszej daty.

- Czym się zajmowali?

- Wypasali na tych stokach swoje bydło i nauczyli się wydobywać cynę, gdy miecze z brązu zaczęły wypierać kamienne topory. Proszę spojrzeć na ten wielki rów wykopany we wzgórzu tam, naprzeciwko. To ślady, jakie po sobie pozostawili. Tak, doktorze Watson. Na tym wrzosowisku można znaleźć wiele osobliwości. Och, proszę mi na chwilę wybaczyć! To na pewno Cyclopides!

Nad naszą ścieżką zatrzepotała jakaś mała muszka czy ćma, a Stapleton w jednej chwili za nią pognał, wykazując się niezwykłą energią i szybkością. Ku mojemu przerażeniu stworzonko poleciało prosto nad wielkie trzęsawisko, jednak przyrodnik nie zawahał się ani przez chwilę, w pogoni przeskakując z jednej kępy trawy na drugą i wymachując w powietrzu swoją zieloną siatką. W szarym ubraniu, poruszając się zygzakiem, sam wyglądał niczym jakaś ogromna ćma. Stałem tak, przyglądając się temu pościgowi, z mieszaniną podziwu dla jego niezwykłej sprawności oraz lęku, że straci grunt pod nogami na tych zdradzieckich moczarach.

1 wtedy właśnie usłyszałem odgłos czyichś kroków.

Odwróciłem się i ujrzałem kobietę zbliżającą się do mnie ścieżką. Nadeszła z tej strony, gdzie słup dymu wskazywał położenie Merripit House, jednak obniżenie wrzosowiska skrywało ją przed moim wzrokiem aż do chwili, gdy była już całkiem blisko.

Nie miałem żadnych wątpliwości, że oto mam przed sobą pannę Stapleton, o której mi opowiadano. Pamiętałem z opisu, że była wyjątkową pięknością, poza tym damy na wrzosowisku spotykało się niezmiernie rzadko. Kobieta, która właśnie się do mnie zbliżała, z całą pewnością była nadzwyczaj piękna i odznaczała się niezwykłym typem urody. Trudno byłoby o większy kontrast pomiędzy dwojgiem rodzeństwa. Stapleton miał dość bladą cerę, jasne włosy i szare oczy, a żadna napotkana przeze mnie w Anglii brunetka nie miała tak ciemnej karnacji jak jego siostra. Była szczupła, elegancka i wysoka. Miała dumną twarz o pięknych rysach, tak regularnych, że mogłyby się wydawać beznamiętne, gdyby nie jej zmysłowe usta i ciemne bystre oczy. Ze swą perfekcyjną figurą i w eleganckiej sukni rzeczywiście była przedziwnym zjawiskiem na osamotnionej ścieżce wiodącej przez wrzosowisko.

Kiedy się odwróciłem, patrzyła na brata. Następnie przyspieszyła kroku i podeszła do mnie. Uniosłem kapelusz i właśnie miałem coś wyjaśnić, gdy nagle jej słowa zwróciły moje myśli na zupełnie nowe tory.

- Proszę wracać! - powiedziała szybko. - Niech pan natychmiast wraca, prosto do Londynu!

Byłem tak zaskoczony, że mogłem jedynie stać i głupio się w nią wpatrywać.

Spoglądała na mnie płomiennym wzrokiem, niecierpliwie udeptując ziemię stopą.

- Dlaczegóż miałbym wracać? - zapytałem.

- Nie potrafię tego wyjaśnić. - Mówiła cichym zniecierpliwionym głosem, dziwnie przy tym sepleniąc. - Ale, na Boga, niech pan zrobi to, o co pana proszę. Niech pan wraca i niechaj pańska noga nigdy już nie postanie na tym wrzosowisku.

- Ale przecież dopiero co przyjechałem.

- Człowieku! Człowieku! - zawołała. - Czy nie potrafi pan poznać, kiedy ktoś pana ostrzega dla jego własnego dobra? Proszę wracać do Londynu! Niech pan wyjedzie jeszcze dzisiejszej nocy. Proszę za wszelką cenę oddalić się od tego miejsca! Sza, mój brat idzie. Ani słowa o tym, co panu powiedziałam. Mógłby mi pan zerwać ten storczyk, tam, między skrzypami? Mamy tu na wrzosowisku bardzo wiele storczyków, choć oczywiście przyjechał pan zbyt późno, aby móc docenić piękno tego miejsca.

Stapleton zaprzestał swojego pościgu i wrócił do nas, ciężko dysząc, zarumieniony od wysiłku.

- Beryl! - powiedział, a ja odniosłem wrażenie, że ton tego pozdrowienia bynajmniej nie był serdeczny.

- Witaj, Jack. Widzę, że się strasznie zgrzałeś.

- Tak. Goniłem okaz Cyclopides. To niezwykle rzadki gatunek i nieczęsto można go spotkać późną jesienią. Jaka szkoda, że mi umknął! - mówił to lekkim tonem, lecz jego niewielkie jasne oczy nieustannie zerkały to na dziewczynę, to na mnie.

- Jak widzę, już się poznaliście.

- Tak. Mówiłam właśnie sir Henry’emu, że przybył raczej za późno, aby zobaczyć prawdziwe piękno wrzosowiska.

- Jak to? Więc myślisz, że to.

- Przypuszczam, że to musi być sir Henry Baskerville.

- Nie, nie - powiedziałem. - Jestem tylko zwykłym, skromnym człowiekiem, chociaż uważam się za jego przyjaciela. Doktor Watson, bardzo mi przyjemnie.

Po jej wyrazistej twarzy przemknął cień irytacji.

- Widzę, że mówiliśmy o dwóch różnych rzeczach - powiedziała.

- Cóż, nie mieliście zbyt dużo czasu na rozmowę - zauważył jej brat, wciąż podejrzliwie na nas spoglądając.

- Mówiłam tak, jakby doktor Watson był tutaj stałym mieszkańcem, nie zaś tylko gościem. Nie może mieć dla niego większego znaczenia, czy jest za wcześnie, czy za późno na storczyki. Ale bardzo proszę, niech pan uda się z nami i obejrzy Merripit House.

Dotarliśmy tam po krótkim spacerze. Był to posępny dom, niegdyś, w dawnych dobrych czasach, gospodarstwo jakiegoś rolnika wypasającego bydło. Teraz został odnowiony i przekształcony w nowoczesną siedzibę. Otaczał go sad, jednak jak wszędzie na wrzosowisku drzewa były skarlałe i poskręcane, a całe to melancholijne miejsce sprawiało przygnębiające wrażenie. Otworzył nam dziwny, pomarszczony, odziany w spłowiały płaszcz służący, który zapewne zajmował się domem. Zaskoczony ujrzałem wewnątrz przestronne pomieszczenia; zdawało mi się, że w ich eleganckim wystroju dostrzegam gust poznanej przeze mnie damy.

Gdy wyjrzałem przez okno na bezkresne, usiane granitami wrzosowisko, ciągnące się falującą linią aż po najdalszy kraniec horyzontu, mogłem się jedynie dziwić, co sprowadziło w takie miejsce tego wykształconego mężczyznę i tę zjawiskową kobietę.

- Dziwaczne miejsce wybraliśmy, prawda? - powiedział Stapleton, jakby czytając w moich myślach. - A jednak jakoś nam się udaje żyć tutaj całkiem szczęśliwie, prawda Beryl?

- Dość szczęśliwie - odrzekła, jednak w jej słowach dało się wyczuć, że nie jest o tym

w pełni przeświadczona.

- Miałem kiedyś szkołę - powiedział Stapleton. - Na północy kraju. Dla człowieka z moim temperamentem była to mechaniczna, nieciekawa praca, bardzo jednak cieszyły mnie przywilej mieszkania z młodymi ludźmi i świadomość, że pomagam kształtować te młode umysły i wpajam im moje przekonania i ideały. Los jednak nie okazał się dla nas łaskawy. W szkole wybuchła poważna epidemia, i trzech chłopców zmarło. Nigdy nie doszliśmy do siebie po tym ciosie, w dodatku bezpowrotnie straciłem znaczną część mojego kapitału. A jednak, gdyby nie utrata wspaniałego towarzystwa tych chłopców, mógłbym nawet się cieszyć z mej doli, bo przy głębokim zamiłowaniu do botaniki i zoologii znalazłem tutaj nieograniczony obszar działań, a moja siostra kocha naturę równie mocno jak ja. Proszę traktować moją opowieść, doktorze Watsonie, jako odpowiedź na pytanie, jakie odmalowało się na pańskiej twarzy, gdy przyglądał się pan przez okno wrzosowisku.

- Muszę przyznać, że przeszło mi przez myśl, iż może tu być nieco monotonnie. Zapewne nie tyle dla pana, ile dla pańskiej siostry.

- Nie, nie. Nigdy się tu nie nudzę - powiedziała szybko.

- Mamy swoje książki, swoje badania i mamy ciekawych sąsiadów. Doktor Mortimer jest niezwykle wykształconym człowiekiem, biegłym w swoim fachu. Biedny sir Charles również był wspaniałym towarzyszem. Dobrze go znaliśmy i trudno mi wyrazić, jak bardzo nam go brakuje. Myśli pan, że byłbym natrętny, gdybym wpadł dziś po południu do rezydencji i zaprosił do nas sir Henry’ego?

- Jestem pewien, że byłby zachwycony.

- W takim razie być może zechce pan wspomnieć o mojej propozycji. Na nasz skromny sposób możemy spróbować trochę uprzyjemnić mu życie, dopóki nie przyzwyczai się do nowego otoczenia. Doktorze Watson, czy miałby pan chęć wejść na górę i obejrzeć moją kolekcję motyli? Przypuszczam, że to najbardziej kompletny zbiór na południowym zachodzie Anglii. Zanim je pan obejrzy, lunch będzie już prawie gotów.

Ja jednak bardzo już chciałem wracać do mojego podopiecznego. Melancholijne wrzosowisko, śmierć nieszczęsnego kucyka, upiorny dźwięk kojarzony z ponurą legendą Baskerville’ów... Wszystkie te doznania wypełniały moje myśli niepokojem. A potem do tych niecodziennych wydarzeń doszło jeszcze zdecydowane i wyraźne ostrzeżenie panny Stapleton, wypowiedziane z tak śmiertelną powagą, że nie miałem wątpliwości, iż kryją się za nim jakieś ważkie i głębokie powody. Oparłem się wszelkim namowom, bym został na lunch, i natychmiast wyruszyłem z powrotem porośniętą trawą ścieżką, tą samą, którą tutaj dotarłem.

Najprawdopodobniej musiał istnieć jakiś skrót znany miejscowym, bo zanim jeszcze doszedłem do głównej drogi, ze zdumieniem ujrzałem pannę Stapleton siedzącą na kamieniu przy skraju ścieżki. Jej twarz była pięknie zarumieniona od wysiłku, dłoń opierała na biodrze.

- Przez całą drogę biegłam, żeby pana wyprzedzić, doktorze Watson - powiedziała. - Nie miałam nawet czasu założyć kapelusza. Nie mogę się tu długo zatrzymywać, bo inaczej mój brat odkryje, że mnie nie ma. Chciałam panu powiedzieć, jak bardzo przepraszam za ten głupi błąd, jaki popełniłam, myśląc, że jest pan sir Henrym. Proszę zapomnieć o tych słowach, bo w żaden sposób one pana nie dotyczą.

- Ale ja nie potrafię o nich zapomnieć, panno Stapleton - odparłem. - Jestem przyjacielem sir Henry’ego i jego dobro bardzo leży mi na sercu. Proszę mi powiedzieć, dlaczego tak usilnie pragnęła pani namówić sir Henry’ego, aby powrócił do Londynu?

- Kobiecy kaprys, doktorze Watson. Gdy pozna mnie pan lepiej, zrozumie pan, że nie zawsze potrafię podać powody, dla których coś mówię lub robię.

- Nie, nie. Pamiętam to drżenie emocji w pani głosie. Pamiętam spojrzenie pani oczu. Bardzo proszę, niech pani będzie ze mną szczera. Panno Stapleton, odkąd tutaj przybyłem, jestem świadom wszystkich tych cieni, które mnie otaczają. Życie stało się niczym wielkie trzęsawisko Grimpen, pełne małych zielonych bagien, w które człowiek może się zapaść, jeśli nie ma przewodnika wskazującego mu drogę. Proszę mi powiedzieć, o co pani chodziło, a ja ze swej strony obiecam, że przekażę pani ostrzeżenie sir Henry’emu.

Na krótką chwilę twarz kobiety przybrała niezdecydowany wyraz, ale zaraz jej spojrzenie znów stało się twarde.

- Zbyt poważnie pan to wszystko traktuje, doktorze Watson - odparła. - Mój brat i ja byliśmy zrozpaczeni śmiercią sir Charlesa. Znaliśmy go bardzo dobrze, bo nasz dom leży na trasie jego ulubionego spaceru przez wrzosowiska. Był niezwykle przejęty klątwą wiszącą nad jego rodem, a gdy doszło do tej tragedii, uwierzyłam, że lęk, jaki odczuwał, musiał mieć jakieś głębsze przyczyny. Stąd moje ogromne przygnębienie, kiedy się dowiedziałam, że kolejny członek rodu się zjawił, aby tu zamieszkać. Pomyślałam, że powinnam go ostrzec przed niebezpieczeństwem, na jakie się naraża. To wszystko, co chciałam mu powiedzieć.

- Ale jakie to niebezpieczeństwo?

- Zna pan historię piekielnego psa?

- Nie wierzę w takie bajki.

- Ale ja wierzę. Jeśli ma pan jakikolwiek wpływ na sir Henry’ego, to proszę sprawić, by wyjechał jak najdalej od tego miejsca, które zawsze przynosiło nieszczęście jego rodzinie. Świat jest przecież wielki. Dlaczego baronet miałby mieszkać tam, gdzie coś mu grozi?

- Ponieważ to jest miejsce, w którym coś mu grozi. Sir Henry ma już taką naturę. Obawiam się, że jeśli nie przekaże mi pani bardziej konkretnych informacji, nie zdołam go przekonać do wyjazdu.

- Nie potrafię powiedzieć nic bardziej konkretnego, gdyż o niczym takim nie wiem.

- Chciałbym pani zadać jeszcze jedno pytanie, panno Stapleton. Skoro rozmawiając ze mną po raz pierwszy, rzeczywiście nie miała pani nic więcej na myśli, to dlaczego nie chciała pani, by usłyszał to jej brat? W tych słowach pani nie ma niczego, co mogłoby wzbudzić podejrzenia jego czy jakiejkolwiek innej osoby.

- Mojemu bratu bardzo zależy na tym, aby ktoś zamieszkał w rezydencji Baskerville’ów. Uważa, że wyjdzie to na dobre biednym ludziom z wrzosowiska. Byłby na mnie bardzo zły, gdyby się dowiedział, że powiedziałam coś, co mogłoby skłonić sir Henry’ego do wyjazdu. Teraz jednak spełniłam swój obowiązek i już o tym nie wspomnę. Muszę wracać, bo zauważy, że mnie nie ma, i zacznie podejrzewać, że z panem rozmawiałam. Do widzenia! - odwróciła się i po paru chwilach zniknęła wśród porozrzucanych głazów. Ja zaś, z duszą pełną niejasnych lęków, udałem się w powrotną drogę do rezydencji Baskerville’ów.

Rozdział ósmy

Od tej chwili będę przedstawiał bieg wydarzeń, przepisując moje listy do Sherlocka Holmesa, które leżą przede mną na stole. Zawieruszyła się gdzieś jedna strona, lecz poza tym niczego nie brakuje, są dokładnie takie, jak je napisałem. Odzwierciedlą one moje ówczesne uczucia i podejrzenia znacznie wierniej, niż mogłaby tego dokonać moja pamięć, mimo że zachowałem bardzo wyraźne wspomnienia tych tragicznych wypadków.

Rezydencja Baskerville’ów, 13 października

Mój drogi Holmesie!

Moje poprzednie listy i telegramy dość dokładnie i na bieżąco informowały Cię

0 wszystkim, co wydarzyło się w tym najbardziej zapomnianym przez Boga zakątku świata. Im dłużej człowiek tu przebywa, tym bardziej atmosfera wrzosowiska przenika jego duszę swym bezmiarem, jak również i swoim ponurym urokiem.

Kiedy już się tutaj znajdziesz, zostawiasz za sobą wszelkie ślady nowoczesnej Anglii, lecz z drugiej strony wszędzie wokół widzisz domostwa i dzieła prehistorycznych ludzi. Kiedy się tędy przechadzasz, ze wszystkich stron otaczają Cię domy tego zapomnianego ludu, jego grobowce i ogromne monolity, które najpewniej oznaczały miejsca jego świątyń. Gdy patrzysz na te szare, kamienne chatki stojące na poznaczonych bliznami rozpadlin stokach wzgórz, pozostawiasz za sobą własną epokę. Gdybyś ujrzał odzianego w skóry włochatego człowieka wypełzającego z niewysokiego ukrycia i nakładającego strzałę z krzemiennym grotem na cięciwę swego łuku, odniósłbyś wrażenie, że jego obecność tutaj jest bardziej zasadna niż twoja własna.

Zastanawia mnie, że ci ludzie zamieszkiwali tak licznie ziemie, które od zawsze były dość nieurodzajne. Nie jestem archeologiem, lecz domyślam się, że musiał to być jakiś pokojowo nastawiony prześladowany lud, który zmuszono, by zadowolił się miejscem, w jakim nikt inny nie chciał się osiedlić.

Jednakże wszystko to nie jest związane z misją, z którą mnie tutaj wysłałeś,

1 prawdopodobnie okaże się wyjątkowo nieciekawe dla Twego ścisłego, praktycznego umysłu. Wciąż pamiętam kompletną obojętność, z jaką podszedłeś do kwestii, czy to Słońce kręci się wokół Ziemi, czy też Ziemia dookoła Słońca. Pozwól zatem, że przejdę do faktów dotyczących sir Henry’ego Baskerville’a.

Jeśli w ciągu ostatnich kilku dni nie otrzymałeś żadnego raportu, to stało się tak tylko dlatego, że aż do dziś nie wydarzyło się nic istotnego, z czego mógłbym zdać Ci relację. Potem doszło do bardzo zaskakującego zdarzenia, o którym opowiem Ci we właściwym czasie. Przede wszystkim jednak muszę zadbać o to, abyś był na bieżąco z pewnymi innymi okolicznościami wywierającymi wpływ na sytuację.

Jedną z nich, o której do tej pory niewiele pisałem, jest obecność na wrzosowisku zbiegłego więźnia. Mamy w tej chwili przekonujące powody, by sądzić, że udało mu się wydostać z tych okolic, co nastraja pozytywnie tutejszych samotnych mieszkańców. Od jego ucieczki upłynęły już dwa tygodnie, podczas których nikt go nie widział i nikt o nim nie słyszał. To z całą pewnością niemożliwe, by tak długo mógł się ukrywać gdzieś na wrzosowisku. Oczy wiście jeśli chodzi o kryjówkę, bez problemu zapewniłoby mu ją którekolwiek z tych kamiennych domostw. Nie miałby jednak czym się żywić, chyba że schwytałby i zarżnął jedną z pasących się na wrzosowisku owiec. Uważamy więc, że już go tutaj nie ma, a rolnicy z położonych na uboczu gospodarstw śpią dzięki temu spokojniej.

W rezydencji Baskerville’ów mieszka teraz czterech sprawnych mężczyzn, moglibyśmy więc całkiem dobrze o siebie zadbać. Przyznaję jednak, że miałem czarne myśli, jeśli chodzi o Stapletonów. Mieszkają oddaleni o wiele mil od kogokolwiek, kto mógłby im udzielić pomocy. Są tam pokojówka, starszy służący oraz siostra i brat, przy czym ten ostatni nie jest zbyt silnym mężczyzną. Wobec takiego desperata jak ten przestępca z Notting Hill byliby bezbronni, gdyby postanowił do nich wtargnąć. Sir Henry i ja martwimy się o nich i sugerowaliśmy nawet, żeby stajenny Perkins chodził tam spać, ale Stapleton nie chciał nawet o tym słyszeć.

Muszę wyjawić, że nasz przyjaciel baronet zaczyna wykazywać coraz wyraźniejsze zainteresowanie urodziwą sąsiadką. I nie ma się czemu dziwić, ponieważ w tym opuszczonym miejscu czas musi się wyjątkowo dłużyć mężczyźnie tak aktywnemu jak on, ona zaś jest niezwykle fascynującą i piękną kobietą. Ma w sobie coś tropikalnego i egzotycznego, co stanowi uderzający kontrast z chłodem i niewrażliwością jej brata. Jednak i on nie jest do końca tak beznamiętny, na jakiego wygląda. Z całą pewnością ma bardzo duży wpływ na siostrę, ponieważ zauważyłem, że ta nieustannie na niego zerka, kiedy coś mówi, tak jakby szukała u niego aprobaty. Mam nadzieję, że jest dla niej dobry. W jego oczach często pojawia się zimny błysk, zacina wówczas swoje wąskie wargi, co świadczy o jego stanowczej i być może dość surowej naturze. Byłby dla Ciebie interesującym obiektem badań.

Pierwszego dnia przybył w odwiedziny do Baskerville’a i już następnego ranka zaprowadził nas obu do miejsca, gdzie podobno - jak głosi legenda - rozegrał się dramat podłego Hugona. Odbyliśmy kilkumilowy spacer przez wrzosowisko, aż znaleźliśmy się na terenie tak ponurym, że już sam jego widok mógłby podsunąć wyobraźni równie straszliwą historię. Odkryliśmy krótki wąwóz pomiędzy postrzępionymi, skalistymi wzgórzami, z którego wyszliśmy na porośniętą trawą przestrzeń, upstrzoną białymi kwiatami wełnianki. W samym środku wznosiły się dwa olbrzymie kamienie, zwietrzałe i zaostrzone u góry do tego stopnia, że wyglądały niczym dwa wielkie psujące się kły jakiejś monstrualnej bestii. Pod każdym względem odpowiadało to scenerii, w jakiej rozegrała się ta słynna tragedia.

Sir Henry’ego bardzo to wszystko zainteresowało i kilkakrotnie pytał Stapletona, czy ten rzeczy wiście wierzy w możliwość ingerencji sił nadprzyrodzonych w ludzkie sprawy. Mówił to lekkim tonem, lecz wyraźnie można było wyczuć, że traktuje tę sprawę niezwykle poważnie. Uwagi Stapletona były bardzo powściągliwe, z łatwością można było jednak zauważyć, że mówił mniej, niżby mógł, i że nie chciał w pełni wyrazić swojej opinii ze względu na uczucia baroneta. Opowiadał nam o podobnych przypadkach, kiedy to całe rodziny cierpiały z powodu jakiegoś złowrogiego wpływu, i pozostawił nas w przekonaniu, że popiera popularny pogląd na ten temat.

W drodze powrotnej zatrzymaliśmy się na lunch w Merripit House, i tam właśnie sir Henry poznał pannę Stapleton. Od pierwszej chwili, gdy ją ujrzał, wydawał się nią zafascynowany, i byłbym w ogromnym błędzie, gdybym twierdził, że uczucie to nie było odwzajemnione. Gdy wracaliśmy do domu, bezustannie o niej mówił, i od tego czasu nie było chyba dnia, w którym nie widzielibyśmy się z rodzeństwem. Dziś wieczorem przychodzą tu na kolację i wspominano coś o tym, że my mamy udać się do nich w przyszłym tygodniu.

Można by pomyśleć, że taka partia dla siostry powinna Stapletonowi bardzo odpowiadać, a jednak nieraz widziałem na jego twarzy wyraz silnej dezaprobaty, gdy sir Henry poświęcał dziewczynie uwagę. Bez wątpienia jest do niej bardzo przy wiązany i bez niej czułby się pewnie samotny, wydawałoby się to jednak szczytem egoizmu, gdyby miał stanąć siostrze na drodze w zawarciu tak wspaniałego związku. Jestem jednak pewien, że Stapleton nie życzy sobie, by bliskość młodych przerodziła się w miłość, a kilka razy zaobserwowałem, jak wiele zadawał sobie trudu, by nie dopuścić, aby przebywali ze sobą sam na sam. Nawiasem mówiąc, jeśli do dotychczasowych uwarunkowań dojdzie jeszcze romans, trudno mi będzie wypełniać nałożoną przez Ciebie misję, aby nie odstępować sir Henry’ego na krok. Jeśli mam co do joty wykonywać Twoje polecenia, to obawiam się, że wkrótce ucierpi na tym moja dobra opinia, a także sympatia baroneta, jaką mnie darzy.

Następnego dnia, a dokładniej w czwartek, doktor Mortimer zjadł z nami lunch. Prowadził wykopaliska w kurhanie w Long Down i wydobył stamtąd prehistoryczną czaszkę, co przyniosło mu niezmiernie dużo radości. Nigdy nie widziałem tak entuzjastycznie usposobionego człowieka jak on! Później zjawili się Stapletonowie, a nasz przyjaciel doktor zaprowadził wszystkich do cisowej alei, gdzie na prośbę sir Henry’ego zrekonstruował nam dokładnie przebieg wydarzeń tamtej fatalnej nocy.

Przechadzka cisową aleją to nic innego jak długi i ponury spacer pomiędzy dwiema wysokimi ścianami przystrzyżonego żywopłotu z wąskim pasem trawy po obu stronach. Na jej końcu stoi stara, waląca się altana. W połowie drogi znajduje się furtka wychodząca na wrzosowisko, gdzie starszy dżentelmen strzepnął popiół ze swojego cygara. To biała drewniana furtka z zasuwką. Pamiętałem, jaką wysnułeś w związku z tym teorię, i próbowałem wyobrazić sobie wszystkie te wydarzenia. Gdy starzec tam stał, zobaczył coś, co zbliżało się od strony wrzosowiska i co tak bardzo go przeraziło, że postradał zmysły i rzucił się do ucieczki. Biegł tak i biegł, aż umarł z przerażenia i wyczerpania. Uciekał wzdłuż tego długiego posępnego tunelu. Ale przed czym? Psem pasterskim z wrzosowiska? Czy może przed bestią, czarną, milczącą i monstrualną? Czy w tę sprawę był zamieszany jakiś człowiek? Czy blady ostrożny Barrymore wiedział więcej, niż chciał nam powiedzieć? Wszystko to było mroczne i niejasne, i zawsze gdzieś w tle czaił się mroczny cień zbrodni.

Od czasu gdy ostatnio do Ciebie pisałem, poznałem kolejnego z naszych sąsiadów. To pan Frankland z Lafter Hall, mieszkający jakieś cztery mile na południe od nas. Jest starszym mężczyzną o czerwonej twarzy, siwych włosach i raczej cholerycznym usposobieniu. Jego pasją jest brytyjskie prawo, i wydał już sporą fortunę na procesy sądowe. Walczy dla samej przyjemności walki i jest gotów opowiedzieć się po którejkolwiek ze stron sporu, nic więc dziwnego, że ta jego rozrywka jest taka kosztowna.

Czasami odmawia prawa przejazdu przez swój teren i rzuca parafii wyzwanie, by zobligowała go do ponownego udostępnienia drogi. Innym razem własnymi rękoma niszczy czyjąś furtkę i oświadcza, że od niepamiętnych czasów biegła tędy ścieżka, zmuszając właściciela, by ten pozwał go o wkroczenie na prywatny teren. Doskonale zna stare prawa ziemiańskie i gminne i stosuje swoją wiedzę czasami na korzyść wieśniaków z Fernworthy, a czasem przeciwko nim, tak więc bywają okresy, gdy jest triumfalnie noszony na rękach po ulicy wioski, jak i takie jak po jego ostatnim wyczynie, kiedy palono jego kukłę.

Mówi się, że w tej chwili ma siedem procesów sądowych, które prawdopodobnie pochłoną resztę jego majątku, tak więc sam ukróci sobie smycz i w przyszłości stanie się raczej nieszkodliwy. Pomijając te kwestie prawne, wydaje się życzliwym i dobrym człowiekiem, a wspominam o nim tylko dlatego, że mi zaleciłeś, bym przysyłał Ci opisy ludzi, którzy mieszkają wokół nas.

Obecnie znalazł sobie ciekawe zajęcie - bawi się w astronoma amatora. Ma wspaniały teleskop, z którym rozkłada się na dachu swego domu i przez cały dzień przeczesuje wrzosowisko w nadziei, że uda mu się wypatrzyć zbiegłego więźnia. Gdyby tylko ograniczył swe działania do tego, wszystko byłoby dobrze, dotarły mnie jednak plotki, że zamierza pozwać doktora Mortimera, iż otworzył grób, nie uzyskawszy uprzednio zgody najbliższego krewnego -przypominam, że doktor wykopał neolityczną czaszkę w kurhanie w Long Down. Pan Frankland sprawia, że nasze życie nie staje się monotonne, i dostarcza komicznych akcentów, akurat wtedy gdy są nam one naprawdę potrzebne.

A teraz, gdy dostarczyłem Ci już bieżących informacji o zbiegłym więźniu, Stapletonach, doktorze Mortimerze i o Franklandzie z Lafter Hall, pozwól, że na koniec opiszę to, co najważniejsze, i opowiem Ci więcej o Barrymore’ach, a zwłaszcza o zaskakujących wydarzeniach ubiegłej nocy.

Po pierwsze, chodzi o Twój telegram, który wysłałeś z Londynu, aby się upewnić, czy Barrymore rzeczy wiście był w posiadłości. Jak już Ci wyjaśniałem, zeznania kierownika poczty wskazują, że cały ten podstęp był bezużyteczny, i wciąż nie mamy dowodu na to, czy było tak, czy inaczej. Powiedziałem sir Henry’emu, jak stoją sprawy, on zaś natychmiast, z typową dla siebie szczerością, poprosił, by Barrymore przyszedł do niego na górę, po czym zapytał go, czy osobiście odebrał telegram. Barrymore potwierdził.

- Czy chłopiec dostarczył ci go do rąk własnych? - spytał sir Henry.

Barrymore wyglądał na zaskoczonego i przez chwilę się zastanawiał.

- Nie - odparł. - W tym czasie byłem na strychu, i żona mi go przyniosła.

- Czy sam na niego odpowiedziałeś?

- Nie. Powierzyłem to zadanie żonie, a ona zeszła na dół i odpisała.

Wieczorem Barrymore z własnej woli powrócił do tematu.

- Nie rozumiem do końca, w jakim celu zadawał mi pan te pytania, sir Henry -powiedział. - Mam nadzieję, że to nie oznacza, iż zrobiłem coś, czym nadużyłem pańskiego zaufania.

Sir Henry musiał go zapewnić, że absolutnie tak nie jest, i uspokoić, oddając mu znaczną część swej starej garderoby, zwłaszcza że dotarły już wszystkie nowe ubrania zakupione przez młodego baroneta w Londynie.

Pani Barrymore także jest dla mnie wielce interesująca. To tęga, mocno zbudowana kobieta o bardzo ograniczonym umyśle, za to niezwykle prawa i ze skłonnością do purytańskich przekonań. Trudno byłoby Ci sobie wyobrazić bardziej beznamiętny obiekt badań. A jednak, jak Ci już wspominałem, pierwszej nocy spędzonej tutaj usłyszałem jej rozdzierający szloch, a od tego czasu nieraz obserwowałem ślady łez na jej policzkach. Tę kobietę dręczy jakiś głęboki smutek. Czasami się zastanawiam, czy może prześladuje ją sumienie, czasem zaś rodzą się we mnie przypuszczenia, że Barrymore jest domowym tyranem. Zawsze miałem uczucie, że w charakterze tego człowieka jest coś osobliwego i budzącego wątpliwości, tym bardziej że wydarzenie, jakie miało miejsce ostatniej nocy, spowodowało, iż stałem się niezwykle podejrzliwy.

A jednak sama w sobie sprawa może się wydawać dość błaha. Jak wiesz, nie sypiam zbyt dobrze, a odkąd pełnię wartę w tym domu, sen mój stał się lżejszy niż kiedykolwiek. Ubiegłej nocy, około drugiej nad ranem, obudziły mnie ciche kroki przy drzwiach do mojego pokoju. Wstałem, otworzyłem drzwi i wyjrzałem. Korytarzem ciągnął się długi czarny cień. Rzucał go stąpający ostrożnie mężczyzna trzymający w dłoni świecę. Miał na sobie koszulę i spodnie, jednak jego stopy były bose. Ledwie byłem w stanie dostrzec jego sylwetkę, po wzroście jednak poznałem, że był to Barrymore. Szedł bardzo powoli i ostrożnie, a w całej jego postawie kryło się jakieś niesamowite poczucie winy, coś ukradkowego i podejrzanego.

Opisy wałem Ci już, że korytarz przerwany jest galeryjką, biegnącą nad holem, i że prowadzi dalej, na drugi koniec domostwa. Odczekałem, aż Barrymore zniknie mi z oczu, a następnie poszedłem za nim. Gdy obszedłem galeryjkę, on dotarł już do najdalszego końca korytarza, a po blasku świecy wydostającym się przez otwarte drzwi poznałem, że wszedł do jednego z pokojów. Dodam w tym miejscu, że wszystkie te pokoje są nieumeblowane i nikt w nich nie mieszka, co tylko dodało tajemniczości jego przedsięwzięciu. Świeca płonęła stabilnym światłem, tak jakby się nie poruszał. Podkradłem się korytarzem na tyle bezgłośnie,

na ile potrafiłem, i zajrzałem do środka.

Barrymore czaił się przy oknie, trzymając świecę tuż przy szybie. Był zwrócony do mnie półprofilem i bacznie wpatrywał się w bezkresną czerń wrzosowiska, a jego twarz zastygła w oczekiwaniu. Stał w ten sposób przez kilka minut, obserwując coś w skupieniu, po czym wydał z siebie głęboki jęk i niecierpliwym gestem zgasił świecę. Natychmiast pospiesznie wróciłem do pokoju i w chwilę później usłyszałem skradające się kroki, gdy ponownie mijał moją sypialnię. Minęło sporo czasu, nim znów zapadłem w czujny sen.

Zbudził mnie dźwięk klucza, który ktoś przekręcał gdzieś w zamku, nie byłem jednak w stanie stwierdzić, skąd ten odgłos dobiegał. Nie potrafię odgadnąć, co to wszystko oznacza, jednak ten ponury dom pełen jest zagadek, które prędzej czy później rozwiążemy. Nie będę zawracał Ci głowy, wykładając tu moje teorie, prosiłeś bowiem, bym dostarczał Ci wyłącznie faktów.

Dziś rano odbyłem długą rozmowę z sir Henrym i na podstawie moich obserwacji z ubiegłej nocy stworzyliśmy cały plan działania. Nie będę go teraz opisy wał, lecz dzięki temu mój kolejny raport powinien wydać Ci się ciekawy.

Rozdział dziewiąty

Rezydencja Baskerville’ów, 15 października

Mój drogi Holmesie!

Nawet jeśli w początkowych dniach mojej misji nie mogłem Ci dostarczyć zbyt wielu informacji, to sam musisz przyznać, że nadrabiam teraz ten stracony czas, tym bardziej że wydarzenia nagle potoczyły się bardzo szybko. Mój ostatni raport zakończyłem uwagą

0 Barrymorze stojącym przy oknie, teraz jednak mam Ci do opowiedzenia znacznie więcej

1 na ile Cię znam, jestem przeświadczony, że wiadomości te bardzo Cię zaskoczą. Sprawy przybrały bowiem taki obrót, jakiego nie byłem w stanie przewidzieć. Pod pewnymi względami w ciągu ostatnich dwóch dni wiele spraw się wyjaśniło, ale niektóre jeszcze bardziej skomplikowały się. Opiszę Ci jednak wszystko po kolei, abyś sam mógł to ocenić.

Rano przed śniadaniem, bezpośrednio po mojej nocnej przygodzie, przeszedłem się korytarzem i sprawdziłem pokój, w którym w nocy czaił się Barrymore. Zauważyłem, że zachodnie okno, przez które tak uporczywie wyglądał, ma jedną szczególną cechę, która odróżnia je od pozostałych okien w rezydencji - najlepiej przez nie widać wrzosowisko. Wynika to z tego, że wychodzi ono na otwartą przestrzeń pomiędzy dwoma drzewami, podczas gdy ze wszystkich pozostałych okien obserwacja jest bardzo utrudniona. To by dowodziło, że Barrymore, który korzystał wyłącznie z tego właśnie okna, musiał wyglądać kogoś lub czegoś na wrzosowisku.

Noc była bardzo ciemna, trudno mi więc sobie wyobrazić, jak mógł liczyć na to, że kogoś rzeczy wiście wypatrzy. Przyszła mi nawet do głowy myśl, że być może chodzi tu o jakąś miłosną intrygę. Wyjaśniałoby to, dlaczego tak się skradał po nocy, uzasadniałoby również niepokój i złe samopoczucie jego żony. Barrymore to bardzo przystojny mężczyzna, na tyle atrakcyjny, by móc skraść serce wiejskiej dziewczyny, tak więc teoria ta nie wydała mi się bezpodstawna.

Odgłos otwieranych drzwi, który usłyszałem po powrocie do mojego pokoju, mógł oznaczać, że udał się na jakieś potajemne spotkanie. Do takich wniosków doszedłem dziś rano i opisuję Ci, w jakim kierunku zmierzają moje podejrzenia, jakkolwiek ostateczne rezultaty wykazały, że były one nieuzasadnione.

Niezależnie jednak od tego, czym tak naprawdę kierował się Barrymore, bardzo trudno było mi zachować tę wiedzę wyłącznie dla siebie, czekając na wyjaśnienie całej sprawy. Po śniadaniu, gdy rozmawiałem z baronetem w jego gabinecie, opowiedziałem mu o wszystkim, co zobaczyłem. Nie był aż tak zaskoczony, jak się tego spodziewałem.

- Wiedziałem, że Barrymore wypuszcza się gdzieś po nocach, i zamierzałem z nim o tym porozmawiać - powiedział. - Dwa czy trzy razy słyszałem jego kroki na korytarzu, chodził tam i z powrotem dokładnie o tej godzinie, o której pan wspomniał.

- Być może więc każdej nocy podchodzi do tego samego okna - zasugerowałem.

- Możliwe. Jeśli tak jest, będziemy mogli go wyśledzić i odkryć, czym się zajmuje. Zastanawiam się, co w tej sytuacji zrobiłby pański przyjaciel Holmes, gdyby tu był.

- Sądzę, że zrobiłby dokładnie to samo, co pan teraz sugeruje - odparłem. - Poszedłby za Barrymore’em, aby zobaczyć, co zrobi.

- W takim razie zróbmy to.

- Ależ on na pewno nas usłyszy.

- Barrymore jest trochę przygłuchy, a my powinniśmy wykorzystać tę szansę. Dziś w nocy poczekamy w moim pokoju, aż będzie przechodził.

Sir Henry z zadowoleniem zatarł ręce, i widać było wyraźnie, że bardzo cieszy się na myśl o przygodzie, która uprzyjemni mu nieco monotonię życia na wrzosowisku.

Baronet skontaktował się z architektem, który opracowywał niegdyś plany dla sir Charlesa, oraz z przedsiębiorcą budowlanym z Londynu, można się więc spodziewać, że wkrótce nastąpią tu ogromne zmiany. Przyjechali malarze i dekoratorzy z Plymouth, co świadczy o tym, że nasz przyjaciel ma wielkie plany i nie będzie szczędził trudu ani kosztów, aby przy wrócić rezydencji jej dawny splendor.

Gdy dom zostanie już odnowiony i urządzony, wszystko, czego będzie potrzeba baronetowi, to żona. Tak między nami, dostrzegam tu ogromną szansę, o ile wybranka okaże się zainteresowana. Nie zdarzyło mi się bowiem spotkać do tej pory mężczyzny bardziej zauroczonego jakąś kobietą niż sir Henry swą sąsiadką, panną Stapleton. A jednak sprawy miłosne nie układają się wcale tak gładko, jak można by w tych okolicznościach oczekiwać. Dzisiaj na przykład miał miejsce incydent, który bardzo zdumiał i poirytował naszego przyjaciela.

Po rozmowie na temat zachowania Barrymore’a, którą Ci tu przytoczyłem, sir Henry

założył kapelusz i zaczął przygotowywać się do wyjścia. Naturalnie ja zrobiłem to samo.

- A cóż to, pan również wychodzi, Watsonie? - spytał, dziwnie na mnie patrząc.

- To zależy od tego, czy wybiera się pan na wrzosowisko - odparłem.

- Owszem.

- Cóż, przecież dobrze pan wie, jakie otrzymałem instrukcje. Przykro mi, że tak się narzucam, jednak sam pan słyszał, jak bardzo Holmes nalegał, abym nie odstępował pana ani na krok, a zwłaszcza nie pozwalał panu samemu zapuszczać się na wrzosowisko.

Sir Henry z miłym uśmiechem położył dłoń na moim ramieniu.

- Mój drogi przyjacielu - powiedział - pan Holmes, przy całej swej mądrości, nie przewidział niektórych rzeczy, jakie się wydarzyły, odkąd tu przyjechałem. Rozumie mnie pan? Jestem pewien, że jest pan ostatnim człowiekiem na świecie, który chciałby psuć innym zabawę. Muszę pójść sam.

Postawiło mnie to w nader niezręcznej sytuacji. Nie wiedziałem, co powinienem powiedzieć czy zrobić, i zanim podjąłem jakąkolwiek decyzję, wziął swoją laskę i wyszedł.

Jednak gdy przemyślałem sprawę jeszcze raz, poczułem ogromne wyrzuty sumienia, że pod byle pretekstem pozwoliłem mu zniknąć z zasięgu mojego wzroku. Wyobraziłem sobie, jakbym się czuł, gdybym musiał przyznać się Tobie, że doszło do jakiegoś nieszczęścia, ponieważ zlekceważyłem Twoje wskazówki. Zapewniam Cię, że na samą myśl o tym oblałem się rumieńcem. Być może nie było jeszcze za późno, aby go dogonić. Wyruszyłem więc natychmiast w kierunku Merripit House.

Z całych sił pospieszyłem drogą, nie zobaczyłem jednak przed sobą sir Henry’ego. Wreszcie dotarłem do miejsca, w którym ścieżka na wrzosowisko odchodzi od głównej drogi. Gdy tam doszedłem, zacząłem podejrzewać, że być może obrałem niewłaściwy kierunek. Wdrapałem się więc na wzgórze - to samo, które poznaczone jest śladami po kamieniołomie -skąd rozciąga się obszerny widok.

Stamtąd natychmiast go spostrzegłem. Był na ścieżce wiodącej przez wrzosowisko, jakieś ćwierć mili ode mnie; u jego boku zobaczyłem damę, którą mogła być tylko panna Stapleton. Oczywiste było, że nawiązała się między nimi nić porozumienia i że oboje przybyli na umówione spotkanie. Szli powoli, pogrążeni w rozmowie, i dostrzegłem, że panna Stapleton wykonuje szybkie gesty, tak jakby bardzo poważnie coś mu wyjaśniała, gdy tymczasem on uważnie jej słuchał. Kilka razy pokręcił głową, jakby się z czymś zdecydowanie nie zgadzał.

Stałem tak pomiędzy głazami, obserwując ich, nie miałem jednak pojęcia, co powinienem teraz zrobić. Wydawało mi się, że gdybym podszedł do nich i przerwał tę intymną rozmowę, byłoby to czymś nie na miejscu. Z drugiej strony spoczywał na mnie obowiązek, by nawet na moment nie spuszczać z oczu sir Henry’ego.

Szpiegowanie przyjaciela wydawało mi się okropnym zadaniem. W tej chwili nie przychodziło mi do głowy nic lepszego, niż dalej obserwować go ze wzgórza, a potem po prostu wyznać mu, co robiłem. Prawdą jest, że gdyby nagle zaczęło baronetowi grozić jakieś niebezpieczeństwo, byłbym zbyt daleko, aby mu pomóc. Jestem jednak pewien, że zgodzisz się ze mną, iż moja sytuacja nie była łatwa, i nie mogłem uczynić nic więcej.

Nasz przyjaciel sir Henry i panna Stapleton zatrzymali się na ścieżce i stali tak, głęboko pogrążeni w rozmowie, gdy nagle zdałem sobie sprawę, że nie jestem jedynym świadkiem tego wydarzenia. Mój wzrok przykuła jakaś zielona smuga przecinająca powietrze, a gdy ponownie spojrzałem w tym kierunku, przekonałem się, że była to siatka na motyle niesiona przez człowieka idącego przez pełen rozpadlin teren. To był Stapleton. Był znacznie bliżej od pary zakochanych niż ja, i wydawało się, że zmierza w ich stronę.

Nagle sir Henry przyciągnął pannę Stapleton do siebie. Objął ja ramieniem, ale wydawało mi się, że próbowała uwolnić się z objęć, odwracając od niego twarz. Pochylił się ku niej, lecz ona uniosła dłoń, jakby chciała zaprotestować. W następnej chwili zobaczyłem, jak młodzi pospiesznie odskakują od siebie.

Przyczyną tego zamieszania był Stapleton. Biegł pędem w ich kierunku, a za nim powiewała ta jego absurdalna siatka. Wymachiwał rękoma i wykony wał jakiś dziwny taniec przed parą zaskoczonych kochanków. Trudno mi było sobie wyobrazić, co może oznaczać ta scena, odniosłem jednak wrażenie, że Stapleton obrzuca sir Henry’ego wyzwiskami, ten zaś próbuje coś wytłumaczyć; słowa baroneta stawały się coraz bardziej gniewne, tymczasem przyrodnik nie chciał tego słuchać. Dama stała obok, wyniośle milcząc.

Wreszcie Stapleton odwrócił się na pięcie i rozkazującym gestem przy wołał do siebie siostrę, która rzuciła niezdecydowane spojrzenie sir Henry’emu i odeszła w tę samą stronę co jej brat. Gniewne gesty przyrodnika wskazy wały na to, że był bardzo niezadowolony z jej zachowania. Młody baronet stał przez chwilę, patrząc w ślad za nimi, a następnie powoli ruszył w powrotną drogę. Szedł ze zwieszoną głową i wyglądał na bardzo przygnębionego.

Nie miałem pojęcia, co to wszystko mogło oznaczać, czułem się jednak bardzo zażenowany, że byłem mimowolnym świadkiem tak intymnej sceny, w dodatku bez wiedzy mojego przyjaciela. Zbiegłem natychmiast ze wzgórza i spotkałem się z nim na dole. Sir Henry miał twarz zaczerwienioną od gniewu, a ściągnięte brwi wskazy wały na to, że jest bardzo wzburzony.

- Hola, Watsonie! A pan skąd się tu wziął? - zapytał. - Nie chce pan chyba powiedzieć, że jednak za mną poszedł?

Wszystko mu wyjaśniłem: to, że czułem, iż nie mogę go zostawić, więc poszedłem za nim, przez co niechcący miałem udział w tym, co się tu wydarzyło. Przez chwilę oczy baroneta miotały błyskawice, moja szczerość rozbroiła go jednak i wreszcie wybuchnął śmiechem, chociaż twarz jego pozostała smutna.

- Można by pomyśleć, że takie pustkowie to idealne miejsce, by człowiek mógł zaznać odrobiny prywatności - powiedział - ale, do stu gromów, wygląda na to, że cała okolica przybyła, aby przyglądać się moim zalotom, i to w dodatku wyjątkowo nieudanym! Gdzie pan był?

- Na tamtym wzgórzu.

- Ech. Widzę, że miał pan miejsce w tylnym rzędzie. Jej brat był znacznie bliżej sceny. Widział pan, jak nas zaskoczył?

- Tak, widziałem.

- Czy ten jej brat nigdy nie wydawał się panu szalony?

- Nie mogę stwierdzić, bym kiedykolwiek odniósł takie wrażenie.

- Ja również. Aż do dziś wydawał mi się przy zdrowych zmysłach, ale może mi pan wierzyć, że albo jemu, albo mnie powinno się założyć kaftan bezpieczeństwa. A w ogóle, co jest ze mną nie tak?! Mieszka pan ze mną od kilku tygodni, Watsonie. Proszę mi powiedzieć wprost! Czy jest coś takiego, co sprawia, że nie mogę być dobrym mężem dla kobiety, którą kocham?

- Przyznaję, że nie.

- Przecież on nie może mieć żadnych zastrzeżeń do mojej pozycji, a to oznacza, że musi żywić do mnie jakąś osobistą urazę. Ale co on może mieć przeciwko mnie? O ile wiem, nigdy w życiu nikogo nie skrzywdziłem, ani mężczyzny, ani kobiety. A jednak Stapleton nie pozwoliłby mi nawet dotknąć czubków jej palców.

- Tak powiedział?

- Tak, to i jeszcze o wiele więcej. Mówię panu, Watsonie! Znam ją zaledwie kilka tygodni, ale od pierwszej chwili po prostu poczułem, że jest dla mnie stworzona, a ona. była szczęśliwa w moim towarzystwie. Mogę to panu przysiąc. W oczach kobiety pojawia się blask, który świadczy o tym lepiej niż jakiekolwiek słowa. Ale on nigdy nie pozwolił, abyśmy byli sami, i dopiero dziś po raz pierwszy pojawiła się szansa, bym mógł zamienić z nią kilka słów na osobności. Była zadowolona, że może się ze mną spotkać, ale gdy już byliśmy razem, nie mówiła o miłości i mnie również nie pozwoliłaby o tym mówić, gdyby tylko była w stanie mnie powstrzymać. Bezustannie wracała do tego, że to niebezpieczne miejsce i że nigdy nie będzie szczęśliwa, dopóki się stąd nie wyprowadzę. Odparłem, że odkąd ją poznałem, nie spieszy mi się, żeby stąd wyjeżdżać, i że skoro naprawdę chce, abym to zrobił, to tylko pod warunkiem że wyjedzie ze mną.

W ten sposób oświadczyłem się jej, jednak zanim zdążyła cokolwiek odpowiedzieć, zjawił się ten jej brat, biegnąc w naszą stronę z twarzą szaleńca. Był po prostu biały z wściekłości, a te jego jasne oczy płonęły jakąś dziką furią. Co takiego robię z tą damą? Jak śmiem jej się narzucać, jeżeli ona nie ma na to ochoty? Czy wydaje mi się, że skoro jestem baronetem, to mogę robić wszystko, na co mi przyjdzie ochota?

Gdyby nie był jej bratem, wiedziałbym, co mu odpowiedzieć! W tej sytuacji jednak odrzekłem mu, że nie wstydzę się moich uczuć do jego siostry, która, mam nadzieję, uczyni mi ten zaszczyt i zostanie moją żoną. Odniosłem wrażenie, że to wcale nie poprawiło sytuacji, a wtedy ja też straciłem panowanie nad sobą i odpowiedziałem mu nieco gwałtowniej, niż być może powinienem, biorąc pod uwagę, że ona stała obok. Tak więc skończyło się na tym, że odeszła razem z nim, jak pan widział, i oto stoi tu przed panem najbardziej zdezorientowany człowiek na świecie. Proszę mi wyjaśnić, co to wszystko może oznaczać, doktorze Watson, a będę panu dłużny więcej, niż jestem w stanie spłacić przez całe życie.

Spróbowałem podać jedno czy dwa wyjaśnienia, ale w rzeczywistości sam byłem kompletnie skołowany. Tytuł szlachecki naszego przyjaciela, jego fortuna, wiek i charakter, a także wygląd - wszystko to przemawiało na jego korzyść, i nie wiem o niczym, co ktoś mógłby mieć przeciwko niemu. Naprawdę zdumiewa mnie to, że jego zaloty zostały w tak brutalny sposób odrzucone przez Stapletona, który za nic ma zdanie swej siostry, a także to, że ona sama zaakceptowała tę sytuację bez żadnych protestów.

Jednak jeszcze tego samego popołudnia kres naszym domysłom położyła wizyta samego Stapletona. Przybył przeprosić za to, że rano był tak nieuprzejmy, a po długiej rozmowie w cztery oczy z sir Henrym w jego gabinecie spór został załagodzony. Aby przypieczętować zgodę, w następny piątek mieliśmy się wybrać do Merripit House na obiad.

- Nadal podejrzewam, że on może być szalony - powiedział sir Henry. - Nie potrafię zapomnieć wyrazu jego twarzy, kiedy dziś rano podbiegł do mnie, muszę jednak przyznać, że nikt inny nie byłby w stanie tak pięknie przeprosić.

- Podał jakieś powody swojego zachowania?

- Siostra jest dla niego wszystkim. Od zawsze byli razem, z tego, co mówił, jest człowiekiem bardzo samotnym, a to jego jedyna towarzyszka. Myśl, że miałby ją utracić, była dla niego naprawdę straszna. To zupełnie naturalne, i cieszę się, że ją tak ceni. Jak twierdził, nie zauważył, że żywię do niej jakieś uczucia. Gdy jednak przekonał się na własne oczy, że rzeczy wiście tak jest, i zrozumiał, że siostra może go nagle opuścić, tak go to oszołomiło, iż przez moment stracił panowanie nad tym, co mówił i robił. Było mu bardzo przykro z powodu wszystkiego, co się dzisiaj wydarzyło, i przyznał, jakim był głupcem i egoistą, wyobrażając sobie, że na całe życie zatrzyma przy sobie tak piękną kobietę jak jego siostra. Powiedział, jeśli już miałaby go opuścić, to zdecydowanie wolałby, by wyszła za sąsiada niż za kogokolwiek innego. W każdym razie był to dla niego cios, i musi upłynąć trochę czasu, nim oswoi się z tą myślą. Powiedział, że ze swej strony nie będzie mi robił żadnych przeszkód, jeśli tylko mu obiecam, że w ciągu najbliższych trzech miesięcy nie będę czynił żadnych dalszych zabiegów i przez ten czas zadowolę się przyjaźnią damy, nie okazując jej głębszych uczuć. Obiecałem, że tak właśnie uczynię, i tak oto sprawy teraz się mają.

W ten sposób wyjaśnił się jeden z naszych niewielkich sekretów. W bagnie tajemnic, w którym się poruszamy, przynajmniej w tej jednej sprawie dotarliśmy do sedna. Wiemy już, dlaczego Stapleton patrzył z taką niechęcią na adoratora swej siostry - mimo tak wspaniałych zalet, jakimi obdarzony jest sir Henry. Przejdę teraz do kolejnej nici, którą udało mi się wyplątać z tego pogmatwanego kłębka - a mianowicie do sekretu nocnych szlochów, śladów łez na twarzy pani Barrymore i potajemnych wycieczek kamerdynera do okna w zachodnim skrzydle. Pogratuluj mi, mój drogi Holmesie, i przyznaj, że nie zawiodłem Cię jako twój wysłannik i że nie żałujesz zaufania, jakim mnie obdarzyłeś, przysyłając mnie tutaj. Dzięki działaniom przeprowadzonym w ciągu jednej nocy wszystkie powyższe zagadki zostały rozwiązane.

Napisałem: „dzięki działaniom przeprowadzonym w ciągu jednej nocy”, ale

w rzeczywistości potrzebowaliśmy dwóch, ponieważ tej pierwszej zupełnie nie dopisało nam szczęście. Siedziałem z sir Henrym w jego pokoju prawie do trzeciej nad ranem, nie usłyszeliśmy jednak żadnego dźwięku, oprócz zegara z kurantem przy schodach. Było to wyjątkowo monotonne czuwanie, które skończyło się tym, że obaj zasnęliśmy w swych fotelach.

Na szczęście nie zniechęciliśmy się tym niepowodzeniem i kolejnej nocy postanowiliśmy spróbować ponownie. Przygasiliśmy lampę i czekaliśmy, paląc papierosy i nie wydając przy tym nawet najmniejszego dźwięku. Godziny mijały nadzwyczaj powoli, lecz my trwaliśmy w cierpliwym podnieceniu, niczym myśliwi z nadzieją obserwujący pułapkę, w którą już niebawem wpadnie zwierzyna. Zegar wybił pierwszą, potem drugą, byliśmy już gotowi zrezygnować, gdy nagle obaj wyprostowaliśmy się jak na komendę, a wszystkie nasze znużone czuwaniem zmysły w mgnieniu oka ponownie się wyostrzyły. Podłoga na korytarzu zaskrzypiała.

W milczeniu słuchaliśmy, jak mężczyzna nas mija, aż wreszcie odgłos kroków zamilkł w oddali. Wówczas baronet ostrożnie otworzył drzwi, i ruszyliśmy jego śladem. Obiekt naszej obserwacji obszedł już galeryjkę, korytarz spowijała ciemność. Skradaliśmy się przez pewien czas, dopóki nie dotarliśmy do drugiego skrzydła. Tam zdążyliśmy jeszcze dostrzec skuloną sylwetkę wysokiego mężczyzny z czarną brodą, idącego na palcach wzdłuż korytarza. Po chwili zniknął w tych samych drzwiach co poprzednio; na moment padł na nie blask świecy, a ponury ciemny korytarz rozświetliła pojedyncza smuga.

Zbliżaliśmy się ostrożnie, sprawdzając każdą deskę, nim ośmieliliśmy się stanąć na niej całym ciężarem ciała. Wcześniej zdjęliśmy buty, dzięki czemu poruszaliśmy się znacznie ciszej, lecz mimo to stare deski skrzypiały pod naszymi stopami. Chwilami wydawało nam się niemożliwe, by nas nie usłyszał. Człowiek ten jest na szczęście dość głuchy, a w dodatku był całkowicie pochłonięty tym, co robi. Gdy wreszcie dotarliśmy do drzwi i zajrzeliśmy do środka, znaleźliśmy go przyczajonego przy oknie, ze świecą w dłoni i z bladą skupioną twarzą przyciśniętą do szyby, dokładnie tak, jak ujrzałem go dwie noce wcześniej.

Nie zaplanowaliśmy sobie zawczasu całej operacji, baronet jest jednak typem człowieka bezpośredniego, nie zastanawiając się więc długo, wszedł po prostu do pokoju. Barrymore odskoczył od okna, z ostrym sykiem wciągając powietrze. Stał tak przed nami pobladły i drżący. Gdy przenosił wzrok z sir Henry’ego na mnie, jego ciemne oczy świecące w białej twarzy wypełniały zarazem przerażenie i zdumienie.

- Co tutaj robisz, Barrymore?

- Nic, sir - był tak zdenerwowany, że ledwie mógł wykrztusić z siebie te słowa; świeca

w jego drżącej dłoni rzucała migotliwe cienie.

- Przyszedłem sprawdzić okna, sir. Chodzę nocą i sprawdzam, czy są dobrze zamknięte.

- Na piętrze?

- Tak, sir, wszystkie okna.

- Posłuchaj, Barrymore - rzekł stanowczo sir Henry. - Postanowiliśmy, że wyciągniemy z ciebie prawdę, a więc oszczędzisz sobie kłopotów, jeśli powiesz nam to od razu. No dalej! Bez łgarstw! Co robiłeś przy tym oknie?

Kamerdyner patrzył na nas bezradnie, zaciskając dłonie jak ktoś, kto pogrążony jest w najgorszych wątpliwościach i cierpieniu.

- Nie robiłem nic złego, sir. Trzymałem świecę przy szybie.

- A można wiedzieć, dlaczego trzymałeś świecę przy szybie?

- Proszę mnie o to nie pytać, sir Henry. Niech pan mnie o to nie pyta! To nie mój sekret, i nie mogę go zdradzić. Daję panu na to moje słowo! Gdyby nie dotyczyło to kogoś poza mną, nie próbowałbym tego przed panem zataić.

Nagle do głowy przyszła mi pewna myśl, wskazałem więc na świecę, którą Barrymore postawił na parapecie.

- Używał jej jako sygnału - powiedziałem. - Przekonajmy się, czy będzie jakaś odpowiedź.

Wziąłem świecę do rąk, podobnie jak on wcześniej, i zacząłem się wpatrywać w ciemności. Księżyc akurat skrył się za chmurami, rozróżniałem więc tylko czarną linię drzew i jaśniejszą plamę wrzosowiska. Po chwili jednak wykrzyknąłem z radości, bo nagle przez ciemną zasłonę nocy przebił się maleńki punkcik żółtego światła, który nagle się rozżarzył pośrodku czarnego kwadratu okna.

- Tam jest! - krzyknąłem.

- Nie, nie, sir. To nic. Nic takiego! - załamał się kamerdyner. - Zapewniam pana, sir.

- Proszę poruszyć świecą w poprzek okna, Watsonie! - zawołał baronet. - Widzi pan? To drugie światło też się porusza! I co, łotrze, nadal będziesz zaprzeczał, że to nie sygnał? No dalej! Mów! K im jest ten twój wspólnik na wrzosowisku i jaki to spisek ma tutaj miejsce?!

Twarz Barrymore’a przybrała wyzywający wyraz.

- To moja sprawa, nie pańska! Nic nie powiem.

- W takim razie natychmiast cię zwalniam.

- Proszę bardzo, sir. Widocznie tak musi być.

- I odejdziesz okryty hańbą. Do diabła! Powinieneś się wstydzić. Nasze rodziny mieszkały wspólnie pod tym dachem przez ponad sto lat, a teraz się dowiaduję, że spiskujesz przeciwko mnie.

- Nie, nie, sir. Nie przeciwko panu! - odezwał się kobiecy głos.

W drzwiach stała pani Barrymore, jeszcze bledsza i bardziej przerażona niż jej mąż. Była opatulona szalem, miała na sobie grubą spódnicę. Jej zwalista sylwetka mogłaby się nawet wydawać komiczna, gdyby nie głębokie emocje malujące się na jej twarzy.

- Musimy odejść, Elizo. To koniec. Możesz zacząć pakować nasze rzeczy - powiedział kamerdyner.

- Och, John, John! To ja sprowadziłam na nas to nieszczęście. To przeze mnie, sir Henry. To wyłącznie moja wina. On to wszystko robił dla mnie, ponieważ go o to poprosiłam.

- W takim razie mówcie! Co to wszystko oznacza?

- Mój nieszczęsny brat umiera z głodu na wrzosowisku. Nie możemy pozwolić, by coś takiego stało się tu, pod naszymi drzwiami. To światło jest dla niego sygnałem, że przygotowaliśmy mu jedzenie, a on daje nam znaki świecą, w które miejsce trzeba mu je zanieść.

- Wobec tego twój brat jest.

- Tym zbiegłym więźniem, sir. To ten przestępca Selden.

- To prawda, sir - odezwał się Barrymore. - Mówiłem, że to nie mój sekret i że nie mogę go panu zdradzić. Teraz jednak sam się pan przekonał, że nawet jeśli był jakiś spisek, to na pewno nie wymierzony przeciwko panu.

Takie więc było wyjaśnienie ukradkowych nocnych wycieczek i świecy w oknie. Obaj z sir Henrym wpatrywaliśmy się w zdumieniu w panią Barrymore. Czy to możliwe, że tę szacowną kobietę łączyło pokrewieństwo z jednym z największych kryminalistów w tym kraju?

- Tak, sir. Moje panieńskie nazwisko brzmi Selden, a on jest moim młodszym bratem. Kiedy był chłopcem, za bardzo mu pobłażaliśmy i pozwalaliśmy, by wszystko było tak, jak zapragnie, aż zaczął wierzyć, że świat jest stworzony specjalnie dla niego i że może na nim robić wszystko, na co tylko przyjdzie mu ochota. Później, gdy był już starszy, popadł w bardzo złe towarzystwo, i diabeł w niego wstąpił. Złamał serce mojej matce i utarzał nasze nazwisko w błocie. Z przestępstwa na przestępstwo staczał się coraz niżej, aż w końcu tylko łaska boża uchroniła go od szafotu. Jednak dla mnie, sir, na zawsze pozostał tym małym chłopcem z kręconymi włosami, którym się opiekowałam i z którym się bawiłam, tak jak to starsza siostra. To dlatego zbiegł z więzienia, sir. Wiedział, że tu jestem i że nie będziemy potrafili odmówić mu pomocy.

Gdy przy wlókł się tutaj pewnej nocy, znużony i zagłodzony, ze strażnikami depczącymi mu po piętach, co mogliśmy zrobić? Wpuściliśmy go do środka, nakarmiliśmy i zadbaliśmy o jego potrzeby. A potem pan wrócił, sir, i mój brat doszedł do wniosku, że na wrzosowisku będzie bezpieczniejszy niż gdziekolwiek indziej, póki nie skończy się całe to zamieszanie wy wołane jego ucieczką. Znalazł więc tam sobie kryjówkę. Jednak co drugą noc ustawialiśmy świecę w oknie, chcąc sprawdzić, czy wciąż tam jest, a gdy pojawiała się odpowiedź, mąż zanosił mu trochę chleba i mięsa. Codziennie mieliśmy nadzieję, że już odszedł, jednak dopóki tam był, nie mogliśmy go opuścić. To cała prawda, sir, mówię to panu jako uczciwa chrześcijanka, i sam pan widzi, że jeśli można kogoś za to winić, to mnie, a nie mojego męża, bo to dla mnie robił to wszystko.

W głosie kobiety brzmiały głęboka powaga i szczerość.

- Czy to prawda, Barrymore?

- Tak, sir Henry. Każde słowo.

- Cóż, nie mogę winić cię za to, że pomagałeś swojej żonie. Zapomnij o tym, co ci wcześniej powiedziałem. Idźcie oboje do swojego pokoju. Jutro rano porozmawiamy jeszcze

0 tej sprawie.

Gdy wyszli, ponownie wyjrzeliśmy przez okno. Sir Henry otworzył je na oścież,

1 w twarz powiał nam zimny nocny wiatr. W dali, w czarnych ciemnościach nocy, wciąż jarzył się jeden maleńki punkcik żółtego światła.

- Dziwi mnie, że się na to odważył - powiedział sir Henry.

- Mógł umieścić tę świecę w taki sposób, by była widoczna tylko stąd.

- To bardzo prawdopodobne. Jak pan myśli, jak daleko może to być?

- Sądzę, że gdzieś przy Cleft Tor.

- A więc nie dalej niż milę czy dwie?

- Pewnie nawet bliżej.

- W takim razie to musi być dość blisko, skoro Barrymore zanosił mu jedzenie. A ten łotr czeka gdzieś tam, przy świecy. Do diabła, Watsonie, zamierzam ująć tego człowieka!

Mnie również przyszła do głowy ta sama myśl. Wahałbym się, gdyby Barrymore’owie chcieli nas wciągnąć do swojego spisku, ale przecież my sami zmusiliśmy ich do wyjawienia tajemnicy. Ten człowiek stanowił zagrożenie, był bezwzględnym łotrem, dla którego nie powinno być litości ani przebaczenia. Sprawiając, że znów trafi tam, gdzie nikomu nie będzie mógł wyrządzić krzywdy, spełnilibyśmy jedynie nasz obowiązek. Biorąc pod uwagę jego brutalną, skłonną do przemocy naturę, nie można wykluczyć, że być może zapłaciłby za to niewinny człowiek. Na dobrą sprawę każdej nocy istniało ryzyko, że nasi sąsiedzi, Stapletonowie, mogą zostać przez niego zaatakowani, i może właśnie ta myśl sprawiła, że sir Henry tak chętnie podjął się próby ujęcia przestępcy.

- Pójdę z panem - powiedziałem.

- W takim razie niech pan bierze rewolwer i wskakuje w buty. Im szybciej wyruszymy, tym lepiej. On może po prostu zgasić tę swoją świecę i stamtąd odejść.

W ciągu pięciu minut staliśmy już przed drzwiami, gotowi do naszej wyprawy. Wśród głuchych jęków jesiennego wichru i szelestu opadających liści szybko minęliśmy ciemne zarośla. Nocne powietrze było ciężkie od wilgoci i zapachu rozkładających się roślin. Od czasu do czasu księżyc wyglądał na moment zza chmur, gnanych wichrem po niebie, a w chwili gdy wyszliśmy na otwartą przestrzeń, zaczął siąpić słaby deszcz. W dali przed nami świeca nadal płonęła stabilnym światłem.

- Ma pan broń? - spytałem.

- Mam szpicrutę.

- Musimy szybko go podejść, bo powiadają, że to człowiek gotowy na wszystko. Weźmiemy go z zaskoczenia, i zanim zdoła stawić opór, będzie już zdany na naszą łaskę.

- Zastanawiam się, Watsonie - rzekł baronet - co by na to wszystko powiedział Holmes. Co z tą godziną ciemności, kiedy moce zła są najsilniejsze?

Jakby w odpowiedzi na jego słowa z ciemności nad wrzosowiskiem dobiegł nas raptem ten przedziwny krzyk, który słyszałem już wcześniej na obrzeżach wielkiego trzęsawiska Grimpen. Doszedł nas gnany wichrem przez nocną ciszę przeciągły głuchy szept, wznoszący się do wycia, który chwilę potem znów opadł do smutnego jęku i zamilkł gdzieś w oddali. Potem odezwał się ponownie. I raz jeszcze. Ostry, dziki, groźny, wypełniający pulsowaniem całe powietrze. Baronet chwycił mnie za rękaw. Jego blada twarz połyskiwała w ciemności.

- Wielkie nieba! Co to takiego, Watsonie?

- Nie mam pojęcia. To ten dźwięk, który słychać czasami na wrzosowisku. Już raz go wcześniej słyszałem.

Odgłos umilkł, i wokół nas zapanowała absolutna cisza. Staliśmy, wytężając słuch, jednak nic więcej już nie usłyszeliśmy.

- Watsonie - powiedział baronet - to było wycie psa.

Słowa sir Henry’ego zmroziły mi krew w żyłach; głos mu się załamał i zrozumiałem, że ogarnęło go nagle ogromne przerażenie.

- Jak nazywają ten dźwięk? - zapytał.

- Kto?

- Miejscowi.

- Och, to ciemni ludzie. Czemu miałby się pan przejmować tym, jak to nazywają?

- Proszę mi powiedzieć, Watsonie. Co o tym mówią?

Zawahałem się, ale nie sposób było uciec przed tym pytaniem.

- Mówią, że to wycie psa Baskerville’ów.

Baronet jęknął i przez kilka chwil milczał.

- To było wycie psa - odezwał się wreszcie. - Ale wydawało mi się, że dochodziło z odległości wielu mil, gdzieś stamtąd, jak sądzę.

- Trudno powiedzieć, skąd dochodziło.

- Wznosiło się i opadało wraz z wiatrem. Czy to nie tam leży wielkie trzęsawisko Grimpen?

- Tak, rzeczywiście.

- A więc to było stamtąd. Niech mi pan powie, Watsonie, czy sam pan nie pomyślał, że to było wycie psa? Nie jestem dzieckiem. Nie musi pan ukrywać przede mną prawdy.

- Kiedy ostatnio to słyszałem, był ze mną Stapleton. Mówił, że to może być nawoływanie jakiegoś dziwnego ptaka.

- Nie, nie. To był pies. Mój Boże, czy w tych wszystkich historiach może się kryć jakieś ziarno prawdy? Czy to możliwe, że rzeczy wiście zagrażają mi jakieś ciemne moce? Pan w to nie wierzy, prawda, Watsonie?

- Nie, nie wierzę.

- A jednak czym innym było śmiać się z tego w Londynie, a czym innym jest stać tutaj, w sercu wrzosowiska, i słyszeć to. A mój wuj! Niedaleko miejsca, w którym go znaleziono, widziano odciski łap psa. To wszystko do siebie pasuje. Nie uważam się za tchórza, Watsonie, ale ten dźwięk autentycznie zmroził mi krew w żyłach. Proszę dotknąć mojej ręki.

Była zimna niczym blok marmuru.

- Jutro rano spojrzy pan na to inaczej.

- Nie sądzę, żebym był w stanie zapomnieć o tym wyciu. Jak pan radzi, co powinniśmy teraz zrobić?

- Może zawróćmy?

- Do diabła! Nie! Wyszliśmy, żeby ująć Seldena, i zrobimy to. Ścigamy zbiegłego więźnia, a nas być może ściga jakiś piekielny pies. Dalej! Zrobimy to, choćby na wrzosowisku miały się dzisiaj spotkać wszystkie diabły!

Powoli brnęliśmy w ciemnościach. Wokół nas wznosiły się czarne sylwetki skalistych wzgórz, a przed nami płonął równym światłem żółty punkcik świecy. Nic bardziej złudnego niż ocenianie odległości pośród nocy. Czasem płomyczek wydawał się migotać w dali na horyzoncie, a chwilami odnosiliśmy wrażenie, że jest kilka jardów przed nami. W końcu jednak przekonaliśmy się, skąd dochodzi światło, i zrozumieliśmy, że teraz jesteśmy już bardzo blisko. Świeca wetknięta była w szczelinę w skałach otaczających ją z obu stron tak, aby nie zdmuchnął jej wiatr i by była widoczna tylko z jednego miejsca - z okna rezydencji Baskerville’ów. Podchodziliśmy od strony granitowego głazu, nie było nas więc widać. Przykucnęliśmy za nim i spojrzeliśmy na świecę. Dziwnie było tak patrzeć na to pojedyncze światełko palące się w samym sercu wrzosowiska, podczas gdy wokół nie było ży wej duszy -jedynie prosty jasny płomień i migoczące wokół zarysy skał.

- Co teraz zrobimy? - wyszeptał sir Henry.

- Poczekamy tutaj. Musi się czaić gdzieś w pobliżu swojej świecy. Poczekajmy. Być może uda nam się go wypatrzyć.

Ledwie skończyłem wypowiadać te słowa, gdy obaj go ujrzeliśmy. Nad skałami, w szczelinie, w której płonęła świeca, zamajaczyła zła pożółkła twarz, niczym przerażający pysk jakiegoś zwierza. Mężczyzna był cały brudny od błota, ze zwichrzoną brodą i splątanymi, zwisającymi w pasmach włosami. Równie dobrze mógł być jednym z tych pradawnych dzikusów, zamieszkujących kiedyś jamy na zboczach tych wzgórz. Światło odbijało się w jego małych szczwanych oczach rzucających w ciemnościach wściekłe spojrzenia na wszystkie strony; przypominały ślepia jakiegoś przebiegłego dzikiego zwierzęcia, które raptem usłyszało

kroki myśliwych.

Najwyraźniej coś wzbudziło jego podejrzenia. Być może Barrymore miał jakiś umówiony sygnał, którego my nie znaliśmy, lub też człowiek ten miał jakiś inny powód, by pomyśleć, że coś jest nie tak. Dostrzegłem strach na jego upiornej twarzy. W każdej chwili mógł zgasić świecę i zniknąć w ciemności, skoczyłem więc do przodu, sir Henry zrobił to samo.

W tym samym momencie więzień zaklął i cisnął w naszą stronę kawałkiem skały, który rozbił się o głaz, za którym się schroniliśmy. Zdążyłem ujrzeć tylko zarys jego niskiej, przysadzistej, mocno zbudowanej sylwetki, kiedy skoczył na równe nogi i rzucił się do ucieczki. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności w tej samej chwili księżyc przebił się przez chmury. Pognaliśmy za nim grzbietem wzgórza. Mężczyzna uciekał z ogromną szybkością w dół po długim zboczu, przeskakując po kamieniach niczym górska kozica. Celny strzał z rewolweru mógłby go zatrzymać, jednak wziąłem ze sobą broń tylko na wypadek, gdybym został zaatakowany. Nie zamierzałem strzelać w plecy nieuzbrojonego uciekającego człowieka.

Obaj z sir Henrym byliśmy niezłymi biegaczami i mieliśmy dobrą kondycję, jednak szybko się przekonaliśmy, że nie mamy szans, by go dogonić. Jeszcze przez długi czas widzieliśmy go w świetle księżyca, aż wreszcie stał się tylko małą plamką poruszającą się szybko pomiędzy głazami na stoku kolejnego wzgórza. Gnaliśmy wytrwale, aż całkiem zabrakło nam tchu, jednak dzieląca nas odległość nieustannie się powiększała. Wreszcie daliśmy za wygraną i, dysząc ciężko, usiedliśmy na dwóch skałach, patrząc, jak znika w oddali.

Raptem wydarzyło się coś bardzo dziwnego i nieoczekiwanego. Wstaliśmy i zawróciliśmy, by udać się do domu, rezygnując z beznadziejnego pościgu. Księżyc wisiał niewysoko na prawo od nas, a na tle jego srebrnego dysku rysował się postrzępiony szczyt granitowego wzniesienia. I tam właśnie spostrzegłem postać stojącą na wzgórzu. Była wyraźnie widoczna na tym świetlistym tle niczym czarny posążek z hebanu. Nie myśl, Holmesie, że coś mi się przy widziało. Zapewniam cię, że nigdy w życiu nie widziałem niczego wyraźniej. Na ile potrafiłem osądzić, była to sylwetka wysokiego szczupłego mężczyzny. Stał z lekko rozstawionymi nogami, z założonymi rękoma i pochyloną głową, tak jakby dumał nad tym ogromnym pustkowiem wrzosów i granitu rozciągającym się przed nim. Równie dobrze mógł być duchem tego przerażającego miejsca. To nie był ścigany przez nas więzień. Człowiek ten stał zdecydowanie za daleko od miejsca, gdzie znikł ten ostatni. Poza tym był o wiele wyższy. Z okrzykiem zaskoczenia wskazałem na niego baronetowi, jednak w momencie gdy się odwróciłem, by chwycić go za ramię, tajemniczego człowieka już nie było. Ostry szczyt granitowego wzgórza nadal odcinał się wyraźnie od niższej krawędzi tarczy księżyca, nie pozostał jednak żaden ślad po milczącej nieruchomej postaci.

Chciałem udać się w tamtą stronę i przeszukać wzgórze, było ono jednak dość daleko od nas. Baronet nie doszedł jeszcze do siebie po tym, jak usłyszał skowyt, który przy wodził mu na myśl mroczną rodzinną legendę, i nie miał ochoty na nowe przygody. Nie widział tego samotnego mężczyzny na wzgórzu i nie poczuł podniecenia, jakim wypełniły mnie jego dziwna obecność i władcza postawa.

- To musiał być strażnik - powiedział. - Na wrzosowisku aż się roi od nich, odkąd zbiegł ten człowiek.

Być może wyjaśnienie sir Henry’ego było słuszne, chciałem mieć jednak niezbite dowody. Dziś zamierzamy się skontaktować z ludźmi z Princetown i poinformować ich, gdzie powinni szukać swojego zbiega, szkoda jednak, że nie udało nam się triumfalnie doprowadzić go do nich jako naszego więźnia.

Takie mieliśmy przygody ubiegłej nocy, i musisz przyznać, mój drogi Holmesie, że zdałem Ci bardzo szczegółowe sprawozdanie. Bez wątpienia spora część tego, co Tobie piszę, nie ma znaczenia dla sprawy, mam jednak odczucie, że najlepiej będzie, jeśli poznasz wszystkie fakty i sam wybierzesz te, które najbardziej Ci się przydadzą do wyciągnięcia właściwych wniosków. Z całą pewnością czynimy pewne postępy. Jeśli chodzi o Barrymore’ów, poznaliśmy motywy ich działań, a to w znacznym stopniu wyjaśniło sytuację. Mimo to wrzosowisko ze swymi tajemnicami i z dziwnymi mieszkańcami nadal pozostaje nieprzeniknione, jak zwykle zresztą. Być może w moim kolejnym raporcie uda mi się rzucić trochę światła na niektóre z tych tajemnic. Najlepiej byłoby jednak, gdybyś Ty sam mógł tu do nas przyjechać.

Rozdział dziesiąty

Do tej pory mogłem cytować urywki moich raportów, jakie w tych początkowych dniach wysyłałem do Sherlocka Holmesa. Teraz jednak dotarłem do takiego punktu mej opowieści, w którym zmuszony jestem zrezygnować z tej metody i zdać się ponownie na swą pamięć, wspomagając się dziennikiem, jaki wówczas prowadziłem. Kilka jego fragmentów doprowadzi mnie do tych wydarzeń, których wszystkie szczegóły utkwiły w mej pamięci. Przejdę zatem do opisu poranka po naszym nieudanym pościgu za więźniem i innych dziwnych przygód, jakie spotkały nas na wrzosowisku.

16 października. Posępny i mglisty dzień, ciągle mży. Dom otaczają przewalające się chmury, które od czasu do czasu się unoszą, ukazując ponurą przestrzeń wrzosowiska i cienkie srebrne żyłki strumyków spływających po zboczach wzgórz. Głazy w oddali połyskują, gdy światło pada na ich mokrą powierzchnię. Melancholia otacza nas ze wszystkich stron, wewnątrz i na zewnątrz. Baronet bardzo przeżywa doświadczenia ubiegłej nocy. Mnie samemu jest ciężko na sercu, i przeczuwam zbliżające się niebezpieczeństwo, zagrożenie, które nieustannie wisi nad nami i wydaje się tym straszniejsze, że nie potrafię go określić.

Ale czyż nie mam powodów do takich odczuć po tych wydarzeniach, z których wszystkie wskazywały na to, że wokół nas działają jakieś mroczne siły? Śmierć ostatniego właściciela rezydencji bardzo dokładnie pasowała do rodzinnej legendy. No i mamy jeszcze wciąż nowe doniesienia wieśniaków o pojawieniu się jakiegoś dziwnego stworzenia na wrzosowisku. Dwukrotnie na własne uszy słyszałem dźwięk dobiegający z oddali i przypominający wycie psa. To niewiarygodne, wręcz niemożliwe, by ta sprawa rzeczywiście wykraczała poza zwyczajne prawa natury. Pies widmo, który pozostawia całkiem materialne ślady i wypełnia powietrze swym dzikim wyciem, z całą pewnością nie istnieje. Stapleton może ulegać takim zabobonom, Mortimer również. Jeżeli jednak posiadam chociażby jedną zaletę, to jest nią zdrowy rozsądek, i nic mnie nie przekona, bym uwierzył w coś tak absurdalnego. Czyniąc to, zniżyłbym się do poziomu tych biednych wieśniaków, którym nie wystarcza sam upiorny pies, lecz muszą jeszcze opowiadać o piekielnym ogniu buchającym mu ze ślepi i z pyska. Holmes nie słuchałby takich bajek, a ja jestem jego wysłannikiem. Fakty pozostają jednak faktami, a ja dwa razy słyszałem ten przedziwny dźwięk na wrzosowisku. Załóżmy, że w okolicy jest rzeczywiście jakiś wielki pies włóczący się bez nadzoru. To by w znacznej mierze wyjaśniało sprawę. Ale gdzie taki pies mógłby mieć swą kryjówkę? Skąd brałby jedzenie? Skąd się w ogóle wziął? I dlaczego nikt nie widział go za dnia? Muszę przyznać, że tak samo ciężko wyjaśnić te wątpliwości z punktu widzenia zdrowego rozsądku, jak i wytłumaczyć w oparciu o nadprzyrodzone zjawiska. A poza tym oprócz psa mamy jeszcze rzeczywiste działania jakichś ludzi w Londynie - mężczyznę w dorożce oraz list ostrzegający sir Henry’ego przed przybyciem tutaj. To przynajmniej było całkiem realne, jednak mogło być działaniem zarówno wroga, jak i przyjaciela próbującego go chronić. Gdzie jest teraz ten przyjaciel lub wróg? Został w Londynie czy też udał się tutaj za nami? A może. Czy to możliwe, by był nim ten nieznajomy, którego widziałem na wzgórzu?

Prawdą jest, że widziałem go tylko przez chwilę, są jednak pewne rzeczy, co do których gotów byłbym przysiąc. Nie był to żaden z ludzi, jakich tutaj spotkałem, a teraz znam już wszystkich sąsiadów. Tamta postać była znacznie wyższa niż Stapleton i o wiele szczuplejsza niż Frankland. Mógł to być Barrymore, który jednak tamtej nocy został w rezydencji, i jestem pewien, że nie był w stanie nas śledzić. Nadal więc obserwuje nas jakiś nieznajomy, podobnie jak w Londynie. Nigdy nie udało nam się go zgubić. Gdybym mógł dostać w swe ręce tego mężczyznę, to być może wszystkie nasze problemy wreszcie dobiegłyby końca. Muszę teraz poświęcić całą energię, aby zrealizować ten zamiar.

W pierwszym odruchu chciałem wyjawić swój plan sir Henry’emu. Później jednak przyszła mi do głowy mądrzejsza myśl. Będę prowadził własną grę, nikomu nie mówiąc więcej niż to konieczne. Baronet jest milczący i roztargniony. Ten dźwięk na wrzosowisku wstrząsnął nim do głębi. Nic mu nie powiem, aby nie zwiększać jego obaw, lecz sam podejmę właściwe kroki, by osiągnąć swój cel.

Dziś rano po śniadaniu doszło do niewielkiej scysji. Barrymore poprosił sir Henry’ego o rozmowę, po czym na jakiś czas obaj panowie zamknęli się w jego gabinecie. Siedząc w sali bilardowej, kilka razy słyszałem podniesione głosy, dobrze więc zdawałem sobie sprawę z tego, o czym dyskutowali. Po jakimś czasie baronet otworzył drzwi i zawołał mnie.

- Barrymore ma do nas żal - powiedział. - Uważa, że postąpiliśmy nieuczciwie, ścigając jego szwagra, podczas gdy on z własnej woli zdradził nam sekret.

Kamerdyner stał przed nami blady jak płótno, lecz opanowany.

- Być może zbyt mnie poniosło, sir - przyznał. - Skoro tak, to bardzo pana przepraszam. Z drugiej strony byłem bardzo zaskoczony, dowiedziawszy się dziś rano, że wy, panowie, dwaj dżentelmeni, ścigaliście Seldena. Ten biedak i tak ma już dość kłopotów oprócz tych, których ja mu przysporzyłem.

- Gdybyś opowiedział nam o tym dobrowolnie, sprawa wyglądałaby zupełnie inaczej -powiedział baronet. - Jednak ty, a właściwie twoja żona wyznała nam prawdę dopiero wtedy, gdy was do tego zmusiliśmy, a ty sam już nic nie mogłeś na to poradzić.

- Nie sądziłem, że pan to wykorzysta, sir Henry. Doprawdy, nie sądziłem.

- Ten człowiek stanowi zagrożenie dla społeczeństwa. Na wrzosowisku jest wiele samotnych domostw, a on jest zdolny do wszystkiego. Wystarczy jedno spojrzenie na jego twarz, żeby się o tym przekonać. Pomyśl na przykład o domu pana Stapletona. Sam jeden musiałby go bronić. Nikt w tej okolicy nie będzie bezpieczny, dopóki ten łotr nie trafi za kraty.

- On nie wtargnie do żadnego domu, sir. Mogę panu dać na to moje słowo. Poza tym on już nigdy nie zagrozi nikomu w tym kraju. Zapewniam pana, sir Henry, że już za kilka dni poczynimy odpowiednie kroki, i Selden znajdzie się w drodze do Ameryki Południowej. Na Boga, sir, błagam pana, niech pan nie mówi policji, że on wciąż jest na wrzosowisku. Przestali go już tam szukać, a on może spokojnie przeczekać w swojej kryjówce, aż załatwimy mu statek. Nie może pan na niego donieść, nie wplątując przy tym w kłopoty mojej żony i mnie. Zaklinam pana, sir, proszę nic nie wspominać policji.

- Co pan na to, Watsonie?

Wzruszyłem ramionami.

- Gdyby bezpiecznie wyjechał z tego kraju, zmniejszyłoby to tylko koszty podatników.

- Ale jeśli kogoś napadnie, zanim wyjedzie?

- Nie zrobiłby czegoś tak szalonego, sir. Zapewniliśmy mu wszystko, czego mógłby zapragnąć. Gdyby popełnił jakieś przestępstwo, zdradziłby, gdzie się ukrywa.

- To prawda - rzekł sir Henry. - No cóż, Barrymore.

- Niech pana Bóg błogosławi, sir. Dziękuję panu z całego serca! Gdyby znów go pojmali, moja biedna żona by tego nie przeżyła.

- Odnoszę wrażenie, Watsonie, że to współudział w przestępstwie. Jednak po tym, co tu usłyszeliśmy, czuję, że nie mógłbym wydać tego człowieka. Uważam zatem sprawę za zamkniętą. W porządku, Barrymore. Możesz odejść.

Wyraziwszy swą wdzięczność w kilku urywanych słowach, kamerdyner odwrócił się, zamierzając wyjść. Zawahał się jednak i zawrócił.

- Okazał nam pan tyle dobroci, sir, że chciałbym panu za to odpłacić najlepiej, jak potrafię. Wiem o pewnej sprawie, sir Henry. Być może powinienem był powiedzieć wcześniej, jednak dowiedziałem się o tym na długo po zakończeniu śledztwa. Jeszcze żadnemu człowiekowi nie zdradziłem tej tajemnicy. Chodzi o śmierć tego nieszczęśnika, sir Charlesa.

Baronet i ja zerwaliśmy się na równe nogi.

- Wiesz, w jaki sposób zmarł?

- Nie, sir. Tego nie wiem.

- W takim razie o co chodzi?

- Wiem, dlaczego był przy furtce tak późno w nocy. Miał się spotkać z jakąś kobietą.

- Spotkać się z kobietą? On?

- Tak, sir.

- A jak się nazywała?

- Nie potrafię podać panu nazwiska, sir, znam jednak jej inicjały: L.L.

- Skąd to wiesz, Barrymore?

- Sir Henry, pański wuj dostał tego ranka list. Zazwyczaj przychodziło do niego bardzo dużo listów, ponieważ udzielał się w życiu publicznym i był dobrze znany ze swej szczodrości i z dobrego serca. Każdy, kto znalazł się w kłopotach, zwracał się do niego. Jednak tamtego ranka tak się złożyło, że przyszedł tylko ten jeden list, więc zwróciłem na niego uwagę. Przysłano go z Coombe Tracey, był zaadresowany kobiecą ręką.

- No i...?

- Cóż, sir. Nie zastanawiałem się więcej nad tą sprawą i nie poświęcałbym już temu uwagi, gdyby nie moja żona. Zaledwie kilka tygodni temu sprzątała gabinet sir Charlesa -niczego w nim nie ruszano od czasu jego śmierci - i znalazła spopielony list z tyłu na kracie kominka. Prawie cały był zwęglony, pozostał jednak niewielki skrawek arkusza, który się nie rozpadł. Nadal można było odczytać pismo, choć litery były już szare i niewyraźne. Wydawało nam się, że to postscriptum na końcu listu. Brzmiało tak: „Zaklinam pana, jeśli jest pan dżentelmenem, proszę spalić ten list i być przy furtce o dziesiątej”. Poniżej widniały inicjały: „L.L”.

- Masz jeszcze ten skrawek listu?

- Nie, sir. Rozpadł się na kawałki, gdy go oglądaliśmy.

- Czy sir Charles otrzymywał inne listy napisane tym samym charakterem pisma?

- Cóż, sir, nie zwracałem zbytniej uwagi na jego korespondencję. Tego listu też bym nie zapamiętał, gdyby przypadkiem tak się nie złożyło, że tego dnia doręczono tylko jeden.

- I nie masz pojęcia, kim jest L.L.?

- Nie, sir. Nie bardziej niż pan. Przypuszczam jednak, że gdybyśmy mogli dotrzeć do tej damy, dowiedzielibyśmy się więcej na temat śmierci sir Charlesa.

- Nie rozumiem, Barrymore, dlaczego zataiłeś tę ważną informację.

- To się stało bezpośrednio po tym, jak na nas samych spadło nieszczęście. Oboje byliśmy bardzo przywiązani do sir Charlesa i pamiętaliśmy wszystko, co dla nas zrobił. Odgrzebywanie tego incydentu nie mogło już pomóc naszemu biednemu panu, a gdy w sprawie pojawia się jakaś dama, dobrze jest zachować ostrożność. Nawet najlepsi spośród nas.

- Myślałeś, że mogłoby to zaszkodzić jego reputacji?

- Cóż, sir. Myślałem, że nie wynikłoby z tego nic dobrego. Jednak teraz okazał nam pan wielką dobroć, i czułem, że byłoby ogromną niesprawiedliwością, gdybym nie powiedział panu wszystkiego, co wiem.

- Bardzo dobrze, Barrymore. Możesz odejść.

Gdy kamerdyner wyszedł, sir Henry zwrócił się do mnie:

- Watsonie, co pan o tym sądzi?

- Wydaje mi się, że teraz sprawa jeszcze bardziej się zawikłała.

- I ja odnoszę takie wrażenie. Jednak gdybyśmy dotarli do L.L., wszystko może by się wyjaśniło. Przynajmniej tyle zyskaliśmy - wiemy, że istnieje ktoś, kto zna okoliczności śmierci sir Charlesa. Gdyby tylko udało nam się ją odnaleźć! Jak pan sądzi, co powinniśmy zrobić?

- Bezzwłocznie poinformować o wszystkim Holmesa. Dzięki temu wskażemy mu trop, którego poszukuje, i naprawdę grubo bym się mylił, gdyby teraz do nas nie przyjechał.

Natychmiast udałem się do mojego pokoju i napisałem Holmesowi relację z rozmowy, która odbyła się tego ranka. Wydawało mi się oczywiste, że ostatnio był bardzo zajęty, ponieważ notatki, jakie otrzymywałem z Baker Street, były nieliczne i bardzo krótkie, beż żadnych komentarzy na temat informacji, które mu przysyłałem. Nie odnosił się też prawie w ogóle do mojej misji. Niewątpliwie ta sprawa szantażysty całkowicie go pochłonęła. Jednakże ten nowy szczegół z pewnością przykuje jego uwagę i sprawi, że ponownie zainteresuje się sprawą. Bardzo żałowałem, że nie ma go tu z nami.

17 października. Deszcz lał dziś przez cały dzień, szeleszcząc w bluszczu i spływając z okapów. Mimo woli przyszedł mi na myśl ten więzień, tułający się gdzieś po ponurym wrzosowisku bez dachu nad głową. Biedak! Niezależnie od tego, jakie popełnił zbrodnie, sporo już wycierpiał i z pewnością choć w części je odpokutował. A potem pomyślałem o tym drugim,

0 mężczyźnie z dorożki, postaci stojącej na skale. Czy on również był gdzieś tam, w tej ulewie, niewidzialny obserwator, człowiek z ciemności?

Wieczorem założyłem nieprzemakalny płaszcz i poszedłem na przesiąknięte wodą, ciemne wrzosowisko. Deszcz zacinał, a w uszach gwizdał wiatr. Boże, dopomóż tym, którzy teraz zawędrowali na trzęsawisko, bo tam nawet wyżynne obszary zamieniają się w bagno. Odnalazłem to czarne skaliste wzgórze, na którym widziałem samotną sylwetkę, i z jego szczytu rozejrzałem się po melancholijnych dolinach. Nawałnica przesuwała się po ich rdzawej powierzchni, a ciężkie ołowiane chmury wisiały nisko nad ziemią, ciągnąc swoje szare wieńce po zboczach fantastycznych wzgórz. W odległej dolinie po lewej stronie, na wpół spowite we mgle, wznosiły się nad drzewami dwie smukłe wieże rezydencji Baskerville’ów. Były to jedyne oznaki ludzkiej obecności, jakie potrafiłem dostrzec, z wyjątkiem tych prehistorycznych domostw gęsto usianych na zboczach wzgórz. Nigdzie nie znalazłem żadnego śladu samotnego mężczyzny, którego widziałem w tym miejscu dwie noce wcześniej.

W drodze powrotnej spotkałem doktora Mortimera. Wracał swą dwukółką po nierównym trakcie, prowadzącym z jakiegoś oddalonego gospodarstwa w Foulmire. Poświęcał nam ostatnio bardzo wiele uwagi, i rzadko się zdarzało, by minął dzień bez jego odwiedzin w rezydencji. Nieustannie dopytywał, jak nam się tutaj wiedzie. Bardzo nalegał, żebym wsiadł do jego pojazdu

1 pozwolił mu podwieźć się do domu. Dowiedziałem się, że bardzo się martwi zniknięciem swego małego spaniela. Pies zawędrował gdzieś na wrzosowisko i już nigdy nie powrócił. Pocieszałem go jak mogłem, przypomniałem sobie jednak od razu kucyka z trzęsawiska Grimpen i już się nie łudziłem, że jeszcze kiedykolwiek zobaczy swojego psiaka.

- A tak nawiasem mówiąc, doktorze Mortimer - powiedziałem, gdy telepaliśmy się po nierównej drodze - sądzę, że w tych stronach niewielu jest ludzi, których by pan nie znał?

- Przypuszczam, że takich nie ma.

- Czy może mi pan w takim razie podać nazwisko jakiejś kobiety o inicjałach L.L.?

Zastanawiał się przez kilka minut.

- Nie - odparł. - Jest paru Cyganów i robotników, których nie znam, ale wśród dzierżawców i szlachty nikt nie ma takich inicjałów. Chociaż chwileczkę. - dodał po chwili milczenia. - Jest Laura Lyons. Ona ma inicjały L.L. Ale mieszka w Coombe Tracey.

- Kim ona jest? - spytałem.

- To córka Franklanda.

- Co takiego? Starego Franklanda? Tego wariata?

- Właśnie. Poślubiła pewnego artystę o nazwisku Lyons, który przyjechał robić szkice na wrzosowisku. Okazał się jednak łajdakiem i ją opuścił. Zresztą z tego, co słyszałem, wina nie leżała tylko po jednej stronie. Ojciec nie chciał po tym wszystkim mieć z nią nic wspólnego, bo poślubiła tego człowieka bez jego zgody, a być może też z paru innych powodów. Tak więc między nami mówiąc, dziewczyna nie miała zbyt lekkiego życia.

- Z czego się utrzymuje?

- Przypuszczam, że stary Frankland daje jej jakieś nędzne grosze, ale to nie może być dużo, bo jego sprawy sądowe kosztują go fortunę. Jednak jakkolwiek by było, nie można dziewczynie pozwolić całkowicie się stoczyć. Jej historia rozniosła się po okolicy, i kilka osób postarało się jakoś jej pomóc, by mogła znaleźć uczciwą pracę. Jednym z nich był Stapleton, a drugim sir Charles. Sam też przekazałem jej pewną drobną kwotę. Chodziło nam o to, aby mogła zacząć zarabiać jako maszynistka.

Chciał się dowiedzieć, dlaczego o to wszystko pytam, lecz udało mi się zaspokoić jego ciekawość, nie zdradzając przy tym zbyt wiele. Nie miałem powodów, by kogokolwiek wtajemniczać w tę sprawę. Jutro rano wybiorę się do Coombe Tracey, i jeśli uda mi się spotkać z panią Laurą Lyons, kobietą o wątpliwej reputacji, poczynimy znaczne kroki w kierunku wyjaśnienia jednej z tych nierozwiązanych zagadek. Z całą pewnością staję się przebiegły niczym wąż, bo gdy Mortimer nalegał ze swoimi pytaniami, zapytałem go od niechcenia, do jakiego typu należy czaszka Franklanda. Dzięki temu przez całą podróż słuchałem już tylko jego wywodów o kraniometrii. Nie na darmo mieszkałem przez tyle lat z Sherlockiem Holmesem!

Tego deszczowego burzliwego dnia miało miejsce jeszcze jedno wydarzenie, które chciałbym tutaj opisać. Była nim moja rozmowa z Barrymore’em, która pozwoliła mi uzyskać kolejną mocną kartę w przyszłej rozgrywce.

Mortimer został na kolacji, a potem razem z baronetem grali w karty. Kamerdyner przyniósł mi kawę do biblioteki, a ja wykorzystałem tę okazję, by zadać mu kilka pytań.

- No i cóż - zapytałem - czy ten twój wspaniały szwagier już stąd zniknął, czy też dalej czai się gdzieś na wrzosowisku?

- Nie wiem, sir. Mam szczerą nadzieję, że już stąd odszedł, bo nie przyniósł nam nic prócz kłopotów! Odkąd ostatnim razem zostawiłem mu jedzenie, nie dawał znaku życia, a to było już trzy dni temu.

- Widziałeś go wtedy?

- Nie, sir. Jednak kiedy następnym razem tamtędy przechodziłem, jedzenie zniknęło.

- A więc widocznie jeszcze się tam ukrywa?

- Można by tak sądzić, sir, chyba że zabrał je ten drugi.

Zamarłem z filiżanką kawy w pół drogi do ust, wpatrując się w Barrymore’a.

- W takim razie wiesz, że jest tam jeszcze jakiś inny człowiek?

- Tak, sir. Jest jeszcze drugi mężczyzna na wrzosowisku.

- Widziałeś go?

- Nie, sir.

- Wobec tego skąd o nim wiesz?

- Selden mi o nim powiedział, sir. Tydzień temu albo nawet wcześniej. Też się ukrywa, ale z tego, co się domyślam, nie jest zbiegiem. Nie podoba mi się to, doktorze Watson. Mówię panu szczerze, bardzo mi się to nie podoba - w jego słowach nagle zabrzmiały silne emocje.

- Posłuchaj mnie, Barrymore! Interesuję się tą sprawą tylko ze względu na twojego pana. Przyjechałem tu wyłącznie po to, żeby mu pomóc. Powiedz mi szczerze, co ci się tak bardzo nie podoba?

Barrymore zawahał się przez chwilę, jakby pożałował swojego wybuchu lub jakby trudno mu było wyrazić uczucia słowami.

- Wszystko to, co się tu dzieje, sir! - krzyknął wreszcie, machając ręką w stronę ociekającego deszczem okna wychodzącego na wrzosowisko. - Tu się szykuje coś niedobrego, jakieś wstrętne łotrostwo, gotów jestem przysiąc! Bardzo bym się ucieszył, sir, widząc, że sir Henry wraca do Londynu!

- Ale co cię tak niepokoi?

- Niech pan pomyśli o śmierci sir Charlesa! Już samo to było dziwne, wnioskując ze słów koronera. I jeszcze te dźwięki dobiegające nocą z wrzosowiska. Nie znajdzie się taki człowiek, który przeszedłby wrzosowiskiem po zachodzie słońca, nawet jeśliby mu zapłacono.

A na dodatek ten nieznajomy, który gdzieś się tam ukrywa, czeka, obserwuje! Na co on czeka? Jakie ma zamiary? To nie może wróżyć nic dobrego dla kogokolwiek o nazwisku Baskerville! Bardzo się ucieszę, mogąc się uwolnić od tego wszystkiego, gdy tylko nowa służba sir Henry’ego przejmie pieczę nad rezydencją.

- Ale co do tego nieznajomego. - wtrąciłem - możesz mi coś więcej o nim powiedzieć? Co mówił ci o nim Selden? Dowiedział się może, gdzie się ukrywa albo co robi?

- Widział go raz czy dwa razy, ale to skryty człowiek i niewiele zdradza. Na początku myślał, że to ktoś z policji, ale szybko się przekonał, że tamten ma jakieś inne zamiary. Z tego, co mówił, był to raczej jakiś dżentelmen, Selden nie domyślił się jednak, czym się zajmuje.

- A mówił może, gdzie się ukrywa?

- W jednym z tych starych domostw na zboczu wzgórza. W tych kamiennych ruinach, które niegdyś zamieszkiwali ludzie.

- Ale skąd bierze jedzenie?

- Selden odkrył, że pracuje dla niego jakiś chłopiec, który go zaopatruje. Przypuszczam, że robi dla niego zakupy w Coombe Tracey.

- Bardzo dobrze, Barrymore. Może jeszcze wrócimy do tej rozmowy.

Gdy kamerdyner wyszedł, zbliżyłem się do ciemnego okna. Przez zamazaną od deszczu szybę ujrzałem chmury pędzące po niebie i poszarpane kontury smaganych wichrem drzew. Nawet dla człowieka mającego dach nad głową była to szalona noc. A jak musiał czuć się ktoś, kto schronił się w kamiennych ruinach na pustkowiu? Jak potężna nienawiść musi nim powodować, że czai się tam w taką pogodę? Jak ważne i głębokie ma zamiary, że gotów jest znosić tak wiele wyrzeczeń! Tam właśnie, na wrzosowisku kryje się zapewne klucz do rozwiązania problemu, który tak bardzo pragnę rozwiązać. Przysięgam, że nim minie kolejny dzień, zrobię wszystko co w ludzkiej mocy, aby rozwikłać tę tajemnicę.

Rozdział j edenasty

Cytując fragment z mego dziennika, stanowiącego cały poprzedni rozdział, doprowadziłem tę opowieść do 18 października, kiedy to wszystko zaczęło nabierać tempa, nieuchronnie zmierzając do straszliwego końca. Zdarzenia z kolejnych kilku dni wyryły tak głęboki ślad w mej pamięci, że mogę o nich opowiedzieć, nie odwołując się do notatek, jakie w tym czasie sporządzałem. Zacznę więc od dnia, który nastąpił po tym, gdy ustaliłem dwa niezwykle ważne fakty. Po pierwsze, pani Laura Lyons z Coombe Tracey napisała list do sir Charlesa Baskerville’a i umówiła się z nim na spotkanie dokładnie w tym miejscu i czasie, w którym dosięgła go śmierć. Po drugie, mężczyzna, którego dostrzegłem na wrzosowisku, ukrywał się w jednym z kamiennych domostw na zboczu wzgórza. Byłem przekonany, że posiadając te dwie jakże istotne wskazówki, będę w stanie rzucić nieco światła na te mroczne tajemnice. W przeciwnym razie moja porażka oznaczałaby niechybnie, że brak mi inteligencji albo odwagi.

Poprzedniego wieczoru nie zdołałem się podzielić z baronetem wiedzą na temat pani Lyons, jaką zdobyłem, ponieważ do późnej nocy grał on w karty z doktorem Mortimerem. Jednakże przy śniadaniu opowiedziałem mu o swym odkryciu i zapytałem, czy miałby ochotę towarzyszyć mi do Coombe Tracey. Początkowo bardzo chciał ze mną pojechać, jednak po namyśle obaj doszliśmy do wniosku, że będzie lepiej, jeżeli sam się tam udam. Im bardziej formalny charakter nadamy tej wizycie, tym mniej informacji zdołamy uzyskać. Tak więc, nie bez pewnych wyrzutów sumienia, zostawiłem sir Henry’ego w rezydencji i wyruszyłem z nową misją.

Gdy dotarłem do Coombe Tracey, powiedziałem Perkinsowi, aby zatrzymał konie, i zacząłem się rozpytywać o damę, której zamierzałem zadać kilka pytań. Nie miałem problemu z odnalezieniem jej domu. Stał pośrodku miasteczka i prezentował się zupełnie przyzwoicie. Pokojówka bez większych ceregieli wpuściła mnie do środka, a gdy wkroczyłem do salonu, pani siedząca przed maszyną do pisania marki Remington uniosła się z krzesła z przyjemnym uśmiechem na twarzy, aby mnie powitać. Kiedy jednak dotarło do niej, że mnie nie zna, nagle spoważniała, usiadła i zapytała, jaki jest cel mojej wizyty.

W pierwszej chwili odniosłem wrażenie, że pani Lyons jest niezwykłą pięknością. Jej oczy i włosy miały ten sam głęboki orzechowy kolor, a policzki, choć nieco piegowate, okrywał piękny rumieniec, delikatny niczym herbaciana róża. Powtórzę jednak, że moim pierwszym wrażeniem był podziw dla jej urody. Po chwili pojawił się krytycyzm. Jej twarz kryła ledwo dostrzegalną skazę. Coś szpeciło tę doskonałą urodę. Być może była to pewna ostrość rysów, nazbyt twarde spojrzenie lub za bardzo wydatne wargi. Odczucia te pojawiły się jednak później. W tamtej chwili byłem po prostu świadom, że znalazłem się w towarzystwie bardzo ładnej kobiety, która pragnęłaby poznać powód mojej wizyty. Aż do momentu gdy ją ujrzałem, nie zdawałem sobie do końca sprawy, jak delikatnej natury była moja misja.

- Miałem przyjemność poznać ojca pani - powiedziałem.

Był to niezręczny wstęp, i dała mi to wyraźnie odczuć.

- Nic mnie nie łączy z moim ojcem - powiedziała. - Niczego mu nie zawdzięczam, a jego przyjaciele nie są moimi przyjaciółmi. Gdyby nie zmarły sir Charles Baskerville i paru innych dobrych ludzi, mogłabym umrzeć z głodu, a mój ojciec nawet by tego nie dostrzegł.

- To właśnie w związku ze śmiercią sir Charlesa Baskerville’a przybyłem do pani z wizytą.

Piegi na jej twarzy zarysowały się wyraźniej.

- Co mogę panu o nim powiedzieć? - spytała, przebiegając nerwowo palcami po klawiszach maszyny do pisania.

- Znała go pani, prawda?

- Powiedziałam już, że wiele zawdzięczam jego dobroci. Jeśli jestem w stanie sama się utrzymać, to w znacznym stopniu dzięki temu, że zainteresował się moim nieszczęśliwym położeniem.

- Korespondowała z nim pani?

Posłała mi szybkie spojrzenie, a w jej piwnych oczach pojawił się jakiś zły błysk.

- W jakim celu zadaje mi pan te pytania? - spytała ostro.

- Chciałbym uniknąć publicznego skandalu. Będzie lepiej, jeśli to ja panią wypytam, bo wkrótce sprawa może się nam wymknąć spod kontroli.

Milczała. Jej twarz stała się bardzo blada. W końcu rzuciła mi zuchwałe, wyzywające spojrzenie.

- Cóż, w takim razie odpowiem. O co chciałby mnie pan zapytać?

- Korespondowała pani z sir Charlesem?

- Z całą pewnością pisałam do niego raz czy dwa, by podziękować za delikatność

i hojność, jaką mi okazał.

- Pamięta pani daty tych listów?

- Nie.

- Spotkała go pani kiedyś?

- Tak, kilka razy, kiedy przyjeżdżał do Coombe Tracey. Był bardzo nieśmiałym człowiekiem, i nie zależało mu na rozgłosie.

- Jednak skoro widywała go pani tak rzadko i równie rzadko do niego pisywała, skąd znał na tyle dobrze pani sytuację, by chciał jej pomóc?

Na moje trudne pytanie odpowiedziała bez wahania:

- Kilku dżentelmenów znało moją smutną historię; wspólnie postanowili mnie wesprzeć. Jednym z nich był pan Stapleton, sąsiad i bliski przyjaciel sir Charlesa. Okazał mi niezwykłą dobroć, i to dzięki niemu sir Charles dowiedział się o moich kłopotach.

Wiedziałem już o tym, że sir Charles kilkakrotnie prosił Stapletona, aby był jego pośrednikiem w takich sprawach, więc słowa Laury Lyons brzmiały wiarygodnie.

- Czy pisała pani kiedyś do sir Charlesa, prosząc o spotkanie? - dopytywałem dalej.

Znów oblała się gniewnym rumieńcem.

- Doprawdy, sir, pańskie pytania stają się coraz dziwniejsze.

- Przepraszam panią, ale muszę je powtórzyć.

- Wobec tego odpowiem. Z całą pewnością nie.

- I nie zrobiła pani tego w dniu śmierci sir Charlesa?

Rumieniec znikł w jednej chwili, a twarz kobiety zrobiła się śmiertelnie blada. Jej drżące usta nie były w stanie wypowiedzieć słowa „nie”, które raczej odczytałem z ruchu warg, niż usłyszałem.

- Z całą pewnością zawodzi panią pamięć - rzekłem. - Mogę nawet przytoczyć fragment pani listu. Oto on: „Zaklinam pana, jeśli jest pan dżentelmenem, proszę spalić ten list i być przy furtce o dziesiątej”.

Przyszło mi na myśl, że za chwilę zemdleje, jednak ogromnym wysiłkiem woli zapanowała nad sobą.

- Czy nie ma już na świecie dżentelmenów? - wyszeptała.

- Pani słowa są bardzo niesprawiedliwe wobec sir Charlesa. On spalił ten list. Jednak czasami pismo można odczytać nawet po spaleniu. A więc przyznaje pani teraz, że to napisała?

- Tak, napisałam to! - Krzyknęła, wylewając swe uczucia w powodzi słów. - Napisałam to! Czemuż miałabym temu zaprzeczać? Nie mam powodów, by się tego wstydzić. Pragnęłam, żeby mi pomógł. Czułam, że jeśli będę miała możliwość z nim porozmawiać, skłonię go, aby przyszedł mi z pomocą, dlatego poprosiłam, żeby się ze mną spotkał.

- Ale czemu o tak późnej porze?

- Ponieważ właśnie się dowiedziałam, że następnego dnia wyjeżdża do Londynu i być może nie będzie go tutaj przez kilka miesięcy. Były powody, dla których nie mogłam przybyć wcześniej.

- Dlaczego jednak zaproponowała pani spotkanie w ogrodzie zamiast u niego w domu?

- Sądzi pan, że kobiecie wypada udawać się samotnie o tej godzinie do kawalera?

- No cóż. Co się stało, gdy pani tam dotarła?

- Nigdy nie poszłam na to spotkanie.

- Pani Lyons!

- Nie! Przysięgam na wszystko co święte. Nigdy tam nie poszłam. Wydarzyło się coś, co mi w tym przeszkodziło.

- A co mianowicie?

- To osobista sprawa. Tego nie mogę panu powiedzieć.

- Przyznaje więc pani, że umówiła się z sir Charlesem w czasie i miejscu, w którym spotkała go śmierć, ale równocześnie twierdzi pani, że nie dotarła na to spotkanie?

- Taka jest prawda.

Zadawałem jej kolejne pytania, wciąż wracając do tego samego, ale w żaden sposób nie udało mi się niczego więcej z niej wyciągnąć.

- Pani Lyons - powiedziałem wreszcie, wstając, by zakończyć tę długą i prowadzącą donikąd rozmowę - bierze pani na siebie ogromną odpowiedzialność i stawia siebie w wyjątkowo złej sytuacji, nie mówiąc mi wszystkiego, co pani wie. Jeśli będę musiał zwrócić się o pomoc do policji, dopiero się pani przekona, jak poważna jest jej sytuacja. Jeżeli jest pani niewinna, to dlaczego w pierwszej chwili pani zaprzeczyła, że pisała tego dnia do sir Charlesa?

- Ponieważ obawiałam się, że na tej podstawie można wyciągnąć fałszywe wnioski i że ja sama mogę przez to zostać wplątana w skandal.

- A czemu pani tak nalegała, żeby sir Charles zniszczył ten list?

- Skoro go pan przeczytał, sam pan o tym wie.

- Nie mówiłem, że czytałem cały list.

- Przecież przytoczył pan jego fragment.

- Zacytowałem tylko postscriptum. Jak już pani mówiłem, list został spalony, i niewiele dało się z niego odczytać. Pytam więc panią ponownie, czemu tak bardzo nalegała pani, aby sir Charles zniszczył ten list, który otrzymał w dniu swojej śmierci?

- To bardzo osobista sprawa.

- To kolejna szansa dla pani, by uniknąć publicznego śledztwa.

- W takim razie powiem panu. Jeśli słyszał pan moją nieszczęsną historię, wie pan zapewne, że pochopnie wyszłam za mąż i miałam powody, aby tego żałować.

- Słyszałem o tym.

- Moje życie było jednym nieustającym pasmem prześladowań ze strony męża, do którego żywię wielką odrazę. Prawo stoi po jego stronie, i codziennie muszę się liczyć z tym, że być może zdoła mnie zmusić, abym znów z nim zamieszkała. W czasie gdy pisałam ten list do sir Charlesa, dowiedziałam się, że mam szansę na odzyskanie wolności, jeśli tylko znajdę środki na pokrycie pewnych kosztów. Oznaczało to dla mnie wszystko. Spokój ducha, szczęście, odzyskany szacunek dla samej siebie. Wszystko! Znałam hojność sir Charlesa i pomyślałam, że gdyby osobiście usłyszał ode mnie tę historię, zechciałby mi pomóc.

- W takim razie, jak to się stało, że pani do niego nie poszła?

- Bo wcześniej otrzymałam pomoc z innego źródła.

- Czemu więc nie napisała pani do sir Charlesa i tego nie wyjaśniła?

- Zrobiłabym to, ale następnego ranka przeczytałam w gazecie o jego śmierci.

Historia tej kobiety wydawała się spójna, i zadawanie dalszych pytań było bezcelowe.

Pozostawało jedynie sprawdzić, czy rzeczywiście wszczęła procedurę rozwodową przeciwko mężowi mniej więcej w tym samym czasie, w którym doszło do tragedii.

Nie podejrzewałem, że miałaby odwagę oświadczyć, że nie była w rezydencji Baskerville’ów, gdyby rzeczywiście się tam udała. Musiałaby pojechać tam powozem i nie byłaby w stanie wrócić do Coombe Tracey aż do wczesnych godzin porannych. Takiej wycieczki nie udałoby się utrzymać w tajemnicy. Najprawdopodobniej zatem mówiła prawdę albo przynajmniej część prawdy. Wyszedłem od niej skonsternowany i rozczarowany. Ponownie odbiłem się od muru, który wydawał się wznosić w poprzek każdej ścieżki, jaką próbowałem dotrzeć do celu mojej misji. Jednak im dłużej myślałem o wyrazie jej twarzy i sposobie zachowania, tym bardziej się przekonywałem, że coś przede mną ukrywała. Dlaczego nagle tak pobladła? Dlaczego sama nie chciała się do niczego przyznać, a każde stwierdzenie musiałem wyciągać z niej niemal siłą? Dlaczego tak niechętnie mówiła o tym, co działo się wówczas, gdy doszło do tej tragedii? Z całą pewnością wyjaśnienie tego wszystkiego nie mogło być tak niewinne, jak próbowała mi to wmówić. W tej chwili nie mogłem jednak dalej brnąć w tym kierunku, lecz musiałem powrócić do drugiego tropu, którego należało szukać wśród kamiennych ruin na wrzosowisku.

A kierunek okazał się wyjątkowo niepewny. Uświadomiłem to sobie w drodze powrotnej, gdy spostrzegłem, jak wiele wzgórz usianych jest śladami tego pradawnego ludu. Jedyną wskazówką Barrymore’a było to, że nieznajomy schronił się w jednej z opuszczonych chat, a na ogromnej przestrzeni wrzosowiska były ich chyba setki. Za przewodnika posłużyło mi jednak moje własne doświadczenie. Widziałem przecież sylwetkę tamtego mężczyzny stojącego na szczycie Black Tor. Tak więc właśnie to wzgórze powinno stać się centralnym punktem moich poszukiwań. Zaczynając od tego miejsca, przeszukam każde domostwo na wrzosowisku, aż w końcu natrafię na właściwe. Jeżeli tam znajdę tego mężczyznę, to od niego samego się dowiem, kim jest i dlaczego od tak dawna nas śledzi - trzymając go na muszce rewolweru, o ile okaże się to konieczne. Udało mu się umknąć na zatłoczonej Regent Street, jednak trudno będzie mu tego dokonać na samotnym pustkowiu. Z drugiej strony, jeżeli odnajdę jego schronienie, a nieznajomego w nim nie zastanę, będę musiał pozostać tam tak długo, dopóki nie wróci. Zwiódł Holmesa w Londynie. Doprawdy, triumfowałbym ogromnie, gdyby udało mi się go schwytać, dokonałbym bowiem tego, czego nie zdołał uczynić mój przyjaciel.

W ciągu całego tego śledztwa szczęście nam nie sprzyjało, teraz jednak wreszcie się do mnie uśmiechnęło. A zwiastunem dobrej nowiny okazał się nie kto inny, tylko pan Frankland, mężczyzna o siwych bokobrodach i czerwonej twarzy, stojący przed furtką swego ogrodu wychodzącego na główną drogę, którą zmierzałem.

- Dzień dobry, doktorze Watson! - zawołał tonem wskazującym, że był w niezwykle dobrym humorze. - Naprawdę powinien pan pozwolić odpocząć swoim koniom. Proszę wstąpić do mnie na kieliszek wina i pogratulować mi przy okazji.

Nie żywiłem do niego zbyt ciepłych uczuć szczególnie po tym, gdy dowiedziałem się, w jaki sposób potraktował własną córkę, chciałem jednak jak najszybciej odesłać Perkinsa z powozem do domu, i właśnie nadarzyła się ku temu okazja. Wysiadłem z powozu i przekazałem wiadomość dla sir Henry’ego, że resztę drogi pokonam pieszo i że powinienem zdążyć na obiad. Następnie ruszyłem za Franklandem do jadalni.

- To dla mnie wielki dzień, sir! Jeden z tych niezwykłych dni w kalendarzu życia! -zawołał, chichocząc. - Odniosłem podwójne zwycięstwo. Zamierzam tu wszystkich nauczyć, że prawo jest prawem; oto stoi przed panem człowiek, który nie boi się na nie powoływać. Przeforsowałem prawo przejazdu przez sam środek parku starego Middletona. Ciach! Przez sam środek, niecałe sto jardów od jego frontowych drzwi! I co pan o tym sądzi? Nauczymy tych tutejszych magnatów, że nie mogą deptać swoimi buciorami praw gminu. A niech ich diabli! I doprowadziłem do zamknięcia lasu, gdzie ludzie z Fernworthy urządzali sobie te swoje pikniki. Tym durniom wydawało się chyba, że nie istnieje coś takiego jak prawo własności i że mogą się tam zjeżdżać całą chmarą, zaśmiecając wszystko papierzyskami i butelkami. Obie sprawy są już rozstrzygnięte, doktorze Watson! Obie na moją korzyść! Nie pamiętam takiego dnia, odkąd wygrałem sprawę z sir Johnem Morlandem o zakłócanie porządku publicznego, gdy urządzał sobie polowania w swojej królikarni.

- A jakim cudem udało się panu to osiągnąć?

- Niech pan zajrzy do akt sądowych, sir. Opłaca się to przeczytać. Frankland przeciwko Morlandowi, Sąd Ławy Królewskiej. Kosztowało mnie to dwieście funtów, ale uzyskałem przychylny werdykt.

- I skorzystał pan na tym?

- Nic, sir. Absolutnie nic. Mogę z dumą stwierdzić, że nie miałem w tej sprawie własnego interesu. Działam wyłącznie z poczucia publicznego obowiązku. Nie wątpię na przykład, że dziś ludzie z Fernworthy spalą moją kukłę. Ostatnim razem, kiedy to zrobili, powiedziałem policji, że powinni powstrzymać te haniebne praktyki. Jednak policja w tym hrabstwie jest beznadziejna: nie zapewniono mi żadnej ochrony, choć mam do niej prawo. Sprawa Frankland przeciwko królowej zwróci uwagę społeczeństwa. Powiedziałem im, że jeszcze pożałują tego, jak mnie potraktowali, i moje słowa już się sprawdziły.

- W jaki sposób? - spytałem.

Twarz starca przybrała tajemniczy wyraz.

- Ponieważ mógłbym im powiedzieć to, czego tak bardzo chcieliby się dowiedzieć. Jednak nic mnie nie przekona do tego, by w jakikolwiek sposób pomóc tym draniom.

Niecierpliwie poszukiwałem jakiejś wymówki, dzięki której mógłbym się uwolnić od jego gadaniny, teraz jednak gorąco zapragnąłem usłyszeć więcej na ten temat. Poznałem już trochę naturę tego starego dziwaka i byłem przekonany, że każdy wyraz zainteresowania z mojej strony byłby najlepszym sposobem, by powstrzymać go od zwierzeń.

- Zapewne chodzi o jakiegoś kłusownika, prawda? - spytałem obojętnym tonem.

- Ha, ha! Mój chłopcze! To o wiele ważniejsza sprawa. A co powiesz na więźnia na wrzosowisku?

Poderwałem się na nogi.

- Nie chce pan chyba powiedzieć, że wie pan, gdzie on jest? - spytałem.

- Może i dokładnie nie wiem, ale jestem pewien, że mógłbym pomóc policji wreszcie go ująć. Nigdy nie przyszło panu do głowy, że najlepsza metoda, by złapać zbiega, to dowiedzieć się, skąd bierze jedzenie? I że w ten sposób można go wyśledzić?

Z całą pewnością Frankland zdawał się być niepokojąco blisko poznania prawdy.

- Bez wątpienia - odparłem - ale skąd pan wie, że on jest gdzieś tutaj na wrzosowisku?

- Wiem to, bo widziałem na własne oczy posłańca, który zanosi mu jedzenie.

Poczułem ucisk w żołądku z obawy o Barrymore’a. Gdyby znalazł się na łasce i niełasce

tego przekornego wścibskiego starca, miałby poważne problemy. Słysząc jednak jego kolejną uwagę, odetchnąłem z ulgą.

- Być może zaskoczy pana wiadomość, że jedzenie zanosi mu jakieś dziecko. Codziennie widzę tego chłopca przez mój teleskop na dachu. Przechodzi zawsze tą samą ścieżką i o tej samej godzinie. A do kogo miałby iść, jeśli nie do tego zbiega?

To był doprawdy łut szczęścia! Stłumiłem jednak wszelkie oznaki zainteresowania. Dziecko! Barrymore mówił, że naszemu nieznajomemu jedzenie nosił jakiś chłopiec. To na niego, a nie na ślad zbiegłego więźnia natknął się Frankland. Jeśli uda mi się wyciągnąć od niego wszystko, co wie, być może oszczędzi mi to długich i trudnych poszukiwań. Tymczasem pozorne niedowierzanie i obojętność były ewidentnie moimi najsilniejszymi kartami.

- Powiedziałbym, że jest o wiele bardziej prawdopodobne, iż to syn jakiegoś pasterza. Zapewne zanosi ojcu obiad na wrzosowisko.

Najmniejsza oznaka czyjegoś sprzeciwu potrafiła całkowicie wyprowadzić z równowagi tego starego despotę. Spojrzał na mnie nieżyczliwym wzrokiem, a jego szare bokobrody najeżyły się jak u rozeźlonego kocura.

- Doprawdy, sir! - powiedział, wskazując na ciągnące się w oddali wrzosowisko. - Widzi pan Black Tor, tam dalej? No dobrze. A widzi pan to niskie wzgórze, jeszcze dalej, to porośnięte głogiem? To najbardziej kamienista część całego wrzosowiska. Czy to jest miejsce, w którym mógłby rozbić swój obóz jakiś pasterz? Pańska sugestia, sir, wydaje się być wyjątkowo absurdalna.

Odparłem potulnie, że powiedziałem to, nie znając wszystkich faktów. Moja uległość sprawiła mu przyjemność i doprowadziła do dalszych zwierzeń.

- Sir, może pan być pewien, że muszę mieć bardzo mocne dowody, zanim wyrobię sobie zdanie na jakiś temat. Nieraz widywałem tego chłopca z zawiniątkiem. Codziennie, a czasem nawet dwa razy dziennie, mogłem. Ale chwileczkę, doktorze Watson. Czy mnie oczy mylą, czy też w tej chwili coś się porusza na tamtym stoku?

Od wzgórz dzielił nas spory dystans, jednak wyraźnie dostrzegłem małą ciemną plamkę poruszającą się na tle matowej szarości i zieleni.

- Proszę za mną, sir! Proszę! - zawołał Frankland, rzucając się w górę po schodach. -Zobaczy go pan na własne oczy i sam oceni.

Teleskop, potężne urządzenie zamontowane na trójnogu, znajdował się na płaskim dachu budynku. Frankland zmrużył jedno oko i wydał z siebie okrzyk zadowolenia.

- Szybko, szybko, doktorze Watson! Zanim przejdzie na drugą stronę wzgórza!

Chłopiec, którego zobaczyłem, był z całą pewnością małym łobuziakiem niosącym

w ręku niewielkie zawiniątko. Brnął powoli pod górę. Gdy dotarł do grzbietu wzniesienia, przez chwilę widziałem na tle zimnego błękitnego nieba jego skromnie odzianą postać.

Rozglądał się wokół, niepewnie i ukradkowo, jak ktoś obawiający się pościgu. Potem zniknął za wzgórzem.

- I co?! Miałem rację?

- Z całą pewnością ten chłopiec wypełnia jakieś tajemnicze zadanie.

- A jakie to zadanie, zgadłby nawet wiejski posterunkowy! Ale ja nie pisnę im o tym ani słowa. I pana również, doktorze Watson, zobowiązuję do zachowania tajemnicy. Ani słowa! Rozumie pan?

- Jak pan sobie życzy.

- Haniebnie mnie potraktowali. Po prostu haniebnie. Gdy wyjdą na jaw fakty w sprawie Frankland przeciw królowej, spodziewam się, że krajem wstrząśnie fala oburzenia. Nic mnie nie skłoni, bym w jakikolwiek sposób miał pomagać policji. Jeśli chodzi o nich, to ci łajdacy mogliby spalić nawet mnie, a nie moją kukłę. Ależ proszę jeszcze zostać! Niech pan pomoże mi opróżnić karafkę wina dla uczczenia tej wspaniałej okazji!

Oparłem się jednak wszelkim namowom mego gospodarza i odwiodłem go od zamiaru odprowadzenia mnie do domu. Dopóki byłem w zasięgu jego wzroku, trzymałem się drogi, potem skręciłem na przełaj przez wrzosowisko i udałem się w kierunku kamienistego wzgórza, za którego grzbietem zniknął chłopiec. Wszystko wydawało się układać po mojej myśli, i przysiągłem sobie, że przez własne lenistwo lub brak wytrwałości nie zmarnuję szansy, którą los rzucił mi pod nogi.

Gdy dotarłem do szczytu wzgórza, słońce chyliło się już ku zachodowi. Długie zbocza poniżej były po jednej stronie złocistozielone, po drugiej skrywały się w szarych cieniach. W dali nad horyzontem unosiła się lekka mgiełka, z której wyłaniały się fantastyczne kształty Belliver i Vixen Tor. Nad tą ogromną przestrzenią nie było słychać żadnego dźwięku, nie widać też było żadnego ruchu. Tylko wysoko na błękitnym niebie szybował wielki szary ptak. Zapewne mewa albo kulik. Wyglądało na to, że jesteśmy, on i ja, jedynymi żywymi istotami pomiędzy ogromną kopułą nieba a ciągnącym się poniżej pustkowiem. Ta jałowa sceneria, poczucie samotności oraz tajemniczość i waga mojego zadania napełniły me serce chłodem. Chłopca nigdzie nie było widać. Jednak niżej, w dolinie pomiędzy wzgórzami, majaczył krąg starych kamiennych domostw, pośrodku których stała chata mająca jeszcze na tyle dobry dach, by mógł on stanowić ochronę przed niepogodą. Gdy ją ujrzałem, serce zabiło mi mocniej w piersiach. To musi być ta nora, w której czai się nieznajomy. Nareszcie udało mi się trafić na jego kryjówkę! Jego sekret był teraz na wyciągnięcie ręki.

Podszedłem do budowli, stąpając tak ostrożnie, jak robiłby to zapewne Stapleton, chcąc złapać w swoją siatkę motyla. Z zadowoleniem odkryłem, że w tym miejscu rzeczywiście ktoś mieszkał. Ledwo widoczna ścieżka pomiędzy głazami prowadziła do otworu służącego za wejście. Panowała absolutna cisza. Nieznajomy mógł czaić się w środku lub też krążyć gdzieś po wrzosowisku. Poczułem dreszczyk emocji. Odrzuciłem papierosa i położyłem dłoń na kolbie rewolweru. Szybko podszedłem do drzwi i zajrzałem do środka. Nikogo tam nie było.

Dostrzegłem jednak wystarczającą ilość oznak świadczących o tym, że nie podążałem fałszywym tropem. Ten mężczyzna z całą pewnością schronił się właśnie tutaj. Na kamiennej płycie, na której w czasach neolitu spali zapewne ludzie, leżało kilka zrolowanych koców przykrytych brezentem. Na prymitywnym palenisku dostrzegłem stertę popiołu. Obok niego leżały jakieś przybory do gotowania, i stało wiadro do połowy napełnione wodą. Puste puszki po konserwach wskazywały na to, że ktoś przebywał tu już od jakiegoś czasu, a gdy moje oczy przyzwyczaiły się do ciemności, w rogu spostrzegłem metalowy kubek i opróżnioną do połowy butelkę alkoholu. Płaski kamień pośrodku chaty służył za stół. Na nim leżało małe zawiniątko -bez wątpienia to samo, które widziałem przez teleskop w ręku chłopca. Zawierało bochen chleba, puszkę ozorków i dwie puszki brzoskwiń. Gdy odłożyłem je na miejsce, serce zabiło mi mocniej w piersiach, ponieważ ujrzałem, że pod nim ukryta była zapisana kartka papieru. Wziąłem ją do ręki i odczytałem niewyraźnie nabazgrane ołówkiem:

Doktor Watson pojechał do Coombe Tracey.

Przez chwilę stałem tak z kartką papieru w dłoniach, myśląc o tym, co mogła oznaczać ta krótka wiadomość. A więc to ja byłem śledzony przez tego tajemniczego człowieka, a nie sir Henry! Nie śledził mnie sam, lecz wysłał w ślad za mną posłańca - być może właśnie tego chłopca. Teraz trzymam w rękach jego raport. Prawdopodobnie odkąd przyjechałem na wrzosowisko, nie udało mi się zrobić nawet kroku, nie będąc obserwowanym, a wyniki tych obserwacji przekazywano dalej. Owładnęło mną to wciąż powracające uczucie ingerencji jakiejś niewidzialnej siły, która owijała nas niczym sieć zarzucona tak umiejętnie i delikatnie, że tylko chwilami zdawaliśmy sobie sprawę z tego, że nas oplątuje.

Skoro znalazłem jeden raport, mogły tu być również inne, przeszukałem więc całe domostwo. Niestety, nic więcej nie znalazłem. Nie odkryłem także niczego, co mogłoby wskazywać na charakter czy też zamiary człowieka żyjącego w tym przedziwnym miejscu. Doszedłem jedynie do wniosku, że ma niewyszukane wymagania i że nie zależy mu zbytnio na wygodzie. Pomyślałem o ulewnych deszczach, a patrząc na dziurawy dach, zrozumiałem, jak ważny musi być jego cel, skoro zatrzymał się w tak niegościnnym miejscu. Czy był wrogiem i miał wobec nas złe zamiary? A może naszym aniołem stróżem? Poprzysiągłem sobie, że nie opuszczę jego kryjówki, dopóki się tego nie dowiem.

Słońce stało już bardzo nisko, i na zachodzie niebo zapłonęło szkarłatem i złotem. Jego purpurowe odbicie błyszczało w stawach leżących gdzieś daleko, na wielkim trzęsawisku Grimpen. Dalej widać było dwie wieże rezydencji Baskerville’ów, a niewyraźna smuga dymu wskazywała położenie wsi Grimpen. Gdzieś pomiędzy nimi, za wzgórzem, znajdował się dom Stapletona. W tym złocistym wieczornym świetle wszystko wydawało się słodkie, spokojne i łagodne, a jednak na ten widok w mojej duszy nie zagościł ten sam spokój, który zdawał się spowijać naturę. Zadrżałem z przerażenia, ponieważ czułem, jak z każdą chwilą zbliża się moment naszego spotkania. Podenerwowany, ale zdeterminowany, usiadłem w najciemniejszym kącie tego prowizorycznego mieszkania i wytrwale czekałem na powrót lokatora.

I wreszcie go usłyszałem. Z daleka dobiegły ostre odgłosy butów uderzających o kamień. Po nim kolejne i kolejne. Były coraz bliżej. Przyczaiłem się w swoim kącie i odbezpieczyłem rewolwer, z postanowieniem, że nie ujawnię się, dopóki przynajmniej nie zobaczę nieznajomego. Nastąpiła długa chwila ciszy, świadcząca o tym, że się zatrzymał. Potem ponownie usłyszałem odgłos zbliżających się kroków, i wejście przysłonił czyjś cień.

- To naprawdę przepiękny wieczór, mój drogi Watsonie - odezwał się dobrze mi znany głos. - Myślę, że na zewnątrz będzie ci o wiele przyjemniej.

Rozdział dwunasty

Przez dłuższą chwilę nie byłem w stanie zaczerpnąć tchu. Nie wierzyłem własnym uszom. Wreszcie wróciłem do zmysłów i odzyskałem głos. W jednej chwili poczułem, jak kamień spadł mi z serca. Ten chłodny przenikliwy ironiczny głos mógł należeć tylko do jednego człowieka na świecie.

- Holmes! - zawołałem. - Holmes!

- Wyjdź - powiedział. - I proszę, bądź ostrożny z tym swoim rewolwerem.

Pochyliłem się i przekroczyłem prymitywny próg. Sherlock siedział na kamieniu. Musiał

dojrzeć zdumienie malujące się na mojej twarzy, i w jego szarych oczach pojawił się błysk rozbawienia. Był wychudzony i przemęczony, ale wyraźnie ożywiony i czujny. Jego bystra twarz była spalona słońcem i osmagana wiatrem. W swoim tweedowym garniturze i czapce wyglądał jak zwykły turysta zwiedzający wrzosowisko. Dzięki swemu iście kociemu umiłowaniu do czystości - jednej z jego głównych cech - w jakiś sposób udało mu się zachować doskonale ogoloną twarz, jakby był u siebie na Baker Street.

- Jeszcze nigdy w życiu nie cieszyłem się tak ze spotkania z kimś - powiedziałem, serdecznie ściskając mu dłoń.

- I nigdy nie byłeś równie zaskoczony, prawda?

- Cóż, muszę przyznać, że tak.

- Jednak zapewniam cię, że zaskoczenie było obustronne. Nie miałem pojęcia, że odkryłeś moją kryjówkę, a tym bardziej że jesteś w środku, aż do chwili, gdy znalazłem się dwadzieścia kroków od wejścia.

- Przypuszczam, że zauważyłeś moje ślady?

- Nie, Watsonie. Obawiam się, że wśród wszystkich śladów na świecie nie byłbym w stanie rozpoznać akurat twoich. Jeśli jednak naprawdę chciałbyś mnie zaskoczyć, musiałbyś zmienić sklep, w którym kupujesz tytoń. Kiedy widzę niedopałek papierosa z napisem „Bradley, Oxford Street”, wiem, że w pobliżu musi być mój przyjaciel Watson. Spójrz, leży tam, przy ścieżce. Bez wątpienia wyrzuciłeś go w zdenerwowaniu, gdy zamierzałeś wtargnąć do środka.

- W rzeczy samej.

- Tyle się domyśliłem. I znając twoją wspaniałą nieustępliwość, byłem przekonany, że siedzisz tam w zasadzce, trzymając broń i czekając, aż mieszkaniec powróci. A więc naprawdę

myślałeś, że to ja jestem tym przestępcą?

- Nie wiedziałem, kto się tu ukrywa, postanowiłem jednak, że się tego dowiem.

- Doskonale, Watsonie! A jak mnie namierzyłeś? Widziałeś mnie może tej nocy, gdy ścigaliście więźnia, a ja zachowałem się na tyle nierozsądnie, że stanąłem w księżycowym blasku?

- Tak, widziałem cię wtedy.

- I bez wątpienia przeszukałeś wszystkie chaty, aż natknąłeś się na tę?

- Nie. Ktoś zauważył tego chłopca, który ci pomaga, a to mi podpowiedziało, gdzie

szukać.

- Zapewne to ten starszy dżentelmen z teleskopem. Nie wiedziałem, co o tym sądzić, gdy po raz pierwszy zobaczyłem refleks światła w soczewce. - Wstał i zajrzał do wnętrza kryjówki. -Ha! Widzę, że Cartwright przyniósł mi trochę zapasów. A co to za kartka? Byłeś więc w Coombe Tracey?

- Tak.

- Spotkać się z panią Laurą Lyons?

- Właśnie tak.

- Dobra robota! Najwyraźniej nasze śledztwo podążało w tym samym kierunku. Przypuszczam, że gdy podzielimy się naszymi odkryciami, będziemy już wiedzieć prawie wszystko o naszej sprawie.

- Cóż, cieszę się z całego serca, że tu jesteś, bo ta odpowiedzialność i tajemniczość zaczęły mi już za bardzo działać na nerwy. Ale jak to się u licha stało, że zjawiłeś się tutaj, i co tu robisz? Myślałem, że jesteś na Baker Street i rozpracowujesz sprawę szantażysty.

- Chciałem, żebyś właśnie tak myślał.

- A więc wykorzystujesz mnie, ale mi nie ufasz! - zawołałem trochę rozgoryczony. -Myślałem, że mogę się spodziewać po tobie czegoś więcej, Holmesie.

- Mój drogi przyjacielu, twoja pomoc była dla mnie bezcenna, i to nie tylko w tej sprawie, ale i w wielu innych. Proszę, wybacz mi, jeśli trochę cię zwiodłem. Tak naprawdę zrobiłem to po części ze względu na ciebie. Wiedziałem, na jakie niebezpieczeństwo się narażasz, i czułem, że powinienem być na miejscu, aby zbadać tę sprawę. Gdybym jednak zamieszkał wraz z tobą u sir Henry’ego, oczywistym byłoby, że miałbym taki sam punkt widzenia na sprawę jak ty, a moja obecność ostrzegłaby naszych potężnych wrogów i zmusiła, by mieli się na baczności. Dzięki mojej kryjówce mogłem się tutaj swobodnie poruszać, co nie byłoby możliwe, gdybym mieszkał w rezydencji. A tak jestem dla naszych przeciwników wielką niewiadomą, która w krytycznym momencie może się ujawnić z całą mocą.

- Ale dlaczego nic mi o tym nie powiedziałeś?

- Gdybyś o tym wiedział, nic by to nam nie pomogło, a doprowadziłoby tylko do odkrycia mojej obecności. Być może chciałbyś mi coś powiedzieć albo w swojej życzliwości przynieść mi parę rzeczy, narażając nas w ten sposób na niepotrzebne ryzyko. Przyjechał tu ze mną Cartwright. Pamiętasz go? Ten chłopiec z biura kurierskiego. Zatroszczył się o moje proste potrzeby. Bochenek chleba i czysty kołnierzyk. Czegóż więcej trzeba? Poza tym dał mi dodatkową parę oczu i dwie bardzo szybkie nogi, co okazało się bezcenne.

- A więc na darmo pisałem te wszystkie raporty! - głos mi zadrżał na wspomnienie wysiłku i dumy, z jaką je spisywałem.

Holmes wyciągnął z kieszeni plik papierów.

- Oto twoje raporty, mój drogi przyjacielu. Zapewniam cię, że wszystkie bardzo dokładnie przejrzałem. Doskonale wszystko zorganizowałem, więc docierały do mnie z zaledwie jednodniowym opóźnieniem. Muszę pogratulować ci zapału i inteligencji, jakie wykazałeś w tej niezwykle trudnej sprawie.

Wciąż jeszcze byłem rozżalony, ponieważ mnie oszukano, jednak ciepłe słowa pochwały z ust Holmesa sprawiły, że złość w końcu mnie opuściła. W głębi serca czułem, że to, co mówił, było słuszne, a fakt, że nie byłem świadom jego obecności na wrzosowisku, przysłużył się jedynie naszym celom.

- No, już lepiej - rzekł, widząc, że pochmurny wyraz znika z mojej twarzy. - A teraz opowiedz mi, co wynikło z twojej wizyty u pani Laury Lyons. Nietrudno było się domyślić, że właśnie z nią pojechałeś się spotkać. Wiedziałem już, że to ona jest tą osobą z Coombe Tracey, która może nam pomóc. Gdybyś dzisiaj tam nie pojechał, bardzo możliwe, że ja pojechałbym do niej jutro.

Słońce zaszło, i nad wrzosowiskiem zapadał zmierzch. Powietrze stało się chłodniejsze, weszliśmy więc do kryjówki mego przyjaciela. Siedząc tam w zapadających ciemnościach, opowiedziałem Holmesowi o mojej rozmowie z tą kobietą. Słuchał uważnie, a niektóre rzeczy musiałem powtarzać mu dwukrotnie, nim go usatysfakcjonowałem.

- To niezwykle ważne - powiedział, gdy skończyłem. - Te informacje wypełniają lukę, z którą do tej pory nie potrafiłem sobie poradzić. Wiesz może, że tę kobietę i Stapletona łączy bardzo intymna więź?

- Nie zdawałem sobie z tego sprawy.

- Nie ma co do tego żadnych wątpliwości. Spotykają się, korespondują ze sobą i są sobie bardzo bliscy. A to daje nam w ręce niezwykle potężną broń. Gdybym tylko mógł ją wykorzystać, by skłonić do pomocy jego żonę.

- Jego żonę?

- To teraz usłyszysz coś ode mnie w zamian za wszystkie wieści, jakich mi dostarczyłeś. Ta dama, która uchodzi tutaj za pannę Stapleton, jest w rzeczywistości jego żoną.

- Wielkie nieba, Holmesie! Jesteś tego pewien? Boże, jak on mógł pozwolić, by sir Henry się w niej zakochał?

- To, że się w niej zakochał, nie mogło zaszkodzić nikomu oprócz niego samego. Natomiast, jak zauważyłeś, Stapleton dołożył wszelkich starań, żeby sir Henry nie mógł się do niej zbytnio zbliżyć. Powtarzam ci, ta dama nie jest jego siostrą, lecz żoną.

- Ale po co ta cała mistyfikacja?

- Ponieważ przewidział, że będzie o wiele bardziej przydatna w jego planach jako wolna kobieta.

W jednej chwili wszystkie moje niewypowiedziane przeczucia i niejasne podejrzenia nagle nabrały kształtu i skupiły się na przyrodniku. W tym beznamiętnym, bezbarwnym mężczyźnie w słomkowym kapeluszu i z siatką na motyle dostrzegłem nagle coś strasznego. Ujrzałem w nim niezwykle cierpliwego i piekielnie silnego człowieka z uśmiechem na twarzy, lecz z duszą mordercy.

- A więc to on jest naszym wrogiem. To on śledził nas w Londynie?

- Wszystko na to wskazuje.

- A to ostrzeżenie. To ona musiała je wysłać!

- Z pewnością.

Z ciemności, która od tak dawna mnie otaczała, zaczęła się wynurzać jakaś potworna niegodziwość, coraz wyraźniejsza i bardziej namacalna.

- Ale czy jesteś tego pewien, Holmesie? Skąd wiesz, że ta kobieta jest jego żoną?

- Ponieważ Stapleton podczas waszego pierwszego spotkania zapomniał się do tego stopnia, że zdradził ci pewne prawdziwe szczegóły ze swojego życiorysu. I ośmielę się stwierdzić, że już wielokrotnie tego żałował. Rzeczywiście był nauczycielem w szkole na północy Anglii. Musisz wiedzieć, Watsonie, że rzadko zdarzają się ludzie, których można namierzyć równie łatwo jak nauczycieli. Istnieją organizacje szkolne, dzięki którym można zidentyfikować każdego człowieka, który kiedykolwiek pracował w tym zawodzie. Moje niewielkie śledztwo wykazało, że szkoła popadła w tarapaty w okrutnych okolicznościach, a człowiek, który był jej właścicielem - nazwisko brzmiało inaczej - zniknął wraz ze swoją żoną. Ich opisy zgadzały się. Gdy dowiedziałem się, że ten człowiek interesował się entomologią, byłem już całkowicie pewien, że to on.

Ciemność zaczęła się rozrzedzać, jednak wiele rzeczy wciąż jeszcze skrywało się w cieniu.

- Skoro ta kobieta jest naprawdę jego żoną, to jak do tego wszystkiego pasuje pani Laura Lyons? - spytałem.

- To jedna z kwestii, na którą rzuciły światło twoje własne dociekania. Twoja rozmowa z nią znacznie wyjaśniła sytuację. Nie wiedziałem o tym, że planuje się rozwieść ze swoim mężem. W tym przypadku, uważając Stapletona za nieżonatego mężczyznę, bez wątpienia liczyła na to, że za niego wyjdzie.

- A jeśli wyprowadzimy ją z błędu.?

- Cóż, wówczas być może zechce nam pomóc. Naszym pierwszym zadaniem musi być spotkanie z nią. Pojedziemy tam jutro. Nie sądzisz, Watsonie, że twój podopieczny za długo pozostaje już sam? Twoje miejsce jest przecież w rezydencji Baskerville’ów.

Ostatnie czerwone promienie słońca znikły na zachodzie, i nad wrzosowiskiem zapadła noc. Na fioletowym niebie słabo połyskiwało kilka gwiazd.

- Jeszcze ostatnie pytanie, Holmesie - powiedziałem, wstając. - Przecież nie powinno być między nami żadnych tajemnic. Co to wszystko oznacza? Co on próbuje osiągnąć?

Holmes odpowiedział, ściszając głos.

- Chodzi o morderstwo, Watsonie. Wyrafinowane morderstwo z zimną krwią. Nie pytaj mnie teraz o szczegóły. Zarzuciłem już na niego sieci, tak jak on na sir Henry’ego, a z twoją pomocą jest już niemal zdany na moją łaskę. Zagrozić nam może jeszcze tylko jedno, a mianowicie, że uderzy, gdy nie będziemy na to przygotowani. Jeszcze dzień, najwyżej dwa, i rozwiążę tę sprawę do końca. Ale do tego czasu pilnuj swojego podopiecznego, tak jak matka pilnuje swego chorego dziecka. Twoja dzisiejsza misja była usprawiedliwiona, ale wolałbym,

abyś był teraz przy nim. Słyszysz?!

W ciszy wrzosowiska rozległ się przeraźliwy krzyk - wrzask przerażenia i bólu. Ten upiorny głos zmroził mi krew w żyłach.

- O mój Boże! - wykrztusiłem z siebie. - Co to? Co to było?

Holmes skoczył już na nogi, widziałem jego ciemną wysportowaną sylwetkę w drzwiach chaty. Stał z pochylonymi ramionami i wysuniętą do przodu głową, wpatrując się w ciemność.

- Cicho - wyszeptał. - Cicho!

Krzyk był głośny i rozdzierający, dobiegał jednak z dali, gdzieś z pokrytej cieniami równiny. Teraz usłyszeliśmy go ponownie, był znacznie bliżej. Głośniejszy i jeszcze bardziej rozpaczliwy.

- Gdzie to jest? - wyszeptał Holmes. Z drżenia jego głosu wyczytałem, że on, człowiek o stalowych nerwach, był do głębi wstrząśnięty. - Skąd to dobiegało, Watsonie?

- Chyba stamtąd - wskazałem ręką w ciemności.

- Nie, stamtąd!

Nocną ciszę znów rozdarł umęczony krzyk, jeszcze głośniejszy i znacznie bliższy. Słychać też było jakiś inny dźwięk, głęboki stłumiony pomruk, melodyjny, lecz groźny. Wznosił się i opadał, niczym cichy nieustanny szum morza.

- To pies! - zawołał Holmes. - Chodź, Watsonie, chodź! Wielkie nieba, obyśmy tylko nie przybyli za późno!

Popędził przez wrzosowisko. Biegłem tuż za nim. Gdzieś z pełnego rozpadlin terenu bezpośrednio przed nami dobiegł ostatni zdesperowany wrzask, a zaraz potem głuchy ciężki odgłos. Stanęliśmy i nasłuchiwaliśmy. Jednakże w głębokiej ciemności bezwietrznej nocy nie dotarł do nas już żaden dźwięk.

Zobaczyłem, że Holmes podnosi rękę do czoła jak ktoś niezdolny zebrać myśli. Potem ze złością tupnął nogą w ziemię.

- Pokonał nas, Watsonie! Przybyliśmy za późno.

- Nie, nie. Na pewno nie!

- Jakim byłem głupcem, że tak długo czekałem! A ty, Watsonie?! Zobacz, co wynikło z tego, że opuściłeś swojego podopiecznego! Wielkie nieba! Ale jeśli doszło do najgorszego, pomścimy go!

Pognaliśmy na oślep przez ciemność, potykając się o głazy i przeciskając między gałęziami kolcolistu. Dysząc, pokonywaliśmy wzgórza i zbiegaliśmy po stokach w dół, zmierzając w stronę, z której dobiegły nas te straszliwe dźwięki. Na każdym wzniesieniu Holmes uważnie się rozglądał, jednak w ponurej przestrzeni pełnego nocnych cieni wrzosowiska nic się nie poruszało.

- Widzisz coś?

- Nie, nic.

- Słyszysz?! Co to?

Do naszych uszu dobiegł cichy jęk. A potem znów, na lewo od nas! Skalny grzbiet kończył się stromym urwiskiem, wznoszącym się nad usianym kamieniami stokiem. Na jego poszarpanej powierzchni widać było jakiś rozciągnięty nieregularny kształt. Pobiegliśmy w kierunku tych niejasnych konturów, które stawały się coraz wyraźniejsze. Był to człowiek, który leżał twarzą do ziemi, z głową przekrzywioną pod koszmarnym kątem, ze skulonymi ramionami i ciałem zwiniętym tak, jakby miał za chwilę zrobić salto. Pozycja jego ciała była tak groteskowa, że jeszcze przez chwilę nie docierało do mnie, że jęk, który usłyszeliśmy, był jego ostatnim tchnieniem. Teraz od strony ciemnego kształtu, nad którym się pochylaliśmy, nie dobiegał już żaden głos ani szept. Holmes dotknął go ręką i zaraz ją cofnął z okrzykiem przerażenia. Błysk zapałki w jego dłoni padł na strużkę krwi, sączącą się powoli ze strzaskanej czaszki ofiary. W jej świetle zobaczyliśmy coś, co nas zmroziło i zdruzgotało - ciało sir Henry’ego Baskerville’a.

Świetnie pamiętaliśmy jego charakterystyczną rdzawą tweedową marynarkę, tę samą, którą miał na sobie pierwszego ranka, gdy pojawił się u nas na Baker Street. Zdążyliśmy się jej przyjrzeć, zanim zapałka zamigotała i zgasła, podobnie jak wszelka nadzieja w naszych sercach. Holmes jęknął, a jego twarz pobłyskiwała blado w ciemności.

- Bestia! Bestia! - zawołałem z zaciśniętymi pięściami. - Och, Holmesie! Nigdy sobie nie wybaczę, że go zostawiłem i skazałem na taki los.

- To raczej mnie należy winić, Watsonie, nie ciebie! Żeby rozpracować i zakończyć tę sprawę, rzuciłem na szalę życie mojego klienta. To największy cios, jaki spotkał mnie w mojej karierze. Ale skąd mogłem wiedzieć. Skąd mogłem wiedzieć, że zaryzykuje życiem, zapuszczając się samotnie na wrzosowisko mimo wszystkich moich ostrzeżeń.

- Słyszeliśmy jego krzyki. Mój Boże, te straszne krzyki! A mimo to nie zdołaliśmy go ocalić! Gdzie jest ta bestia, ten przeklęty pies, który go zabił? Teraz może się czaić gdzieś wśród

tych skał. I gdzie jest Stapleton? Odpowie za swoje czyny!

- Odpowie. Dopilnuję tego. Zamordował wuja i bratanka. Jednego przeraził na śmierć sam widok bestii, która jak sądził, miała diabelskie pochodzenie. Drugiego spotkała śmierć, gdy uciekał przed nią na oślep. Teraz jednak musimy udowodnić związek pomiędzy człowiekiem a zwierzęciem. Nie mamy nawet dowodów, że ten pies istnieje, bo sir Henry najwyraźniej zginął na skutek upadku. Ale na Boga, chociaż jest przebiegły, dorwę tego drania, nim minie kolejny dzień!

Staliśmy po obu stronach zmasakrowanego ciała rozgoryczeni i pogrążeni w smutku, przytłoczeni nagłym i nieodwracalnym nieszczęściem, które - mimo całego włożonego wysiłku -doprowadziło nas do tak żałosnego końca. Potem, gdy wzeszedł księżyc, wspięliśmy się na szczyt skał, z których spadł nasz biedny przyjaciel, i stamtąd wpatrywaliśmy się w pokryte cieniami wrzosowisko, na poły srebrzyste, na poły ukryte w mroku. W oddali, w kierunku Grimpen, paliło się równym płomieniem niewielkie żółte światełko. Mogło pochodzić jedynie z samotnej siedziby Stapletonów. Popatrzyłem w jego stronę, potrząsając pięścią i miotając przekleństwa.

- Czemu nie złapiemy go od razu?

- Bo to jeszcze nie koniec. Ten człowiek jest bardzo ostrożny i przebiegły. Nie chodzi o to, co wiemy, lecz o to, co potrafimy mu udowodnić. Jeden fałszywy ruch, i ten łotr może nam uciec.

- Co powinniśmy zrobić?

- Jutro będziemy mieli mnóstwo roboty. Dziś w nocy możemy już tylko oddać ostatnią posługę naszemu biednemu przyjacielowi.

Zeszliśmy urwistym stokiem i zbliżyliśmy się do leżącego ciała, ciemnego i wyraźnie widocznego na oświetlonych światłem księżyca kamieniach. Patrząc na jego powykręcane członki, poczułem ucisk w sercu, a w oczach stanęły mi łzy.

- Musimy posłać po pomoc, Holmesie. Nie damy rady nieść go przez całą drogę do rezydencji. Wielkie nieba, czyś ty oszalał?!

Holmes wydał z siebie dziki okrzyk i pochylił się nad ciałem. Chwilę potem tańczył, zanosząc się śmiechem i ściskając moją dłoń. Czy to był ten sam opanowany i pełen powagi przyjaciel? Nie poznawałem go.

- Broda! Broda! Ten człowiek ma brodę!

- Brodę?

- To nie baronet. To. cóż, to mój sąsiad. Ten zbiegły więzień!

Gorączkowo odwróciliśmy ciało i zobaczyliśmy ociekającą krwią brodę, oświetloną zimnym jasnym światłem księżyca. Te krzaczaste brwi i głęboko osadzone zwierzęce oczy nie pozostawiały żadnych wątpliwości. W istocie była to ta sama twarz, która wpatrywała się we mnie znad skały, widoczna w blasku świecy. Twarz przestępcy Seldena.

W jednej chwili wszystko stało się dla mnie jasne. Przypomniałem sobie, że baronet wspominał mi, iż oddał swoje stare ubrania Barrymore’owi. A Barrymore przekazał je Seldenowi, żeby pomóc mu w ucieczce. Buty, koszula, czapka - wszystko to były ubrania sir Henry’ego. To, co się stało, było tragiczne, jednakże ten człowiek w świetle prawa obowiązującego w tym kraju zasłużył na śmierć. Powiedziałem Holmesowi, jak sprawy stoją, a serce wypełniły mi wdzięczność i radość.

- W takim razie biedak zginął z powodu tych ubrań - powiedział Holmes. - To chyba jasne, że psa poszczuto, dając mu do powąchania jakiś przedmiot należący do sir Henry’ego. Zapewne po to skradziono baronetowi but w hotelu. Pies biegł za nim, aż ten spadł i się zabił. Jest w tym jednak pewna dziwna rzecz. Skąd Selden wiedział, że w tych ciemnościach ściga go pies?

- Musiał go usłyszeć.

- Coś takiego nie sprawiłoby, że twardy człowiek, taki jak ten zbieg, wpadłby w dzikie przerażenie i ryzykowałby ponowne schwytanie, wzywając z całych sił pomocy. Jego krzyki wskazywały na to, że musiał uciekać już dość długo od chwili, gdy zwierzę zaczęło go gonić. Ale w jaki sposób się spostrzegł, że to pies?

- Dla mnie większą zagadką jest to, dlaczego ten pies, zakładając, że wszystkie nasze przypuszczenia były właściwe.

- Ja niczego nie zakładam.

- No cóż, dlaczego ten pies miałby dzisiaj biegać samopas? Zapewne nie zawsze swobodnie biega po wrzosowisku. Stapleton by go nie wypuścił, chyba że miałby powody sądzić, iż będzie tam sir Henry.

- Trudno będzie odpowiedzieć na moje pytanie. Myślę, że twoja zagadka wkrótce się wyjaśni, gdy tymczasem moja pozostanie na zawsze tajemnicą. A teraz musimy postanowić, co zrobimy z ciałem tego biedaka. Nie możemy przecież zostawić go tutaj na pastwę lisów

i kruków.

- Proponuję ułożyć je w jednej z tych budowli, dopóki nie skontaktujemy się z policją.

- Świetnie. Myślę, że damy radę je tam zanieść. Hola, Watsonie! A to co? Oto i nasz człowiek we własnej osobie. Cóż za zdumiewająca bezczelność! Ani słowa o naszych podejrzeniach! Ani słowa, bo zrujnujesz wszystkie moje plany.

Przez wrzosowisko ktoś się do nas zbliżał: dostrzegłem słaby żar palącego się cygara. Światło księżyca oświetliło przybysza, i teraz byłem w stanie rozpoznać wytworną postać i zawadiacki chód przyrodnika. Gdy nas zobaczył, zatrzymał się, a potem ponownie ruszył w naszą stronę.

- To pan, doktorze Watson? Jest pan ostatnim człowiekiem, jakiego spodziewałbym się spotkać o tej porze na wrzosowisku. Ale. O Boże! Co to? Ktoś jest ranny? Nie. niech mi pan nie mówi, że to nasz przyjaciel sir Henry!

Minął mnie szybkim krokiem i pochylił się nad zwłokami. Usłyszałem, jak ostro wciąga powietrze, cygaro wypadło mu z palców.

- Kto. kto to? - wyjąkał.

- To Selden. Więzień zbiegły z Princetown.

Stapleton zwrócił ku nam upiornie pobladłą twarz, jednak jakimś potwornym wysiłkiem udało mu się stłumić zdumienie i rozczarowanie. Obrzucał przenikliwym spojrzeniem to Holmesa, to mnie.

- Wielkie nieba! Cóż za straszna sprawa! W jaki sposób zginął?

- Wygląda na to, że spadł z tych skał i skręcił sobie kark. Ja i mój przyjaciel przechadzaliśmy się po wrzosowisku, gdy usłyszeliśmy krzyk.

- Ja również słyszałem ten krzyk. To właśnie dlatego wyszedłem. Niepokoiłem się o sir Henry’ego.

- Czemu właśnie o sir Henry’ego? - nie potrafiłem się powstrzymać, by o to nie spytać.

- Ponieważ proponowałem, żeby do mnie przyszedł. Kiedy się nie zjawił, byłem zaskoczony, a gdy usłyszałem krzyki na wrzosowisku, zacząłem się poważnie martwić, czy aby jest bezpieczny. A tak nawiasem mówiąc - znów przeniósł wzrok z mojej twarzy na twarz Holmesa - czy słyszeliście panowie coś oprócz krzyku?

- Nie - odparł Holmes. - A pan?

- Nie.

- O co w takim razie panu chodzi?

- Och, znacie panowie te historie wieśniaków o upiornym psie i tak dalej... Mówi się, że można go usłyszeć nocą na wrzosowisku. Zastanawiałem się, czy przypadkiem dziś w nocy nie słychać było dziwnych dźwięków.

- Nic takiego nie słyszeliśmy - powiedziałem.

- A jaką ma pan teorię na temat śmierci tego nieszczęśnika?

- Ciągły strach i zimno musiały sprawić, że oszalał. W tym stanie zaczął na oślep gnać przez wrzosowisko, aż w końcu spadł z tej skały i skręcił sobie kark.

- Ta teoria wygląda na bardzo rozsądną - rzekł Stapleton i westchnął, co odebrałem jako oznakę, że mu ulżyło. - A co pan o tym sądzi, panie Holmes?

Mój przyjaciel odpowiedział mu komplementem:

- Szybko rozpoznaje pan ludzi - powiedział.

- Spodziewaliśmy się pana w tej okolicy, odkąd pojawił się tu doktor Watson. Przybył pan w samą porę, by być świadkiem tej tragedii.

- Tak. W istocie. Wyjaśnienie mojego przyjaciela tłumaczy bez wątpienia wszystkie fakty. Jutro wrócę do Londynu obarczony tymi niemiłymi wspomnieniami.

- Och, jutro pan wraca?

- Taki mam zamiar.

- Mam nadzieję, że pańska wizyta rzuci nieco światła na wydarzenia, które uważamy za tak zagadkowe.

Holmes wzruszył ramionami.

- Nie zawsze odnosi się takie sukcesy, o jakich się marzy. Człowiek prowadzący śledztwo potrzebuje faktów, a nie jakichś legend czy pogłosek. To nie była zbyt satysfakcjonująca sprawa.

Głos mojego przyjaciela zabrzmiał lekko i szczerze. Stapleton wciąż wbijał w niego wzrok. Potem zwrócił się do mnie:

- Zaproponowałbym, żebyśmy zabrali tego nieszczęśnika do mnie do domu, ale mogłoby to przerazić moją siostrę. Czuję się usprawiedliwiony, by tego nie robić. Proponuję przykryć mu czymś twarz, do rana nic mu się nie stanie.

Tak też zrobiliśmy. Odrzucając propozycję gościny ze strony Stapletona, ruszyliśmy razem z Holmesem do rezydencji Baskerville’ów, pozostawiając przyrodnika samego. Gdy się obejrzeliśmy, zobaczyliśmy jego postać poruszającą się powoli wśród rozległej przestrzeni wrzosowiska. Za nim można było dostrzec niewielki ciemny punkt na oświetlonym światłem księżyca zboczu. To tam leżał człowiek, którego spotkał tak straszliwy koniec.

- Wreszcie jesteśmy bardzo bliscy rozwiązania - powiedział Holmes, gdy szliśmy razem przez wrzosowisko. - Doprawdy, ten człowiek ma stalowe nerwy. Jak szybko się pozbierał. Przecież to musiał być dla niego prawdziwy szok, gdy odkrył, że ofiarą jego spisku padł niewłaściwy człowiek. Mówiłem ci to już w Londynie, Watsonie, a teraz powtarzam po raz kolejny, że jeszcze nigdy nie spotkaliśmy wroga, który dorównywałby nam w większym stopniu.

- Szkoda, że cię zobaczył.

- Mnie też to początkowo zmartwiło. Ale cóż, nie można było tego uniknąć.

- Jak myślisz, teraz, kiedy już wie, że tu jesteś, jaki to będzie miało wpływ na jego plany?

- Być może będzie w związku z tym ostrożniejszy, a może skłoni go to do natychmiastowego podjęcia jakichś rozpaczliwych kroków. Podobnie jak większość błyskotliwych przestępców może za bardzo ufać swojej inteligencji i wyobrażać sobie, że udało mu się całkowicie nas zwieść.

- Dlaczego od razu go nie aresztujemy?

- Mój drogi Watsonie, jesteś prawdziwym człowiekiem czynu. Twój instynkt zawsze prowadzi cię do energicznych działań. Zakładając jednak, czysto teoretycznie, że aresztowalibyśmy go dziś w nocy, cóż takiego byśmy na tym zyskali? Nie moglibyśmy mu niczego udowodnić. Na tym właśnie polega ta jego diabelska przebiegłość! Gdyby działał przy pomocy wspólnika, moglibyśmy dzięki niemu uzyskać pewne dowody, jeśli jednak wywleklibyśmy tego wielkiego psa na światło dzienne, nie pomogłoby to nam posłać jego pana na szubienicę.

- Z całą pewnością sprawa jest już rozwiązana.

- Bynajmniej. Nie mamy nic prócz domysłów, podejrzeń i przypuszczeń. W sądzie by nas wyśmiali, gdybyśmy przedstawili taką historię i takie dowody.

- A śmierć sir Charlesa?

- Znaleziono go martwego bez żadnych śladów na ciele. Obaj wiemy, że zmarł z przerażenia, i wiemy też, co go tak wystraszyło. Jak jednak mamy o tym przekonać dwunastu rozsądnych przysięgłych? Jakie mamy dowody na istnienie psa? Gdzie są ślady jego kłów? Oczywiście wiemy, że pies nie ugryzie zwłok, a sir Charles nie żył już, nim ta bestia go dogoniła.

Jednak musimy to wszystko udowodnić, a teraz nie jesteśmy w stanie tego zrobić.

- A wypadki dzisiejszej nocy?

- Z nich też nic nam nie przyjdzie. Nie ma żadnego bezpośredniego związku pomiędzy psem a śmiercią tego człowieka. Nie widzieliśmy psa. Owszem, słyszeliśmy go, nie potrafilibyśmy jednak udowodnić, że ścigał więźnia. Całkowicie brakuje tu motywu. Nie, mój drogi przyjacielu, musimy pogodzić się z faktem, że jeszcze nie ukończyliśmy tej sprawy i że opłaci nam się podjąć ryzyko, by ją do końca rozwiązać.

- A jak proponujesz to zrobić?

- Wiążę wielkie nadzieje z tym, co może dla nas zrobić pani Laura Lyons, gdy już wyjaśnimy jej, jak sprawy stoją. Poza tym mam też własne plany. Zobaczymy, co przyniesie nam jutro, mam jednak nadzieję, że nim dzień dobiegnie końca, uzyskam wreszcie przewagę.

Nic więcej nie udało mi się już z niego wyciągnąć. Szedł obok mnie pogrążony w myślach aż do furtki rezydencji Baskerville’ów.

- Wchodzisz?

- Tak. Nie widzę powodów, żeby się dalej ukrywać. Tylko jeszcze jedna sprawa, Watsonie. Nie mów sir Henry’emu nic o psie. Niech sądzi, że Selden zginął w taki sposób, jaki zasugerowaliśmy Stapletonowi. Nie będzie miał tak zszarpanych nerwów przed tymi ciężkimi przejściami, jakie czekają go jutro, bo o ile dobrze pamiętam z twojego raportu, jest umówiony z tymi ludźmi na obiad.

- Ja też mam tam być.

- W takim razie musisz znaleźć jakąś wymówkę, a on musi udać się do nich sam. Wymyślimy ci jakieś usprawiedliwienie. A teraz, skoro już spóźniliśmy się na obiad, sądzę, że obaj z przyjemnością zasiądziemy do kolacji.

Rozdział trzynasty

Sir Henry był raczej uradowany niż zaskoczony widokiem Sherlocka Holmesa, gdyż od kilku dni się spodziewał, że ostatnie wydarzenia sprowadzą go tutaj z Londynu. Ze zdumieniem uniósł jednak brwi, widząc, że mój przyjaciel nie posiada żadnego bagażu ani nawet nie próbuje wyjaśnić jego braku. Zatroszczyliśmy się szybko o wszystko, czego potrzebował. Następnie podczas spóźnionej kolacji opowiedzieliśmy baronetowi tyle, ile uważaliśmy za stosowne. Najpierw jednak przypadł mi w udziale przykry obowiązek powiadomienia Barrymore’a i jego żony o śmierci Seldena. Temu pierwszemu zapewne przyniosło to ogromną ulgę, ale pani Barrymore gorzko się rozpłakała, chowając twarz w fartuch. Być może dla całego świata Selden był brutalnym przestępcą, na wpół bestią, na wpół demonem, jednak dla niej zawsze pozostał tym małym upartym chłopcem z czasów dzieciństwa, który kurczowo ściskał rękę starszej siostry. Naprawdę złym jest ten mężczyzna, którego nie opłakuje żadna kobieta.

- Odkąd Watson wyjechał dziś rano, przez cały czas siedziałem tutaj i rozczulałem się nad sobą - powiedział baronet. - Jednak zgaduję, że zasłużyłem sobie na pochwałę, bo dotrzymałem złożonej panom obietnicy. Gdybym nie przysiągł, że nie będę wychodził sam, spędziłbym ten wieczór o wiele ciekawiej, bo dostałem zaproszenie od Stapletona.

- Bez wątpienia miałby pan ciekawszy wieczór - stwierdził sucho Holmes. - A nawiasem mówiąc, pewnie nie przyszło panu nawet do głowy, że już pana opłakiwaliśmy, sądząc, iż złamał pan kark?

Sir Henry otworzył szeroko oczy ze zdumienia.

- Jak to możliwe?

- Ten nieszczęśnik miał na sobie pańskie ubranie. Obawiam się, że pański kamerdyner, który mu je dał, może mieć problemy z policją.

- To mało prawdopodobne. O ile wiem, na żadnym z nich nie było moich inicjałów.

- W takim razie miał szczęście. Na dobrą sprawę to wszyscy mieliście szczęście, bo w tym przypadku każdy z was znalazł się po niewłaściwej stronie prawa. Z pewnością pierwszym obowiązkiem sumiennego detektywa byłoby aresztowanie wszystkich mieszkańców rezydencji. Raporty Watsona bardzo was obciążają.

- Ale co z naszą sprawą? - spytał baronet. - Zrozumiał pan już coś z tej całej gmatwaniny? Ja i doktor Watson nie jesteśmy o wiele mądrzejsi od dnia, kiedy tu przyjechaliśmy.

- Sądzę, że niedługo będę w stanie wyjaśnić panu całą sytuację. Sprawa jest jednak bardzo trudna i niezwykle powikłana. Wciąż pozostaje kilka niejasnych kwestii, niemniej rozwiązanie jest już coraz bliżej.

- Zapewne Watson już panu wspominał, że przeżyliśmy tu coś bardzo dziwnego. Słyszeliśmy psa na wrzosowisku. Mogę więc teraz przysiąc, że nie są to tylko puste słowa. Żyjąc na Zachodzie, miałem co nieco do czynienia z tymi zwierzętami, i potrafię rozpoznać psa, kiedy go usłyszę. Jeśli uda się panu nałożyć mu kaganiec i przykuć go do łańcucha, będę gotów uznać pana za największego detektywa wszech czasów.

- Myślę, że nałożę mu kaganiec i łańcuch. Będę jednak potrzebował pańskiej pomocy.

- Zrobię wszystko, co mi pan każe.

- Bardzo dobrze. I proszę pana również, by nie zawsze pan pytał o powody.

- Jak pan sobie życzy.

- Jeżeli pan mnie posłucha, sądzę, że istnieje szansa, aby nasz mały problem wkrótce się rozwiązał. Bez wątpienia.

Nagle zamilkł, wbijając wzrok w coś nad moją głową. Światło lampy padało na jego twarz, zastygłą niczym u klasycznego posągu. Pojawił się na niej taki wyraz absolutnego skupienia, że wyglądał jak czyste uosobienie czujności i oczekiwania.

- O co chodzi? - zawołaliśmy obaj.

Dostrzegłem, że Holmes spuścił wzrok, usilnie próbując stłumić jakieś emocje. Jego twarz pozostała opanowana, ale w oczach błyszczały radość i uniesienie.

- Proszę wybaczyć podziw konesera - rzekł, wskazując ręką rząd portretów wiszących na przeciwległej ścianie. - Watson nigdy nie przyzna, że wiem cokolwiek o sztuce, ale wynika to po prostu z zazdrości, bo mamy na ten temat zupełnie różne poglądy. To naprawdę piękna kolekcja portretów.

- Miło mi to słyszeć - odparł sir Henry, zerkając nieco zdumiony na mojego przyjaciela. - Nie próbuję udawać, że znam się na tych sprawach, i z pewnością lepiej potrafiłbym ocenić konia czy byka niż dzieło sztuki. Nie sądziłem jednak, że znajduje pan czas na takie rzeczy.

- Kiedy widzę wartościowy obraz, wiem, że jest dobry, a te portrety takie właśnie są. Mógłbym przysiąc, że ta dama w niebieskich jedwabiach to Kneller. A ten tęgi dżentelmen

w peruce tam dalej to na pewno Reynolds. Zakładam, że to wszystko rodzinne portrety?

- Tak. Co do jednego.

- Zna pan ich nazwiska?

- Barrymore próbował mnie ich nauczyć i sądzę, że dość dobrze odrobiłem lekcje.

- Kim jest ten dżentelmen z lunetą?

- To kontradmirał Baskerville, który służył pod Rodneyem w Indiach Zachodnich. A ten w niebieskim żakiecie ze zwojem papierów w dłoni to sir William Baskerville, przewodniczący komisji Izby Gmin za Pitta.

- A ten kawaler naprzeciwko mnie? Ten w czarnych aksamitach i koronkach?

- Ach, koniecznie powinien pan dowiedzieć się o nim więcej. To przyczyna wszystkich naszych problemów, niegodziwy Hugo, który sprowadził na nas psa Baskerville’ów. Raczej trudno byłoby nam o nim zapomnieć.

Nieco zaskoczony, z zainteresowaniem wpatrywałem się w portret.

- No proszę! - powiedział Holmes. - Sprawia wrażenie łagodnego, wręcz potulnego, ale ośmielę się stwierdzić, że w jego oczach czai się diabeł. Wyobrażałem go sobie jako bardziej krzepkiego i dzikiego człowieka.

- Obraz jest bez wątpienia autentyczny. Na odwrocie płótna widnieje nazwisko i data:

1647.

Potem Holmes niewiele się już odzywał. Wydawało mi się jednak, że zafascynował go portret awanturnika Hugona, gdyż przez całą kolację uparcie mu się przyglądał. Dopiero później, gdy sir Henry udał się na spoczynek, zdradził mi swoje spostrzeżenia. Zaprowadził mnie z powrotem do sali biesiadnej i, trzymając w dłoni świecę przyniesioną z sypialni, oświetlił nią naznaczony zębem czasu obraz.

- Zauważyłeś coś?

Wpatrywałem się w okoloną kręconymi lokami ostrą surową twarz, kapelusz z szerokim rondem ozdobiony piórem i biały koronkowy kołnierzyk.

Nie było to okrutne oblicze, lecz raczej sztywne, surowe i poważne o zaciętych cienkich ustach i chłodnym twardym spojrzeniu.

- Przypomina ci kogoś, kogo znasz?

- Podbródek ma trochę podobny do sir Henry’ego.

- Być może to tylko sugestia. Ale poczekaj chwilę! - wspiął się na krzesło i, ściskając

w lewej ręce świecę, prawą zasłonił kapelusz i spływające spod niego długie loki.

- Wielkie nieba! - krzyknąłem zdumiony.

Z płótna patrzyła na mnie twarz Stapletona.

- Ha! Teraz to widzisz. Mam wzrok wyćwiczony tak, by przyglądać się twarzom, a nie otaczającym je ozdobom i dodatkom. Umiejętność patrzenia przez przebranie to jedna z głównych cech detektywa.

- Ależ to niesamowite! To mógłby być jego portret.

- Tak, to ciekawy przykład rodzinnego podobieństwa, które wydaje się nie tylko fizyczne, lecz także duchowe. Studiowanie rodowych portretów czasem wystarczy, by uwierzyć w reinkarnację. Nasz Stapleton jest Baskerville’em. Nie ma co do tego żadnych wątpliwości.

- Z własnymi planami dotyczącymi sukcesji.

- W rzeczy samej. Ten obraz dostarczył nam przypadkowo jednego z najbardziej oczywistych brakujących ogniw. Mamy go, Watsonie! Mamy go! I mógłbym przysiąc, że jutro, nim nadejdzie noc, będzie się szamotał w naszej sieci równie bezsilny jak jeden z tych jego motyli. Szpilka, korek, kartka z opisem, i będziemy mogli go dołączyć do naszej kolekcji na Baker Street! - odwrócił się od płótna i wybuchnął śmiechem. Zdarzało mu się to bardzo rzadko, ale zawsze, kiedy słyszałem ten śmiech, źle to komuś wróżyło.

Nazajutrz wstałem z samego rana, Holmes jednak musiał być na nogach jeszcze wcześniej niż ja, gdyż ubierając się, zobaczyłem, jak wychodzi na podjazd.

- Tak, ciekawy dzień przed nami. Sporo się dziś wydarzy - zauważył, zacierając z zadowoleniem ręce na myśl o czekającym go działaniu. - Sieci są już zarzucone, i niedługo zaczniemy je wyciągać. Jeszcze dziś w nocy przekonamy się, czy złapaliśmy naszego wielkiego drapieżnego szczupaka, czy też udało mu się wymknąć przez oczka sieci.

- Byłeś już na wrzosowisku?

- Wysłałem z Grimpen wiadomość o śmierci Seldena do Princetown. Chyba mogę wam obiecać, że nikt z was nie będzie niepokojony w związku z tą sprawą. Skontaktowałem się też z moim wiernym Cartwrightem. Pewnie tkwiłby pod progiem mojej kryjówki jak pies nad grobem swego pana, gdybym go nie uspokoił, że nic mi nie jest.

- Jaki będzie nasz następny ruch?

- Porozmawiać z sir Henrym. Ach, oto i on!

- Dzień dobry, panie Holmes - powiedział baronet. - Wygląda pan jak generał planujący

bitwę ze swoim szefem sztabu.

- Bo tak jest w istocie. Watson właśnie pytał o rozkazy.

- Ja więc uczynię to samo.

- Doskonale. O ile rozumiem, jest pan na dziś wieczór umówiony na kolację z naszymi przyjaciółmi Stapletonami.

- Miałem nadzieję, że panowie również będziecie mi towarzyszyć. To niezwykle gościnni ludzie i myślę, że bardzo się ucieszą z waszych odwiedzin.

- Obawiam się, że Watson i ja musimy udać się do Londynu.

- Do Londynu?

- Tak. Sądzę, że w obecnej sytuacji jesteśmy tam bardziej potrzebni.

Twarz baroneta wyraźnie posmutniała.

- Miałem nadzieję, że panowie mi pomogą przebrnąć przez tę całą sprawę. Rezydencja i to pustkowie nie są zbyt przyjemnym miejscem dla samotnego człowieka.

- Mój drogi baronecie, musi mi pan całkowicie zaufać i zrobić dokładnie to, co panu powiem. Proszę przekazać swoim gospodarzom, że bardzo pragnęliśmy pojechać z panem, lecz pewna pilna sprawa wymagała naszej obecności w mieście. Mamy nadzieję, że wkrótce powrócimy do Devonshire. Zechciałby pan zapamiętać tę wiadomość, żeby powtórzyć ją rodzeństwu?

- Jeśli pan nalega.

- Nie ma innego wyjścia. Zapewniam pana.

Odczytałem z pochmurnego oblicza baroneta, że bardzo zraniło go to, co odebrał jako naszą dezercję.

- Kiedy chcieliby panowie wyjechać? - spytał chłodnym tonem.

- Natychmiast po śniadaniu. Zajedziemy po drodze do Coombe Tracey, jednak Watson zostawi tu swoje rzeczy jako rękojmię, że do pana wrócimy. Watsonie, wyślij, proszę, wiadomość do Stapletona i napisz mu, że bardzo ci przykro, ale nie możesz się dziś stawić.

- Na dobrą sprawę chętnie pojechałbym z wami do Londynu - powiedział baronet. -Czemu miałbym zostawać tu sam?

- Bo tutaj jest pański posterunek. Poza tym dał mi pan słowo, że postąpi tak, jak mu powiem, a ja proszę, żeby pan został.

- W takim razie dobrze. Zostanę.

- I jeszcze jedno! Chciałbym, żeby pojechał pan do Merripit House powozem. Później proszę go jednak odesłać i powiedzieć im, że zamierza pan wrócić do domu pieszo.

- Przejść przez wrzosowisko?

- Tak.

- Ale właśnie tak często pan mnie przed tym ostrzegał! Prosił pan, żebym tego nie robił.

- Tym razem może to pan bezpiecznie uczynić. Gdybym nie miał pełnego zaufania do pańskiego opanowania i odwagi, nawet bym tego nie proponował, jednak to bardzo ważne, by postąpił pan tak, jak mówię.

- Dobrze, a więc wrócę pieszo.

- Jeśli ceni pan swoje życie, proszę trzymać się na wrzosowisku ścieżki prowadzącej z Merripit House do drogi z Grimpen. Jest to zresztą najkrótsza dla pana droga do domu.

- Zrobię dokładnie tak, jak pan mówi.

- Bardzo dobrze. Chciałbym wyruszyć zaraz po śniadaniu, żeby jeszcze po południu dotrzeć do Londynu.

Niezwykle mnie ten plan zdumiał, choć z drugiej strony pamiętałem, że ubiegłej nocy Holmes poinformował Stapletona, iż nazajutrz jego wizyta dobiegnie końca. Przez myśl mi nawet nie przeszło, że będzie chciał, abym wyjechał razem z nim. Nie mogłem pojąć, jak może nas nie być tutaj w chwili, którą on sam uznał za kluczową. Nie pozostawało mi jednak nic innego niż bezwarunkowe posłuszeństwo. Pożegnaliśmy się więc z naszym rozżalonym przyjacielem i kilka godzin później byliśmy już na stacji w Coombe Tracey. Tam wysłaliśmy powóz w drogę powrotną. Na peronie czekał na nas mały chłopak.

- Jakie polecenia, sir?

- Pojedziesz tym pociągiem do miasta, Cartwright. Gdy tylko dotrzesz na miejsce, wyślesz w moim imieniu telegram do sir Henry’ego Baskerville’a. Napisz mu, że jeśli znajdzie portfel, który zgubiłem, proszę, by odesłał go przesyłką poleconą na Baker Street.

- Tak, sir.

- I zapytaj w biurze na stacji, czy jest dla mnie jakaś wiadomość.

Chłopiec wrócił z telegramem. Holmes pośpiesznie go przejrzał, a potem dał mnie. Oto jego treść: „DEPESZĘ OTRZYMAŁEM PRZYJEŻDŻAM Z NAKAZEM PIĄTA

CZTERDZIEŚCI LESTRADE”.

- To odpowiedź na moją wiadomość, którą wysłałem dzisiejszego ranka. Moim zdaniem,

Lestrade jest najlepszym ze wszystkich policyjnych detektywów, i możemy potrzebować, jego pomocy. A teraz, Watsonie, sądzę, że najlepiej wykorzystamy czas, składając wizytę naszej znajomej, pani Laurze Lyons.

Powoli zaczynałem pojmować jego plan działania. Zamierzał wykorzystać baroneta, by przekonać Stapletonów o tym, że naprawdę wyjechaliśmy, choć w rzeczywistości wrócimy dokładnie w tej chwili, gdy będziemy najbardziej potrzebni. Jeśli sir Henry wspomni Stapletonom o tym telegramie z Londynu, to z całą pewnością rozwieje ich ostatnie podejrzenia. Teraz i mnie się wydawało, że nasze sieci zaciskają się coraz mocniej wokół tego drapieżnego szczupaka.

Pani Laura Lyons była w swoim biurze. Holmes rozpoczął rozmowę szczerze i bez ogródek, co wprawiło ją w osłupienie.

- Badam okoliczności towarzyszące śmierci sir Charlesa Baskerville’a - powiedział. -Mój przyjaciel, obecny tu doktor Watson, wspominał mi nie tylko o tym, co pani powiedziała, lecz również o tym, co pani przemilczała w związku z tą sprawą.

- O tym, co przemilczałam? - spytała wyzywająco.

- Przyznała pani, że prosiła sir Charlesa, aby był przy furtce o dziesiątej. Wiemy, że właśnie w tym czasie i miejscu dosięgła go śmierć. Zataiła pani związek między tymi zdarzeniami.

- Nie ma pomiędzy nimi żadnego związku.

- W takim razie to naprawdę niezwykły zbieg okoliczności. Sądzę jednak, że mimo wszystko uda nam się ten związek ustalić. Pragnę być z panią całkowicie szczery, pani Lyons. Uważamy, że mamy tu do czynienia z morderstwem, a dowody mogą obciążyć nie tylko pani przyjaciela, pana Stapletona, lecz również jego żonę.

Kobieta zerwała się na równe nogi.

- Jego żonę! - wykrzyknęła.

- Fakt ten nie jest już tajemnicą. Osoba podająca się za jego siostrę jest w rzeczywistości jego żoną.

Pani Lyons opadła na fotel. Z całej siły chwyciła za oparcie, ściskając je tak kurczowo, że aż zbielały jej palce.

- Jego żony! - powtórzyła. - Jego żony! On nie jest żonaty.

Sherlock Holmes wzruszył ramionami.

- Niech mi to pan udowodni! Żądam dowodów! A jeśli potrafi pan to zrobić. - gniewny błysk w jej oczach mówił więcej niż jakiekolwiek słowa.

- Jestem na to przygotowany - rzekł Holmes, wyciągając z kieszeni jakieś papiery. - Oto zdjęcie tej pary wykonane w Yorku cztery lata temu. Na odwrocie widnieje podpis: „Państwo Vandeleur”, lecz z łatwością pani go rozpozna. I ją również, jeśli zna ją pani z widzenia. A oto trzy zeznania dotyczące państwa Vandeleur, którzy prowadzili wówczas prywatną szkołę św. Oliviera, złożone przez wiarygodnych świadków. Niech je pani przeczyta i sama się przekona, czy mogą być jeszcze jakiekolwiek wątpliwości co do tożsamości tych ludzi.

Przebiegła wzrokiem dokumenty, a potem spojrzała na nas z zaciętą stężałą twarzą zdesperowanej kobiety.

- Panie Holmes - powiedziała - ten człowiek proponował mi małżeństwo, pod warunkiem że uda mi się uzyskać rozwód. Ten łotr mnie okłamał, okłamał we wszystkim. Ani jedno słowo, które mi powiedział, nie było prawdą. I dlaczego. dlaczego? Wyobrażałam sobie, że robi to wszystko ze względu na mnie. Teraz jednak widzę, że nie byłam niczym więcej niż zwykłym narzędziem w jego rękach. Czemu miałabym być wobec niego lojalna, skoro on nigdy nie był lojalny wobec mnie? Czemu miałabym go chronić przed konsekwencjami jego własnych podłych czynów? Proszę mnie pytać, o co tylko pan zechce, a ja niczego przed panem nie zataję. Ale jedno mogę panu przysiąc. Gdy pisałam ten list, nie miałam pojęcia, że temu starszemu dżentelmenowi może się przytrafić coś złego. Był dla mnie najlepszym przyjacielem.

- Całkowicie pani wierzę - odparł Sherlock Holmes. - Przypuszczam, że te wspomnienia muszą być dla pani bardzo bolesne. Być może ułatwię pani sprawę, jeżeli to ja opowiem, co się wydarzyło, a pani będzie mnie poprawiać, gdybym popełnił jakiś istotny błąd. Pomysł wysłania tego listu podsunął pani Stapleton?

- To on mi go podyktował.

- Zakładam, że powodem, który pani podał, było to, że sir Charles pomógłby pani pokryć koszty sądowe związane z rozwodem?

- Dokładnie tak.

- A potem, gdy już wysłała pani ten list, odwiódł panią od pójścia na umówione spotkanie?

- Powiedział mi, że straciłby szacunek do samego siebie, gdyby jakikolwiek inny mężczyzna wyłożył pieniądze na taki cel, i choć sam nie jest zamożny, poświęci ostatniego

pensa, by usunąć przeszkody, które stoją nam na drodze.

- Co za konsekwencja! A potem o niczym pani nie słyszała, póki nie przeczytała w gazecie doniesienia o śmierci sir Charlesa?

- Nie.

- I zmusił panią, by mu pani przysięgła, że nikomu nie wspomni o umówionym spotkaniu z sir Charlesem?

- Tak. Powiedział, że jego śmierć była bardzo zagadkowa i że gdyby to się wydało, z całą pewnością znalazłabym się na liście podejrzanych. Tak mnie wystraszył, że postanowiłam milczeć.

- Na to wygląda. Ale coś pani podejrzewała?

Zawahała się i spuściła wzrok.

- Znałam go - powiedziała. - Gdyby jednak był wobec mnie lojalny, nigdy bym go nie zdradziła.

- Wydaje mi się, że ogólnie miała pani dużo szczęścia - powiedział Sherlock Holmes. -Miała go pani w garści, i on o tym wiedział, a jednak wciąż pani żyje. Od paru miesięcy stąpała pani nad brzegiem przepaści. A teraz, pani Lyons, musimy życzyć pani dobrego dnia. Prawdopodobnie wkrótce znów się z panią skontaktujemy.

- Nasza sprawa zaczyna się wyjaśniać, a zagadki rozwiązują się jedna po drugiej - rzekł Holmes, gdy staliśmy na peronie, czekając na przyjazd ekspresu z miasta. - Wkrótce będę w stanie dokładnie przedstawić jedną z najbardziej osobliwych i sensacyjnych zbrodni naszych czasów. Studenci kryminologii pamiętają zapewne analogiczne wydarzenia w Grodnie w 1866 roku. No i oczywiście są też morderstwa Andersona w Karolinie Północnej. Nasza sprawa posiada jednak pewne cechy, które są całkowicie unikalne. Ten człowiek jest tak przebiegły, że nawet w chwili obecnej nie potrafilibyśmy mu niczego udowodnić. Byłbym jednak bardzo zaskoczony, gdyby wszystko nie wyjaśniło się, nim udamy się dziś wieczorem na spoczynek.

Ekspres z Londynu z łoskotem wtoczył się na stację, a z wagonu pierwszej klasy wyskoczył niski żylasty mężczyzna, wyglądem przypominający buldoga. Uścisnęliśmy sobie ręce. Z pełnych szacunku spojrzeń, jakie Lestrade rzucał w kierunku Holmesa, domyśliłem się, że sporo się nauczył, odkąd po raz pierwszy ze sobą współpracowali. Wciąż miałem w pamięci pogardę, jaką wcześniej budziły w tym praktycznym człowieku logiczne wywody mojego przyjaciela.

- Szykuje się coś poważnego? - spytał.

- Największa sprawa od wielu lat - odparł Holmes. - Najpóźniej za dwie godziny zaczynamy. Myślę, że najlepiej wykorzystamy ten czas, jeśli pójdziemy na obiad. A potem, Lestrade, wypędzimy z pana tę londyńską mgłę - będzie miał pan możliwość odetchnąć czystym nocnym powietrzem w Dartmoor. Nigdy pan tam nie był? No cóż, przypuszczam, że nigdy pan nie zapomni tej swojej pierwszej wizyty.

Rozdział czternasty

Jedną z wad Sherlocka Holmesa - jeśli faktycznie można to uznać za wadę - była niechęć zdradzania komukolwiek swych planów aż do chwili, gdy miały się spełnić. Bez wątpienia wynikało to po części z jego władczej natury, która sprawiała, że uwielbiał dominować i zaskakiwać otoczenie. Było to również podyktowane częściowo jego zawodową ostrożnością, podpowiadającą mu, by nie podejmować niepotrzebnego ryzyka. Niestety, w rezultacie wystawiał na próbę swoich współpracowników. Takie jego postępowanie często dawało mi się we znaki, jednak nigdy nie odczuwałem tego tak dotkliwie, jak podczas długiej jazdy w ciemności. Czekały nas straszne przejścia; zbliżała się wreszcie kluczowa chwila, ale Holmes uparcie milczał, i mogłem się jedynie domyślać, co zamierza uczynić. Moje nerwy były napięte do granic wytrzymałości, aż wreszcie zimny wiatr, który odczuliśmy na twarzach, i ciemna pusta przestrzeń po obu stronach wąskiej drogi powiedziały mi, że oto znów wróciliśmy na wrzosowisko. Każdy krok koni i każdy obrót kół zbliżały nas do ostatecznego rozwiązania sprawy.

Nie mogliśmy swobodnie rozmawiać przy woźnicy wynajętego powozu, gawędziliśmy więc o jakichś błahostkach, ukrywając wewnętrzne napięcie i zdenerwowanie. Odczułem ogromną ulgę, kiedy wreszcie minęliśmy dom Franklanda. Wiedziałem, że jesteśmy coraz bliżej rezydencji i miejsca, gdzie wszystko ma się rozstrzygnąć. Nie podjechaliśmy jednak pod bramę, lecz wysiedliśmy przy furtce niedaleko alei. Zapłaciliśmy woźnicy i kazaliśmy mu natychmiast wracać do Temple Coombe, sami zaś ruszyliśmy w stronę Merripit House.

- Ma pan broń, Lestrade?

Niski mężczyzna uśmiechnął się.

- Dopóki mam spodnie, mam też kieszeń na biodrze, a dopóki mam tę kieszeń, zawsze mogę coś z niej wyjąć.

- To dobrze! Ja i mój przyjaciel również jesteśmy przygotowani na nieprzewidziany rozwój wypadków.

- Już prawie rozwiązał pan tę sprawę, panie Holmes. Co pan teraz planuje?

- Będziemy czekać.

- Daję słowo, to niezbyt radosne miejsce - powiedział detektyw, patrząc na ponure stoki wzgórz i ogromne jezioro mgły spowijające trzęsawisko Grimpen. Dostrzegłem, że przeszył go

dreszcz. - Widzę światła domu.

- To Merripit House i zarazem koniec naszej podróży. Muszę pana teraz prosić, by szedł pan bardzo cicho i starał się szeptać.

Poruszaliśmy się ostrożnie wzdłuż ścieżki, tak jakbyśmy zmierzali w kierunku domu. Jednak w odległości dwustu jardów od niego Holmes kazał nam się zatrzymać.

- Wystarczy - powiedział. - Te skały po prawej wspaniale nas ukryją.

- Mamy tu czekać?

- Tak. Tutaj urządzimy naszą małą zasadzkę. Niech się pan schowa tu, w zagłębieniu, Lestrade. Byłeś w tym budynku, prawda Watsonie? Pamiętasz układ pokoi? W jakim pomieszczeniu są okna od tej strony?

- Sądzę, że to okna kuchenne.

- A tamto, z którego pada takie jasne światło?

- To z całą pewnością jadalnia.

- Okno nie jest zasłonięte. Ty najlepiej znasz ten teren, Watsonie. Podkradnij się cicho i zobacz, co robią. Ale, na litość boską, uważaj, by się nie domyślili, że są obserwowani!

Cicho, na palcach, ruszyłem ścieżką. Pochylony za niskim murkiem otaczającym skarlały sad, kryjąc się w jego cieniu, dotarłem do miejsca, z którego mogłem spojrzeć prosto w niezasłonięte okno.

W pokoju było tylko dwóch mężczyzn, sir Henry i Stapleton. Siedzieli naprzeciwko siebie przy okrągłym stole, zwróceni ku mnie profilem. Obaj palili cygara, a przed nimi stały kawa i wino. Stapleton opowiadał coś z ożywieniem, baronet wydawał się jednak blady i roztargniony. Zapewne myślał o tym samotnym spacerze przez złowrogie wrzosowisko, który czekał go jeszcze tej nocy.

Gdy tak ich obserwowałem, Stapleton wstał i wyszedł z pokoju. Sir Henry napełnił swój kieliszek i rozparł się w fotelu, zaciągając się cygarem. Usłyszałem skrzypienie drzwi i chrzęst butów na żwirze. Ktoś minął mnie, idąc ścieżką po drugiej stronie murku, za którym się przyczaiłem. Gdy wyjrzałem zza murka, dostrzegłem, że przyrodnik przystanął przy drzwiach budynku gospodarczego na końcu sadu. Przekręcił klucz w zamku i wszedł do środka, a po chwili dobiegły stamtąd dziwne odgłosy szamotaniny. Stapleton został wewnątrz nie dłużej niż minutę; kiedy wychodził, znów usłyszałem zgrzyt klucza, po czym minął mnie, wszedł do domu i wrócił do swojego gościa. Wycofałem się cicho do miejsca, gdzie czekali moi

towarzysze, by opowiedzieć im o tym, co widziałem.

- Twierdzisz, Watsonie, że nie ma z nimi pani Stapleton? - spytał Holmes, gdy skończyłem mój raport.

- Nie ma.

- Gdzie w takim razie może być, skoro w żadnym innym pomieszczeniu prócz kuchni nie pali się światło?

- Nie mam pojęcia.

Wspomniałem już, że nad wielkim trzęsawiskiem Grimpen wisiała gęsta biała mgła. Teraz pełzła powoli w naszą stronę i piętrzyła się przed nami niczym ściana, niska, lecz nieprzenikniona, o wyraźnych zarysach. W świetle księżyca wyglądała jak połyskujące lodowe pole, nad którego powierzchnią unosiły się niczym głazy szczyty odległych wzgórz. Holmes zwrócił ku niej twarz i niecierpliwie mruknął coś pod nosem, obserwując, jak leniwie przesuwa się ku nam.

- Nadciąga w naszym kierunku, Watsonie.

- Czy to poważny problem?

- Bardzo poważny. W rzeczywistości jest to jedyna rzecz na świecie, która mogłaby pokrzyżować mi plany. Ale teraz na pewno sir Henry już niedługo wyjdzie. Jest dziesiąta. Nasz sukces, a jego życie mogą zależeć od tego, czy wyjdzie z domu, nim mgła zawiśnie nad ścieżką.

Nad nami wznosiło się nocne niebo, przejrzyste i piękne. Gwiazdy świeciły jasnym zimnym blaskiem, a sierp księżyca zalewał cały krajobraz delikatną, słabą poświatą. Przed nami rysowała się ciemna bryła budynku. Jego nieregularny dach i sterczące kominy odcinały się wyraźnie od usianego srebrem nieba. Szerokie smugi złocistego światła padały z okien parteru na sad i wrzosowisko. Nagle w jednym z nich zgasło światło. To służba wyszła z kuchni. Nadal paliła się tylko lampa w jadalni, gdzie dwóch mężczyzn, gospodarz-morderca i jego niczego nieświadomy gość, wciąż gawędziło, paląc cygara.

Z każdą chwilą biała wełnista równina pokrywająca teraz prawie połowę wrzosowiska nadciągała coraz bliżej domu. Jej pierwsze cienkie pasemka kłębiły się już przy złocistym kwadracie oświetlonego okna. Dalsza część sadu była niemal niewidoczna, a drzewa sterczały z kłębów białych oparów. Gdy tak patrzyliśmy, obłoki mgły oplotły oba narożniki domu i przetaczały się powoli, tworząc jedną gęstą ławicę, ponad którą piętro i dach budynku płynęły niczym dziwny okręt na cienistym morzu. Holmes ze złością uderzył pięścią w skałę przed nami

i niecierpliwie zaczął udeptywać ziemię stopą.

- Jeśli nie wyjdzie w ciągu kwadransa, mgła zakryje ścieżkę. Za pół godziny nie będziemy w stanie dostrzec własnych dłoni.

- Może powinniśmy wycofać się trochę dalej, na wyższy teren?

- Tak, uważam, że to dobry pomysł.

Wycofaliśmy się więc przed oparami mgły i zatrzymaliśmy jakieś pół mili od domu. Niestety, gęste białe tumany o srebrzących się w świetle księżyca krawędziach powoli i nieubłaganie nadciągały coraz bliżej.

- Za bardzo się oddalamy - powiedział Holmes. - Nie możemy ryzykować, że zostanie zaatakowany, nim do nas dotrze. Musimy zostać tu, gdzie teraz jesteśmy. - Opadł na kolana i przyłożył ucho do ziemi. - Dzięki Bogu, chyba słyszę, jak wychodzi.

Ciszę wrzosowiska przerwał odgłos szybkich kroków. Przyczajeni za głazami, wpatrywaliśmy się intensywnie w połyskującą srebrzyście ławicę rozciągającą się przed nami. Słyszeliśmy te kroki coraz wyraźniej, i wreszcie z mgły, niczym zza kurtyny, wynurzył się człowiek, na którego czekaliśmy. Kiedy wkroczył w jasną, oświetloną gwiazdami noc, rozejrzał się wokół zaskoczony. Następnie żwawo ruszył ścieżką, przeszedł blisko kryjówki, w której się przyczailiśmy, i zaczął wspinać się na długi stok za nami. Idąc, co chwilę oglądał się przez ramię jak ktoś, kto nie czuje się zbyt bezpiecznie.

- Pst! - syknął Holmes, i usłyszałem ostre kliknięcie odbezpieczanego rewolweru. -Uwaga! Nadchodzi!

Gdzieś z samego serca tych pełznących białych oparów dobiegł nas stłumiony tupot. Mgła była już niecałe pięćdziesiąt jardów od naszej kryjówki. Wszyscy trzej wbiliśmy w nią wzrok, nie wiedząc, jakie monstrum się z niej wyłoni. Przykucnąłem tuż przy Holmesie i przez chwilę obserwowałem jego twarz. Była blada, lecz podekscytowana, a oczy jasno świeciły w świetle księżyca. Nagle jednak jego rysy zamarły i stężały, w osłupieniu otworzył usta. W tej samej chwili Lestrade wydał z siebie przerażony jęk i rzucił się twarzą na ziemię. Skoczyłem na równe nogi, bezwładną dłonią sięgając po broń. Widok potwornego stwora, który wyskoczył na nas z tumanów mgły, sprawił, że ciało odmówiło mi posłuszeństwa. To był pies, olbrzymi i czarny jak węgiel, taki, jakiego dotychczas nie widział żaden śmiertelnik. Z jego otwartej paszczy zionął ogień, ślepia płonęły żarem, a pysk, grzbiet i podgardle otaczały migotliwe płomienie. Nawet w najdzikszych majakach jakiegoś chorego umysłu nie powstałoby nic bardziej dzikiego, strasznego i upiornego niż ta ciemna sylwetka i dziki pysk, które wypadły na nas zza ściany mgieł.

Wielkie czarne widmo mknęło długimi susami po ścieżce tropem naszego przyjaciela. Widok tej piekielnej zjawy tak nas sparaliżował, że nim odzyskaliśmy panowanie nad sobą, ta zdążyła nas minąć. Holmes i ja wystrzeliliśmy równocześnie. W tej samej chwili zwierzę wydało z siebie ohydny skowyt, który świadczył o tym, że przynajmniej jeden z nas trafił do celu. Nie zatrzymało się jednak i pognało przed siebie. Zobaczyliśmy, jak sir Henry się odwraca. Światło księżyca padło na jego pobladłą twarz. W przerażeniu uniósł ręce, wpatrując się bezradnie w to monstrum, które było już prawie przy nim.

Skowyt rannej bestii całkowicie rozwiał nasze obawy. Skoro mogliśmy ją zranić, była śmiertelna, a to oznaczało, że możemy ją też zabić. Nigdy nie widziałem człowieka pędzącego tak szybko jak Holmes tamtej nocy. Mam opinię dobrego biegacza, lecz mimo to zostawił mnie tak daleko w tyle, jak ja niskiego policjanta. Gnając ścieżką, słyszeliśmy rozpaczliwe krzyki sir Henry’ego i nieprzyjazne warczenie psa. Kiedy do nich dobiegłem, bestia skoczyła właśnie na swą ofiarę, powalając ją na ziemię i próbując chwycić za gardło. Jednak w następnej chwili Holmes wpakował jej w bok pięć pozostałych kul ze swojego rewolweru. Z ostatnim skowytem bólu pies kłapnął jeszcze pyskiem w powietrzu i przetoczył się na grzbiet. Przez chwilę wściekle wierzgał łapami, a potem bezwładnie opadł na bok. Pochyliłem się zdyszany i przycisnąłem lufę rewolweru do jego straszliwej połyskującej głowy. Nie było już sensu pociągać za spust. Ogromny pies był martwy.

Sir Henry leżał nieprzytomny tam, gdzie upadł. Rozerwaliśmy mu kołnierzyk, a Holmes westchnął z ulgą, widząc, że na jego szyi nie ma żadnych ran. Ratunek przybył na czas. Nasz przyjaciel zaczął już mrugać powiekami i ostrożnie próbował się poruszać. Lestrade przysunął swoją piersiówkę z brandy do ust baroneta, i po chwili spojrzała na nas para przerażonych oczu.

- O mój Boże! - wyszeptał. - Co to było? Co to było, na Boga?

- Cokolwiek to było, już jest martwe - rzekł Holmes. - Pozbyliśmy się tego rodzinnego upiora raz na zawsze.

Biorąc pod uwagę wyłącznie jego rozmiary i siłę, przed nami leżało na ziemi straszliwe stworzenie. Nie był to czystej krwi posokowiec ani mastiff. Wydawał się mieszańcem tych dwóch ras, smukły, dziki i olbrzymi jak niewielka lwica. Nawet teraz, patrząc na martwe nieruchome ciało, mogliśmy odnieść wrażenie, że z jego ogromnych szczęk wydobywa się niebieskawy płomień, a małe, głęboko osadzone ślepia otaczają ogniste pierścienie. Położyłem dłoń na jego pysku, a gdy ją uniosłem, moje palce połyskiwały i żarzyły się w ciemności.

- Fosfor - powiedziałem.

- Sprytnie to wymyślił - stwierdził Holmes, wąchając martwe zwierzę. - Nie ma żadnej woni, która mogłaby mu przeszkodzić w podążaniu za tropem. Sir Henry, jesteśmy panu winni wielkie przeprosiny, że naraziliśmy pana na takie niebezpieczeństwo.

Spodziewałem się psa, ale nie takiego potwora jak ten. Do tego z powodu mgły mieliśmy niewiele czasu, żeby odpowiednio się nim zająć.

- Ocaliliście mi życie.

- Ale najpierw naraziliśmy je na niebezpieczeństwo. Ma pan siłę wstać?

- Dajcie mi jeszcze łyk tej brandy, a będę gotów na wszystko. O tak! A teraz proszę, pomóżcie mi się podnieść. Co proponujecie teraz zrobić?

- Musimy zostawić pana tutaj. Wystarczy przygód na jedną noc. Jeśli zechce pan tu zaczekać, któryś z nas odprowadzi go do rezydencji.

Mężczyzna spróbował niepewnie podnieść się na nogi, ale wciąż był upiornie blady i roztrzęsiony. Podprowadziliśmy go do skały, gdzie usiadł, drżąc i chowając twarz w dłoniach.

- Musimy iść - powiedział Holmes. - Powinniśmy dokończyć naszą pracę, a teraz liczy się każda chwila. Rozpracowaliśmy już całą sprawę i chcemy dopaść tego łotra.

- Postawiłbym tysiąc do jednego, że nie zastaniemy go w domu - ciągnął, gdy żwawo ruszyliśmy ścieżką w drogę powrotną. - Gdy usłyszał te strzały, musiał się domyślić, że gra skończona.

- Byliśmy w pewnej odległości od domu, a ta mgła mogła je stłumić.

- Szedł za psem, by móc go przywołać. Tego możecie być pewni. Nie, nie. Do tej pory na pewno już zniknął, ale przeszukamy dom i sprawdzimy, czy go tam nie ma.

Drzwi frontowe były otwarte, wtargnęliśmy więc do środka i szybko przejrzeliśmy pokoje, wprawiając w zdumienie zdziecinniałego starego służącego, na którego wpadliśmy w korytarzu. Wszędzie prócz jadalni panowały ciemności, lecz Holmes chwycił lampę i zbadał każdy zakamarek domu. Nie znaleźliśmy ani śladu człowieka, którego ścigaliśmy. Tymczasem na piętrze drzwi jednej z sypialni były zamknięte na klucz.

- Ktoś jest w środku! - krzyknął Lestrade. - Słyszę, że się rusza. Otwierać drzwi!

Z wnętrza dobiegły nas szelest i słaby jęk. Holmes kopnął w drzwi tuż nad zamkiem,

które otwarły się na oścież. Z bronią w ręku wbiegliśmy wszyscy trzej do pokoju.

Nie ujrzeliśmy jednak tego zdesperowanego zuchwałego łotra, którego spodziewaliśmy się tu znaleźć. Stało przed nami natomiast coś tak dziwnego i zaskakującego, że na chwilę zamarliśmy w bezruchu, wpatrując się w to coś w osłupieniu.

Pomieszczenie zostało urządzone niczym niewielkie muzeum. Ściany pokrywały szeregi niezliczonych szklanych gablotek, wypełnionych kolekcją ciem i motyli, których gromadzenie musiało stanowić rozrywkę tego dziwnego niebezpiecznego człowieka. Pośrodku pokoju wznosił się filar, który musiano kiedyś postawić, aby podeprzeć stary, przeżarty przez korniki strop. Do filaru była przywiązana jakaś postać, tak owinięta i skrępowana prześcieradłami, że przez chwilę nie byliśmy pewni, czy mamy przed sobą mężczyznę, czy kobietę. Wokół szyi miała owinięty ręcznik, umocowany z tyłu za filarem. Inny ręcznik zakrywał dolną część jej twarzy, a sponad niego wpatrywało się w nas dwoje ciemnych oczu, oczu pełnych smutku i wstydu, w których kryło się straszliwe pytanie. W jednej chwili zdjęliśmy ofierze knebel, rozplątaliśmy więzy, a przed nami na podłogę osunęła się pani Stapleton. Gdy jej piękna głowa opadła na piersi, zobaczyłem na szyi czerwoną pręgę po uderzeniu batem.

- Co za łotr! - zawołał Holmes. - Lestrade, dawaj brandy. Posadźmy ją w fotelu! Zemdlała z bólu i wyczerpania.

Znów otworzyła oczy.

- Jest bezpieczny? - spytała. - Uciekł?

- Przed nami nie ucieknie, proszę pani.

- Nie, nie. Nie chodziło mi o męża. Sir Henry? Jest bezpieczny?

- Tak.

- A pies?

- Nie żyje.

Wydała z siebie długie westchnienie ulgi.

- Dzięki Bogu! Dzięki Bogu! Och, ten łotr! Zobaczcie, jak mnie potraktował! - wysunęła ramiona z rękawów, a my z przerażeniem odkryliśmy, że całe były posiniaczone. - Ale to nic. To nic! To mój umysł i duszę dręczył i kalał. Mogłam to wszystko znosić: bicie, samotność, życie w kłamstwie. Wszystko. dopóki wciąż żyłam nadzieją, że mnie kocha. Teraz jednak wiem, że mnie również oszukał. Byłam tylko narzędziem w jego rękach.

Z jej piersi wydarł się przeraźliwy szloch.

- Widzę, że nie zamierza go pani chronić - powiedział Holmes. - Proszę nam wobec tego powiedzieć, gdzie go znajdziemy. Jeżeli kiedykolwiek pomagała mu pani w jego niegodziwych czynach, proszę nam teraz pomóc, żeby to naprawić.

- Jest tylko jedno miejsce, do którego mógł uciec - odparła. - W samym sercu trzęsawiska jest wyspa, na której znajduje się opuszczona kopalnia cyny. To właśnie tam trzymał swojego psa i tak wszystko przygotował, by w razie czego znaleźć schronienie. Tylko tam mógł się ukryć.

Świat za oknem spowijała biała wełnista zasłona mgły. Holmes skierował na nią światło

lampy.

- Patrzcie - powiedział. - Dziś w nocy nikt nie odnajdzie drogi na trzęsawisko Grimpen.

Roześmiała się i klasnęła w dłonie. W jej oczach zabłysła okrutna radość.

- Być może uda mu się tam dostać, ale nigdy stamtąd nie wróci - zawołała. - Jak dzisiaj odnajdzie kijki oznaczające drogę? Razem je wbijaliśmy, on i ja, aby oznaczyć ścieżkę przez trzęsawisko. Och, gdybym tylko mogła je wcześniej powyciągać. Wtedy naprawdę byłby zdany na waszą łaskę!

Było dla nas oczywiste, że dopóki mgła się nie uniesie, pościg nie ma żadnego sensu. Zostawiliśmy więc Lestrade’a w Merripit House, a sami wróciliśmy z baronetem do rezydencji Baskerville’ów. Nie sposób było przed nim dalej ukrywać historii państwa Stapletonów, jednak gdy dowiedział się prawdy o kobiecie, którą kochał, dzielnie przyjął ten cios. Niestety, przeżycia tej nocy wstrząsnęły nim do głębi. Zanim nadszedł dzień, leżał z wysoką gorączką, majacząc, a doktor Mortimer czuwał u jego boku. Tym dwóm jest pisane objechać razem świat, jak tylko sir Henry powróci do zdrowia i znów stanie się dziarskim, krzepkim mężczyzną, jakim był, nim odziedziczył tę ponurą posiadłość.

A teraz przejdę od razu do zakończenia mojej dziwnej opowieści, podczas której próbowałem dzielić z czytelnikiem te mroczne lęki i niejasne domysły, jakie tak długo zagradzały nam drogę i w dodatku doprowadziły do tak dramatycznego końca. Nazajutrz rano mgła się uniosła, i pani Stapleton zaprowadziła nas do miejsca, w którym rozpoczynała się odnaleziona przez nich ścieżka przez mokradła. Widząc, jak radośnie i ochoczo prowadzi nas tropem swego męża, zdaliśmy sobie sprawę, jakże okropne musiało być życie tej kobiety.

Zostawiliśmy ją na cienkim cyplu twardej torfowej ziemi, za którym ciągnęły się rozległe moczary. Od miejsca, gdzie kończył się cypel, ścieżkę wskazywały nam niewielkie kijki, tu i ówdzie powbijane w grząski grunt. Biegła ona zygzakiem z jednej kępy sitowia na drugą, wśród porośniętych zielenią niecek i wstrętnych bagien, zagradzających drogę osobom niepożądanym. Wysokie trzciny i bujne oślizłe rośliny wodne napełniały powietrze wonią zgnilizny. Brnęliśmy naprzód w ciężkich bagiennych oparach. Nieraz, przez jeden fałszywy krok, zapadaliśmy się aż po uda w ciemne miękkie błoto, ciągnące się na wiele jardów wokół nas. Grząski szlam uparcie chwytał nasze stopy, a gdy się w nim pogrążaliśmy, mieliśmy wrażenie, jakby jakaś złośliwa ręka ciągnęła nas w te ohydne głębiny. Tylko raz dostrzegliśmy dowód, że ktoś przed nami przechodził tą niebezpieczną drogą. Pośrodku kępy sitowia wystawał jakiś ciemny przedmiot. Holmes zapadł się po pas, gdy zboczył ze ścieżki, chcąc go schwycić. Gdybyśmy nie pomogli mu się wydostać, być może nigdy nie postawiłby już stopy na twardym gruncie. W dłoni ściskał stary czarny but. Na skórze po wewnętrznej stronie widniał napis: „Meyers, Toronto”.

- Dla czegoś takiego warto było skąpać się w błocie - powiedział. - To brakujący but naszego przyjaciela sir Henry’ego.

- Rzucony tam przez Stapletona podczas ucieczki.

- W rzeczy samej. Wciąż trzymał ten but w ręce, po tym jak go użył, by poszczuć psa na sir Henry’ego. Gdy się zorientował, że gra skończona, rzucił się do ucieczki, ciągle ściskając go w dłoni. A kiedy dotarł do tego miejsca, po prostu cisnął go w bagno. Teraz wiemy przynajmniej, że dotąd doszedł bezpiecznie.

Jednak, choć mogliśmy długo snuć nasze domysły, nigdy nie dane nam było dowiedzieć się czegoś więcej. Nie mieliśmy szans na odnalezienie śladów na mokradłach, bo bagnista ziemia natychmiast je wypełniała. W końcu dotarliśmy do stałego gruntu wznoszącego się nad trzęsawiskiem i zaczęliśmy zaciekle szukać. Niczego jednak nie znaleźliśmy. Jeśli ziemia mówiła nam prawdę, Stapleton nigdy nie dotarł do wyspy, do której brnął przez mgłę w tę ostatnią noc. Gdzieś w samym sercu wielkiego trzęsawiska Grimpen, pod ohydnym szlamem rozległych mokradeł, spoczywał zimny człowiek o okrutnym sercu, pogrzebany tutaj na zawsze.

Znaleźliśmy za to wiele śladów jego obecności na otoczonej bagnem wysepce, na której trzymał swojego dzikiego sprzymierzeńca. Ogromne koło napędowe i na wpół zapełniony śmieciami szyb wskazały nam miejsce, gdzie kiedyś znajdowała się stara kopalnia. Obok niej wznosiły się gruzy - pozostałości górniczych chat, których mieszkańców bez wątpienia odstraszył obrzydliwy odór ciągnących się wokół moczarów. W jednej z nich były skobel i łańcuch, a spora sterta ogryzionych kości świadczyła o tym, że trzymano tu jakieś zwierzę.

Obok wśród gruzów leżał szkielet, na którym pozostały kępki splątanej brązowej sierści.

- Pies - powiedział Holmes. - Na Jowisza, to spaniel! Biedny Mortimer już nigdy nie zobaczy swojego ulubieńca. Cóż, nie wiem, czy to miejsce skrywa jeszcze jakiś sekret, którego nie poznaliśmy. Przyrodnik mógł schować tu swego psa, ale nie zdołałby stłumić jego głosu, i stąd właśnie dobiegało to wycie, które nie było zbyt przyjemnym dźwiękiem nawet w świetle dnia. W wyjątkowych sytuacjach mógł trzymać psa w budynku gospodarczym przy Merripit House, ale zawsze wiązało się to z ryzykiem. Ośmielił się to zrobić tylko w ten najważniejszy dzień, gdy uznał, że wszystkie jego wysiłki dobiegną końca. Ta pasta w puszce to bez wątpienia fosforyzująca mieszanka, którą pokrywał stworzenie. Podsunęła mu ten pomysł oczywiście historia piekielnego psa Baskerville’ów. Chciał w ten sposób wystraszyć na śmierć starego sir Charlesa. Nic dziwnego, że nieszczęsny więzień z krzykiem rzucił się do ucieczki, ujrzawszy taką istotę ścigającą go w ciemnościach. Nasz przyjaciel też tak zareagował, a i my sami być może zachowalibyśmy się podobnie. Cóż za genialny plan! Nie dość, że mógł przerazić na śmierć swoją ofiarę, to jeszcze który wieśniak odważyłby się zbliżyć, gdyby przypadkiem zobaczył taką bestię? A wielu widziało ją na wrzosowisku. Mówiłem to już w Londynie, Watsonie, i teraz znów to powtórzę: jeszcze nigdy nie ścigaliśmy niebezpieczniejszego człowieka niż ten, który teraz gdzieś tam spoczywa.

Mówiąc to, machnął swoją długą ręką w stronę olbrzymiej przestrzeni upstrzonego zielenią bagna, ciągnącego się w dali aż po rdzawe stoki wrzosowiska.

Rozdział piętnasty

Był koniec listopada. W pewien zimny mokry i mglisty wieczór siedzieliśmy z Holmesem przed kominkiem w naszym salonie na Baker Street. Od tragicznego finału naszej wizyty w Devonshire Holmes zajmował się dwiema sprawami o wielkim znaczeniu. W trakcie opracowywania pierwszej z nich wydobył na światło dzienne okrutne postępowanie pułkownika Upwooda w związku ze słynnym skandalem karcianym w Nonpareil Club. W drugiej bronił nieszczęsnej madame Montpensier przed zarzutami morderstwa, które zawisły nad jej głową w związku z rzekomą śmiercią jej pasierbicy mademoiselle Carere. Jak się okazało, ta młoda dama sześć miesięcy później odnalazła się w Nowym Jorku, żywa i na dodatek zamężna. Pasmo sukcesów, jakie towarzyszyły tej serii trudnych i ważnych spraw, wprawiło mojego przyjaciela w doskonały nastrój. Dzięki temu udało mi się go skłonić, by omówił ze mną szczegóły zagadki Baskerville’ów. Musiałem cierpliwie czekać na tę okazję, bo wiedziałem, że nigdy nie pozwoli na to, by coś zaprzątało mu głowę, gdy skupiał się na jednej sprawie. Jego przejrzysty i logiczny umysł nie pozwalał, by rozpamiętywanie wydarzeń z przeszłości rozpraszało jego myśli i odciągało od bieżącej pracy. Teraz jednak sir Henry i doktor Mortimer przebywali w Londynie z zamiarem wyruszenia w długą podróż, którą zalecono baronetowi, aby uleczyć jego zszarpane nerwy. Akurat tego popołudnia złożyli nam wizytę, wydawało się więc naturalnym, że rozmowa o szczegółach naszej sprawy nasunie się niejako sama.

- Z punktu widzenia człowieka o nazwisku Stapleton - powiedział Holmes - cały bieg wydarzeń był jasny i logiczny, choć dla nas, nie mających na początku możliwości, by domyślić się motywów jego działań, i znających jedynie część faktów, wszystko to wydawało się niezmiernie powikłane. Miałem możność dwa razy rozmawiać o tym z panią Stapleton, i teraz cała sprawa wydaje się jasna. Nie sądzę, by istniał jeszcze jakiś sekret, którego nie poznaliśmy. Kilka notatek dotyczących tej sprawy znajdziesz w mojej kartotece pod literą B.

- Może byłbyś tak dobry i przedstawił w skrócie bieg wydarzeń?

- Oczywiście, choć nie mogę zagwarantować, że pamiętam jeszcze wszystkie szczegóły. Intensywna koncentracja potrafi w przedziwny sposób zamazać wiedzę o tym, co już minęło. Prawnik prowadzący sprawę doskonale się w niej orientuje i może sprzeczać się z ekspertem w dziedzinie, w której sam nie jest specjalistą. Jednak w tydzień czy dwa po jej zakończeniu następne sprawy sądowe powodują, że zapomina o poprzedniej. Podobnie tutaj, każda nowa sprawa wypiera z mojej głowy wspomnienia poprzedniej. Sprawa mademoiselle Carere wymazała z mojej pamięci wspomnienia z rezydencji Baskerville’ów. Być może jutro ktoś przedstawi mi jakiś inny niewielki problem, a to z kolei przyczyni się do tego, że zapomnę

0 pięknej Francuzce i tym łotrze Upwoodzie. Jednak jeśli chodzi o sprawę psa Baskerville’ów, spróbuję przedstawić ci przebieg wydarzeń tak dokładnie, jak potrafię, a ty, proszę, miej rękę na pulsie, jeżeli o czymś zapomnę.

Moje dociekania w sposób nie budzący żadnych wątpliwości wykazały, że rodzinny portret nie kłamał i że ten człowiek rzeczywiście był Baskerville’em, synem Rodgera Baskerville’a, tego okrytego mroczną reputacją młodszego brata sir Charlesa, który uciekł do Ameryki Południowej. Mówiło się, że zmarł tam, nigdy się nie ożeniwszy. W rzeczywistości jednak ożenił się i miał jedno dziecko, którego prawdziwe nazwisko brzmiało tak samo jak nazwisko ojca. Poślubił Beryl Garcię, jedną z kostarykańskich piękności, i po tym, jak zdefraudował znaczną sumę z publicznych funduszy, zmienił nazwisko na Vandeleur i uciekł do Anglii, gdzie założył szkołę we wschodnim Yorkshire. Zajął się tym szczególnym zawodem, ponieważ w drodze powrotnej zawarł znajomość z chorym na suchoty nauczycielem

1 wykorzystał zdolności tego człowieka, by osiągnąć sukces w swoim przedsięwzięciu. Jednak Fraser, ten nauczyciel, zmarł, i dobrze zapowiadająca się szkoła najpierw okryła się złą sławą, a potem wręcz hańbą. Para uznała, że najwygodniej będzie zmienić nazwisko na Stapleton, a Vandeleur postanowił przenieść na południe Anglii resztki swej fortuny, plany na przyszłość oraz zamiłowanie do entomologii. Dowiedziałem się w British Museum, że był uznanym autorytetem w tej dziedzinie, a nazwisko Vandeleur zostało na stałe powiązane z pewnym gatunkiem ćmy, którą opisał jako pierwszy w historii jeszcze wówczas, gdy mieszkał w Yorkshire.

Teraz dochodzimy do tego okresu jego życia, który okazał się dla nas tak niezwykle interesujący. Człowiek ten najwyraźniej przeprowadził własne dochodzenie i dowiedział się, że jedynie życie dwóch ludzi dzieliło go od wielkiego majątku. Sądzę, że gdy udał się do Devonhire, jego plany były jeszcze bardzo mgliste. Jednak z tego, że zabrał ze sobą żonę, przedstawiając ją wszystkim jako swoją siostrę, wyraźnie wynika, że od samego początku miał złe zamiary. Najwyraźniej wpadł już wcześniej na pomysł wykorzystania jej jako przynęty, choć być może nie był jeszcze pewien szczegółów. Chciał w końcu doprowadzić do przejęcia majątku i w tym celu gotów był skorzystać z każdej sposobności i podjąć każde ryzyko. Pierwsze, co zrobił, było osiedlenie się jak najbliżej swoich przodków, drugie zaś - zawarcie i podtrzymywanie przyjaźni z sir Charlesem Baskerville’em oraz sąsiadami.

Baronet sam opowiedział mu legendę o psie, doprowadzając w ten sposób do własnej śmierci. Stapleton, bo tak będę go dalej nazywał, wiedział, że starzec ma słabe serce i szok może go zabić. Dowiedział się tego od doktora Mortimera. Słyszał również, że sir Charles był człowiekiem dość zabobonnym i bardzo poważnie traktował tę ponurą legendę. Jego niesamowita pomysłowość natychmiast podsunęła mu sposób, dzięki któremu mógł doprowadzić do śmierci baroneta, przy czym zauważ, że udowodnienie winy prawdziwemu mordercy graniczyłoby z cudem.

Gdy miał już w głowie ten plan, zabrał się z wielką finezją do jego realizacji. Zwykły przestępca zadowoliłby się zwykłym psem. Wykorzystanie fosforu, aby nadać temu stworzeniu diaboliczny wygląd, było z jego strony przebłyskiem prawdziwego geniuszu. Psa kupił w Londynie od Rossa i Manglesa, sprzedawców z Fulham Road. Wziął najsilniejsze i najdziksze zwierzę, jakie mieli. Przewiózł je linią kolejową do North Devon, a następnie przeszedł przez całe wrzosowisko, by zaprowadzić psa do domu, nie wzbudzając przy tym sensacji. Polując na swoje owady, nauczył się już, jak bezpiecznie przejść przez trzęsawisko Grimpen, miał więc świetną kryjówkę dla swojego zwierzęcia. Trzymał go tam w zamknięciu i czekał na swoją szansę.

Ta jednak ciągle nie nadchodziła. Nie sposób było wywabić starszego dżentelmena, by nocą opuścił teren swej posiadłości. Stapleton kilka razy czaił się w pobliżu ze swoim psem, jednak na próżno. To właśnie podczas tych bezowocnych wypraw on, a raczej jego dziki sojusznik, był widywany przez wieśniaków, dzięki czemu znów ożyła legenda o demonicznym psie. Miał nadzieję, że jego żona zawładnie sercem sir Charlesa ku jego zgubie, w tej jednak kwestii ona okazała upór. Nie chciała wplątywać starszego dżentelmena w żadną miłosną intrygę, dzięki której zdany byłby na łaskę swego wroga. Nic nie było w stanie zmienić jej stanowiska w tej kwestii - ani groźby, ani, co mówię z przykrością, bicie. Nie chciała mieć z tym nic wspólnego, i na jakiś czas Stapleton utknął w martwym punkcie.

Na sposób rozwiązania swych trudności trafił przez przypadek: sir Charles, z którym się zaprzyjaźnił, uczynił go swym pełnomocnikiem w sprawach charytatywnych, i w ten oto sposób trafił do tej nieszczęsnej kobiety, pani Laury Lyons. Przedstawiając się jej jako samotny mężczyzną, zaczął wywierać na nią ogromny wpływ i dał jej do zrozumienia, że jeśli tylko zdoła ona uzyskać rozwód, zostanie jego żoną. Jednakże pewne zdarzenie mogło pokrzyżować jego plany. Otóż Stapleton dowiedział się, że sir Charles zamierza za radą doktora Mortimera opuścić rezydencję, więc sam zaczął udawać, że zgadza się z jego opinią. Był zmuszony do natychmiastowego działania, ponieważ w przeciwnym razie ofiara opuściłaby miejsce, gdzie zamierzał zrealizować swój niecny plan. To dlatego namówił panią Lyons do napisania listu, w którym zaklinała starszego dżentelmena, by spotkał się z nią wieczorem przed swoim wyjazdem do Londynu. Potem, posługując się pokrętnym argumentem, nie dopuścił do tego, by udała się na spotkanie, i tak oto pojawiła się szansa, na którą tak długo czekał.

Wracając wieczorem z Coombe Tracey, zdążył wziąć ze sobą psa, pokryć go tą upiorną farbą i sprowadzić bestię pod furtkę, przy której, jak miał powody sądzić, zastanie starszego dżentelmena czekającego na panią Lyons. Pies poszczuty przez swego pana przeskoczył furtkę i ruszył w pogoń za nieszczęsnym baronetem, który, krzycząc, rzucił się do ucieczki cisową aleją. Olbrzymi czarny stwór z płonącym pyskiem i świecącymi ślepiami, pędzący za swoją ofiarą, musiał stanowić naprawdę przerażający widok w tym ponurym tunelu drzew. Baronet padł martwy u końca alei - jego serce nie wytrzymało takiego przerażenia.

Pies pędził porośniętym trawą pasem, tymczasem baronet biegł cały czas ścieżką, dlatego widoczne były tylko ślady mężczyzny. Widząc, że leży nieruchomo na ziemi, zwierz prawdopodobnie zbliżył się, aby go powąchać, jednak przekonawszy się, że ofiara nie żyje, zawrócił i odszedł. To właśnie wtedy pozostawił te odciski łap, które zauważył doktor Mortimer. Stapleton przywołał swojego psa i szybko zamknął go w kryjówce na trzęsawisku Grimpen. W ten sposób śmierć baroneta stała się zagadką, nad której rozwiązaniem głowiła się policja i która przeraziła okolicznych mieszkańców, a wreszcie doprowadziła do tego, że my zajęliśmy się tą sprawą.

I to by było na tyle, jeśli chodzi o śmierć sir Charlesa Baskerville’a. Zwróć uwagę na tę demoniczną przebiegłość, Watsonie. Postawienie zarzutów prawdziwemu mordercy byłoby niemal niemożliwe. Jego jedyny wspólnik nigdy nie był w stanie go wydać, a groteskowa, niepojęta natura tego narzędzia, którym się posłużył, sprawiła, że stało się ono jeszcze skuteczniejsze. Obie kobiety zamieszane w tę sprawę, pani Stapleton i pani Laura Lyons, miały jednak mocne powody do podejrzeń. Pani Stapleton wiedziała, że jej mąż spiskuje, aby pozbyć się starca. Wiedziała również o istnieniu psa. Pani Lyons nie zdawała sobie sprawy z żadnej z tych rzeczy, ogromne wrażenie wywarł jednak na niej fakt, że śmierć sir Charlesa wydarzyła się w czasie nie odwołanego przez nią spotkania, o którym oprócz niej wiedział jedynie Stapleton. Obie jednak były pod jego wpływem, więc przyrodnik nie musiał się z ich strony niczego obawiać. Udało mu się zrealizować pierwszą część swojego planu, wciąż jednak czekało go drugie, znacznie trudniejsze zadanie.

Możliwe też, że Stapleton nie zdawał sobie sprawy z istnienia spadkobiercy żyjącego w Kanadzie. Tak czy inaczej bardzo szybko dowiedział się o tym od swego przyjaciela, doktora Mortimera, i to ten ostatni zdradził mu wszystkie szczegóły dotyczące przyjazdu Henry’ego Baskerville’a. Początkowo Stapleton uważał, że tego młodego nieznajomego z Kanady będzie można się pozbyć raz na zawsze już w Londynie, nie czekając nawet, aż przybędzie do Devonshire. Nie ufał swojej żonie od czasu, gdy odmówiła mu pomocy w zastawianiu sideł na sir Charlesa, i bał się spuszczać ją na dłużej z oczu. To właśnie dlatego zabrał ją ze sobą do Londynu. Jak się dowiedziałem, zamieszkali w hotelu „Mexborough Private” przy Craven Street, czyli w jednym z tych hoteli, do których udał się mój wysłannik w poszukiwaniu dowodów. Trzymał swoją żonę uwięzioną w pokoju, podczas gdy sam, ukryty za sztuczną brodą, śledził doktora Mortimera na Baker Street, skąd ten odjechał na stację, a następnie do hotelu „Northumberland”. Żona Stapletona miała pewne podejrzenia co do jego planów. Tak bardzo bała się jednak męża - a lęk ten wynikał z faktu, że była przez niego brutalnie traktowana - iż nie miała odwagi napisać, by ostrzec człowieka, któremu groziło niebezpieczeństwo. Gdyby taki list wpadł w ręce Stapletona, zagrożone byłoby jej własne życie. W końcu, jak wiemy, uciekła się do innego sposobu. Wycięła z gazety słowa, które miały utworzyć wiadomość, i zaadresowała list, maskując swój charakter pisma. Wiadomość dotarła do baroneta, i było to pierwsze ostrzeżenie przed niebezpieczeństwem.

Kluczowym punktem w planach Stapletona było zdobycie jakiejś części odzieży, noszonej przez sir Henry’ego, na wypadek gdyby do realizacji swych zamiarów musiał wykorzystać psa. Dzięki temu zawsze miałby możliwość poszczucia nim swej ofiary. Z typową dla siebie przebiegłością i zuchwałością natychmiast się do tego zabrał. Bez wątpienia sowicie opłacił pucybuta lub pokojówkę z hotelu. Przypadkiem jednak tak się złożyło, że pierwszy but, który zdobył, okazał się zupełnie nowym, a tym samym bezużytecznym dla jego celów. Zwrócił go wówczas i zdobył inny. Incydent ten był bardzo znaczący, ponieważ w ostateczny sposób udowodnił mi, że mamy tu do czynienia z prawdziwym psem. W żaden inny sposób nie dało się wyjaśnić jego starań, aby zdobyć stary but, i braku zainteresowania Stapletona nowym. Im bardziej ekscentryczny czy absurdalny jest jakiś incydent, tym bardziej należy się mu przyjrzeć, a jakiś szczegół, który wydaje się komplikować sprawę, po właściwej logicznej i naukowej analizie staje się tym, który rzuca na nią światło.

Następnego ranka nasi przyjaciele, nieustannie śledzeni przez Stapletona z dorożki, złożyli nam wizytę. Z tego, jak wiele wiedział o tym, gdzie mieszkam i jak wyglądam, oraz z jego sposobu postępowania wnioskuję, że przestępcza kariera Stapletona bynajmniej nie ograniczała się do sprawy Baskerville’ów. Bardzo wymowny jest fakt, że w ciągu ostatnich trzech lat w West Country doszło do czterech poważnych włamań, jednak nikogo w tej sprawie nie aresztowano. Ostatnie z nich, w Folkestone Court, które miało miejsce w maju, stało się głośne, ponieważ goniec, który zaskoczył zamaskowanego samotnego włamywacza, został zastrzelony z zimną krwią. Nie mam żadnych wątpliwości co do tego, że właśnie w ten sposób Stapleton uzupełniał swoje coraz skromniejsze środki i że już od wielu lat był niebezpiecznym desperatem.

Mieliśmy przykład jego ogromnej pomysłowości tego ranka, kiedy udało mu się przed nami uciec, oraz jego zuchwałości, gdy przedstawił się dorożkarzowi moim nazwiskiem. Od tamtej chwili wiedział już, że przejąłem tę sprawę w Londynie, i w związku z tym nie ma tutaj żadnych szans. Powrócił więc do Dartmoor i oczekiwał na przyjazd baroneta.

- Chwileczkę! - powiedziałem. - Na pewno prawidłowo opisujesz przebieg wydarzeń, pozostaje jednak jedna niewyjaśniona kwestia. Co działo się z psem, gdy jego pan przebywał w Londynie?

- Poświęciłem tej sprawie trochę uwagi, ponieważ bez wątpienia jest dość ważna. Z całą pewnością Stapleton miał powiernika, choć zapewne nigdy nie zaufał mu na tyle, by wtajemniczyć go w swoje plany. Był nim ten stary służący z Merripit House o imieniu Anthony. Jego związek ze Stapletonami można prześledzić od czasów, gdy przyrodnik prowadził szkołę, musiał więc zdawać sobie sprawę z faktu, że jego państwo byli w rzeczywistości mężem i żoną. Człowiek ten zniknął, a potem uciekł z kraju. Ważnym szczegółem jest, że Anthony to niezbyt popularne imię w Anglii, natomiast imię Antonio spotyka się bardzo często w hiszpańskojęzycznych krajach Ameryki Południowej. Ten służący, podobnie zresztą jak pani Stapleton, dobrze mówił po angielsku, jednak z dziwnym sepleniącym akcentem. Sam widziałem, jak starzec przemierza trzęsawisko Grimpen ścieżką oznakowaną przez Stapletona. Jest więc bardzo prawdopodobne, że to właśnie on opiekował się psem pod nieobecność pana,

choć być może nigdy nie poznał celów, do jakich bestia ta miała zostać wykorzystana.

Stapletonowie powrócili więc do Devonshire, a wkrótce potem zjawiliście się tam ty i sir Henry. Teraz może parę słów o tym, czym ja się wówczas zajmowałem. Być może przypominasz sobie, że gdy badałem kartkę, na której zostały naklejone słowa wycięte z gazety, bardzo uważnie szukałem znaku wodnego. Przysunąłem ją blisko oczu i wówczas poczułem słaby zapach perfum o nazwie „Biały jaśmin”. Istnieje siedemdziesiąt pięć gatunków perfum, a dla specjalisty w dziedzinie kryminologii umiejętność ich odróżniania jest niezwykle ważna. Mogę cię zapewnić, że już nieraz mi się zdarzyło, iż rozwiązanie całej sprawy zależało od szybkiego ich rozpoznawania. Ta woń sugerowała, że w sprawę zamieszana jest jakaś dama, i już wtedy zacząłem się zastanawiać nad Stapletonami. W ten sposób upewniłem się, że chodzi o prawdziwego psa, i odgadłem tożsamość przestępcy, jeszcze zanim udaliśmy się do West Country.

Moja gra polegała na obserwowaniu Stapletona. Oczywistym było jednak, że nie będę w stanie tego robić, jadąc z tobą, ponieważ wtedy miałby się na baczności. Oszukałem więc wszystkich, w tym również i ciebie, Watsonie, i pojechałem tam potajemnie, gdy tymczasem wszyscy sądzili, że jestem w Londynie. Niewygody, na jakie się naraziłem, nie były tak straszne, jak sądziłeś, choć takie błahostki nigdy nie powinny stawać na drodze podczas prowadzenia śledztwa. Przez dłuższy czas mieszkałem w Coombe Tracey, a z domostwa na wrzosowisku korzystałem jedynie wtedy, gdy musiałem być blisko miejsca wydarzeń. Zabrałem ze sobą Cartwrighta, który w swoim przebraniu wiejskiego chłopca okazał się niezwykle pomocny. To on przynosił mi jedzenie i czyste ubrania. Gdy ja obserwowałem Stapletona, Cartwright często obserwował ciebie, i w ten sposób mogłem trzymać w rękach wszystkie sznurki.

Wspominałem ci już o tym, że twoje raporty błyskawicznie do mnie docierały, ponieważ z Baker Street były natychmiast przesyłane dalej do Coombe Tracey. Okazały się dla mnie niezwykle pomocne, a szczególnie ten, w którym przypadkiem znalazł się prawdziwy fragment biografii Stapletona. Dzięki temu byłem w stanie ustalić jego tożsamość i nareszcie wiedziałem, na czym stoję. Sprawa skomplikowała się w znacznym stopniu przez ten incydent ze zbiegłym więźniem i relacje pomiędzy nim a państwem Barrymore. To także bardzo skutecznie wyjaśniłeś, choć ja sam również doszedłem do podobnych wniosków dzięki własnym obserwacjom.

Do czasu gdy odkryłeś mnie na wrzosowisku, znałem już całą prawdę, nie miałem jednak dowodów, z którymi można by pójść do sądu. Nawet zamach Stapletona na życie sir Henry’ego tamtej nocy, gdy zamiast niego zginął ten nieszczęśnik z więzienia, nie pomógłby nam zbytnio w udowodnieniu Stapletonowi, że to on jest mordercą. Wydawało się, że nie mamy innego wyjścia, jak przyłapać go na gorącym uczynku. Aby tego dokonać, musieliśmy wykorzystać jako przynętę sir Henry’ego, idącego samotnie i pozornie bezbronnego. Zrobiliśmy to, i kosztem poważnego szoku, jakiego doznał nasz klient, udało się zakończyć sprawę i spowodować, że Stapleton uciekł - na własną zgubę. Muszę przyznać, że fakt, iż naraziliśmy na to wszystko sir Henry’ego, wynika z błędów, jakie popełniłem w prowadzeniu tej sprawy. Nie mogliśmy jednak przewidzieć, jakim straszliwym, paraliżującym zjawiskiem będzie ta bestia, ani tego, że nadciągnie mgła, przez którą ten potwór tak nas zaskoczy. Udało nam się zrealizować cel; na szczęście cena, jaką musieliśmy zapłacić, według specjalisty oraz doktora Mortimera nie jest zbyt wysoka - baronet wydobrzeje szybko. Prawdopodobnie długa podróż pomoże naszemu przyjacielowi uleczyć nie tylko wyczerpane nerwy, lecz także zranione uczucia. Pokochał tę kobietę głęboką i szczerą miłością. Dla niego najsmutniejszą częścią całej tej historii jest to, że go zwodziła.

Pozostaje nam tylko opisać rolę, jaką odgrywała w tym całym spisku pani Stapleton. Bez wątpienia jej mąż miał na nią ogromny wpływ, wynikający być może z miłości, a być może z lęku, a bardzo możliwe, że z obu tych rzeczy jednocześnie, ponieważ bynajmniej nie są to uczucia, które się nawzajem wykluczają. Tak czy inaczej, były one całkowicie skuteczne. Gdy jej tak nakazał, zgodziła się udawać jego siostrę, choć przekonał się, że jego wpływ ma swoje granice, kiedy spróbował uczynić z żony bezpośrednią wspólniczkę morderstwa. Była gotowa ostrzec sir Henry’ego i posunąć się najdalej jak mogła, nie obciążając przy tym swojego męża. I wielokrotnie próbowała to uczynić. Wygląda na to, że sam Stapleton był zdolny do odczuwania zazdrości i gdy zobaczył, jak baronet się do niej zaleca, nie był w stanie powstrzymać swojego wybuchu, który ujawnił ognistą naturę tego z pozoru doskonale panującego nad sobą człowieka, naturę do tej pory tak przebiegle ukrytą. Nie zapanował nad sobą mimo faktu, że taki rozwój wydarzeń był częścią jego własnego planu. Doprowadzając do powstania bliskiego związku pomiędzy nimi, upewnił się, że sir Henry będzie często przychodził do Merripit House, to zaś prędzej czy później dałoby mu okazję, na którą tak czekał. Jednak w dniu, w którym wszystko miało się zakończyć, jego żona nagle zwróciła się przeciwko niemu. Dowiedziała się czegoś o śmierci tego więźnia i wiedziała również, że tego wieczoru, kiedy sir Henry miał przyjść na obiad, Stapleton przyprowadził psa do budynku gospodarczego. Oskarżyła swego męża, że zamierza popełnić przestępstwo, i doszło do gwałtownej sceny, podczas której wyjawił jej po raz pierwszy, że nie jest jego jedyną miłością i że ma rywalkę. W jednej chwili jej wierność zmieniła się we wściekłą nienawiść, on zaś zrozumiał, że małżonka go zdradzi. Tak więc związał ją, by nie miała szansy ostrzec sir Henry’ego, i bez wątpienia żywił nadzieję, że gdy wszyscy ludzie w okolicy zrzucą śmierć baroneta na karb rodzinnej klątwy, jak zresztą bez wątpienia by się stało, odzyska miłość swej żony. Liczył więc, że będzie milczała o całej sprawie. Sądzę, że w tym przypadku by się przeliczył, i nawet gdybyśmy się tam nie zjawili, los Stapletona byłby już przypieczętowany. Kobieta hiszpańskiej krwi nie wybacza takiej zniewagi. I to chyba wszystko, mój drogi Watsonie, co jestem w stanie przypomnieć sobie o tej ciekawej sprawie, nie sięgając do moich notatek. Nie sądzę, bym pominął jakiś istotny szczegół, którego sobie nie wyjaśniliśmy.

- Nie mógł chyba liczyć na to, że przerazi sir Henry’ego na śmierć dzięki swojemu potwornemu psu, tak jak mu się to udało w przypadku jego starego wuja?

- Bestia była dzika i na wpół zagłodzona. Nawet jeśli samo jej pojawienie się nie przeraziłoby ofiary na śmierć, na pewno by ją sparaliżowało, tak by nie potrafiła się bronić.

- Bez wątpienia. Pozostaje tylko jeden problem. Gdyby Stapleton rzeczywiście odziedziczył majątek, jak mógłby wyjaśnić fakt, że on, dziedzic, żył incognito pod innym nazwiskiem tak blisko posiadłości? Jak mógłby przejąć spadek, nie budząc podejrzeń i nie prowokując niewygodnych pytań?

- To bardzo poważny problem, i obawiam się, że prosisz o zbyt wiele, oczekując, że go rozwiążę. Domeną moich dochodzeń są przeszłość i teraźniejszość, trudno mi jednak odpowiedzieć na pytanie, co jakiś człowiek może zrobić w przyszłości. Pani Stapleton przy kilku okazjach słyszała, jak jej mąż o tym mówi. Miał trzy możliwe wyjścia. Mógł przejąć majątek z Ameryki Południowej, tam udowodnić swoją tożsamość przed brytyjskimi władzami i w ten sposób otrzymać fortunę, w ogóle nie przyjeżdżając do Anglii. Mógł także zapewnić sobie wyszukane przebranie na ten krótki czas, który musiałby spędzić w Londynie. Istnieje również możliwość, że podstawiłby jakiegoś wspólnika dysponującego wszystkimi dowodami i dokumentami. Podaliby go za dziedzica, a wówczas on zrzekłby się praw do majątku w zamian za część dochodu. Z tego, co o nim wiemy, nie możemy mieć żadnych wątpliwości, że znalazłby jakiś sposób, aby ten problem rozwiązać. A teraz, mój drogi Watsonie, mamy za sobą kilka tygodni intensywnej pracy, i wydaje mi się, że tego jednego wieczoru możemy się skoncentrować

na nieco przyjemniejszych czynnościach. Mam zarezerwowane miejsca w loży na „Hugenotów”. Słyszałeś braci Reszków? Czy w związku z tym mógłbym cię prosić, byś był gotowy do wyjścia za pół godziny, żebyśmy po drodze mogli jeszcze wpaść do Marciniego na jakąś małą kolację?

DOLINA STRACHU

Część pierwsza

Tragedia w Birlstone

Rozdział pierwszy

- Myślę, że. - powiedziałem.

- Pozwól, że to ja będę myślał - rzucił niecierpliwie Sherlock Holmes.

Sądzę, że należę do ludzi, którzy wyjątkowo długo potrafią cierpieć w milczeniu, niemniej muszę przyznać, że zirytowała mnie ta kąśliwa uwaga.

- Doprawdy, Holmesie - rzekłem oschle - czasami bywasz nie do wytrzymania.

Mój przyjaciel był jednak zbyt głęboko pogrążony we własnych myślach, by od razu zareagować na mój protest. Podparł głowę ręką, siedząc nad nietkniętym śniadaniem, i wpatrywał się w kartkę papieru, którą właśnie wyciągnął z koperty. Potem wziął pustą kopertę, uniósł ją do światła i bardzo starannie zbadał jej przednią stronę i skrzydełko.

- To pismo Porlocka - powiedział z namysłem. - Nie mam co do tego żadnych wątpliwości, choć widziałem je do tej pory tylko dwa razy. To francuskie „e” z osobliwym zawijasem na górze jest bardzo charakterystyczne. Ale skoro to wiadomość od Porlocka, musi to być coś bardzo, ale to bardzo ważnego.

Mówił raczej do siebie niż do mnie, jednak jego słowa tak mnie zainteresowały, że cała moja irytacja nagłe zniknęła.

- A kto to taki, ten Porlock? - zapytałem.

- Porlock, Watsonie, to pseudonim. Po prostu znak rozpoznawczy. Za nim kryje się jednak bardzo pokrętna i ulotna osobowość. W swoim poprzednim liście szczerze przyznał, że nie jest to jego prawdziwe nazwisko, i rzucił mi wyzwanie, bym wyśledził go w tym wielomilionowym mieście. Porlock jest ważny, ale nie ze względu na niego samego, lecz na potężnego człowieka, z którym ma kontakt. Wyobraź sobie rybę pilota przy rekinie albo szakala przy lwie; cokolwiek, co jest nieistotne w porównaniu z czymś, co jest naprawdę potężne. I to nie tylko potężne, Watsonie, ale wręcz złowrogie! W najwyższym stopniu złowrogie. I właśnie ta kwestia interesuje mnie najbardziej. Pamiętasz, jak opowiadałem o profesorze Moriartym?

- Tym słynnym naukowcu przestępcy, równie znanym wśród oszustów, co.?

- Zawstydzasz mnie, Watsonie - mruknął ironicznie Holmes.

- Właśnie miałem powiedzieć, że nie jest znany opinii publicznej.

- Trafiłeś! Trafiłeś w samo sedno! - zawołał Holmes. - Widzę, że zaczynasz mieć sarkastyczne poczucie humoru, przed którym dopiero muszę się nauczyć bronić. Nazywając jednak Moriarty’ego przestępcą, w świetle prawa go oczerniasz. I właśnie dlatego jest to takie zdumiewające i niesamowite. Największy intrygant wszech czasów, organizujący iście diabelskie sztuczki, mózg kontrolujący całe podziemie przestępcze, który mógłby decydować o losach całych narodów, taki jest właśnie nasz człowiek. A jednak cały czas pozostaje w cieniu! Jest do tego stopnia wolny od jakichkolwiek podejrzeń, tak odporny na wszelkie zarzuty i tak zręczny w swym postępowaniu, że za słowa, które właśnie wypowiedziałeś, mógłby spokojnie pozwać cię do sądu i dostać całą twoją roczną pensję tytułem odszkodowania za zniesławienie. Czyż nie jest słynnym autorem „Dynamiki asteroidy”, książki wznoszącej się na takie wyżyny czystej matematycznej abstrakcji, że mówi się, iż nie ma człowieka, który byłby w stanie napisać jej recenzję dla prasy? Czy to jest człowiek, którego można znieważać? Jakiś lekarz o niewyparzonym języku i upokorzony profesor. Oto jakie byłyby wasze role. Na tym właśnie polega jego geniusz, Watsonie. Lecz jeśli oszczędzą mnie gorsi od niego, na pewno przyjdzie taki dzień, gdy nasze drogi się skrzyżują.

- Obym dożył tej chwili! - zawołałem z zapałem. - Ale mówiłeś o tym Porlocku.

- Ten tak zwany Porlock jest ogniwem w łańcuchu, które znajduje się bardzo blisko miejsca, gdzie ten łańcuch łączy się z czymś bardzo ważnym. Tak między nami, Porlock jest nie do końca solidnym elementem. Na tyle, na ile udało mi się to sprawdzić, stanowi jedyne słabe ogniwo w tym łańcuchu.

- A żaden łańcuch nie jest mocniejszy niż jego najsłabsze ogniwo.

- Dokładnie, mój drogi Watsonie! I to właśnie dlatego Porlock jest tak niezmiernie ważny. Wykorzystując jego wrodzone aspiracje i motywując go dziesięciofuntowym banknotem, który przesłałem mu okrężną drogą, uzyskałem kilka cennych informacji. Okazały się one tak bardzo istotne, że pozwoliły mi przewidzieć zbrodnię i jej zapobiec. Gdy uda nam się rozszyfrować tę wiadomość, przekonamy się, że jest to informacja takiego właśnie rodzaju. Nie mam żadnych wątpliwości.

Holmes ponownie rozłożył świstek papieru na stole obok talerza. Wstałem i, pochylając się nad jego ramieniem, ujrzałem dziwaczny tekst:

534 C2 13 127 36 31 4 17 21 41

DOUGLAS 109 293 5 37 BIRLESTONE

26 BIRLESTONE 9 47 171

- Co o tym sądzisz, Holmesie?

- Oczywiście, jest to próba przekazania tajnej informacji.

- Ale na cóż komu zaszyfrowana wiadomość bez klucza do szyfru?

- W tym przypadku chyba zupełnie na nic.

- Dlaczego mówisz „w tym przypadku”?

- Ponieważ istnieje wiele szyfrów, które odczytałbym równie łatwo jak alfabet Morse’a. Takie proste metody cieszą intelekt, ale ten szyfr jest inny. To najwyraźniej odniesienia do słów na konkretnej stronie jakiejś książki. Dopóki się nie dowiem, która to strona i jaka książka, jestem bezsilny.

- Ale dlaczego napisał „Douglas” i „Birlstone”?

- Z pewnością dlatego, że są to słowa, których nie było na tamtej stronie w książce.

- Więc dlaczego nie dał ci żadnych wskazówek, jaka to może być książka?

- Ależ Watsonie, twoja wrodzona przezorność i tak charakterystyczny dla ciebie spryt, będący obiektem podziwu twych przyjaciół, z całą pewnością nie dopuściłyby do tego, byś umieścił wiadomość oraz klucz do szyfru w tej samej kopercie. Gdyby twój list nie dotarł do właściwych rąk, byłoby już po tobie. Natomiast w sytuacji takiej jak ta twoje plany zostaną pokrzyżowane dopiero wówczas, jeśli zarówno wiadomość, jak i klucz, dostaną się w niepowołane ręce. Wkrótce zapewne dotrze do nas drugi list, i będę zaskoczony, jeśli nie znajdą się w nim dalsze wyjaśnienia, lub, co bardziej prawdopodobne, książka, bez której trudno byłoby się obejść.

Przewidywania Holmesa sprawdziły się w ciągu kilku minut. W pokoju zjawił się Billy, chłopak na posyłki, przynosząc list, którego oczekiwaliśmy.

- To samo pismo - zauważył Holmes, otwierając kopertę. - I nawet się podpisał - dodał triumfalnie, rozkładając list. - No proszę, Watsonie, posuwamy się naprzód. - Gdy jednak rzucił okiem na treść, jego twarz spochmurniała. - Doprawdy, jestem bardzo rozczarowany! Obawiam się, Watsonie, że wszystkie nasze rozważania prowadziły donikąd. Mam nadzieję, że temu Porlockowi nie stanie się żadna krzywda.

Drogi Panie Holmes!

Nie mogę dalej działać w ten sposób. To zbyt niebezpieczne. On mnie podejrzewa. Widzę to. Przyszedł do mnie nieoczekiwanie po tym, jak zaadresowałem tę kopertę z zamiarem przesłania panu klucza do szyfru. Udało mi się to przed nim ukryć. Gdyby ją zobaczył, źle by się to dla mnie skończyło. Wyczytałem jednak ze sposobu, w jaki na mnie patrzył, że mnie podejrzewa. Proszę spalić tę zaszyfrowaną wiadomość, która teraz na nic się już panu nie przyda.

Fred Porlock

Holmes siedział przez pewien czas, mnąc list w palcach i z zachmurzoną miną wpatrując się w ogień na kominku.

- Z drugiej strony - odezwał się wreszcie - być może nic się za tym nie kryje. Nie można wykluczyć, że to tylko jego nieczyste sumienie podsunęło mu taką myśl. Zdając sobie sprawę z tego, że jest zdrajcą, mógł wyczytać oskarżenie w oczach tego drugiego.

- Ten drugi to, jak zakładam, profesor Moriarty?

- Nie inaczej! Gdy którykolwiek z nich mówi o „nim”, wiadomo, kogo ma na myśli. Jest tylko jeden najważniejszy „on”.

- Ale co może zrobić?

- Hm. To wielki znak zapytania. Gdy masz przeciwko sobie jeden z najlepszych mózgów w całej Europie, wspierany przez wszystkie ciemne moce, możliwości są nieskończone. Tak czy inaczej nasz przyjaciel Porlock najwyraźniej odchodzi od zmysłów z przerażenia. Porównaj, proszę, pismo, jakim napisano ten list, do tego na kopercie, bo, jak wspominał, adresował ją przed tą złowróżbną wizytą. Jedno jest stanowcze i wyraźne, drugie prawie nieczytelne.

- Ale dlaczego w ogóle to napisał? Dlaczego po prostu nie wyrzucił tej koperty?

- Bo obawiał się, że w takim przypadku będę się o niego dowiadywał, a to mogłoby sprowadzić na niego kłopoty.

- Oczywiście - przyznałem - masz rację. - Wziąłem oryginalną zaszyfrowaną wiadomość i pochyliłem się nad nią. - Można oszaleć na myśl, że tutaj, na tym świstku papieru, kryje się jakiś ważny sekret, lecz jego rozwiązanie wykracza poza ludzkie możliwości.

Sherlock Holmes odsunął od siebie śniadanie, którego nawet nie skosztował, i zapalił swą wstrętną fajkę, towarzyszącą mu zawsze, gdy pogrążał się w najgłębszych rozmyślaniach.

- Ciekawe! - powiedział, rozpierając się wygodnie w fotelu i patrząc w sufit. - Być może są pewne kwestie, które umknęły twemu makiawelicznemu umysłowi. Rozważmy ten problem z czysto zdroworozsądkowego punktu widzenia. Ten człowiek odwołuje się do jakiejś książki. To jest punkt wyj ścia.

- Raczej nieco mglisty punkt wyjścia.

- Zobaczmy, czy uda nam się go sprecyzować. Jeśli się nad tym zastanowić, nie wydaje

się to już takie niemożliwe. Jakie mamy wskazówki odnośnie do tej książki?

- Nie mamy żadnych.

- Cóż, aż tak źle nie jest. Zaszyfrowana wiadomość zaczyna się od dużej liczby 534. Możemy przyjąć roboczą hipotezę, że liczba ta oznacza numer strony, którą wykorzystano do utworzenia szyfru. Tak więc nasza książka stała się już GRUBĄ KSIĄŻKĄ, i z całą pewnością jest to jakiś krok naprzód. Jakie są jeszcze wskazówki co do rodzaju tej grubej książki? Mamy C2. Co o tym sądzisz, Watsonie?

- Prawdopodobnie rozdział drugi 1.

- Ależ bynajmniej! Zapewne zgodzisz się ze mną, że skoro podano już stronę, numer rozdziału jest zupełnie zbędny. Ponadto gdyby strona 534 znajdowała się dopiero w drugim rozdziale tej książki, rozdział pierwszy musiałby być naprawdę niesamowicie długi.

- Szpalta!2 - zawołałem.

- Świetnie, Watsonie! Dzisiejszego ranka jesteś doprawdy błyskotliwy. Jeśli to nie kolumna, to muszę się bardzo, ale to bardzo mylić. A więc teraz, jak widzisz, zaczynamy już sobie wyobrażać grubą książkę z drukiem dwukolumnowym, przy czym każda z kolumn jest znacznej długości, ponieważ jedno ze słów w tym dokumencie to słowo 293. Czy dotarliśmy już do granic tego, co może nam podsunąć logiczne myślenie?

- Obawiam się, że tak.

- W takim razie z całą pewnością nie doceniasz siebie. Błyśnij jeszcze raz, mój drogi Watsonie, wytęż swój umysł. Gdyby to była rzadka książka, wysłałby mi ją. Jednak zamierzał mi przesłać jedynie wskazówkę w tej kopercie, nim pokrzyżowano mu plany. Pisze o tym w swoim liście. A to wydaje się wskazywać na fakt, że chodzi o książkę, z której zdobyciem nie powinienem mieć żadnych trudności. On sam ją posiada i uważa, że ja również ją mam. Krótko mówiąc, Watsonie, to musi być bardzo popularna książka.

- To, co mówisz, brzmi bardzo rozsądnie.

- Tak więc zawęziliśmy obszar naszych poszukiwań do grubej książki, drukowanej w dwóch łamach i powszechnie dostępnej.

- Biblia! - krzyknąłem triumfalnie.

- Dobrze, Watsonie, brawo! Lecz jeśli mogę zauważyć, nie dość dobrze. Nawet jeśli sądzisz, że ja posiadam Biblię, co mógłbym uznać za komplement, miałbym duże kłopoty, by wymienić jakiekolwiek dzieło, które trudniej byłoby znaleźć u któregoś ze wspólników

Moriarty’ego. Poza tym istnieje tyle różnych wydań Pisma Świętego, że niełatwo byłoby założyć, iż dwa egzemplarze będą miały tę samą numerację stron. Najwyraźniej odsyła do jakiegoś określonego wydania powszechnie wykorzystywanej książki. Musiał być pewny, że strona 534 w jego książce będzie dokładnie taka sama jak w mojej.

- Ale istnieje bardzo niewiele książek, które spełniałyby taki warunek.

- W rzeczy samej. I to nas ratuje. Teraz poszukiwania zawęziły się do książek ze stałą numeracją stron, takich, które zwykle posiada każdy.

- Bradshaw!3

- Z tym jest pewien problem, Watsonie. Słownictwo Bradshawa jest skąpe i zdawkowe, a co za tym idzie, ograniczone. Dobór słów nie nadawałby się raczej do przekazania konkretnych wiadomości. Możemy wyeliminować Bradshawa. Obawiam się, że słownika też nie możemy wziąć pod uwagę z tych samych powodów. Co nam więc pozostaje?

- Almanach!

- Wyśmienicie, Watsonie. Grubo się mylę, jeśli nie trafiłeś w samo sedno.

Almanach! Zobaczmy, może chodzi o almanach Whitakera. Jest dość powszechnie używany. Ma wymaganą liczbę stron. Jest drukowany w dwóch łamach. Choć wcześniej słownictwo było dość skąpe, to o ile dobrze pamiętam, w ostatnim wydaniu opisy były dużo bogatsze. - Sięgnął po książkę leżącą na biurku. - Tu mamy stronę 534, drugi łam. Sporo tekstu, jak widzę, na temat handlu i zasobów w Indiach Brytyjskich. Notuj słowa, Watsonie! Trzynaste słowo to „Mahratta”. Nie. Obawiam się, że to niezbyt pomyślny początek. Sto dwudzieste siódme słowo to „rząd”; tak, to przynajmniej ma jakiś sens, choć zupełnie nie dotyczy ani nas, ani profesora Moriarty’ego. Spróbujmy jeszcze raz. Co robi rząd Mahratty? Niestety! Kolejne słowo to „szczecina”. Mój drogi Watsonie, na tym musimy poprzestać!

Powiedział to żartobliwym tonem, lecz jego zmarszczone krzaczaste brwi świadczyły o rozdrażnieniu i rozczarowaniu. Siedziałem, bezsilny i nieszczęśliwy, wpatrując się w ogień. Długie milczenie przerwał nagle okrzyk Holmesa, który rzucił się w stronę kredensu i po chwili wrócił, trzymając w ręku inny tom w żółtej okładce.

- Watsonie, płacimy cenę za to, że zawsze jesteśmy na bieżąco! - zawołał. - Zanadto wyprzedzamy nasze czasy, i właśnie nam się za to dostało. Dziś jest siódmy stycznia, zaczęliśmy korzystać z nowego almanachu. To bardziej niż prawdopodobne, że Porlock napisał swoją wiadomość, używając jako klucza zeszłorocznego wydania. Niewątpliwie powiedziałby nam

0 tym, gdyby kiedykolwiek napisał swój list z objaśnieniami. A teraz zobaczmy, co znajdziemy na stronie 534. Słowo numer trzynaście to „istnieje”, a brzmi już znacznie bardziej obiecująco. Słowo sto dwudzieste siódme to „pewne”. „Istnieje pewne.” - oczy Holmesa płonęły z podniecenia, a jego chude nerwowe palce drżały, gdy liczył słowa - „.niebezpieczeństwo”. Ha, ha! Doskonale. Zapisz to, Watsonie. „Istnieje pewne niebezpieczeństwo. może. nadejść. już wkrótce”. Potem mamy nazwisko „Douglas”. „.teraz. bogaty. wieś. w Birlstone... dwór. Birlstone. pewność. jest. istotna”. No i proszę, Watsonie! Co sądzisz o czystej logice i jej owocach? Gdyby w sklepie spożywczym sprzedawali coś takiego jak wieniec laurowy, zaraz posłałbym po niego Billy’ego.

Wpatrywałem się w dziwną wiadomość, którą nabazgrałem na arkuszu papieru kancelaryjnego rozpostartego na kolanie, tak jak Holmes ją odszyfrował.

- Cóż za dziwny i pokrętny sposób wyrażania się - powiedziałem.

- Wręcz przeciwnie. Wyjątkowo dobrze mu poszło - rzekł Holmes. - Gdy przeszukujesz pojedynczą kolumnę druku, pragnąc znaleźć słowa, którymi chcesz coś wyrazić, nie możesz przecież oczekiwać, że znajdziesz wszystko, czego potrzebujesz. W takim razie musisz trochę liczyć na inteligencję twojego adresata. Sens jest całkowicie jasny. Szykuje się jakaś brudna sprawa wymierzona przeciwko Douglasowi, kimkolwiek by on był, bogatemu, jak tu napisano, dżentelmenowi, mieszkającemu na wsi. Porlock jest pewien („pewność” było słowem, jakie mógł znaleźć do „pewny”) grożącego niebezpieczeństwa. Takie są rezultaty naszej pracy. To była bardzo solidna, dobrze wykonana analiza.

Holmes przejawiał osobistą radość prawdziwego artysty, który tworzy jakieś dzieło, choć bardzo rozpaczał, kiedy nie osiągało ono poziomu, do jakiego dążył. Wciąż jeszcze cieszył się swoim sukcesem, gdy Billy otworzył nagle drzwi i wprowadził do pokoju inspektora MacDonalda ze Scotland Yardu.

Dawno temu, pod koniec lat osiemdziesiątych, gdy Alec MacDonald, któremu wówczas daleko było jeszcze do tej sławy, jaką cieszy się obecnie w całej Anglii, był młodym, lecz bardzo obiecującym policjantem; już wtedy wyróżnił się w kilku powierzonych mu sprawach. Jego wysoka koścista sylwetka świadczyła o wyjątkowej sile fizycznej, a duża głowa i głęboko osadzone bystre oczy pod krzaczastymi brwiami stanowiły dobitnie o przenikliwości

1 inteligencji. Był dość milczącym, precyzyjnie działającym człowiekiem o srogim charakterze; mówił z ostrym akcentem z Aberdeen.

Już dwukrotnie w jego karierze Holmes pomógł mu odnieść sukces, choć jedyną nagrodą dla tego drugiego była czysta intelektualna radość powodowana rozwiązaniem zagadki. Wdzięczny Szkot darzył swego kolegę amatora ogromnym szczerym szacunkiem i sympatią, okazując je zawsze, gdy radził się Holmesa w jakiejś trudnej sprawie. Miernota nie potrafi odróżnić niczego lepszego od siebie, lecz człowiek utalentowany natychmiast rozpoznaje geniusza; MacDonald miał talent, ale rozumiał, że nie ma nic upokarzającego w tym, żeby poprosić o pomoc kogoś, kto był uznawany za najlepszego w Europie, i to zarówno pod względem zdolności, jak i doświadczenia. Holmes nie był skłonny do nawiązywania przyjaźni, tolerował jednak tego wielkiego Szkota i teraz uśmiechnął się na jego widok.

- Ranny z pana ptaszek, panie Mac - powiedział. - Życzę panu szczęścia w polowaniu na pańskie robaczki. Obawiam się, że jego wizyta oznacza, iż coś się szykuje.

- Gdyby powiedział pan „mam nadzieję” zamiast „obawiam się”, byłoby to znacznie bliższe prawdy, panie Holmes - odparł inspektor z szerokim uśmiechem. - Przydałby mi się mały kielonek. Strasznie chłodno dziś rano. Nie, nie, dziękuję. Nie chcę palić. Nie zabawię długo, bo w każdej sprawie pierwsze godziny po dokonaniu przestępstwa są najcenniejsze. Zresztą chyba nikt nie wie tego lepiej niż pan. Ale. ale.

Inspektor zatrzymał się nagle, wpatrując się w kompletnym osłupieniu w kartkę papieru leżącą na stole. Była to ta sama kartka, na której nabazgrałem ową enigmatyczną wiadomość.

- Douglas! - wykrztusił z siebie. - Birlstone! Co to, panie Holmes? To jakieś czary! Skąd, u licha, udało się panu to wytrzasnąć?

- To zaszyfrowana wiadomość, którą doktorowi Watsonowi i mnie udało się właśnie odczytać. Ale czemu pan pyta? Co jest nie tak z tym tekstem?

Oszołomiony inspektor spoglądał ze zdumieniem to na mnie, to na Holmesa.

- Tylko tyle - odparł wreszcie - że pan Douglas z dworu w Birlstone został w potworny sposób zamordowany ubiegłej nocy!

1 ‘rozdział’ w języku angielskim to chapter

2 ‘szpalta’ w języku angielskim to column

3 popularny w owym czasie rozkład jazdy pociągów w Wielkiej Brytanii

Rozdział drugi

To był jeden z tych dramatycznych momentów, dla których mój przyjaciel żył. Przesadziłbym, mówiąc, że był zszokowany czy choćby podekscytowany tą zdumiewającą wiadomością. Wprawdzie w jego niezwykłej naturze nie było miejsca na okrucieństwo, ale bez wątpienia widział w swym życiu tyle, że pewne rzeczy już nie robiły na nim wrażenia, i choć emocje były uśpione, intelekt pozostał niezwykle aktywny. Jego twarz nie zdradziła więc przerażenia, które sam poczułem, słysząc to lakoniczne oświadczenie. Była raczej spokojna, opanowana i wyrażała wielkie zainteresowanie, niczym twarz chemika, który obserwuje dziwaczne gromadzenie się kryształów w przesyconym roztworze.

- Niezwykłe. - powiedział. - Niezwykłe.

- Nie wygląda pan na zaskoczonego.

- Jestem zaciekawiony, panie Mac, ale bynajmniej nie zaskoczony. Czemuż miałbym być zaskoczony? Otrzymuję anonimową wiadomość z miejsca, o którym wiem, że jest ważne, ostrzegającą mnie, że pewnej osobie grozi niebezpieczeństwo. W ciągu godziny dowiaduję się, że to niebezpieczeństwo przybrało konkretną formę: rzeczona osoba nie żyje. Jestem zaciekawiony, lecz jak pan słusznie zauważył, niezbyt zaskoczony.

W kilku krótkich zdaniach przekazał inspektorowi fakty dotyczące listu i szyfru. MacDonald siedział, opierając podbródek o rękę, a jego potężne piaskowe jasne brwi nastroszyły się.

- Wybierałem się dziś rano do Birlstone - powiedział. - Przyszedłem spytać, czy zechciałby pan pojechać ze mną. Pan i pański przyjaciel. Jednak z tego, co pan mówi, wynika, że być może byłoby lepiej, byśmy zostali w Londynie.

- Nie sądzę - odparł Holmes.

- Pal to sześć, panie Holmes! - zawołał inspektor. - Za dzień czy dwa gazety będą się rozpisywały o tajemnicy z Birlstone, ale cóż to za tajemnica, skoro w Londynie jest człowiek, który przewidział tę zbrodnię, jeszcze zanim ją popełniono? Musimy tylko złapać tego człowieka, a cała reszta sama się ułoży.

- Bez wątpienia, panie Mac. Ale co pan proponuje? W jaki sposób mamy złapać tego Porlocka?

MacDonald odwrócił list, który dał mu Holmes.

- Nadano go w Camberwell, a to nam za bardzo nie ułatwia sprawy. Nazwisko jest, jak pan mówi, fałszywe. Chyba rzeczywiście nie mamy się tutaj za bardzo na czym oprzeć. Wspominał pan, że przesyłał mu jakieś pieniądze?

- Tak, dwukrotnie.

- A w jaki sposób i dokąd?

- W banknotach, do urzędu pocztowego w Camberwell.

- Pofatygował się pan kiedyś, by sprawdzić, kto je odebrał?

- Nie.

Inspektor wyglądał na zaskoczonego i odrobinę zszokowanego.

- Dlaczego nie?

- Bo zawsze dotrzymuję słowa. Gdy napisał do mnie po raz pierwszy, obiecałem mu, że nie będę próbował go wyśledzić.

- Myśli pan, że ktoś za nim stoi?

- Wiem to.

- Ten profesor, o którym pan wspominał?

- Właśnie on!

Inspektor MacDonald uśmiechnął się. Gdy zwrócił twarz w moją stronę, dostrzegłem, że lekko do mnie mrugnął.

- Nie będę tego przed panem ukrywał, panie Holmes, ale w wydziale spraw kryminalnych uważamy, że ma pan lekkiego bzika na punkcie tego profesora. Sam próbowałem się czegoś o nim dowiedzieć. Jest to wykształcony, utalentowany i bardzo szanowany człowiek.

- Cieszę się, że dotarło do pana chociaż tyle, że jest utalentowany.

- O rany! Trudno tego nie zauważyć. Gdy usłyszałem, co pan myśli na jego temat, postanowiłem się z nim spotkać. Pogawędziliśmy trochę o zaćmieniach. Nie wiem nawet, w jaki sposób rozmowa zeszła na takie tematy, ale wyciągnął latarkę i globus i w ciągu minuty wszystko mi wyjaśnił. Pożyczył mi pewną książkę. Nie będę ukrywał, że jej zrozumienie trochę mnie przerastało, choć w Aberdeen otrzymałem dobre wykształcenie. Świetny byłby z niego minister z tą jego chudą twarzą, siwymi włosami i poważnym, uroczystym tonem prowadzenia rozmowy. A kiedy wychodziłem, położył mi rękę na ramieniu. To było tak, jakby błogosławił mnie ojciec przed wyjściem w ten zimny, okrutny świat.

Holmes roześmiał się i zatarł ręce.

- Wspaniale! - powiedział. - Wspaniale! A teraz niech mi pan powie jedną rzecz, mój przyjacielu. Ta przyjemna i poruszająca rozmowa odbyła się, jak przypuszczam, w gabinecie profesora?

- Nie inaczej.

- To piękny pokój, nieprawdaż?

- Bardzo piękny. doprawdy, bardzo ładnie urządzony, panie Holmes.

- Siedział pan naprzeciw niego, przy biurku?

- Dokładnie.

- Tak, że słońce świeciło panu w oczy, a jego twarz ukryta była w cieniu.

- Nie, był już wieczór, ale zwróciłem uwagę na to, że lampa była tak ustawiona, by świeciła mi w twarz.

- Wcale mnie to nie dziwi. A zauważył pan może przypadkiem obraz wiszący nad głową profesora?

- Niewiele szczegółów mi umyka, panie Holmes. Chyba nauczyłem się tego od pana. Tak, widziałem ten obraz. Młoda kobieta z głową opartą na dłoniach, patrząca z boku.

- To obraz Jeana Baptisty Greuze’a.

Inspektor z trudem udawał, że go to interesuje.

- Jean Baptiste Greuze - ciągnął dalej Holmes, stykając opuszki palców i opierając się wygodniej w fotelu - był francuskim artystą, który swój okres świetności przeżywał w latach 1750-1800. Chodzi mi oczywiście o jego karierę jako malarza. Współcześni krytycy jeszcze wzmocnili doskonałą opinię, jaką mieli o nim ludzie za jego czasów.

W oczach inspektora pojawiło się rozkojarzenie.

- Czy nie byłoby lepiej, gdybyśmy. - zaczął.

- Właśnie to robimy - przerwał mu Holmes. - Wszystko, o czym panu mówię, ma bardzo bezpośredni i istotny wpływ na to, co nazywa pan tajemnicą z Birlstone. Doprawdy, w pewnym sensie można by powiedzieć, iż jest to jej sednem.

MacDonald uśmiechnął się słabo i rzucił mi błagalne spojrzenie.

- Pana myśli biegną trochę za szybko dla mnie, panie Holmes. Przeskakuje pan po parę ogniw na raz, a ja nie potrafię za panem nadążyć. Jakiż, u licha, może być związek pomiędzy tym już nieżyjącym malarzem a sprawą z Birlstone?

- Detektywowi przydaje się każdy rodzaj wiedzy - zauważył Holmes. - Nawet fakt tak błahy jak ten, że w roku 1865 obraz Greuze’a zatytułowany „La jeune fille a l’agneau” został sprzedany na aukcji w Portalis za milion dwieście tysięcy franków, czyli ponad czterdzieści tysięcy funtów. Być może ta informacja skłoni pana do pewnych refleksji.

Najwyraźniej tak się właśnie stało. Inspektor wyglądał teraz na szczerze zainteresowanego.

- Może jeszcze panu przypomnę - ciągnął dalej Holmes - że wysokość pensji profesora można sprawdzić w paru wiarygodnych księgach. Wynosi siedemset funtów rocznie.

- W takim razie jak mógł kupić.

- No właśnie! Jak mógł?

- To rzeczywiście niezwykle - rzekł z namysłem inspektor. - Proszę mówić dalej, panie Holmes. Zaczyna mi się to coraz bardziej podobać.

Holmes się uśmiechnął. Szczery podziw zawsze sprawiał mu przyjemność, co było cechą prawdziwego artysty.

- A co z Birlstone? - spytał.

- Mamy jeszcze czas - odparł inspektor, zerkając na zegarek. - Dorożka czeka na nas przed domem. Dojedziemy na Victoria Station w niecałe dwadzieścia minut. Ale jeśli chodzi o ten obraz. Wydaje mi się, panie Holmes, że kiedyś pan wspominał, iż nie spotkał pan nigdy profesora Moriarty’ego.

- Tak, to prawda.

- W takim razie skąd pan wie, jak wygląda jego mieszkanie?

- Ach, to zupełnie inna sprawa. Byłem w jego mieszkaniu trzykrotnie. Dwa razy wstąpiłem do niego pod jakimiś pretekstami, poczekałem trochę i wyszedłem, zanim się zjawił. A raz. Cóż, niezręcznie mówić o tym oficjalnemu przedstawicielowi prawa. Wtedy pozwoliłem sobie na przejrzenie jego dokumentów, zresztą z wyjątkowo nieoczekiwanym skutkiem.

- Znalazł pan coś, co go obciąża?

- Absolutnie nic. To właśnie tak mnie zdumiało. I jeszcze ten obraz. Teraz rozumie pan, dlaczego o nim wspomniałem? Obraz świadczy o tym, że profesor Moriarty jest wyjątkowo zamożnym człowiekiem. A w jaki sposób mógł dorobić się takiego majątku? Nie jest żonaty. Jego młodszy brat pracuje jako zawiadowca stacji w zachodniej Anglii. Katedra na uczelni przynosi mu siedemset funtów rocznie. I ma Greuze’a!

- No i?

- Wnioski są oczywiste.

- Chodzi panu o to, że ma ogromne dochody, które uzyskuje w nielegalny sposób?

- Tak właśnie, chociaż, oczywiście, mam też inne powody, by tak sądzić. Dziesiątki nikłych tropów prowadzących w niejasny, zawoalowany sposób do samego środka tej pajęczej sieci, w której czai się owa zjadliwa nieruchoma istota. Wspomniałem o obrazie Greuze’a tylko dlatego, ponieważ było to coś, co pan sam mógł zobaczyć.

- Cóż, panie Holmes, muszę przyznać, że to, co pan mówi, jest ciekawe, a nawet więcej niż ciekawe. To po prostu niesamowite. Ale czy może pan powiedzieć coś bardziej konkretnego? Chodzi o fałszerstwa? Bicie fałszywych monet? Włamania? Skąd pochodzą jego pieniądze?

- Czytał pan kiedyś o Jonathanie Wildzie?

- Brzmi znajomo. To jakaś postać z powieści? Z reguły nie zawracam sobie głowy detektywami z książek, facetami, którzy dokonują różnych czynów, ale nigdy nie pokazują, w jaki sposób. To jedynie ciekawa fikcja, a nie prawdziwe życie.

- Jonathan Wild nie był detektywem i bynajmniej nie jest postacią z powieści. Był błyskotliwym przestępcą, który żył w połowie ubiegłego wieku, około roku 1750.

- W takim razie na nic mi się to nie przyda. Jestem praktycznym człowiekiem.

- Panie Mac, najpraktyczniejszą rzeczą, jaką mógłby pan w życiu zrobić, byłoby zamknąć się na trzy miesiące w jakimś zacisznym miejscu i przez dwanaście godzin dziennie czytać kroniki kryminalne. Wszystko kręci się wokół tego samego, nawet profesor Moriarty. Jonathan Wild był ukrytą potęgą londyńskich przestępców. Sprzedał im swój intelekt i swą organizację za piętnastoprocentową prowizję. To prastare koło ciągle się kręci, i teraz znów ta sama szprycha jest u góry. To wszystko już kiedyś było i znów będzie. Powiem panu parę rzeczy na temat Moriarty’ego, które mogą pana zainteresować.

- O tak, bardzo proszę.

- Tak się składa, że wiem, kto jest pierwszym ogniwem w utworzonej przez niego organizacji, na której jednym końcu stoi jakiś samozwańczy Napoleon, a na drugim - setka spłukanych zabijaków, kieszonkowców, szantażystów, karcianych oszustów; środkową część łańcucha tworzą osobnicy zajmujący się każdym możliwym rodzajem przestępstw. Szefem sztabu profesora jest pułkownik Sebastian Moran, równie niedostępny i chroniony przed prawem jak sam Moriarty. Jak pan sądzi, ile mu płaci?

- Chętnie się dowiem.

- Sześć tysięcy rocznie. Płaci mu za myślenie według amerykańskiej zasady biznesowej. Dowiedziałem się o tym przez przypadek. To więcej niż zarabia premier. Da to panu pewne pojęcie o tym, jakie dochody ma Moriarty i na jaką skalę działa. Kolejna sprawa. Ostatnio postanowiłem prześledzić „drogę” niektórych ostatnich czeków Moriarty’ego. Takich zwykłych niewinnych czeków, którymi opłaca swoje koszty utrzymania. Wystawiono je na sześć różnych banków. Robi to na panu wrażenie?

- Doprawdy, dziwna sprawa! Ale jakie pan z tego wyciągnął wnioski?

- Nie chce, by plotkowano o jego fortunie. Nie chce, by ktokolwiek się dowiedział o tym, ile posiada. Bez wątpienia ma ze dwadzieścia różnych kont bankowych. Lwia część jego majątku jest na pewno ulokowana za granicą, w Deutsche Bank albo w banku Credit Lyonnais. Gdy kiedyś będzie pan miał czas, niech pan przestudiuje życie profesora Moriarty’ego.

W miarę rozwijania wątku rozmowy inspektor McDonald był pod coraz większym wrażeniem. Pochłonęła go własna ciekawość. Teraz jednak praktyczny szkocki umysł przypomniał mu o bieżącej sprawie.

- Zapewne ma pan słuszność - powiedział. - Jednak swoimi interesującymi anegdotami sprowadza nas pan na boczne tory, panie Holmes. Na razie wiemy tylko, że istnieje pewien związek pomiędzy profesorem a przestępstwem popełnionym w Birlstone. Taki wniosek wyciągnął pan z ostrzeżenia, jakie dostał od tego całego Porlocka. Czy możemy powiedzieć o tej sprawie coś więcej?

- Możemy stworzyć koncepcję co do motywów zbrodni. Z pańskich wstępnych uwag wnioskuję, że jest to niewytłumaczalne lub co najmniej niezrozumiałe morderstwo. Zakładając, że jego przyczyną było to, co podejrzewamy, możemy mieć do czynienia z dwoma motywami. Moriarty rządzi tymi ludźmi żelazną ręką. Panuje wśród nich bardzo surowa dyscyplina. Jego kodeks uznaje tylko jedną karę, a jest nią śmierć.

Możemy więc założyć, że ten zamordowany, Douglas, o którego nieuchronnym losie wiedział jeden z podwładnych naszego arcyprzestępcy, zdradził swojego szefa. Gdyby został za to ukarany, wszyscy ludzie Moriarty’ego wiedzieliby o tym. Poinformowałby ich o tym choćby po to, by drżeli o własne życie.

- To jedno wytłumaczenie, panie Holmes.

- Mogło zostać zaaranżowane przez Moriarty’ego w ramach jego zwykłych interesów. Czy doszło do rabunku? Taki byłby drugi motyw.

- Nic mi o tym nie wiadomo.

- Skoro tak, to by świadczyło przeciwko pierwszej hipotezie, a na korzyść tej drugiej. Moriarty mógł to zorganizować w zamian za obietnicę udziału w łupach lub też zapłacono mu za to z góry bardzo dużą kwotę. I jedno, i drugie jest możliwe. Jednak niezależnie od tego, co było motywem, a może chodzi tu o coś zupełnie innego, rozwiązania musimy szukać w Birlstone. Za dobrze znam naszego profesora, by zakładać, że pozostawił jakieś ślady, które mogłyby nas do niego doprowadzić.

- W takim razie musimy jechać do Birlstone! - zawołał MacDonald, zrywając się z krzesła. - Wielkie nieba! Jest później niż sądziłem. Mogę dać wam, panowie, najwyżej pięć minut na przygotowanie się do podróży.

- To nam wystarczy - odparł Holmes, zrywając się z fotela i szybkim krokiem udając się do pokoju, by wyskoczyć ze swego szlafroka. - Kiedy już będziemy w drodze, panie Mac, poproszę pana by z łaski swojej opowiedział wszystko, co wie o tej sprawie.

„Wszystko” okazało się, ku naszemu rozczarowaniu, bardzo skromne, choć z drugiej strony wystarczyło, by upewnić nas, że sprawa może być godna uwagi eksperta. Słuchając tych skąpych, lecz bardzo istotnych szczegółów, Holmes rozpogodził się i co chwilę zacierał swoje chude ręce. Po długich jałowych i nudnych tygodniach znalazł właśnie odpowiedni obiekt dla swoich zdolności, które tak jak wszystkie inne szczególne talenty stają się nieznośne dla swego właściciela, kiedy nie może z nich korzystać. Ostry niczym brzytwa umysł Holmesa tępił się i rdzewiał od bezczynności.

Jego oczy błyszczały, blade policzki się zaróżowiły, a inteligentna twarz płonęła tym wewnętrznym światłem jak zawsze, gdy pojawiała się odpowiednia sprawa.

Siedząc w dorożce, pochylił się do przodu i w skupieniu wysłuchał krótkiej relacji MacDonalda ze sprawy, która czekała na nas w Sussex. Sam inspektor, jak nam wyjaśnił, nie znał jej okoliczności z pierwszej ręki. Opierał się na pobieżnym sprawozdaniu przesłanym mu pierwszym porannym pociągiem. White Mason, miejscowy policjant, był jego przyjacielem, i właśnie dlatego MacDonald został poinformowany o tym znacznie szybciej, niż zwykle miało to miejsce, gdy policjanci z prowincji potrzebowali pomocy Scotland Yardu. Ekspertów ze stolicy z reguły proszono o pomoc dopiero wtedy, gdy trop od dawna nie był już gorący.

Oto list od Masona, który odczytał nam MacDonald:

Drogi Inspektorze!

Oficjalną prośbę o pańską pomoc znajdzie pan w osobnej kopercie. Ten list ma charakter prywatny. Proszę przesłać mi telegram, którym z porannych pociągów przybędzie pan do Birlstone, a wówczas wyjdę po pana lub, jeśli będę zbyt zajęty, kogoś po pana wyślę. Ta sprawa mnie przerasta. Proszę nie zwlekać ani chwili z podjęciem działań. Jeśli uda się panu namówić do przyjazdu pana Holmesa, proszę to uczynić. Z pewnością znajdzie tu coś dla siebie. Można by sądzić, że cała ta scena została zaaranżowana dla uzyskania efektu teatralnego, tyle że centralną postacią jest nieboszczyk. To istna makabra. Twardy orzech do zgryzienia, słowo

^daję.

- Jak widzę, pański przyjaciel nie jest głupi - zauważył Holmes.

- Nie, sir. White Mason to bardzo bystry człowiek, oczywiście, na tyle, na ile jestem w stanie to ocenić.

- Ma pan coś jeszcze?

- Poda nam wszystkie szczegóły, kiedy się spotkamy.

- No to jak pan dotarł do tego Douglasa i do informacji, że został bestialsko zamordowany?

- Przeczytałem o tym w załączonym służbowym raporcie. Nie użyto w nim określenia „bestialsko”. Nie jest to oficjalny termin, nie używamy go. Wymieniono nazwisko Johna Douglasa, napisano, że odniósł obrażenia głowy wskutek wystrzału ze śrutówki. Napomknięto również, że alarm wszczęto wczoraj późną porą, tuż przed północą. Wnioskowano, że w sprawie tej bez wątpienia chodzi o morderstwo, choć nie dokonano żadnych aresztowań, i że posiada ona pewne zdumiewające i niezwykłe cechy. To już absolutnie wszystko, co w tej chwili mamy, panie Holmes.

- W takim razie, za pańskim pozwoleniem, panie Mac, na razie na tym poprzestańmy. Pokusa, by formułować przedwczesne teorie na podstawie niewystarczających danych, jest w naszym zawodzie wyjątkowo zgubna. W tej chwili z całą pewnością dostrzegam tylko dwie rzeczy. Wielki umysł w Londynie i zamordowany w Sussex. Naszym zadaniem jest prześledzić cały ten łańcuch, który ich ze sobą łączy.

Rozdział trzeci

Teraz poproszę czytelników, by pozwolili mej skromnej osobie usunąć się w cień, abym mógł opisać wydarzenia, jakie miały miejsce, zanim przybyliśmy na miejsce zbrodni. Tylko w ten sposób mogę przybliżyć czytelnikowi sylwetki osób, zamieszanych w tę sprawę, oraz dziwne okoliczności, w jakie wpleciono ich losy.

Wieś Birlstone to małe prastare skupisko ryglowych chat na północnej granicy hrabstwa Sussex. Przez całe stulecia osada ta pozostawała niezmieniona. Jednak w ciągu ostatnich kilku lat jej malowniczy wygląd i położenie przyciągnęły sporo zamożnych osób, których wille wznoszą się teraz wśród otaczających wieś lasów. Lokalni mieszkańcy twierdzą, że lasy te stanowią skraj wielkiej puszczy Weald, która, stając się coraz rzadsza, sięga łagodnych wapiennych wzgórz na północy. Pojawiło się też kilka niewielkich sklepików, by zaspokoić potrzeby licznej populacji. Wydaje się więc, że istnieje spora szansa na to, by Birlstone przemieniło się wkrótce z prastarej wioski w nowoczesne miasteczko. Osada jest ważnym punktem w tej części hrabstwa, ponieważ Tunbridge Wells, najbliższe ważne miasto, oddalone jest jakieś dziesięć czy dwanaście mil na wschód i znajduje się już w hrabstwie Kent.

Około pół mili od miasteczka w starym parku, słynnym ze swych ogromnych buków, znajduje sie stara rezydencja Birlstone. Część budynku sięga czasów pierwszej krucjaty, kiedy to Hugo de Capus wzniósł warownię pośrodku posiadłości nadanej mu przez Wilhelma II Rudego. W 1543 roku warownia spłonęła, ale niektóre z jej osmalonych kamieni zostały wykorzystane w czasach jakobickich, kiedy to na ruinach feudalnego zamku wzniesiono wiejską rezydencję z cegły.

Niewielki dwór z licznymi witrażowymi oknami, zwieńczonymi ostrołukami, wyglądał w dużym stopniu tak jak na początku siedemnastego wieku. Warownię o zdecydowanie militarnym charakterze strzegły wówczas dwie fosy. Obecnie zewnętrzna fosa spełniała rolę przydomowego ogródka warzywnego. Wewnętrzna natomiast o szerokości czterdziestu stóp, choć głęboka zaledwie na kilka stóp, nadal otaczała cały budynek. Zasilał ją niewielki strumyk, dzięki czemu woda w fosie, choć dość mętna, nigdy nie była brudna czy szkodliwa dla zdrowia. Okna na parterze znajdowały się na wysokości mniej więcej jednej stopy nad powierzchnią wody.

Do domu można było dotrzeć jedynie przez zwodzony most, którego poprzednie łańcuchy i kołowrót dawno już zardzewiały i popękały. Jednakże ostatni dzierżawcy posiadłości wszystko to naprawili z typową dla siebie energią, i teraz zwodzony most co wieczór podnosili, a każdego ranka opuszczali. Dzięki przywróceniu zwyczajów z dawnych feudalnych czasów rezydencja zamieniała się nocą w wyspę. Była to okoliczność mająca istotny wpływ na rozwiązanie zagadki, która wkrótce przykuła uwagę całej Anglii.

Gdy Douglasowie przejęli posiadłość, dom nie był zamieszkany już od kilku lat, i groziło mu popadnięcie w malowniczą ruinę. Rodzina Douglasów składała się tylko z dwóch osób: Johna i jego żony. Douglas był niezwykłym człowiekiem zarówno z wyglądu, jak i charakteru. Jeśli chodzi o wiek, to mógł mieć około pięćdziesiątki. Miał surową twarz, mocną szczękę, przyprószone siwizną wąsy i wyjątkowo bystre szare oczy. Był żylasty i pełen wigoru, a jego ciało nie straciło nic z siły i sprawności typowych dla młodych ludzi. Miły i serdeczny dla wszystkich, był jednak nieco bezceremonialny w obejściu, odnosiło się wrażenie, że w swoim życiu obracał się w warstwach społecznych o wiele niższych niż te, do których zaliczali się właściciele ziemscy z hrabstwa Sussex.

Sąsiedzi Douglasa mający więcej ogłady zachowywali się w stosunku do niego z pewną ciekawością i rezerwą, ale wśród wieśniaków wkrótce stał się ogromnie popularny. Hojnie łożył na wszelkie lokalne cele i często chodził na oficjalne spotkania mężczyzn czy inne imprezy, a jako że był obdarzony wyjątkowo pięknym tenorem, zawsze godził się podczas tych imprez zaśpiewać jakąś piękną pieśń. Powiadano, że ma bardzo dużo pieniędzy, które zdobył, pracując na złotonośnych polach w Kalifornii, a z tego, co mówił i co potwierdzała jego żona, wynikało niezbicie, że spędził część swego życia w Ameryce.

Dobre wrażenie wywołane jego szczodrością i demokratycznym podejściem wzmacniała dodatkowo reputacja, jaką zdobył sobie dzięki temu, że żadne niebezpieczeństwo nie robiło na nim najmniejszego wrażenia. Choć był kiepskim jeźdźcem, pojawiał się na każdych zawodach i, zdeterminowany, by dorównać najlepszym, przeżył najniebezpieczniejsze upadki. Odznaczył się również brawurową odwagą, gdy na plebanii wybuchł pożar, a on wbiegł do płonącego budynku, aby ratować mienie, choć miejscowa straż pożarna już z tego zrezygnowała, uważając to zadanie za niemożliwe. Tym właśnie sposobem John Douglas w ciągu pięciu lat zyskał sobie uznanie wśród mieszkańców Birlstone.

Jego żona również była popularna wśród tych, którzy mieli okazję ją poznać. Jednakże, jak to bywa wśród Anglików, niewielu ludzi odwiedzało obcych, którzy osiedlili się na wsi, jeśli przedtem nie zostali sobie oficjalnie przedstawieni. Dla pani Douglas nie miało to zresztą większego znaczenia, ponieważ jej czas pochłaniały przede wszystkim obowiązki domowe i odpowiadał jej spokojny tryb życia u boku męża. Sama była Angielką. Poznała pana Douglasa w Londynie, kiedy był już wdowcem. Piękna kobieta o śniadej skórze, wysoka i szczupła, była o jakieś dwadzieścia lat młodsza od męża. Wydawało się jednak, że ta różnica wieku w żaden sposób nie burzy ich szczęśliwego życia rodzinnego.

Niemniej jednak ludzie, którzy znali ich najlepiej, mówili czasem, że ta para chyba nie do końca sobie nawzajem ufała, ponieważ żona albo dosyć niechętnie mówiła o przeszłości swojego męża, albo, co wydawało się wielce prawdopodobne, nie była o niej do końca poinformowana. Bardziej spostrzegawczy zauważyli również i nie omieszkali wspomnieć o tym, że pani Douglas wykazywała pewne oznaki napięcia i zawsze, gdy powrót jej męża się opóźniał, była bardzo zaniepokojona. W spokojnej wiejskiej okolicy, gdzie wszystkie plotki cieszyły się powodzeniem, chętnie napomykano o tej słabości pani z dworu, a pamięć ludzka przejaskrawiła ten szczegół, gdy doszło do wydarzeń, wyolbrzymiając jego znaczenie.

Pod dachem domu Douglasów pomieszkiwał jeszcze jeden człowiek. Choć pojawiał się tam sporadycznie, to za sprawą swej obecności podczas tych dziwnych wydarzeń, o jakich za chwilę opowiem, stał się publicznie znaną osobą. Człowiekiem tym był Cecil James Barker z Hales Lodge w Hampstead.

Wysoką gibką sylwetkę Cecila Barkera dobrze znali na głównej ulicy Birlstone, ponieważ był częstym i mile widzianym gościem we dworze. Rzucał się w oczy tym bardziej, że był jedynym przyjacielem pana Douglasa z tych czasów, kiedy on mieszkał i pracował w Ameryce. Sam Barker, dość zamożny człowiek i, jak sądzono, kawaler, niewątpliwie był Anglikiem, jednak z jego wypowiedzi wyraźnie wynikało, że poznał Douglasa w Ameryce i że wówczas byli ze sobą dość blisko.

Jeśli chodzi o wiek, to na pewno był młodszy od Douglasa. Miał co najwyżej czterdzieści pięć lat, trzymał się prosto. Był wysokim mężczyzną o szerokim torsie z gładko ogoloną twarzą zawodowego boksera, gęstymi krzaczastymi brwiami i władczymi ciemnymi oczyma. Tym swoim spojrzeniem mógłby utorować sobie drogę przez wrogi tłum nawet bez pomocy wyjątkowo zręcznych rąk. Nigdy nie jeździł konno, nie polował, spędzał za to całe dnie, wędrując po okolicach starej wioski z fajką w ustach. Czasami wyjeżdżał gdzieś ze swym gospodarzem, a podczas nieobecności pana Douglasa towarzyszył pani domu, zwiedzając z nią piękną okolicę. „To miły dżentelmen, spokojny i szczodry - twierdził Ames, kamerdyner. - Ale, daję słowo, nie chciałbym wejść mu w drogę!”. Cecil Barker był w zażyłych stosunkach z Douglasem i zachowywał się równie życzliwie wobec jego żony. Miejscowi odnosili jednak wrażenie, że ta przyjaźń drażniła jej męża do tego stopnia, iż nawet służący dostrzegali, jak bardzo się denerwował. To właśnie pan Barker był tą trzecią osobą we dworze, gdy doszło do katastrofy.

Jeśli chodzi o pozostałych mieszkańców tego wielkiego starego domu, to należy powiedzieć o kamerdynerze, szanowanym i kompetentnym Amesie, oraz pani Allen, pogodnej kobiecie o dość obfitych kształtach, która przyjęła na siebie niektóre obowiązki pani domu. Pozostałych sześciu służących nie miało żadnego związku z wydarzeniami, do jakich doszło nocą szóstego stycznia.

Za piętnaście dwunasta w nocy zaalarmowano mały lokalny posterunek policji, którym dowodził sierżant Wilson. Cecil Barker, bardzo podekscytowany, podbiegł do drzwi i zaczął wściekle szarpać za dzwonek. Doszło do straszliwej tragedii: John Douglas został zamordowany! Taką właśnie wiadomość przekazał Barker, z trudem łapiąc oddech, po czym pobiegł z powrotem do domu, a po kilku minutach w ślad za nim udał się sierżant policji, który przybył na miejsce zbrodni tuż po północy; zdążył przedtem zawiadomić władze hrabstwa, że stało się coś poważnego.

Dotarłszy do dworu, sierżant przekonał się, że most zwodzony jest opuszczony, w oknach pali się światło, a w całym domu panuje ogromne zamieszanie. Pobladli służący stłoczyli się w małą grupkę w holu, a przerażony kamerdyner, stojąc w przejściu, załamywał ręce. Wydawało się, że jedynym człowiekiem, który wciąż panował nad swoimi emocjami i całą sytuacją, był Cecil Barker. Otworzył drzwi znajdujące się najbliżej wejścia i poprosił sierżanta, by poszedł za nim. W tej samej chwili przybył miejscowy lekarz, energiczny i kompetentny doktor Wood. Trzej mężczyźni weszli razem do feralnego pokoju, a przerażony kamerdyner poszedł za nimi, zamykając za sobą drzwi, by oszczędzić pokojówkom straszliwego widoku.

Zamordowany leżał na plecach pośrodku pokoju z rozrzuconymi rękoma i nogami. Ubrany był w różowy szlafrok, założony na piżamę. Na bosych stopach miał pantofle. Lekarz uklęknął przy nim i oświetlił go lampą, która stała na stole. Wystarczyło jedno spojrzenie, by się przekonać, że pomoc lekarza na nic się tu nie przyda. Mężczyzna odniósł potworne rany. Na jego piersi leżała dziwna broń, była to śrutówka z lufą odpiłowaną mniej więcej w odległości stopy od spustu. Było oczywiste, że wystrzelono do niego z małej odległości: cały śrut trafił prosto w twarz, roztrzaskując głowę niemal na kawałki. Oba języki spustowe zostały połączone po to, by równoczesny wystrzał z obu luf spotęgował śmiercionośne działanie broni.

Wytrącony z równowagi miejscowy policjant był zmartwiony i przytłoczony odpowiedzialnością, która spadła na niego tak nagle.

- Niczego nie będziemy dotykać aż do przybycia moich zwierzchników - rzekł ściszonym głosem, wpatrując się z przerażeniem w potwornie okaleczoną głowę Douglasa.

- Nikt niczego nie dotknął - rzekł Cecil Barker - ręczę za to. Zastałem wszystko dokładnie tak, jak panowie widzą.

- Kiedy to się stało? - spytał sierżant, wyciągając notes.

- Było wpół do dwunastej. Wciąż ubrany, siedziałem w swojej sypialni przy kominku, gdy usłyszałem stłumiony, niezbyt głośny huk. Zbiegłem na dół. Zajęło mi to trzydzieści sekund.

- Drzwi były otwarte?

- Tak, otwarte. Biedny Douglas leżał tak, jak teraz go widzicie. Na stole paliła się świeca. To ja później zapaliłem lampę.

- Nie widział pan nikogo?

- Nie. Usłyszałem tylko, jak pani Douglas schodzi po schodach, i wybiegłem z pokoju, by nie dopuścić do tego, aby ujrzała to, co ja przed chwilą zobaczyłem. Pani Allen, gospodyni, przyszła i zabrała ją ze sobą. Potem zjawił się Ames, i razem wróciliśmy do tego pokoju.

- Mówią, że zwodzony most jest na noc podnoszony.

- Tak. I był podniesiony, dopóki go nie opuściłem.

- W takim razie jak morderca mógł się wydostać z domu? Najprawdopodobniej pan Douglas popełnił samobójstwo.

- Na początku też tak pomyśleliśmy. Ale proszę spojrzeć! - Barker odsunął zasłonę i wskazał na wysokie witrażowe okno, otwarte na oścież. - I niech pan popatrzy na to! - Opuścił lampę i oświetlił smugę krwi na drewnianym parapecie, kształtem przypominającą zelówkę buta. - Ktoś tutaj stąpnął, kiedy wydostawał się na zewnątrz.

- Sądzi pan, że ten ktoś pokonał fosę w bród?

- Owszem!

- W takim razie, skoro był pan w pokoju w ciągu pół minuty po popełnieniu zbrodni, ten człowiek musiał wciąż jeszcze być w wodzie.

- Nie mam co do tego żadnych wątpliwości. Boże, jak strasznie żałuję, że nie podbiegłem do okna! Było jednak zasłonięte, jak pan widzi, i nawet nie przyszło mi głowy, żeby wyjrzeć na zewnątrz. Potem usłyszałem kroki pani Douglas i nie mogłem dopuścić, by weszła do tego pokoju. To byłoby dla niej zbyt straszne.

- Rzeczywiście, to straszne! - rzekł lekarz, patrząc na strzaskaną głowę i ślady krwi wokół niej. - Nie widziałem takich obrażeń od wypadku kolejowego w Birlstone.

- Ale, ale - zauważył niezbyt lotny sierżant, któremu zdrowy chłopski rozum kazał nadal zastanawiać się nad otwartym oknem. - To wszystko bardzo pięknie, co pan mówi, że ten człowiek uciekł w bród przez fosę, ale ja chciałbym pana zapytać, jak on mógł w ogóle dostać się do tego domu? Przecież most był podniesiony!

- Tak. To dobre pytanie - rzekł Barker.

- O której go podniesiono?

- Około szóstej - odpowiedział kamerdyner Ames.

- Słyszałem - rzekł sierżant - że zazwyczaj most podnoszą tuż po zachodzie słońca, a o tej porze roku słońce zachodzi około wpół do piątej.

- Pani Douglas miała gości - odparł Ames. - Nie mogłem podnieść mostu, póki nie odjechali. Potem zrobiłem to osobiście.

- A więc wszystko sprowadza się do tego - rzekł sierżant - że jeśli ktoś przybył tu z zewnątrz, O ILE rzeczywiście tak było, to przeszedł przez opuszczony most jeszcze przed szóstą i ukrywał się do czasu, gdy pan Douglas wszedł do tego pokoju po jedenastej.

- Istotnie! Pan Douglas każdego wieczoru robił obchód domu, następnie sprawdzał, czy światła są wszędzie pogaszone. To właśnie go tu sprowadziło. Ten człowiek zaczaił się w tym pokoju i zastrzelił pana domu. Potem wydostał się stąd przez okno, porzucając broń. Tak to wszystko widzę, bo nic innego nie pasuje do faktów.

Sierżant podniósł kartkę leżącą na podłodze przy zmarłym. Nagryzmolono na niej atramentem „V.V.”, a poniżej liczba „341”.

- A to co? - spytał.

Barker przyjrzał się jej, zaciekawiony.

- Wcześniej tego nie zauważyłem - powiedział. - Zostawił ją chyba morderca.

- „V.V. 341”. Nic z tego nie rozumiem.

Sierżant obracał kartkę w swoich wielkich palcach.

- Co może znaczyć to „V.V.”? Czyjeś inicjały? Co pan tam ma, doktorze Wood?

Na dywaniku przed kominkiem leżał pokaźnych rozmiarów młotek. Solidny rzemieślniczy młotek. Cecil Barker wskazał na pudełko na gzymsie kominka. W pudełku były gwoździe z mosiężnymi główkami.

- Pan Douglas przewieszał wczoraj obrazy - rzekł. - Sam widziałem, jak stał tu na krześle i wieszał tamten duży obraz. To by wyjaśniało obecność młotka.

- Lepiej odłóżmy go z powrotem na dywanik, tam, gdzie go znaleźliśmy - odparł skonsternowany sierżant, drapiąc się po głowie. - Trzeba będzie najlepszych mózgów w całej policji, żeby dotrzeć do sedna sprawy. Chyba przekażą ją do Londynu. - Uniósł lampę i powolnym krokiem obszedł pokój. - Hola! - zawołał podniecony, odsuwając na bok zasłonę. -

0 której godzinie zaciągnięto te zasłony?

- Gdy zapalono lampy - odparł kamerdyner. - Tuż po czwartej.

- Ktoś się tutaj ukrywał. To pewne - opuścił lampę, wskazując na widoczne teraz wyraźnie ślady zabłoconych butów w kącie pokoju. - Muszę przyznać, że to potwierdza pańską teorię, panie Barker. Wygląda na to, że ten ktoś dostał się do domu po czwartej, gdy zaciągnięto zasłony, ale przed szóstą, kiedy podniesiono most. Wślizgnął się do tego pokoju, bo była to pierwsza kryjówka, jaką znalazł. Nie mógł się schować w żadnym innym miejscu, ukrył się więc za zasłoną. To wszystko wydaje się dość oczywiste. Możliwe, że planował włamać się do domu

1 coś ukraść, jednak przypadkiem natrafił na niego pan Douglas, więc złodziej zamordował go i uciekł.

- To jest jakieś wytłumaczenie - rzekł Barker - ale czy przypadkiem nie tracimy cennego czasu? Nie powinniśmy przeczesać całej okolicy, zanim morderca ucieknie?

Sierżant zastanawiał się przez chwilę.

- Aż do szóstej rano nie ma żadnych pociągów, więc i tak się stąd nie wydostanie. Jeśli pójdzie drogą, ktoś dostrzeże jego przemoczone buty, i istnieje spora szansa, że zwróci na siebie uwagę. Tak czy inaczej nie wolno mi opuścić tego miejsca, dopóki ktoś mnie nie zastąpi. Ale chyba żaden z was nie powinien nigdzie chodzić, dopóki nie będziemy wiedzieli, na czym stoimy.

Lekarz wziął lampę i skrupulatnie badał ciało.

- A co to za znak? - spytał. - Czy to może mieć jakiś związek ze zbrodnią?

Rękaw szlafroka był podwinięty, i prawe ramię ofiary było obnażone do łokcia. Mniej więcej w połowie przedramienia znajdował się dziwny brązowy znak, trójkąt wpisany w koło, jaskrawo odcinający się od bladej jak kreda skóry.

- To nie tatuaż - rzekł lekarz, zakładając okulary i uważnie mu się przyglądając. - Nigdy czegoś takiego nie widziałem. Temu człowiekowi wypalono kiedyś znamię, tak jak znakuje się bydło. Co to może oznaczać?

- Nie wiem, jakie to może mieć znaczenie - odparł Cecil Barker. - W ciągu ostatnich dziesięciu lat wiele razy widziałem ten znak na ramieniu Douglasa.

- Ja też - wtrącił kamerdyner. - Zawsze, kiedy mój pan podwijał rękawy, widziałem ten znak. Często zastanawiałem się, co to jest.

- A więc, tak czy inaczej, nie ma to nic wspólnego z tą zbrodnią - rzekł sierżant. -Chociaż sprawa jest podejrzana. Wszystko w niej jest podejrzane. O co znowu chodzi?

Zaskoczony kamerdyner wydał z siebie okrzyk, wskazując na wyciągniętą rękę zmarłego.

- Zabrali mu obrączkę! - wykrztusił.

- Co takiego?

- Tak, zabrali ją. Pan zawsze nosił złotą obrączkę na małym palcu lewej ręki pod pierścionkiem ze złotego samorodka, a pierścień z wężem - na środkowym palcu. Oba pierścienie są, ale obrączka zniknęła.

- On ma rację - rzekł Barker.

- Chcecie mi, panowie, powiedzieć - odezwał się sierżant - że obrączka była PONIŻEJ złotego pierścionka?

- Zawsze!

- W takim razie morderca, kimkolwiek był, musiał najpierw zdjąć ten pierścionek, potem zabrać obrączkę, a następnie włożyć z powrotem na palec złoty pierścień!

- Tak to musiało być!

Poczciwy wiejski policjant potrząsnął głową.

- Coś mi się widzi, że im szybciej przekażemy tę sprawę do Londynu, tym lepiej -powiedział. - White Mason to bystry człowiek. Nie było jeszcze w tych okolicach sprawy, z którą by sobie nie poradził. Wkrótce tu się zjawi, by nam pomóc. Ale i tak, myślę, bez Londynu się nie obejdzie. W każdym razie nie wstydzę się powiedzieć, że jak na mój gust, wszystko to jest trochę zbyt skomplikowane.

Rozdział czwarty

O godzinie trzeciej w nocy szef policji hrabstwa Sussex przyjechał dwukółką ciągniętą przez zgonionego kłusaka. Wyruszył z komisariatu natychmiast, gdy dostał informację od sierżanta Wilsona z Birlstone. Pociągiem o piątej czterdzieści rano przesłał wiadomość do Scotland Yardu i o dwunastej wyszedł na stację w Birlstone, aby nas powitać. White Mason był spokojnym człowiekiem o miłym wyglądzie. Miał gładko ogoloną rumianą twarz, korpulentną sylwetkę i potężne, trochę krzywe nogi w getrach. Ubrany był w luźną tweedową marynarkę. Wyglądał na rolnika, leśniczego na emeryturze lub na kogokolwiek innego, ale z całą pewnością nie na policjanta z prowincji zajmującego się sprawami kryminalnymi.

- To twardy orzech do zgryzienia, panie MacDonald - powtarzał ciągle. - Gdy prasa się o tym dowie, zlecą się tu dziennikarze jak muchy do miodu. Mam nadzieję, uporamy z naszą sprawą, zanim zaczną wścibiać swoje nosy, zacierając wszystkie ślady. Jak sięgam pamięcią, nie wydarzyło się tu niczego podobnego. Niektóre elementy tej sprawy bardzo pana zainteresują, jestem tego pewien. I pana również, doktorze Watson, bo zanim skończymy tę sprawę, lekarze będą mieli sporo do powiedzenia. Zarezerwowaliśmy panom pokój w Westville Arms. Nigdzie nie było wolnych pokoi, słyszałem jednak, że kwatery tam są porządne i czyste. Ten człowiek weźmie bagaże. Proszę tędy, panowie.

Detektyw z Sussex był bardzo energicznym i miłym człowiekiem. W ciągu dziesięciu minut byliśmy już w naszej kwaterze. Po kolejnych dziesięciu minutach siedzieliśmy w salonie w karczmie. Przedstawiono nam pokrótce ogólny zarys wydarzeń, tak jak streściłem je w poprzednim rozdziale. MacDonald notował coś od czasu do czasu, a Holmes siedział, zasłuchany, z tak zaskoczonym i nabożnym wyrazem twarzy niczym botanik badający jakiś rzadki i cenny okaz.

- Niezwykłe - rzekł, kiedy opowieść dobiegła końca. - Wyjątkowo niezwykłe! Nie przypominam sobie chyba żadnej innej tak osobliwej sprawy.

- Spodziewałem się, że pan tak powie, panie Holmes - odparł z zachwytem White Mason. - Wygląda na to, że tu, w Sussex, orientujemy się dość dobrze w sprawach bieżących. Opowiedziałem panu, jak sprawy wyglądały w chwili, gdy przejąłem sprawę od sierżanta Wilsona między trzecią a czwartą rano. Dałem popalić tej starej kobyle! Ale jak się okazuje, niepotrzebnie się tak śpieszyłem, bo nie było nic, co mógłbym zrobić natychmiast. Sierżant

Wilson zebrał wszystkie fakty. Sprawdziłem je, przemyślałem, dodałem parę własnych.

- Co to za fakty? - spytał z ożywieniem Holmes.

- Najpierw zbadałem ten młotek. Doktor Wood był przy mnie i mi pomagał. Nie znaleźliśmy na nim żadnych śladów świadczących o tym, że użyto go jako broni. Miałem nadzieję, że pan Douglas bronił się tym młotkiem, a to by oznaczało, że mógł zostawić jakiś ślad na ciele mordercy, nim sam padł martwy. Nie znaleźliśmy jednak żadnej plamy.

- To oczywiście o niczym nie świadczy - zauważył inspektor MacDonald. - Wiele już razy zamordowano kogoś młotkiem, na którym nie pozostał żaden ślad.

- W istocie. To wcale nie oznacza, że nie użyto tego młotka. Mogły jednak być na nim jakieś plamy, co byłoby już jakąś wskazówką. Niemniej żadnych nie odkryliśmy. Potem zbadałem broń. Naboje wypełnione były grubym śrutem, i, jak zauważył sierżant Wilson, oba języki spustowe były połączone, tak więc w chwili, gdy pociągnięto za jeden spust, nastąpił wystrzał z obu luf. Niezależnie od tego, kto to zrobił, musiał być zdeterminowany i nie chciał podejmować żadnego ryzyka, że jego ofiara przeżyje. Ta śrutówka z odpiłowaną lufą miała nie więcej niż dwie stopy. Można ją było z łatwością ukryć pod płaszczem. Nie mamy pełnej nazwy producenta, ale we wgłębieniu pomiędzy lufami widoczne są litery Pen. Reszta nazwy musiała zostać na odpiłowanej części.

- Wielka litera „P” z zawijasem powyżej oraz małe „e” i „n”? - spytał Holmes.

- Dokładnie.

- Pennsylvania Small Arms Company. Znana firma amerykańska - stwierdził Holmes.

White Mason patrzył w osłupieniu na mojego przyjaciela, niczym wiejski lekarz

podziwiający specjalistę z Harley Street, mogącego jednym słowem rozwiać trapiące go wątpliwości.

- To bardzo pomocne, panie Holmes. Bez wątpienia ma pan rację. Wspaniale! Wspaniale! Zna pan na pamięć nazwy wszystkich producentów broni na świecie?

Holmes zbył to pytanie machnięciem ręki.

- Jest to na pewno amerykańska strzelba - ciągnął dalej White Mason. - Chyba gdzieś czytałem, że śrutówki z odpiłowaną lufą używa się w niektórych rejonach Stanów Zjednoczonych. Przyszło mi to do głowy nawet bez tej nazwy na lufie. Mamy więc pewne dowody, że człowiek, który wdarł się do domu i zabił gospodarza, był Amerykaninem.

MacDonald potrząsnął głową.

- Nie jest to takie oczywiste - powiedział. - Jak do tej pory w ogóle nie mamy żadnych dowodów świadczących o tym, że do domu w ogóle wszedł ktoś obcy.

- Otwarte okno, krew na parapecie, kartka z dziwnym zapisem, ślady butów w kącie

i broń!

- Nie ma wśród tych rzeczy niczego, czego nie można byłoby zaaranżować. Pan Douglas był Amerykaninem, a przynajmniej przez długi czas mieszkał w Ameryce.

Podobnie zresztą pan Barker. Nie widzę tu potrzeby importowania jakiegoś nowego Amerykanina, by wyjaśnić to, co się stało.

- Ames, kamerdyner.

- Co z nim? Jest godny zaufania?

- Dziesięć lat z sir Charlesem Chandosem. Solidny jak skała. Pracuje u Douglasa już pięć lat, od czasu gdy ten przejął dwór. Nigdy nie widział w tym domu takiej broni.

- Przerobiono ją tak, by łatwo było ukryć. Właśnie po to odpiłowano lufy. Zmieściłaby się w pudełku kartonowym. Jak może być pewny, że w domu nie było tej broni?

- W każdym razie nigdy jej nie widział.

Uparty Szkot potrząsnął głową.

- Nie jestem przekonany, czy do tego domu w ogóle wszedł ktoś z zewnątrz - rzekł. -Proszę, weźcie panowie pod uwagę - jego akcent z Aberdeen stawał się jeszcze silniejszy, gdy pogrążał się w rozważaniach - weźcie pod uwagę, co by to oznaczało, gdybyśmy założyli, że ta broń została wniesiona do domu i wszystkie te dziwne rzeczy zostały dokonane przez kogoś obcego. No nie, to wprost nie do pomyślenia. To przeczy zdrowemu rozsądkowi. Ale pozostawię to panu, panie Holmes. Niech pan osądzi na podstawie tego, co usłyszeliśmy.

- No cóż, proszę mi powiedzieć, jak pan to widzi, panie Mac - rzekł Holmes swym rzeczowym tonem.

- Ten człowiek, jeżeli w ogóle kiedykolwiek istniał, nie jest włamywaczem. Obrączka i kartka wskazują na morderstwo z premedytacją z jakichś osobistych powodów. Dobrze, dobrze. Mamy człowieka, który wkrada się do domu z zamiarem popełnienia morderstwa. Z całą pewnością człowiek ten wie, że będzie miał problemy w czasie ucieczki, bo dom jest otoczony fosą. Jaką broń by wybrał? Moim zdaniem, najcichszą na świecie. Wtedy mógłby mieć nadzieję, że kiedy zabije ofiarę, uda mu się szybko wyślizgnąć przez okno, przejść fosę w bród i spokojnie się oddalić. To wydaje się jasne. Ale dlaczego wybrał najgłośniejszą broń na świecie, doskonale wiedząc o tym, że w jednej chwili ściągnie to na miejsce zdarzenia wszystkich domowników i że najprawdopodobniej ktoś go wypatrzy, nim przekroczy fosę? Czyż to nie jest niewiarygodne, panie Holmes?

- Pańskie argumenty wydają się mocne - odparł z namysłem mój przyjaciel. - Coś takiego na pewno trzeba by było bardzo solidnie uzasadnić. Proszę mi powiedzieć, panie Mason, czy zbadał pan od razu drugi brzeg fosy w poszukiwaniu jakichś śladów świadczących o tym, że ten człowiek wyszedł z wody?

- Nie było żadnych śladów, panie Holmes. Jednak jest tam skalny występ, i trudno byłoby oczekiwać, że pozostanie na nim jakiś ślad.

- Zupełnie nic?

- Nic.

- Ha! Miałby pan coś przeciwko temu, panie Mason, byśmy od razu udali się do tego domu? Być może znajdziemy jakiś drobny, ale bardzo znaczący szczegół.

- Właśnie miałem to zaproponować, panie Holmes, pomyślałem sobie jednak, że zanim się tam udamy, byłoby dobrze, gdyby poznał pan wszystkie fakty. Gdyby cokolwiek zwróciło pańską uwagę.

White Mason spojrzał z powątpiewaniem na amatora.

- Pracowałem już wcześniej z panem Holmesem - rzekł inspektor MacDonald. -Świetnie zna reguły gry.

- W każdym razie moje własne reguły gry - odparł z uśmiechem Holmes. - Angażuję się w sprawy, aby sprawiedliwości stało się zadość i by wspomóc policję w jej pracy. Jeśli kiedykolwiek odciąłem się od oficjalnych przedstawicieli prawa, to tylko dlatego, że oni najpierw odcięli się ode mnie. Nie pragnę przypisywać sobie ich kosztem żadnych zasług. Równocześnie, panie Mason, zastrzegam sobie prawo do pracy według własnych metod i przekazania panom jej rezultatów, kiedy uznam to za słuszne. I zrobię to raczej wówczas, gdy rozwiążę tę sprawę do końca, a nie na którymś z jej etapów.

- Zapewniam, że czujemy się zaszczyceni pańską obecnością i przekażemy panu wszystko, co wiemy - rzekł serdecznie White Mason. - Proszę z nami, doktorze Watson. Kiedy nadejdzie odpowiedni moment, liczymy na to, że wszyscy znajdziemy się w pańskiej książce.

Szliśmy uroczą starą wiejską uliczką z rzędami ogłowionych wiązów po obu stronach. Na jej końcu wznosiły się dwa starodawne kamienne filary, zniszczone przez siły natury i upstrzone plamami porostów. Na ich szczycie stało coś bezkształtnego, co niegdyś przedstawiało stojącego lwa Capusa z Birlstone. Przeszliśmy krótki odcinek krętym podjazdem, który pokrywała tak gęsta trawa i rosły takie dęby, jakie ujrzeć można jedynie na angielskiej wsi. Za ostrym zakrętem zobaczyliśmy długi niski dom w stylu jakobickim, wybudowany z ciemnoczerwonej, teraz już wyblakłej, cegły, i stary ogród z przyciętymi cisami po obu stronach. Gdy się do niego zbliżyliśmy, naszym oczom ukazał się drewniany most zwodzony i piękna szeroka fosa, spokojna i lśniąca niczym rtęć w chłodnych zimowych promieniach słońca.

Stary dwór przetrwał trzy stulecia, pełne narodzin i powrotów do domu, wiejskich tańców i spotkań myśliwych polujących na lisy. Jakże dziwnym wydawało się, że teraz, gdy dom był już tak stary, ta mroczna sprawa miała rzucić cień na jego wiekowe ściany! A jednak te dziwne spiczaste dachy i staroświeckie zwieszające się okapy stanowiły odpowiednią scenerię dla ponurej i strasznej intrygi. Gdy wpatrywałem się w głęboko osadzone okna i długi bury front budynku, otoczony fosą, odniosłem wrażenie, że tragedia ta chyba nie mogłaby się rozegrać w odpowiedniejszym miejscu.

- To tamto okno - rzekł White Mason. - Pierwsze na prawo od zwodzonego mostu. Jest otwarte, tak jak zastaliśmy je ubiegłej nocy.

- Jest dość wąskie. Trudno byłoby się przez nie przecisnąć.

- Nie był to tęgi człowiek. Wiemy o tym nawet bez pańskiej dedukcji, panie Holmes. Pan i ja dalibyśmy radę przez nie przejść.

Holmes podszedł do brzegu fosy i spojrzał na drugą stronę. Następnie zbadał kamienny ustęp i granicę ciągnącego się dalej trawnika.

- Dobrze się tam rozejrzałem, panie Holmes - rzekł White Mason. - Niczego tam nie ma, żadnego śladu świadczącego o tym, że ktoś tu wyszedł z wody. Ale dlaczego miałby zostawić jakiś ślad?

- Właśnie, dlaczego? Czy woda zawsze jest mętna?

- Mniej więcej tak jak teraz. Strumyk nanosi glinę.

- Jak głęboka jest ta fosa?

- Około dwóch stóp przy brzegach, trzy stopy pośrodku.

- A więc możemy porzucić myśl, że ten człowiek mógł się utopić, gdy tędy przechodził.

- O tak. Nawet dziecku by się tu nic nie stało.

Przeszliśmy przez most. Drzwi otworzył nam staroświecko ubrany żylasty wychudzony człowiek, który okazał się kamerdynerem Amesem. Biedak wciąż był blady i roztrzęsiony po przeżytym szoku. Wiejski sierżant, wysoki i dość melancholijny mężczyzna, wciąż czuwał w feralnym pokoju. Lekarz już wyszedł.

- Coś nowego, sierżancie Wilson? - spytał White Mason.

- Nie, sir.

- A więc może pan iść do domu. Pewnie ma pan już dość. Jeśli będziemy pana potrzebowali, poślemy po niego później. Niech kamerdyner poczeka lepiej na zewnątrz. Proszę mu powiedzieć, by uprzedził pana Cecila Barkera, panią Douglas i gospodynię, że wkrótce będziemy chcieli z nimi porozmawiać. A teraz, panowie, chciałbym najpierw przedstawić moją opinię, potem będziecie mogli wysnuć własne wnioski.

Ten specjalista z prowincji zrobił na mnie duże wrażenie. Solidnie gromadził fakty i podchodził do sprawy chłodno i bardzo rzeczowo, co powinno zaprowadzić go dość daleko w jego karierze. Holmes słuchał w skupieniu, nie okazując zniecierpliwienia, które aż nazbyt często budzili w nim oficjalni przedstawiciele prawa.

- To samobójstwo czy morderstwo? Oto nasze pierwsze pytanie, panowie. Gdyby to było samobójstwo, najpierw musielibyśmy uwierzyć, że ten człowiek najpierw zdjął i schował swą obrączkę, potem zszedł na dół ubrany w szlafrok, pozostawił ślady błota w kącie pokoju za zasłoną, by stworzyć pozory, że ktoś się tam na niego zaczaił, otworzył okno, poplamił krwią.

- To możemy z całą pewnością wykluczyć - przerwał MacDonald.

- I ja tak sądzę. Samobójstwo nie wchodzi w rachubę. W takim razie mamy do czynienia z morderstwem. Teraz musimy ustalić, czy popełnił je ktoś z zewnątrz, czy też któryś z domowników.

- Wysłuchajmy wszystkich argumentów.

- Obie wersje są dość skomplikowane, niemniej któraś z nich musi być prawdziwa. Załóżmy najpierw, że zbrodnia została popełniona przez jakiegoś człowieka (albo ludzi), mieszkającego w tym domu. Sprowadził tutaj Douglasa, gdy wszędzie panowała cisza, lecz nikt jeszcze nie spał. Potem zabił go najdziwniejszą i najbardziej hałaśliwą bronią na świecie, by wszyscy od razu usłyszeli, że coś się stało. Użył broni, której nigdy wcześniej w tym domu nikt nie widział. Nie wydaje się to zbyt dobrym początkiem.

- Nie. W istocie.

- Wszyscy są zgodni co do tego, że po tym, gdy rozległ się wystrzał, mogła minąć co najwyżej minuta, nim zbiegli się wszyscy domownicy. Nie tylko pan Cecil Barker, choć twierdzi, że był tu pierwszy, lecz również Ames i pozostali. Czy w tym czasie morderca zdołał pozostawić ślady w kącie pokoju, otworzyć okno, poplamić parapet krwią, zdjąć obrączkę z palca zmarłego i zrobić całą resztę? To niemożliwe!

- Bardzo szczegółowo pan to opisał - rzekł Holmes. - Jestem skłonny się z panem zgodzić.

- W takim razie musimy powrócić do wersji, że sprawcą był ktoś z zewnątrz. Wciąż jest dużo niewiadomych. Jednak nie mamy już do czynienia z czymś, co wydaje się zupełnie niemożliwe. Ten człowiek dostał się do domu między wpół do piątej a szóstą, czyli po zapadnięciu zmroku, ale przed podniesieniem mostu. W domu byli goście, i drzwi były otwarte, nic nie stało więc na przeszkodzie. Być może był zwyczajnym włamywaczem, a może żywił jakąś osobistą urazę do pana Douglasa. Ponieważ ten ostatni spędził większą część życia w Ameryce, a śrutówka jest chyba amerykańska, możemy założyć, że teoria osobistej zemsty jest bardziej prawdopodobna. Wślizgnął się do tego pokoju, ponieważ było to pierwsze pomieszczenie, do jakiego trafił, i ukrył się za zasłoną. Pozostawał tam aż do czasu, gdy kilka minut po jedenastej pan Douglas wszedł do pokoju. To musiała być krótka rozmowa, o ile w ogóle do jakiejś doszło. Pani Douglas twierdzi, że upłynęło co najwyżej kilka minut od momentu, gdy mąż ją opuścił, do chwili, gdy usłyszała strzał.

- Wskazuje na to świeca - rzekł Holmes.

- Tak. To była nowa świeca, wypaliła się nie więcej niż na pół cala. Douglas postawił ją na stole, zanim został zaatakowany. W przeciwnym razie, upadając, upuściłby świecę. To świadczy o tym, że nie został zaatakowany w tej samej chwili, gdy wszedł do pokoju. Gdy pan Barker tam wbiegł, świeca wciąż się paliła, a lampa była zgaszona.

- To wszystko jest całkowicie jasne.

- Spróbujmy zrekonstruować przebieg wydarzeń mniej więcej w następujący sposób. Pan Douglas wchodzi do pokoju. Stawia świecę na stole. Zza zasłony wyłania się jakiś człowiek. Jest uzbrojony w śrutówkę. Żąda, by ten pierwszy oddał mu obrączkę, Bóg jeden wie dlaczego, ale tak to musiało właśnie być. Gdy Douglas oddał mu obrączkę, wtedy nieproszony gość z zimną krwią lub podczas szamotaniny (bo napadnięty mógł schwycić młotek, który znaleziono na dywaniku) zadał Douglasowi tę potworną ranę. Następnie upuścił broń i tę dziwaczną kartkę z napisem „V.V. 341”, cokolwiek by to oznaczało, a następnie uciekł przez okno, przeprawiając się przez fosę w tym samym czasie, gdy Cecil Barker odkrył, że popełniono zbrodnię. Co pan o tym sądzi, panie Holmes?

- To bardzo ciekawe, ale mało przekonujące.

- Człowieku, to byłby kompletny absurd, gdyby nie to, że wszystko inne jest jeszcze większym nonsensem! - zawołał MacDonald. - Ktoś zabił tego człowieka, ale powinien był to zrobić w jakiś inny sposób! Dlaczego miałby pozwolić odciąć sobie drogę ucieczki? Czemu użył śrutówki, choć cisza była jego jedyną szansą, by spokojnie się oddalić? Bardzo proszę, panie Holmes, skoro twierdzi pan, że teoria White’a Masona jest nieprzekonująca, niech pan podsunie nam jakieś rozwiązanie.

Holmes siedział w milczeniu, przysłuchując się w ogromnym skupieniu tej dyskusji, uważając, by nie umknęło mu ani jedno słowo. Jego bystre oczy zerkały to w lewo, to w prawo, a czoło zmarszczyło się w zadumie.

- Chciałbym poznać jeszcze kilka faktów, nim sformułuję jakąś teorię, panie Mac - rzekł, przyklękając przy zwłokach. - Wielkie nieba, te rany są naprawdę przerażające. Możemy na chwilę poprosić kamerdynera? Ames, na pewno widział pan na przedramieniu pana Douglasa to dziwne znamię: wypalony trójkąt w kole?

- Wiele razy, sir.

- Nigdy nie słyszał pan żadnych rozmów o tym, co to może oznaczać?

- Nie, sir.

- To wypalanie musiało go potwornie boleć (znamię bez wątpienia zostało wypalone). Panie Ames, na podbródku Douglasa jest mały kawałek plastra. Miał już go wówczas, kiedy jeszcze żył?

- Tak, sir. Zaciął się wczoraj rano przy goleniu.

- Czy kiedykolwiek przedtem zacinał się przy goleniu?

- Od dawna nic takiego nie miało miejsca, sir.

- Tak, tak! - rzekł Holmes. - Oczywiście, może to być czysty zbieg okoliczności, lecz może również wskazywać na pewne zdenerwowanie. A to świadczyłoby o tym, że miał powody, by obawiać się jakiegoś niebezpieczeństwa. Ames, zauważył pan wczoraj coś niecodziennego w jego zachowaniu?

- Rzuciło mi się w oczy, że był trochę niespokojny i podekscytowany, sir.

- Ha! Możliwe, że atak nie był dla niego całkowitym zaskoczeniem. Wydaje mi się, że robimy pewne postępy, prawda, panowie? A może pan woli zadawać dalej pytania, panie Mac?

- Nie, panie Holmes. Sprawa znajduje się teraz w dobrych rękach.

- W takim razie porozmawiajmy o tej kartce. „V.V. 341.” Napisane na kawałku szarego kartonu. Czy macie coś takiego w domu?

- Nie sądzę.

Holmes podszedł do biurka i nakapał trochę atramentu z każdego kałamarza na bibułę.

- W tym pokoju tego nie napisali. W kałamarzu atrament jest czarny, a na kartce -fioletowy. Użyli grubego pióra, a tutaj wszystkie pióra są cienkie. Na pewno zrobili to gdzie indziej. Rozumie pan coś z tego napisu, Ames?

- Nie, sir. Zupełnie nic.

- A co pan o tym sądzi, panie Mac?

- Mam wrażenie, że chodzi o jakieś tajne stowarzyszenie. Podobnie jak z tym znamieniem na ręce.

- Mnie również się tak wydaje - rzekł White Mason.

- Cóż, możemy to przyjąć jako roboczą hipotezę i przekonać się, w jakim stopniu rozwieje to nasze wątpliwości. Agent takiego stowarzyszenia dostaje się do domu, czeka na pana Douglasa, niemal roztrzaskuje mu głowę strzałem z broni i ucieka w bród przez fosę, pozostawiwszy przy zwłokach kartkę. Wzmianka o znalezisku na pewno pojawi się w gazetach, w ten sposób członkowie stowarzyszenia dowiedzą się, że zemsta została dokonana. Wszystko pasuje niby do siebie, ale dlaczego spośród najróżniejszych typów broni wybrano właśnie tę?

- Jest to bardzo dziwne.

- I dlaczego zniknęła obrączka?

- Właśnie.

- I do tej pory nie aresztowano sprawcy? Jest już po drugiej. Zakładam, że od świtu każdy konstabl w promieniu czterdziestu mil szukał przemoczonego nieznajomego.

- Nie inaczej, panie Holmes.

- Jeśli nie miał gdzieś w pobliżu kryjówki lub nie zmienił ubrania, raczej trudno byłoby go przeoczyć. A jednak do tej pory go nie złapali! - Holmes podszedł do okna i przy pomocy swej lupy dokładnie zbadał plamę krwi na parapecie. - To wyraźny ślad buta. Jest wyjątkowo szeroki. Można powiedzieć, że ten człowiek ma płaskostopie. A to ciekawe, ponieważ buty, które pozostawiły ślady w pokoju, mają węższe podeszwy. Chociaż są bardzo niewyraźne. Co jest pod tym stolikiem?

- Hantle pana Douglasa - odparł Ames.

- Hantle? Widzę tylko jeden ciężarek. Co się stało z drugim?

- Nie wiem, panie Holmes. Może był tylko jeden. Nie widziałem ich od wielu miesięcy.

- Jeden ciężarek. - rzekł poważnie Holmes. Nagle jego wypowiedź przerwało ostre pukanie do drzwi.

Do pokoju zajrzał wysoki mężczyzna, opalony i gładko ogolony. Łatwo było odgadnąć, że to Cecil Barker, o którym już sporo słyszeliśmy. Władcze spojrzenie kierował z jednej twarzy na drugą.

- Przepraszam, że przerywam panom naradę - rzekł - ale powinniście usłyszeć najświeższe wieści.

- Aresztowano go?

- Nie. Nie mieliśmy aż tyle szczęścia. Ale odnaleziono jego rower. Zostawił go tutaj. Proszę, panowie, chodźcie ze mną i zobaczycie sami. To niecałe sto jardów od domu.

Na podjeździe stało kilku parobków i gapiów i przyglądało się rowerowi wyciągniętemu z kępy wiecznie zielonych krzewów, gdzie został ukryty. Był to dość zużyty Rudge-Whitworth, ochlapany i brudny jak po długiej podróży. Znaleziono przy nim futerał z kluczem rowerowym i oliwiarkę, jednak właściciel zniknął bez śladu.

- Gdyby rowery były numerowane i rejestrowane - rzekł inspektor - usprawniłoby to bardzo pracę policji. Musimy jednak być wdzięczni za to, co mamy. Skoro nie wiemy, dokąd poszedł, dowiemy się przynajmniej, skąd tu przybył. Ale, do licha, co się takiego wydarzyło, że ten człowiek porzucił swój rower? I jak się stąd bez niego wydostał? Wydaje mi się, że ani trochę nie wyjaśniliśmy tej sprawy, panie Holmes.

- Tak pan sądzi? - odparł z namysłem mój przyjaciel. - Cóż, zobaczymy!

Rozdział piąty

- Czy panowie obejrzeli już wszystko w gabinecie? - spytał White Mason, gdy ponownie weszliśmy do domu.

- Na razie tak - rzekł inspektor, a Holmes kiwnął potakująco głową.

- W takim razie posłuchamy może, co domownicy mają do powiedzenia. Ames, moglibyśmy wykorzystać do tego celu jadalnię? Proszę, niech pan opowie nam jako pierwszy

0 wszystkim, co wie.

Relacja kamerdynera, prosta i przejrzysta, wydała nam się szczera i przekonująca. Został zatrudniony pięć lat temu, kiedy Douglas pojawił się w Birlstone. Zamożny dżentelmen, który, jak zakładał Ames, wzbogacił się w Ameryce, był dobrym i uprzejmym pracodawcą, może nie takim, do jakich kamerdyner przywykł, ale przecież, z drugiej strony, nie można mieć wszystkiego. Ames nigdy nie dostrzegł żadnych oznak świadczących o tym, że pan Douglas się czegoś obawiał. Wręcz przeciwnie, był jednym z najbardziej odważnych ludzi, jakich znał. Polecił każdego wieczoru podnosić most zwodzony, ponieważ taki był dawny zwyczaj tego starego domu, a on lubił pielęgnować stare tradycje.

Pan Douglas rzadko wyjeżdżał do Londynu, nieczęsto opuszczał nawet wioskę, jednak w dniu poprzedzającym zbrodnię pojechał na zakupy do Tunbridge Wells. Tego dnia Ames zauważył, że jego pan był trochę niespokojny i podekscytowany. Wydawał się zniecierpliwiony

1 rozdrażniony, co było u niego raczej niezwykłe. Tamtej nocy Ames był w spiżarni na tyłach domu, ustawiając na miejsce srebrną zastawę, gdy usłyszał gwałtowne dzwonienie. Nie słyszał strzału, zresztą nie było nawet takiej możliwości, ponieważ spiżarnię i pomieszczenia kuchenne, położone na tyłach domu, dzieliło od miejsca zbrodni kilkoro zamkniętych drzwi i długi korytarz. Gospodyni, zaalarmowana tym nagłym dzwonkiem, wyszła ze swojego pokoju. Razem pobiegli do frontowej części domu.

Gdy dotarli do schodów, Ames zobaczył, że pani Douglas schodzi na dół. Nie, nie śpieszyła się; nie odniósł wrażenia, by była jakoś szczególnie wzburzona. Gdy już zeszła na dół, z gabinetu wybiegł pan Barker. Zatrzymał ją i błagał, by zawróciła.

- Na miłość boską, wracaj do swojego pokoju! - zawołał. - Biedny John nie żyje! Już nic nie możesz zrobić. Na miłość boską, wróć do siebie.

Po chwili takiego przekonywania pani Douglas poszła na górę. Nie krzyczała. W ogóle nie płakała ani nie protestowała. Pani Allen, gospodyni, zaprowadziła ją do sypialni i została tam razem z nią. Wtedy Ames i pan Barker wrócili do gabinetu, gdzie wszystko zastali dokładnie tak, jak później zobaczyli to policjanci. Świeca nie paliła się wówczas, płonęła jednak lampa. Wyjrzeli przez okno, ale noc była bardzo ciemna, niczego nie zobaczyli i nie usłyszeli. Następnie pobiegli do holu, gdzie Ames uruchomił kołowrót i opuścił zwodzony most, a pan Barker udał się na posterunek. Takie były w ogólnych zarysach zeznania kamerdynera.

Relacja gospodyni pani Allen potwierdziła w najdrobniejszych szczegółach słowa lokaja. Jej pokój mieści się bliżej frontu domu niż spiżarnia, w której pracował Ames. Chciała się już położyć, gdy nagle ciszę zakłócił głośny dźwięk dzwonka. Pani Allen ma niewielkie problemy ze słuchem, być może dlatego nie usłyszała wystrzału. Tak czy inaczej gabinet był dość daleko od jej pokoju. Przypomniała sobie, że słyszała jakiś dźwięk, który, jak sądziła, był odgłosem zatrzaskiwanych drzwi. Ale to wydarzyło się sporo wcześniej. Co najmniej pół godziny przed tym, nim usłyszała dzwonek. Pobiegła wraz z kamerdynerem. Ujrzała, jak pan Barker, bardzo blady i podenerwowany, wychodzi z gabinetu. Zatrzymał panią Douglas, która właśnie schodziła po schodach. Zaklinał ją, by zawróciła, potem ona coś mu odpowiedziała, lecz gospodyni nie dosłyszała jej słów.

- Proszę ją zabrać na górę! Niech pani z nią zostanie - powiedział do pani Allen.

Tak więc zaprowadziła ją do sypialni i starała się jakoś pocieszyć. Pani Douglas była bardzo zdenerwowana, cała drżała, nie próbowała jednak zejść na dół. Po prostu usiadła przy kominku w szlafroku i schowała twarz w dłoniach. Pani Allen została z nią przez większą część nocy. Pozostali służący już wcześniej udali się na spoczynek i nie słyszeli alarmu; dowiedzieli się o wszystkim dopiero tuż przed przyjazdem policji. Spali na tyłach domu i raczej nie mogli niczego słyszeć.

Gdy gospodyni znalazła się w krzyżowym ogniu pytań, nie była w stanie dodać nic więcej prócz lamentów i wyrazów zdumienia.

Kolejnym świadkiem był Cecil Barker. Jeśli chodzi o wydarzenia ubiegłej nocy, miał bardzo niewiele do dodania prócz tego, co już powiedział policji. Osobiście był przekonany, że morderca uciekł przez okno. Jego zdaniem, świadczyła o tym jednoznacznie plama krwi na parapecie. Poza tym most zwodzony był podniesiony, nie było więc innej drogi ucieczki. Nie potrafił wyjaśnić, co się stało z zabójcą ani dlaczego nie zabrał swojego roweru, o ile rzeczywiście ten rower do niego należał. Nie mógł się utopić w fosie, której głębokość nigdzie

nie przewyższała trzech stóp.

Pan Barker miał bardzo dokładną i sprecyzowaną teorię na temat popełnionego morderstwa. Douglas był bardzo powściągliwym człowiekiem, nigdy nie mówił o niektórych zdarzeniach ze swego życiu. Wyemigrował do Ameryki jako młody człowiek. Dobrze mu się tam powodziło. Poznali się w Kalifornii, gdzie jako wspólnicy kierowali rentowną kopalnia w Benito Canyon. Wiodło im się bardzo dobrze, jednak Douglas nagle sprzedał swoje udziały i wyjechał do Anglii. Wtedy był już wdowcem. Po jakimś czasie Barker spieniężył własne udziały i zamieszkał w Londynie. W ten sposób odnowili swą przyjaźń.

Barkerowi od dawna wydawało się, że nad głową Douglasa wisi jakieś niebezpieczeństwo. Zawsze uważał, że jego nagły wyjazd z Kalifornii, podobnie zresztą jak wynajęcie domu w takim zakątku Anglii, były powiązane z tym zagrożeniem. Domyślał się, że jakieś tajne stowarzyszenie, jakaś nieprzejednana organizacja, deptała Douglasowi po piętach, nie zamierzając spocząć, póki ten będzie żył. Doszedł do takiego wniosku na podstawie kilku uwag zmarłego. Douglas nigdy mu jednak nie zdradził, co to było za stowarzyszenie ani czym zasłużył sobie na jego zemstę. Mógł jedynie przypuszczać, że napis na kartce był w jakiś sposób związany z tą tajną organizacją.

- Jak długo znał pan Douglasa w Kalifornii? - spytał inspektor MacDonald.

- Jakieś pięć lat.

- Był kawalerem?

- Wdowcem.

- Słyszał pan może kiedyś, skąd pochodziła jego pierwsza żona?

- Nie, nie wiem, gdzie się urodziła, ale mówił, że z pochodzenia była Niemką. Widziałem jej portret. Niezwykle piękna kobietą, zmarła na tyfus rok przed tym, nim poznałem Douglasa.

- Nie łączy pan jego przeszłości z jakimś szczególnym miejscem w Ameryce?

- Wspominał o Chicago. Dobrze znał to miasto, bo kiedyś tam pracował. Mówił też o zagłębiach węglowych i kopalniach rud żelaza. W swoim czasie sporo podróżował.

- Był politykiem? Czy to tajne stowarzyszenie mogło mieć coś wspólnego z polityką?

- Nie. Polityka go nie interesowała.

- Nie miał powodów, by sądzić, że ta organizacja mogła mieć przestępczy charakter?

- Wręcz przeciwnie. Nie spotkałem porządniejszego człowieka.

- Czy zauważył pan coś niezwykłego w jego życiu w Kalifornii?

- Najbardziej lubił przebywać w naszej kopalni w górach, dużo pracował. Stronił od ludnych miejsc. To właśnie dlatego pomyślałem najpierw, że ktoś go ściga. Potem, gdy tak nagle wyjechał do Europy, byłem już tego pewien. Sądzę, że dostał jakieś ostrzeżenie. W ciągu tygodnia od jego wyjazdu dopytywało się o niego paru ludzi.

- Jacy to byli ludzie?

- Wyglądali na twardzieli. Przyjechali do kopalni i chcieli się dowiedzieć, gdzie przebywa. Powiedziałem im, że wyjechał do Europy i nie mam pojęcia, gdzie go szukać. Nie mieli wobec niego dobrych zamiarów. Łatwo to było zauważyć.

- Czy ci ludzie byli Amerykanami, Kalifornijczykami?

- Nie wiem, czy byli z Kalifornii, a na pewno Amerykanami. Tylko nie górnikami.

Nie wiem, kim byli, ale bardzo się ucieszyłem, kiedy wreszcie sobie odjechali.

- To było sześć lat temu?

- Raczej siedem.

- Skoro byliście wspólnikami w Kalifornii przez pięć lat, to znaczy, że rozpoczęliście działalność co najmniej jedenaście lat temu?

- Dokładnie.

- Był to jakiś bardzo poważny zatarg, skoro usiłowano go wyśledzić przez tak długi czas. Przyczyną nie mogła być jakaś błaha sprawa.

- Sądzę, że to rzuciło cień na całe jego życie. Nigdy tak do końca o tym nie zapomniał.

- Ale skoro zdawał sobie sprawę, że wisi nad nim jakieś niebezpieczeństwo, i wiedział, co to za niebezpieczeństwo, nie sądzi pan, że zwróciłby się do policji o ochronę?

- Może to było jakieś niebezpieczeństwo, przed którym nie można się było uchronić. Jest jedna rzecz, o której powinniście, panowie, wiedzieć. Zawsze chodził uzbrojony, chociaż nigdy nie wyjmował rewolweru z kieszeni. Nieszczęśliwym zbiegiem okoliczności ubiegłej nocy był w szlafroku, a rewolwer zostawił w sypialni. Myślę, że po podniesieniu mostu uznał, że jest bezpieczny.

- Chciałbym sprecyzować daty - rzekł MacDonald. - Minęło sześć lat, odkąd Douglas opuścił Kalifornię. Pan poszedł w jego ślady rok później, prawda?

- Zgadza się.

- Od pięciu lat pański przyjaciel był żonaty. Musiał pan wrócić do Anglii mniej więcej w tym czasie, kiedy on się żenił.

- Jakiś miesiąc wcześniej. Byłem jego drużbą.

- Znał pan panią Douglas przed jej ślubem?

- Nie. Od dziesięciu lat nie było mnie w Anglii.

- Jednak od tamtej pory dość często pan ją widywał?

Barker spojrzał surowo na detektywa.

- Często spotykałem się z NIM - odparł. - Jeśli widywałem i ją, to tylko dlatego, że nie można odwiedzić mężczyzny w jego domu, nie widząc się przy tym z jego żoną. Jeśli wyobraża pan sobie, że jest jakiś związek.

- Nic sobie nie wyobrażam, panie Barker. Mam obowiązek zapytać o wszystko, co może mieć jakiś wpływ na sprawę. Ale nie chciałem pana urazić.

- Niektóre z pańskich pytań są jednak obraźliwe - odparł gniewnie Barker.

- Chcemy jedynie poznać fakty. W pańskim interesie i w interesie innych leży, aby wszystko wyjaśnić. Czy pan Douglas całkowicie akceptował pańską przyjaźń z jego żoną?

Barker pobladł, a jego wielkie silne dłonie zacisnęły się konwulsyjnie.

- Nie ma pan prawa zadawać takich pytań! - zawołał. - Co to ma wspólnego ze sprawą, którą pan bada?!

- Muszę powtórzyć pytanie.

- Więc odmawiam odpowiedzi.

- Pańskie prawo, ale musi pan być świadom tego, że jego odmowa sama w sobie jest odpowiedzią, ponieważ nie robiłby pan tego, gdyby nie miał pan nic do ukrycia.

Barker stał przez chwilę z ponurą zaciętą twarzą, a jego grube czarne brwi zmarszczyły się, gdy nad czymś intensywnie myślał. Potem uśmiechnął się i podniósł wzrok.

- Wiem, panowie, chcecie po prostu jak najlepiej wykonać swoje obowiązki, a ja nie mam prawa w tym przeszkadzać. Poproszę was tylko, byście nie zadręczali tym panią Douglas. Już i tak za dużo na nią spadło. Mogę panom powiedzieć tyle, że biedny Douglas miał tylko jedną wadę, a była nią zazdrość. Do mnie był ogromnie przywiązany. Żaden człowiek na świecie nie mógłby bardziej lubić swojego przyjaciela. I był oddany swojej żonie. Bardzo chciał, żebym tutaj przyjeżdżał, i nieustannie wysyłał mi zaproszenia. Jednak kiedy rozmawiałem z jego żoną lub wydawało mu się, że czujemy do siebie jakąkolwiek sympatię, nie krył swej zazdrości. Wtedy tracił panowanie nad sobą i wygadywał przedziwne rzeczy. Nieraz się zdarzyło, że nie chciałem tu przyjechać z tego właśnie powodu, ale wysyłał mi pełne skruchy listy i tak błagał, że po prostu musiałem ustępować. Powiem szczerze, panowie, tak, jakby to były ostatnie słowa w moim życiu. Żaden mężczyzna na świecie nie miał bardziej kochającej i wierniej żony. I zapewniam, że żaden przyjaciel nie mógłby być bardziej lojalny niż ja!

Powiedział to z ogromnym przekonaniem, lecz inspektor MacDonald jakoś nie mógł zakończyć tego tematu.

- Wie pan zapewne - rzekł - że z palca zmarłego zdjęto obrączkę?

- Na to wygląda - odparł Barker.

- Co pan ma na myśli, mówiąc „na to wygląda”? Przecież pan wie, że to fakt.

Mężczyzna wydawał się zdumiony i niezdecydowany.

- Chodzi mi o to, że nie można wykluczyć, iż zdjął ją sam.

- Ale czy fakt, że obrączka zniknęła, niezależnie od tego, kto ją zdjął, nie nasuwa na myśl, że to małżeństwo i ta tragedia mają ze sobą coś wspólnego?

Barker wzruszył swoimi szerokimi ramionami.

- Nie potrafię powiedzieć, co to oznacza - odparł - ale jeśli chce pan zasugerować, że to mogłoby w jakikolwiek sposób rzucić cień na cześć tej damy. - jego oczy na chwilę zapłonęły, lecz z wyraźnym wysiłkiem zapanował nad swoimi uczuciami - to podążacie niewłaściwym tropem, to wszystko.

- Na razie nie mam do pana więcej pytań - rzekł chłodno MacDonald.

- Jeszcze jedna drobna kwestia - wtrącił Sherlock Holmes. - Kiedy wszedł pan do tego pokoju, na stole paliła się tylko świeca?

- Tak, tak było.

- I to w jej świetle dostrzegł pan, że doszło do jakiejś strasznej tragedii?

- Oczywiście.

- Od razu zadzwonił pan po pomoc?

- Tak.

- I ta pomoc bardzo szybko przybyła?

- W ciągu jakiejś minuty.

- A jednak kiedy tu przybyli, odkryli, że świeca jest zgaszona, a pali się tylko lampa. To wydaje się dość niezwykłe.

Na twarzy Barkera znów pojawił się wyraz niezdecydowania.

- Nie sądzę, żeby to było takie niezwykłe, panie Holmes - odparł po chwili. - Świeca rzucała bardzo słabe światło. Moją pierwszą myślą było to, żeby ten pokój lepiej oświetlić. Na stole stała lampa, więc ją zapaliłem.

- I zdmuchnął pan świecę?

- Tak właśnie zrobiłem.

Holmes nie miał już też pytań. Barker rzucił nam, jak mi się wydawało, dość wyzywające spojrzenie, odwrócił się i wyszedł z pokoju.

Inspektor MacDonald wysłał na górę wiadomość, że będzie chciał porozmawiać z panią Douglas w jej pokoju, odpowiedziała jednak, że spotka się z nami na dole. Do jadalni weszła wysoka piękna kobieta około trzydziestki, niezwykle powściągliwa i opanowana, zupełnie nie pasująca do obrazu tej tragicznej, pogrążonej w rozpaczy postaci, jaką sobie wyobrażałem. Choć jej twarz była blada i zmęczona, jak u kogoś, kto przeżył ogromny szok, zachowywała się spokojnie, a jej piękna kształtna dłoń oparta na krawędzi stołu drżała nie bardziej niż moja. Jej smutne oczy spoglądały na nas po kolei w dziwnie pytający sposób.

- Dowiedzieliście się już czegoś?! - spytała.

Czy to wyobraźnia podpowiedziała mi, że w tym pytaniu pobrzmiewał raczej lęk niż nadzieja?

- Podjęliśmy wszelkie możliwe kroki, pani Douglas - rzekł inspektor. - Może się pani nie obawiać, niczego nie zaniedbamy.

- Nie szczędźcie pieniędzy - powiedziała martwym obojętnym tonem. - Pragnę, by podjęto wszelkie możliwe starania.

- Może mogłaby nam pani powiedzieć coś, co rzuciłoby więcej światła na sprawę?

- Obawiam się, że nie. Ale odpowiem na wszystkie pytania.

- Dowiedzieliśmy się od pana Cecila Barkera, że nie widziała pani. że nie weszła pani do tego pokoju, gdzie wydarzyła się tragedia.

- Nie. Zatrzymał mnie na schodach. Błagał, żebym wróciła do siebie na górę.

- Właśnie. Usłyszała pani strzał i natychmiast zeszła na dół?

- Włożyłam szlafrok i potem zeszłam na dół.

- Jak długo po tym, gdy usłyszała pani strzał, pan Barker zatrzymał panią na schodach?

- To mogło być kilka minut. W takich chwilach człowiek traci poczucie czasu. Zaklinał mnie, żebym tam nie wchodziła. Zapewniał, że nic nie mogę zrobić. Potem pani Allen zaprowadziła mnie na górę. To wszystko było jak jakiś koszmarny sen.

- Czy może nam pani powiedzieć, jak długo pani mąż mógł być na dole, nim usłyszała pani strzał?

- Nie, nie potrafię. Nie słyszałam, jak wyszedł ze swojej garderoby. Co wieczór robił obchód domu, bo obawiał się pożaru. Z tego, co wiem, była to jedyna rzecz, jakiej się lękał.

- Pani Douglas, poznała pani męża w Anglii?

- Tak. Byliśmy małżeństwem od pięciu lat.

- Czy słyszała pani kiedyś, by wspominał o czymś, co wydarzyło się w Ameryce i mogło się wiązać z jakimś niebezpieczeństwem?

Pani Douglas poważnie się zastanowiła, nim udzieliła odpowiedzi.

- Tak - odparła wreszcie. - Zawsze czułam, że wisi nad nim jakieś niebezpieczeństwo. Nie chciał o tym ze mną rozmawiać. Nie dlatego, że mi nie ufał, bo całkowicie sobie ufaliśmy i bardzo się kochaliśmy, lecz dlatego, że pragnął, bym niczym się nie zamartwiała. Sądził, że gdybym wiedziała o wszystkim, dręczyłoby mnie to, więc wolał milczeć.

- Jak się w takim razie pani dowiedziała, że coś mu zagraża?

Twarz pani Douglas na chwilę rozjaśnił uśmiech.

- Czyż mąż jest w stanie nosić w sercu przez całe życie jakiś sekret, tak by kobieta, która go kocha, niczego się nie domyśliła? Wiedziałam o tym, ponieważ nie chciał mówić o niektórych epizodach ze swojego życia w Ameryce. Wiedziałam, bo podejmował pewne środki ostrożności. Domyślałam się ze słów, jakie mu się niekiedy wyrywały, lub ze sposobu, w jaki przyglądał się nieznajomym. Nie miałam żadnych wątpliwości, że miał jakichś potężnych wrogów i był świadom tego, iż są na jego tropie. Zawsze miał się na baczności. Byłam tego pewna do tego stopnia, że przez wiele lat, gdy zjawiał się w domu później niż powinien, byłam kompletnie przerażona.

- Czy mogę spytać - wtrącił Holmes - jakie to słowa przykuły pani uwagę?

- „Dolina strachu” - odparła kobieta. - Takich słów użył, gdy go o to spytałam. „Byłem w Dolinie strachu. I jeszcze się z niej nie wydostałem” - brzmiała odpowiedź. „Czy nigdy nie wydostaniemy się z tej Doliny strachu?” - pytałam go, gdy był poważniejszy i smutniejszy niż zazwyczaj. „Czasami myślę, że nigdy” - odpowiadał.

- Na pewno pytała go pani, co to jest ta Dolina strachu?

- Tak, ale wtedy stawał się bardzo poważny i potrząsał głową: „Wystarczy, że jedno z nas żyje pod presją związanych z niej wspomnień. Niech Bóg broni, by kiedykolwiek spadło to na ciebie!”. To była jakaś prawdziwa dolina, w której kiedyś żył i gdzie przydarzyło mu się coś strasznego. Tego jestem pewna. Nie potrafię jednak powiedzieć niczego więcej.

- I nigdy nie wymieniał żadnych nazwisk?

- Owszem. Po wypadku na polowaniu trzy lata temu miał wysoką gorączkę i majaczył. Pamiętam, że wtedy nieustannie powtarzał jedno nazwisko. Wypowiadał je z gniewem i jakimś przerażeniem. Brzmiało ono McGinty. Mistrz McGinty. Gdy doszedł już do siebie, zapytałam go, kto to McGinty i czyim jest mistrzem. „Nie moim, dzięki Bogu” - odparł ze śmiechem. I to było wszystko, co udało mi się z niego wydobyć. Istnieje jednak jakiś związek pomiędzy mistrzem McGinty’m a Doliną strachu.

- Chciałbym jeszcze o coś zapytać - rzekł inspektor MacDonald. - Poznała pani swego przyszłego męża w pensjonacie w Londynie i zaręczyła się z nim. Czy ze ślubem wiązały się jakieś romantyczne wydarzenia, coś tajemniczego lub ukrytego?

- Tak, to było romantyczne wydarzenie. One są zawsze romantyczne, ale nie było w tym nic tajemniczego.

- Nie było żadnego rywala?

- Nie. Byłam wolna.

- Słyszała pani zapewne, że mężowi zabrano obrączkę. Czy w związku z tym nasuwa się coś pani na myśl? Zakładając, że to jakiś dawny wróg odnalazł go i popełnił tę zbrodnię, jakie miałby powody, by zabierać mu tę obrączkę?

Mógłbym przysiąc, że na ustach kobiety pojawił się ledwo dostrzegalny cień uśmiechu.

- Naprawdę nie potrafię na to odpowiedzieć - odparła. - To z pewnością bardzo niezwykłe.

- Nie będziemy pani dłużej zatrzymywać. Przepraszamy, że musieliśmy panią fatygować w takiej chwili - rzekł inspektor. - Gdy będziemy mieli jeszcze jakieś pytania, wówczas poprosimy panią o chwilę rozmowy.

Pani Douglas wstała, i znów zdałem sobie sprawę z tego, że obrzuca nas szybkim pytającym spojrzeniem, jakby chciała się dowiedzieć: „Jakie wrażenie zrobiło na was to, co powiedziałam?”. Równie dobrze mogłaby zadać to pytanie na głos. Dygnęła lekko i wyszła z pokoju.

- Jest piękną kobietą. Wyjątkowo piękną - rzekł z namysłem MacDonald, gdy drzwi się za nią zamknęły. - Ten Barker na pewno długo tutaj przesiadywał. Jest mężczyzną, który może się podobać kobietom. Przyznaje, że zamordowany był zazdrosny i może sam wie najlepiej, co było tego przyczyną. No i zniknęła obrączka. Trudno jest pominąć ten fakt. Człowiek, który zdziera obrączkę z palca zmarłego. Co pan o tym sądzi, panie Holmes?

Mój przyjaciel siedział z głową opartą na rękach, całkowicie pogrążony w myślach. Teraz wstał i zadzwonił dzwonkiem.

- Ames - powiedział, gdy wszedł kamerdyner. - Gdzie jest teraz pan Cecil Barker?

- Zaraz sprawdzę, sir.

Powrócił po chwili, by oznajmić, że Barker jest w ogrodzie.

- Pamięta pan, Amesie, co miał na nogach pan Barker ubiegłej nocy, gdy przybiegł pan do gabinetu i go tam zastał?

- Tak, panie Holmes. Domowe pantofle. Przyniosłem mu buty, gdy wybierał się na posterunek.

- Gdzie są teraz te pantofle?

- Pod krzesłem w holu.

- Bardzo dobrze, Ames. To bardzo ważne, byśmy się dowiedzieli, które ślady należały do pana Barkera, a które pozostawił ktoś inny.

- Tak, sir. Mogę dodać, że te pantofle były poplamione krwią. Tak samo jak moje własne.

- To dość naturalne, biorąc pod uwagę, w jakim stanie był cały pokój. Bardzo dobrze, Amesie. Jeśli będziemy pana potrzebowali, damy znać dzwonkiem.

Kilka minut później byliśmy z powrotem w gabinecie. Holmes wziął ze sobą pantofle z holu. Jak zauważył Ames, obie podeszwy były ciemne od krwi.

- Dziwne - mruknął Sherlock, skrupulatnie je badając w padającym od okna świetle. -Doprawdy, bardzo dziwne!

Pochylając się tym swoim szybkim kocim ruchem, postawił pantofel na krwawym śladzie na parapecie. Ślad i podeszwa były identyczne. Uśmiechnął się w milczeniu do swych kolegów po fachu.

Inspektora ogarnęło podniecenie. Jego szkocki akcent zagrzechotał niczym kij przeciągany po balustradzie.

- O rany! - zawołał. - Nie ma cienia wątpliwości. Barker sam zostawił ten ślad na oknie. Jest sporo szerszy niż odcisk jakiegokolwiek buta! Mówił pan, że ten człowiek musiał mieć płaskostopie, no i oto mamy wyjaśnienie. Ale o co tu chodzi, panie Holmes. O co tu chodzi?

- Właśnie. O co chodzi? - powtórzył z namysłem mój przyjaciel.

White Mason roześmiał się cicho i zatarł z satysfakcją swoje pulchne dłonie.

- Mówiłem wam, że to twardy orzech do zgryzienia! - zawołał. - I to naprawdę twardy.

Rozdział szósty

Trzech detektywów zajęło się omawianiem szczegółów dotyczących śledztwa, a ja zdecydowałem się powrócić do naszej skromnej kwatery w wiejskiej karczmie. Po drodze postanowiłem pospacerować po tym osobliwym staroświeckim ogrodzie przylegającym do domu. Otaczały go szeregi wiekowych cisów o dziwnych kształtach. Pośrodku znajdował się trawnik ze starym słonecznym zegarem. Całe to miejsce działało tak kojąco i uspokajająco, że ucieszyłem się na myśl, iż przywróci nieco spokoju moim zszarpanym nerwom.

W tej błogiej i cichej atmosferze można było zapomnieć o ponurym gabinecie z ciałem rozciągniętym na podłodze w kałuży krwi lub wyobrazić sobie, że wszystko to było tylko jakimś koszmarnym snem. A jednak gdy przechadzałem się po ogrodzie, próbując ukoić moją duszę łagodnym balsamem tego miejsca, doszło do dziwnego zdarzenia, które znów skierowało moje myśli ku tej tragedii i pozostawiło mroczny ślad w mojej głowie.

Wspominałem już, że ogród otaczały ozdobnie przycięte cisy. W miejscu najbardziej oddalonym od domu drzewa utworzyły bardzo gęsty żywopłot. Po jego drugiej stronie znajdowała się kamienna ławka, ukryta przed wzrokiem kogokolwiek, kto nadchodził tu od strony domu. Kiedy zbliżyłem się do tego miejsca, usłyszałem czyjeś głosy. Niski męski głos wypowiedział jakąś uwagę, na którą odpowiedzią był lekki kobiecy śmiech. Obszedłem skraj żywopłotu i ujrzałem panią Douglas i Barkera, zanim oni zobaczyli mnie. Byłem zszokowany, gdy ujrzałem panią Douglas. W jadalni była skromna i przygaszona. Teraz znikły wszelkie pozory smutku. Była rozradowana, jej oczy lśniły radością, a na twarzy wciąż malowało się rozbawienie po wypowiedzi rzuconej przez jej towarzysza. Pan Barker siedział pochylony do przodu z założonymi rękoma, opierając łokcie na kolanach, a na jego zuchwałej przystojnej twarzy gościł uśmiech. W tej samej chwili dostrzegli moją obecność i znów przybrali poważne maski. Pośpiesznie zamienili kilka słów, po czym Barker wstał i podszedł do mnie.

- Przepraszam, sir - powiedział. - Czy mam przyjemność z doktorem Watsonem?

Skłoniłem się chłodno, co, ośmielę się powiedzieć, doskonale odzwierciedlało wrażenie,

jakie wywarła na mnie ta scena.

- Tak właśnie myśleliśmy, bo jest pan bardzo znany jako przyjaciel pana Sherlocka Holmesa. Mógłby pan porozmawiać chwilę z panią Douglas?

Poszedłem za nim z ponurą miną. Oczyma duszy bardzo wyraźnie ujrzałem ciało z roztrzaskaną głową leżące na podłodze. I oto w kilka godzin po tragedii żona zabitego i najlepszy przyjaciel śmieją się za krzakiem w jego własnym ogrodzie. Z rezerwą przywitałem się z damą. W jadalni przeżywałem jej smutek razem z nią. Teraz odpowiedziałem obojętnym wzrokiem na jej błagalne spojrzenie.

- Boję się, że uzna mnie pan za gruboskórną i nieczułą - powiedziała.

Wzruszyłem ramionami.

- To nie moja sprawa - odparłem.

- Może pewnego dnia oceni mnie pan sprawiedliwiej. Gdyby tylko zdawał pan sobie sprawę.

- Nie ma takiej potrzeby, by doktor Watson zdawał sobie z tego sprawę - rzekł szybko Barker. - Jak sam powiedział, to nie jego sprawa.

- Tak powiedziałem - odparłem. - A więc proszę mi wybaczyć, ale pragnę kontynuować mój spacer.

- Niech pan chwileczkę zaczeka, doktorze Watson - krzyknęła błagalnym tonem kobieta. - Chcę zadać panu pytanie, na które tylko pan potrafi odpowiedzieć, a to może być dla mnie bardzo ważne. Zna pan swego przyjaciela pana Sherlocka Holmesa i jego relacje z policją lepiej niż ktokolwiek inny. Zakładając, że przedstawiono mu poufnie jakąś sprawę, czy uzna za konieczne przekazać to policji?

- Tak, tak - podchwycił z zapałem Barker. - Pan Holmes działa samodzielnie czy współpracuje z przedstawicielami prawa?

- Nie sądzę, żebym był upoważniony rozmawiać o takich rzeczach.

- Błagam. Zaklinam pana, doktorze! Zapewniam, że bardzo by nam. mnie pan pomógł, gdyby udzielił jakiejkolwiek wskazówki.

W glosie kobiety brzmiała taka szczerość, że na chwilę zapomniałem o jej beztrosce i zapragnąłem spełnić jej życzenie.

- Pan Holmes jest niezależnym detektywem - powiedziałem. - Jest sam sobie panem i działa tak, jak podpowiada mu jego własne sumienie. Z drugiej strony jest lojalny wobec policjantów i nie zatai przed nimi niczego, co mogłoby im pomóc w prowadzonym śledztwie. Więcej niczego nie mogę powiedzieć. Jeśli zależy pani na dokładniejszych informacjach, proszę zwrócić się do samego Holmesa.

Wypowiedziawszy te słowa, uniosłem kapelusz i poszedłem swoją drogą, pozostawiając ich w kryjówce za żywopłotem. Gdy dotarłem do jego najdalszego krańca, obejrzałem się. Wciąż byli pogrążeni w poważnej rozmowie, a rzucane w moim kierunku spojrzenia zdradzały, że dyskutowali nad tym, co im powiedziałem.

- Nie życzę sobie, aby mi się zwierzali - rzekł Holmes, gdy opowiedziałem mu, co się wydarzyło. Spędził całe popołudnie we dworze ze swymi kolegami po fachu. Wrócił około piątej, głodny jak wilk, więc zamówiłem mu porządny posiłek. - Żadnych zwierzeń, Watsonie. Będzie wyjątkowo niezręcznie, gdy dojdzie do aresztowania za morderstwo z premedytacją.

- Myślisz, że do tego dojdzie?

Był w wyjątkowo radosnym i beztroskim humorze.

- Mój drogi Watsonie, kiedy skończę to czwarte jajko, przedstawię ci całą sytuację.

Nie twierdzę, że do końca zgłębiliśmy tę sprawę, bo daleko nam do tego, ale gdy już znajdziemy ten brakujący ciężarek.

- Ciężarek?!

- Watsonie! Czy nie rozumiesz jeszcze, że cała ta sprawa kręci się wokół zaginionego ciężarka? No, nie martw się. Mówiąc między nami, nie sądzę, żeby inspektor Mac czy ten wspaniały miejscowy detektyw rozumieli, jak ogromne znaczenie ma zniknięcie tego jednego ciężarka! Jeden ciężarek! Wyobraź sobie atletę z jednym ciężarkiem. Pomyśl o ryzyku skrzywienia kręgosłupa. To szokujące, Watsonie, szokujące!

Siedział z ustami pełnymi jedzenia, a jego oczy błyszczały, gdy obserwował moje intelektualne katusze. Sam widok tego, z jakim apetytem pochłaniał swój posiłek, był dla mnie gwarancją sukcesu. Bardzo dobrze pamiętałem te dni i noce, jakie spędzał, nie myśląc nawet o jedzeniu, gdy jego umysł zmagał się z jakimś problemem, a szczupłe rysy wyostrzały się jeszcze bardziej przy tej umysłowej koncentracji. W końcu zapalił fajkę i, usiadłszy w niszy kominka starej wiejskiej karczmy, zaczął powoli i chaotycznie opowiadać o sprawie, zachowując się raczej jak człowiek, który myśli na głos, niż ktoś, kto wygłasza przemyślaną opinię.

- Kłamstwo, Watsonie. Wielkie, kompletne, wierutne, absolutne kłamstwo. Z tym właśnie mamy do czynienia od samego początku! To nasz punkt wyjścia. Cała historia opowiedziana nam przez Barkera jest jednym wielkim kłamstwem. Jednak pani Douglas potwierdza jego historię, a to oznacza, że ona również kłamie. Oboje kłamią i współdziałają ze sobą. Tak więc teraz wyraźnie rysuje się przed nami problem. Dlaczego kłamią, i jaka jest prawda, którą tak bardzo usiłują ukryć? Spróbujmy, Watsonie, we dwóch. Czy uda nam się

przejrzeć ich kłamstwa i odtworzyć fakty?

Skąd wiem, że kłamią? Bo to wszystko niezręczne wymysły, które po prostu nie mogą być prawdą. Zastanów się tylko! Według historii, jaką nam opowiedzieli, zabójca miał niecałą minutę od popełnienia morderstwa na zdjęcie z palca ofiary obrączki, która była poniżej innego pierścienia, ponowne założenie pierścienia (czyli coś, czego z pewnością nigdy by nie zrobił) i zostawienie tej dziwacznej kartki przy zwłokach. Uważam, że było to w oczywisty sposób niemożliwe. Możesz twierdzić, Watsonie, choć za bardzo szanuję twój trzeźwy osąd, by pomyśleć, że będziesz przy tym obstawał, iż pierścień został zdjęty z palca, zanim mężczyzna został zabity. Fakt, że świeca paliła się tylko przez krótką chwilę, wskazuje, iż nie doszło pomiędzy nimi do dłuższej rozmowy. Czy Douglas, o którego nieustraszoności tyle słyszeliśmy, oddałby tak szybko i bez sprzeciwu swoją obrączkę? I czy w ogóle możemy zakładać, że by ją oddał? Nie, nie, Watsonie. Zabójca był przez jakiś czas sam na sam ze zmarłym, a wtedy paliła się już lampa. Co do tego nie mam żadnych wątpliwości.

Jednak najwyraźniej przyczyną zgonu był strzał ze śrutówki. A to oznacza, że musiał paść nieco wcześniej, niż nam się to wmawia. W tej kwestii jednak nie ma miejsca na pomyłkę. Mamy więc do czynienia ze świadomą współpracą tych dwojga ludzi, którzy słyszeli strzał: Barkera i żony Douglasa. Potrafię oprócz tego wykazać, że ten krwawy ślad na parapecie pozostawił Barker z rozmysłem, aby sprowadzić policję na fałszywy trop. Zgodzisz się ze mną zapewne, że kolejne fakty w tej sprawie coraz bardziej go obciążają.

Teraz musimy się zastanowić, o której godzinie faktycznie doszło do morderstwa. Do wpół do jedenastej po domu kręcili się służący, na pewno więc nie zostało popełnione wcześniej. Za piętnaście jedenasta wszyscy udali się do swoich pokoi z wyjątkiem Amesa, który był w spiżarni. Po tym, jak opuściłeś nas dzisiaj po południu, przeprowadziłem kilka eksperymentów. MacDonald narobił hałasu w gabinecie, a ja byłem wówczas w spiżarni i przekonałem się, że gdy wszystkie drzwi są pozamykane, rzeczywiście niczego nie słychać.

Jeśli chodzi o pokój gospodyni, sprawa wygląda inaczej. Nie jest położony aż tak daleko w korytarzu, i stamtąd można usłyszeć niewyraźne dźwięki, gdy ktoś prowadzi bardzo głośną rozmowę. Wystrzał ze śrutówki jest stłumiony, kiedy strzela się z bardzo bliskiej odległości, tak jak niewątpliwie miało to miejsce w naszym przypadku. Hałas nie mógł być zbyt głośny, jednak w nocnej ciszy można było bez problemu go usłyszeć w pokoju pani Allen. Gospodyni wspominała nam, że jest przygłucha, niemniej przyznała, że słyszała jakby trzaśnięcie drzwi pół godziny przed wszczęciem alarmu, czyli za piętnaście jedenasta. Nie mam wątpliwości, że był to właśnie strzał i w rzeczywistości to wtedy doszło do morderstwa.

Jeśli tak jest w istocie, to musimy teraz ustalić, co Barker i pani Douglas - zakładając, że to nie oni są mordercami - mogli robić od za piętnaście jedenasta, gdy odgłos wystrzału sprowadził ich na dół, do kwadrans po jedenastej, gdy dali sygnał dzwonkiem i przywołali służących. Co robili i dlaczego od razu nie wszczęli alarmu? Nad tym musimy się teraz zastanowić. A gdy już uda nam się znaleźć odpowiedź na to pytanie, z całą pewnością poczynimy postępy na drodze do rozwiązania naszej zagadki.

- Jestem przekonany, że tych dwoje działa w porozumieniu - powiedziałem. - Pani Douglas jest istotą bezduszną, skoro śmiała się z jakiegoś żartu zaledwie w kilka godzin po tak tragicznej śmierci jej męża.

- Masz rację. Nawet jej własna relacja o tym, co się wydarzyło, sprawiła bardzo niekorzystne wrażenie. Wiesz, Watsonie, że nie przepadam zbytnio za kobietami, ale nie spotkałem jeszcze takiej, która nie pobiegłaby do zwłok męża tylko dlatego, że powstrzymały ją czyjeś słowa. Gdybym kiedykolwiek się ożenił, Watsonie, to mam nadzieję, że wzbudzę w mojej żonie choć tyle uczucia, że nie pozwoli się odprowadzić do pokoju przez gospodynię, gdy moje ciało będzie leżało na podłodze kilka metrów od niej. Kiepsko to wyreżyserowali, bo nawet najgorszy śledczy musi zauważyć brak kobiecych lamentów, tak normalnych w podobnych sytuacjach. Nawet gdyby w tej sprawie nie było żadnych innych wątpliwości, sam ten incydent nasunąłby mi na myśl jakiś zaplanowany spisek.

- A więc jesteś przekonany, że to Barker i pani Douglas są mordercami?

- Twoje pytania są przeraźliwie bezpośrednie, Watsonie - rzekł Holmes, wskazując na mnie swoją fajką. - Trafiają we mnie niczym kule. Jeślibyś mnie spytał o to, czy pani Douglas i Barker znają prawdę i współdziałają ze sobą, by ją ukryć, mógłbym z pełnym przekonaniem udzielić ci twierdzącej odpowiedzi. Jestem pewien, że tak. Ale jeśli chodzi o twój zarzut morderstwa, to sprawa nie jest już taka prosta. Zastanówmy się przez chwilę nad trudnościami, które stoją nam na drodze. Załóżmy, że tę parę połączyła grzeszna miłość i zapragnęli pozbyć się mężczyzny, który stał pomiędzy nimi. To dość ryzykowne założenie, bo moje dyskretne pytania kierowane do służących i innych ludzi w żaden sposób go nie potwierdziły. Wręcz przeciwnie, wiele przemawia za tym, że państwo Douglas byli do siebie bardzo przywiązani.

- Jestem pewien, że to nie może być prawdą - odparłem, wciąż mając świeżo w pamięci

tę piękną uśmiechniętą twarz w ogrodzie.

- Cóż, przynajmniej sprawiali takie wrażenie. Załóżmy jednak, że Barker i pani Douglas stanowią niezwykle przebiegłą parę, której udało się wszystkich oszukać i uknuć spisek, by zamordować jej męża. Tak się składa, że nad panem Douglasem wisi jakieś niebezpieczeństwo.

- Na potwierdzenie tego mamy tylko ich słowa.

Holmes wyglądał na zamyślonego.

- Rozumiem, Watsonie. Przedstawiasz mi zarys teorii, według której wszystko, co mówią, od samego początku jest kłamstwem. Według ciebie nigdy nie było żadnego ukrytego zagrożenia, żadnego tajnego stowarzyszenia, Doliny strachu czy jakiegoś mistrza McCośtam. To dość duże uogólnienie. Zobaczmy, dokąd nas to zaprowadzi. Wymyślają historię, która mogłaby wyjaśnić zbrodnię. Chcą ją uwiarygodnić, porzucając w parku rower na dowód istnienia kogoś z zewnątrz. O tym samym ma świadczyć plama na parapecie, podobno jak i karteczka znaleziona obok ciała, która mogła zostać sfabrykowana w domu. Wszystko to pasuje do twojej hipotezy, Watsonie. Teraz jednak natrafiamy na paskudne kanciaste elementy tej układanki, które nie chcą wskoczyć na swoje miejsca. Dlaczego ze wszystkich możliwych rodzajów broni użyto przyciętej śrutówki, i to w dodatku amerykańskiej? Jak mogli być tacy pewni, że huk wystrzału nie sprowadzi do gabinetu kogoś, kto ich nakryje? Wtedy zdaliby się na czysty przypadek. Bo przecież to był czysty przypadek, że pani Allen nie poszła sprawdzić tego trzaśnięcia drzwiami. Czemu ta twoja para winowajców, Watsonie, miałaby się tak bez potrzeby narażać?

- Muszę przyznać, że nie potrafię tego wyjaśnić.

- Poza tym jeśli kobieta i jej kochanek spiskują, by zamordować męża, czemu mieliby to ostentacyjnie rozgłaszać, zdejmując mu po śmierci obrączkę? Czy wydaje ci się to prawdopodobne, Watsonie?

- Nie, bynajmniej.

- A z kolei gdyby przyszło ci na myśl zostawić rower schowany gdzieś na zewnątrz, to czy natychmiast nie zrezygnowałbyś z tego zamiaru? Przecież nawet najbardziej tępy detektyw na świecie od razu by się zorientował, że zrobiono to dla zmyłki, ponieważ rower jest bardzo przydatny zbiegowi podczas ucieczki.

- Nie mam żadnego wytłumaczenia.

- A jednak nie może mieć miejsce kombinacja zdarzeń, której ludzki umysł nie jest w stanie wytłumaczyć. Pozwól, że wskażę ci możliwe rozwiązanie. Potraktujmy to po prostu jako ćwiczenie intelektualne, zupełnie abstrahując od tego, czy jest to prawdą, czy nie. Przyznaję, że to tylko moje wyobrażenia, lecz z drugiej strony jakże często wyobraźnia jest matką prawdy.

Załóżmy, że Douglas miał jakiś wstydliwy i ponury sekret, który sprowadza do niego mściciela, osobę z zewnątrz. Z jakiegoś powodu, którego, przyznaję, wciąż nie jestem w stanie wytłumaczyć, ten mściciel zabrał obrączkę zmarłego. Zemsta może sięgać czasów pierwszego małżeństwa Douglasa, a obrączkę zabrano z jakiegoś powodu, związanego z tym samym okresem.

Zanim morderca uciekł, Barker i pani Douglas wbiegli do pokoju. Zabójca przekonał ich, że jakiekolwiek próby aresztowania go doprowadzą do wyjawienia pewnego haniebnego wydarzenia. Dali się przekonać i woleli puścić go wolno. Prawdopodobnie opuścili w tym celu most zwodzony, co można zrobić bezgłośnie, a następnie znów go podnieśli. Z jakiegoś powodu morderca doszedł do wniosku, że będzie bezpieczniejszy, poruszając się pieszo, a nie na rowerze. Dlatego pozostawił swój pojazd w miejscu, gdzie nikt by go nie znalazł, póki sam nie ucieknie. Jak do tej pory wszystko, o czym powiedzieliśmy, byłoby możliwe, prawda?

- Tak, bez wątpienia - odparłem dość powściągliwie.

- Musimy pamiętać, Watsonie, że cokolwiek się wydarzyło, z całą pewnością było to coś bardzo niezwykłego. Rozwińmy nasze hipotetyczne wydarzenie. Po ucieczce mordercy para, niekoniecznie para winowajców, zdaje sobie sprawę, że znaleźli się w sytuacji, w której trudno będzie im udowodnić, że ani sami nie popełnili tej zbrodni, ani nie byli w nią zamieszani. Spróbowali szybko i dość niezgrabnie poradzić sobie z tym problemem. Barker zrobił krwawy ślad na parapecie swoim pantoflem, aby zasugerować, w jaki sposób morderca się wydostał. Oczywiście, obydwoje musieli słyszeć wystrzał, więc wszczęli alarm, dokładnie tak, jak by to normalnie zrobili, jednak dopiero dobre pół godziny po całym wydarzeniu.

- A jak zamierzasz to wszystko udowodnić?

- Jeśli w sprawę zamieszany jest człowiek z zewnątrz, można go wyśledzić i aresztować. To byłby najskuteczniejszy ze wszelkich możliwych dowodów. Jednak jeśli nie. Hm, nie wyczerpałem jeszcze bynajmniej wszystkich zdolności mojego umysłu. Sądzę, że samotne spędzenie wieczoru w tym gabinecie mogłoby nam bardzo pomóc.

- Wieczór w samotności!

- Teraz zamierzam tam się udać. Zorganizowałem to z naszym szacownym Amesem, który bynajmniej nie pała sympatią do Barkera. Posiedzę w tym pokoju, może jego atmosfera natchnie mnie jakimś pomysłem. Wierzę w genius loci. Uśmiechasz się, mój przyjacielu? Zobaczymy. A propos, wziąłeś ze sobą ten swój wielki parasol?

- Mam go tutaj.

- Chciałbym go pożyczyć, pozwolisz?

- Naturalnie. Ale cóż za beznadziejna broń! Jeśli natrafisz na jakieś niebezpieczeństwo.

- To nic poważnego, mój drogi Watsonie. W przeciwnym razie z całą pewnością poprosiłbym cię o pomoc. Wezmę jednak ten parasol. Poczekam już tylko na powrót naszych kolegów z Tunbridge Wells, gdzie właśnie próbują wytropić właściciela znalezionego roweru.

Nim inspektor MacDonald i White Mason powrócili ze swej wyprawy, zapadł zmierzch. Zjawili się w szampańskim nastroju, mówiąc o ogromnym postępie w śledztwie.

- Panowie, muszę przyznać, że miałem pewne wątpliwości, czy faktycznie był w to zamieszany ktoś z zewnątrz - rzekł MacDonald. - Ale wszystko się potwierdziło. Udało nam się zidentyfikować ten rower, i mamy rysopis naszego poszukiwanego. A to ogromny krok naprzód.

- Brzmi jak początek końca - rzekł Holmes. - Gratuluję panom z całego serca.

- Faktem jest, że pan Douglas wydawał się zaniepokojony po powrocie z Tunbridge Wells. W takim razie to tam zdał sobie sprawę z jakiegoś niebezpieczeństwa. Było więc jasne, że nasz podejrzany przyjechał tu rowerem właśnie z Tunbridge Wells. Wzięliśmy rower ze sobą i pokazywaliśmy go w różnych hotelach. Kierownik Eagle Commercial od razu go rozpoznał. Twierdził, że należał do człowieka o nazwisku Hargrave, który dwa dni wcześniej wynajął u nich pokój. Jego bagaż składał się z roweru i niewielkiej torby podróżnej. Meldując się, powiedział, że przybywa z Londynu, adresu jednak nie podał. Torba została wykonana w Londynie, jej zawartość była brytyjskiej produkcji, jednak sam Hargrave bez wątpienia był Amerykaninem.

- Proszę, proszę - rzekł radośnie Holmes. - Naprawdę wykonaliście, panowie, kawał dobrej roboty, kiedy ja tu siedziałem, snując teorie z moim przyjacielem. To dla mnie lekcja praktyczności, panie Mac.

- Tak, panie Holmes, żeby pan wiedział - rzekł z satysfakcją inspektor.

- Ale to wszystko może pasować do twoich teorii - zauważyłem.

- Może tak, a może nie. Posłuchajmy najpierw, jak zakończyła się ta wyprawa. Panie Mac, nie było tam nic, co pozwoliłoby zidentyfikować tego człowieka?

- Tak niewiele, że było jasnym, iż bardzo się starał być niezauważalnym. Nie było żadnych dokumentów ani listów, żadnych inicjałów na odzieży. Na stole w jego sypialni leżała mapa rowerowa hrabstwa. Wczoraj rano po śniadaniu opuścił hotel i wyruszył gdzieś na rowerze, a później już o nim nie słyszano aż do chwili, gdy się pojawiliśmy.

- To właśnie nie daje mi spokoju, panie Holmes - rzekł White Mason. - Gdyby ten człowiek nie chciał wzbudzać żadnych podejrzeń, to powinien był chyba wrócić i pozostać przez jakiś czas w tym hotelu, udając zwykłego turystę. Musiał zdawać sobie sprawę z tego, że kierownik hotelu powiadomi policję i że jego zniknięcie zostanie powiązane z dokonanym morderstwem.

- Tak, ma pan rację. Jednak jak na razie wszystko wskazuje na to, że nie jest głupi, bo do tej pory nie został pojmany. A jego rysopis? Jak wygląda?

MacDonald wyciągnął swój notes.

- Zapisaliśmy wszystko, co obsługa hotelu była w stanie powiedzieć o jego wyglądzie zewnętrznym. Nie zwrócili na niego szczególnej uwagi. Zeznania portiera, recepcjonisty i pokojówki raczej się zgadzają. Miał około pięciu stóp i dziewięciu cali wzrostu. Był w wieku mniej więcej pięćdziesięciu lat. Jego włosy i wąsy były lekko przyprószone siwizną. Miał orli nos i twarz, którą wszyscy określili jako okrutną i odpychającą.

- Poza tym ostatnim określeniem mógłby to być niemal opis samego Douglasa - rzekł Holmes. - Był tuż po pięćdziesiątce, miał posiwiałe włosy i wąsy, a wzrost też się mniej więcej zgadza. Dowiedzieliście się czegoś jeszcze?

- Ubrany był w ciężki szary garnitur, krótki żółty płaszcz oraz wełnianą czapkę.

- A co ze śrutówką?

- Mierzy niecałe dwie stopy. Bez problemu zmieściłaby się w tej jego torbie. Mógł ją wnieść do środka pod płaszczem, nie wzbudzając żadnych podejrzeń.

- Sądzicie, panowie, że ma to związek z naszą sprawą?

- Panie Holmes - rzekł MacDonald - dopiero gdy złapiemy naszego uciekiniera, będziemy mogli lepiej to ocenić. W ciągu pięciu minut po otrzymaniu rysopisu rozesłałem telegramy. Zrobiliśmy ogromny krok naprzód. Wiemy, że jakiś Amerykanin o imieniu Hargrave przybył dwa dni temu do Tunbridge Wells. Miał ze sobą rower i torbę podróżną. W torbie była śrutówka z odpiłowaną lufą, przyjechał więc z zamiarem popełnienia zbrodni. Wczoraj rano wyjechał na rowerze z Tunbridge Wells ze śrutówką ukrytą pod płaszczem. Z tego, co wiemy, nikt go nie widział, jak tu przyjechał. Jednak żeby dotrzeć do bramy parku, nie musiał przejeżdżać przez wioskę, a drogą jeździ wielu rowerzystów. Pewnie od razu ukrył swój rower w zaroślach wawrzynu, gdzie go później znaleziono, i tam też się przyczaił, obserwując dom i czekając, aż pan Douglas wyjdzie. Śrutówka to dość dziwna broń, by strzelać z niej wewnątrz domu, ale nasz przybysz planował użyć jej na zewnątrz. Zaletą takiej broni jest to, że nie można z niej chybić, a ponieważ są to okolice łowieckie, nikt nie zwróciłby szczególnej uwagi na odgłos wystrzału.

- Brzmi to przekonująco - rzekł Holmes.

- Ale pan Douglas się nie pojawił. I co wtedy zrobił morderca? Zostawił swój rower i o zmierzchu zbliżył się do domu. Most zwodzony był opuszczony, nikogo w pobliżu nie było. Skorzystał z tej okazji, na wszelki wypadek przygotował wymówkę, gdyby kogoś spotkał. Szczęśliwie, na nikogo się nie natknął. Wślizgnął się do pierwszego z rzędu pokoju i ukrył się za zasłoną. Stamtąd dostrzegł, jak podnoszono most zwodzony, i już wiedział, że jedyna droga ucieczki wiedzie przez fosę. Kwadrans po jedenastej pan Douglas wszedł do pokoju podczas swego codziennego obchodu domu. Zabójca zastrzelił go i uciekł, tak jak sobie zaplanował. Zdawał sobie sprawę, że ludzie z hotelu rozpoznają rower, który może być poszlaką. Zostawił go więc w zaroślach i udał się do Londynu lub do jakiejś bezpiecznej kryjówki, którą wcześniej sobie zapewnił. I co pan o tym sądzi, panie Holmes?

- Panie Mac, bardzo zgrabnie i przejrzyście przedstawił pan i wytłumaczył całe zdarzenie. Ja natomiast obstaję przy tym, że zbrodnię popełniono pół godziny wcześniej, niż nam o tym doniesiono, że pani Douglas i Barker wspólnie spiskują, żeby coś ukryć, i dopomogli mordercy w ucieczce, fabrykując dowody mające świadczyć o tym, że wydostał się przez okno, choć najprawdopodobniej to oni sami umożliwili mu wyjście, opuszczając most. Tak ja to widzę.

Dwóch detektywów potrząsnęło głowami.

- Panie Holmes, jeśliby miało być to prawdą, to z jednej tajemnicy wpadamy w kolejną -rzekł inspektor z Londynu.

- I to pod pewnymi względami gorszą - dodał White Mason. - Pani Douglas nigdy w życiu nie była w Ameryce. Co mogłoby ją łączyć z amerykańskim zabójcą, i dlaczego miałaby go ukrywać?

- Przyznaję, że są pewne trudności - rzekł Holmes. - Zamierzam dziś w nocy przeprowadzić niewielkie śledztwo, które może wniesie coś nowego do sprawy.

- Czy potrzebuje pan pomocy, sir?

- Nie, nie! Moje potrzeby są niewielkie: ciemność i parasol doktora Watsona. A nasz wierny Ames niewątpliwie zatroszczy się o mnie. Moje rozważania powracają ciągle do tego samego pytania: jak sportowiec wyrabia swoje mięśnie przy pomocy tylko jednego ciężarka?

Była już późna noc, gdy Holmes powrócił ze swej samotnej wyprawy. Sypialiśmy w pokoju, w którym stało podwójne łóżko, bo tylko takie warunki była w stanie nam zapewnić mała wiejska gospoda. Spałem już, ale się obudziłem, gdy usłyszałem kroki mojego przyjaciela.

- No i co, Holmesie? - wymamrotałem. - Dowiedziałeś się czegoś?

Stał przy mnie w milczeniu, trzymając w dłoni świecę. W odpowiedzi jego wysoka szczupła sylwetka pochyliła się ku mnie.

- Posłuchaj, Watsonie - szepnął. - Czy bałbyś się spać w jednym pokoju z lunatykiem? Człowiekiem, któremu rozmięka mózg? Szaleńcem, który stracił kontrolę nad własnym umysłem?

- Absolutnie nie - odrzekłem, zdumiony.

- To dobrze - odparł i tej nocy nie wypowiedział już ani słowa.

Rozdział siódmy

Następnego ranka po śniadaniu zastaliśmy inspektora MacDonalda i White’a Masona w niewielkim gabinecie miejscowego sierżanta policji, pogrążonych w rozmowie. Dyskutowali o sprawie, którą się zajmowaliśmy. Na stole przed nimi leżała sterta listów i telegramów, które starannie sortowali i katalogowali. Trzy odłożyli na bok.

- Wciąż jesteście, panowie, na tropie tego nieuchwytnego rowerzysty? - spytał wesoło Holmes. - Jakie są najświeższe wieści o tym łotrze?

MacDonald z żałosną miną wskazał na stertę korespondencji.

- Doniesiono nam, że w tej chwili przebywa w Leicester, w Nottingham, w Southampton, w Derby, w East Ham, w Richmond i w czternastu innych miejscach. W trzech z tych miejsc, czyli w East Ham, Leicester i Liverpoolu, postawiono tym ludziom zarzuty i nawet ich aresztowano. Wygląda na to, że w całym kraju roi się od zbiegów w żółtych płaszczach.

- Ojej - rzekł współczująco Holmes. - A teraz, panie Mac i panie Mason, chciałbym udzielić panom pewnej rady. Gdy zaangażowałem się w tę sprawę, ustaliłem z wami, jak bez wątpienia pamiętacie, że nie będę wam przedstawiał na wpół dowiedzionych teorii, lecz zachowam swe przemyślenia dla siebie i będę nadal nad nimi pracował, dopóki się nie upewnię co do ich słuszności. Z tego właśnie powodu nie powiem panom teraz wszystkiego, co chodzi mi po głowie. Z drugiej strony obiecałem, że będę wobec was uczciwy, więc nie mogę pozwolić wam choć przez chwilę marnować czas i energię. I oto moja rada, którą można zawrzeć w trzech słowach: zostawcie ten problem.

MacDonald i White Mason wpatrywali się, zaskoczeni, w swojego słynnego kolegę po fachu.

- Według pana, jest to beznadziejne?! - wykrztusił inspektor.

- Uważam, że wasz pogląd na sprawę nie rokuje żadnych nadziei. Nie sądzę natomiast, by dotarcie do prawdy było sprawą beznadziejną.

- Ale ten rowerzysta. On nie jest jakimś wymysłem. Mamy jego rysopis, wiemy, jaki był jego bagaż i że miał rower. Ten człowiek musi gdzieś być. Dlaczego nie mielibyśmy go złapać?

- Owszem, bez wątpienia gdzieś jest i bez wątpienia go złapiemy, nie chciałbym jednak, byście marnowali swoją energię w East Ham czy w Liverpoolu. Jestem pewien, że możemy

rozstrzygnąć problem, idąc na skróty.

- Coś pan przed nami ukrywa, panie Holmes? To nieuczciwe. - Inspektor był najwyraźniej poirytowany.

- Zna pan moje metody pracy, panie Mac. Już niedługo wszystko opowiem. Chciałbym tylko sprawdzić pewne szczegóły, uczynię to bez problemu, a potem pożegnam się z panami i wrócę do Londynu, przekazując im wyniki mojej pracy. Zbyt wiele panom zawdzięczam, by postąpić inaczej, bo w całej mojej karierze nie przypominam sobie dziwniejszej i ciekawszej sprawy.

- To mnie przerasta, panie Holmes. Widzieliśmy się z panem wczoraj wieczorem, gdy wróciliśmy z Tunbridge Wells, i zgodził się pan z naszym tokiem rozumowania. Co takiego się wydarzyło, że całkowicie zmienił pan pogląd na sprawę?

- Spędziłem w nocy kilka godzin we dworze.

- No dobrze. I co się tam wydarzyło?

- Mogę tylko bardzo ogólnie odpowiedzieć na to pytanie. A nawiasem mówiąc, przeczytałem krótką, lecz bardzo ciekawą historię tego starego budynku. Można ją nabyć za jednego pensa w miejscowym sklepie tytoniowym.

Mówiąc to, Holmes wyciągnął z kieszeni kamizelki niewielką broszurę, ozdobioną prymitywnym drzeworytem starego dworu.

- Mój drogi panie Mac, to naprawdę dodaje smaku śledztwu, gdy wczuwamy się w historyczną atmosferę naszego otoczenia. Niech pan tak na mnie nie patrzy. Zapewniam pana, że nawet tak skromna relacja jak ta sprawia, iż w umyśle pojawia się pewna wizja przeszłości. Proszę przez chwilę posłuchać: „Wzniesiony w piątym roku panowania Jakuba I i usytuowany w miejscu, w którym kiedyś stał znacznie starszy budynek, dwór Birlstone stanowi jeden z najpiękniejszych przykładów otoczonej fosą jakobickiej rezydencji, jaki zachował się do naszych czasów.”.

- Niech pan nie robi z nas głupców, panie Holmes!

- Hola, hola, panie Mac. To pierwsza oznaka nerwowości, jaką u pana zauważyłem. Skoro ma pan w tej kwestii tak zdecydowany pogląd, nie będę czytał całego tekstu. A jest tu wzmianka o przejęciu dworu przez pułkownika ze stronnictwa parlamentarzystów w 1644 roku, o tym, że Karol ukrywał się tu przez kilka dni podczas wojny domowej, a wreszcie o wizycie Jerzego II. Zgodzi się pan ze mną, że ten stary dom nasuwa pewne ciekawe skojarzenia.

- Nie wątpię, panie Holmes. Ale to nie nasza sprawa.

- Doprawdy? Rzeczywiście? Szerokie horyzonty, mój drogi panie Mac, to podstawa w naszym zawodzie. Wzajemne powiązania różnych idei i niebezpośrednie zastosowanie wiedzy często okazują się niezwykle korzystne. Proszę przyjąć te uwagi od zwykłego amatora, ale starszego i bardziej doświadczonego.

- Ma pan rację - rzekł szczerze detektyw. - I muszę przyznać, że trafia pan w sedno. Jednak robi to niezwykle okrężną drogą.

- Dobrze, zostawię historię i przejdę do współczesności. Jak już mówiłem, wczoraj w nocy udałem się do dworu. Nie spotkałem ani Barkera, ani pani Douglas. Nie chciałem im przeszkadzać, z przyjemnością jednak dowiedziałem się, że pani domu nie jest pogrążona w rozpaczy, że zjadła smaczną kolację. Złożyłem wizytę naszemu dobremu Amesowi, wymieniliśmy z nim grzeczności, zgodził się, bym spędził jakiś czas samotnie w znanym panom gabinecie i obiecał nikomu o tym nie wspominać.

- Co takiego?! Sam ze zwłokami? - zawołałem.

- Nie, nie. Wszystko zostało uporządkowane. Dał pan na to swoją zgodę, panie Mac, jak mnie powiedziano. Spędziłem w gabinecie bardzo pouczający kwadrans.

- Co pan tam robił?

- To nie tajemnica. Szukałem brakującego ciężarka. Od samego początku miał on dla mnie najistotniejsze znaczenie. No i go znalazłem.

- Gdzie?

- Ha, tu dochodzimy do granicy niewyjaśnionego. Pozwólcie mi, panowie, zrobić jeszcze jeden krok, jeden niewielki krok, a obiecuję, że podzielę się z wami całą mą wiedzą.

- Zgodziliśmy się na to, że pracuje pan na własnych warunkach, więc musimy na to przystać - rzekł inspektor. - Ale powiedział pan, żebyśmy zostawili tę sprawę. Dlaczego?

- Z tego prostego powodu, mój drogi panie Mac, że nie macie, panowie, zielonego pojęcia o tym, nad czym pracujecie.

- Badamy okoliczności śmierci pana Johna Douglasa z dworu Birlstone!

- Tak, tak. Niewątpliwie. Jednak nie fatygujcie się śledzeniem tego tajemniczego dżentelmena na rowerze. Zapewniam was, panowie, że w niczym wam to nie pomoże.

- To co nam pan sugeruje?

- Powiem wam, co powinniście zrobić, oczywiście, o ile zechcecie tak postąpić.

- Nieraz się przekonałem, że pana niecodzienne postępowanie miało jakieś uzasadnienie. Uczynię tak, jak mi pan powie.

- A pan, panie Mason?

Wiejski detektyw spoglądał bezradnie to na jednego, to na drugiego. Metody Holmesa były dla niego nowością.

- Cóż, skoro inspektor na to przystał, to ja postąpię tak samo - powiedział wreszcie.

- Doskonale - rzekł Holmes. - W takim razie zaproponuję panom przyjemny miły spacer po okolicy. Słyszałem, że widok z Birlstone Ridge na Weald jest doprawdy przepiękny. Możecie też zjeść lunch w jakiejś miłej oberży. Niestety, nie znam tych stron, więc nie mogę panom żadnej polecić. Wieczorem, zmęczeni, ale szczęśliwi.

- Proszę pana, to już przekracza wszelkie granice - krzyknął gniewnie MacDonald, zrywając się z miejsca.

- No cóż, możecie spędzić ten dzień tak, jak sobie życzycie - rzekł Holmes, klepiąc go wesoło po ramieniu. - Róbcie, co chcecie, i idźcie sobie tam, gdzie macie ochotę, ale wróćcie tutaj do mnie przed zmierzchem. Tylko przyjdźcie koniecznie. Koniecznie, panie Mac.

- To już brzmi rozsądniej.

- Dobrze wam radzę, ale nie będę się przy tym upierał, o ile zjawicie się tutaj, gdy będę was potrzebował. Jednak teraz, zanim się rozstaniemy, chciałbym, by napisał pan wiadomość dla pana Barkera.

- Jaką wiadomość?

- Jeśli pan pozwoli, mogę ją panu podyktować. Jest pan gotów?

Mój drogi Panie, doszedłem do wniosku, że naszym obowiązkiem jest osuszyć fosę w nadziei, że możemy tam odnaleźć coś.

- To niemożliwe - rzekł inspektor. - Już się o to dowiadywałem.

- Hola, hola, mój panie, proszę zrobić to, o co go proszę.

- Dobrze, proszę kontynuować.

.w nadziei, że możemy tam odnaleźć coś, co będzie miało znaczenie dla naszego śledztwa. Dokonałem już stosownych ustaleń, i robotnicy stawią się do pracy jutro rano, aby zmienić bieg strumienia.

- To niemożliwe!

.zmienić bieg strumienia; uznałem więc, że najlepiej będzie, jeśli wcześniej poinformuję

Pana o tej sprawie.

A teraz proszę to podpisać i wysłać około czwartej; wiadomość ma być doręczona do rąk własnych. O tej samej godzinie znów się spotkamy w tym pokoju. Do tej pory każdy może robić, co chce, ponieważ, zapewniam panów, nasze śledztwo znajduje się w takim punkcie, kiedy musimy zrobić sobie krótką przerwę.

Gdy spotkaliśmy się ponownie, zbliżał się wieczór. Holmes był bardzo poważny, mnie zżerała ciekawość, a obaj detektywi byli wyraźnie poirytowani i nastawieni raczej krytycznie.

- Panowie - rzekł uroczyście mój przyjaciel. - Teraz poproszę was, abyście razem ze mną sprawdzili moją teorię i sami ocenili, czy obserwacje, które poczyniłem, uzasadniają wnioski, do jakich doszedłem. Wieczór jest chłodny, nie wiem, jak długo potrwa nasza wyprawa, ubierzcie się w najcieplejsze płaszcze, jakie macie. Jest bardzo ważne, żebyśmy byli na miejscu, nim zrobi się ciemno, więc, za panów pozwoleniem, powinniśmy wyruszyć natychmiast.

Minęliśmy najdalszy kraniec parku rozciągającego się wokół dworu i dotarliśmy do miejsca, gdzie w otaczającym posiadłość ogrodzeniu była dziura. Prześlizgnęliśmy się przez nią, a potem podążyliśmy w zapadających ciemnościach za Holmesem, aż dotarliśmy do zarośli położonych niemal naprzeciwko głównego wejścia i zwodzonego mostu. Ten ostatni nie został jeszcze podniesiony. Holmes przykucnął za osłoną wawrzynów, a my trzej poszliśmy za jego przykładem.

- I co mamy teraz robić? - spytał nieco szorstkim tonem MacDonald.

- Uzbroić się w cierpliwość i zachowywać się bardzo cicho - odparł Holmes.

- Po co tu w ogóle jesteśmy? Naprawdę sądzę, że mógłby pan taktować nas trochę poważniej.

Holmes roześmiał się.

- Watson uparcie twierdzi, że mam zamiłowanie do dramatyzmu - odparł. - Cóż, mam w sobie artystyczną duszę, która nieustannie domaga się dobrze wyreżyserowanych przedstawień. Panie Mac, nasz zawód z całą pewnością ma już taki charakter, że wydawałby się szary i bezbarwny, gdybyśmy nie mogli czasami tak wszystkiego wyreżyserować, by móc się cieszyć końcowym efektem. Oskarżenie kogoś w otwarty sposób, brutalne położenie ręki na ramieniu przestępcy! Jakąż radość można mieć z takiego rozwoju sprawy? Proszę tylko pomyśleć! Błyskawiczne wyciąganie wniosków, zastawienie subtelnej pułapki, inteligentne przewidywanie wydarzeń, które dopiero mają mieć miejsce, triumfalne potwierdzenie śmiałych teorii. Czyż nie to jest kwintesencją i sensem życia w naszym zawodzie? W tej chwili jesteście niczym czatujący myśliwi i z niecierpliwością czekacie, aż zacznie się polowanie. Gdyby wszystko było znane i sprecyzowane niczym w rozkładzie jazdy, nie byłoby miejsca na dreszczyk emocji. Proszę tylko o odrobinę cierpliwości, panie Mac, a wkrótce wszystko stanie się dla panów jasne.

- Mam nadzieję że ta duma, sens życia i cała reszta pojawią się, zanim zamarzniemy tu wszyscy na śmierć - odparł londyński detektyw z komicznie zrezygnowaną miną.

Wszyscy mieliśmy powody, by podzielać jego obawy, bo nasze czuwanie ciągnęło się w nieskończoność i bynajmniej nie należało do przyjemnych. Nad długą posępną fasadą starego dworu powoli gęstniały cienie. Chłodny wilgotny powiew od fosy z cuchnącą wodą sprawiał, że byliśmy przemarznięci do szpiku kości, a zęby dzwoniły nam z zimna. Nad wejściem wisiała lampa, światło paliło się też w feralnym gabinecie. Poza tym wszystko było pogrążone w ciemności i ciszy.

- Jak długo to jeszcze potrwa? - spytał wreszcie inspektor. - I na co właściwie czekamy?

- Wiem na ten temat tyle samo co pan - odparł nieco cierpko Holmes. - Gdyby przestępcy zawsze działali według jakiegoś rozkładu, tak jak pociągi, z całą pewnością byłoby to dla nas wygodniejsze. A jeśli chodzi o to, na co czekamy. O, NA TO właśnie czekamy!

Gdy wypowiadał te słowa, na tle jasnej żółtej plamy światła w gabinecie pojawiła się jakaś sylwetka. Zarośla wawrzynu, w których się przyczailiśmy, znajdowały się dokładnie naprzeciwko okna, nie dalej niż sto stóp od niego. Widzieliśmy, jak człowiek chodził po pokoju tam i z powrotem. Skrzypnęły zawiasy, okno otworzyło się, ujrzeliśmy niewyraźny zarys głowy i ramion mężczyzny, który wpatrywał się w ciemność. Przez kilka minut rozglądał się niepewnie, ukradkiem, jak ktoś, kto pragnie się upewnić, że nikt go nie obserwuje. Następnie pochylił się naprzód, i w absolutnej ciszy usłyszeliśmy plusk wody. Wydawało się, że mężczyzna rzucił coś do wody, a potem nagle, niczym rybak chwytający rybę, wyciągnął jakiś duży okrągły przedmiot, który przysłonił światło płynące z pokoju, gdy mężczyzna wciągał go przez otwarte okno.

- Teraz! - zawołał Holmes. - Teraz!

Zerwaliśmy się wszyscy na nogi i podążyliśmy za nim, zesztywniali i zziębnięci, gdy rzucił się pędem przez most i z całych sił pociągnął za dzwonek. Po drugiej stronie drzwi rozległ się dźwięk odsuwanej zasuwy, i w wejściu pojawił się zdumiony Ames. Sherlock bez słowa odsunął go na bok i pognał do pokoju, w którym znajdował się obserwowany przez nas

mężczyzna. Pobiegliśmy za nim.

Blask, który widzieliśmy z zewnątrz, pochodził od stojącej na stole lampy naftowej. Teraz trzymał ją w ręku Cecil Barker, i w chwili gdy weszliśmy, wyciągnął ją w naszą stronę. Światło padało na jego stanowczą gładko ogoloną twarz i groźnie błyszczące oczy.

- Co to, u diabła, ma znaczyć?! - zawołał. - Czego tu szukacie?

Holmes szybko rozejrzał się wokół i rzucił się na mokre brudne zawiniątko obwiązane sznurkiem i ciśnięte pod stół.

- Tego właśnie szukamy, panie Barker! Tego zawiniątka obciążonego ciężarkiem, które właśnie wydobył pan z dna fosy.

Barker w osłupieniu wpatrywał się w Holmesa.

- Jak, u diabła, się pan o tym dowiedział? - spytał.

- To proste. To ja je tam umieściłem.

- Pan je tam umieścił? Pan?

- Powinienem raczej powiedzieć, że po raz drugi je tam umieściłem - odparł Holmes. -Pamięta pan, inspektorze, jak uderzyło mnie to, że brakowało jednego ciężarka. Zwróciłem panu na ten fakt uwagę, jednakże inne wydarzenia zaprzątały pański umysł, i nie mógł pan się nad tym dogłębnie zastanowić, żeby wyciągnąć odpowiednie wnioski. Gdy w pobliżu znajduje się woda i brakuje jednego ciężarka, nie wydaje się zbyt śmiałym przypuszczenie, że coś nim obciążono, aby utopić to w wodzie. Ten pomysł należało sprawdzić. Ames wpuścił mnie do tego pokoju. Przy pomocy zakrzywionej rączki parasola doktora Watsona udało mi się zeszłej nocy wyłowić to zawiniątko i zbadać jego zawartość.

Kluczowe znaczenie miało jednak to, byśmy byli w stanie udowodnić, kto je tam umieścił. Udało nam się osiągnąć ten cel bardzo prostą metodą. Ogłosiliśmy, że jutro fosa zostanie osuszona, co oczywiście sprawiło, że osoba, która ukryła tam zawiniątko, musiała je stamtąd zabrać, kiedy tylko zapadnie zmrok. Mamy nie mniej niż czterech świadków mogących potwierdzić, kto skorzystał z tej okazji. A teraz, panie Barker, oddajemy panu głos.

Sherlock Holmes położył przemoknięte zawiniątko na stole przy lampie i rozwiązał sznurek, którym było obwiązane. Ze środka wyciągnął ciężarek, który cisnął w kąt pokoju, gdzie leżał ten drugi, a potem parę butów. „Amerykańskie, jak panowie widzą - zauważył, wskazując na noski”. Następnie położył na stole długi nóż w pochwie i wreszcie wyciągnął ubranie: komplet bielizny, skarpety, szarą tweedową marynarkę i krótki żółty płaszcz.

- To zwykła odzież - zauważył Holmes - natomiast na płaszcz należy zwrócić szczególną uwagę. - Delikatnie przysunął okrycie do światła. - Tutaj, jak panowie widzą, znajduje się wewnętrzna głęboka kieszeń, wpuszczona w podszewkę, by było wystarczająco miejsca na myśliwską strzelbę z odpiłowaną lufą. Przy kołnierzyku jest metka: „Neal, sprzedawca odzieży, Vermissa, USA”. Spędziłem bardzo owocne popołudnie w bibliotece proboszcza. Dowiedziałem się, że Vermissa to ładne miasteczko usytuowane w jednym z najlepiej znanych zagłębi górniczo-hutniczych w Stanach Zjednoczonych. Jak sobie przypominam, panie Barker, łączył pan zagłębia węglowe z pierwszą żoną pana Douglasa. Z całą pewnością nie byłoby więc zbyt naciąganym założenie, że litery „V.V.” na kartce znalezionej przy zwłokach mogą oznaczać „Vermissa Valley”, czyli „Dolina Vermissy”, oraz że dolina, z której pochodzą emisariusze zbrodni, musi być zapewne Doliną strachu, o której słyszeliśmy. Jak do tej pory wszystko jest dość jasne. A teraz, panie Barker, sądzę, że nadszedł czas, by pan nam to wszystko wyjaśnił sam.

Obserwowanie wyrazistej twarzy Cecila Barkera podczas tej przemowy wielkiego detektywa było doprawdy niezwykłym widokiem. Przemknęły po niej kolejno gniew, zdumienie, konsternacja i niezdecydowanie. Wreszcie przyjął maskę czegoś, co przypominało gorzką ironię.

- Skoro tyle pan wie, panie Holmes, może najlepiej będzie, jeśli sam nam pan to wyjaśni - rzekł z szyderczym uśmiechem.

- Bez wątpienia mógłbym powiedzieć o wiele, wiele więcej, panie Barker. Sądzę jednak, że byłoby dla pana lepiej, gdybyśmy usłyszeli to z pańskich ust.

- Och, doprawdy? Tak pan sądzi? Mogę powiedzieć tylko tyle, że jeśli i jest tu jakiś sekret, to nie jest on moim sekretem, i nie jestem upoważniony, by go wyjawić.

- Cóż, skoro tak, panie Barker - rzekł cicho inspektor - nie spuścimy pana z oczu, póki nie otrzymamy nakazu aresztowania.

- A róbcie sobie, co wam się podoba! - rzucił zuchwale Barker.

Jeśli o niego chodzi, to najwyraźniej śledztwo definitywnie dobiegło końca. Wystarczyło tylko spojrzeć na tę kamienną twarz, by przekonać się, że nawet najgorsze tortury nie zmusiłyby go do wyjawienia czegoś więcej. Ciszę przerwał jednak kobiecy głos. Pani Douglas stała już od jakiegoś czasu za uchylonymi drzwiami, słuchając naszej rozmowy. Teraz weszła do środka.

- Dość już na razie zrobiłeś, Cecilu - rzekła. - Cokolwiek wyniknie z tego w przyszłości, zrobiłeś już wystarczająco dużo.

- Więcej niż dosyć - zauważył poważnie Sherlock Holmes. - Bardzo pani współczuję.

Chciałbym panią zachęcić, by zaufała pani naszemu zdrowemu rozsądkowi i z własnej woli opowiedziała całą tę historię policji. Być może popełniłem błąd, nie korzystając z sugestii, którą przekazała mi pani przez mojego przyjaciela doktora Watsona. Wówczas jednak miałem wszelkie powody, by wierzyć, że była pani bezpośrednio zamieszana w to morderstwo. Teraz jestem już pewien, że tak nie było, ale wiele kwestii pozostaje niewyjaśnionych. Radziłbym, by pani poprosiła pana Douglasa, aby opowiedział nam całą historię.

Słuchając Holmesa, pani Douglas nagle krzyknęła. Obaj detektywi i ja byliśmy nie mniej zdumieni, gdy uświadomiliśmy sobie obecność mężczyzny, który pojawił się tak niespodziewanie, jakby oderwał się od ściany i ukazał się w mroku panującego w kącie pokoju. Pani Douglas odwróciła się i w jednej chwili oplotła go ramionami. Barker ujął jego wyciągniętą dłoń.

- Tak będzie najlepiej, John - powiedziała jego żona. - Na pewno tak będzie najlepiej.

- Tak, panie Douglas - rzekł Sherlock Holmes. - Ja też jestem pewien, że sam pan to uzna za najlepsze wyjście.

Mężczyzna stał, mrugając oczyma odwykłymi od światła. Miał wyrazistą twarz, śmiałe szare oczy, krótko przycięte i przyprószone siwizną wąsy, wystający kwadratowy podbródek i wydatne usta. Przyjrzał nam się wszystkim, a potem, ku mojemu zdumieniu, podszedł do mnie i podał plik papierów.

- Słyszałem o panu - powiedział ze specyficznym akcentem. Jego wymowa nie była ani angielska, ani amerykańska, ale miękka i miła dla ucha. - Jest pan kronikarzem, doktorze Watson. Postawiłbym mojego ostatniego dolara, że jeszcze nigdy nie dostał pan w swoje ręce historii takiej jak ta. Proszę opowiedzieć ją po swojemu, znajdzie pan tu jednak pewne ciekawe fakty, i jeśli zamieści je pan w swojej opowieści, z pewnością zainteresują one pańskich czytelników. Przez ostatnie dwa dni siedziałem zamknięty w mojej kryjówce. W słabym świetle dnia (które docierało do szczurzej nory) spisywałem swe wspomnienia. Chętnie przekażę je panu i pańskim czytelnikom. Oto historia Doliny strachu.

- To przeszłość, panie Douglas - rzekł cicho Sherlock Holmes. - Teraz chcielibyśmy od pana usłyszeć, co się wydarzyło w ostatnim czasie.

- Opowiem panu, sir - rzekł Douglas. - Mogę zapalić? Dziękuję, panie Holmes. O ile dobrze pamiętam, pan pali i zapewne może sobie wyobrazić, jak to jest nie móc zapalić przez dwa dni, mając tytoń w kieszeni, z obawy, że jego woń zdradzi twoją kryjówkę. - Oparł się o gzyms kominka i głęboko zaciągnął cygarem, które podał mu Sherlock. - Słyszałem o panu, panie Holmes, nigdy jednak nie przypuszczałem, że poznam pana osobiście. Ale zanim pan to wszystko przeczyta - skinął głową w moim kierunku, wskazując na papiery, które trzymałem w ręku - dojdzie pan do wniosku, że ma pan do czynienia z czymś zupełnie nowym.

Inspektor MacDonald gapił się na nowo przybyłego w najwyższym zdumieniu.

- No, no. To mnie powaliło. Skoro pan jest Johnem Douglasem z dworku Birlstone, to w takim razie okoliczności czyjej śmierci badaliśmy przez ostatnie dwa dni? I skąd u licha pan się teraz wziął? Wydawało mi się, że wyskoczył pan z podłogi jak diabełek z pudełka.

- Panie Mac - rzekł Holmes, z dezaprobatą grożąc mu palcem. - Nie chciał pan przecież przeczytać tej wspaniałej broszury, w której opisywano kryjówkę króla Karola. W tamtych czasach ludzie nierzadko się ukrywali w wyśmienitych kryjówkach, a już raz użytą kryjówkę, można wykorzystać ponownie. Doszedłem więc do wniosku, że odnajdziemy pana Douglasa pod tym dachem.

- I jak długo pan nas tak nabierał, panie Holmes? - spytał ze złością inspektor. - Jak długo pozwalał nam pan marnować siły na poszukiwania, o których pan wiedział, że są absurdalne?

- Ani jednej chwili, mój drogi panie Mac. Mój pogląd na tę sprawę wykrystalizował się dopiero ubiegłej nocy. Ponieważ aż do dzisiejszego wieczoru nie byłem w stanie dowieść jego słuszności, powiedziałem, że pan i pański kolega mogą dziś odpocząć. Co więcej mogłem zrobić? Gdy znalazłem te ubrania w fosie, natychmiast stało się dla mnie oczywistym, że ciało, które znaleźliśmy, nie mogło być ciałem pana Johna Douglasa, lecz że muszą to być zwłoki rowerzysty z Tunbridge Wells. To było jedyne wytłumaczenie. Dlatego musiałem się dowiedzieć, gdzie jest pan John Douglas. Najbardziej prawdopodobnym było to, że za cichą zgodą swej żony i przyjaciela ukrył się w swoim domu, gdzie miał doskonałą kryjówkę, i czekał na odpowiedni moment, by zniknąć stąd na dobre.

- Bardzo słuszne rozumowanie - rzekł z aprobatą Douglas. - Myślałem, że uda mi się uniknąć brytyjskiego wymiaru sprawiedliwości. Nie byłem pewien, jak w świetle prawa brytyjskiego wygląda moja sytuacja, ponadto pojawiła się nareszcie szansa, by te psy, które mnie ścigały, w końcu zgubiły mój trop. Niech pan zwróci jednak uwagę, że nie zrobiłem niczego, czego musiałbym się wstydzić. Gdybym miał taką sposobność, uczyniłbym to jeszcze raz. Ocenicie, panowie, sami, gdy poznacie moją historię. Nie ma sensu, by mnie pan ostrzegał,

inspektorze. Zamierzam opowiedzieć całą prawdę.

Nie zacznę jednak od początku. Wszystko jest opisane tutaj - wskazał ręką na plik papierów w moim ręku. - Dowiecie się niezwykle dziwnej historii. Są pewni ludzie, którzy mają ważne powody, by mnie nienawidzić, i oddaliby ostatniego dolara, by mnie dopaść. Dopóki oni żyją, nie mam bezpiecznego miejsca na ziemi. Ścigali mnie z Chicago do Kalifornii, a potem musiałem uciec z Ameryki. Gdy się ożeniłem i osiadłem w tym ustronnym miejscu, wydawało mi się, że spokojnie spędzę tu ostatnie lata życia.

Nigdy nie wyjaśniłem mojej żonie całej prawdy. Po cóż miałem ją w to wszystko wciągać? Wtedy już nigdy nie miałaby spokoju. Zawsze bałaby się, że za chwilę nadejdą kłopoty. Wydaje mi się, że czegoś się domyślała, bo kilka razy coś mi się wyrwało, ale aż do wczoraj, do chwili, gdy panowie z nią rozmawiali, nie miała pojęcia, jak się sprawy mają. Opowiedziała wam o wszystkim, co wiedziała, podobnie zresztą jak Barker. Tej nocy, kiedy wydarzyła się tragedia, było bardzo mało czasu na wyjaśnienia. Teraz moja żona wie już o wszystkim; postąpiłbym o wiele mądrzej, gdybym opowiedział jej o tym wcześniej. Ale to było bardzo trudne, kochanie - ujął na chwilę jej dłoń - i wydawało mi się, że postępuję tak, jak będzie najlepiej dla wszystkich.

Poprzedniego dnia udałem się do Tunbridge Wells i tam na ulicy ujrzałem pewnego człowieka. Widziałem jego twarz tylko przez chwilę, ale natychmiast go poznałem. Nie miałem wątpliwości, że był to mój najgorszy wróg, który ścigał mnie niczym głodny wilk polujący na jelenia. Wiedziałem, że szykują się kłopoty, wróciłem więc do domu i poczyniłem odpowiednie przygotowania. Doszedłem do wniosku, że poradzę sobie z tym wszystkim sam. W Ameryce miałem bardzo dużo szczęścia w 1876 roku i nawet przez chwilę nie zwątpiłem, że teraz też będzie mi sprzyjało.

Cały następny dzień miałem się na baczności, ani razu nie wyszedłem do parku. Musiałem tak postąpić, bo w przeciwnym razie mógłby mnie dosięgnąć z tej swojej śrutówki, zanim zdążyłbym go zauważyć. Gdy podniesiono most, trochę się uspokoiłem i postarałem się o wszystkim zapomnieć. Nawet nie przyszło mi do głowy, że mógł dostać się do środka i tu zaczaić. Jednak gdy robiłem wieczorem obchód domu, tak jak to miałem w zwyczaju, natychmiast po wejściu do gabinetu wyczułem atmosferę grozy. Wydaje mi się, że u człowieka, który w życiu tyle ryzykował, na którego wielokrotnie czyhało niebezpieczeństwo, wykształca się coś w rodzaju szóstego zmysłu. W razie zagrożenia natychmiast daje sygnał ostrzegawczy czerwoną chorągiewką. Bardzo wyraźnie zobaczyłem tę czerwoną chorągiewkę, choć nie byłbym w stanie wam wyjaśnić, w jaki sposób. W następnej chwili ujrzałem but wystający spod zasłony i wszystko natychmiast zrozumiałem. W gabinecie płonęła tylko ta świeca, którą trzymałem w dłoni. Jednak przez otwarte drzwi do środka wpadało sporo światła rzucanego przez lampę w korytarzu. Odstawiłem świecę i rzuciłem się do kominka po młotek, który zostawiłem na gzymsie. W tej samej chwili mój wróg skoczył na mnie. Ujrzałem błysk noża i uderzyłem młotkiem. Musiałem go trafić w jakieś czułe miejsce, bo nóż z brzękiem upadł na podłogę. Uciekał przede mną dookoła stołu, szybko i zwinnie jak węgorz, a chwilę później wyciągnął spod płaszcza broń. Usłyszałem, jak odciąga kurek, jednak schwyciłem ją, nim zdążył wystrzelić. Złapałem za lufę, i przez jakiś czas szamotaliśmy się, starając się tę broń sobie wyszarpnąć. Wypuszczenie broni z ręki przez któregoś z nas oznaczałoby jego śmierć.

Chwytu nie zwolnił, jednak o chwilę za długo trzymał śrutówkę kolbą w dół. Może to ja pociągnąłem za spust? Może zrobiliśmy to razem, gdy się szarpaliśmy? Tak czy inaczej dostał w twarz z obu luf, a ja, spojrzawszy w dół, zobaczyłem, co pozostało z Teda Baldwina. Rozpoznałem go w miasteczku i w chwili, gdy się na mnie rzucił, jednak w tym momencie nie poznałaby go nawet jego rodzona matka. Jestem przyzwyczajony do brudnej roboty, ale zrobiło mi się niedobrze.

Stałem, trzymając się stołu, gdy do pokoju wbiegł Barker. Usłyszałem kroki swojej żony i podbiegłem do drzwi, aby ją zatrzymać. To nie był widok dla kobiety. Obiecałem, że niedługo do niej przyjdę. Powiedziałem parę słów Barkerowi (wystarczyło jedno spojrzenie, by wszystko zrozumiał), i czekaliśmy, aż zbiegnie się reszta, ale nie pojawiła się żadna osoba. Wtedy zrozumieliśmy, że nikt niczego nie usłyszał i że o tym, co się stało, wiemy tylko my.

Wówczas przyszedł mi do głowy pewien pomysł. Wydał mi się tak genialny, że aż mnie oszołomił. Zabitemu podwinął się rękaw, i na jego przedramieniu zobaczyłem wypalony znak. Spójrzcie tylko tutaj!

Pan Douglas podwinął rękaw płaszcza i odwinął mankiet koszuli. Ujrzeliśmy brązowy trójkąt wpisany w koło, dokładnie taki sam, jaki widzieliśmy na ręce zabitego.

- Po tym, jak zobaczyłem ten znak, wiedziałem, co robić. W jednej chwili wszystko wydało mi się bardzo proste. Wzrost, włosy, sylwetka były podobne do moich. Twarzy natomiast nikt by nie rozpoznał. Biedaczysko! Przyniosłem tutaj odzież, w ciągu piętnastu minut przebraliśmy go razem z Barkerem w mój szlafrok i ułożyliśmy tak, jak panowie go znaleźli.

Wszystkie rzeczy przybysza spakowaliśmy w tobołek, do którego włożyłem ciężarek, jaki miałem pod ręką, i cisnąłem przez okno. Kartka, którą chciał położyć obok mojego ciała, znalazła się teraz przy jego własnych zwłokach. Włożyliśmy mu na palec moje pierścienie, ale jeśli chodzi o obrączkę - wyciągnął swą muskularną rękę - zobaczcie sami. Nie zdejmowałem jej od dnia ślubu, i mógłby ją zdjąć chyba tylko przy pomocy pilnika. Nie wiem, czy żal by mi było się z nią rozstać, ale nawet gdybym chciał, nie byłbym w stanie. Musieliśmy więc ten szczegół pozostawić losowi. Przyniosłem plaster i przykleiłem go w tym samym miejscu, w którym sam go mam. Panie Holmes, jest pan bardzo sprytny, jednak w tym przypadku coś pan przeoczył. Gdyby przyszło panu do głowy odkleić plaster, odkryłby, że nie ma pod nim żadnego skaleczenia.

Tak się to wszystko odbyło. Gdybym przez jakiś czas pozostawał w ukryciu, a potem wyjechał gdzieś, gdzie dołączyłaby do mnie żona, mielibyśmy szansę spokojnie przeżyć resztę życia. Te diabły nie dałyby mi spokoju, dopóki bym chodził po ziemi. Gdyby jednak wyczytali w gazetach, że Baldwin dorwał swojego wroga, wszystkie moje kłopoty wreszcie by się skończyły. Niewiele miałem czasu, żeby wyjaśnić to w szczegółach Barkerowi i mojej żonie, zrozumieli jednak wystarczająco dużo. Wiedziałem o kryjówce, podobnie jak i Ames. Nigdy jednak nie przyszło mu do głowy, by połączyć ją z tą sprawą. Schroniłem się tam, a resztę pozostawiłem Barkerowi.

Domyślacie się zapewne, co zrobił. Otworzył okno i odcisnął ślad swego buta na parapecie, by zasugerować policji, jak morderca stąd uciekł. Było to dosyć naciągane, ale ponieważ most był podniesiony, nie było innej drogi ucieczki. Potem zaalarmował wszystkich dzwonkiem. Wiecie, co było później. A teraz, panowie, zróbcie to, co uważacie za słuszne. Ja wyjawiłem całą prawdę, tak mi dopomóż Bóg. Powiedzcie tylko, jaka jest moja sytuacja w świetle angielskiego prawa?

Zapadła cisza, którą przerwał wreszcie Sherlock Holmes.

- Angielskie prawo jest sprawiedliwe, panie Douglas. Otrzyma pan to, na co zasłużył. Chciałbym jednak zapytać, skąd ten człowiek wiedział, gdzie pan mieszka, jak dostać się do pańskiego domu albo gdzie się ukryć, aby pana zaskoczyć?

- Nic mi o tym nie wiadomo.

Twarz Holmesa była bardzo blada i poważna.

- Obawiam się, że ta historia jeszcze się nie skończyła - powiedział. - Czyhają na pana gorsze niebezpieczeństwa niż angielskie prawo, gorsze nawet niż pańscy wrogowie z Ameryki. Czekają pan kłopoty, panie Douglas. Proszę posłuchać mojej rady i mieć się na baczności.

A teraz, moi cierpliwi czytelnicy, proponuję, żebyśmy zostawili na czas jakiś dwór Birlstone w Sussex i udali się w daleką podróż, cofając się w czasie mniej więcej o dwadzieścia lat i przenosząc się kilka tysięcy mil na zachód. Opowiem wam tak dziwną i straszną historię, że trudno będzie w nią uwierzyć, choć wydarzyła się naprawdę. Pod koniec naszej podróży będziemy wiedzieli wszystko o dziwnych losach człowieka znanego jako John Douglas.

Nie sądźcie, że pragnę opowiedzieć jakąś drugą historię, nim pierwsza dobiegnie końca. Sami przekonacie się, że wcale tak nie jest. A gdy już szczegółowo opiszę te odległe wydarzenia, i poznacie tajemnicę przeszłości, ponownie spotkamy się w mieszkaniu na Baker Street, gdzie historia ta, podobnie jak wiele innych niezwykłych wydarzeń, odnajdzie swoje zakończenie.

Część druga

Wykonawcy wyroków

Rozdział pierwszy

Miało to miejsce czwartego lutego 1875 roku. Zima była surowa, i w wąwozach Gilmerton Mountains leżał głęboki śnieg. Jednakże dzięki pługom parowym linie kolejowe zostały odśnieżone i wieczorny pociąg, łączący szereg górniczych i hutniczych osad, powoli, stękając, piął się w górę po stromych stokach wiodących ze Stagville na równinach do Vermissy, głównego miasta w tej okolicy, leżącego na drugim końcu doliny Vermissy. Stamtąd szlak biegł w dół do Bartons Crossing, Helmdale i rolniczego hrabstwa Merton. Była to jednotorowa linia kolejowa. Na każdej z wielu bocznic stały długie sznury wagonów wypełnionych węglem i rudą żelaza, świadczące o bogactwie, które sprowadziło rzesze ludzi do tego niegdyś przygnębiającego, a obecnie tętniącego życiem zakątka Stanów Zjednoczonych.

Kiedyś to naprawdę było bezludzie. Pionier, który tu dotarł, nie miał pojęcia, że najpiękniejsze prerie i najbujniejsze pastwiska nad wodami były nic niewarte w porównaniu z tą ponurą ziemią z czarnymi urwiskami i gęstą puszczą. Pośród wysokich jałowych szczytów i postrzępionych skał ukrytych pod białym śniegiem, których zbocza porastały ciemne, niemal nieprzebyte lasy, wiła się, otoczona ze wszystkich stron górami, długa kręta dolina. Wzdłuż tej właśnie doliny wspinał się powoli mały pociąg.

W pierwszym wagonie dopiero co zapalono lampy naftowe. Był to zwykły długi wagon, w którym mieściło się dwadzieścia - trzydzieści osób. Większość z nich stanowili robotnicy wracający po całodziennej harówce w niżej położonej części doliny. Co najmniej z tuzin z nich było górnikami, o czym świadczyły ubrudzone twarze i górnicze lampy. Siedzieli zbici w grupkę, paląc papierosy, i rozmawiali cichymi głosami, od czasu do czasu zerkając na dwóch mężczyzn w drugiej części wagonu, których mundury i odznaki świadczyły, iż byli policjantami.

Resztę tej grupy stanowiło kilka kobiet z klasy robotniczej i paru podróżnych, którzy byli zapewne właścicielami niewielkich miejscowych sklepików. W kącie wagonu siedział samotnie młody człowiek, któremu bardzo dokładnie się przyjrzymy. Młodzieniec miał świeżą cerę, był średniego wzrostu i, oceniając na oko, zbliżał się do trzydziestki. W jego dużych bystrych wesołych oczach pojawiał się od czasu do czasu błysk zaciekawienia, gdy rozglądał się wokół i obserwował zza swych okularów współpasażerów. Te spojrzenia utwierdzały w przekonaniu, że był człowiekiem towarzyskim; powierzchowny obserwator powiedziałby, że jest to prostak. Pragnął być miłym dla wszystkich, często się uśmiechał. Jednak bardziej dokładne przyjrzenie się jego twarzy pozwoliłoby dostrzec w wydatności szczęki i ponurym wyrazie zaciętych ust głębię i siłę, które kryły się pod zewnętrzną łagodnością i mogły świadczyć o tym, że ten miły młody Irlandczyk o kasztanowych włosach był w stanie zmienić na dobre lub złe losy każdej społeczności, w której przyszłoby mu żyć. Zagadnąwszy niepewnie parę razy najbliższego górnika i otrzymawszy tylko krótkie gburowate odpowiedzi, zrezygnowany podróżny zaakceptował ponurą ciszę i wyglądał melancholijnie przez okno na zblakły krajobraz.

Ten widok nie napawał radością. W gęstniejącym zmierzchu na zboczach wzgórz pulsowały czerwone łuny palenisk. Po obu stronach majaczyły wielkie sterty żużlu i hałdy popiołu, a nad nimi piętrzyły się wysokie szyby kopalni. Nędzne drewniane domy zbite w ciasne grupki, w których oknach właśnie zaczynały zapalać się światła, stały porozrzucane wzdłuż torów, na stacyjkach czekali, stłoczeni, brudni od sadzy robotnicy.

Zagłębie górniczo-hutnicze w rejonie Vermissy nie było miejscem dla ludzi wykształconych czy pragnących odpocząć. Tutaj toczyła się okrutna walka o życie.

Młody podróżny przyglądał się tym ponurym okolicom, a na jego twarzy malowały się odraza i zainteresowanie, co świadczyło o tym, że cała ta sceneria była dla niego czymś nowym. Co jakiś czas wyciągał z kieszeni długi list, w którym coś sprawdzał i notował na marginesach. Raz wyjął zza pasa coś, czego trudno byłoby oczekiwać u człowieka o tak łagodnym usposobieniu. Był to rewolwer największego kalibru. Gdy obrócił go ukośnie do światła, błysnęły obwódki miedzianych łusek w bębenku: broń była naładowana. Szybko schował rewolwer do ukrytej kieszeni, ale nie na tyle prędko, żeby nie zauważył tego pewien robotnik, który zajmował sąsiednią ławkę.

- Hej, kolego! - powiedział. - Wygląda na to, że jesteś gotowy na wszystko.

Młody mężczyzna uśmiechnął się z zakłopotaniem.

- Tak - powiedział. - W miejscu, z którego pochodzę, potrzebujemy czasem takiej broni.

- Czyli skąd?

- Ostatnio mieszkałem w Chicago.

- A więc jesteś obcy w tych stronach?

- Tak.

- Jeszcze się przekonasz, że on ci się tutaj przyda.

- Doprawdy? - młody człowiek sprawiał wrażenie zaciekawionego.

- Nic nie słyszałeś o tym, co się tutaj wyrabia?

- Nie. Nie słyszałem niczego niezwykłego.

- Myślałem, że w całym kraju o tym mówią. Wkrótce się dowiesz. Co cię tutaj sprowadza?

- Słyszałem, że dla chętnego zawsze znajdzie się tu praca.

- Należysz do związku?

- Jasne.

- W takim razie pewnie dostaniesz pracę. Masz tu jakichś przyjaciół?

- Jeszcze nie, ale potrafię ich sobie zdobyć.

- Nibyjak?

- Należę do Prześwietnego zakonu wolnych ludzi. Nie ma takiego miasta, w którym nie mieliby swojej loży, a wszędzie tam, gdzie jest loża, znajdę przyjaciół.

Ta uwaga wywarła przedziwny wpływ na jego towarzysza. Rozejrzał się wokół podejrzliwie, przyglądając się innym podróżnym w wagonie. Górnicy wciąż cicho szeptali coś między sobą. Dwaj policjanci drzemali. Przeszedł na drugą stronę, usiadł przy młodym podróżnym i wyciągnął rękę.

- Przybij - powiedział.

Wymienili pewien gest.

- Jak widzę, mówisz prawdę - rzekł robotnik. - Ale dobrze jest się upewnić. - Uniósł prawą dłoń do prawej brwi. Podróżny natychmiast uniósł lewą dłoń do lewej brwi.

- Ciemne noce są nieprzyjemne - rzekł robotnik.

- Tak, dla podróżnych znajdujących się w drodze - odparł ten drugi.

- To wystarczy. Jestem brat Scanlan z loży 341 w dolinie Vermissy. Witam w naszych stronach.

- Dziękuję. Jestem brat John McMurdo z loży 29 w Chicago. Mistrzem loży jest J. H. Scott. Dopisało mi szczęście, że tak szybko spotkałem brata.

- Sporo nas tutaj. Przekonasz się, że nasz zakon nigdzie w Stanach nie funkcjonuje równie wspaniale, jak tutaj, w dolinie Vermissy. Ale przydałoby nam się paru takich chłopaków jak ty. Nie potrafię zrozumieć, jak taki energiczny człowiek, należący do związku, nie mógł znaleźć sobie pracy w Chicago.

- Nie miałem problemu ze znalezieniem pracy - rzekł McMurdo.

- W takim razie dlaczego wyjechałeś?

McMurdo wskazał głową na policjantów i uśmiechnął się.

- Myślę, że oni chętnie by się tego dowiedzieli - powiedział.

Scanlan jęknął ze współczuciem.

- Masz kłopoty? - spytał szeptem.

- Poważne.

- Więzienie?

- I cała reszta.

- Ale nikogo nie zabiłeś?!

- Za wcześnie, by mówić o takich rzeczach - rzekł chłodno McMurdo, jak ktoś, kto już żałuje, że powiedział więcej, niż zamierzał. - Miałem bardzo poważne powody, by opuścić Chicago, i ta wiedza powinna ci wystarczyć. Kim jesteś, że ośmielasz się pytać o takie rzeczy? -nagle jego szare oczy zapłonęły zza okularów gwałtownym niebezpiecznym gniewem.

- W porządku, kolego! Bez urazy. Chłopaki nie będą o tobie źle myśleli niezależnie od tego, co zrobiłeś. Dokąd jedziesz?

- Do Vermissy.

- To jeszcze trzy stacje. Gdzie się chcesz zatrzymać?

McMurdo wyjął kopertę i zbliżył ją do niezbyt jasnej lampy naftowej.

- Tu mam adres. Jacob Shafter, Sheridan Street. To pensjonat. Polecił mi go pewien znajomy z Chicago.

- Nie znam go. Ale Vermissa to nie mój teren. Mieszkam w Hobson’s Patch. Tam się pożegnamy. Ale zanim wysiądę, chciałbym ci jeszcze udzielić jednej rady. Jeśli będziesz miał kłopoty w Vermissie, idź do Union House i porozmawiaj z mistrzem McGintym. Jest mistrzem tamtejszej loży, i nic nie ma prawa wydarzyć się w tej okolicy, jeśli Czarny Jack McGinty sobie tego nie życzy. Na razie, kolego. Pewnie spotkamy się któregoś wieczoru w loży. Ale zapamiętaj sobie moje słowa: jeśli masz problemy, idź do mistrza McGinty’ego.

Scanlan wysiadł, a McMurdo znów został sam ze swoimi myślami. Zapadła noc. Płomienie wielu palenisk drżały i huczały w ciemności. Na ich jaskrawym tle można było dostrzec ciemne sylwetki poruszające się w rytm pracy wyciągarki lub kołowrotu, w niekończącym się dudnieniu i łoskocie.

- Chyba tak właśnie musi wyglądać piekło - powiedział czyjś głos.

McMurdo odwrócił się i zobaczył, że jeden z policjantów podniósł się ze swojego miejsca

i wyglądał przez okno.

- Co do mnie - powiedział drugi policjant - uważam tak samo. I diabły, które mieszkają tam na dole, na pewno nie są gorsze od tych miejscowych. Przypuszczam, jesteś w tych stronach nowy, młody człowieku?

- A jeśli tak, to co? - odparł opryskliwie McMurdo.

- A tylko to, mój panie, że radziłbym mu staranniej dobierać przyjaciół. Gdybym był na pańskim miejscu, nie śpieszyłbym się zawierać znajomość z Mikiem Scanlanem czy z kimś z jego gangu.

- A co cię, u diabła, obchodzi, z kim się zadaję?! - ryknął McMurdo takim głosem, że głowy wszystkich obecnych w wagonie zwróciły się w jego stronę. - Pytałem cię o coś? A może uważasz mnie za takiego nieudacznika, który sam sobie nie poradzi? Nie odzywaj się, póki ktoś cię o to nie poprosi. I na Boga, gdybym tym kimś miał być ja, to musiałbyś długo czekać! - Wykrzywił twarz w złowrogim uśmiechu, obnażając zęby niczym warczący pies.

Dwóch dość otyłych i dobrodusznych policjantów zaskoczyła niezwykła gwałtowność, z jaką odrzucono ich przyjazne słowa.

- Bez urazy, panie nieznajomy - powiedział jeden. - Ostrzegliśmy pana dla jego własnego dobra, widząc, że jest pan tutaj nowy.

- Może tutaj i jestem nowy, ale za to doskonale znam was i wam podobnych! - zawołał z zimną furią McMurdo. - Wszędzie jesteście tacy sami! Wtykacie ludziom na siłę swoje rady, chociaż nikt was o to nie prosi.

- Może już wkrótce poznamy się bliżej - powiedział jeden z policjantów z szerokim uśmiechem. - Na moje oko, niezły z ciebie gagatek.

- Też tak pomyślałem - zauważył jego towarzysz. - Chyba niedługo znów się spotkamy.

- Nie boję się was. Nie myślcie sobie! - krzyknął McMurdo. - Nazywam się John McMurdo. Jeżeli będę wam potrzebny, znajdziecie mnie w Vermissie u Jacoba Shaftera przy Sheridan Street. Nie kryję się przed wami. We dnie czy w nocy śmiało patrzę w oczy takim jak wy. Nie myślcie sobie, że jest inaczej.

Nieustraszona postawa przybysza wywołała szmer sympatii i podziwu wśród górników. Dwaj policjanci wzruszyli ramionami i powrócili do swojej rozmowy.

Kilka minut później pociąg wjechał na kiepsko oświetloną stację, i większość pasażerów zaczęła zbierać się do wyjścia. Vermissa była najwyraźniej największym miastem na tej linii.

McMurdo wziął swą skórzaną torbę podróżną i już miał ruszyć w ciemność, gdy zagadnął go jeden z górników.

- Na Boga, kolego, wiesz jak rozmawiać z glinami - powiedział pełnym podziwu głosem. - Aż miło było słuchać, jak im wygarnąłeś. Pozwól, że poniosę twoją torbę i pokażę ci drogę. Pensjonat Shaftera jest mi po drodze.

Rozległ się chór przyjaznych głosów powtarzających słowo „dobranoc”, gdy górnicy opuszczali peron. Zanim McMurdo postawił stopę w Vermissie, już stał się tutaj znaną postacią.

W tej okropnej okolicy samo miasto było jeszcze bardziej przygnębiające. Płomienie i chmury dymu w dolinie poniżej potęgowały jeszcze ogrom tego ponurego miejsca, a ludzka siła i pracowitość same wznosiły sobie pomniki w postaci hałd powstających przy monstrualnych wykopach. Miasto było natomiast potwornie szpetne i plugawe. Szeroka rozjeżdżona ulica zamieniła się we wstrętną, poznaczoną koleinami masę śniegu z błotem. Chodniki były wąskie i nierówne. Liczne lampy gazowe służyły chyba tylko temu, by można było wyraźniej zobaczyć długi szereg zaniedbanych i brudnych drewnianych domów, zwróconych werandami w stronę ulicy.

Gdy zbliżyli się do centrum miasta, scenerię tę rozjaśnił nieco rząd dobrze oświetlonych sklepów oraz parę barów i kasyn, w których górnicy wydawali swoje ciężko zarobione, ale duże pieniądze.

- To jest Union House - rzekł przewodnik, wskazując na jeden z barów, który wyglądał jak hotel. Mistrzem jest Jack McGinty.

- A co to za jeden? - zapytał McMurdo.

- Co takiego?! Nigdy nie słyszałeś o szefie?

- Jak mogłem o nim słyszeć, skoro, jak wiesz, jestem nowy w tych stronach?

- Myślałem, że jego imię jest znane w całym kraju. Często pisali o nim w gazetach.

- Dlaczego?

- No wiesz - górnik ściszył głos. - Chodziło o te sprawy.

- Jakie sprawy?

- Wielkie nieba, człowieku! Bez urazy, ale straszny z ciebie dziwak. W tych stronach jest tylko jeden rodzaj spraw, o jakich można usłyszeć: są to sprawy wykonawców wyroków.

- Chyba czytałem coś o nich w Chicago. To banda morderców, tak?

- Cicho, jeśli ci życie miłe! - zawołał górnik, zamierając z przerażenia i wpatrując się zdumionym wzrokiem w swojego towarzysza. - Człowieku, nie pożyjesz za długo w tych stronach, jeśli będziesz mówił takie rzeczy na ulicy. Już wielu ludzi zatłukli na śmierć, choć narazili im się mniej.

- Nic o nich nie wiem. Tylko tyle, co przeczytałem.

- A ja nie twierdzę, że to, co czytałeś nie było prawdą. - Mówiąc to, mężczyzna rozejrzał się nerwowo wokół, wpatrując się w cienie, jakby się obawiał, że gdzieś tam może czaić się niebezpieczeństwo. - Jeśli zabicie człowieka to morderstwo, to Bóg wie, że akurat morderstw mamy tutaj aż nadto. Ale nie waż się wymienić w związku z nimi nazwiska Jacka McGinty’ego. Tutaj każdy szept sięga jego uszu, a on nie jest z tych, co puszczają takie rzeczy płazem. A teraz posłuchaj. Oto dom, którego szukasz. Stoi trochę dalej od ulicy. Przekonasz się, że stary Jacob Shafter, który prowadzi pensjonat, to jeden z najuczciwszych ludzi w tym mieście.

- Dziękuję - rzekł McMurdo i, uścisnąwszy dłoń nowemu znajomemu, ruszył ścieżką z torbą w ręce we wskazanym kierunku.

Podszedł do domu, przystanął przy drzwiach i z całej siły zapukał. Drzwi się otworzyły, i McMurdo ujrzał niespodziewanie młodą i wyjątkowo piękną kobietę, sądząc z wyglądu, Niemkę: była blondynką o jasnych włosach, z którymi cudnie kontrastowały jej piękne ciemne oczy. Przyglądała się nieznajomemu, zdziwiona i przyjemnie zaskoczona, co sprawiło, że jej jasna twarz oblała się rumieńcem. Na tle jaskrawego światła, które padało przez otwarte drzwi, wydała się Jackowi McMurdo pięknym obrazem, tym cudowniejszym, że tak bardzo się różnił od ponurego i obskurnego otoczenia. Piękny fiołek rosnący na jednej z tych czarnych hałd żużlu nie mógłby bardziej zaskoczyć. Mężczyzna był tak oczarowany, że stał bez słowa i patrzył na nią, w końcu dziewczyna przerwała milczenie.

- Myślałam, że to ojciec - powiedziała z lekkim, miłym dla ucha niemieckim akcentem. -Przyszedł pan do niego? Jest w mieście, ale powinien wrócić za chwilę.

McMurdo dalej wpatrywał się w nią, nie kryjąc podziwu, aż, zmieszana, spuściła oczy pod jego władczym spojrzeniem.

- Nie, panienko - powiedział w końcu. - Nie śpieszy mi się, by go zobaczyć. Polecono mi wasz dom, teraz jestem pewien, że będzie mi odpowiadał.

- Szybko się pan decyduje. - Roześmiała się.

- Każdy by tak uczynił, no chyba że byłby ślepy - odparł.

Uśmiechnęła się, słysząc komplement.

- Proszę wejść, sir - powiedziała. - Jestem Ettie Shafter, córka pana Shaftera. Moja matka nie żyje, a ja zajmuję się prowadzeniem domu. Może pan usiąść tam w salonie przy piecu i poczekać, aż wróci mój ojciec. Ach! Oto i on. A więc może pan z nim od razu wszystko załatwić.

Ścieżką wiodącą do domu wlókł się krępy starszy mężczyzna. McMurdo wyjaśnił mu w kilku słowach, z jaką sprawą przybywa. Pewien człowiek o nazwisku Murphy podał mu w Chicago adres pana Shaftera; Murphy natomiast dostał go od kogoś innego. Stary Shafter długo się nie zastanawiał. Nieznajomy nie targował się, od razu się zgodził na wszystkie warunki. Najwyraźniej miał sporo pieniędzy. Uzgodnili, że będzie miał pokój z wyżywieniem za siedem dolarów tygodniowo, płatne z góry.

I w ten właśnie sposób McMurdo, który sam przyznawał, że uciekał przed wymiarem sprawiedliwości, zamieszkał pod dachem Shafterów. Był to pierwszy krok, który miał doprowadzić do długiej i mrocznej serii wydarzeń, jakie znalazły swoje zakończenie w dalekim kraju.

Rozdział drugi

McMurdo umiał robić wrażenie. Gdziekolwiek się pojawił, ludzie szybko się o nim dowiadywali. Po tygodniu stał się zdecydowanie najważniejszą osobą w domu Shafterów. Mieszkało tam około tuzina innych gości; byli to uczciwi sztygarze i zwykli sprzedawcy, a więc ludzie zupełnie innego pokroju niż ten młody Irlandczyk. Kiedy wszyscy się zbierali wieczorami, zawsze opowiadał najlepsze dowcipy, prowadził najbardziej błyskotliwie rozmowy i najpiękniej śpiewał. Był typem serdecznego przyjaciela, obdarzonym magnetyzmem, który wprawiał w dobry humor wszystkich wokół niego.

Od czasu do czasu jednak, podobnie jak w wagonie kolejowym, wpadał nagle w gniew, budząc respekt, a nawet strach wśród tych, z którymi obcował. Okazywał też ostentacyjną pogardę dla prawa i jego przedstawicieli, co bardzo cieszyło niektórych spośród gości hotelowych, innych zaś napawało lękiem.

Od początku nie ukrywał, że córka właściciela domu zdobyła jego serce, gdy zobaczył ją po raz pierwszy i dostrzegł jej wdzięk i urodę. Spoglądał na nią, nie kryjąc podziwu. Był też zalotnikiem, któremu nie brakowało tupetu. Już drugiego dnia wyznał dziewczynie, że ją kocha, i od tego czasu ciągle zapewniał o swoim uczuciu, absolutnie nie zwracając uwagi na to, co mówiła, by go zniechęcić.

- Ktoś inny? - wykrzykiwał. - Tym gorzej dla niego! Niech uważa! Czy mam przez kogoś stracić moją życiową szansę i wszystko, czego pragnie moje serce?! Możesz mi dalej odmawiać, Ettie, ale przyjdzie taki dzień, kiedy wreszcie powiesz „tak”, jestem młody i mogę poczekać.

Był również niebezpiecznym uwodzicielem ze swą gładką irlandzką mową i czarującymi pochlebstwami. Wyczuwały się w nim doświadczenie i tajemniczość, które zwykle przyciągają kobiety, wzbudzając najpierw zainteresowanie, a potem miłość. Potrafił mówić o łagodnych dolinach hrabstwa Monagham, skąd pochodził, o pięknej dalekiej wyspie, niewysokich wzgórzach i zielonych łąkach, które wydawały się jeszcze piękniejsze, gdy patrzyło się na nie oczyma wyobraźni, żyjąc w tym brudnym, zasypanym śniegiem miejscu.

Dobrze poznał życie w miastach na północy, w Detroit, w obozach drwali w Michigan i w Chicago, gdzie pracował w tartaku. Napomykał przy tym o czymś tak romantycznym, o tak dziwnych i osobistych rzeczach, które przytrafiły mu się w tym wielkim mieście, że otwarcie nie

można było o nich mówić.

Opowiadał smutnym głosem, że musiał stamtąd nagle wyjechać, zerwać wszystkie więzi, uciec w świat, który był mu obcy, i o tym, jak dotarł do tej ponurej doliny. Ettie słuchała go, a jej ciemne oczy błyszczały, pełne współczucia i sympatii; te dwa uczucia potrafią bardzo szybko i w naturalny sposób przerodzić się w miłość.

McMurdo był człowiekiem wykształconym, otrzymał więc pracę tymczasową jako księgowy. Przez większą część dnia przebywał poza pensjonatem i jak do tej pory nie znalazł jeszcze okazji, by zgłosić się do mistrza loży Prześwietnego zakonu wolnych ludzi. O tym uchybieniu przypomniał jednak Mike Scanlan, człowiek poznany w pociągu, który pewnego wieczoru złożył mu wizytę. Scanlan, niski nerwowy mężczyzna o czarnych oczach i ostrych rysach, wydawał się zadowolony, że znów widzi Johna. Po paru szklankach whisky wyłuszczył mu, z czym przyszedł.

- Posłuchaj, McMurdo - powiedział. - Zapamiętałem sobie twój adres, więc pomyślałem, że wpadnę. Dziwi mnie, że do tej pory nie przedstawiłeś się mistrzowi loży. Dlaczego nie spotkałeś się jeszcze z mistrzem McGintym?

- Musiałem znaleźć sobie pracę. Byłem zajęty.

- Dla niego musisz znaleźć czas, nawet jeśli zabraknie ci go na wszystko inne. Wielkie nieba, człowieku! Byłeś głupcem, że pierwszego ranka, jak tylko przyjechałeś, nie poszedłeś od razu do Union House i nie zgłosiłeś się do loży. Jeśli mu się narazisz. Nie wolno ci! To wszystko.

McMurdo zdziwił się nieco.

- Należę do loży od ponad dwóch lat, Scanlan, ale nigdy nie słyszałem, by wynikały z tego tak pilne obowiązki.

- Może w Chicago tego nie ma.

- Przecież tutaj też to samo towarzystwo.

- Tak uważasz?

Scanlan utkwił wzrok w swym rozmówcy i długo mu się przyglądał. Spojrzenie miał złowrogie.

- A tak nie jest?

- Odpowiesz mi na to za miesiąc. Słyszałem, że po tym, jak wysiadłem z pociągu, pogadałeś z gliniarzami.

- A jak się tego dowiedziałeś?

- Obiło mi się o uszy. W tych stronach wszystko szybko staje się wiadomym, i dobre,

i złe.

- Cóż, owszem, wygarnąłem tym psom, co o nich myślę.

- Na Boga, spodobasz się McGinty’emu!

- A co, on też nienawidzi policji?

Scanlan wybuchnął śmiechem.

- Idź się z nim zobaczyć, chłopcze - rzekł, zbierając się do wyjścia. - Jak tego nie zrobisz, to on zacznie nienawidzić ciebie, a nie policję. Posłuchaj przyjacielskiej rady i pójdź tam natychmiast.

Tak się złożyło, że jeszcze tego samego wieczoru McMurdo odbył podobną rozmowę ze swym gospodarzem. Czy doszło do niej dlatego, że młody człowiek stał się bardziej natarczywy w stosunku do Ettie, czy też ojciec dziewczyny o powolnym, lecz dobrodusznym niemieckim umyśle wreszcie to zauważył, właściciel pensjonatu zaprosił Johna do swego pokoju i zaczął bez ogródek:

- Wydaje mi się, mój panie, że podoba ci się moja Ettie. Czy nie tak? A może się mylę?

- To prawda - odparł młody człowiek.

- Powiem panu od razu, że to nie ma żadnego sensu. Ktoś pana już ubiegł.

- Mówiła mi o tym.

- I to jest prawda. A powiedziała panu, kto to jest?

- Nie. Pytałem ją o to, ale nie chciała wymienić jego nazwiska.

- No myślę, że nie. Ta mała szelma! Może nie chciała pana wystraszyć.

- Wystraszyć?! - McMurdo w jednej chwili się zacietrzewił.

- Tak, tak, mój przyjacielu. To żaden wstyd się go bać. To Teddy Baldwin.

- A kim on, u diabła, jest?

- Szefem wykonawców wyroków.

- Już o nich słyszałem! Tu wykonawcy, tam wykonawcy, i zawsze powtarzacie to szeptem. Czego wy się wszyscy boicie? Kim oni są?

Właściciel pensjonatu instynktownie ściszył głos, jak każdy, kto opowiadał o tym straszliwym stowarzyszeniu.

- Wykonawcy wyroków - powiedział - to Prześwietny zakon wolnych ludzi!

Młody człowiek wbił w niego pełne zdumienia spojrzenie.

- Jak to? Sam należę do tego zakonu.

- Pan?! Nigdy by pan nie przekroczył progu mojego domu, gdybym o tym wiedział! Nawet gdyby chciał mi pan płacić sto dolarów na tydzień!

- A co jest złego w zakonie? Utworzono go w tym celu, by przyjaciele mogli sobie pomagać. Takie są jego zasady.

- Może gdzie indziej tak jest, ale nie tutaj!

- A jak jest tutaj?

- To banda morderców. Zajmują się zabijaniem.

McMurdo roześmiał się z niedowierzaniem.

- Może pan to udowodnić? - spytał.

- Udowodnić?! A pięćdziesiąt morderstw nie starczy, żeby to udowodnić? A co z Milmanem i Van Shorstem? A z rodziną Nicholsonów i ze starym panem Hyamem? I z młodym Billym Jamesem i z innymi? Udowodnić?! Czy w tej dolinie jest ktoś, kto by o tym nie wiedział?

- Proszę posłuchać - rzekł poważnie McMurdo. - Chcę, by cofnął pan to, co właśnie powiedział, albo podał mi jakieś konkretne dowody. Musi pan uczynić albo jedno, albo drugie, nim wyjdę z tego pokoju. Proszę się postawić na moim miejscu. Jestem obcy w tym mieście. Należę do towarzystwa, o którym wiem, że nie robi nic złego. Jego członków można spotkać w całej Ameryce, nikt nikomu nie szkodzi. Teraz, gdy zastanawiam się, czy nie przystąpić do niego tutaj, mówi mi pan, że jest tym samym co banda morderców zwana „wykonawcami wyroków”. Uważam, panie Shafter, że albo jest mi pan winny przeprosiny, albo jakieś wyjaśnienie.

- Mogę panu powiedzieć tyko to, o czym wiedzą tu wszyscy. Szefowie jednego są jednocześnie szefami drugiego. Jeśli narazi się pan jednemu, dorwie pana to drugie. Mamy na to aż nazbyt wiele dowodów.

- To tylko plotki. Domagam się konkretnych dowodów! - rzekł McMurdo.

- Jak pożyje pan tu trochę dłużej, dostanie pan te swoje dowody. Ale zapomniałem, że pan jest jednym z nich. Wkrótce stanie się pan równie zły, jak cała reszta. Musi pan sobie znaleźć inną kwaterę. Nie chcę go tutaj. Nie wystarczy, że jeden z tych ludzi przychodzi zalecać się do mojej Ettie, a ja się boję go odprawić? Muszę mieć jeszcze kolejnego, który wynajmuje

ode mnie pokój? Nie! To ostatnia noc, jaką pan tu spędzi.

McMurdo poczuł się tak, jakby dostał podwójny wyrok. Pozbawiono go wygodnego mieszkania i odsunięto od dziewczyny, którą kochał. Tego samego wieczoru zastał ją samą w salonie i opowiedział jej o swoich kłopotach.

- Wiesz, Ettie, twój ojciec właśnie wypowiedział mi pokój - rzekł. - Nie przejmowałbym się tym, gdyby chodziło tylko o kwaterę, ale choć znam cię dopiero od tygodnia, jesteś mi tak bardzo droga, że nie potrafię żyć bez ciebie.

- Och, niech pan przestanie, panie McMurdo. Niech pan tak nie mówi - odparła dziewczyna. - Przecież mówiłam, że się pan spóźnił. Jest ktoś inny, i choć nawet jeszcze mu nie obiecałam, że za niego wyjdę, nie mogę tego powiedzieć nikomu innemu.

- A gdybym, Ettie, byłbym tym pierwszym, czy wtedy miałbym u ciebie jakąś szansę?

Dziewczyna ukryła twarz w dłoniach.

- Boże, jak ja bym chciała, żeby to pan był tym pierwszym! - wyszlochała.

McMurdo w jednej chwili padł przed nią na kolana.

- Na Boga, Ettie, niech tak właśnie będzie! - zawołał. - Chcesz zniszczyć życie sobie i mnie z powodu tej jednej obietnicy? Posłuchaj swego serca, acushla4 jest ono bardziej prawdziwe od słów obietnicy, którą złożyłaś, nie wiedząc do końca, co mówisz.

Chwycił białą dłoń Ettie w swoje silne smagłe ręce.

- Powiedz, że będziesz moja i że razem stawimy temu czoła!

- Gdzieś daleko?

- Nie, tutaj. - Otoczył ją ramionami.

- Ale John! Nie możemy tutaj zostać. Mógłbyś mnie gdzieś stąd zabrać?

Przez chwilę twarz McMurdo wyrażała jakąś wewnętrzną walkę. Zaraz jednak zesztywniała.

- Nie - odparł. - Będę cię miał, Ettie, nawet gdybym musiał stawić czoło całemu światu. Zostaniemy tu.

- Nie możemy stąd razem wyjechać?

- Nie, Ettie. Nie możemy.

- Ale dlaczego?

- Bo jeśli dam się stąd wypędzić, już nigdy nie będę mógł spojrzeć nikomu w oczy. Poza tym, czego się mamy bać? Czy nie jesteśmy wolnymi ludźmi w wolnym kraju? Skoro się

kochamy, kto się ośmieli stanąć pomiędzy nami?

- John, ty nic nie rozumiesz. Za krótko tu mieszkasz. Nie znasz Baldwina ani McGinty’ego i jego ludzi.

- Owszem, nie znam ich, ale się ich nie boję, i nic mnie oni nie obchodzą! - powiedział McMurdo. - Żyłem wśród twardych ludzi, moja ukochana, ale nigdy się ich nie bałem, wręcz przeciwnie, po jakimś czasie mnie zaczynali się lękać. I tak było zawsze. To jakieś szaleństwo! Ettie, powiedz mi, skoro ci ludzie popełnili tak wiele zbrodni w tej dolinie, jak mówił twój ojciec, i wszyscy znają ich nazwiska, to dlaczego nigdy nie trafili przed sąd?

- Bo wszyscy boją się zeznawać przeciwko nim. Gdyby ktoś odważył się coś takiego zrobić, nie przeżyłby miesiąca. Oni też mają swoich ludzi gotowych przysiąc, że oskarżony był daleko od miejsca zbrodni. Ale, John, na pewno czytałeś coś na ten temat! Myślę, że pisały o tym wszystkie gazety w Stanach.

- Czytałem to i owo, ale byłem przekonany, że to jakieś wymysły. Może ci ludzie mają jakieś powody, by robić to, co robią? Może zostali skrzywdzeni i nie mogą pomóc sobie w inny sposób?

- Och, John, nie mów takich rzeczy! On mówi tak samo.

- Kto, ten Baldwin? On ci tak powiedział?

- Tak, i dlatego nie cierpię go. Powiem ci prawdę! Nienawidzę go z całego serca, ale się go boję. Boję się, że mnie skrzywdzi, ale jeszcze bardziej boję się, że wyrządzi krzywdę memu ojcu. Wiem, że gdybym odważyła się powiedzieć, co naprawdę czuję, spadłoby na nas jakieś straszne nieszczęście. To dlatego zbyłam go połowicznymi obietnicami. Tak naprawdę to była nasza jedyna nadzieja. Ale gdybyś ze mną uciekł, John, moglibyśmy zabrać ze sobą ojca i zamieszkać daleko stąd, gdzie podli ludzie dzierżą władzę.

Przez chwilę McMurdo znów toczył wewnętrzną walkę, ale zaraz rysy jego twarzy skamieniały.

- Nic ci się nie stanie, Ettie. Ani tobie, ani twojemu ojcu. A jeśli chodzi o tych nikczemników, to nim skończę z nimi, przekonasz się, że nie jestem lepszy od najgorszego z nich.

- Nie, nie, John! Cokolwiek robiłeś, wiem, że i tak mogę ci zaufać.

McMurdo roześmiał się gorzko.

- Dobry Boże, jak mało o mnie wiesz. Ty z tą swoją niewinną duszą, moja ukochana, nie

jesteś w stanie odgadnąć, co się dzieje w mojej duszy. Ale chwileczkę. Kim jest ten gość?

Drzwi otworzyły się nagle, i do środka wszedł młody mężczyzna. Poruszał się pewnym, władczym krokiem człowieka, który uważa, że jest panem wszystkiego. Był przystojny i energiczny, w tym samym mniej więcej wieku i tej samej budowy co McMurdo. Spod czarnego filcowego kapelusza z szerokim rondem, którego nawet nie pofatygował się zdjąć, widać było przystojną twarz o dzikich władczych oczach i orlim nosie. Spojrzał gniewnie na parę siedzącą przy piecu.

Ettie zerwała się na nogi, zmieszana i przestraszona.

- Cieszę się, że pana widzę, panie Baldwin - powiedziała. - Przyszedł pan wcześniej, niż myślałam. Proszę wejść i się rozgościć.

Baldwin stał z rękoma opartymi na biodrach, patrząc na McMurdo.

- Kto to jest? - spytał szorstko.

- To mój przyjaciel. Nowy gość w naszym pensjonacie. Panie McMurdo, chciałabym przedstawić pana Baldwina.

Młodzieńcy niechętnie skłonili głowy.

- Sądzę, że panna Ettie opowiadała panu, jak to z nami jest? - spytał Baldwin.

- Nie słyszałem, żeby coś was łączyło.

- Doprawdy? To zaraz pan usłyszy. Mówię panu, że ta młoda dama jest moja, więc może pan pójść sobie teraz na spacer. Wieczór doprawdy jest wspaniały.

- Dziękuję, ale nie mam ochoty na spacer.

- Tak? - w dzikich oczach mężczyzny płonął gniew. - A może ma pan ochotę się bić, panie gościu?

- Tak, mam! - zawołał McMurdo, zrywając się na równe nogi. - Nic nie sprawiłoby mi większej przyjemności.

- Na boga, John! Na Boga! - zawołała nieszczęsna zrozpaczona Ettie. - Och John, John! On ci zrobi krzywdę!

- A więc mówisz do niego John, tak? - spytał Baldwin, klnąc pod nosem. - Już przeszliście na ty?!

- Och Ted, bądź rozsądny. Bądź miły. Ze względu na mnie, Ted, jeśli kiedykolwiek mnie kochałeś. Okaż trochę serca i wybacz mu.

- Myślę, Ettie, że gdybyś zostawiła nas samych, moglibyśmy załatwić to miedzy sobą -rzekł cicho McMurdo. - A może, panie Baldwin, przejdzie się pan ze mną za róg? Mamy dziś piękny wieczór, a za następną przecznicą jest trochę wolnego miejsca.

- Załatwię cię i nawet sobie rąk nie pobrudzę - odparł Baldwin. - Zanim z tobą skończę, będziesz żałował, że twoja noga postała kiedykolwiek w tym domu.

- No to załatwmy to od razu! - krzyknął McMurdo.

- Sam wybiorę właściwy czas, mój panie. Zostaw to mnie. Patrz! - Nagle podwinął rękaw i pokazał dziwny znak na przedramieniu, który wyglądał jak wypalone znamię. Był to trójkąt wpisany w koło. - Wiesz, co to znaczy?

- Nie wiem, i nic mnie to nie obchodzi.

- No to się dowiesz. Obiecuję ci to. I nie będziesz miał okazji się zestarzeć. Może panna Ettie opowie ci o tym co nieco. A co do ciebie, Ettie, wrócisz do mnie na kolanach. Słyszysz, dziewczyno, na kolanach! I wtedy powiem ci, jaka będzie twoja kara. Zasiałaś ziarno i sama zbierzesz swoje plony, już ja tego dopilnuję. - Rzucił obojgu wściekłe spojrzenie, po czym odwrócił się na pięcie, i chwilę później drzwi zatrzasnęły się za nim.

Przez moment dziewczyna i McMurdo stali w milczeniu. Następnie Ettie objęła go.

- Och, John, jaki ty byłeś odważny! Ale to na nic. Musisz uciekać! Dziś w nocy, jeszcze dziś w nocy! To twoja jedyna nadzieja. On cię zabije. Wyczytałam to w tych jego strasznych oczach. Jaką będziesz miał szansę, jeśli napadnie cię ich tuzin? Co zdziałasz przeciw mistrzowi McGinty’emu i całej potędze loży, która za nim stoi?

McMurdo uwolnił się z jej objęć, pocałował ją i łagodnie popchnął na krzesło.

- Siądź, acushla, siądź. Nie martw się o mnie i się nie bój. Sam jestem członkiem loży. Właśnie powiedziałem o tym twojemu ojcu. Wcale nie jestem lepszy od innych, więc nie rób ze mnie świętego. Może teraz, kiedy tyle o mnie wiesz, też mnie znienawidzisz?

- Nienawidzić cię, John? Nigdy wżyciu nie mogłabym cię znienawidzić! Słyszałam, że jeśli się należy do loży w innych miejscach, nie ma w tym nic złego. Tylko tutaj tak jest. Dlaczego miałabym źle o tobie myśleć? Ale skoro należysz do loży, John, dlaczego nie pójdziesz i nie zaprzyjaźnisz się z mistrzem McGintym? Och, pośpiesz się, John, pośpiesz się! Porozmawiaj z nim pierwszy, bo inaczej te psy będą cię ścigać.

- Myślałem o tym - rzekł McMurdo. - Pójdę tam od razu i załatwię to. Powiedz swemu ojcu, że dziś jeszcze tu przenocuję, a jutro rano znajdę sobie jakąś inną kwaterę.

Bar McGinty’ego, ulubione miejsce rozrywki dla wszystkich twardzieli w mieście, był zatłoczony jak zwykle. Sam McGinty wydawał się jowialnym człowiekiem, co przysparzało mu popularności. W rzeczywistości była to tylko maska, która skrywała bardzo wiele. Aby jednak przyciągnąć klientów do swego baru, wystarczyła nie jego sława, lecz lęk, jaki McGinty wzbudzał w całym mieście i w całej, długiej na trzydzieści mil dolinie, a nawet za górami po obu jej stronach. Nikt nie mógł bowiem pozwolić sobie na to, by nie spróbować pozyskać jego przychylności.

Oprócz owej tajemnej władzy, którą, jak powszechnie wierzono, wykorzystywał w tak bezwzględny sposób, był również wysokim urzędnikiem, radnym miejskim i komisarzem do spraw dróg, wybranym na to stanowisko głosami łotrów i cwaniaków, którzy w zamian za poparcie liczyli na korzyści. Koszty wyceny gruntów i podatki były ogromne, prace publiczne notorycznie zaniedbywane, przekupieni rewidenci nie sprawdzali zbyt dokładnie ksiąg rachunkowych, a przyzwoici obywatele byli tak sterroryzowani, że gotowi byli znosić ten publiczny szantaż, płacić i trzymać język za zębami, inaczej przytrafiłoby im coś złego.

I tak z roku na rok diamentowe spinki mistrza McGinty’ego stawały się coraz większe, złote łańcuszki na wspaniałej kamizelce - coraz cięższe, a jego zakład ciągle się rozrastał; wydawało się, że lada chwila zajmie całą stronę rynku.

McMurdo pchnął wahadłowe drzwi prowadzące do baru i wkroczył w tłum mężczyzn. Powietrze było tu gęste od dymu i ciężkich oparów alkoholu, wnętrze jasno oświetlone, a wielkie lustra na każdej ze ścian w bogato pozłacanych ramach odbijały i wzmacniały jaskrawe światło lamp. Kilku barmanów w samych koszulach ciężko pracowało, mieszając drinki dla gości, którzy otaczali szeroką, obitą mosiądzem ladę.

Przy samym jej końcu stał wysoki potężny, mocno zbudowany mężczyzna. Opierał się plecami o bar, a w kąciku ust tkwiło cygaro. Był to sam McGinty: olbrzym o czarnej grzywie, z brodą sięgającą aż do kości policzkowych i bujną czupryną kruczoczarnych włosów opadającą mu aż na kołnierzyk. Skórę miał śniadą jak Włosi, a jego dziwne czarne oczy bez blasku w połączeniu z lekkim zezem nadawały mu szczególnie złowrogi wygląd.

Wszystko w tym mężczyźnie - doskonałe proporcje ciała, przyjemne rysy i bezpośredniość - pasowały do tej jowialnej serdeczności, którą promieniował. Ktoś, kto przyjrzałby mu się uważniej, mógłby powiedzieć, że to bezceremonialny, szczery człowiek o dobrym sercu, choć jego słowa mogły się wydawać nieco obcesowe. Dopiero w chwili, kiedy te martwe, ciemne oczy, głębokie i bezlitosne, spojrzały na kogoś, ten kulił się, czując, że właśnie stanął twarzą w twarz z uśpionym, nieskończonym złem - i to tysiąckroć bardziej śmiercionośnym, bo stała za nim siła, przebiegłość i odwaga.

Przypatrzywszy się dobrze temu człowiekowi, McMurdo ze swą zwykłą beztroską zuchwałością ruszył w jego stronę, rozpychając się łokciami, aż dotarł do małej grupki „dworzan” przymilających się potężnemu mistrzowi i śmiejących się na całe gardło z jego dowcipów. Śmiałe szare oczy młodego nieznajomego bez lęku spojrzały zza okularów w nieruchome ciemne oczy tego drugiego. McGinty wbijał w niego spojrzenie.

- Cóż, młody człowieku, nie przypominam sobie twojej twarzy.

- Jestem tu nowy, panie McGinty.

- Nie jesteś na tyle nowy, by nie tytułować odpowiednio dżentelmena, z którym rozmawiasz.

- To radny McGinty - dobiegł jakiś głos z grupki.

- Przepraszam, panie radny. Jeszcze nie wiem, jak tu się sprawy mają. Poradzono mi jednak, bym się z panem spotkał.

- No więc spotkałeś się ze mną. Widzisz mnie. I co o mnie myślisz?

- Za wcześnie o tym mówić. Jeśli pańskie serce jest równie silne jak ciało, a dusza równie piękna jak twarz, to o nic lepszego bym nie prosił - rzekł McMurdo.

- Na Boga, masz irlandzką gadkę! - zawołał właściciel baru, nie do końca pewny, czy ma tolerować tego śmiałego gościa, czy raczej traktować go z góry. - A więc podoba ci się mój wygląd?

- Jasne - rzekł McMurdo.

- I ktoś ci powiedział, że masz się ze mną spotkać?

- Tak.

- A kto?

- Brat Scanlan z loży 341 w Vermissie. Piję pańskie zdrowie, panie radny, a także za to, żebyśmy się lepiej poznali.

Uniósł do ust kieliszek, który mu podano, i, pijąc, odchylił nieco mały palec.

McGinty, który bardzo uważnie go obserwował, uniósł swe grube czarne brwi.

- A więc to tak! - powiedział. - Musze się dokładniej przyjrzeć temu panu.

- McMurdo.

- Panie McMurdo, w tych stronach nie wierzymy w to, co nam się mówi. Proszę pójść

na chwilę ze mną.

Było tam małe pomieszczenie, w którym przy każdej ze ścian stały beczki. McGinty dokładnie zamknął drzwi, a następnie usiadł na jednej z nich, w zamyśleniu gryząc cygaro i świdrując towarzysza tymi swymi oczami, budzącymi niepokój. Przez kilka minut milczał. McMurdo nie sprawiał wrażenia zaniepokojonego tym badaniem. Stał z jedną ręką w kieszeni płaszcza, drugą podkręcał swój rudy wąs. Nagle McGinty się pochylił i wyciągnął rewolwer.

- Popatrz, mój żartownisiu! - powiedział. - Gdybym doszedł do wniosku, że sobie z nami pogrywasz, to długo byś nie pożył.

- To dość dziwne powitanie - odparł z godnością McMurdo. - Mistrz loży wita w taki sposób nieznajomego brata?

- Tak. Ale właśnie to musisz udowodnić. I niech Bóg ma cię w swojej opiece, jeśli ci się nie uda. Gdzie zostałeś przyjęty?

- W loży 29 w Chicago.

- Kiedy?

- 24 czerwca 1872 roku.

- Kto był mistrzem loży?

- James H. Scott.

- Kto zarządzał twoim rejonem?

- Barholomew Wilson.

- Ha! Całkiem nieźle wypadłeś w tym teście. Co tutaj robisz?

- Pracuję tak samo jak pan. Tyle że mam gorszą robotę.

- Widzę, że na wszystko masz gotową odpowiedź.

- Tak. Zawsze byłem wygadany.

- A jesteś też szybki w działaniu?

- Tak mówią ci, którzy znają mnie najlepiej.

- Cóż, możemy cię sprawdzić szybciej, niż ci się wydaje. Słyszałeś coś o tutejszej loży?

- Słyszałem, że trzeba być niezłym twardzielem, by zostać przyjętym do miejscowego bractwa.

- I bardzo dobrze pan słyszał, panie McMurdo. Dlaczego opuścił pan Chicago?

- Niech to szlag! Nie zamierzam nikomu o tym opowiadać.

McGinty szerzej otworzył oczy. Nie był przyzwyczajony do takich odpowiedzi

i najwyraźniej go to rozbawiło.

- A czemu nie chce mi pan tego powiedzieć?

- Ponieważ bratu nie wolno okłamywać drugiego brata.

- A więc prawda jest zbyt nieprzyjemna, by o niej mówić?

- Jeśli pan chce, może pan to tak ująć.

- Niech pan zrozumie, nie może pan oczekiwać, żebym ja jako mistrz loży przyjął człowieka, za którego przeszłość nie mogę ręczyć.

McMurdo wyglądał na zdumionego. Wyjął z wewnętrznej kieszeni zmięty wycinek z gazety.

- Nie doniósłby pan na brata? - spytał.

- Spiorę cię po pysku, jeśli jeszcze raz to usłyszę - zawołał ze złością McGinty.

- Ma pan rację, panie radny - rzekł potulnie McMurdo. - Jestem panu winien przeprosiny. Powiedziałem to bez zastanowienia. Wiem, że w pańskich rękach jestem bezpieczny. Proszę spojrzeć na tę notatkę.

McGinty rzucił okiem na krótki artykuł o zastrzeleniu niejakiego Jonasa Pinto w barze „Jezioro” przy Market Street w Chicago w pierwszym tygodniu 1874 roku.

- To twoja robota? - spytał, oddając wycinek.

McMurdo kiwnął głową.

- Czemu go zastrzeliłeś?

- Pomagałem Wujowi Samowi robić dolary. Może moje nie były takie „złote” jak jego, ale wyglądały równie dobrze i łatwiej je było zarobić. Ten Pinto pomagał mi je opchnąć.

- Co robił?

- No, wprowadzać do obiegu fałszywe pieniądze. Powiedział, że podzielimy się pół na pół. Może i rzeczywiście chciał się podzielić, ale nie czekałem na to. Załatwiłem go i wyjechałem do zagłębia węglowego.

- Dlaczego akurat tutaj?

- Bo czytałem, że w tych okolicach nie zadają zbyt dużo pytań.

McGinty się roześmiał.

- Najpierw byłeś fałszerzem, potem zostałeś mordercą i wreszcie przyjechałeś w te strony w nadziei, że przywitają cię tu z otwartymi ramionami?

- Coś w tym stylu - odparł McMurdo.

- Hm, wydaje mi się, że daleko zajdziesz. A powiedz, możesz nadal robić te fałszywe

dolary?

McMurdo wyjął z kieszeni z pół tuzina banknotów.

- Te nigdy nie opuściły mennicy w Filadelfii - powiedział.

- Co ty powiesz! - McGinty zbliżył pieniądze do światła, trzymając je w swej ogromnej dłoni, owłosionej jak u goryla. - Nie widzę żadnej różnicy. Na Boga! Wydaje mi się, że będziemy mieli z ciebie pożytek! Poradzimy sobie, mając w swych szeregach paru złych ludzi, przyjacielu McMurdo. Zawsze mogą nadejść takie czasy, gdy każdy będzie musiał odegrać swoją rolę. Gdybyśmy nie odgryzali się tym, którzy nas atakują, wkrótce znaleźlibyśmy się pod ścianą.

- Wydaje mi się, że mogę wam w tym pomóc.

- Masz mocne nerwy. Nawet nie drgnąłeś, kiedy wyciągnąłem ten rewolwer.

- To nie ja byłem w niebezpieczeństwie.

- A kto?

- Pan, panie radny - McMurdo wyciągnął odbezpieczony pistolet z bocznej kieszeni kurtki. - Cały czas miałem pana na muszce. Sądzę, że strzeliłbym równie szybko jak pan.

- Na Boga! - twarz McGinty’ego poczerwieniała ze złości, a potem wybuchnął gromkim śmiechem. - Muszę przyznać, że takiego diabła nie mieliśmy tu już od lat. Wydaje mi się, że loża jeszcze będzie z ciebie dumna. A ty czego tu, u diabła, chcesz? Nie mogę nawet pięć minut spokojnie pogadać z dżentelmenem, bo zaraz musisz się tutaj pchać?

Barman stał, zmieszany.

- Przepraszam pana, panie radny, ale przyszedł Ted Baldwin. Mówi, że musi się z panem natychmiast widzieć.

Przekazywanie tej wiadomości było niepotrzebne, bo znad ramienia barmana wyglądała już zacięta, okrutna twarz samego Teda Baldwina. Odepchnął pracownika i zamknął za nim drzwi.

- A więc to tak - rzekł, rzucając wściekłe spojrzenie McMurdo. - Dotarłeś tu pierwszy, tak? Chciałbym powiedzieć panu parę słów o tym człowieku, panie radny.

- To powiedz to teraz, przy mnie! - zawołał McMurdo.

- Powiem, kiedy będę chciał, i tak jak mi się spodoba!

- Hola, hola! - odezwał się McGinty, wstając ze swojej beczki. - Tak nie będziemy gadać. Mamy nowego brata, Baldwin, i nie godzi się witać go w ten sposób. No dalej, człowieku, podaj mu rękę i się pogódźcie.

- Nigdy! - wrzasnął rozwścieczony Baldwin.

- Powiedziałem mu, że jeśli czuje się pokrzywdzony, możemy się bić - rzekł McMurdo. - Mogę z nim walczyć albo na pięści, albo taką bronią, jaką sam wybierze. Panie radny, pozostawiam to panu do rozstrzygnięcia jako mistrzowi loży.

- A o co chodzi?

- O pewną młodą damę. Uważam, że może wybrać tego, którego chce.

- Doprawdy?! - krzyknął Baldwin.

- Jako że obaj jesteście braćmi z loży, to uważam, że pani ma wolny wybór - rzekł

mistrz.

- A więc taka jest pańska decyzja?

- Tak, taka jest decyzja mistrza, Tedzie Baldwinie - rzekł McGinty ze złośliwym uśmiechem. - A co? Chciałbyś ją może podważyć?

- A więc tak pan traktuje kogoś, kto wiernie stał u pańskiego boku przez pięć lat? I tylko po to, żeby zadowolić jakiegoś przybłędę, którego nigdy w życiu pan nie widział? Nie będziesz wiecznie mistrzem loży, Jacku McGinty! Na Boga, przy następnym głosowaniu.

Radny skoczył na niego jak tygrys. Jego dłoń zacisnęła się na gardle Baldwina. Rzucił go na beczki. W tej wściekłości zadusiłby brata na śmierć, gdyby nie wtrącił się McMurdo.

- Spokojnie, panie radny! Spokojnie, na Boga! - krzyknął, odciągając go do tyłu.

McGinty zwolnił chwyt, a Baldwin, przerażony i wstrząśnięty, z trudem łapiąc oddech

i drżąc na całym ciele, jak ktoś, kto właśnie spojrzał śmierci w oczy, usiadł na beczce, na którą rzucił go mistrz.

- Dawno się już o to prosiłeś, Tedzie Baldwinie! Dostałeś to, na co zasłużyłeś! - wrzasnął McGinty. Jego ogromny tors unosił się i opadał. - Może ci się wydaje, że gdybym przegrał w głosowaniu na mistrza, zająłbyś moje miejsce? Loża o tym zadecyduje. Ale dopóki ja tu jestem mistrzem, żaden człowiek nie podniesie na mnie głosu i nie będzie kwestionował moich decyzji.

- Nic do pana nie mam - wymamrotał Baldwin, macając się po obolałym gardle.

- Dobrze. A więc w takim razie - stwierdził głośno ten drugi, w jednej chwili znów wpadając w jowialny nastrój - znów wszyscy jesteśmy przyjaciółmi. I niech tak się ta sprawa skończy.

Zdjął z półki butelkę szampana i odkręcił korek.

- A teraz - ciągnął, napełniając trzy wysokie kieliszki - wypijmy na zgodę za naszą lożę. Nie może być między nami żadnych waśni. Połóż lewą rękę na moim jabłku Adama. Powiedz, Tedzie Baldwinie, co cię dręczy, bracie?

- Na niebie są ciemne chmury - odparł Baldwin.

- Ale rozwieją się na zawsze.

- Przysięgam, że tak będzie.

Trzej mężczyźni opróżnili swoje kieliszki. Następnie przeprowadzono taką samą ceremonię pomiędzy Baldwinem i McMurdo.

- No i proszę! - zawołał McGinty, zacierając ręce. - Nie ma już między nami waśni. Jeśli posuniecie się dalej, loża was osądzi, a w tych okolicach ma ona ciężką rękę, wie o tym dobrze brat Baldwin, a ty się cholernie szybko o tym przekonasz, bracie McMurdo, jeśli będziesz się prosił o kłopoty!

- Przysięgam, że nie śpieszno mi do tego - rzekł McMurdo i wyciągnął rękę do Baldwina. - Jestem bardzo porywczy, ale też szybko przebaczam. Mówią, że to przez moją gorącą irlandzką krew. Co do mnie, sprawa jest zakończona, i nie żywię do ciebie urazy.

Baldwin musiał uścisnąć wyciągniętą do niego dłoń, bo patrzyły na niego złowrogie oczy straszliwego mistrza. Jednakże z jego pochmurnej twarzy można było wyraźnie wyczytać, że słowa McMurdo w ogóle go nie przekonały.

McGinty poklepał ich obu po ramieniu.

- No, no. Te dziewczyny, ach te dziewczyny! I pomyśleć tylko, że jakaś baba miałaby stanąć pomiędzy moimi dwoma chłopakami. To diabelska sprawka. No cóż, wygląda na to, że sama dziewczyna musi rozstrzygnąć ten problem. A to już nie należy do mistrza loży, i chwała Bogu! Mamy i bez tego mnóstwo kłopotów. Bracie McMurdo, niniejszym zostajesz przyjęty do loży 341. Mamy tu własne zwyczaje i metody, inne niż w Chicago. Spotykamy się w sobotę w nocy. Jeśli przyjdziesz, wtedy ostatecznie przyjmiemy cię do naszego bractwa w dolinie Vermissy.

4 ze staroceltyckiego ‘kochanie’

Rozdział trzeci

Następnego dnia po owym wieczorze, kiedy to wydarzyło się tyle interesujących rzeczy, McMurdo wyprowadził się od starego Jacoba Shaftera. Znalazł sobie nową kwaterę u wdowy MacNamara na obrzeżach miasta. Scanlan, jego pierwszy znajomy z pociągu, wkrótce potem przeprowadził się do Vermissy, i zamieszkali razem. Byli jedynymi lokatorami, a gospodyni -stara pogodna Irlandka - zostawiła ich samym sobie. Mogli więc swobodnie rozmawiać i działać, co zawsze bardzo cieszy mężczyzn mających wspólne sekrety.

McMurdo na tyle udobruchał Shaftera, że ten pozwolił mu przychodzić do siebie na posiłki, kiedy tylko młody Irlandczyk miał na to ochotę, tak więc jego związek z Ettie bynajmniej się nie skończył. Wręcz przeciwnie, w miarę jak mijały kolejne tygodnie, stawali się sobie coraz bliżsi.

W sypialni w swoim nowym mieszkaniu McMurdo poczuł się na tyle bezpiecznie, że wyciągnął matryce do fałszowania pieniędzy. Po złożeniu przysięgi o zachowaniu sekretu niektórzy bracia z loży przyszli je obejrzeć. Każdy wyniósł w kieszeni trochę fałszywych pieniędzy, wybitych tak umiejętnie, że nie było problemów z ich upłynnieniem i nie wiązało się praktycznie z żadnym ryzykiem. Towarzysze McMurdo zachodzili w głowę, po co w ogóle podejmował jakąkolwiek pracę. On jednak wyjaśniał wszystkim, którzy go o to pytali, że gdyby żył, nie mając żadnych legalnych dochodów, bardzo szybko ściągnąłby sobie na głowę policję.

I rzeczywiście. Pewien policjant już deptał mu po piętach, jednak szczęśliwym zbiegiem okoliczności łowca przygód wyszedł na tym raczej dobrze niż źle. Po wprowadzeniu do loży rzadko się zdarzało, by McMurdo nie zjawił się wieczorem w barze McGinty’ego. Przychodził tam, by bliżej się zapoznać z „chłopakami”, jak jowialnie zwano ów niebezpieczny gang rządzący całą okolicą. Był hardy, nie bał się mówić, co myśli, wszyscy szybko go polubili. To, jak prędko i sprytnie poradził sobie ze swym przeciwnikiem w pewnej bójce, zyskało mu wśród braci szacunek. Kolejny incydent zaś sprawił, że zaczęli cenić go jeszcze bardziej.

Pewnej nocy, gdy w barze było najtłoczniej, drzwi nagle się otworzyły, i do środka wszedł mężczyzna w niebieskim mundurze i spiczastej czapce policji kopalni. Była to specjalna organizacja, utworzona przez koleje oraz właścicieli kopalń do wspierania działań zwykłej policji, która była kompletnie bezradna w obliczu zorganizowanej przestępczości, siejącej postrach w całym okręgu. Gdy wszedł do baru, rozmowy natychmiast ucichły. Obrzucono go zaciekawionymi spojrzeniami. Układy pomiędzy policją a przestępcami są w pewnych rejonach Stanów dość specyficzne, i sam McGinty, który akurat stał za barem, bynajmniej nie okazał zaskoczenia, gdy wśród jego klientów pojawił się przedstawiciel prawa.

- Whisky, bez lodu. Noc jest dzisiaj zimna - rzekł policjant. - My się chyba jeszcze nie znamy, panie radny.

- A, to pan jest tym nowym kapitanem - powiedział McGinty.

- Właśnie. Mamy nadzieję, że pan, panie radny, i inni wpływowi obywatele pomogą nam utrzymać praworządność w tym mieście. Jestem kapitan Marvin.

- Lepiej by nam było bez pana, kapitanie Marvin - odparł zimno McGinty. - Mamy naszą własną miejską policję i nie potrzebujemy tu takiego towaru z importu jak pan. Jest on tylko najemnym narzędziem kapitalistów, wynajętym, by tłuc biedniejszych obywateli lub strzelać do nich.

- No, no. Nie będziemy się o to spierać - rzekł przyjaźnie policjant. - Myślę, że wszyscy robimy to, co uważamy za swój obowiązek, jednak nie możemy postrzegać go tak samo - pociągnął ze swojej szklanki i odwrócił się, by wyjść, gdy nagle jego wzrok spotkał się z ponurym spojrzeniem Johna. - No proszę! - zawołał, mierząc go oczyma. - Widzę, że jest tu mój stary znajomy.

McMurdo odsunął się od niego.

- Nigdy w życiu nie byłem twoim przyjacielem ani przyjacielem żadnego przeklętego gliniarza - powiedział.

- Znajomy nie musi zaraz być przyjacielem - odrzekł kapitan z szerokim uśmiechem. -Ty jesteś John McMurdo z Chicago. Nawet nie próbuj zaprzeczać.

McMurdo wzruszył ramionami.

- Nie zaprzeczam - odparł. - Myślisz, że wstydzę się własnego nazwiska?

- Masz ku temu wszelkie powody.

- Co, u diabła, chcesz przez to powiedzieć? - ryknął McMurdo, unosząc zaciśnięte pięści.

- Spokojnie, John. Nie wystraszysz mnie tym wrzaskiem. Byłem policjantem w Chicago, zanim trafiłem do tej przeklętej kopalni. I kiedy widzę oszusta z Chicago, to dobrze wiem, z kim mam do czynienia.

Jego rozmówcy zrzedła mina.

- Nie mów mi, że Marvin z głównej komendy w Chicago to ty! - zawołał.

- Ten sam stary Teddy Marvin, do usług. Nie zapomnieliśmy, że zastrzeliłeś Jonasa Pinto.

- Ja go nie zastrzeliłem.

- Doprawdy? I mówi to bezstronny świadek, co? Jego śmierć była ci bardzo na rękę, bo inaczej przymknęliby cię za fałszowanie pieniędzy. Cóż, było, minęło. A między nami, choć być może nie powinienem ci tego mówić, i tak nie mogli ci postawić niepodważalnych zarzutów, więc nawet jutro mógłbyś wrócić do Chicago.

- Jest mi bardzo dobrze tu, gdzie jestem.

- Jak chcesz. Zamiast mi podziękować, pyskujesz.

- Mam wrażenie, że chciałeś dobrze. A więc dziękuję - rzekł McMurdo tonem, w którym bynajmniej nie było słychać wdzięczności.

- Będę trzymał gębę na kłódkę tak długo, jak długo będziesz prowadził uczciwe życie -rzekł kapitan. - Ale, na Boga, jeśli znów coś wywiniesz, to będzie już inna historia. Dobranoc, McMurdo, dobranoc, panie radny.

Policjant wyszedł z baru, a całe zajście sprawiło, że McMurdo stał się lokalnym bohaterem. Już wcześniej szeptano o tym, co robił w dalekim Chicago. On jednak zbywał wszystkie pytania uśmiechem jak ktoś, kto nie chciał być uważany za kogoś ważnego. Teraz jednak sprawa została oficjalnie potwierdzona. Bywalcy baru stłoczyli się wokół niego, by serdecznie uścisnąć mu dłoń. Od tego czasu traktowali go jak swojego. McMurdo potrafił bardzo dużo wypić, i nie było tego po nim widać, jednak tego wieczoru, gdyby nie Scanlan, który zaprowadził go do domu, nasz bohater z całą pewnością spędziłby noc pod barem.

W sobotę w nocy McMurdo został oficjalnie przyjęty do loży. Myślał, że stanie się jednym z nich bez żadnej ceremonii, bo przeszedł już inicjację w Chicago. W Vermissie jednak obowiązywały szczególne rytuały, z których miejscowe bractwo było dumne i którym musiał być poddany. Zgromadzenie odbywało się w wielkim pomieszczeniu w Union House, które zarezerwowane było na takie okazje. Tej nocy zebrało się około sześćdziesięciu członków bractwa, nie byli to jednak bynajmniej wszyscy należący do tej organizacji, bo w dolinie i za otaczającymi ją górami działały inne loże. Zawsze, kiedy odbywało się coś ważnego, loże wysyłały swoich przedstawicieli, aby przestępstwo popełniali ludzie, nie znani w danej miejscowości. Ogólnie w okręgu węglowym było ich nie mniej niż pięciuset.

W pustawej sali zgromadzeń mężczyźni siedzieli przy długim stole. Z boku stał drugi stół, zastawiony butelkami i kieliszkami, i niektórzy ze zgromadzonych już niecierpliwie na niego zerkali. McGinty siedział u szczytu stołu. Na bujnej czarnej czuprynie miał założoną płaską czapkę z czarnego aksamitu, a na szyi zawieszoną fioletową stułą, co sprawiało, że wyglądał jak ksiądz odprawiający jakiś osobliwy rytuał. Po jego prawej i lewej stronie siedzieli wyżsi rangą członkowie loży. Wśród nich można było dostrzec okrutną przystojną twarz Teda Baldwina. Każdy z członków miał na sobie jakiś szal lub medalion, będący oznaką pełnionej przez niego funkcji.

W większości byli to dojrzali mężczyźni, jednak pozostali zgromadzeni byli młodzieńcami w wieku od osiemnastu do dwudziestu pięciu lat, gotowymi wypełnić rozkazy swych zwierzchników. Wśród starszych mężczyzn wielu było takich, których rysy zdradzały drapieżną duszę i pogardę dla prawa. Patrząc na tych ludzi, trudno było uwierzyć, że ci młodzieńcy o pełnych zapału, szczerych twarzach rzeczywiście byli niebezpiecznymi mordercami o kompletnie zdeprawowanych charakterach, którzy szczycili się sprawnością i swymi wyczynami. Teraz patrzyli z ogromnym szacunkiem na człowieka, który miał reputację kogoś, kto wykonywał, jak to nazywali, „czystą robotę”.

Ci ludzie byli zdeprawowani do tego stopnia, iż uważali za rycerskie i godne pochwały zgłaszanie się na ochotnika, by zabić człowieka, który nigdy ich nie skrzywdził i którego w wielu przypadkach nigdy wcześniej nie widzieli. Po wykonanej robocie kłócili się o to, który z nich zadał śmiertelny cios, i zabawiali towarzystwo opowiadaniem o krzykach i agonii ofiary.

Początkowo utrzymywali swoje działania w tajemnicy, jednak w czasach, których dotyczy ta opowieść, ich poczynania stały się całkowicie otwarte, bo ciągłe porażki wymiaru sprawiedliwości pokazały im, że z jednej strony nikt nie odważy się przeciwko nim zeznawać, zaś z drugiej mają do dyspozycji niezliczoną rzeszę popleczników, których zawsze można wezwać na świadków, oraz pełną po brzegi skrzynię ze skarbami, z jakiej można zaczerpnąć fundusze, by zatrudnić najlepszego prawnika w całym stanie. W ciągu dziesięciu lat ich przestępczej działalności nikogo nie skazano, a jedynym niebezpieczeństwem grożącym wykonawcom wyroków były same ofiary, które mimo przewagi liczebnej przeciwnika i efektu zaskoczenia od czasu do czasu któregoś raniły.

McMurdo został wcześniej ostrzeżony, że czeka go jakaś próba, nikt jednak nie chciał mu powiedzieć, na czym miała polegać. Dwóch pełnych powagi braci wyprowadziło go do innego pomieszczenia. Zza przepierzenia z desek słyszał szmer wielu głosów w sali zgromadzeń. Parę razy padło jego nazwisko, wiedział, że dyskutują o nim. Potem pojawił się wewnętrzny strażnik,

przez pierś miał przewieszoną zielono-złotą szarfę.

- Mistrz loży rozkazuje, by go związać, przewiązać mu oczy i wprowadzić do sali -powiedział.

We trzech zdjęli mu płaszcz, podwinęli prawy rękaw koszuli i liną związali mocno ręce ponad łokciami. Następnie włożyli mu na głowę gruby czarny kaptur i opuścili go na oczy. Po tych przygotowaniach wprowadzili Johna do sali zgromadzeń.

McMurdo niczego nie widział, ledwie mógł oddychać i tylko słyszał szmer rozmów dookoła. Z oddali dobiegł głęboki głos McGinty’ego:

- Johnie McMurdo, czy jesteś już członkiem Prześwietnego zakonu wolnych ludzi?

Skłonił się, by potwierdzić.

- Czy należysz do loży 29 w Chicago?

Znów się skłonił.

- Ciemne noce są nieprzyjemne - powiedział głos.

- Tak, dla podróżnych znajdujących się w drodze - odparł McMurdo.

- Niebo pokrywają ciemne chmury.

- Tak, zbliża się burza.

- Jesteście usatysfakcjonowani, bracia? - spytał mistrz loży.

Rozległ się potakujący szmer głosów.

- Teraz wiemy, bracie, dzięki hasłu i odzewowi, że jesteś rzeczywiście jednym z nas -rzekł McGinty. - Chcemy ci jednak powiedzieć, że w tym hrabstwie tak samo jak w innych w tej okolicy mamy pewne rytuały, jak również obowiązki, które mogą wypełniać tylko odpowiedni ludzie. Czy jesteś gotów na próbę?

- Tak.

- Czy twoje serce jest mężne?

- Tak.

- A więc wystąp krok naprzód, aby to udowodnić.

Gdy tylko to uczynił, poczuł dwa ostre przedmioty przyciśnięte do oczu. Wydawało mu się, że jeśli postąpi jeszcze krok, straci oczy. Zebrał się jednak w sobie i zdecydowanie wystąpił naprzód, a wtedy ucisk ustąpił. Usłyszał pomruk aprobaty ze strony zgromadzonych.

- Ma mężne serce - powiedział głos. - A czy potrafisz znieść ból?

- Tak jak każdy inny człowiek - odpowiedział.

- Sprawdźcie go!

Gdy poczuł straszliwy rozdzierający ból w przedramieniu, ledwo udało mu się powstrzymać od krzyku. Omal nie stracił przytomności, zagryzł jednak wargi i zacisnął pięści, żeby stłumić jęk.

- Potrafię znieść więcej niż to! - powiedział.

Tym razem pomruk aprobaty był o wiele głośniejszy. Jeszcze nikt nie zrobił tak dobrego wrażenia, gdy przyjmowano go do loży. Poczuł, że czyjeś ręce klepią go po plecach i zsuwają mu z głowy kaptur. Stał, mrugając oczami i uśmiechając się, gdy zebrani podchodzili do niego z gratulacjami.

- Jeszcze jedno, bracie McMurdo - rzekł McGinty. - Składałeś już przysięgę, że dochowasz tajemnicy i będziesz wierny bractwu, a więc musisz być świadom, że karą za jej złamanie jest natychmiastowa i nieunikniona śmierć.

- Jestem tego świadom - powiedział McMurdo.

- I będziesz akceptował decyzje mistrza loży, niezależnie od wszelkich okoliczności?

- Będę.

- W takim razie w imieniu loży 341 w Vermissie witam cię wśród jej członków, byś mógł korzystać z jej przywilejów i brać udział w obradach. Bracie Scanlan, podaj butelki, byśmy mogli wypić za naszego godnego brata.

McMurdowi zwrócono płaszcz, lecz zanim go założył, przyjrzał się swojej prawej ręce. Wciąż jeszcze czuł w niej piekący ból. Na jego przedramieniu widniał trójkąt wpisany w koło, głęboki i czerwony, taki, jakim pozostawiło go rozpalone żelazo. Paru jego sąsiadów podciągnęło swoje rękawy i pokazało mu znak loży na swoich rękach.

- Wszyscy to mamy - powiedział jeden z nich. - Ale nikt nie zniósł tego tak odważnie

jak ty!

- Ech, to nic takiego - powiedział, choć ramię rwało go i paliło.

Gdy wypito toast po ceremonii inicjacji, rozpoczęły się zwykłe obrady loży. McMurdo przyzwyczajony w Chicago do dość prozaicznych tematów z zaciekawieniem nastawiał uszu i był bardziej zaskoczony tym, co nastąpiło, niż mógł to po sobie pokazać.

- Pierwszą sprawą w porządku obrad - rzekł McGinty - jest odczytanie listu od mistrza wydziału z loży 249 w Merton County. Pisze on:

Szanowny Panie!

Trzeba wykonać pewne zadanie związane z Andrew Rae z firmy „Rae and Sturmash”, do której należą tutejsze kopalnie. Pamięta pan zapewne, że pańska loża jest nam winna przysługę po tym, gdy zeszłej jesieni przysłaliśmy wam dwóch braci w sprawie pewnego policjanta. Wyślijcie nam dwóch odpowiednich ludzi. Zajmie się nimi skarbnik Higgins z tutejszej loży, którego adres jest panu znany. Pokaże im, gdzie i kiedy mają działać.

Z braterskim pozdrowieniem J. W. Windle, D. M. A. O. F.

Windle nigdy nam nie odmówił, gdy prosiliśmy, by przysłali nam do pomocy paru ludzi, więc i nam się nie godzi mu odmawiać - McGinty przerwał na chwilę i rozejrzał się po sali swymi martwymi złymi oczyma. - Kto zgłasza się na ochotnika do tej roboty?

Kilku młodzieńców uniosło w górę ręce. Mistrz loży spojrzał na nich z pełnym aprobaty uśmiechem.

- Dobrze, Tygrysie Cormac. Jeśli poradzisz sobie tak dobrze jak ostatnio, to nie będzie źle. I ty, Wilsonie.

- Nie mam pistoletu - rzekł ochotnik, który miał zaledwie kilkanaście lat.

- To twój pierwszy raz, tak? Dobrze, będziesz miał swój chrzest bojowy. Świetny początek! A co do broni, to jeśli się nie mylę, już na ciebie czeka. Zgłoście się w poniedziałek. Kiedy wrócicie, zgotujemy wam wspaniałe powitanie.

- A jest tym razem jakaś nagroda? - spytał Cormac, krępy młodzieniec o smagłej twarzy i wyglądzie brutala, którego przezwisko „Tygrys” świadczyło o jego krwiożerczych instynktach.

- Nie myśl o nagrodzie. Zrób to dla samego zaszczytu. Może kiedy już wykonasz swoją robotę, znajdzie się parę dolarów na dnie skrzyni.

- A co ten człowiek zrobił? - spytał młody Wilson.

- To nie powinno ciebie obchodzić. Osądziła go tamtejsza loża. To nie twoja sprawa. Wszystko, co mamy zrobić, to wykonać dla nich robotę, tak samo, jak oni robią to dla nas. A skoro już o tym mowa, dwóch braci z loży w Merton przyjeżdża do nas w przyszłym tygodniu, by wykonać pewne zadanie w tej okolicy.

- Co to za jedni? - zapytał ktoś z sali.

- Uwierz mi, bracie, lepiej nie pytać. Kiedy nic nie wiesz, nic nie możesz zeznać i nie wynikną z tego żadne kłopoty. Ale to są ludzie, którzy wykonają czystą robotę, gdy przyjdzie już co do czego.

- Najwyższa pora! - krzyknął Ted Baldwin. - Ludzie w tych stronach zaczynają się robić bezczelni. Nie dalej jak tydzień temu brygadzista Blaker wywalił trzech naszych. Już od dawna mu się zbierało, i tym razem dostanie to, na co sobie zasłużył.

- A co go spotka? - spytał szeptem McMurdo swego sąsiada.

- Cóż, zwykły koniec. Kulka z rewolweru - odpowiedział mężczyzna, śmiejąc się głośno. - No i co o nas myślisz, bracie?

Wydawało się, że zdeprawowana dusza nowego członka loży już się oswoiła z nowym położeniem, a sam McMurdo czuje się świetnie w tym złym towarzystwie.

- Bardzo mi się podoba - odparł. - To właściwe miejsce dla faceta z charakterem.

Kilku braci siedzących przy nim usłyszało te słowa i przytaknęło z aprobatą.

- O co chodzi? - krzyknął czarnowłosy mistrz loży ze swojego końca stołu.

- Naszemu nowemu bratu podoba się u nas, sir.

McMurdo natychmiast powstał.

- Chciałbym powiedzieć, czcigodny mistrzu, jeżeli będzie wam potrzebny jakiś człowiek, uznam za zaszczyt, jeśli wybierzecie mnie, bym mógł dopomóc bractwu.

Te słowa wywołały głośny aplauz. Można było odnieść wrażenie, że nowe słońce pojawiało się nad horyzontem. Dla niektórych spośród starszych członków loży wszystko to działo się jednak nieco za szybko.

- Wnioskowałbym o to - rzekł sekretarz Harraway, starzec z twarzą sępa i siwą brodą, siedzący tuż obok przewodniczącego - że brat McMurdo powinien zaczekać, aż loża zechce skorzystać z jego usług.

- Oczywiście, właśnie o to mi chodziło. Jestem do waszej dyspozycji - powiedział McMurdo.

- Twój czas nadejdzie, bracie - rzekł przewodniczący. - Już wiemy, że jesteś chętny, i wierzymy, że wykonasz dla nas dobrą robotę. Dziś w nocy jest do załatwienia pewna drobna sprawa, i jeśli ci to odpowiada, możesz się tym zająć.

- Poczekam na coś poważniejszego.

- I tak możesz przyjść dziś w nocy, bo wtedy zrozumiesz, czego bronimy w tej społeczności. Później wszystko wyjaśnię. A tymczasem - spojrzał na porządek obrad - mam jeszcze parę spraw, które chciałbym przedstawić na tym zgromadzeniu. Po pierwsze, chciałbym wiedzieć o stanie naszego konta w banku. Jest jeszcze sprawa renty dla wdowy po Jimie

Carnawayu. Zginął, wykonując pracę dla loży, i musimy zadbać o jego rodzinę.

- Jima zastrzelili w ubiegłym miesiącu, gdy próbowaliśmy zabić Chestera Wilcoxa z Marley Creek - wyjaśnił sąsiad McMurdo.

- Na chwilę obecną z funduszami wszystko jest w porządku - rzekł skarbnik, zaglądając do leżącej przed nim na stole książeczki bankowej. - Firmy były ostatnio hojne. Max Linder & Co. zapłaciła pięćset, żebyśmy zostawili ich w spokoju. Z Walker Brothers wysłali sto, uznałem jednak za stosowne, by im tę kwotę zwrócić i poprosić ich o pięćset. Jeśli nie odezwą się do środy, może się coś przytrafić ich wieży wyciągowej. W ubiegłym roku musieliśmy spalić ich kruszarkę, nim posłuchali głosu rozsądku. No i West Section Coaling Company wpłaciła swój roczny wkład. Mamy w rękach dość, by wywiązać się ze wszystkich zobowiązań.

- A co z Archie Swindonem? - spytał jeden z braci.

- Ten stary diabeł wszystko wyprzedał i wyjechał z okręgu. Zostawił nam list, w którym napisał, że woli zamiatać ulice w Nowym Jorku i być wolnym człowiekiem, niż mieć wielką kopalnię i zginać kark przed bandą szantażystów. Na Boga, miał szczęście, że już go tu nie było, kiedy dotarł do nas ten list. Nie sądzę, by odważył się pokazać kiedykolwiek w tej dolinie.

Starszy, gładko ogolony mężczyzna o miłej twarzy i krzaczastych brwiach wstał ze swego miejsca przy przeciwległym końcu stołu, naprzeciw przewodniczącego.

- Panie skarbniku - powiedział - czy mogę spytać, kto kupił majątek tego człowieka, którego wygnaliśmy z naszego okręgu?

- Tak, bracie Morris. Został wykupiony przez State & Merton County Railroad Company.

- A kto kupił kopalnie Todmana i Lee, które w ubiegłym roku w ten sam sposób trafiły na rynek?

- Ta sama firma, bracie Morris.

- A kto wykupił huty żelaza Mansona, Shumana, Van Dehera i Atwooda?

- Wszystkie kupiła West Gilmerton General Mining Company.

- Nie rozumiem, bracie Morris - rzekł przewodniczący. - Przecież nie ma znaczenia, kto je kupił, bo i tak nie mogą ich wynieść z tej doliny.

- Z całym należnym panu szacunkiem, czcigodny mistrzu loży, sądzę, że może to mieć dla nas ogromne znaczenie. Dzieje się to już od dziesięciu długich lat. Stopniowo wypędzamy stąd wszystkich drobnych przedsiębiorców. I jaki jest efekt? Na ich miejsce powstają wielkie firmy, takie jak koleje, czy General Iron, które mają swoich dyrektorów w Nowym Jorku czy

Filadelfii i nic sobie nie robią z naszych pogróżek. Możemy załatwić ich lokalnych szefów, ale oznacza to jedynie tyle, że przyślą kolejnych. No i poza tym staje się to dla nas niebezpieczne. Drobne płotki nie mogą nam zrobić krzywdy. Nie mają ani takich pieniędzy, ani takiej władzy. Dopóki nie będziemy ich za bardzo cisnąć, nie sprzeciwią się naszej władzy. Ale jeśli te wielkie firmy dojdą do wniosku, że stoimy im na drodze do zysków, nie będą szczędzić kosztów ani wysiłków, by nas dorwać i doprowadzić przed sąd.

Gdy tylko przebrzmiały te złowróżbne słowa, w sali zapanowała cisza, wszystkie twarze pociemniały, a zgromadzeni wymieniali ponure spojrzenia. Do tej pory organizacja była tak wszechpotężna, że nikt nie ośmielił się rzucić jej wyzwania, i ludzie zupełnie zapomnieli o tym, że być może kiedyś dosięgnie ich zemsta. A jednak na samą tę myśl wzdrygnęli się nawet najbardziej nieustraszeni z nich.

- Moja rada jest taka - podjął dalej mówca - nie ciśnijmy zanadto drobnych przedsiębiorców. W dniu, kiedy ostatni z nich ucieknie, skończy się władza stowarzyszenia.

Przykro jest słuchać prawdy. Gdy mówca ponownie zajął swoje miejsce, w sali rozległy się gniewne okrzyki.

McGinty powstał ze swojego miejsca z zachmurzoną twarzą.

- Bracie Morris - powiedział - zawsze lubiłeś panikować. Dopóki członkowie tej loży trzymają się razem, nie ma takiej siły w całych Stanach Zjednoczonych, która mogłaby ich tknąć. Czyż nie przekonywaliśmy się o tym podczas procesów sądowych? Przypuszczam, że wielkie firmy uznają, że łatwiej im będzie płacić niż z nami walczyć, tak jak ma to miejsce w przypadku drobnych firm. A teraz, bracia - mówiąc to, McGinty, zdjął czarną aksamitną czapkę i stułę -loża zakończyła na dziś swe obrady wieczór. Została jedna drobna sprawa, o której pomówimy, kiedy będziemy się rozchodzili. Teraz nadszedł czas picia i wspólnej zabawy.

Doprawdy, przedziwna jest ludzka natura. Ci ludzie, którym nieobce były morderstwa, którzy nie raz już zabili ojca rodziny - zazwyczaj człowieka, do którego nie żywili żadnej osobistej urazy - i nie czuli przy tym najmniejszych wyrzutów sumienia ani współczucia dla jego łkającej wdowy czy bezbronnych dzieci, potrafili wzruszyć się do łez, słuchając pięknej wzniosłej muzyki. McMurdo obdarzony był wspaniałym tenorem, i nawet gdyby wcześniej nie zaskarbił sobie łask loży, nikt nie potrafiłby już mu się oprzeć, gdy poruszył zgromadzenie, śpiewając: „I’m sitting on the Stile, Mary’ i „On the Banks of Allan Water”.

Już pierwszego wieczoru nowy członek stał się jednym z najpopularniejszych wśród braci, i było oczywistym, że szybko awansuje i będzie pełnił wysokie stanowiska. Jednakże dobry wolnomularz musiał posiadać jeszcze inne cechy prócz umiejętności zaskarbiania sobie przyjaciół. Można było się o tym przekonać jeszcze tego wieczoru. Butelki z whisky już wielokrotnie obiegły stół, więc mężczyźni byli podpici i skorzy do zabawy, gdy mistrz ponownie powstał, by do nich przemówić.

- Posłuchajcie, chłopcy - powiedział. - W mieście jest pewien człowiek, którego należałoby utemperować, i do was należy, by dostał to, na co sobie zasłużył. Mówię o Jamesie Stangerze z „Heralda”. Czytaliście może, co znowu o nas powypisywał?

Rozległ się pomruk aprobaty, słychać było wypowiadane pod nosem przekleństwa. McGinty wyjął z kieszeni kamizelki wycinek z gazety.

- „PRAWORZĄDNOŚĆ!”. To nagłówek. A teraz posłuchajcie:

RZĄDY TERRORU W ZAGŁĘBIU GÓRNICZO-HUTNICZYM. Upłynęło już dwanaście lat od pierwszych zamachów, które udowodniły, że mamy do czynienia z organizacją przestępczą. Od tego dnia przemoc nigdy nie ustała, a teraz sięgnęła punktu kulminacyjnego, czyniąc z nas zakałę cywilizowanego świata. Czyż po to nasz wspaniały kraj przyjmuje do siebie cudzoziemców uciekających przed europejskim despotyzmem? Czy robimy to, by stali się oni tyranami zastraszającymi tych, którzy dali im schronienie? Po to, by w cieniu świętej, usianej gwiazdami flagi wolności zapanowały terror i bezprawie, które przerażałyby nas, gdyby to się działo w jakimś wschodnim państwie monarchicznym? Wiadomo, kim są ci ludzie. Organizacja jest jawna i publiczna. Jak długo będziemy tolerować taki stan rzeczy? Czy mamy już zawsze żyć.

Przeczytałem wam już dość tych bredni! - krzyknął przewodniczący, ciskając gazetę na stół. - Tak o nas pisze. Powiedźcie mi, co mamy zrobić?

- Zabić go! - wrzasnął z tuzin rozwścieczonych głosów.

- Protestuję - rzekł brat Morris, mężczyzna o pięknym czole i gładko ogolonej twarzy. -Mówię wam, bracia, że rządzimy w tej dolinie zbyt ciężką ręką i że nadejdzie czas, gdy wszyscy ludzie zjednoczą się w samoobronie, żeby się z nami rozprawić. James Stanger jest starcem, mieszka tutaj. Szanują go w mieście i w całym naszym okręgu. Jego gazeta reprezentuje trwałe

wartości w tej dolinie. Jeśli zniszczymy tego człowieka, zrobi się zamieszanie w całym stanie,

a to może nas zgubić.

- A jak niby doprowadzą do naszej zguby, panie panikarzu? - krzyknął McGinty. - Kto to zrobi? Policja? Pewnie! Połowę policjantów mamy w kieszeni, a druga połowa się nas boi. A może zrobią to sądy i sędziowie? Nie! Próbowaliśmy już, jak to jest! I co z tego wyszło?

- Jest jeszcze „sędzia Lynch” - rzekł brat Morris.

Słowa te zagłuszył chór oburzonych głosów.

- Wystarczy, że kiwnę palcem - krzyknął McGinty - i będę miał dwustu ludzi, którzy przyjadą do tego miasta i zrobią tu porządek! - Potem nagle podniósł głos i ściągnął swe krzaczaste brwi w potwornym grymasie. - Posłuchaj, bracie Morris. Mam cię na oku i to już od jakiegoś czasu. Sam jesteś tchórzem i próbujesz na dodatek napędzić stracha innym. Zły będzie dla ciebie ten dzień, bracie, kiedy twoje nazwisko pojawi się jako jeden z punktów porządku naszych obrad, a coś mi się wydaje, że właśnie tam powinienem je umieścić.

Morris pobladł jak płótno i opadł na swoje krzesło, jakby ugięły się pod nim kolana. Drżącą dłonią uniósł swój kieliszek i wypił jego zawartość do dna. Dopiero potem był w stanie odpowiedzieć.

- Przepraszam pana, czcigodny mistrzu, i was, bracia, jeśli powiedziałem więcej, niż trzeba. Wiecie wszyscy, że jestem wiernym członkiem loży. Wypowiadam te pełne niepokoju słowa tylko dlatego, że obawiam się, iż może spaść na nas jakieś nieszczęście. Mam jednak większe zaufanie do pańskiego osądu, czcigodny mistrzu, niż do mojego własnego i obiecuję, że już nigdy nie popełnię takiego wykroczenia.

Gdy mistrz loży usłyszał te pokorne słowa, jego twarz znów się rozpogodziła.

- Bardzo dobrze, bracie Morris. Mnie samemu byłoby przykro, gdybym musiał udzielić ci lekcji. Jednak dopóki ja jestem mistrzem tej loży, będziemy zjednoczeni zarówno w słowach, jak i w czynach. A teraz, chłopcy - ciągnął dalej, rozglądając się po zgromadzonych - posłuchajcie. Gdyby Stanger dostał to, na co sobie zasłużył, mielibyśmy za dużo kłopotów. Ci redaktorzy trzymają się razem, i wszystkie gazety w tym stanie zrobiłyby dużo hałasu, wysyłając nam tu policję i wojsko. Myślę jednak, że możecie udzielić mu przestrogi. Załatwisz to, bracie Baldwin?

- Oczywiście! - rzekł z zapałem młodzieniec.

- Ilu braci weźmiesz ze sobą?

- Sześciu, dwóch potrzeba do pilnowania drzwi. Ty pójdziesz, Gower, i ty Mansel, i ty Scanlan. I dwóch Willabych.

- Obiecałem naszemu nowemu bratu, że on też pójdzie - rzekł przewodniczący.

Ted Baldwin skierował na McMurdo wzrok, z którego można było jasno wyczytać, że ani

nie zapomniał, ani nie przebaczył.

- Może iść z nami, jeśli chce - rzekł opryskliwym tonem. - Tylu wystarczy. Im szybciej weźmiemy się do roboty, tym lepiej.

Towarzystwo podzieliło się na małe grupki, wrzeszczące i śpiewające pijackie piosenki. W barze wciąż były tłumy gości, i wielu spośród braci tam zostało. Mała grupa, którą wyznaczono do wykonania zadania, wyszła na ulicę i podzieliła się na pary i trójki, by nie zwracać niczyjej uwagi. Noc była bardzo zimna, a na mroźnym, usianym gwiazdami niebie świecił jasno półksiężyc. Mężczyźni zebrali się na dziedzińcu przed wysokim budynkiem. Między jasno oświetlonymi oknami widniały wypisane złotymi literami słowa: „Vermissa Herald”. Ze środka dobiegał stukot prasy drukarskiej.

- Hej, ty! - odezwał się Baldwin do McMurdo. - Możesz zostać na dole przy drzwiach i pilnować, żebyśmy mieli wolną drogę. Arthur Willaby może zostać z tobą. Reszta idzie ze mną. Nie ma obawy, chłopcy. Mamy z tuzin świadków, którzy mogą potwierdzić, że w tej chwili jesteśmy w Union House.

Dochodziła prawie północ, okolica była opustoszała; paru hulaków wracało do domu. Grupka braci przeszła na drugą stronę ulicy. Baldwin i jego ludzie otworzyli drzwi do redakcji gazety, wtargnęli do środka i szybko wbiegli na górę po schodach. McMurdo wraz z jednym z towarzyszy pozostał na dole. Z pomieszczenia na górze dobiegły krzyki i wołanie o pomoc, a potem odgłos dudniących stóp i przewracanych krzeseł. Chwilę później na schody wybiegł siwowłosy mężczyzna. Zanim zrobił kilka kroków, złapano go. Okulary spadły z brzękiem i potoczyły się aż do stóp McMurdo. Rozległ się głuchy odgłos ciosu. Mężczyzna jęknął i upadł na twarz. Natychmiast spadły na niego dalsze ciosy zadawane kijami. Wił się, a jego długie chude kończyny drżały. Wreszcie przestali go okładać, tylko Baldwin ze swą okrutną twarzą, wykrzywioną w piekielnym uśmiechu, wciąż tłukł ofiarę po głowie. Mężczyzna na próżno próbował zasłonić się rękoma. Na jego białych włosach pojawiła się krew. Baldwin wciąż stał pochylony nad ofiarą, zadając szybkie ciosy za każdym razem, gdy zobaczył odsłoniętą część ciała. McMurdo wbiegł po schodach i pchnął go do tyłu.

- Zabijesz go - zawołał. - Przestań!

Baldwin spojrzał na niego zdumiony.

- Niech cię szlag! - krzyknął. - Kim ty niby jesteś, żeby się wtrącać? Jesteś nowy w loży. Odsuń się! - znów podniósł kij, lecz McMurdo wyciągnął swój rewolwer.

- To ty się odsuń! - zawołał. - Jeśli spróbujesz mnie tknąć, odstrzelę ci łeb!

A co do loży, to czy mistrz nie rozkazał przypadkiem, byśmy go nie zabijali? A ty to właśnie próbujesz zrobić.

- Dobrze mówi - zauważył jeden z mężczyzn.

- Na Boga! Lepiej się pośpieszcie - krzyknął ten, który został na dole. - We wszystkich oknach zapalają się światła! Za pięć minut zbiegnie się tu całe miasto.

Rzeczywiście, z ulicy dało się słyszeć jakieś krzyki, a w holu poniżej stłoczyła się grupka zecerów i drukarzy, zamierzających coś zrobić. Bandyci zostawili u szczytu schodów nieruchome zwiotczałe ciało, zbiegli w dół i szybko ruszyli ulicą. Gdy dotarli do Union House, niektórzy z nich wmieszali się w tłum w barze McGinty’ego, szepcząc mistrzowi, który stał za ladą, że robota została wykonana. Inni, między innymi McMurdo, skręcili w boczne uliczki, by potem okrężną drogą dotrzeć do swych domów.

Rozdział czwarty

Gdy McMurdo obudził się następnego ranka, od razu przypomniał swą inicjację w loży. Po tym wszystkim, co wypił, bolała go głowa, a ramię, na którym wypalono piętno, było gorące i opuchnięte. Ponieważ miał własne, dość specyficzne źródło dochodów, w pracy pojawiał się nieregularnie. Zjadł więc spokojnie późne śniadanie i przez cały ranek pozostawał w domu, pisząc długi list do przyjaciela. Potem zabrał się za czytanie „Daily Herald”. W artykule specjalnym, dodrukowanym w ostatniej chwili, przeczytał:

„NAPAD W REDAKCJI HERALDA, REDAKTOR POWAŻNIE RANNY”.

Była to krótka relacja z wydarzeń, które sam znał lepiej niż ten, kto napisał artykuł. Kończyła się ona oświadczeniem:

Sprawa znajduje się w tej chwili w rękach policji, lecz raczej trudno żywić nadzieję, by tym razem jej wysiłki przyniosły lepsze efekty, niż miało to miejsce w przeszłości. Niektórych spośród napastników rozpoznano, i jest nadzieja, że być może zostaną skazani. Nie trzeba chyba nawet wspominać, że za tym napadem stoi jak zwykle to niesławne stowarzyszenie, które już od tak dawna dręczy tutejszą społeczność i wobec którego „Herald” przyjęła tak bezkompromisowe stanowisko. Liczni przyjaciele pana Stangera ucieszą się na wieść, że choć został okrutnie i brutalnie pobity i odniósł poważne rany w okolicach głowy, jego życiu nie zagraża bezpośrednie niebezpieczeństwo.

Poniżej dodano, że do ochrony redakcji „Heralda” wyznaczono oddział policji, złożony z ludzi uzbrojonych w karabiny typu winczester.

McMurdo właśnie odłożył gazetę i zapalał fajkę ręką drżącą po ekscesach ubiegłej nocy, kiedy usłyszał pukanie do drzwi. Gospodyni przyniosła mu list przekazany przez jakiegoś chłopaka. Był niepodpisany, brzmiał następująco:

Pragnę z panem porozmawiać, wolę jednak nie robić tego w pańskim domu. Znajdzie mnie pan przy maszcie flagowym na Miller Hill. Jeśli zjawi się pan tam natychmiast, przekażę mu coś ważnego. Powinien to pan usłyszeć.

McMurdo, kompletnie zaskoczony, przeczytał dwukrotnie tych kilka wierszy. Nie miał pojęcia, co list mógł oznaczać ani kto go przysłał. Gdyby napisała to kobieca ręka, wyobraziłby sobie, że jest to początek jednej z tych przygód, które już nie raz w życiu zdarzyło mu się przeżyć. Było to jednak pismo mężczyzny, i to najwyraźniej wykształconego. Po dłuższym

wahaniu zdecydował się wreszcie dowiedzieć, o co w tej sprawie chodzi.

Miller Hill to zaniedbany park w samym środku miasta. Ulubione miejsce mieszkańców Vermissy latem, w zimie jednak świeciło pustkami. Ze szczytu wzgórza rozciągał się widok na brudne miasto, wijącą się poniżej dolinę usianą kopalniami i fabrykami, pokrytą poczerniałym od brudu śniegiem, oraz na zalesione, spowite bielą łańcuchy górskie.

McMurdo ruszył powoli krętą ścieżką, po której obu stronach rósł żywopłot wiecznie zielonych krzewów. Dotarł do opuszczonej restauracji, położonej w samym środku tego letniego miejsca rozrywki. Obok niej wznosił się nagi maszt flagowy, a pod nim stał jakiś mężczyzna. Miał głęboko nasunięty na czoło kapelusz i postawiony kołnierz u płaszcza. Gdy zwrócił twarz w jego stronę, McMurdo rozpoznał brata Morrisa, tego, który ubiegłej nocy wzbudził gniew mistrza loży. Przywitali się znakiem bractwa.

- Chciałem zamienić z panem słowo, panie McMurdo - rzekł starszy mężczyzna z wahaniem, jakby wiedział, że stąpa po grząskim gruncie. - Miło z pana strony, że pan się zjawił.

- Dlaczego pan nie podpisał listu?

- W tych czasach trzeba być ostrożnym, proszę pana. Nigdy nie wiadomo, w jaki sposób coś, co zrobimy, może do nas powrócić. Nie wiadomo, komu można ufać, a komu nie.

- Z całą pewnością można zaufać braciom z loży.

- Nie, nie. Nie zawsze! - zawołał z przekonaniem Morris. - Wszystko, co powiemy, a nawet to, co sobie pomyślimy, w jakiś sposób dociera do McGinty’ego.

- Proszę mnie posłuchać - rzekł surowo McMurdo. - Jak pan doskonale wie, dopiero co, ubiegłej nocy, złożyłem przysięgę mistrzowi naszej loży. Chce pan, żebym teraz ją złamał?

- Skoro tak się pan na to zapatruje - rzekł smutno Morris - mogę pana jedynie przeprosić, że fatygowałem go przyjść tutaj i spotkać się ze mną. Nadeszły bardzo złe czasy, skoro dwóch wolnych obywateli nie może już nawet swobodnie podzielić się swoimi myślami.

McMurdo, który bacznie obserwował swego towarzysza, nieco się rozluźnił.

- Oczywiście, mówiłem za siebie - powiedział. - Jak pan wie, jestem tutaj nowy, i to wszystko jest mi obce. Nie powinienem się odzywać, panie Morris, skoro pan uważa, że ma mi coś do powiedzenia, to chciałbym to usłyszeć.

- I donieść o tym mistrzowi McGinty’emu? - wtrącił rozgoryczony Morris.

- Jest pan wobec mnie niesprawiedliwy, naprawdę - odpowiedział ostro McMurdo. -

Jestem lojalny wobec loży i mówię panu o tym bez ogródek, ale nigdy nikomu nie zdradzam tego, co ktoś wyznał mi w zaufaniu. Wszystko, co pan mi powie, zostanie między nami, ale muszę go ostrzec, że być może nie znajdzie pan u mnie ani pomocy, ani współczucia.

- Już ich nie szukam - rzekł Morris. - Chcę wszystko szczerze wyznać. Wiem, że wraz z tym, co opowiem, składam swoje życie w pańskie ręce. Być może jest pan złym człowiekiem, ale wczoraj w nocy odniosłem wrażenie, że pan tylko udaje złego; jest pan tutaj dopiero od niedawna i w przeciwieństwie do pozostałych ma pan jeszcze sumienie. To dlatego chciałem z panem porozmawiać.

- Co mi pan ma do powiedzenia?

- Jeśli mnie zdradzisz, bądź przeklęty!

- Już mówiłem, że pana nie zdradzę.

- W takim razie proszę mi powiedzieć, czy gdy przystępował pan do loży masońskiej w Chicago i składał przysięgę na miłość i wierność bliźniemu, przyszło panu kiedykolwiek do głowy, że może to doprowadzić go do zbrodni?

- Skoro nazywa pan to zbrodnią. - odparł McMurdo.

- Nazywam to zbrodnią! - krzyknął Morris głosem drżącym od emocji. - Nie za wiele pan widział, skoro może pan to nazywać inaczej. A czy nie było zbrodnią tak dotkliwe pobicie ubiegłej nocy starego człowieka, który mógłby być pańskim ojcem, że krew splamiła jego siwe włosy? Czy to nie była zbrodnia? A jak inaczej pan by to nazwał?

- Niektórzy nazwaliby to wojną - rzekł McMurdo. - Bezwzględną walką dwóch klas, w której każda strona uderza najdotkliwiej jak może.

- Pomyślał pan o czymś takim, gdy przystępował do loży masońskiej w Chicago?

- Nie, oczywiście, że nie.

- Mnie też coś takiego nie przyszłoby nawet do głowy, gdy przystępowałem do loży w Filadelfii. To było po prostu zgromadzenie zapewniające wszystkim korzyści. Miejsce, gdzie można było się spotkać z towarzyszami. Potem dowiedziałem się o Vermissie, niech przeklęta będzie godzina, gdy po raz pierwszy usłyszałem tę nazwę, i przyjechałem tutaj, by zadbać o swe interesy! Dobry Boże, kto by pomyślał! Przywiozłem ze sobą żonę i trójkę dzieci. Otworzyłem pasmanterię na rynku i nieźle mi się powodziło. Rozeszły się pogłoski, że jestem masonem, i zmuszono mnie do przystąpienia do miejscowej loży. Podobnie jak panu ubiegłej nocy wypalono mi znamię hańby na ręce; o wiele gorsze znamię noszę w sercu. Zrozumiałem, że znalazłem się pod rozkazami jakiegoś skończonego łotra, uwikłany w zbrodniczą sieć. I co mogłem zrobić? Każde słowo, jakie wypowiadałem, by coś zmienić na lepsze, było odbierane jako zdrada, tak samo jak ubiegłej nocy. Nie mogę stąd uciec, bo mój sklep jest wszystkim, co posiadam. Jeśli opuszczę to stowarzyszenie, jestem pewien, że mnie zamordują, i Bóg jeden wie, co zrobią mojej żonie i moim dzieciom. O Boże, to straszne! Straszne! - zasłonił twarz dłońmi, a całe jego ciało drżało wstrząsane konwulsyjnym szlochem.

McMurdo wzruszył ramionami.

- Był pan za miękki do takiej roboty - powiedział. - Nie jest pan typem człowieka, który się do tego nadaje.

- Miałem sumienie i swoją wiarę, ale oni zrobili ze mnie przestępcę. Dali mi taką jedną robotę. Wiedziałem, że gdybym się wycofał, nie uszłoby mi to na sucho. Może jestem tchórzem? Może to myśl o mojej biednej żonie i dzieciach robi ze mnie tchórza? Tak czy inaczej, poszedłem i zrobiłem to. Będzie mnie to prześladowało do końca życia.

Dwadzieścia mil stąd, za tym łańcuchem górskim stoi samotny dom. Kazali mi czekać przy drzwiach, tak samo jak panu ubiegłej nocy. Nie ufali mi do końca. Pozostali weszli do środka. Kiedy wrócili, ich ręce były we krwi aż po łokcie. Gdy odchodziliśmy, w domu krzyczało dziecko, jak się okazało, pięcioletni chłopiec, na którego oczach mordowali ojca. Wzbudziło to we mnie taki strach, że prawie zemdlałem, ale musiałem udawać chojraka i się uśmiechać, bo dobrze wiedziałem, że gdybym zachował się inaczej, następnym razem wyszliby z zakrwawionymi rękoma z mojego domu, i to mój mały Fred krzyczałby nad zabitym ojcem.

Wtedy byłem już przestępcą, który brał udział w morderstwie. Byłem na zawsze stracony w tym życiu i skazany na potępienie po śmierci. Jestem katolikiem, ale gdy ksiądz dowiedział się, że zostałem wykonawcą wyroków, nie chciał zamienić już ze mną słowa. Zostałem ekskomunikowany. Zmierza pan tą samą drogą, pytam więc pana: dokąd to prowadzi? Czy pan jest gotów zostać mordercą i z zimną krwią zabijać ludzi, czy też możemy coś zrobić, żeby to powstrzymać?

- A co chciałby pan zrobić? - spytał ostro McMurdo. - Zeznawałby pan?

- Broń Boże! - zawołał Morris. - Sama myśl o tym kosztowałaby mnie życie.

- No i dobrze - rzekł McMurdo. - Uważam, że jest pan słabym człowiekiem i za bardzo się tym wszystkim przejmuje.

- Za bardzo?! Zobaczymy, gdy jeszcze trochę pan tutaj pożyje. Niech pan spojrzy na tę dolinę! Widzi pan tę chmurę dymu z setek kominów, która nad nią wisi? Mówię panu, że chmura morderstw jest tutaj jeszcze gęstsza i wisi jeszcze niżej nad głowami ludzi. To jest Dolina strachu, Dolina śmierci. Ludzie żyją tu w strachu od świtu do nocy. Poczekaj, młody człowieku, a sam się o tym przekonasz.

- Kiedy zobaczę więcej, dam panu znać, co o tym myślę - odparł beztrosko McMurdo. -Natomiast oczywistym jest, że nie pasuje pan do tego miejsca i im szybciej sprzeda pan swój interes, nawet jeśli miałby pan dostać dziesięć centów za dolara, tym lepiej dla niego. Niech się pan nie obawia, nie zdradzę tego, co mi pan powiedział. Ale na Boga, jeśli dojdę do wniosku, że jest pan donosicielem.

- Nie! Nie! - zawołał żałośnie Morris.

- Dobrze, pozostańmy przy tym. Będę pamiętał, co mi pan powiedział, i może któregoś dnia jeszcze do tego wrócimy. Zakładam, że miał pan dobre intencje, mówiąc mi o tym wszystkim. A teraz idę do domu.

- Jeszcze jedno słowo, zanim pan odejdzie - rzekł Morris. - Być może widziano nas razem. Będą pytali, o czym rozmawialiśmy.

- Aha, dobrze, że pan o tym pomyślał.

- Oferowałem panu pracę sprzedawcy w moim sklepie.

- A ja odmówiłem. To nasza sprawa. Do widzenia, bracie Morrisie, i oby ci się w przyszłości lepiej wiodło.

Jeszcze tego samego popołudnia, gdy McMurdo, pogrążony w myślach, siedział przy piecu w swoim salonie i palił fajkę, drzwi otworzyły się z impetem, i stanęła w nich olbrzymia postać mistrza McGinty’ego. Przekazał mu znak bractwa, a potem usiadł naprzeciwko młodego człowieka i przez jakiś czas uparcie mu się przyglądał, McMurdo równie z uporem wpatrywał się w mistrza loży.

- Nieczęsto wybieram się w gości, bracie McMurdo - powiedział wreszcie. - Pewnie dlatego, że jestem zbyt zajęty sprawami ludzi, którzy przychodzą do mnie. Pomyślałem sobie jednak, że zrobię wyjątek i zajrzę do ciebie.

- Uczynił mi pan tym wielki zaszczyt, panie radny - odparł serdecznie McMurdo, wyjmując butelkę whisky z kredensu. - Tym większy, że nieoczekiwany.

- Jak tam ramię? - spytał mistrz.

McMurdo skrzywił się.

- Trudno o nim zapomnieć - powiedział. - Ale warto było.

- Tak, warto - odparł McGinty. - Przynajmniej dla tych, którzy są poddawani temu rytuałowi, by być lojalni i pomocni dla loży. A właśnie, czy nie rozmawiałeś przypadkiem dziś rano z bratem Morrisem na Miller Hill?

Pytanie to padło tak nieoczekiwanie, że McMurdo ucieszył się, iż miał gotową odpowiedź.

Roześmiał się głośno.

- Morris nie wiedział, że mogę zarabiać na życie w domu. Zresztą, nie dowie się o tym, bo jak na mój gust, za bardzo dręczy go sumienie. Ale to dobry, miły staruszek. Wydawało mu się, że nie mam co ze sobą począć, i chciał wyświadczyć mi przysługę. Zaproponował pracę sprzedawcy w swojej pasmanterii.

- Aha, o to chodziło!

- Tak. O to.

- I ty mu odmówiłeś?

- No jasne. Przecież w cztery godziny mogę zarobić dziesięć razy tyle we własnej sypialni.

- No dobrze, ale nie zadawałbym się za bardzo z tym Morrisem.

- Dlaczego nie?

- Powiedzmy, dlatego, że ja ci tak mówię. Większości ludzi w tych stronach to wystarcza.

- Większości może i wystarczy, lecz nie mnie, panie radny - rzekł śmiało McMurdo. -Skoro potrafi pan ocenić człowieka, powinien pan o tym wiedzieć.

Śniady olbrzym wpatrywał się w niego ponuro, a jego włochata łapa zacisnęła się przez moment na szklance, tak jakby chciał ją cisnąć w głowę swojego rozmówcy. Potem wybuchnął tym swoim gromkim nieszczerym śmiechem.

- Niezły z ciebie numer, bez dwóch zdań - odrzekł w końcu. - Cóż, jeśli chcesz znać powody. Czy Morris nie mówił ci nic przeciwko loży?

- Nie.

- Ani nic przeciwko mnie?

- Nic takiego nie mówił.

- Bo nie śmiał ci zaufać, jednak w głębi serca nie jest lojalny w stosunku do nas. Dobrze o tym wiemy. Obserwujemy go i czekamy na właściwy moment, żeby dać mu nauczkę. Myślę, że ta chwila jest coraz bliżej. W naszej zagrodzie nie ma miejsca na parszywą owcę. Ale jeśli będziesz się zadawał z nielojalnym człowiekiem, możemy pomyśleć, że może i ty jesteś nielojalny. Rozumiesz?

- Nie ma szans, bym się z nim trzymał: po prostu za nim nie przepadam - odparł McMurdo. - A jeśli chodzi o nielojalność, to nikt inny oprócz pana nie odważy się powiedzieć mi tego po raz drugi.

- To chyba wszystko - rzekł McGinty, dopijając whisky ze swojej szklanki. -Przyszedłem, by we właściwym momencie udzielić ci rady.

- Ciekaw jestem - zapytał McMurdo - jak pan dowiedział się o tym, że rozmawiałem z Morrisem?

McGinty się roześmiał.

- To mój interes, by wiedzieć o wszystkim, co się dzieje w tym mieście - stwierdził. -Możesz założyć, że słyszę o wszystkim, co się tutaj dzieje. Śpieszy mi się, ale powiem ci jeszcze tylko.

Pożegnanie zostało jednak przerwane w bardzo nieoczekiwany sposób. Nagle z łoskotem otworzyły się drzwi, i do środka zajrzały trzy pochmurne poważne twarze, spoglądające na nich spod policyjnych czapek.

McMurdo zerwał się na nogi i zdążył już do połowy wyciągnąć rewolwer, jednak powstrzymał się, gdy uświadomił sobie, że dwa winczestery mierzą w jego głowę. Człowiek w mundurze wkroczył do pokoju, trzymając w ręce sześciostrzałowy rewolwer. Był to kapitan Marvin, policjant z Chicago, który obecnie pracował w policji kopalni. Uśmiechnął się lekko do McMurdo i potrząsnął głową.

- Tak myślałem, że wpakujesz się w kłopoty, panie oszuście McMurdo z Chicago -powiedział. - Nie potrafisz się od nich trzymać z daleka, co? Bierz kapelusz i chodź z nami!

- Zapłaci mi pan za to, kapitanie Marvin - powiedział McGinty. - Chciałbym wiedzieć, kim pan jest, żeby włamywać się tak do czyjegoś domu i prześladować uczciwych, praworządnych ludzi?

- Niech się pan do tego nie wtrąca, panie radny - odparł kapitan. - Nie przyszliśmy tutaj po pana, tylko po McMurdo. Powinien nam pan pomagać, a nie utrudniać wykonywania obowiązków.

- To mój przyjaciel, i ręczę za niego - powiedział mistrz.

- Wygląda na to, panie McGinty, że już niedługo będzie pan musiał szukać poręki dla siebie - odparł kapitan. - Ten McMurdo był oszustem, jeszcze zanim się tutaj zjawił, i nim pozostał. Uważajcie na niego, kiedy będę go rozbrajał.

- Oto mój rewolwer - rzekł chłodno McMurdo. - Kapitanie Marvin, gdybyśmy się spotkali sam na sam, nie poszłoby panu tak łatwo.

- Gdzie jest wasz nakaz? - spytał McGinty. - Na Boga! Dopóki policją rządzą tacy ludzie jak pan, w Vermissie będzie coraz gorzej. To kapitalistyczne ekscesy, i ja tak tego nie zostawię!

- Panie radny, wykonuje pan swoje obowiązki najlepiej jak potrafi. My wykonujemy

swoje.

- O co jestem oskarżony? - spytał McMurdo.

- O udział w pobiciu starego redaktora Stangera w redakcji „Heralda”. I ciesz się, że nie oskarżamy cię o morderstwo.

- Cóż, jeśli to wszystko, co macie przeciwko niemu - zawołał ze śmiechem McGinty -możecie zaoszczędzić sobie mnóstwa kłopotów i odpuścić sobie. - Ten człowiek był ze mną w moim barze i do północy grał w pokera. Mogę przedstawić tuzin świadków, którzy to potwierdzą.

- To pańska sprawa, może pan to załatwić jutro w sądzie. A teraz chodź z nami, McMurdo, i zachowuj się spokojnie, jak nie chcesz dostać kolbą po głowie. A pan niech nam zejdzie z drogi, panie McGinty, bo ostrzegam, jestem na służbie i nie będę tolerował żadnego sprzeciwu.

Kapitan wyglądał na tak zdeterminowanego, że i McMurdo, i jego mistrz musieli zaakceptować sytuację. Zanim się rozstali, temu ostatniemu udało się szeptem wymienić parę słów z więźniem.

- A co z. - uniósł do góry kciuk, co miało oznaczać prasę menniczą.

- W porządku - odparł szeptem McMurdo, który wymyślił bezpieczną kryjówkę pod podłogą.

- No to do zobaczenia - powiedział mistrz, ściskając mu dłoń. - Zobaczę się z Reillym, prawnikiem, i wezmę na siebie koszty obrony. Uwierz mi, nie będą w stanie cię zatrzymać.

- Ja bym się oto nie zakładał. Wy, dwaj, pilnujcie więźnia, a gdyby próbował jakiś sztuczek, zastrzelcie go. Zanim wyjdę, przeszukam jeszcze dom.

I tak zrobił, ale najwyraźniej nie znalazł ukrytej prasy menniczej. Potem zszedł na dół i wraz ze swoimi ludźmi poprowadził McMurdo na posterunek. Zapadł już zmrok, i wiał ostry zimny wiatr, ulice były więc niemal całkowicie opustoszałe. Jednak za tą grupką poszło paru włóczęgów, którzy, zachęceni skrywającym ich mrokiem, obrzucali przekleństwami więźnia.

- Zlinczować tego przeklętego mordercę! - wrzeszczeli. - Zlinczować go! - Śmiali się i gwizdali, towarzysząc policjantom w drodze do samego posterunku. Po krótkim formalnym przesłuchaniu przez dyżurnego inspektora McMurdo został zamknięty we wspólnej celi. Znajdowali się tu już Baldwin i trzech innych przestępców, z którymi był ubiegłej nocy. Wszystkich aresztowano tego popołudnia; czekali teraz na proces, który miał się odbyć następnego dnia rano.

Jednakże długie ramię masonów sięgało nawet tego bastionu prawa. Późno w nocy zjawił się więzienny strażnik, który przyniósł im słomę na posłanie. Wydobyli z niej dwie butelki whisky, parę kieliszków i talię kart. Wesoło spędzili noc, nie martwiąc się zbytnio o to, co czeka ich rano.

I jak się okazało, nie mieli żadnych powodów, by się czegokolwiek obawiać. Sędzia nie był w stanie zatrzymać ich w areszcie w oparciu o zeznania świadków. Zecerzy i drukarze musieli przyznać, że światło było słabe, sami byli bardzo wystraszeni i nie potrafili przysiąc, czy oskarżeni byli tymi napastnikami. Z drugiej strony twierdzili, że byli wśród nich oskarżeni. Gdy bystry adwokat wynajęty przez McGinty’ego wziął ich w krzyżowy ogień pytań, zeznania świadków stały się jeszcze bardziej mgliste.

Redaktor Stanger, ofiara napadu, już wcześniej zeznał, że był tak zaskoczony, iż nie był w stanie powiedzieć nic poza tym, że pierwszy, kto go uderzył, miał wąsy. Według niego, byli to wykonawcy wyroków, bo nikt inny w ich społeczności nie był jego wrogiem, a już od dawna grożono mu z powodu artykułów, jakie o nich pisał. Z drugiej strony spójne zeznania sześciu obywateli, w tym wysokiego urzędnika radnego McGinty, wykazały, że oskarżeni grali w karty w Union House do późna w nocy i wyszli stamtąd wiele godzin po tym, jak dokonano rzeczonego napadu.

Nie trzeba chyba dodawać, że wszystkich zwolniono, sędzia niemal przepraszał ich za te niedogodności, a kapitan Marvin i policja zostali skrytykowani za nadgorliwość w wypełnianiu swoich obowiązków.

Gdy ogłoszono wyrok, ludzie w sali sądowej, wśród których McMurdo rozpoznał wiele znajomych twarzy, powitali go z głośnym aplauzem. Bracia z loży uśmiechali się i machali do nich. Byli tam jednak również inni ludzie, którzy siedzieli z zaciśniętymi ustami, pogrążeni w zadumie, gdy oskarżeni wychodzili na wolność. Jeden z nich, drobny stanowczy jegomość z ciemną brodą, wyraził uczucia swoje i swych towarzyszy, gdy niedawni więźniowie przechodzili obok niego.

- Wy, przeklęci mordercy! - powiedział. - Jeszcze was dorwiemy!

Rozdział piąty

Jeśli potrzebne było jeszcze coś, co mogło przysporzyć większej popularności Johnowi McMurdo wśród jego towarzyszy, to tym właśnie było jego aresztowanie i późniejsze uniewinnienie. To, że jakiś człowiek jeszcze tej samej nocy, gdy przystąpił do loży, zrobił coś, za co musiał stanąć przed sądem, otwierało zupełnie nowy rozdział w kronikach stowarzyszenia. McMurdo już wcześniej zdobył sobie reputację wesołego towarzysza, nie stroniącego od rozrywek, a ponadto człowieka obdarzonego takim temperamentem, że nie pozwoliłby się obrażać nawet samemu wszechmocnemu mistrzowi. Jego towarzysze byli teraz przekonani, że nie było wśród nich nikogo, kto z równie wielką łatwością potrafiłby uknuć krwawy plan, jak też go umiejętnie wykonać.

„Będzie właściwym człowiekiem do czystej roboty” - powtarzali starsi członkowie loży, czekając na taką chwilę, by móc mu powierzyć odpowiednie zadanie.

McGinty i tak już miał wielu ludzi, którzy byli narzędziami w jego planach. Zdawał sobie jednak sprawę, że ten nowy nabytek był niezwykle zręczny. Czuł się tak, jakby trzymał na smyczy wielkiego rozwścieczonego psa. Miał zwykłe kundle do wykonywania drugorzędnej roboty, wiedział jednak, że pewnego dnia spuści tę bestię z uwięzi i poszczuje nim ofiarę. Kilku członków bractwa, w tym Ted Baldwin, nie było zadowolonych z tego, w jak błyskawicznym tempie nieznajomy awansował w loży. Nienawidzili go za to; nie wchodzili mu jednak w drogę, bo był równie chętny do walki, co do śmiechu.

Chociaż McMurdo zaskarbił sobie łaski swych towarzyszy, to ojciec Ettie Shafter nie chciał mieć już z nim do czynienia i nie pozwalał przychodzić do swojego domu. Ettie była zbyt zakochana, by całkowicie o nim zapomnieć, jednak zdrowy rozsądek ostrzegał ją przed tym, co może wyniknąć z poślubienia mężczyzny uważanego za przestępcę.

Pewnego ranka po bezsennej nocy postanowiła, że się z nim zobaczy - być może po raz ostatni - i jeszcze raz spróbuje odciągnąć go od tego złego towarzystwa, przez które staczał się na dno. Poszła do jego domu i weszła do pokoju, który był używany jako salon. Mężczyzna siedział przy stole, odwrócony do niej plecami, a przed nim leżał jakiś list. Ettie miała dziewiętnaście lat i lubiła pożartować; teraz nagle ogarnęła ją chęć, by zrobić mu jakiegoś psikusa. Nie usłyszał jej, kiedy otwierała drzwi. Podeszła do niego na palcach i lekko położyła dłoń na jego przygarbionych ramionach.

Jeśli miała nadzieję, że go przestraszy, to z całą pewnością jej się to udało, efekt jednak był taki, że sama przeraziła się jeszcze bardziej. Jednym tygrysim skokiem McMurdo znalazł się przy niej, podczas gdy jego prawa ręka już szukała jej gardła. Równocześnie drugą ręką zgniótł papier, który leżał przed nim na stole. Przez chwilę stał tak, patrząc na nią dzikim wzrokiem. Potem przerażenie, które wykrzywiło jego rysy, zastąpiły zdumienie i radość. Widok ten sprawił jedynie, że dziewczyna skuliła się i cofnęła o krok, przerażona czymś, czego nigdy jeszcze nie doświadczyła w swym spokojnym życiu.

- To ty - powiedział, ocierając czoło. - Pomyśleć tylko, że przyszłaś do mnie, moja ukochana, a mnie nie było stać na nic lepszego, niż próbować cię udusić. Chodź tutaj, najdroższa - i wyciągnął do niej ręce. - Zaraz to wszystko naprawię.

Ona jednak nie potrafiła zapomnieć tego nagłego lęku i poczucia winy, który wyczytała w jego twarzy. Kobieca intuicja podpowiadała jej, że nie była to zwykła reakcja mężczyzny, którego coś przestraszyło. Poczucie winy. Tak! To było to. Poczucie winy i strach!

- Co cię opętało, John? - wykrztusiła. - Dlaczego tak się mnie przestraszyłeś? Och, gdybyś miał czyste sumienie, nie patrzyłbyś na mnie w taki sposób!

- Masz rację. Myślałem o zupełnie innych rzeczach, a kiedy do mnie podeszłaś, stąpając cicho niczym wróżka.

- Nie, nie! To było coś jeszcze, John - nagle ogarnęły ją podejrzenia. - Pokaż mi ten list, który pisałeś.

- Och, Ettie, nie mogę.

Jej podejrzenia zmieniły się w pewność.

- Pisałeś do innej kobiety! - krzyknęła. - Wiem to! Z jakiego innego powodu nie chciałbyś mi tego pokazać? A może pisałeś do żony, co? Skąd mam wiedzieć, że nie jesteś żonaty? Ty, przybysz, którego nikt tutaj nie zna!

- Nie jestem żonaty, Ettie, przysięgam! Jesteś dla mnie jedyną kobietą na świecie. Przysięgam na święty krzyż!

Był tak blady i poważny, a powiedział to z taką pasją, że musiała mu uwierzyć.

- Dobrze, ale w takim razie dlaczego nie pokażesz mi tego listu? - nie ustępowała.

- Powiem ci dlaczego, acushla - odparł. - Składałem przysięgę, że go nikomu nie pokażę, i tak jak nie złamię słowa danego tobie, dotrzymam też obietnicy, którą złożyłem innym. Ta sprawa dotyczy loży i musi pozostać tajemnicą nawet dla ciebie. A że przestraszyłem się, gdy

poczułem, że dotyka mnie czyjaś ręka. Przecież to mógł być jakiś policyjny detektyw!

Dziewczyna czuła, że mówi prawdę. Wziął ją w ramiona i zaczął całował, aż zapomniała o wszystkich lękach i wątpliwościach.

- A teraz siądź tutaj przy mnie. Dziwny to tron dla takiej królowej jak ty, ale najlepszy, jaki ci może zaoferować twój biedny kochanek. Sądzę jednak, że już wkrótce będę w stanie dać tobie coś lepszego. Lżej ci już na sercu, prawda?

- Jak może mi być lżej na sercu, John, skoro wiem, że jesteś przestępcą? Nie ma takiego dnia, bym się nie bała, że usłyszę, iż stanąłeś przed sądem za morderstwo. „McMurdo, ten wykonawca wyroków”. Tak cię nazwał wczoraj jeden z naszych lokatorów. To było tak, jakby ktoś wbił mi nóż w serce.

- Słowa kości nie łamią.

- Ale one były prawdziwe!

- Ukochana, nie jest tak źle, jak myślisz. Jesteśmy tylko biednymi ludźmi, którzy próbują na swój własny sposób dostać to, co się im należy.

Ettie zarzuciła mu ręce na szyję.

- Skończ z tym, John. Skończ z tym, na Boga! Dla mnie. Przyszłam tu dzisiaj po to, aby cię o to prosić. Och, John. Błagam o to na kolanach. Klękam tutaj przed tobą, prosząc cię, abyś z tym skończył!

Podniósł ją z kolan i pocieszał, a ona przytuliła się do niego i oparła głowę na jego piersi.

- Moje kochanie, nawet nie wiesz, o co mnie prosisz. Jak mogę z tym skończyć, skoro oznaczałoby to złamanie przysięgi i opuszczenie moich towarzyszy? Gdybyś wiedziała, o co mnie prosisz! A poza tym, nawet gdybym chciał to zrobić, to w jaki sposób? Nie sądzisz chyba, że loża puściłaby wolno człowieka, który poznał wszystkie jej sekrety.

- Myślałam o tym, John. Wszystko zaplanowałam. Ojciec odłożył trochę pieniędzy. Jest już znużony życiem w tym miejscu, gdzie ludzi paraliżuje strach. Jest gotów stąd wyjechać. Ucieklibyśmy razem do Filadelfii albo do Nowego Jorku, gdzieś, gdzie bylibyśmy bezpieczni.

McMurdo roześmiał się.

- Loża ma długie ręce. Myślisz, że nie dosięgłaby nas w Filadelfii czy w Nowym Jorku?

- Cóż, wyjedźmy w takim razie na zachód albo do Anglii czy do Niemiec, tam, skąd przyjechał ojciec. Gdziekolwiek, byle jak najdalej od tej Doliny strachu!

McMurdo pomyślał o starym bracie Morrisie.

- Wiesz, już drugi raz słyszę, jak ktoś tak nazywa tę dolinę - powiedział. - Niektórych z was jej cień rzeczywiście przytłacza.

- On sprawia, że każda chwila naszego życia jest coraz mroczniejsza. Czy myślisz, że Ted Baldwin nam przebaczył? On się ciebie boi, inaczej nie mielibyśmy szans. Gdybyś tylko widział, jak na mnie patrzy tymi swoimi ciemnymi głodnymi oczyma!

- Na Boga! Jak go tylko na tym przyłapię, nauczę go lepszych manier! Ale posłuchaj, moja dziewczynko, nie możemy stąd wyjechać. Proszę, zrozum to wreszcie. Jeśli pozwolisz mi załatwić to po swojemu, postaram się znaleźć jakiś sposób, by z honorem uwolnić się od tego wszystkiego.

- W takich sprawach nie ma mowy o żadnym honorze.

- No cóż, ty tak to widzisz. Ale jeśli dasz mi pół roku, spróbuję tak załatwić sprawy, bym mógł stąd wyjechać, nie wstydząc się spojrzeć innym w twarz.

Dziewczyna roześmiała się radośnie.

- Pół roku?! - zawołała. - Obiecujesz mi to?

- No, może siedem czy osiem miesięcy, ale najdalej w ciągu roku zostawimy tę dolinę.

To było wszystko, co Ettie udało się osiągnąć. Teraz widziała już to odległe światełko,

które rozświetlało ponury mrok najbliższej przyszłości. Wróciła do domu ojca, czując, że jest jej tak lekko na sercu, jak jeszcze nigdy nie było od chwili, gdy John McMurdo pojawił się w jej życiu.

Można by pomyśleć, że skoro był członkiem loży, wiedział o wszystkich poczynaniach stowarzyszenia. Wkrótce jednak miał się przekonać, że organizacja była znacznie bardziej złożona i sięgała dużo dalej. Nawet mistrz McGinty o wielu rzeczach nie wiedział. Był natomiast pewien urzędnik mieszkający w Hobson’s Patch, który pełnił funkcję delegata hrabstwa. Miał władzę nad kilkoma różnymi lożami i przebiegle korzystał z niej w brutalny i samowolny sposób. McMurdo widział go tylko raz. Był to drobny siwowłosy człowiek o szczurzej twarzy, rzucający ukradkowe, pełne złośliwości spojrzenia. Nazywał się Evans Pott, i nawet wielki mistrz loży w Vermissie żywił do nie niechęć, podobnie jak potężny Danton czuł odrazę do wątłego, lecz niebezpiecznego Robespierre’a.

Pewnego dnia Scanlan, który mieszkał razem z McMurdo, dostał od McGinty’ego list. Do listu była dołączona informacja od Evansa Potta, w którym ten powiadamiał mistrza loży z Vermissy, że przysyła dwóch sprawdzonych ludzi - Lawlera i Andrewsa. Otrzymali oni instrukcje odnośnie do zadania, które mieli wykonać w tej okolicy, i dla sprawy byłoby najlepiej, żeby nikt nie znał żadnych szczegółów. Czy mistrz loży mógłby załatwić im mieszkanie i zapewnić wszystkie wygody do czasu, aż wykonają powierzone im zadanie? McGinty dodał od siebie, że w Union House nikt nie pozostanie anonimowym i w związku z tym byłby bardzo zobowiązany, gdyby McMurdo i Scanlan przygarnęli przybyszów na kilka dni u siebie.

Tego samego wieczoru zjawiło się dwóch mężczyzn, każdy z własną torbą podróżną. Lawler, starszy milczący człowiek, bystry i pewny siebie, był ubrany w stary czarny surdut i miękki filcowy kapelusz; miał nierówno przystrzyżoną brodę, przyprószoną siwizną. Wszystko to sprawiało, że wyglądał jak wędrowny kaznodzieja. Jego towarzysz, Andrews, jeszcze prawie chłopiec, wesoły, o szczerej twarzy, był tak radosny, jakby miał wakacje i cieszył się każdą ich minutą. Obaj mężczyźni nie brali alkoholu do ust i pod każdym względem zachowywali się jak przykładni obywatele. Różnica polegała na tym, że byli zabójcami na usługach loży. Lawler wykonał jak dotąd już czternaście zleceń tego rodzaju, natomiast Andrews trzy. Oni chętnie mówili o swoich czynach, opowiadali o nich z nieśmiałą dumą ludzi, którzy bezinteresownie zrobili coś dobrego dla swej społeczności, natomiast o zadaniu, które ich teraz czekało, nie pisnęli ani słowa.

- Wybrali nas, bo nie pijemy, ani ja, ani chłopak - wyjaśnił Lawler - i nie powiemy więcej, niż powinniśmy. Nie bierzcie nam tego za złe, ale takie są rozkazy delegata hrabstwa, i musimy im być posłuszni.

- No jasne, wszyscy w tym siedzimy - rzekł Scanlan, gdy we czterech spożywali kolację.

- To prawda. Możemy gadać aż do rana o zabójstwie Charliego Williamsa czy Simona Birda albo o każdej innej wykonanej robocie. Nie powiemy jednak nic o czekającym nas zadaniu.

- Jest tu z pół tuzina takich, którym mógłbym co nieco wygarnąć - rzekł McMurdo, klnąc pod nosem. - Przypuszczam, że nie przyjechaliście po Jacka Knoxa z Iron Hill? Nie zmartwiłbym się, gdyby wreszcie dostał to, na co sobie zasłużył.

- Nie, to jeszcze nie on.

- A może Herman Strauss?

- Nie, też nie.

- Cóż, jak nie chcecie nam powiedzieć, nie możemy was do tego zmusić. Chętnie bym się jednak dowiedział.

Lawler uśmiechnął się i potrząsnął głową. Nie dało się z niego niczego wyciągnąć.

Mimo powściągliwości swych gości Scanlan i McMurdo koniecznie chcieli uczestniczyć w „zabawie”. Tak więc kiedy wczesnym rankiem McMurdo usłyszał, że dwaj mężczyźni po cichu schodzą po schodach, obudził Scanlana, i obaj szybko się ubrali. Ich towarzysze zdążyli się wymknąć, pozostawiwszy za sobą otwarte drzwi. Słońce jeszcze nie wzeszło. W świetle ulicznych latarni dostrzegli, że dwaj mężczyźni szybko oddalali się ulicą. Ostrożnie ruszyli za nimi, stąpając bezgłośnie w głębokim śniegu.

Pensjonat, w którym mieszkali, położony był na skraju miasta. Wkrótce znaleźli się na skrzyżowaniu poza jego granicami. Czekało tam trzech mężczyzn, z którymi Lawler i Andrews przeprowadzili krótką ożywioną rozmowę, po czym wszyscy razem ruszyli naprzód. Była to ważna robota, do której trzeba było więcej ludzi. W miejscu spotkania krzyżowało się kilka szlaków, prowadzących do różnych kopalń. Nieznajomi ruszyli drogą do Crow Hill, dużej firmy zarządzanej mocną ręką energicznego i nieustraszonego Josiaha H. Dunna z Nowej Anglii, któremu nawet w czasach terroru udało się utrzymać dyscyplinę i porządek.

Zaczynało już świtać; ciemną ścieżką powoli brnęli, pojedynczo i w grupkach, robotnicy.

McMurdo i Scanlan poszli z innymi, nie tracąc z oczu mężczyzn, których śledzili. Wokół unosiła się gęsta mgła, zza jej zasłony dobiegł nagle ostry dźwięk gwizdka. Był to sygnał, który oznaczał, że rozpoczyna się dzień pracy i za dziesięć minut klatki windy zostaną opuszczone do szybu.

Gdy dotarli na otwartą przestrzeń wokół szybu kopalni, stało tam już około stu górników, przestępujących z nogi na nogę i chuchających w ręce. Było przenikliwie zimno. Przyjezdni zbili się w niewielką grupkę w cieniu maszynowni. Scanlan i McMurdowdrapali się na hałdę żużlu, z której mogli wszystko obserwować. Zobaczyli, jak inżynier, potężny brodaty Szkot o nazwisku Menzies, wychodzi z maszynowni i daje sygnał gwizdkiem, by opuszczono windy. W tej samej chwili tyczkowaty młodzieniec o gładko ogolonej poważnej twarzy podszedł zdecydowanym krokiem do szybu. Jego wzrok padł na milczącą nieruchomą grupkę stojącą pod maszynownią. Mężczyźni już wcześniej nasunęli nisko kapelusze i postawili kołnierze płaszczy, by zasłonić twarze. Serce zarządcy zamarło: ogarnął je chłód w przeczuciu rychłej śmierci. Jednak w następnej chwili pozbył się go i, widząc nieznajomych, którzy wtargnęli na teren kopalni, przystąpił do wykonywania swych obowiązków.

- Kim jesteście? - spytał, podchodząc do nich. - Co tu robicie?

Zamiast odpowiedzi młody Andrews wystąpił naprzód i strzelił mu w brzuch. Czekający na windę górnicy stali, nieruchomi i bezsilni, jakby byli sparaliżowani. Zarządca przycisnął obie dłonie do rany i zgiął się wpół, po czym ruszył do przodu chwiejnym krokiem, ale wtedy wystrzelił kolejny zabójca, i ofiara padła na bok, kopiąc nogami i wbijając paznokcie w stertę zastygłego żużlu. Na ten widok Szkot Menzies wydał wściekły ryk i z metalowym kluczem w ręku rzucił się na morderców. Dostał jednak dwie kule prosto w twarz i padł martwy tuż u ich stóp. Niektórzy z górników postąpili parę kroków naprzód, wydając nieartykułowane jęki bólu i złości, ale nieznajomi szybko opróżnili bębenki swoich sześciostrzałowych rewolwerów, strzelając ponad głowami tłumu. Szeregi rozstąpiły się i rozproszyły; niektórzy górnicy rzucili się dzikim pędem do swych domów w Vermissie. Gdy paru najodważniejszym udało się w końcu skrzyknąć razem, banda morderców zdążyła już zniknąć z terenu kopalni we mgle poranku. Nie było nikogo, kto byłby w stanie rozpoznać ludzi, którzy popełnili to podwójne morderstwo na oczach stu świadków.

Scanlan i McMurdo poszli do domu. Scanlan był przybity; pierwsze morderstwo, które widział na własne oczy, wydało się mniej zabawne, niż próbowano mu to wmówić. Gdy szybkim krokiem wracali do miasta, słyszeli przeraźliwe krzyki żony zabitego zarządcy. McMurdo szedł, milcząc, pogrążony w myślach, nie okazał jednak wyrozumiałości dla słabości swego towarzysza.

- Przecież to jest jak wojna - powtarzał. - Bo to jest wojna między nami a nimi, i my uderzamy ich tam, gdzie najbardziej ich boli.

Tej nocy w loży odbywała się wielka uroczystość nie tylko z okazji zabójstwa zarządcy i inżyniera z kopalni Crow Hill, dzięki czemu tę firmę można było teraz szantażować jak wiele innych w okręgu, lecz również z powodu pewnego zwycięstwa, które gdzieś w innym okręgu odniosła loża z Vermissy.

Gdy delegat hrabstwa wysłał pięciu ludzi do wykonania zadania w Vermissie, zażądał, by trzech ludzi stąd przysłali w zamian, aby zabili Williama Halesa ze Stake Royal, jednego z najbardziej znanych i popularnych właścicieli kopalni w okręgu Gilmerton. Uważano, że człowiek ten nie ma ani jednego wroga na świecie, bo pod wszelkimi względami był przykładnym pracodawcą. Żądał jednak skuteczności i wydajności pracy i w związku z tym zwolnił kilku pijaków, będących członkami tej wszechpotężnej organizacji. Żadnymi groźbami, umieszczanymi nad jego drzwiami, nie udało się wymóc na nim cofnięcia postanowienia, i tak oto w tym wolnym cywilizowanym kraju został skazany na śmierć.

Egzekucję wykonano. Ted Baldwin, który siedział, rozwalony, na honorowym miejscu u boku mistrza loży, dowodził oddziałem zabójców. Jego zaczerwieniona twarz i szkliste, nabiegłe krwią oczy świadczyły o tym, że od dawna nie spał i sporo już wypił. On i jego dwóch towarzyszy spędzili ubiegłą noc w górach. Byli brudni, znużeni i zmarznięci. Przywitano ich jednak jak bohaterów, i, doprawdy, nie mogliby oczekiwać od swych braci gorętszego przyjęcia.

Historię opowiadano i wielokrotnie powtarzano wśród okrzyków zachwytu i wybuchów śmiechu. Czekali na swoją ofiarę, Williama Halesa, gdy wracał o zmroku do domu. Przyczaili się na szczycie stromego wzgórza, gdzie jego konie musiały iść stępa. Był tak opatulony, by nie zmarznąć, że nie dał rady wyciągnąć pistoletu. Wywlekli go z wozu i oddali do niego wiele strzałów. Błagał o litość. Mordercy naśladowali teraz jego krzyki, aby rozbawić towarzyszy z loży.

- Powiedzcie jeszcze raz, jak jęczał! - wołali.

Żaden z nich nie znał tego człowieka, jednak w zabijaniu kryje się odwiecznie coś fascynującego, a oni pokazali właśnie wykonawcom wyroków z Gilmerton, że na ludziach z Vermissy można polegać.

Podczas wykonywania roboty miało miejsce pewne wydarzenie: kiedy opróżniali magazynki swoich rewolwerów, strzelając do nieruchomego ciała, na drodze pojawił się jakiś człowiek z żoną. Ktoś zaproponował zastrzelić ich oboje, ale byli to jacyś postronni ludzie, nie związani z kopalniami. Poproszono ich więc stanowczo, by kontynuowali swą podróż i nikomu niczego nie opowiadali, bo może ich spotkać coś znacznie gorszego. „Szlachetni” mściciele zostawili nieruchomą postać, zalaną krwią, jako ostrzeżenie dla wszystkich pracodawców

0 twardych sercach, i pośpiesznie oddalili się w dzikie góry, które sięgały aż do granic palenisk

1 hałd żużlu. Zdrowi i bezpieczni, powrócili do domu po dobrze wykonanej robocie i teraz wysłuchiwali pochwała od swych towarzyszy.

To był wielki dzień dla wykonawców wyroków. Cień padający na dolinę stał się jeszcze ciemniejszy. Jednak podobnie jak mądry generał, który w chwili zwycięstwa postanawia zwielokrotnić wysiłki, by jego wrogowie nie mieli szansy pozbierać się po pogromie, mistrz McGinty, patrzący na pole bitwy swymi złowrogimi, złośliwymi oczyma zaplanował nowy atak na tych, którzy mu się sprzeciwiali. Jeszcze tej samej nocy, gdy na wpół pijane towarzystwo się rozeszło, zaprosił McMurdo do pomieszczenia, gdzie rozmawiali po raz pierwszy.

- Posłuchaj, mój chłopcze - powiedział. - Wreszcie mam dla ciebie robotę, która jest

ciebie godna. Daję ci wolną rękę.

- Jestem zaszczycony - odparł McMurdo.

- Możesz zabrać ze sobą dwóch ludzi, Mandersa i Reilly’ego. Zostali już uprzedzeni i są przygotowani. Nigdy nie będzie dobrze w tym okręgu, póki nie pozbędziemy się Chestera Wilcoxa. Gdy go załatwisz, wszystkie loże z zagłębia węglowego będą ci wdzięczne.

- Postaram się najlepiej jak potrafię. Co to za jeden i gdzie go znajdę?

McGinty wyjął z kącika ust swoje nieodłączne, na wpół przeżute, a na wpół spalone cygaro i na kartce wyrwanej z notatnika naszkicował ogólny plan.

- Jest głównym brygadzistą Iron Dike Company. Twardy z niego typ, podczas wojny był sierżantem sztabowym. Same szramy i blizny. Już dwa razy próbowaliśmy go załatwić, ale nie udało się, a Jim Carnaway stracił życie. Teraz ty się tym zajmiesz. Na skrzyżowaniu Iron Dike, tu, gdzie zaznaczyłem na mapie, stoi samotny dom. W zasięgu wzroku nie ma innych zabudowań. Poczekaj, aż się ściemni. Wilcox jest uzbrojony, strzela szybko i celnie bez żadnych pytań. Ale w nocy. Siedzi tam ze swoją żoną, trójką dzieci i gosposią. Nie ma rady. Zginą wszyscy albo nie zginie nikt. Gdybyś położył worek prochu przy frontowych drzwiach i miał zapalnik z opóźnionym zapłonem.

- Co zrobił ten człowiek?

- Nie mówiłem ci, że zastrzelił Jima Carnawaya?

- A dlaczego go zastrzelił?

- Carnaway włóczył się pod jego domem w nocy, więc go zastrzelił. To mi wystarcza, i tobie też powinno. Musisz załatwić tę sprawę.

- Są tam te dwie kobiety i dzieci. Ich też mam wysadzić?

- Będziesz musiał, bo jak go inaczej dorwiemy?

- Wydaje mi się, że przesadzasz. Przecież oni nic nie zrobili.

- Co ty za głupoty opowiadasz? Wycofujesz się?

- Spokojnie, panie radny! Spokojnie! Niech tylko pan nie myśli, że będę się uchylał przed wypełnieniem rozkazów mistrza własnej loży. Niezależnie od tego, czy to słuszne, czy nie, pan o tym decyduj e.

- A więc zrobisz to?

- Oczywiście, że to zrobię.

- Kiedy?

- Niech mi pan da jedną noc czy dwie, żebym mógł obejrzeć ten dom i wszystko zaplanować. A potem.

- Bardzo dobrze - powiedział McGinty, ściskając mu dłoń. - Wszystko pozostawiam tobie. To będzie wspaniały dzień, kiedy przyniesiesz nam dobre wieści. Ten ostatni cios powali ich na kolana.

McMurdo zastanawiał się długo i głęboko nad zleceniem, które tak nieoczekiwanie otrzymał. Samotny dom, w którym mieszkał Chester Wilcox, leżał w odległości około pięciu mil od Vermissy, w sąsiedniej dolinie. Jeszcze tej samej nocy wyruszył tam samotnie, aby przygotować się do zamachu. Gdy wracał ze zwiadu, już świtało. Następnego dnia porozmawiał ze swoimi dwoma podwładnymi, Mandersem i Reillym, lekkomyślnymi młodymi chłopakami, którzy byli tak podnieceni, jakby wybierali się polować na jelenie.

Dwa dni później spotkali się w nocy poza miastem. Wszyscy trzej byli uzbrojeni, a jeden z nich niósł wór wypchany prochem używanym w kamieniołomach. Do samotnie stojącego domu dotarli o drugiej. Noc była wietrzna, a poszarpane chmury pędziły szybko, zasłaniając księżyc zbliżający się do ostatniej kwadry. Ostrzeżono ich wcześniej, by uważali na psy, posuwali się więc naprzód z odbezpieczonymi pistoletami w rękach. Nie usłyszeli jednak żadnego dźwięku prócz wycia wichru i nie dostrzegli żadnego ruchu prócz szarpanych wiatrem gałęzi nad ich głowami.

Stojąc pod drzwiami samotnego domu, McMurdo przez jakiś czas nasłuchiwał, jednak wewnątrz panowała całkowita cisza. Oparł o drzwi worek z prochem, wyciął w nim nożem dziurę i zamocował lont. Kiedy zaczął się już palić, on i dwóch jego towarzyszy wzięli nogi za pas i byli już w sporej odległości od budynku, leżąc bezpiecznie w rowie, gdy usłyszeli najpierw huk eksplozji, a potem głuchy odgłos walącego się budynku. Zadanie zostało wykonane. Splamione krwią kroniki loży nie wspominały o tym, by kiedykolwiek wykonano bardziej czystą robotę.

Niestety, doskonale zorganizowana i tak śmiało przeprowadzona akcja poszła na marne! Chester Wilcox, którego ostrzegł los innych ofiar, wiedząc, że wydano na niego wyrok śmierci, dzień wcześniej wyprowadził się wraz z rodziną w jakieś nieznane miejsce, gdzie nad jego bezpieczeństwem miała czuwać policja. Eksplozja zburzyła jedynie pusty dom, a ponury weteran, były sierżant sztabowy, nadal pilnował dyscypliny wśród górników Iron Dike.

- Zostawcie go mnie - rzekł McMurdo. - To mój człowiek, i na pewno go dopadnę,

choćbym miał czekać na to cały rok.

Członkowie loży podziękowali mu i zapewnili, że darzą go zaufaniem, tak więc na jakiś czas sprawę uznano za zamkniętą. Kiedy kilka tygodni później doniesiono w gazetach, że do Wilcoxa strzelano z zasadzki, było tajemnicą poliszynela, że to McMurdo próbował dokończyć dzieła.

Takie właśnie były metody masońskiej loży, i tak działali wykonawcy wyroków, terroryzując ten wielki i bogaty rejon, dręcząc mieszkańców swą straszliwą obecnością.

Czemuż miałbym brukać te strony opisami dalszych mordów? Czyż to, co już powiedziałem, nie wystarczy, by przedstawić tych ludzi i ich metody?

Czyny te zostały opisane w książkach historycznych; istnieją źródła, z których można się dowiedzieć szczegółów, dotyczących m.in. zastrzelenia policjantów Hunta i Evansa, ponieważ ośmielili się aresztować dwóch członków stowarzyszenia. Było to podwójne morderstwo, zaplanowane przez lożę z Vermissy i popełnione z zimną krwią na dwóch nieuzbrojonych mężczyznach. Można również dowiedzieć się o zastrzeleniu pani Larbey, która opiekowała się swym rannym mężem, gdy ten został tak strasznie pobity z rozkazu mistrza McGinty’ego, że omal nie zmarł. Jeszcze tej samej straszliwej zimy zginął stary Jenkins, a wkrótce potem jego brat; James Murdoch został okaleczony; rodzinę Staphouse wysadzili w powietrze, a Stendhalów zamordowali.

Nad Doliną strachu zgromadziły się chmury. Nadeszła wiosna, potoki wezbrały, drzewa zakwitły. Dla natury, tak długo przebywającej w żelaznym uścisku zimy, pojawiła się nadzieja, ale nie mieli jej mężczyźni i kobiety żyjący w jarzmie terroru. Jeszcze nigdy wiszące nad nimi chmury nie były tak ciemne i tak przytłaczające jak wczesnym latem 1875 roku.

Rozdział szósty

To był kulminacyjny punkt rządów terroru. McMurdo, który został już mianowany diakonem loży, miał przed sobą perspektywy zastąpienia McGinty’ego. Stał się teraz człowiekiem tak niezbędnym podczas narad stowarzyszenia, że właściwie nic się nie działo bez jego pomocy i rady. Wzrost popularności McMurdo wśród masonów spowodował, że na ulicach Vermissy witały go coraz bardziej pochmurne i zasępione twarze. Mimo terroru ludzie zbierali się na odwagę i próbowali łączyć przeciwko swym oprawcom. Do loży dotarły pogłoski

0 potajemnych zgromadzeniach w redakcji „Heralda” i o rozdawaniu broni praworządnym obywatelom. Jednak McGinty’ego i wielu jego ludzi, zdecydowanych na wszystko i dobrze uzbrojonych, nie niepokoiły raporty tej treści. Ich przeciwnicy byli natomiast rozproszeni

1 bezsilni. Sądzono, że wszystko się zakończy bezowocnym gadaniem i być może jakimiś nielicznymi aresztowaniami, jak miało to miejsce w przeszłości. Tak twierdzili McGinty, McMurdo i odważniejsi członkowie loży.

Był majowy wieczór. Loża zbierała się każdej sobotniej nocy, i McMurdo wychodził właśnie z domu, aby wziąć udział w zgromadzeniu, kiedy przyszedł do niego brat Morris - owo słabsze ogniwo ich organizacji. Był wymizerowany, a na jego życzliwej twarzy malowały się przygnębienie i głęboka troska.

- Mogę z panem swobodnie rozmawiać, panie McMurdo?

- Jasne.

- Nie potrafię zapomnieć, że kiedyś powiedziałem panu o tym, co mi leży na sercu, a pan zatrzymał to dla siebie, choć sam mistrz przyszedł o to zapytać.

- A cóż innego mogłem zrobić, skoro pan mi zaufał? I nie ma znaczenia, czy się z panem zgadzałem.

- Wiem o tym doskonale. Ale jest pan człowiekiem, z którym mogę porozmawiać i przy którym czuję się bezpiecznie. Noszę tu pewien sekret - położył dłoń na piersi - który mnie dusi. Żałuję, że to właśnie ja musiałem go poznać. Jeśli go zdradzę, z całą pewnością zakończy się to morderstwem. Ale jeśli tego nie zrobię, może to zgubić nas wszystkich. Dobry Boże, już sam nie wiem, co mam z tym wszystkim począć!

McMurdo spojrzał poważnie na Morrisa. Mężczyzna drżał na całym ciele. John nalał mu trochę whisky do szklanki.

- To lekarstwo dla takich jak pan - powiedział. - A teraz niech pan mówi.

Morris wypił, i na jego bladej twarzy pojawiły się lekkie rumieńce.

- Powiem to w jednym zdaniu - rzekł. - Pewien detektyw jest na naszym tropie.

McMurdo patrzył na niego, osłupiały.

- Człowieku, czy tobie kompletnie odbiło?! - wykrzyknął. - Przecież w tym miejscu aż się roi od policji i detektywów. Czy kiedykolwiek udało im się jakoś nam zaszkodzić?

- Nie, nie. To człowiek spoza naszego okręgu. Miejscowych znamy, nic nam nie zrobią. Ale czy słyszał pan o agencji Pinkertona?

- Obiło mi się o uszy.

- No to powinien pan wiedzieć, że trudno się zorientować, gdy depczą komuś po piętach. To nie są jacyś tam urzędnicy, którym wszystko jedno, czy im się uda, czy nie. To naprawdę poważna agencja, która działa z żelazną konsekwencją. Jeśli ktoś od Pinkertona zajmie się tą sprawą, wszyscy będziemy zgubieni.

- W takim razie musimy go zabić.

- Tak, to pierwsza myśl, która przyszła panu do głowy! A wiec tak zadecyduje loża. Czy nie mówiłem panu, że to się skończy morderstwem?

- Pewnie, ale czym jest morderstwo? Czyż to nie chleb powszedni w tej okolicy?

- Owszem, ma pan rację, ale to nie ja wskażę wam człowieka, którego trzeba zabić. Po czymś takim nigdy bym już nie mógł spokojnie spać. A jednak chodzi o nasze życie! Na Boga, co ja mam robić? - przestępował z nogi na nogę, udręczony, niezdolny podjąć jakiejkolwiek decyzji.

Jego słowa głęboko poruszyły McMurdo. Nietrudno było dostrzec, że podzielał jego opinię co do grożącego im niebezpieczeństwa i tego, iż trzeba zrobić coś, aby się przed nim uchronić. Złapał Morrisa za ramię i mocno potrząsnął.

- Posłuchaj, człowieku - mówił tak podenerwowany, że prawie wrzeszczał. - Nic nie zyskasz, rycząc tu jak baba nad czyimiś zwłokami. Podaj mi fakty! Kim jest ten człowiek? Gdzie teraz jest? Skąd o nim wiesz? Dlaczego przyszedłeś z tym do mnie?

- Przyszedłem do pana, bo jest pan jedynym człowiekiem, który może mi coś doradzić. Już panu mówiłem, że zanim tu przybyłem, prowadziłem sklep na wschodzie kraju. Zostawiłem tam dobrych przyjaciół, jeden z nich pracuje w biurze telegraficznym. To list, który dostałem wczoraj od niego. Niech pan sam przeczyta tu, u góry strony.

McMurdo odczytał co następuje:

Jak tam wykonawcy wyroków w waszych okolicach? Sporo tu o nich piszą w gazetach. Miedzy nami, liczę na to, że niedługo wyślesz mi jakąś wiadomość. Sprawą zajęły się na poważnie pięć wielkich korporacji i dwie kompanie kolejowe. Chcą to załatwić i z całą pewnością dopną swego. Ostro się za to zabrali. Na ich zlecenie sprawę przejęła agencja Pinkertona, a jej najlepszy człowiek, Birdy Edwards, już działa. Trzeba to natychmiast powstrzymać.

- A teraz proszę przeczytać postscriptum:

Oczywiście, tego, o czym ci piszę, dowiedziałem się na drodze służbowej, wiec, proszę, nie mów o tym nikomu. Codziennie mamy do czynienia z mnóstwem dziwnych zaszyfrowanych wiadomości i często nie jesteśmy w stanie ich odczytać.

McMurdo siedział przez jakiś czas w milczeniu, trzymając w dłoni list. Mgła się na chwilę uniosła, i on ujrzał otwierającą się przed nim otchłań.

- Czy o tym ktoś jeszcze wie? - spytał.

- Nie mówiłem nikomu prócz pana.

- Ale ten człowiek, pański przyjaciel. Czy ma jeszcze kogoś, komu mógłby o tym napisać?

- Myślę, że może znać paru takich ludzi.

- Z loży?

- To bardzo prawdopodobne.

- Pytam o to, bo może podał opis tego Birdy’ego Edwardsa. Wtedy mielibyśmy szansę go namierzyć.

- To jest możliwe. Ale nie sądzę, żeby go znał. Po prostu przekazał mi wiadomości, które dotarły do niego w pracy. Skąd miałby znać jakiegoś detektywa od Pinkertona?

McMurdo nagle się wzdrygnął.

- Na Boga! - zawołał. - Mam go! Jakim byłem głupcem, że się tego nie domyśliłem! Boże, jakie szczęście! Załatwimy go, zanim zdoła nam zaszkodzić. Morris, zostawisz mi tę sprawę?

- Oczywiście, jeśli tylko zechce mnie pan uwolnić od tego ciężaru.

- Zrobię to. Możesz się wycofać, ale pozwól mi działać. Nawet nie wymienię twego nazwiska. Wezmę wszystko na siebie, tak jakby ten list przyszedł do mnie. Odpowiada ci to?

- O to właśnie chciałem prosić.

- A wiec tego się trzymajmy. Tylko nie piśnij nikomu ani słowa. Teraz pójdę do loży, i wkrótce stary Pinkerton będzie miał powody, żeby się nad sobą użalać.

- Nie zabijecie tego człowieka?

- Im mniej wiesz, przyjacielu, tym mniej będziesz miał wyrzutów sumienia i tym spokojniej będziesz spał. Nie zadawaj żadnych pytań i pozwól mi załatwić tę sprawę samemu. Teraz ja się tym zajmuję.

Wychodząc, Morris smutno potrząsnął głową.

- Czuję jego krew na moich rękach - jęknął.

- Działanie w samoobronie nie jest morderstwem - rzekł McMurdo z ponurym uśmiechem. - Albo on, albo my. Przypuszczam, że ten człowiek zniszczyłby nas wszystkich, gdybyśmy pozwolili mu dłużej działać w tej dolinie. Wiesz, bracie Morris, jeszcze kiedyś wybierzemy ciebie na mistrza loży, bo z całą pewnością właśnie ocaliłeś nam skórę.

A jednak działania McMurdo wskazywały na to, że traktował tę nową sprawę o wiele poważniej, niż wynikało z jego słów. Być może przyczyną były jego wyrzuty sumienia, może reputacja agencji Pinkertona, a może wiedza o tym, że wielkie bogate korporacje postanowiły wreszcie pozbyć się wykonawcy wyroków. Jednakże niezależnie od tego, jakie były powody, zaczął działać jak ktoś, kto przygotowuje się na najgorsze. Nim wyszedł z domu, zniszczył listy i dokumenty, które mogły w jakiś sposób go obciążyć. Był usatysfakcjonowany, bo wydawało mu się, że jest bezpieczny. Wciąż jednak prześladowało go poczucie zagrożenia, bo po drodze do loży zajrzał do starego Shaftera. Miał zakaz wstępu do jego domu, lecz kiedy zapukał w okno, Ettie wyszła do niego. W oczach swego irlandzkiego ukochanego nie dostrzegła tych wesołych iskier co zawsze. Jego twarz była poważna i napięta.

- Coś się stało?! - zawołała. - Och, John, jesteś w niebezpieczeństwie!

- Nie jest tak źle, moja ukochana. Jednak mądrze zrobimy, jeśli zaczniemy działać, nim będzie j eszcze gorzej.

- Zaczniemy działać?

- Obiecałem ci kiedyś, że pewnego dnia odejdę stąd. Myślę, że nastąpi to lada moment. Dziś dotarły do mnie wieści, złe wieści, i wiem, że zbliżają się kłopoty.

- Policja?

- Nie. Jakiś człowiek z agencji Pinkertona. Ale ty nie wiesz, co to jest, acushla, ani co to znaczy dla takich jak ja. Za głęboko w tym wszystkim siedzę i może będę musiał bardzo szybko się z tego wyplątać. Mówiłaś mi, że pojedziesz ze mną.

- Och, John, to by mogło cię ocalić!

- Pod pewnymi względami jestem uczciwym człowiekiem, Ettie. Nigdy nie pozwoliłbym, by spadł choćby jeden włos z tej twojej pięknej główki, ani nie ściągnąłbym cię z tego złotego tronu nad chmurami, na którym zawsze cię widzę. Potrafisz mi zaufać?

Bez słowa wsunęła dłoń w jego rękę.

- Dobrze. W takim razie posłuchaj, co ci powiem. Zrób dokładnie tak, jak ci każę, bo to dla nas jedyne wyjście. W naszej dolinie będą się działy różne rzeczy, czuję to w kościach. Wielu z nas będzie musiało na siebie uważać. Tak czy inaczej, ja na pewno. Jeżeli wyjadę, w dzień czy w nocy, ty będziesz musiała pojechać ze mną!

- Pojadę później, jak ty wyjedziesz, John.

- Nie, nie. Musisz pojechać ZE MNĄ. Jeśli ta dolina będzie dla mnie zamknięta, nie będę mógł tu wrócić, więc nie mogę ciebie tutaj zostawić. Może, ukrywając się przed policją, nie będę nawet miał szansy wysłać ci wiadomości. Musimy jechać razem. W miejscu, z którego przybyłem, znam pewną dobrą kobietę; zostawię cię u niej aż do czasu, kiedy będziemy się mogli pobrać. Pojedziesz ze mną?

- Tak, John. Pojadę.

- Niech cię Bóg błogosławi, że we mnie wierzysz. Byłbym skończonym draniem, gdybym nadużył twego zaufania. A teraz posłuchaj, Ettie. Wyślę ci krótką wiadomość; kiedy ją otrzymasz, rzuć wszystko i idź do poczekalni na dworcu. Czekaj tam, aż po ciebie przyjdę.

- W dzień czy w nocy, John, przyjdę, jak tylko dostanę wiadomość.

McMurdowi ulżyło trochę na sercu, gdy już rozpoczął przygotowania do ucieczki. Od Ettie udał się do loży. Jej członkowie już się zebrali, i tylko dzięki wymianie skomplikowanych znaków udało mu się minąć straże przy wejściu i kolejne, wewnątrz baru, pilnie strzegące zgromadzenia. Gdy wszedł do środka, powitał go pomruk zadowolenia. W długim pomieszczeniu panował tłok. Przez mgłę tytoniowego dymu ujrzał potarganą czarną grzywę mistrza, okrutną wrogą twarz Baldwina, sępie oblicze sekretarza Harrawaya oraz z tuzin innych masońskich przywódców. Ucieszył się, że wszyscy będą obecni, by obradować nad przyniesionymi przez niego wieściami.

- Dobrze, że już jesteś, bracie! - zawołał przewodniczący. - Mamy tutaj sprawę, którą

trzeba mądrze rozstrzygnąć, potrzebujemy Salomona!

- Chodzi o Landera i Egana - wyjaśnił sąsiad, gdy McMurdo zajął swoje miejsce. - Obaj dopominają się nagrody wyznaczonej przez lożę za zastrzelenie w Stylestown starego Crabbe’a. A któż to może wiedzieć, który z nich wystrzelił, czyja to była kula?

McMurdo powstał i uniósł rękę. Wyraz jego twarzy przykuł uwagę zgromadzonych. Zapanowała absolutna, pełna oczekiwania cisza.

- Czcigodny mistrzu loży - odezwał się poważnym głosem. - Chciałbym zgłosić do rozpatrzenia pilną sprawę.

- Brat McMurdo zgłasza pilną sprawę do rozpatrzenia - powiedział McGinty. - To wniosek, który według reguł tej loży ma pierwszeństwo przed wszystkimi innymi. Słuchamy cię, bracie.

McMurdo wyjął z kieszeni list.

- Czcigodny mistrzu i wy, bracia - powiedział - przynoszę złe wieści, ale lepiej, żebyście je poznali i omówili, niż żeby bez ostrzeżenia miał na nas spaść cios, który zniszczyłby nas wszystkich. Dostałem informację, że najpotężniejsze i najbogatsze organizacje w tym stanie połączyły siły, by doprowadzić do naszej zguby. W tej właśnie chwili w dolinie przebywa pewien detektyw z agencji Pinkertona, niejaki Birdy Edwards. Zbiera dowody, dzięki którym będzie mógł wielu z nas posłać na szubienicę i wsadzić za kratki każdego, kto siedzi w tej sali. To sytuacja, w której zdecydowałem się wnioskować o rozpatrzenie pilnej sprawy.

W sali zapanowała martwa cisza. Przerwały ją słowa przewodniczącego.

- Jakie masz na to dowody, bracie McMurdo? - zapytał.

- Są w liście, który trafił do moich rąk - odparł McMurdo. - Przeczytam wam jego fragment. Nie mogę podać wam innych szczegółów na temat tego listu ani oddać go w wasze ręce. To dla mnie sprawa honoru. Zapewniam was jednak, że nie ma w nim żadnych innych informacji, które mogłyby dotyczyć interesów loży. Przedstawiam wam tę sprawę dokładnie tak, jak dotarła do mnie.

- Panie przewodniczący, chciałbym powiedzieć - odezwał się jeden ze starszych braci -że słyszałem o tym Birdym Edwardsie. Mówią o nim, że to najlepszy człowiek w agencji.

- Czy ktoś wie, jak on wygląda? - spytał McGinty.

- Tak - odparł McMurdo. - Ja.

W sali rozległ się szmer zdumienia.

- Sadzę, że mamy go już w garści - ciągnął z tryumfalnym uśmiechem na twarzy. - Jeśli będziemy działać szybko i mądrze, możemy załatwić tę sprawę raz, dwa. Jeśli okażecie mi zaufanie i udzielicie pomocy, nie powinniśmy mieć większych powodów do obaw.

- A jakie mamy w ogóle powody do obaw? Co on może wiedzieć o naszych sprawach?

- Mógłby pan tak mówić, panie radny, gdyby wszyscy byli tak twardzi i nieugięci jak pan. Ale za plecami tego człowieka stoją bogacze i ich miliony. Sądzi pan, że w żadnej z naszych lóż nie znajdzie się jakiś słabszy brat, którego można przekupić? Ten człowiek dotrze do naszych sekretów. Może nawet już do nich dotarł. Jest na to tylko jedna pewna rada.

- Żeby nigdy nie opuścił tej doliny - odezwał się Baldwin.

McMurdo kiwnął głową.

- Dobrze mówisz, bracie Baldwin - powiedział. - Nie zawsze się ze sobą zgadzaliśmy, ale dziś muszę ci przyznać rację.

- A więc gdzie on jest? Gdzie go znajdziemy?

- Czcigodny mistrzu loży - rzekł z powagą McMurdo - uważam, że sprawa jest zbyt poważna, byśmy dyskutowali o tym na otwartym posiedzeniu loży. Uchowaj Boże, bym wątpił w lojalność któregokolwiek ze zgromadzonych tutaj, ale jeśli do uszu tego człowieka dotrze choćby jedna plotka czy pogłoska, zaprzepaścimy szansę na to, aby go dopaść. Panie przewodniczący, proponuję, by loża wybrała zaufaną komisję. Jeśli mogę zasugerować, to pana, brata Baldwina i jeszcze pięciu członków. Wtedy będę mógł swobodnie mówić o tym, co wiem, i doradzić, co powinniśmy zrobić.

Natychmiast przyjęto ten wniosek i wybrano komisję. Oprócz przewodniczącego i Baldwina znalazł się w niej sekretarz Harraway o sępiej twarzy, brutalny młody zabójca Tygrys Cormack, skarbnik Carter oraz bracia Willaby, nieustraszeni desperaci, gotowi zabić za nic. Hulanki, które zazwyczaj odbywały się po spotkaniach loży, tym razem trwały krócej i nie były tak radosne jak zwykle. Nad głowami masonów zawisł cień, i wielu po raz pierwszy dostrzegło widmo grożącej im ręki sprawiedliwości. Na pogodnym dotąd niebie, pod którym tak długo żyli, zaczęły gromadzić się ciemne chmury. Potworności, które wyrządzali innym, spowszedniały im do tego stopnia, iż stały się częścią ich spokojnego życia, a myśl o tym, iż kiedyś przyjdzie im za to zapłacić, była dla nich czymś bardzo odległym. Teraz, gdy niebezpieczeństwo stało się realne, ta myśl wydawała się jeszcze bardziej przerażająca. Rozeszli się więc do domów wcześniej niż zwykle, pozostawiając swych przywódców, by odbyli naradę.

- Teraz mów, McMurdo - rzekł McGinty, gdy zostali sami.

Siedmiu mężczyzn siedziało nieruchomo na swoich krzesłach.

- Powiedziałem, że znam Birdy’ego Edwardsa - wyjaśnił McMurdo. - Nie muszę wam chyba mówić, że ukrywa się pod innym nazwiskiem. To odważny człowiek, ale na pewno nie szaleniec. Podaje się za niejakiego Steve’a Wilsona. Wynajął kwaterę w Hobson’s Patch.

- Skąd to wiesz?

- Bo przypadkiem z nim rozmawiałem. Niewiele o tym wtedy myślałem i nie zastanowiłbym się nad tym po raz drugi, gdyby nie ten list. Ale teraz jestem pewien, że to chodzi o niego. Spotkałem go w pociągu w ubiegłą środę. Mamy poważny problem. Powiedział, że jest dziennikarzem. Nawet mu uwierzyłem. Chciał się dowiedzieć wszystkiego, co tylko mógł, o wykonawcach wyroków i o tym, co nazywał aktami przemocy. Twierdził, że pisze artykuł dla nowojorskiej gazety. Zadawał mi wszelkie możliwe pytania, żeby się czegoś dowiedzieć. Oczywiście, niczego ze mnie nie wyciągnął. „Zapłacę za informacje, i to dobrze - powiedział -o ile zainteresuje ona moją redakcję”. Powiedziałem mu coś, co, jak sądziłem, spodoba mu się, a on dał mi za to dwudziestodolarowy banknot. „Dostaniesz dziesięć razy tyle - rzekł - jeśli dowiesz się dla mnie wszystkiego, co chcę wiedzieć”.

- A co mu takiego powiedziałeś?

- Wymyśliłem jakąś brednię.

- Skąd wiesz, że nie pracuje dla gazety?

- Wysiadł w Hobson’s Patch, i ja też tam wysiadłem. Zajrzałem przypadkiem do biura telegraficznego, a on właśnie stamtąd wychodził. „Niech pan tylko spojrzy - powiedział telegrafista, kiedy tamtego już nie było. - Chyba powinien płacić za to podwójnie”. „Też tak myślę” - odparłem. Ten człowiek wypełnił formularz jakimiś znaczkami, które wyglądały jak pismo chińskie. Nie byliśmy w stanie niczego zrozumieć. „Codziennie wysyła cały taki arkusz” -powiedział pracownik. „No tak - odparłem - to wiadomości specjalne dla jego gazety, i on boi się przecieków”.

Wtedy tak z telegrafistą myśleliśmy, ale teraz uważam inaczej.

- Na Boga, chyba masz rację! - powiedział McGinty. - Co powinniśmy teraz zrobić?

- Czemu nie pójść tam od razu i go nie załatwić? - zaproponował ktoś z zebranych.

- Tak. Im szybciej tym lepiej.

- Wyruszyłbym natychmiast, gdybym wiedział, gdzie go szukać - rzekł McMurdo. - Jest w Hobson’s Patch, ale nie wiem, w którym domu się zatrzymał. Mam pewien plan, jeśli tylko zechcecie mnie posłuchać.

- Jaki to plan?

- Jutro rano pojadę do Patch. Telegrafista pomoże mi go znaleźć. Myślę, że on potrafi namierzyć naszego „dziennikarza”. Jak się spotkamy, powiem mu, że jestem masonem. Zaproponuję za pewną cenę tajemnice loży. Założę się, że połknie haczyk. Wyjawię, że dokumenty są u mnie w domu i że jeśli ktoś go u mnie zobaczy, może mnie to kosztować życie. Będzie miał na tyle rozsądku, żeby to zrozumieć. Powiem, że może przyjść o dziesiątej w nocy i wtedy wszystko mu pokażę. To go na pewno tu ściągnie.

- No i...?

- Resztę możecie sobie sami zaplanować. Pensjonat wdowy MacNamara stoi na uboczu. To dobra kobieta i do tego głucha jak pień. W jej domu oprócz mnie mieszka tylko Scanlan. Jeśli ten człowiek obieca mi, że przyjedzie, dam wam znać. Chciałbym, żeby cała siódemka zjawiła się u mnie o dziewiątej. Dorwiemy go. Jeśli uda mu się wydostać stamtąd żywym. Cóż, do końca swych dni będzie opowiadał o szczęściu Birdy’ego Edwardsa.

- O ile się nie mylę, to w agencji Pinkertona wkrótce zwolni się posada. Zróbmy tak, bracie McMurdo. Będziemy u ciebie jutro o dziewiątej. Kiedy tylko zamkniesz za nim drzwi, my dokonamy reszty.

Rozdział siódmy

Dom, w którym mieszkał McMurdo, stał na uboczu, na samym końcu miasta, w sporej odległości od drogi i doskonale nadawał się do popełnienia zbrodni, jaką bracia zaplanowali. W każdym innym przypadku spiskowcy po prostu zaczailiby się na swoją ofiarę, tak jak już to wiele razy robili, i opróżniliby magazynki swoich rewolwerów. Jednak tym razem koniecznie należało się dowiedzieć, ile ten człowiek już wie i co zdążył przekazać swoim pracodawcom.

Istniała możliwość, że było już za późno, że wykonał swoją robotę. Jeśli to rzeczywiście miało miejsce, mogli przynajmniej się na nim zemścić. Mieli jednak nadzieję, że detektyw nie poznał jeszcze żadnych istotnych szczegółów, bo w przeciwnym razie nie fatygowałby się zapisywać i wysyłać tak banalne informacje, jakie podał mu McMurdo. Chcieli się jednak tego dowiedzieć z jego własnych ust. Kiedy już go schwytają, znajdą jakiś sposób, by skłonić do mówienia. W końcu nie po raz pierwszy mieli do czynienia z niezbyt rozmownymi ludźmi.

Tak jak uzgodnili, McMurdo udał się do Hobson’s Patch. Odnosiło się wrażenie, że tego ranka policja szczególnie się nim interesuje, a kapitan Marvin, który znał go jeszcze z Chicago, podszedł nawet do niego i zagadnął, gdy ten pierwszy czekał na stacji. McMurdo odwrócił się do policjanta plecami i nie chciał z nim rozmawiać. Po południu powrócił ze swojej misji i spotkał się z McGinty’m w Union House.

- Przyjeżdża - powiedział.

- Dobrze! - odparł McGinty.

Olbrzym był w samej koszuli, na jego kosztownej kamizelce błyszczał gruby złoty łańcuch z wisiorem, a spod długiej brody lśniły diamenty. Mistrz bardzo się wzbogacił na polityce i sprzedaży alkoholu; stał się naprawdę potężnym człowiekiem. Tym straszniejsza więc wydawała się myśl o więzieniu czy szubienicy, która zaświtała mu w głowie ubiegłej nocy.

- Sądzisz, że dużo wie? - spytał z niepokojem.

McMurdo ponuro kiwnął głową.

- Jest tu już od jakiegoś czasu, co najmniej od sześciu tygodni. Nie sądzę, żeby przyjechał w te okolice podziwiać widoki. Ma dużo pieniędzy. Działał przez cały ten czas, na pewno uzyskał jakieś rezultaty i przesłał je zleceniodawcy.

- W loży nie ma słabych ludzi! - krzyknął McGinty. - Wszyscy są jak ze stali. A jednak. Na Boga! Jest ten skunks Morris. Co z nim? Jeśli ktokolwiek może nas wydać, to właśnie on. Mam ochotę wysłać do niego jeszcze przed wieczorem paru chłopców, żeby go porządnie sprali i coś z niego wycisnęli.

- Nie zaszkodziłoby - odparł McMurdo - ale nie mogę zaprzeczyć, że lubię Morrisa, i byłoby mi przykro, gdyby coś mu się stało. Kilka razy rozmawiałem z nim o sprawach loży. On rzeczywiście ma do niej inny stosunek niż pan czy ja, ale nigdy nie uważałem go za człowieka, który byłby w stanie donosić. Ostatecznie to nie moja sprawa, i nie zamierzam stawać między nim a panem.

- Załatwię tego starego diabła! - rzekł McGinty, rzucając pod nosem przekleństwo. -Od roku mam go już na oku.

- Pan wie najlepiej - odparł McMurdo. - Ale cokolwiek pan zamierza, musi to się stać dopiero jutro. Nie możemy się zdradzić, dopóki nie załatwimy sprawy Pinkertona. Dziś akurat mamy taki dzień, że nie możemy sobie pozwolić, by policja zaczęła węszyć.

- Masz rację - odparł McGinty - a od Birdy’ego Edwardsa i tak dowiemy się, skąd wziął te swoje informacje, nawet jeśli będziemy musieli mu najpierw wyrwać serce. Nie odniosłeś wrażenia, że obawia się pułapki?

McMurdo się roześmiał.

- Chyba trafiłem w jego czuły punkt - powiedział. - Gdy tylko poczuł, że może wpaść na trop wykonawców wyroków, był gotów iść aż do piekła. Wziąłem od niego pieniądze -McMurdo uśmiechnął się szeroko, wyjmując plik banknotów - i mam dostać drugie tyle, kiedy zobaczy wszystkie moje dokumenty.

- Jakie dokumenty?

- Nie ma żadnych dokumentów. Ale naopowiadałem mu o rożnych statutach, regułach i formularzach członkowstwa. Spodziewa się, że u mnie dowie się o nas wszystkiego.

- Tak, przypuszczam, że pod tym względem nawet się nie myli - rzekł ponuro McGinty. - Nie pytał, dlaczego nie wziąłeś ze sobą tych dokumentów?

- Tak jakbym mógł nosić przy sobie takie rzeczy. Ja, podejrzany, człowiek, z którym dziś na stacji rozmawiał kapitan Marvin?

- Tak, słyszałem o tym - powiedział McGinty. - Myślę, że najbardziej niewdzięczna część tego wszystkiego spadnie na ciebie. Kiedy tylko z nim skończymy, wrzucimy go do tego starego szybu. Ale jakkolwiek byśmy to załatwili, nie ukryjemy faktu, że mieszkał w Hobson’s Patch, a ty tam dzisiaj byłeś.

McMurdo wzruszył ramionami.

- Jeśli dobrze to rozegramy, nikt nigdy nie będzie w stanie udowodnić, że doszło do zabójstwa - powiedział. - Po zmroku nikt nie zobaczy, że wchodzi do mnie do domu, i już ja się o to postaram, żeby nikt nie widział, jak wychodzi. A teraz niech mnie pan posłucha, panie radny. Powiem panu, jaki mam plan, i proszę, by zapoznał pan z tym planem pozostałych. Dobrze, że przyjdziecie wszyscy odpowiednio wcześniej. On przyjedzie o dziesiątej. Ma zapukać trzy razy. Otworzę mu drzwi, a potem zamknę je na klucz. Wtedy będzie nasz.

- Łatwizna.

- Tak, ale trzeba się zastanowić nad kolejnym krokiem. Nie załatwimy go tak po prostu. Jest na pewno dobrze uzbrojony. Naopowiadałem mu różnych bzdur, ale i tak wydaje się być bardzo ostrożny. Załóżmy, że zaprowadzę go do pokoju, w którym będzie czekało siedmiu mężczyzn. A on na pewno jest przekonany, że będzie tam tylko nas dwóch. Dojdzie do strzelaniny, i komuś może stać się krzywda.

- Dobrze mówisz.

- Hałas sprowadzi nam na głowę wszystkich cholernych gliniarzy w tym mieście.

- Chyba masz rację.

- Powiem panu, jak ja bym to zrobił. Będziecie czekali w tym dużym pokoju, w którym rozmawialiśmy, gdy mnie pan odwiedził. Otworzę mu drzwi i wprowadzę do saloniku. Zostawię go tam i powiem, że idę po dokumenty. Poinformuję was, jak się sprawy mają. Potem wrócę do niego z jakimiś fałszywymi papierami. Kiedy będzie je czytał, rzucę się na niego i spróbuję wyrwać mu pistolet. Zawołam was, a wtedy wszyscy wbiegniecie do pokoju. Im szybciej, tym lepiej, bo jest równie silny jak ja, i może się zdarzyć, że nie dam sobie z nim rady. Zakładam jednak, że poradzę sobie, dopóki nie wbiegniecie.

- To dobry plan - powiedział McGinty. - Loża będzie ci za to bardzo wdzięczna. Gdy będę rezygnował ze swej funkcji, podam nazwisko człowieka, który ma mnie zastąpić.

- Panie radny, jestem jeszcze nowicjuszem - uśmiechnął się McMurdo, lecz jego twarz wyraźnie świadczyła o tym, że ten komplement go połechtał.

Kiedy wrócił do domu, rozpoczął przygotowania do tego ponurego wieczoru. Najpierw wyczyścił, naoliwił i naładował swój rewolwer Smith & Wesson. Potem uważnie zbadał pokój, w którym miał schwytać detektywa w pułapkę. Było to duże pomieszczenie z długim stołem pośrodku i wielkim piecem przy ścianie. Po obu stronach znajdowały się okna; nie miały okiennic i zasłonięte były jedynie lekkimi firankami. McMurdo przyjrzał im się uważnie. Niestety, było to wyjątkowo wyeksponowane i widoczne miejsce jak na tak potajemne spotkanie, ale ponieważ dom stał daleko od drogi, nie było to takie istotne. Wreszcie omówił sprawę ze swoim współlokatorem. Choć Scanlan sam należał do wykonawców wyroków, był nieszkodliwym małym człowiekiem, zbyt słabym, by przeciwstawić się opinii swych towarzyszy. W głębi serca przerażały go te krwawe czyny, w których czasem był zmuszony uczestniczyć. McMurdo powiedział mu w skrócie, co zamierzali zrobić.

- Gdybym był na twoim miejscu, Mike’u Scanlanie, wyniósłbym się stąd na tę noc i nie mieszałbym się do tego. Nim nadejdzie ranek, urządzimy tu jatkę.

- Dobrze, Mac - odparł Scanlan. - Nie mam mocnych nerwów. Kiedy zobaczyłem, jak zamordowali zarządcę Dunna na terenie kopalni, to było dla mnie za wiele. Nie jestem do tego stworzony, tak jak ty czy McGinty. Loża i tak już o mnie gorzej myśleć nie będzie. Zrobię tak, jak mi radzisz, i zostawię was dzisiaj wieczorem samych sobie.

Zgodnie z ustaleniami mężczyźni przyszli dużo wcześniej. Na pierwszy rzut oka wyglądali jak szanowani obywatele, schludni i dobrze ubrani. Jednak ktoś umiejący czytać z twarzy, widząc ich zacięte usta i bezlitosne oczy, dawałby Birdy’emu Edwardsowi niewielkie nadzieje. W tym pokoju nie było nikogo, kto w przeszłości nie splamiłby krwią swych rąk przynajmniej z tuzin razy. Zamordowanie człowieka nie robiło na nich większego wrażenia niż zaszlachtowanie owcy.

Najbardziej niebezpiecznym z nich, zarówno z wyglądu, jak i z uwagi na popełnione zbrodnie, był oczywiście mistrz. Sekretarz Harraway, chudy zgorzkniały mężczyzna o długiej cienkiej szyi i nerwowych drżących rekach, wierny był tylko finansom zakonu i nie znał pojęcia sprawiedliwości czy uczciwości wobec kogokolwiek innego. Skarbnik Carter, mężczyzna w średnim wieku o beznamiętnym, raczej ponurym wyrazie twarzy, i żółtej niczym pergamin skórze, był zręcznym organizatorem, i to właśnie on zaplanował niemal wszystkie popełnione dotychczas przestępstwa. Dwaj bracia Willaby, wysocy zręczni młodzieńcy o pełnych determinacji twarzach, byli ludźmi czynu. Ich towarzysza Tygrysa Cormaca, mocno zbudowanego smagłego chłopaka, bali się nawet jego kompani, tak dzikie miał usposobienie. Tacy właśnie ludzie zgromadzili się tej nocy pod dachem McMurdo z zamiarem pozbycia się detektywa z agencji Pinkertona.

Ich gospodarz postawił przed nimi na stole whisky, którą zaczęli się częstować, by skrócić czas oczekiwania. Baldwin i Cormac byli już na wpół pijani, a alkohol wydobył z nich całą tłumioną dzikość. Cormac przyłożył na chwilę dłonie do pieca, w którym palił się ogień, bo noce wciąż były zimne.

- To się nada - powiedział, rzucając przekleństwo.

- Tak - odezwał się Baldwin, od razu rozumiejąc, co ten miał na myśli. - Gdy go trochę na nim potrzymamy, wydobędziemy z niego całą prawdę.

- Tak, wydobędziemy. O to nie musicie się martwić - dodał McMurdo. Był naprawdę człowiekiem o stalowych nerwach. Choć cały ciężar sprawy spoczął na jego barkach, zachowywał się spokojnie i beztrosko jak zwykle. Inni to zauważyli, i podobało im się to.

- Jesteś właściwym człowiekiem, żeby sobie z nim poradzić - rzekł z aprobatą mistrz. -Nie zauważy nic podejrzanego, póki nie złapiesz go za gardło. Szkoda tylko, że nie masz okiennic w oknach.

McMurdo przeszedł od jednego okna do drugiego i dokładniej zaciągnął zasłony.

- Teraz na pewno nikt nie będzie mógł nas podglądać. Zbliża się wyznaczona godzina.

- A może nie przyjdzie? Może wyczuł niebezpieczeństwo? - powiedział sekretarz.

- Bez obawy, przyjdzie - odparł McMurdo. - Śpieszy mu się tak samo jak wam.

Słyszycie?

Wszyscy zastygli w bezruchu niczym woskowe figury. Wzniesione szklanki zamarły w połowie drogi do ust. Rozległo się głośne trzykrotne pukanie do drzwi.

- Cisza! - McMurdo ostrzegawczo uniósł rękę. Oczy mężczyzn zapłonęły radośnie, a ich ręce spoczęły na broni.

- Ani słowa, jak wam życie miłe - wyszeptał McMurdo i wyszedł z pokoju, starannie zamykając za sobą drzwi.

Mordercy czekali, nadstawiając uszu. Nasłuchiwali kroków swego towarzysza w korytarzu. Usłyszeli, jak otwiera drzwi. Padły słowa powitania. Uświadomili sobie, że ktoś wszedł, bo dotarł do nich nieznany im głos. Chwilę później trzasnęły drzwi, i dobiegł ich dźwięk przekręcanego w zamku klucza. Zdobycz była w pułapce. Tygrys Cormac roześmiał się straszliwym śmiechem, a mistrz McGinty trzasnął go w twarz swoją wielką dłonią.

- Cicho, głupcze! - szepnął. - Zgubisz nas wszystkich.

Z pokoju obok dobiegał stłumiony szmer rozmowy. Wydawało się, że będzie się ciągnął bez końca. Potem drzwi się otworzyły, i pojawił się w nich McMurdo, przyciskając palec do ust.

Stanął u szczytu stołu i spojrzał na nich wszystkich. Nastąpiła w nim jakaś subtelna zmiana. Zachowywał się teraz jak ktoś, kto ma do wypełnienia bardzo ważne zadanie. Rysy twarzy zastygły, oczy błyszczały zza okularów w dzikim podnieceniu. W wyraźny sposób zmienił się w przywódcę. Patrzyli na niego z ciekawością i zapałem, ale nic nie mówił, kierował tylko to swoje dziwne spojrzenie na każdego z nich po kolei.

- No i co? - zawołał wreszcie mistrz McGinty. - Jest tu? Jest tu Birdy Edwards?

- Tak - odparł powoli McMurdo. - Birdy Edwards tu jest. To ja jestem Birdy Edwards!

Po tym krótkim oświadczeniu zapadło na dziesięć sekund tak głębokie milczenie,

że pokój mógł się wydać całkowicie pustym. Słychać było jedynie ostre przenikliwe syczenie czajnika na piecu. Siedem pobladłych twarzy zwróconych ku człowiekowi, na którym skupiały się ich spojrzenia, zastygło nieruchomo w całkowitym przerażeniu. Nagle do ich uszu dobiegł odgłos tłuczonego szkła: z każdego okna patrzyły lufy strzelb. Zasłony zostały zerwane.

Zobaczywszy to, mistrz McGinty wydał z siebie ryk ranionego niedźwiedzia i rzucił się do na wpół otwartych drzwi. Natrafił tam jednak na lufę rewolweru i surowe niebieskie oczy kapitana Marvina z policji kopalni, który celował do niego. Mistrz cofnął się i opadł na krzesło.

- Tutaj jest pan bezpieczniejszy, panie radny - powiedział człowiek, którego znali jako McMurdo. - A ty, Baldwin, jeśli natychmiast nie zdejmiesz ręki z pistoletu, możesz jeszcze uciec przed szubienicą. Wyjmij go i połóż na stole, bo, na Boga, który mnie stworzył. Dobrze. Tak wystarczy. Dom jest otoczony przez czterdziestu uzbrojonych ludzi, więc oceńcie sami, jakie macie szanse. Zabierz im broń, Marvin!

Widząc wycelowane w nich strzelby, nie stawiali żadnego oporu. Zostali rozbrojeni. Ogłupiali i zdumieni, wciąż siedzieli ponuro przy stole.

- Zanim się rozstaniemy, chciałbym powiedzieć wam parę słów - rzekł ten, który schwytał ich w pułapkę. - Przypuszczam, że nie spotkamy się do czasu, gdy będę zeznawał w sądzie. Powiem wam coś, nad czym będziecie się mogli do tego czasu zastanowić. Teraz już wiecie, kim jestem. Wreszcie mogę wyłożyć karty na stół. Jestem Birdy Edwards z agencji Pinkertona. Zostałem wybrany, aby rozbić waszą bandę. Grałem w trudną i niebezpieczną grę. Nikt, nawet ci, którzy byli mi najdrożsi i najbliżsi, nie zdawali sobie sprawy z tego, czym się zajmuję. Wiedzieli o tym tylko kapitan Marvin i moi pracodawcy. Ale dziś w nocy gra dobiegła końca, dzięki Bogu, i to ja jestem zwycięzcą!

Patrzyło na niego siedem bladych zesztywniałych twarzy. W ich oczach malowała się

wściekła nienawiść. Wyczytał z nich śmiertelną groźbę.

- Może wam się wydaje, że gra jeszcze nie jest skończona. Musimy się z tym liczyć. W każdym razie niektórzy z was już z niej wypadli; jeszcze tej nocy sześćdziesięciu innych trafi do więzienia. Muszę wam powiedzieć, że kiedy przydzielono mi tę robotę, nawet nie wyobrażałem sobie, iż może istnieć taka organizacja jak wasza. Myślałem, że to jakieś bujdy drukowane w gazetach i że udowodnię to. Mówiono mi, że ma to coś wspólnego z masonami, pojechałem więc do Chicago i sam zostałem masonem. Członkostwo w loży upewniło mnie jedynie w tym, że to tylko wymysły dziennikarzy, bo masoni byli zupełnie nieszkodliwi, za to robili dużo dobrego.

Musiałem jednak wykonać swoje zadanie, dlatego przyjechałem do zagłębia węglowego. Kiedy tu dotarłem, przekonałem się, że się myliłem i że jednak mimo wszystko nie była to historyjka za dziesięć centów. Zostałem więc tutaj, żeby się tym zająć. W Chicago nigdy nie zabiłem żadnego człowieka. Nigdy w życiu nie sfałszowałem nawet dolara. Te, które wam dałem, były równie prawdziwe jak wszystkie inne, ale nigdy lepiej nie wydałem pieniędzy. Doskonale wiedziałem, jak wam się przypochlebić, więc udawałem, że ściga mnie prawo. I wszystko to zadziałało dokładnie tak, jak myślałem.

Przystąpiłem do waszej piekielnej loży i brałem udział w waszych obradach. Może powiedzą, że byłem równie zły jak wy. Mogą sobie gadać, co chcą, wiem, że was dopadłem. A jaka jest prawda? Tej nocy, kiedy się do was przyłączyłem, pobiliście starego Stangera. Nie mogłem go ostrzec, bo nie było na to czasu, ale złapałem cię za rękę, Baldwin, kiedy chciałeś go zabić. Jeśli kiedykolwiek podsuwałem wam różne pomysły, żeby utrzymać swoją pozycję, to zawsze były to rzeczy, o których wiedziałem, że mogę im zapobiec. Nie mogłem ocalić Dunna i Menziesa, bo za mało wiedziałem. Jednak dopilnuję, żeby ich mordercy zawiśli na szubienicy. Ostrzegłem zawczasu Chestera Wilcoxa, żeby on i jego rodzina mogli się ukryć i żeby ich nie było, kiedy wysadzałem ich dom w powietrze. Wiele było zbrodni, którym nie mogłem zapobiec, ale jeśli spojrzycie wstecz i zastanowicie się nad tym, ile razy wasze ofiary wracały inną drogą, niż sądziliście, albo były w mieście, kiedy wy próbowaliście ich zabić w domu, lub zostały u siebie, kiedy sądziliście, że wyjdą, dostrzeżecie w tym moją pracę.

- Ty pieprzony zdrajco! - syknął McGinty przez zaciśnięte zęby.

- Tak, Jacku McGinty, możesz mnie tak nazywać, jeśli poczujesz się z tym lepiej.

Ty i tobie podobni byliście w tych stronach wrogami Boga i ludzi. Trzeba było, żeby ktoś stanął pomiędzy wami a tymi biednymi ludźmi, których dręczyliście. Był tylko jeden sposób, żeby to zrobić, i wykorzystałem go. Nazywasz mnie zdrajcą, ale myślę, że tysiące nazwą mnie wybawcą, który zstąpił do piekła, by ich ocalić. Żyłem tak trzy miesiące. Nie chciałbym po raz drugi przeżyć podobnych trzech miesięcy, nawet gdyby wpuścili mnie do skarbca w Waszyngtonie i powiedzieli, że mogę sobie wziąć, co chcę. Musiałem tu zostać, póki nie zdobyłem wszystkich tajemnic i nie trzymałem w garści każdego z waszych ludzi. Poczekałbym trochę dłużej, gdyby nie dotarła do mnie wiadomość, że mój sekret wkrótce się wyda. Do miasta trafił list, z którego dowiedzielibyście się o wszystkim. Musiałem działać, i to szybko.

Nie mam już nic więcej do powiedzenia poza tym, że kiedy nadejdzie mój czas, łatwiej mi będzie umierać, gdy pomyślę o tym, co zrobiłem w tej dolinie. A teraz, Marvin, nie będę cię dłużej zatrzymywał. Zgarnij ich, i miejmy to już za sobą.

Niewiele pozostaje już do opowiedzenia. Scanlan dostał zapieczętowany list, który miał zostawić dla panny Ettie Shafter. Była to misja, którą przyjął z pełnym zrozumienia uśmiechem, mrugając okiem. Wczesnym rankiem piękna kobieta i człowiek tak opatulony, że trudno go było rozpoznać, wsiedli do specjalnego pociągu podstawionego przez kompanię kolejową i szybko, bez żadnych postojów, wyjechali z miejsca, gdzie groziło im niebezpieczeństwo. Po raz ostatni Ettie i jej kochanek widzieli Dolinę strachu. Dziesięć dni później pobrali się w Chicago, a stary Jacob Shafter był na ich ślubie.

Proces wykonawców wyroków odbył się daleko od miejsca, gdzie ich poplecznicy mogliby zastraszyć przedstawicieli prawa. Na próżno walczyli. Na próżno szastali pieniędzmi loży, wyciśniętymi szantażem z całego tego obszaru, próbując ocalić siebie. Dokładnych i wyczerpujących zeznań jednego człowieka, który poznał każdy szczegół ich życia, organizacji i popełnionych przez nich zbrodni, nie dało się podważyć mimo wszelkich sztuczek ich adwokatów. Wreszcie po wielu latach byli złamani i rozproszeni. Chmura wisząca nad doliną rozwiała się na zawsze.

McGinty skończył na szubienicy, skarżąc się i lamentując, gdy nadeszła jego ostatnia godzina. Ośmiu najważniejszych współpracowników podzieliło los mistrza. Ponad pięćdziesięciu zostało skazanych na karę więzienia. Praca Birdy’ego Edwardsa dobiegła końca.

A jednak, tak jak podejrzewał, gra nie była skończona. Jej uczestnicy nie dawali zapomnieć o sobie. Jednym z nich był Ted Baldwin, który uniknął szubienicy. Podobnie było z braćmi Willaby i kilkoma innymi najdzikszymi członkami gangu. Na dziesięć lat zniknęli za więziennymi murami, ale nadszedł taki dzień, kiedy wyszli na wolność, a Edwards, który zdążył ich dobrze poznać, był pewien, że ten dzień będzie końcem jego spokojnego życia. Przysięgli na wszystko, co uważali za święte, że pomszczą swoich towarzyszy. I zrobili, co w ich mocy, żeby tej przysięgi dotrzymać.

Po dwóch zamachach na jego życie musiał uciekać z Chicago. Za każdym razem niewiele brakowało, by go zabili; był pewny, że za trzecim razem go dopadną. Pod zmienionym nazwiskiem wyjechał do Kalifornii, i to tam zgasło światło w jego życiu, kiedy zmarła żona Ettie. Tam znów omal go nie zabili. Kolejny raz zmienił nazwisko, i jako Douglas pracował w samotnym kanionie, gdzie wraz ze swoim angielskim partnerem o nazwisku Barker dorobił się fortuny. W końcu jednak dotarło do niego ostrzeżenie, że te psy znów są na jego tropie, wyjechał więc w ostatniej chwili do Anglii. Takim właśnie człowiekiem był John Douglas. Ożenił się powtórnie ze wspaniałą kobietą i przez pięć lat żył jako właściciel ziemski w hrabstwie Sussex. Ten okres w jego życiu zakończył się dziwnymi wydarzeniami, o których już słyszeliśmy.

Śledztwo dobiegło końca, sprawę Johna Douglasa przekazano do sądu wyższej instancji, gdzie został uniewinniony. Wyrok uzasadniono tym, że oskarżony działał w samoobronie.

Holmes napisał do żony Douglasa:

Proszę za wszelką cenę zabrać go z Anglii. Działają tutaj siły, które mogą być o wiele niebezpieczniejsze od tych, przed którymi udało mu się uciec. Pani mąż nigdy nie będzie w Anglii bezpieczny.

Upłynęły dwa miesiące, z czasem zapomnieliśmy o tej sprawie. Pewnego ranka dotarł do nas enigmatyczny list, który ktoś wrzucił do naszej skrzynki. „O rety, panie Holmes, o rety!” - brzmiała treść tej dziwnej notatki. Nie było na niej ani nagłówka, ani podpisu. Na widok tej dziwacznej wiadomości roześmiałem się, jednak Holmes potraktował ją niezwykle poważnie.

- To jakaś diabelska sztuczka, Watsonie - powiedział i długo siedział z nachmurzoną

miną.

Tego samego dnia późnym wieczorem nasza gospodyni, pani Hudson, przyszła na górę z wiadomością, że jakiś dżentelmen chce się widzieć z panem Holmesem i że chodzi o sprawę ogromnej wagi. Po chwili pojawił się Cecil Barker, nasz przyjaciel z dworu otoczonego fosą. Twarz miał wymizerowaną i bardzo smutną.

- Mam złe wieści. Straszliwe wieści, panie Holmes.

- Tego się obawiałem - powiedział Sherlock.

- Nie dostał pan telegramu?

- Dostałem list od kogoś, kto go zapewne otrzymał.

- Chodzi o biednego Douglasa. Mówią mi, że nazywał się Edwards, ale dla mnie zawsze będzie Johnem Douglasem z Benito Canyon. Mówiłem panu, że trzy tygodnie temu wyruszyli „Palmyrą” do Afryki Południowej.

- Tak.

- Wczoraj wieczorem statek zawinął do Kapsztadu. A dziś rano dostałem telegram od pani Douglas:

John wypadł za burtę podczas wichury u wybrzeży Świętej Heleny. Nikt nie wie, jak doszło do tego wypadku. Ivy Douglas.

- Ha! A więc tak to się stało - rzekł z namysłem Holmes. - Cóż, jestem pewien, że dobrze to zaaranżowali.

- Chce pan przez to powiedzieć, że to nie był wypadek?

- Z całą pewnością.

- Został zamordowany?

- Oczywiście!

- Ja też tak myślę. Ci piekielni wykonawców wyroków! To przeklęte gniazdo mściwych

łotrów!

- Nie, nie, panie Barker - rzekł Holmes. - Widać tutaj mistrzowską rękę. To już nie jakieś śrutówki ze spiłowaną lufą czy niezgrabne sześciostrzałowce. Starego mistrza można poznać po jednym pociągnięciu pędzla. Rozpoznam Moriarty’ego, kiedy widzę jego dzieło! To zbrodnia zaplanowana w Londynie, nie w Ameryce.

- Ale jaki był jej motyw?

- Zrobił to człowiek, który nie może sobie pozwolić na porażkę. Cała jego wyjątkowość polega na tym, że wszystko, czego się podejmie, musi się kończyć sukcesem. Wielki mózg i ogromna organizacja postawiły sobie za cel pozbycie się jednego człowieka. To jak zmiażdżenie orzeszka kowalskim młotem, absurdalnie wielki nakład energii, niemniej orzech został zmiażdżony.

- A w jaki sposób ten człowiek w ogóle został w to zamieszany?

- Mogę powiedzieć tylko tyle, że po raz pierwszy dowiedzieliśmy się o tej sprawie od jednego z jego ludzi. Amerykanom ktoś dobrze doradził. Mieli do wykonania robotę w Anglii, więc zawarli sojusz z tym wielkim mistrzem zbrodni, tak jak zrobiłby to każdy przestępca zza granicy. Od tej chwili Douglas był skazany na zagładę. Najpierw Moriarty zadowolił się puszczeniem w ruch swej machiny, by odnaleźć ofiarę. Potem udzielił im wskazówek, jak można załatwić tę sprawę. A wreszcie, gdy przeczytał raport o niepowodzeniu misji, sam wkroczył na scenę, dokonując mistrzowskiego posunięcia. Słyszał pan, jak ostrzegałem Douglasa w Birlstone, że niebezpieczeństwo, które się zbliża, jest groźniejsze niż to z przeszłości? Miałem rację?

Barker w bezsilnym gniewie przyłożył do głowy zaciśnięte pięści.

- To mamy po prostu tak siedzieć? Zostawić to? Nikt się nie policzy z tym królem diabłów?!

- Nie, tego nie mówię - rzekł Holmes, a jego oczy zdawały się spoglądać w daleką przyszłość. - Nie mówię, że nie można go pokonać. Ale musi pan mi dać czas. Musi mi pan

dać na to czas!

Przez kilka minut wszyscy siedzieliśmy w milczeniu, podczas gdy mój przyjaciel usiłował przebić się przez zasłonę, za którą kryła się przyszłość.

KSIĘGA PRZYPADKÓW SHERLOCKA HOLMESA

Obawiam się, że Sherlock Holmes zacznie w końcu przypominać tych popularnych tenorów, którzy mając najlepsze czasy za sobą, z chęcią nadal składaliby ukłony na pożegnanie przed swoją pobłażliwą publicznością. Trzeba to przerwać. Czas, by wielki detektyw zniknął zarówno ze świata realnego, jak i z wyobraźni. Lubimy myśleć, że istnieje gdzieś cudowna otchłań dla wyobraźni dzieci, dziwne, nieprawdopodobne miejsce, w którym być może amanci Fieldinga oddają się uciechom miłosnym z pięknościami Richardsona, bohaterów Scotta ciągle rozpiera duma, czarujące londyńskie opryszki Dickensa nadal wzbudzają uśmiech, a materialiści Thackeraya idą drogą niechlubnej kariery. Być może Sherlock i jego Watson przycupną na chwilę w kąciku tej Wallhali, podczas gdy jakiś bardziej przebiegły detektyw wraz z mniej przebiegłym towarzyszem zajmą ich miejsce na scenie.

Kariera Holmesa była długa, choć możliwe, że to tylko wyolbrzymione złudzenie; podstarzali panowie, którzy zwracają się do mnie, mówiąc, że jego przygody towarzyszyły im w latach chłopięcych, nie spotykają się z mojej strony z oczekiwaną reakcją. Nikt nie lubi, gdy do ich osobistych przeżyć podchodzi się w tak nieuprzejmy sposób. Gwoli przypomnienia, Holmes zadebiutował w dwóch książkach: Studium w szkarłacie oraz Znak czterech, które ujrzały światło dzienne między 1887 a 1889 rokiem. W 1891 roku w „The Strand Magazine” opublikowano Skandal w Czechach, pierwsze z pokaźnego zbioru krótkich opowiadań. Utwór ten spotkał się z bardzo dobrym odbiorem czytelników, którzy czekali na kontynuację. I tak przez trzydzieści dziewięć lat publikowałem zbiory opowiadań, na które obecnie składa się przynajmniej pięćdziesiąt sześć krótkich utworów wydawanych pod następującymi tytułami: „Przygody Sherlocka Holmesa”, „Dzienniki Sherlocka Holmesa”, „Powrót Sherlocka Holmesa” oraz „Ostatni ukłon”. Oczywiście, jest jeszcze dwanaście niniejszych opowiadań opublikowanych w zbiorze pod tytułem The Case Book of Sherlock Holmes (Sherlock Holmes i kronika zagadek).

Holmes rozpoczął swoją karierę w samym środku epoki wiktoriańskiej, kontynuował ją za krótkich rządów króla Edwarda VII i utrzymał się w swym małym świecie do tych gorączkowych czasów, w których przyszło mi żyć. To prawda, że ci, którzy pierwszy raz poznali przygody detektywa w młodym wieku, w tej chwili obserwują swoje własne, dorosłe już dzieci, które czytają te same opowiadania w tym samym magazynie. To niezwykły przykład wytrwałości i lojalności brytyjskich czytelników.

Postanowiłem, że „Dzienniki Sherlocka Holmesa” będzie ostatnim tomem, w którym spotkamy Holmesa, ponieważ czułem, że moje literackie zapędy nie powinny już dłużej podążać w tym kierunku. Ta bladolica zwinna postać o wyraźnie zarysowanej twarzy zawłaszczyła sobie zbyt dużą część mojej wyobraźni. Jak pomyślałem, tak uczyniłem. Niestety, żaden koroner nie stwierdził zgonu, i tak po długiej przerwie z łatwością odpowiedziałem na, jakże pochlebne, oczekiwania czytelników i usprawiedliwiłem moje postępowanie zbyt pochopnym porywem. Nigdy nie żałowałem tej decyzji, a to dlatego, że nie zauważyłem, żeby te lżejsze formy literackie przeszkadzały mi w odkrywaniu nowych granic moich własnych możliwości w tak różnych dziedzinach, o które ociera się literatura, jak historia, poezja, powieści historyczne, parapsychologia czy dramat. Nie osiągnąłbym więcej, gdyby Holmes nie istniał, choć prawdopodobnie wtedy bardziej doceniono by moje poważniejsze utwory literackie.

Czytelniku, pożegnaj się zatem z Sherlockiem Holmesem! Dziękuję za Twą lojalność, mam nadzieję, że odwdzięczyłem Ci się za nią w ten szczególny sposób, jakim podczas czytania jest możliwość oderwania się od codziennych zmartwień i życiowych kłopotów oraz skierowania myśli na inny tor, co można osiągnąć jedynie, zatapiając się w czarownym królestwie fikcji literackiej.

ARTHUR CONAN DOYLE

Rozdział pierwszy

- Teraz mi już nie zaszkodzi. - Taka była odpowiedź Sherlocka Holmesa, gdy po raz dziesiąty na przestrzeni wielu lat poprosiłem go o zgodę na przedstawienie opowieści, którą obecnie przekazuję do waszych rąk, drodzy czytelnicy. Wreszcie mogłem opisać okres, który w pewnym sensie był najlepszym w karierze mojego przyjaciela.

Obaj mieliśmy słabość do łaźni tureckiej. Tylko tu, wśród pary, trwając w błogim znużeniu, Holmes stawał się mniej skryty i bardziej ludzki. W owym przybytku, który mieścił się przy Northumberland Avenue, znajdował się na wyższym piętrze odosobniony kącik, w którym stały dwie kanapy. To właśnie na nich leżeliśmy 3 września 1902 roku, w dniu, w którym rozpoczęła się ta historia. Zapytałem mojego przyjaciela, czy nie ma jakiejś ciekawej sprawy. W odpowiedzi wyciągnął nerwowym ruchem spod prześcieradła, którym był owinięty, długą chudą rękę i z wewnętrznej kieszeni wiszącego obok płaszcza wyjął kopertę.

- Może to tylko kaprys jakiegoś zarozumiałego głupca, a może to sprawa życia i śmierci - powiedział, podając mi list. - Wiem na ten temat niewiele więcej, niż zawiera ta wiadomość.

List został wysłany poprzedniego wieczora z Carlton Clubl. Oto jego treść:

Sir James Damery przesyła panu Sherlockowi Holmesowi wyrazy szacunku. Chciałby zapowiedzieć swoją wizytę jutro o godzinie szesnastej trzydzieści. Sir James pragnie nadmienić, że sprawa, w jakiej ma zamiar zasięgnąć rady pana Holmesa, jest bardzo delikatna i jednocześnie niezmiernie pilna. Dlatego ufa, że pan Holmes dołoży wszelkich starań, by się ta rozmowa odbyła się, oraz potwierdzi spotkanie, dzwoniąc do Carlton Club.

- To, że wykonałem tę prośbę, rozumie się samo przez się, Watsonie - powiedział Holmes, gdy oddawałem mu list. - Czy wiesz coś o tym Damerym?

- Tylko tyle, że jego nazwisko jest znane w towarzystwie.

- Cóż, ja mogę ci powiedzieć nieco więcej. Zajmuje się on delikatnymi sprawami, które nie powinny ujrzeć światła dziennego. Pewnie pamiętasz jego pertraktacje z sir Georgem Lewisem dotyczące testamentu lorda Hammerforda. To światowy człowiek obdarzony ogromnym taktem. Ufam, że nas nie zwodzi i naprawdę potrzebuje naszej pomocy.

- Naszej?

- Gdybyś był tak dobry, Watsonie.

- Będę zaszczycony.

- Masz wolne do szesnastej trzydzieści. Na razie nie musimy zawracać sobie tym głowy.

W owym czasie mieszkałem na Queen Anne Street, mimo to na Baker Street zjawiłem się

przed czasem. Punktualnie o pół do piątej zaanonsowano pułkownika sir Jamesa Damery’ego. Nie ma potrzeby opisywać wyglądu naszego gościa, ponieważ do historii i tak przejdzie jego uczciwość, prostolinijność, szeroka, dokładnie ogolona twarz, a przede wszystkim łagodny głos. Szczerość biła z jego szarych irlandzkich oczu, a pogodę ducha odzwierciedlały rozpromienione w uśmiechu usta. Słynął ze skrupulatnej dbałości o strój, której dowodem były lśniący cylinder, ciemny surdut i wszystkie detale, począwszy od perłowej szpilki w czarnym satynowym krawacie aż po lawendowe getry nałożone na lakierowane buty. Władcza postać arystokraty zdominowała niewielki pokój.

- Naturalnie, spodziewałem się obecności Watsona - powiedział, kłaniając się wytwornie. - Pańska pomoc może być niezbędna, doktorze, gdyż mamy do czynienia z człowiekiem, któremu przemoc nie jest obca i który naprawdę nie cofnie się przed niczym. To najgroźniejsza postać w całej Europie, panie Holmes.

- Spotkałem już w życiu kilku przeciwników, którym schlebiano w ten sposób -z uśmiechem odparł Holmes. - Pan nie pali? Nie będzie pan miał nic przeciwko, gdy zapalę fajkę? Jeśli człowiek, o którym pan wspomina, jest groźniejszy niż świętej pamięci profesor Moriarty lub żyjący pułkownik Sebastian Moran, warto go w rzeczy samej poznać. Jak on się nazywa?

- Słyszał pan o baronie Grunerze?

- Ma pan na myśli tego austriackiego mordercę?

Pułkownik Damery uniósł dłonie odziane w szykowne rękawiczki i uśmiechnął się:

- Nic panu nie umknie, panie Holmes! Doskonale! Widzę, że wyrobił pan już sobie o nim

zdanie.

- Śledzenie doniesień o zbrodniach popełnianych w Europie leży w moim interesie. Jeżeli chodzi o wydarzenia w Pradze, nikt nie mógł mieć jakichkolwiek wątpliwości co do winy tego człowieka! Uratowały go jedynie kruczek prawny i podejrzana śmierć świadka. Jestem tak bardzo przekonany, że to on zabił swoją żonę podczas „wypadku” na przełęczy Splugen, jakbym złapał go na gorącym uczynku. Wiem także, że przyjechał do Anglii, i przeczuwałem, iż prędzej czy później zapewni mi pracę. Co zamierza baron Gruner? Zakładam, że nie chodzi o tamtą tragedię.

- Nie, to znacznie poważniejsza sprawa. Należy karać za zbrodnie, ale przede wszystkim trzeba im zapobiegać. Panie Holmes, strasznie jest patrzeć, jak na naszych oczach trwają przygotowania do obrzydliwego występku, potwornego wydarzenia, mieć świadomość, dokąd to wszystko może zaprowadzić, i nie wiedzieć, jak temu zapobiec.

Jest to okropne uczucie. Czyż można znaleźć się w bardziej nieznośnej sytuacji?

- Pewnie nie.

- Rozumiem zatem, że stanie pan po stronie klienta, którego reprezentuję.

- Nie sądziłem, że jest pan jedynie pośrednikiem. W czyim imieniu pan występuje?

- Panie Holmes, jestem zmuszony prosić, by nie zadawał pan tego pytania. Muszę być pewien, że szacowne nazwisko mojego klienta w żaden sposób nie zostanie wplątane w tę sprawę. Przemawiają przez niego jedynie uczciwość i rycerskość, nie chce jednak zdradzić, kim jest. Oczywiście, otrzymają panowie godziwe wynagrodzenie i swobodę działania. Proszę mi wierzyć, nazwisko mojego zleceniodawcy nie jest aż tak istotne.

- Przykro mi - odparł Holmes. - W każdej sprawie, którą prowadzę, jest zwykle tylko jedna zagadka do rozwiązania, gdy pojawia się druga, sytuacja się komplikuje.

Obawiam się, że muszę odmówić.

Nasz gość szczerze się zmartwił i spochmurniał, a jego szeroka wrażliwa twarz wyrażała rozczarowanie.

- Nie zdaje pan sobie sprawy z konsekwencji swego działania, panie Holmes - odparł. -Stawia mnie pan w bardzo kłopotliwej sytuacji, gdyż jestem przekonany, że gdybym powiedział panu, o co chodzi, z dumą poprowadziłby pan tę sprawę, jednak obietnica nie pozwala mi wyjawić wszystkiego. Jeśli pan pozwoli, ujawnię to, co mogę.

- Oczywiście, pod warunkiem, że wysłuchanie tego, co ma pan do powiedzenia, do niczego mnie nie zobowiąże.

- To zrozumiałe. Po pierwsze, na pewno słyszał pan o generale de Merville’u?

- De Merville, który wsławił się w przełęczy Chajberskiej? Słyszałem o nim.

- Generał ma córkę, Violet de Merville, kobietę młodą, bogatą, piękną i utalentowaną, pod każdym względem wspaniałą. To właśnie tę uroczą niewinną dziewczynę staramy się wyrwać ze szponów potwora.

- Czy baron Gruner ją uwięził?

- Owszem, i to w sposób najgorszy z możliwych, jeśli chodzi o kobiety: zakuł ją w kajdany miłości. Pewnie pan słyszał, że to wyjątkowo przystojny mężczyzna, znany ze swych nienagannych manier, obdarzony łagodnym głosem i otoczony mgiełką romansu i tajemnicy. A to się bardzo kobietom podoba. Powszechnie wiadomo, że płeć piękna zabiega o jego względy, co on sam zresztą często wykorzystuje.

- Jak doszło do spotkania tego człowieka i damy z wyższych sfer, jaką jest panna Violet de Merville?

- Poznali się podczas ekskluzywnego rejsu po Morzu Śródziemnym. Zebrało się doborowe towarzystwo, wszyscy płacili za podróż. Nic więc dziwnego, że organizatorzy zorientowali się, kto jest na pokładzie, gdy było już za późno. Zbrodniarz zdążył przylgnąć do młodej damy i zrobił to na tyle skutecznie, że całkowicie zdobył jej serce. Nie wystarczy powiedzieć, że go pokochała. Nie widzi świata poza nim. To już jest obsesja. Tylko on się liczy. Nie chce słyszeć o zarzutach przeciwko niemu. Zrobiliśmy wszystko, żeby wyleczyć ją z tego szaleństwa. Na próżno: za miesiąc biorą ślub. Panna Violet jest pełnoletnia, charakter ma jak ze stali, dlatego nie wiemy, jak ją powstrzymać.

- Czy wie o tym, co się stało w Austrii?

- Ten przebiegły diabeł opowiedział jej o wszystkich okropnych wydarzeniach z przeszłości, przedstawiając siebie samego jako niewinną ofiarę. Dziewczyna wierzy tylko jemu i nie słucha nikogo innego.

- Niech mnie! Czyżby nieumyślnie wyjawił pan właśnie nazwisko swojego klienta? To bez wątpienia generał de Merville!

Nasz gość poruszył się nerwowo.

- Mógłbym pana teraz oszukać, potwierdzając te przypuszczenia. Nie byłoby to jednak zgodne z prawdą. De Merville się załamał. Ten incydent rozłożył tego nieustraszonego żołnierza na łopatki. Stracił opanowanie, które towarzyszyło mu zawsze na polu walki, i stał się słabym zgrzybiałym staruszkiem, nie zdolnym, by stanąć twarzą w twarz z błyskotliwym, gwałtownym złoczyńcą, jakim jest ten Austriak. Osoba, w której imieniu dziś występuję, jest moim dobrym przyjacielem, będącym z generałem od wielu lat w zażyłych stosunkach. Jego córkę obdarzył ojcowską miłością w czasach, gdy jeszcze nosiła dziewczęce sukieneczki. Nie będzie patrzył na tę tragedię z założonymi rękami, a jako że nie jest to sprawa dla Scotland Yardu, zasugerował, żebym poprosił pana o pomoc, wyraźnie zastrzegając, że on sam nie może być zamieszany w tę sprawę. Zdaję sobie sprawę, że pan z jego umiejętnościami mógłby, śledząc mnie, bardzo łatwo odkryć, o kim mowa, jednak w imię honoru proszę, by pan tego nie robił i pozwolił mojemu przyjacielowi pozostać incognito.

Na twarzy Holmesa pojawił sie grymas uśmiechu.

- Myślę, że z czystym sumieniem mogę to panu obiecać - odparł. - Co więcej, ta sprawa zainteresowała mnie i jestem gotów się nią zająć. W jaki sposób będziemy się kontaktować?

- W Carlton Club wiedzą, jak mnie znaleźć. W nagłych wypadkach proszę dzwonić pod mój prywatny numer telefonu XX.31.

Holmes zapisał dane i, uśmiechając się, położył na kolanach otwarty notatnik.

- Jaki jest obecny adres barona?

- Willa Vernon Lodge, niedaleko Kingston. To okazały dom. Jego gospodarz zdobył fortunę, prowadząc podejrzane interesy, co czyni go jeszcze bardziej niebezpiecznym.

- Obecnie bawi w Londynie?

- Owszem.

- Czy powinienem wiedzieć o nim coś jeszcze?

- Ma kosztowne upodobania. Jest miłośnikiem koni. Grywał nawet trochę w polo w klubie Hurlingham, ale gdy praskie wydarzenia wyszły na jaw, przestał się tam pokazywać. Kolekcjonuje książki i obrazy. Ma duszę artysty. Jest także poważanym znawcą chińskiej porcelany i nawet napisał książkę na ten temat.

- Skomplikowany umysł - powiedział Holmes. - To domena wszystkich genialnych złoczyńców. Mój stary znajomy Charlie Peace był wybitnym skrzypkiem. Wainwright także był niezgorszym artystą. Mógłbym wymienić jeszcze wielu innych. Sir Jamesie, proszę poinformować swojego klienta, że zajmę się sprawą barona Grunera. Nic więcej nie powiem. Mam własne źródła informacji i śmiem twierdzić, że znajdziemy sposoby, by do niego dotrzeć.

Po wyjściu gościa Holmes tak długo trwał w głębokim zamyśleniu, że wydawało się, iż zapomniał o mojej obecności. W końcu jednak się ocknął. Był jak zawsze pełen energii.

- Watsonie, masz jakiś pomysł? - zapytał.

- Uważam, że powinieneś osobiście spotkać się z tą młodą damą.

- Drogi Watsonie, jeśli biedny załamany ojciec nie potrafi poruszyć jej sumienia, jak ma to zrobić obcy człowiek? Warto jednak zapamiętać tę sugestię i pójść w tym kierunku, w razie gdy wszystko inne zawiedzie. Zacznijmy od innej strony. Wydaje mi się, że przyda nam się pomoc Shinwella Johnsona.

Nie miałem jeszcze okazji wspomnieć o Shinwellu Johnsonie, gdyż rzadko opisywałem sprawy, które mój przyjaciel prowadził w późniejszym okresie swej kariery. W pierwszych latach nowego stulecia Johnson stał się cennym asystentem. Przykro to mówić, ale usłyszeliśmy o nim po raz pierwszy, gdy był niebezpiecznym przestępcą i odsiadywał półroczny wyrok w więzieniu w Parkhurst. W końcu jednak okazał skruchę i przyłączył się do Holmesa. Został szpiegiem w kryminalnym światku Londynu, zdobywając informacje, które nierzadko okazywały się niezmiernie istotne. Gdyby Johnson był policyjnym informatorem, jego podwójne życie szybko wyszłoby na jaw, ale ponieważ pracował przy sprawach, które nigdy nie trafiły do sądu, uliczni kompani Shinwella nie domyślili się prawdy. Człowiek ten miał na koncie dwa wyroki, cieszył się więc w półświatku takim szacunkiem, który dawał mu wstęp do wszystkich nocnych klubów, jaskiń hazardu i noclegowni w mieście, a jego bystry umysł i zdolności obserwacyjne czyniły Johnsona idealnym informatorem. To właśnie jego miał na myśli Sherlock Holmes.

Nie mogłem od razu towarzyszyć mojemu przyjacielowi, gdyż ciążyły na mnie obowiązki zawodowe. Spotkaliśmy się dopiero wieczorem w restauracji Simpson’s. Siedząc przy niewielkim stoliku i obserwując przez okno życie Strand Street, opowiedział mi o wydarzeniach tego dnia.

- Johnson wyruszył na poszukiwania. Być może wyciągnie jakieś brudy z ciemnych zaułków, bo to właśnie tam, wśród czarnych korzeni zbrodni, kryją się tajemnice barona.

- Ale jeśli ta dama nie wierzy w to, co do tej pory usłyszała, w jaki sposób nowe odkrycia miałyby ją powstrzymać przed małżeństwem?

- Kto wie, Watsonie? Serce i umysł kobiety są dla mężczyzny nieodgadnione. Może jest w stanie wybaczyć lub usprawiedliwić morderstwo, ale mniejsze przewinienie zacznie ją nurtować. Baron Gruner zwrócił mi uwagę.

- Jak to?

- Celowo nie informowałem cię o moich planach. Wiesz, Watsonie, lubię zbliżać się do moich przeciwników. Chętnie spotykam się z nimi twarzą w twarz, żeby się na własne oczy przekonać, kim są. Poinstruowałem Johnsona, pojechałem dorożką do Kingston i zastałem barona w bardzo przyjaznym nastroju.

- Poznał cię?

- Z łatwością, a to dlatego, że wręczyłem mu swoją wizytówkę. To znakomity rywal o jedwabistym głosie. Jest zimny jak lód, łagodny jak ci eleganccy lekarze, z którymi pracujesz, i jadowity niczym kobra. Maniery ma we krwi. To prawdziwy arystokrata wśród przestępców: pod płaszczykiem popołudniowego spotkania przy herbatce kryje cmentarne okrucieństwo. Cieszę się, że mogłem się przyjrzeć baronowi Adelbertowi Grunerowi.

- Twierdzisz, że był miły?

- Jak pomrukujący kot, który patrzy na mysz. Uprzejmość może być groźniejsza niż gwałtowność ludzi gruboskórnych. Powitał mnie dość osobliwie: „Wiedziałem, że prędzej czy później nasze drogi się przetną, panie Holmes - powiedział. - Generał de Merville wynajął pana, by nie dopuścił pan do mojego ślubu z jego córką Violet. Zgadza się?”.

Przytaknąłem.

„Mój drogi - powiedział - zrujnuje pan swoją reputację. W tym przypadku sukces nie jest panu pisany. Pańska praca będzie bezskuteczna, nie mówiąc już o niebezpieczeństwie, jakie panu grozi. Proszę posłuchać mojej rady i się wycofać najszybciej, jak to będzie możliwe”.

„To dziwne - odparłem. - Chciałem poradzić panu to samo. Szanuję pański intelekt, baronie, a po dzisiejszym spotkaniu wiem, że i charakter mu dorównuje. Porozmawiajmy jak mężczyzna z mężczyzną. Nikomu nie zależy na tym, by grzebać w pańskiej przeszłości i nastręczać mu kłopotów. Ten rozdział jest już zamknięty, płynie pan po spokojnych wodach. Jeśli jednak nie zrezygnuje pan z tego małżeństwa, nastawi przeciwko sobie wiele osób, które nie spoczną, dopóki nie uprzykrzą mu życia do tego stopnia, że będzie pan musiał opuścić Anglię. Czy gra jest warta świeczki? Rozsądniej byłoby zostawić tę damę w spokoju. Gdy ona się dowie o pańskiej przeszłości, nie będzie to dla pana przyjemne”.

- Z nosa barona wystawały włoski, przypominające czułki owada, które podczas mojej przemowy drżały z rozbawienia. W końcu roześmiał się cicho:

„Proszę mi wybaczyć, panie Holmes, ale bawi mnie to, że próbuje pan grać, nie mając

w ręku kart. Nikt nie potrafiłby zrobić tego lepiej niż pan, jednak jest to dość żałosne posunięcie. Nie ma pan nawet koloru, panie Holmes, same blotki”. „Tak pan przypuszcza?”.

„Wiem to. Wyjaśnię coś panu. Ja dla odmiany trzymam w ręku mocne karty, więc nie

boję się ich odsłonić. Miałem szczęście, udało mi się całkowicie zdobyć serce tej damy. Podarowała mi je, choć opowiedziałem jej ze szczegółami o wszystkich nieszczęśliwych wydarzeniach z przeszłości. Ostrzegłem moją ukochaną, że złośliwe i podstępne osoby - ufam, że odniesie pan to do siebie - będą chciały opowiedzieć jej te historie, i poinstruowałem, jak ma się zachować. Zna pan pojęcie „trans hipnotyczny”? Będzie pan miał okazję zobaczyć, jak to działa w praktyce, bowiem człowiek o mocnym charakterze potrafi korzystać ze sztuki hipnozy bez prymitywnych błazenad. Panna de Merville jest przygotowana na pańską wizytę i na pewno chętnie pana przyjmie, gdyż jest posłuszna swemu ojcu we wszystkim poza jedną oczywistą kwestią”.

- Cóż, Watsonie, nie miałem nic więcej do dodania, zacząłem zatem zbierać się do wyjścia z całym dostojeństwem, na jakie było mnie stać, lecz gdy już chwytałem za klamkę, baron zatrzymał mnie:

„Tak na marginesie, słyszał pan o francuskim agencie Le Brune?”.

„Owszem” - odpowiedziałem.

„Wie pan, co mu się przytrafiło?”.

„Słyszałem, że w paryskiej dzielnicy Montmartre tak dotkliwie pobili go apasze, że do końca życia pozostanie kaleką”.

„Zgadza się, panie Holmes. Tak się składa, że tydzień wcześniej człowiek ten interesował się moimi sprawami. Proszę tego nie robić. To nie byłoby rozsądne. Wiele osób już się o tym przekonało. Na koniec dodam, że lepiej będzie, jeśli pójdzie pan swoją własną drogą, a mnie pozwoli iść moją. Żegnam!”.

- Zatem, Watsonie, wiesz już wszystko.

- Jest to niebezpieczny człowiek!

- Wyjątkowo. Gardzę blagierami, ale tacy jak on zwykle więcej myślą, niż mówią.

- Będziesz się w to mieszał? Czy ten ślub jest aż tak istotny?

- W świetle tego, że Gruner zamordował pierwszą żonę, a co do tego nie ma żadnych wątpliwości, wydaje się niezmiernie istotnym. Pamiętaj też o naszym kliencie! Ale nie mówmy na razie o tym. Kończ kawę i pojedźmy razem ze mną do domu: nasz wesołek Shinwell będzie na nas czekał z nowymi informacjami.

Gdy przybyliśmy na Baker Street, czekał już na nas potężny prostak o czerwonej twarzy. Był chory na szkorbut. Jego przebiegły umysł zdradzały jedynie bystre czarne oczka. Najwyraźniej zanurkował głęboko w odmęcie wód swego osobliwego królestwa, bo wyciągnął stamtąd żagiew, która miała postać chudej rozgorączkowanej młodej kobiety. Jej blada napięta twarz była dosyć młoda, ale na tyle już wyniszczoną grzechem i smutkiem, że można było wyczytać z niej okropną opowieść, która odcisnęła się piętnem trądu.

- To jest panna Kitty Winter - rzekł Shinwell Johnson, machając grubą dłonią na powitanie. - Czegóż to ona nie wie! Może lepiej sama panom opowie. Poszedłem do niej tuż po naszym spotkaniu, panie Holmes.

- Nietrudno mnie znaleźć - powiedziała dziewczyna. - Do diabła! Adres zawsze mam ten sam: londyńskie piekło. Porky i ja jesteśmy dobrymi kumplami. Niech mnie! Ale jest ktoś, kto powinien trafić do niższych od naszych kręgów piekła, o ile istnieje na tym świecie sprawiedliwość. Mowa o człowieku, którego pan ściga.

Holmes uśmiechnął się.

- Wnioskuję, że jest pani po naszej stronie, panno Winter.

- Jeśli tylko przyczynię się do tego, by trafił tam, gdzie jego miejsce, jestem do waszej dyspozycji - odparła z wściekłością. Na jej bladej nieruchomej twarzy i w gniewnym spojrzeniu malowała się nienawiść, jaką kobiety czują rzadko, a jakiej mężczyźni nie doświadczają nigdy.

- Moja przeszłość jest nieistotna. Nie ma żadnego znaczenia. Ale to przez Adelberta Grunera jestem tym, kim jestem. Gdybym tylko mogła go zniszczyć! - Gwałtownie zacisnęła dłonie w pięści. - Gdybym tylko mogła strącić go w otchłań, w którą on sam popchnął tak wielu!

- Wie pani, o co chodzi?

- Porky mi mówił. Przyczepił się do kolejnej głupiej biedaczki, lecz tym razem chce się z nią ożenić. Próbujecie temu zapobiec. Informacje, które macie o tym szatanie, powinny uchronić każdą porządną dziewczynę przy zdrowych zmysłach.

- Tego nie można o niej powiedzieć. Jest szaleńczo zakochana. Wie o nim wszystko. Nie przejmuje się tym.

- O morderstwie też?

- Owszem.

- Na boga! Musi mieć stalowe nerwy!

- Uważa, że są to tylko pomówienia.

- No to jej głupie oczy muszą ujrzeć dowody!

- Możemy liczyć na pani pomoc?

- Czyż sama nie jestem dowodem? Stanę przed nią i opowiem, jak mnie wykorzystał.

- Zrobi to pani?

- Czy zrobię? Nie mogłabym inaczej postąpić.

- Warto spróbować, choć on powiedział jej o wszystkich swoich występkach i uzyskał wybaczenie. Obawiam sie, że ta młoda dama nie zechce wrócić do tematu.

- Na pewno nie powiedział jej wszystkiego - rzekła. - Wiem o kilku innych morderstwach, które popełnił, zanim zrobiło się o nim głośno. Miał taki zwyczaj: opowiadał mi

0 kimś tym swoim aksamitnym głosem, a potem nagle wbijał we mnie nieruchomy wzrok

1 mówił: „Po miesiącu człowiek ten zginął”. To nie było czcze gadanie. Jednak nic sobie z tego nie robiłam, gdyż w owym czasie ja także go kochałam. Tak jak ta biedaczka, godziłam się na wszystko, co robił. Ale jedna rzecz mną wstrząsnęła. Niech mnie! Gdyby nie jego jadowity kłamliwy język, który jest w stanie wszystko wytłumaczyć i załagodzić, odeszłabym od niego już tamtej nocy. Chodzi o notatnik Grunera. To brązowa skórzana księga zamykana na kłódkę ze złotym herbem na okładce. Gdyby wtedy nie był nieco pijany, pewnie by mi jej nie pokazał.

- Co w niej było?

- Mówię wam, ten człowiek kolekcjonuje kobiety i jest z tego dumny jak ludzie, którzy zbierają ćmy czy motyle. W notatniku było wszystko. Zdjęcia, nazwiska, wiele szczegółów dotyczących tych kobiet. Ohydna księga, czegoś takiego żaden człowiek, nawet taki, który wyszedłby z rynsztoka, nie mógłby stworzyć. A jednak Adelbert Gruner tego dokonał. „Dusze, które doprowadziłem do upadku” - taki powinien być tytuł tej księgi. W każdym razie to nie ma znaczenia, bo notatnik i tak by się wam nie przydał, a gdyby nawet, i tak go nie zdobędziecie.

- A gdzie on jest?

- Skąd mam wiedzieć? Odeszłam od Grunera ponad rok temu. Wiem, gdzie wtedy go trzymał. Ten człowiek ma w sobie coś z kota, jest schludny i precyzyjny, może księga nadal leży w schowku w starym sekretarzyku, który znajduje się w małym gabinecie.

Wie pan, gdzie on mieszka?

- Byłem nawet w jego gabinecie - odpowiedział Holmes.

- Doprawdy? Zaczął pan działać rano, a już tyle zrobił. Mam nadzieję, że drogi Adelbert trafił w końcu na godnego siebie przeciwnika. Jest jeszcze drugi gabinet. Tam między oknami stoi okazała szklana gablota, a w niej znajduje się chińska porcelana. Za biurkiem są drzwi, które prowadzą do małego gabinetu. To tam chowa wszystkie dokumenty.

- Nie obawia się włamywaczy?

- Adelbert nie jest tchórzem. Nawet jego największy wróg nie powiedziałby o nim tego. Potrafi o siebie zadbać. W nocy włącza alarm. Poza tym niczego ciekawego by tam nie znaleźli, chyba że zabraliby jego fantazyjną porcelanę.

- Na nic by się zdała - oznajmił Shinwell Johnson tonem znawcy. - Żaden paser nie

zainteresuje się czymś, czego nie można przetopić lub sprzedać.

- Racja - powiedział Holmes. - Panno Winter, proszę zajrzeć do nas jutro o piątej po południu. W międzyczasie zorientuję się, czy można będzie zaaranżować spotkanie z tą młodą damą. Dziękuję za pomoc, jestem niezmiernie zobowiązany. Oczywiście, mój klient hojnie panią.

- Nie ma mowy, panie Holmes - krzyknęła dziewczyna. - Nie przyszłam tu po pieniądze. Widok tego człowieka pełzającego w błocie, i to z moim butem na jego przeklętej gębie wynagrodzi mi wszystko. To moja cena. Przyjdę jutro i każdego innego dnia, dopóki będziecie go ścigać. Porky powie wam, gdzie można mnie znaleźć.

Spotkałem się z Holmesem dopiero następnego wieczora w restauracji przy Strand Street, gdzie zjedliśmy kolację. Wzruszył ramionami, gdy zapytałem o przebieg spotkania. Historię, którą opowiedział, powtórzę własnymi słowami. Jego suchy styl należy nieco przeredagować i dostosować do realiów.

- Bez żadnych problemów zaaranżowałem spotkanie - zaczął - gdyż panna de Merville w drobnych sprawach przejawia skrajne posłuszeństwo wobec swego ojca, próbując w ten sposób wynagrodzić mu ten skandaliczny wybryk, jakim okazały się zaręczyny. Generał zadzwonił, by poinformować, że wszystko jest gotowe, a wybuchowa panna W. pojawiła się zgodnie z planem. O pół do szóstej wysiedliśmy z dorożki przy Berkley Square 104, gdzie mieszka stary żołnierz. To jedna z tych okropnych szarych londyńskich kamienic, przy których nawet budowla, jaką jest kościół, wydaje się być finezyjna. Lokaj zaprowadził nas do okazałego salonu z żółtymi zasłonami, gdzie czekała już na nas poważna młoda dama, blada, powściągliwa i tak niedostępna jak śnieg na szczytach gór.

- Nie wiem, jak ci to opisać, Watsonie - ciągnął mój przyjaciel. - Zanim zakończymy tę sprawę, być może sam poznasz Violet de Merville i wykorzystasz swój talent pisarski. Jest piękna, lecz to eteryczna uroda osoby opętanej. Widziałem takie twarze na płótnach średniowiecznych malarzy. Niewyobrażalne, jak ta bestia mogła chwycić w swoje szpony istotę jakby nie z tego świata. Jak widać, przeciwieństwa się przyciągają, duchowość łączy się z instynktami zwierzęcymi, człowiek pierwotny - z aniołem. Nie spotkałem się jeszcze z tak trudnym przypadkiem. Oczywiście, znała powód naszej wizyty. Zbrodniarz nie tracił czasu i skutecznie nastawił ją przeciwko nam. Wydaje mi się, że była zdziwiona obecnością panny Winter, jednak wskazała nam krzesła niczym wielebna matka przełożona przyjmująca dwoje trędowatych żebraków. Drogi Watsonie, nawet jeśli byłoby ci trudno to pojąć, posłuchaj jednak, co powiedziała panna Violet de Merville głosem zimnym niczym wiatr na lodowcu:

„Sir, wiem, kim pan jest. Przyszedł pan po to, aby oczernić mojego narzeczonego barona Grunera. Zgodziłam się na to spotkanie tylko ze względu na mojego ojca i z góry muszę pana ostrzec, że nie ma takiej rzeczy, która mogłaby zmienić moje zdanie”.

Było mi jej żal, Watsonie. Przez chwilę poczułem się tak, jakby była moją córką. Zwykle nie jestem elokwentny. Słucham rozumu, nie serca. Jednak tym razem próbowałem ją przekonać, używając wszystkich pokładów serdeczności, jakie we mnie drzemią. Nakreśliłem wizję kobiety, która znalazła się w okropnej sytuacji i budzi się obok nowo poślubionego męża, stając się obiektem pieszczot krwawych dłoni i lubieżnych ust. Niczego jej nie oszczędziłem: wstydu, strachu, agonii ani beznadziei sytuacji. Żadne z moich gwałtownych słów nie wywołało na jej obliczu nawet delikatnego rumieńca ani żadnych emocji w jej nieobecnych oczach. Przypomniałem sobie, jak ten złoczyńca napomykał o transie hipnotycznym. Trudno oprzeć się wrażeniu, że dziewczyna stąpa ponad ziemią w ekstatycznym śnie. Mimo to jej odpowiedzi były klarowne.

„Cierpliwie wysłuchałam pańskich argumentów - rzekła. - Moje stanowisko pozostaje bez zmian. Zdaję sobie sprawę, że Adelbert, mój narzeczony, ma za sobą burzliwą przeszłość, która budzi ogromną nienawiść i prowokuje niesprawiedliwe oszczerstwa. Nie jest pan pierwszy, który z tym do mnie przychodzi. Na pewno robicie to w dobrej wierze, wiem jednak, że jest pan prywatnym detektywem, który mógłby działać zarówno na rzecz barona, jak i przeciwko niemu. Bez względu na wszystko proszę raz na zawsze przyjąć do wiadomości, że ja kocham jego, a on kocha mnie, dlatego opinia całego świata znaczy dla mnie tyle, co świergot ptaków za oknem. A jeśli nawet zboczył kiedyś z drogi, którą wyznacza mu szlachetność, może to właśnie ja mam go sprowadzić na nią z powrotem. Nie wiem tylko - tu rzuciła spojrzenie na moją towarzyszkę -kim jest ta kobieta”.

Już miałem odpowiedzieć, gdy dziewczyna wkroczyła do rozmowy niczym trąba powietrzna. Patrząc na te dwie kobiety, wyobraziłem sobie, że tak właśnie wyglądałoby zderzenie ognia i lodu.

„Powiem ci, kim jestem - krzyknęła, podrywając się z krzesła. Gniew wykrzywił jej twarz. - Byłam jego kochanką. Jestem jedną z setek kobiet, które omamił, wykorzystał, zniszczył i wyrzucił na śmietnisko. Ciebie też to czeka. Ale coś mi się zdaje, że ty skończysz raczej w grobie niż na śmietniku; może to i lepiej. Powiem ci, głupia, że ten ślub oznacza twoją śmierć. Nie wiem, jak to się skończy: może złamie ci serce, a może skręci kark, tak czy siak zniszczy cię. Nie mówię tego dlatego, że mi na tobie zależy. Guzik mnie obchodzi, czy będziesz żyła, czy nie. Przemawia przeze mnie nienawiść i żądza zemsty za to, co uczynił mnie. To zawsze wygląda podobnie, i nie patrz tak na mnie, moja piękna pani, bo ani się obejrzysz, a spadniesz dużo niżej niż ja”.

„Nie będę dyskutowała o takich sprawach - odparła panna de Merville obojętnie. - Po raz ostatni powtarzam, że wiem o trzech przypadkach z przeszłości mojego narzeczonego, kiedy to zadał się z podstępnymi kobietami. Zapewnił mnie, że szczerze żałuje, iż wyrządził tyle zła”. „Trzy przypadki! - wrzasnęła moja towarzyszka. - Idiotka! Niewiarygodna głupota!”.

„Panie Holmes, chciałabym już zakończyć tę rozmowę - usłyszałem lodowaty głos. -Spełniłam życzenie mojego ojca i spotkałam się z panem, jednak nie mam obowiązku wysłuchiwania bredni tej osoby”.

Panna Winter z przekleństwami na ustach ruszyła do przodu, i gdybym nie chwycił jej za nadgarstek, złapałaby tę irytującą kobietę za włosy. Pociągnąłem ją w kierunku drzwi. Na szczęście, udało mi się wsadzić ją do powozu, unikając scen, bowiem wściekła była do granic możliwości. Choć byłem bardziej opanowany, również czułem złość. Było coś niezmiernie denerwującego w spokoju i wyniosłości kobiety, którą próbowaliśmy uratować, a którą cechowała wyjątkowa wiara we własne przekonanie. Teraz już wiesz, na czym stoimy. Wygląda na to, że muszę wymyślić nowy plan, bo ten podstęp się nie udał. Będziemy w kontakcie, Watsonie. Jestem pewien, że w tej historii odegrasz swoją rolę, choć najprawdopodobniej następny ruch będzie należał do nich naszych przeciwników, a nie do nas.

Tak też się stało. Zadali cios, ściślej rzecz biorąc, to baron go zadał, bo nigdy bym nie uwierzył, że panna Violet brała w tym udział. Mógłbym wskazać wam konkretny kamień chodnika, na którym stałem, gdy mój wzrok zatrzymał się na afiszu. Przerażenie ścisnęło moje serce. Miało to miejsce między hotelem Grand a stacją Charing Cross, gdzie kulawy kioskarz wykładał wieczorną gazetę. Minęły dwa dni od naszej ostatniej rozmowy. Czarny nagłówek na żółtym papierze głosił:

PRÓBA ZAMACHU NA SHERLOCKA HOLMESA

Przez kilka chwil stałem w całkowitym osłupieniu. Potem pamiętam jak przez mgłę, że porwałem gazetę mimo sprzeciwów sprzedawcy, któremu nie zapłaciłem, i że wreszcie, stojąc w drzwiach drogerii, przeczytałem ten nieszczęsny artykuł. Oto jego treść: Z żalem zawiadamiamy, że pan Sherlock Holmes, znany prywatny detektyw, padł dziś rano ofiarą okrutnej napaści, i obecnie jego życie wisi na włosku. Szczegóły zdarzenia nie są znane. Wiadomo jednak, że stało się to około godziny dwunastej na Regent Street przed kawiarnią „Cafe Royal”. Pan Holmes został zaatakowany przez dwóch mężczyzn wyposażonych w kije. Zadano mu ciosy w głowę i tułów, powodując obrażenia, które lekarzy ocenili jako poważne. Rannego przewieziono najpierw do szpitala Charing Cross, ale ulegając jego namowom, przetransportowano następnie do domu przy Baker Street. Napastnicy to dwaj schludnie ubrani mężczyźni, którzy uciekli z miejsca zdarzenia przez „Cafe Royal” i zniknęli na jej tyłach, wybiegając na Glasshouse Street. Bez wątpienia pochodzili ze środowiska przestępczego, które nie raz ucierpiało z powodu pomysłowości wojującej z nim stale ofiary.

Ledwo zerknąłem na artykuł i już siedziałem w dorożce jadącej w kierunku Baker Street. W hallu natknąłem się na sir Leslie Oakshotta, sławnego chirurga. Przy krawężniku stał jego powóz.

- Nic mu nie grozi - stwierdził. - Dwie rany szarpane na czaszce i kilka dużych siniaków. Założyłem parę szwów i zaaplikowałem morfinę. Chory powinien odpoczywać, ale krótka rozmowa nie jest zabroniona.

Uzyskawszy zgodę, wślizgnąłem się do ciemnego pokoju. Poszkodowany nie spał i zachrypniętym głosem wyszeptał moje imię. Roleta była w trzech czwartych opuszczona, jednak promień słońca zdołał się przeniknąć do środka i padał na obandażowaną głowę rannego. Na opatrunku widniała plama krwi. Usiadłem obok i zwiesiłem głowę.

- Wszystko w porządku, Watsonie. Nie patrz takim przerażonym wzrokiem -wymamrotał słabym głosem. - Wygląda gorzej niż jest w rzeczywistości.

- Dzięki Bogu!

- Jak wiesz, jestem mistrzem w walce z jednym przeciwnikiem. Nigdy nie daję się zaskoczyć. Ale ten drugi. to było już za wiele.

- Jak mogę ci pomóc? Na pewno nasłał ich ten przeklęty typ. Powiedz tylko słowo, i go oszkaluję.

- Wierny przyjacielu! Nie możemy niczego zrobić, dopóki policja ich nie złapie. Ucieczka tych łotrów była precyzyjnie zaplanowana. Tego możemy być pewni. Poczekajmy. Mam pewien plan. Po pierwsze, musimy wyolbrzymić doznane przeze mnie urazy. Na pewno zjawią się dziennikarze. Naciągnij prawdę, Watsonie. Powiedz, że to będzie cud, jeśli w stanie delirium przeżyję tydzień, wymyśl, co chcesz! Przecież ty świetnie sobie z tym poradzisz!

- A sir Leslie Oakshott?

- Zajmę się tym. Gdy przyjdzie następnym razem, będę w bardzo złym stanie.

- Coś jeszcze?

- Owszem. Niech Shinwell Johnson zadba o to, by panna Winter zniknęła. Te przyjemniaczki będą chciały ją dorwać. Wiedzą, że brała udział w tej sprawie. Jeśli odważyli się zaatakować mnie, o niej na pewno nie zapomną. To pilne. Załatw to jeszcze dziś.

- Zajmę się tym natychmiast. Coś jeszcze?

- Połóż tu na stole moją fajkę i woreczek z tytoniem. Zaglądaj do mnie każdego ranka, zaplanujemy działania.

Wieczorem ustaliłem z Johnsonem, że zawiezie pannę Winter w spokojne miejsce za miastem i dopilnuje, by nie wychylała się do czasu, gdy minie niebezpieczeństwo.

Przez sześć dni utrzymywano wszystkich w przekonaniu, że Holmes jest bliski śmierci. Komunikaty głosiły o jego ciężkim stanie, a w gazetach pełno było złowróżbnych informacji. Podczas kolejnych wizyt upewniałem się, że wcale nie było z nim tak źle. Jego mocny charakter i silna wola potrafiły zdziałać cuda. Szybko dochodził do siebie. Zacząłem nabierać podejrzeń, że nawet mnie nie przyznawał się do swego szybkiego powrotu do zdrowia. Miał dziwne skłonności do tajemnic, które często były brzemienne w skutki, i nawet ja, jego najbliższy przyjaciel, musiałem zgadywać, jakie ma plany. Popadał w skrajność, twierdząc, że spiskowiec może być bezpieczny jedynie wówczas, gdy spiskuje sam. Byłem mu bliższy niż ktokolwiek inny, a mimo to miałem świadomość, że są rzeczy, o których nie wiem.

Siódmego dnia można było już zdjąć szwy, ale w wieczornej gazecie ukazała się wzmianka o pojawieniu się u chorego objawów róży2. W tym samym wydaniu znalazłem informację, którą bez względu na wszystko byłem zmuszony przekazać mojemu przyjacielowi. W notatce było napisane, że jednym z pasażerów „Ruritanii”, statku brytyjskich linii Cunard wypływającego w piątek z Liverpoolu, będzie baron Adelbert Gruner, który wyrusza w podróż do Stanów Zjednoczonych w sprawach finansowych, które ma zamiar załatwić przed ślubem z panną Violet de Merville, jedyną córką. itd. Holmes wysłuchał wiadomości z chłodnym skupionym wyrazem twarzy, co utwierdziło mnie w przekonaniu, że ta nowina nim wstrząsnęła.

- Piątek! - krzyknął. - To już za trzy dni! Ten łotr chce umknąć przed niebezpieczeństwem. Nie uda mu się to, Watsonie! Niech to wszyscy diabli! Nie uda mu się! Zrób coś dla mnie, proszę.

- Jestem do twojej dyspozycji, Holmesie.

- Całą następną dobę poświęć studiowaniu wiadomości na temat chińskiej porcelany.

Nie wyjaśnił po co mam to robić, a ja nie zapytałem. Wieloletnie doświadczenie nauczyło

mnie posłuszeństwa. Jednak gdy opuściłem jego pokój i poszedłem wzdłuż Baker Street, zacząłem się zastanawiać, jak u licha mam spełnić tę dziwną prośbę. W końcu pojechałem do biblioteki przy St. James Square, gdzie poprosiłem o pomoc mojego przyjaciela Lomaxa, asystenta bibliotekarza. Następnie z ciężką księgą pod ręką udałem się do siebie do domu.

Powszechnie wiadomo, że adwokat, który nabija głowę informacjami z akt sprawy, by w poniedziałek móc przesłuchać specjalistę w danej dziedzinie, zapomina przed sobotą całą pośpiesznie zdobytą wiedzę.

Z całą pewnością nie chciałem pretendować do miana autorytetu w dziedzinie porcelany. A jednak spędziłem cały wieczór, całą noc i następny poranek, pochłaniając wiedzę i zapamiętując nazwiska. Miałem jedynie krótką przerwę na odpoczynek. Przyswoiłem cechy wyróżniające style wielkich artystów, nauczyłem się tajemnicy zapisywania dat według kalendarza cyklicznego, poznałem wzory porcelany za panowania cesarza Hongwu i piękne dzieła z czasów Yongle, twórczość Tang-ying i wspaniałości prymitywizmu z okresu panowania dynastii Song i Yuan. Następnego wieczora, naszpikowany informacjami, udałem się do Holmesa. Już nie leżał w łóżku, choć sugerując się wiadomościami z gazet, ciężko było w to uwierzyć, tylko siedział wygodnie w swoim ulubionym fotelu, podtrzymując zabandażowaną głowę.

- Jeśli wierzyć gazetom - powiedziałem - jesteś umierający.

- Chciałem, by tak myślano - odpowiedział. - Watsonie, czy odrobiłeś pracę domową?

- Przynajmniej się starałem.

- Dobrze. Jesteś w stanie prowadzić interesującą rozmowę na temat porcelany?

- Sądzę, że tak.

- Podaj mi, proszę, małe pudełko, które leży na kominku.

Uczyniłem to. Podniósł wieczko i wyjął niewielki przedmiot, szczelnie owinięty w delikatny wschodni jedwab. W zawiniątku byl kruchy spodeczek o pięknym głębokim odcieniu

błękitu.

- Trzeba się z nim obchodzić delikatnie, Watsonie. To jest oryginalna porcelana z okresu dynastii Ming. W domu aukcyjnym Christie nigdy nie było nic piękniejszego. Za cały komplet zapłaciłbyś tyle, ile za królestwo, choć wątpię, czy gdziekolwiek poza pałacem cesarskim w Pekinie znajduje się taka kolekcja. Widok tego cudeńka nie jednego znawcę doprowadziłby do szaleństwa.

- Co mam z tym zrobić?

Holmes wręczył mi wizytówkę, na której widniał napis: „Dr Hill Barton, 369 Half Moon

Street”.

- Dziś wieczorem będziesz nosił to nazwisko. Spotkasz się z baronem Grunerem. Poznałem jego zwyczaje i wiem, że o pół do dziewiątej będzie prawdopodobnie już wolny. Wcześniej wyślemy bilecik, w którym zapowiesz swoją wizytę. Napiszesz, że przyniesiesz okaz z absolutnie unikatowego kompletu porcelany z okresu dynastii Ming. Możesz powiedzieć, że parasz się medycyną, ponieważ tę rolę możesz zagrać bez obłudy. Jesteś kolekcjonerem i posiadasz komplet spodeczków, słyszałeś o zamiłowaniu barona do porcelany i nie pogardzisz odpowiednią ceną.

- Jaką?

- Dobre pytanie, Watsonie. Z całą pewnością zostałbyś zdemaskowany, nie znając wartości własnego towaru. Ten spodeczek dostałem od sir Jamesa, który, jak rozumiem, otrzymaał go od swojego klienta. Nie będzie przesadą, jeśli powiesz, że nie ma na świecie drugiego takiego kompletu.

- Może zasugeruję, by specjalista przeprowadził wycenę?

- Doskonale, Watsonie! Jesteś dziś w świetnej formie. Zaproponuj jeden z domów aukcyjnych, Christie albo Sotheby’s. Powiedz, że twój takt nie pozwala ci, byś sam określił cenę.

- A co, jeśli się nie zgodzi na spotkanie?

- Zgodzi się. Opanowała go kolekcjonerska mania, zwłaszcza jeśli chodzi o temat, w którym jest niekwestionowanym autorytetem. Usiądź, przyjacielu, podyktuję ci treść liściku. Odpowiedź nie będzie potrzebna. Poinformujesz go tylko o powodzie swej wizyty.

Było to zgrabnie napisane pismo, krótkie, uprzejme i dla kolekcjonera z pewnością intrygujące. Natychmiast wysłaliśmy je przez posłańca. Wieczorem wyruszyłem na spotkanie ze swoją przygodą. W dłoni miałem cenny spodeczek, a w kieszeni - wizytówkę dr. Hilla

Bartona.

Wspaniały dom i przylegające tereny potwierdziły słowa sir Jamesa, który utrzymywał, że baron Gruner jest człowiekiem zamożnym. Kręty podjazd, obsadzony po dwóch stronach niespotykanymi krzewami, prowadził do sporego placyku wysypanego żwirem, gdzie stały posągi. Pałacyk postawił południowoafrykański potentat, który dorobił się na złocie w czasach ożywienia gospodarczego. Choć długi i niski budynek z wieżyczkami i zakamarkami był sam w sobie architektonicznym straszydłem, to imponował masywnością. Kamerdyner, którego nie powstydziłby się żaden sąd, poprowadził mnie do elegancko odzianego lokaja, a ten z kolei wskazał mi pokój, w którym czekał baron.

Stał przy otwartych drzwiczkach okazałej gabloty znajdującej się między oknami, w której mieściła się część jego kolekcji. Gdy wszedłem, odwrócił się, trzymając w dłoniach mały brązowy wazonik.

„Proszę usiąść, doktorze - powiedział. - Przyglądałem się swoim skarbom, zastanawiając się, czy stać mnie na powiększenie zbioru. Ten niewielki okaz z czasów dynastii Tang pochodzący z XVII wieku powinien pana zainteresować. Jestem przekonany, że nigdy wcześniej nie widział pan tak starannego wykonania i pięknego szkliwa. Czy wziął pan ze sobą spodeczek z okresu dynastii Ming?”.

Rozpakowałem go ostrożnie i wręczyłem gospodarzowi. Usiadł przy biurku. Ponieważ powoli zapadał zmierzch, przyciągnął do siebie lampkę i zaczął bacznie przyglądać się cacku. Żółte światło padało mu na twarz, dzięki czemu z łatwością mogłem się jej przyjrzeć.

Rzeczywiście, był nadzwyczaj przystojnym mężczyzną. Panująca w Europie opinia o jego niezwykłej urodzie była całkowicie uzasadniona. Jeśli chodzi o posturę, był średniego wzrostu, ale miał postawę pełną ekspresji i gracji. Śniada, wręcz orientalna twarz, duże ciemne rozmarzone oczy - tym wszystkim z łatwością mógł czarować kobiety. Miał kruczoczarne włosy i krótkie, ostro zakończone i precyzyjnie nawoskowane wąsy. Rysy jego twarzy były regularne i łagodne, wyjątek stanowiły proste cienkie wargi. Jeśli kiedykolwiek widziałem usta mordercy, to właśnie wtedy - głębokie okrutne nacięcie w twarzy, ściśnięte i przerażające. Postąpił nierozsądnie, przycinając wąsy i odsłaniając w ten sposób usta, ponieważ są one znakiem ostrzegawczym, który sama natura wysyła wszystkim jego ofiarom. Głos miał przyjemny, a maniery nienaganne. Jeśli chodzi o wiek, wyglądał na nieco ponad trzydzieści lat, choć naprawdę, jak się później okazało, miał czterdzieści dwa lata.

„W rzeczy samej piękny! - powiedział w końcu. - Mówi pan, że jest ich sześć w komplecie? Zastanawiam się, jak to możliwe, że nie słyszałem o takich imponujących okazach. Wiem tylko o jednej sztuce, która znajduje się w Anglii i na pewno nie jest w obiegu. Nie chciałbym być nietaktowny, doktorze Barton, ale ciekawi mnie, w jaki sposób wszedł pan w posiadanie kompletu?”.

„Czy to ma jakieś znaczenie? - Starałem się, by pytanie zabrzmiało tak, jakby było zadane od niechcenia. - Widzi pan przecież, że to oryginalna porcelana, a jeśli chodzi o jej wartość, jestem skłonny poprosić o wycenę specjalistę”.

„Bardzo pan tajemniczy - odparł, łypiąc podejrzliwie ciemnymi oczami. - Przy transakcjach, dotyczących wartościowych przedmiotów, naturalnym jest, że człowiek chce znać jak najwięcej szczegółów. Jestem pewien, że to oryginał. Nie mam co do tego wątpliwości, ale muszę wziąć pod uwagę każdą ewentualność: załóżmy, że nie był pan upoważniony do sprzedaży”.

„Gwarantuję, że nikt nie będzie rościł praw do tego przedmiotu” - powiedziałem. „Muszę wiedzieć, ile warta jest pańska gwarancja” - brzmiała odpowiedź. „To już pytanie do moich bankierów” - nie dawałem za wygraną. „Racja. Wydaje mi się jednak, że to dość nietypowa transakcja” - nie ustępował baron. „Może pan dobić targu albo tego nie robić - odpowiedziałem obojętnie. - Panu pierwszemu składam ofertę, bo wiem, że jest on znawcą tematu, ale z łatwością znajdę innych nabywców”. „Skąd pan wie, że jestem znawcą?” - zapytał baron. „Wiem, że napisał pan książkę o porcelanie” - odpowiedziałem. „Czytał ją pan?” - chciał wiedzieć mój rozmówca. „Nie”. „Coraz trudniej zrozumieć mi zaistniałą sytuację. Jest pan znawcą tematu i kolekcjonerem, a w pańskim zbiorze znajdują się niezwykle wartościowe okazy, tymczasem nie zadał pan sobie trudu, żeby zaznajomić się z książką, z której dowiedziałby się, jaka jest waga i wartość tego, co pan posiada. Może pan to wyjaśnić?” - zapytał Gruner. „Jestem bardzo zajęty. Mam praktykę lekarską” - odpowiedziałem. „To nie ma znaczenia - nie ustępował baron. - Jeśli mężczyzna ma jakieś zainteresowania, to poświęca na nie czas bez względu na inne obowiązki. W bileciku napisał pan, ze jest znawcą”. „Zgadza się” - potwierdziłem. „Czy mogę przeprowadzić test? - Gruner był bardzo nieufny. - Muszę panu powiedzieć, doktorze, jeśli faktycznie pan nim jest, że ta sprawa staje się coraz bardziej podejrzana. Chciałbym sprawdzić, co pan wie o cesarzu Shomu i jaki miał on związek ze skarbcem Shosoin niedaleko Nara? Jest pan zaskoczony? Proszę mi opowiedzieć o północnej dynastii Wei i jej miejscu w historii

ceramiki”.

Poderwałem się z krzesła, symulując gniew.

„To jest nie do przyjęcia! - wykrzyknąłem. - Przyszedłem tu, żeby oddać panu przysługę, a nie po to, by mnie egzaminowano jak uczniaka. Moja wiedza na ten temat może ustąpić jedynie pańskiej wiedzy, ale z całą pewnością nie zamierzam odpowiadać na pytania zadane w tak obraźliwy sposób”.

Spojrzał na mnie ze spokojem. W jego oczach nie było już rozmarzenia. Patrzył ze złością. Pomiędzy srogimi wargami błysnęły zęby: „Co to za gra? Jest pan szpiegiem. Wysłannikiem Holmesa. Zaplanowaliście podstęp. Podobno jest umierający, wysyła zatem swojego człowieka, by miał mnie na oku. Wszedł pan tu bez zaproszenia i, na Boga, zaraz się pan przekona, że wyjście będzie o wiele trudniejsze”.

Stanął na równe nogi, więc cofnąłem się o krok, przygotowując się do odparcia ataku, widziałem, że gotował się z wściekłości. Prawdopodobnie, od początku mnie podejrzewał, a jego pytania upewniły go, że miał rację. Było jasne, że go nie oszukam. Włożył rękę do bocznej szuflady i zaczął ją gwałtownie przetrząsać. Musiał coś usłyszeć, bo nagle znieruchomiał i zaczął nasłuchiwać.

„Ach tak!” - krzyknął i wbiegł do pokoju, który znajdował się za nim.

Dwa kroki dzieliły mnie od otwartych drzwi, a scena, którą ujrzałem, będę pamiętał do końca życia. Okno z widokiem na ogród było szeroko otwarte. Obok niego stał niczym straszliwy duch Sherlock Holmes. Głowę miał owiniętą krwawymi bandażami, jego twarz była wychudzona i blada. W mgnieniu oka wyskoczył przez okno, usłyszałem, jak spadł na krzaki wawrzynu. Gospodarz domu, rycząc ze złości, rzucił się w kierunku okna.

To, co się wydarzyło, trwało sekundy, a jednak wyraźnie to widziałem. Ręka - kobieca ręka - wyłoniła się spośród liści. W tym samym momencie baron wydał z siebie potworny krzyk, który będzie mi towarzyszył do końca dni. Mężczyzna przycisnął do twarzy dłonie i zaczął biegać dookoła pokoju, gwałtownie uderzając głową o ściany. Potem upadł na dywan i zaczął turlać się i wierzgać, a jego wrzask roznosił się po całym domu.

- Wody! Na litość boską, wody! - krzyczał.

Chwyciłem karafkę ze stoliczka i ruszyłem na pomoc. W tej samej chwili do pokoju wbiegli kamerdyner i lokaje. Pamiętam, że jeden z nich zemdlał, gdy, uklęknąwszy przy rannym, obróciłem jego potworną twarz w stronę lampy. Przeżerał ją kwas siarkowy. Wyciekał z uszu i kapał z brody. Jedno oko zachodziło bielmem i stawało się szkliste, drugie było czerwone i zaognione. Rysy, które podziwiałem kilka chwil wcześniej, teraz przypominały piękny obraz, po którym artysta przejechał mokrą cuchnącą gąbką. Twarz była rozmazana, pozbawiona kolorów, nieludzka i straszna.

W kilku słowach opowiedziałem zebranym przebieg zdarzeń, oczywiście, tych dotyczących ataku kwasem siarkowym. Ktoś wdrapał się na okno, inni wybiegli na trawnik, ale było ciemno, i zaczynało padać. Krzycząc, ofiara piekliła się i wygrażała swemu oprawcy: „To ta czarownica, Kitty Winter! Diablica! Zapłaci mi za to. Zapłaci! Na Boga, ten ból jest nie do zniesienia!”.

Przemyłem mu twarz olejem rycynowym, położyłem opatrunek na otwarte rany i zaaplikowałem zastrzyk morfiny. Wszystkie podejrzenia, które miał względem mnie, zniknęły w wyniku szoku, uczepił się moich dłoni, wydawało mu się, że mam moc, dzięki której rozjaśnię te jego zimne nieobecne oczy. Wzruszyłbym się jego losem, gdyby nie pamięć o niegodziwym życiu, które doprowadziło do tego ohydnego przeobrażenia. Towarzyszyło mi odpychające uczucie, gdy wbijał sie we mnie rozpalonymi rekami, dlatego odczułem ulgę, kiedy lekarz rodziny wraz ze specjalistą uwolnili mnie od tego przykrego obowiązku. Przyjechał inspektor policji, któremu wręczyłem moją prawdziwą wizytówkę. Postąpiłbym głupio i bezmyślnie, zachowując się inaczej, gdyż na posterunku byłem równie znany jak Holmes. Opuściłem ten ponury straszny dom. Po godzinie zjawiłem się na Baker Street.

Holmes siedział w swym ulubionym fotelu. Był blady i wyglądał na wycieńczonego. Wydarzenia tego wieczora nadwyrężyły nawet jego stalowe nerwy, kiedy przysłuchiwał się z przerażeniem moim opowieściom o strasznym przeobrażeniu barona. - To kara za grzechy, Watsonie, kara za grzechy! - rzekł. - Prędzej czy później dosięga każdego grzesznika. A baron ma wiele na sumieniu - dodał, biorąc ze stolika brązową księgę. - O tym notatniku mówiła dziewczyna. Jeżeli dzięki niemu ślub nie zostanie odwołany, to nic już nie pomoże. Ale, mój przyjacielu, uda się, powinno się udać. Żadna szanująca się kobieta nie zniosłaby czegoś takiego.

- To jego miłosny pamiętnik?

- Raczej lubieżny. Jak zwał tak zwał. Gdy panna Winter powiedziała nam o notesie, wiedziałem już, że mielibyśmy w rękach potężną broń, gdyby udało nam się go zdobyć. Nie wypowiedziałem na głos swoich myśli, obawiając się, że nie utrzymałaby języka za zębami.

Długo o tym myślałem. Napaść na mnie pozwoliła baronowi myśleć, że nie musi się mnie obawiać. Wyszło mi to zatem na dobre. Poczekałbym nieco dłużej, ale jego wyjazd do Ameryki zmusił mnie do działania. Nie zostawiłby przecież dokumentów, które naraziłyby jego reputacje na szwank. Zatem musiałem działać od razu. Włamanie w nocy nie wchodziło w rachubę. Jest przygotowany na taką ewentualność. Mogłem to zrobić jedynie wieczorem, upewniając się, że jego uwaga będzie odwrócona. Potrzebowałem więc ciebie i niebieskiego spodeczka. Musiałem się jednak dowiedzieć, gdzie dokładnie znajduje się notatnik, bo zdawałem sobie sprawę, że będę miał tylko kilka minut, bo mój czas ograniczała twoja wiedza na temat chińskiej porcelany. W ostatniej chwili pojechałem po pannę Winter. Skąd mogłem wiedzieć, co kryło się w małej paczuszce, którą kurczowo trzymała pod płaszczem? Myślałem, że przyszła tam w naszej sprawie, a okazało się, że chciała załatwić swoją.

- Domyślił się, że to ty mnie wysłałeś.

- Tego się obawiałem. Na szczęście, zająłeś go na tyle długo, że udało mi się wykraść notatnik, ale już nie miałem czasu, żeby uciec niepostrzeżenie. Sir James! Cieszę się że pan przyszedł!

Nasz wytworny przyjaciel uważnie wysłuchał opowieści Holmesa o wcześniejszych wydarzeniach.

- Zdziałał pan cuda! - krzyknął, wysłuchawszy całej historii. - Jeśli jednak jego obrażenia są faktycznie tak odrażające, jak twierdzi doktor Watson, to cel, jakim było odwołanie ślubu, osiągniemy nawet bez tej straszliwej księgi.

Holmes potrząsnął głową.

- Kobiety pokroju Violet de Merville nie postępują w ten sposób. Okaleczonego męczennika pokocha jeszcze mocniej. Nie fizyczną powłokę musimy zniszczyć, lecz obnażyć jego moralność. Ta księga sprowadzi ją na ziemię, nic innego tego nie dokona. To jest jego pismo. Nie przejdzie obok niego obojętnie.

Nasz gość zabrał księgę i drogocenny spodeczek. Byłem już spóźniony, więc wyszedłem na ulicę razem z nim. Jego powóz czekał. Mężczyzna wskoczył do środka i rzucił pośpiesznie rozkaz wystrojonemu stangretowi, który prędko odjechał. Sir James przełożył przez okno połę swego palta, by zasłonić tarczę herbową, widniejącą z boku pojazdu, niemniej jednak zdążyłem ujrzeć ją w jasnym świetle padającym przez szybę okienka nad drzwiami wejściowymi do domu. Z zaskoczenia zaparło mi dech. Odwróciłem się i pognałem po schodach do pokoju Holmesa.

- Wiem, kim jest nasz klient - z zapałem ogłosiłem moje odkrycie. - Jest nim.

- Lojalny przyjaciel i prawdziwy dżentelmen - powiedział Holmes, powstrzymując mnie uniesioną dłonią. Na teraz i na zawsze to wszystko, co powinniśmy wiedzieć.

Nie wiem, w jaki sposób wykorzystano obciążający notatnik. Możliwe, że zajął się tym sir James. Choć najprawdopodobniej tak delikatne zadanie powierzono ojcu młodej damy. W każdym razie upragniony cel został osiągnięty.

Trzy dni później w dzienniku „Morning Post” pojawiła się wzmianka o odwołaniu ślubu barona Adelberta Grunera i panny Violet de Merville. W tejże gazecie pisano o pierwszym policyjnym przesłuchaniu w sprawie przeciwko pannie Kitty Winter oskarżonej o spowodowanie obrażeń ciała kwasem siarkowym. W trakcie procesu pojawiły się jednak pewne okoliczności łagodzące, dzięki którym wyrok przeszedł do historii jako najłagodniejszy z możliwych za przestępstwo tej kategorii. Sherlockowi Holmesowi groziło oskarżenie o włamanie, okazało się jednak, że gdy winny jest dobrym człowiekiem, a jego klient jest wystarczająco znamienity, to nawet sztywne brytyjskie prawo staje się bardziej ludzkie i elastyczne. Mój przyjaciel nie zasiadł na ławie oskarżonych.

1 elitarny londyński klub dla dżentelmenów, założony w 1832 r. (przyp. tłum.)

2 ostry stan zapalny skóry wywołany przez paciorkowce (przyp. tłum.)

Rozdział drugi

Mój przyjaciel Watson rzadko wpada na jakiś pomysł, ale gdy już tak się stanie, uporczywie stara się mnie do niego przekonać. Od dłuższego czasu namawia mnie, bym to ja opisał jedną ze swoich spraw. Prawdopodobnie sam jestem sobie winien, gdyż często wytykałem mu, że jego relacje są powierzchowne, i oskarżałem go o skłonność do schlebiania gustom czytelników zamiast tego, żeby ściśle trzymać się faktów i liczb. „Sam spróbuj, Holmesie!” -ripostował.

Muszę przyznać, że gdy wziąłem do ręki pióro, dopiero uświadomiłem sobie, że sprawę należy przedstawiać w sposób, który zainteresuje czytelnika. Jestem pewien, że tym razem uda mi się to uczynić, gdyż jest to jedno z najdziwniejszych wydarzeń w mojej karierze; próżno szukać go w zbiorze Watsona. W ogóle jeżeli chodzi o mojego starego przyjaciela i biografa, wykorzystam okazję, by nadmienić, że jeśli zgadzam się na to, aby towarzyszył mi w różnorodnych dochodzeniach, to powodem z całą pewnością nie są sentymenty ani zachcianki, tylko fakt, iż Watson posiada pewne wyjątkowe cechy, do których, będąc człowiekiem skromnym, nie przykłada wagi, skupiając się na wyolbrzymianiu moich zasług. Wspólnik, który potrafi przewidzieć twoje wszystkie działania i wnioski, jest niebezpieczny, za to taki, dla którego każde rozwiązanie jest zaskoczeniem, a przyszłość jest jak zamknięta księga, jest w rzeczy samej idealnym pomocnikiem.

Jak wynika z zapisków w moim notesie, pan James M. Dodd odwiedził mnie w styczniu 1903 roku, tuż po zakończeniu wojny burskiej. Był to wysoki, krzepki, spalony słońcem, dobrze zbudowany Brytyjczyk. W owym czasie Watson opuścił mnie i zamieszkał ze swoją żoną. Przyznaję, że był to z jego strony jedyny egoistyczny czyn w trakcie całej naszej współpracy. Zostałem sam.

Mam zwyczaj siadać plecami do okna, moich gości natomiast zawsze usadzam na krzesłach stojących naprzeciw mnie, tak, żeby na twarze padało światło. Pan James M. Dodd wyglądał na zagubionego i nie wiedział, od czego ma zacząć rozmowę. Nie próbowałem mu pomóc, bo gdy on milczał, ja mogłem go obserwować. Uważałem, że dobrze jest zaimponować klientom moimi umiejętnościami, więc podzieliłem się z nim spostrzeżeniami.

- Jak mniemam, był pan w Afryce Południowej.

- Zgadza się, sir - odpowiedział zaskoczony.

- Służył pan w oddziale Imperial Yeomenry3, tak?

- Nie inaczej.

- Zapewne w korpusie Middlesex.

- Owszem. Pan jest chyba czarownikiem, panie Holmes.

Uśmiechnąłem się na widok jego zdezorientowanej miny.

- Kiedy do mojego salonu wchodzi krzepki dżentelmen, którego twarz jest tak mocno opalona, iż nie ma wątpliwości, że angielskie słońce nie miało z tym nic wspólnego, i który trzyma chustkę w rękawie, a nie w kieszeni, to nietrudno zgadnąć, skąd pan pochodzi i czym się zajmuje. Pańska broda jest krótko przystrzyżona, co wskazuje na to, że nie jest pan zwykłym żołnierzem, tylko kawalerzystą. Z pańskiej wizytówki wynika, że jest pan maklerem giełdowym z Throgmorton Street, dlatego wymieniłem Middlesex; do tego pułku zaciągnęło się wielu pańskich kolegów.

- Pan widzi wszystko.

- Nie więcej niż pan, ale nauczyłem się wyciągać z tego wnioski. Jednak przyszedł pan do mnie dziś rano, panie Dodd, nie po to, żeby dyskutować o sztuce obserwacji. - Co słychać w Tuxbury Old Park?

- Panie Holmes!

- Szanowny panie, to żadna tajemnica. Bilecik został wysłany stamtąd, a jako że zależało panu na szybkim spotkaniu, oczywistym jest, iż wydarzyło się coś istotnego i niespodziewanego.

- To prawda. Napisałem do pana po południu, ale od tego czasu wiele się wydarzyło. Gdyby tylko pułkownik Emsworth mnie nie wyrzucił.

- Niby dlaczego miałby to zrobić?

- Tak się to właśnie wszystko potoczyło. Twarda sztuka z tego pułkownika. W swoim czasie był największym służbistą w armii, a tego dnia nie przebieraliśmy w słowach. Nigdy bym nie zaatakował pułkownika, gdyby nie chodziło o Godfreya.

Zapaliłem fajkę i rozsiadłem się na krześle.

- Proszę mi wyjaśnić, co pan ma na myśli.

Mój klient uśmiechnął się łobuzersko.

- Zacząłem już podejrzewać, że pan wie wszystko i nie potrzebuje żadnych wyjaśnień -odparł. - Przedstawię fakty i mam nadzieję, że pan je zinterpretuje właściwie. Całą noc nie spałem, zastanawiając sie nad tą sytuacją, i im więcej myślałem, tym bardziej wydawała się nieprawdopodobna. Gdy w styczniu 1901 roku, czyli dwa lata temu, zaciągnąłem się do wojska, młody Godfrey Emsworth dołączył do tego samego szwadronu. Był jedynym synem pułkownika Emswortha, który został uhonorowany Krzyżem Wiktorii za zasługi w wojnie krymskiej; w żyłach Godfreya płynęła krew wojownika, nic więc dziwnego, że zaciągnął się na ochotnika. W całym pułku nie było szlachetniejszego młodzieńca. Między nami zawiązała się taka przyjaźń, jaka jest możliwa tylko między ludźmi, prowadzącymi podobny tryb życia, dzielącymi te same radości i smutki. Był moim kumplem, a to w wojsku wiele znaczy. Czasem bywało ciężko, innym razem znośnie, ale udało nam się przetrwać rok na froncie. Pewnego dnia Godfrey został postrzelony podczas akcji niedaleko Diamentowego wzgórza poza granicami Pretorii. Jeden list przyszedł ze szpitala w Kapsztadzie, a drugi z Southampton. Od tamtego czasu, a minęło już sześć miesięcy, nie napisał już ani jednego słowa, panie Holmes, on, mój najlepszy kumpel. Gdy wojna dobiegła końca i wszyscy wrócili, napisałem do jego ojca, żeby się zapytać, gdzie jest Godfrey. Nie dostałem odpowiedzi. Po jakimś czasie napisałem ponownie. Tym razem otrzymałem krótki i niezbyt uprzejmy list: „Godfrey wyruszył w podróż dookoła świata i zapewne nie wróci wcześniej niż za rok”. To wszystko. Taka odpowiedź nie usatysfakcjonowała mnie, panie Holmes. Cała sytuacja wydawała się dziwna. Mój przyjaciel był porządnym chłopakiem, który nie potraktowałby kumpla w taki sposób. To nie było w jego stylu. Wiedziałem skądinąd, że odziedziczył pokaźny majątek, a jego stosunki z ojcem nie zawsze bywały poprawne. Stary Emsworth często zachowywał się jak tyran, a jego syn miał zbyt silny charakter, by to znosić. Jak już powiedziałem, wiadomość zawarta w liście nie zadowoliła mnie, więc postanowiłem dotrzeć do sedna sprawy. Okazało się jednak, że po dwuletniej nieobecności w kraju musiałem załatwić wiele osobistych spraw, w związku z czym powróciłem do sprawy dopiero w tym tygodniu. Postanowiłem, że poświęcę się bez reszty rozwiązaniu tej zagadki.

Pan James Dodd wyglądał na człowieka, w którym lepiej mieć przyjaciela niż wroga. Spojrzenie jego niebieskich oczu było twarde, a kwadratowa szczęka znamionowała zdecydowany charakter.

- I co pan uczynił? - zapytałem.

- Najpierw złożyłem wizytę w jego domu w Tuxbury Old Park niedaleko Bredford, by na własne oczy przekonać się, jak się sprawy mają. W tym celu przypuściłem atak frontalny -zwróciłem się z listem do matki Godfreya, bo miałem już powyżej uszu jego zrzędliwego ojca. Napisałem, że Godfrey był moim kompanem z wojska, że znam wiele faktów z naszych wspólnych dziejów, a ponieważ będę akurat w okolicy, zapytałem, czy nie miałaby nic przeciwko mojej wizycie. Otrzymałem miłą odpowiedź i propozycję zostania na noc. Wyruszyłem w poniedziałek. Dostać się tam trudno. W promieniu pięciu mil od Tuxbury Old Hall nie kursuje komunikacja publiczna. Na stacji nie było ani jednego konnego powozu, musiałem zatem pójść pieszo, niosąc w ręku walizkę. Gdy dotarłem na miejsce, było już ciemno. Okazała posiadłość, polożona w środku wielkiego parku, prezentowała mieszankę stylów, a źródło inspiracji architekt czerpał z różnych epok. Fasadę stanowił mur pruski z czasów elżbietańskich, wykończony wiktoriańskimi portykami. W środku królowały boazeria i gobeliny; gdzieniegdzie widać było stare przykurzone obrazy; dom, pełen cieni, ukrywał niejedną tajemnicę. Wydawało się, że kamerdyner, stary Ralph, miał tyle samo lat co budynek, a jego żona mogła mieć nawet więcej. Była niańką Godfreya. Nieraz mój przyjaciel mówił z czułością, że jest dla niego jak druga matka, dlatego mimo jej dziwnego wyglądu czułem do niej sympatię. Matkę Godfreya również polubiłem - była skromną szarą myszką. Nie spodobał mi się natomiast pułkownik.

Zaraz po moim przybyciu posprzeczaliśmy się i wtedy powinienem był wrócić na stację, ale pomyślałem, że być może właśnie na tym mu zależało. Zaprowadzono mnie do gabinetu. Zobaczyłem przygarbionego potężnego człowieka, który siedział za zawalonym papierami biurkiem. Miał ciemnoszarą cerę i siwą brodę. Jego nos upstrzony był czerwonymi żyłkami i sterczał niczym dziób sępa, a dwoje szarych oczu groźnie spoglądało na mnie spod krzaczastych brwi. Zrozumiałem, dlaczego Godfrey tak rzadko wspominał o ojcu. „Cóż - zachrypiał pułkownik - interesuje mnie prawdziwy powód pańskiej wizyty”. Powiedziałem, że wyjaśniłem wszystko w liście wysłanym do jego żony. „Tak, tak, podobno poznaliście się z Godfreyem w Afryce. Pana słowa są na to jedynym dowodem”. „W kieszeni mam listy, które do mnie wysyłał” - odpowiedziałem. „Pozwoli pan, że je obejrzę?”. Zerknął na papiery, które mu podałem, i rzucił je w moją stronę. „I co teraz?” - zapytał. „Bardzo lubiłem pańskiego syna. Wiele razem przeżyliśmy. Martwię się jego nagłym milczeniem, to nie jest naturalne, chciałbym się dowiedzieć, czym jest spowodowane”. „Pamiętam, korespondowaliśmy ze sobą, napisałem panu o tym, co się z nim dzieje. Wyruszył w podróż dookoła świata. Po wydarzeniach w Afryce mój syn podupadł na zdrowiu i oboje z jego matką doszliśmy do wniosku, że przyda mu się odpoczynek i zmiana otoczenia. Uprzejmie proszę o przekazanie tej informacji innym kolegom, których może to zainteresować”. „Oczywiście - odpowiedziałem. - Ale czy zechciałby pan wyświadczyć mi uprzejmość i podać nazwy linii morskiej i parowca, którym Godfrey podróżuje, a także datę wyjazdu. Wówczas będę mógł wysłać do niego list”. Gospodarz był wyraźnie zakłopotany i zirytowany moją prośbą. Nachmurzył czoło, a palce nerwowo zastukały o blat stołu. W końcu podniósł wzrok; na twarzy malował się wyraz, jaki pojawia się u szachisty, który zagrożony uprzednim ruchem przeciwnika, właśnie obmyślił, jak go pokonać. „Panie Dodd -powiedział - wielu ludzi oburzyłby pański przeklęty upór, który w tej chwili urasta do rangi wyjątkowej impertynencji”. „Proszę złożyć to na karb mojego emocjonalnego stosunku do pańskiego syna”. „Owszem. Wziąłem to pod uwagę. Proszę jednak, by przestał pan wypytywać. Każda rodzina ma swoje prywatne sprawy i powody, żeby nie ujawniać tego obcym, jakkolwiek dobre intencje by mieli. Moja żona z niecierpliwością czeka na opowieści związane z przeszłością Godfreya, i to może pan dla niej zrobić, jednak proszę, by teraźniejszość i przyszłość zostawił pan w spokoju. Pańskie pytania niczemu nie służą, a nas stawiają w kłopotliwej sytuacji”. Napotkałem mur, panie Holmes, i nie mogłem przez niego przeskoczyć obejść. Musiałem tylko udawać, że zaakceptowałem te wyjaśnienia, ale w głębi duszy złożyłem przysięgę, że nie spocznę, póki się nie dowiem, co spotkało mojego przyjaciela. Zapowiadał się nudny wieczór. Kolacja w mrocznej podniszczonej sali była kameralna, przygotowana tylko dla naszej trójki. Kobieta chętnie wypytywała mnie o syna, za to jej mąż wydawał się ponury i przygnębiony. Byłem już tak znużony całą sytuacją, że gdy tylko nadarzyła się okazja, przeprosiłem gospodarzy i udałem się do swego pokoju. To wielkie opustoszałe pomieszczenie znajdowało się na parterze i było równie mroczne jak reszta domu, ale po latach spania na południowoafrykańskich stepach człowiek przestaje być wybredny. Odsłoniłem okno i wyjrzałem do ogrodu, gdyż noc była piękna, a księżyc świecił jasno. Następnie usiadłem przy rozpalonym kominku obok stolika, na którym stała lampa, i zabrałem się za czytanie powieści, by zagłuszyć myśli. Ciszę zakłócił stary kamerdyner Ralph, który przyniósł węgiel do kominka. „Pomyślałem, że w nocy może zabraknąć, proszę pana. Temperatura na zewnątrz spada, a i w pokojach zimno”. Miał już wyjść, gdy nagle zawahał się. Obejrzałem się: stał naprzeciwko mnie, a w spojrzeniu jego oczu na pomarszczonej twarzy malowała się tęsknota. „Przepraszam pana, ale niechcący usłyszałem, jak pan przy kolacji opowiadał o paniczu Godfreyu. Pan wie, że moja żona była jego niańką, dlatego jest on dla mnie jak przybrany syn. To naturalne, że się nim interesujemy. Mówi pan, że świetnie sobie radził?”. „Nie było odważniejszego żołnierza w naszym pułku. Gdyby nie uratował mnie przed strzelbami Burów, pewnie dzisiaj nie byłoby mnie tutaj”. Stary lokaj pogładził swoją dłoń: „Oj, tak, proszę pana, to cały panicz Godfrey. Zawsze był niezwykle dzielny. W tym parku nie ma drzewa, którego by nie zdobył. Nic go nie mogło powstrzymać. Był wspaniałym chłopcem i wspaniałym mężczyzną.” Stanąłem na równe nogi. „Zaraz! - krzyknąłem. - Jak to „był”? Mówi pan o nim jak o zmarłym. Co to za tajemnica? Co przytrafiło się Godfreyowi Emsworthowi?”. Złapałem starca za ramię, ale on się odsunął. „Nie wiem, o co panu chodzi. O panicza proszę pytać gospodarza. On wie wszystko. Mnie nie wolno się wtrącać”. Już wychodził, gdy załapałem go za rękę. „Proszę posłuchać -powiedziałem. - Nie wyjdzie pan stąd, dopóki nie odpowie na jedno pytanie, nawet jeśli będę musiał trzymać tu pana całą noc: czy Godfrey nie żyje?”. Nie mógł spojrzeć mi w oczy. Stał jak zahipnotyzowany. W końcu wycedził odpowiedź. Była przerażająca i nieoczekiwana: „Chciałbym, żeby tak było”. Wyrwał się z mojego uścisku i wypadł z pokoju. Może się pan domyślać, że gdy wróciłem na swoje krzesło, byłem bardzo przygnębiony. Słowa starca mogłem zinterpretować tylko w jeden sposób. Najwyraźniej mój biedny przyjaciel wdał się w jakąś kryminalną sprawę albo dopuścił się jakiegoś haniebnego czynu, godząc w ten sposób w honor rodziny. Jego srogi ojciec wysłał go daleko i ukrył przed światem, żeby skandal nie wyszedł na jaw. Godfrey bywał lekkomyślny. Łatwo ulegał wpływom innych ludzi. Na pewno trafił na złe towarzystwo i został zbałamucony. Jego zachowanie godne byłoby potępienia, jednak nawet w takim przypadku musiałem odnaleźć przyjaciela i sprawdzić, czy mogę mu pomóc. Z niepokojem rozmyślałem o tej sprawie, a gdy podniosłem wzrok, ujrzałem przed sobą Godfreya Emswortha we własnej osobie”.

Mój klient przerwał, owładnięty emocjami.

- Proszę kontynuować - zachęciłem go. - Pańska opowieść rozwija się bardzo nietypowo.

- Stał za oknem, panie Holmes, z twarzą przyciśniętą do szyby. Jak wspominałem, wcześniej wyglądałem na zewnątrz. Zasłony pozostały częściowo odsunięte. To właśnie w tej szparze go ujrzałem. Okno sięgało do ziemi, widziałem więc całą sylwetkę, ale to twarz przykuła moją uwagę. Była śmiertelnie blada, nigdy wcześniej nie widziałem takiego odcienia skóry. Pewnie tak właśnie wyglądają duchy, jednak gdy nasze spojrzenia się spotkały, ujrzałem oczy żywego człowieka. Gdy zauważył, że na niego patrzę, odskoczył i zniknął w ciemnościach. Było w nim coś ogromnie niepokojącego, panie Holmes. I nie mam na myśli tej upiornej twarzy, białej jak śnieg twarzy, która wyłoniła się z mroku. To było coś subtelniejszego, zaczajonego, tajemniczego, podszytego winą, zupełnie niepodobnego do szczerego mężnego chłopaka, którego znałem. W moim umyśle zagościło przerażenie. Gdy człowiek przez rok czy dwa, będąc w wojsku, bawi się z Burami w ciuciubabkę, potrafi trzymać nerwy na wodzy i szybko działać. Godfrey nie zdążył jeszcze zniknąć, a już byłem przy oknie. Zatrzask był nietypowy i straciłem trochę czasu, próbując go otworzyć. Gdy mi się to wreszcie udało, wyskoczyłem przez okno i pognałem ścieżką w głąb ogrodu, tam, gdzie jak się zdawało, pobiegł Godfrey.

Ścieżka była długa i słabo oświetlona, mimo to miałem wrażenie, że przede mną coś się rusza. Biegłem, wołając jego imię, ale na próżno. Dotarłem do rozwidlenia dróżek, prowadzących do różnych zabudowań. Nie mogłem się zdecydować, którą wybrać, i wtedy wyraźnie usłyszałem odgłos zamykanych drzwi. Nie dochodził z miejsca, z którego przyszedłem, tylko z przodu, z ciemności. Teraz, panie Holmes, byłem już pewien, że nie uległem przywidzeniu. To Godfrey, uciekając przede mną, zamknął za sobą drzwi. Byłem o tym przekonany.

Niczego więcej nie mogłem zrobić, spędziłem więc niespokojną noc, rozmyślając i próbując znaleźć uzasadnienie tej sytuacji. Następnego dnia pułkownik był w bardziej ugodowym nastroju, a jego żona wspomniała o atrakcjach w okolicy, co dało mi pretekst, by zapytać, czy nie będę zbyt uciążliwy, gdy przedłużę swój pobyt do jutra. Pan domu nieco niechętnie wyraził zgodę, a ja zyskałem cały dzień na obserwację. Wtedy byłem już przekonany, że Godfrey ukrywa się w pobliżu, pozostało dowiedzieć się, gdzie i dlaczego.

Dom był tak wielki i miał tyle zakamarków, że gdyby się schował w nim cały pułk, nikt by się nie zorientował. Jeżeli tajemnica kryła się w jego wnętrzu, miałem przed sobą trudne zadanie. Jednak odgłos zamykanych drzwi na pewno nie pochodził stąd. Musiałem przeszukać ogród. Nie było ku temu żadnych przeszkód: gospodarze, zajęci własnymi sprawami, pozostawili mnie sobie samemu. W ogrodzie znajdowało się kilka pawilonów, a na jego końcu natknąłem się na wolno stojącą oficynę pokaźnych rozmiarów, wystarczająco dużą, by mógł w nim mieszkać ogrodnik lub gajowy. Czy to stąd dobiegł mnie w nocy dźwięk zamykanych drzwi? Podszedłem bliżej jakby od niechcenia, przechadzając się bez celu po ogrodzie. W tej samej chwili drzwi się otworzyły, i z domu energicznie wyszedł niski brodaty mężczyzna. Odziany w czarne palto i w meloniku na głowie, nie wyglądał na ogrodnika. Ku mojemu zaskoczeniu zamknął drzwi na klucz i schował go kieszeni. Potem popatrzył na mnie ze zdziwieniem. „Czy jest pan tu gościem?” - zapytał. Odpowiedziałem, że tak, i napomknąłem, iż jestem przyjacielem Godfreya.

„Szkoda, że akurat jest w dalekiej podróży, bo na pewno ucieszyłaby go moja wizyta” -kontynuowałem. „Zapewne - powiedział z miną człowieka, który wie więcej, niż może powiedzieć. - Domyślam się, że przyjedzie pan ponownie w bardziej dogodnej chwili”. Poszedł dalej, ale gdy się odwróciłem, zauważyłem, że obserwuje mnie, schowany do połowy w krzakach wawrzynu, rosnącego na końcu ogrodu.

Gdy mijałem oficynę, uważnie się jej przyjrzałem, jednak okna były zasłonięte, i wyglądało na to, że nikogo w środku nie ma. Miałem świadomość, że ktoś mnie obserwuje. Gdybym był zbyt wścibski, popsułbym własny plan, a nawet mógłbym zostać poproszony o opuszczenie posiadłości, dlatego spokojnym krokiem udałem się do domu i poczekałem aż zapadnie noc, by kontynuować śledztwo. Gdy na dworze zrobiło się ciemno, wymknąłem się po cichu przez okno i najostrożniej, jak tylko potrafiłem, udałem sie w kierunku tajemniczego budynku.

Wspomniałem wcześniej, że okna były starannie zasłonięte, teraz zamknięto także okiennice. Zauważyłem jednak strumień światła, wydostający się przez szparę, więc podszedłem bliżej. Miałem szczęście, ponieważ zasłona nie była do końca zaciągnięta, a dzięki niedomkniętej okiennicy utworzyła się szczelina, przez którą mogłem zajrzeć do pokoju. Wnętrze było bardzo przytulne, lampa świeciła jasno, a w kominku palił się ogień. Przodem do okna siedział niski człowieczek, którego spotkałem rano. Palił fajkę i czytał gazetę.

- Jaką gazetę? - zainteresowałem się.

Najwyraźniej zirytowałem mojego klienta, przerywając mu opowieść.

- Czy to ma jakieś znaczenie? - zapytał.

- To bardzo istotny szczegół.

- Nie zwróciłem uwagi.

- Może pan zauważył, czy format gazety był duży, czy raczej mniejszy jak w przypadku tygodników?

- Teraz, gdy pan o tym mówi, wydaje mi się, że był niewielki. Być może był to tygodnik „Spector”. Nie zwracałem jednak uwagi na szczegóły, gdyż w pokoju znajdował się jeszcze jeden mężczyzna, który siedział zwrócony plecami do okna. Mógłbym przysiąc, że był to Godfrey. Nie widziałem jego twarzy, ale poznałem kształt ramion. Trwał w melancholijnej pozie, podpierając się na łokciu, twarz zwrócona była w stronę ognia. Zastanawiałem się, co powinienem w tym momencie zrobić, gdy nagle ktoś mocno szturchnął mnie w ramię, był to pułkownik Emsworth.

„Tędy proszę!” - powiedział niskim głosem. Bez słowa skierował się w stronę domu, a ja podążyłem za nim. Ze stołu w korytarzu wziął rozkład jazdy pociągów. „O ósmej trzydzieści odjeżdża pociąg do Londynu - zakomunikował. - Powóz będzie czekał przed domem o ósmej”. Był blady ze złości, a ja znalazłem się w tak trudnym położeniu, iż mogłem tylko wymamrotać chaotyczne przeprosiny, próbując usprawiedliwić się troską o przyjaciela. „Dyskusję na ten temat uważam za zakończoną - rzekł szorstko. - Pańska ingerencja w prywatne sprawy naszej rodziny zasługuje na potępienie. Będąc gościem, stał się pan szpiegiem. Nie mam panu nic więcej do powiedzenia oprócz tego, że nie chcę pana więcej widzieć”. Te słowa wytrąciły mnie z równowagi, i odpowiedziałem nieco wzburzony: „Widziałem pańskiego syna i jestem przekonany, że ma pan powody, by ukrywać go przed światem. Nie wiem, czym się pan kieruje, izolując go, ale jestem pewien, że jego wolność została ograniczona. Ostrzegam pana, pułkowniku Emsworth, że dopóki nie upewnię się, iż mój przyjaciel jest bezpieczny i ma się dobrze, nie zaprzestanę działać i odkryję tę tajemnicę, a pańskie słowa lub czyny nie będą dla mnie przeszkodą”. Starzec miał tak wściekły wyraz twarzy, że pomyślałem, iż gotów jest mnie zaatakować. Jak już mówiłem, był to ponury agresywny wielkolud, i choć ja sam do słabeuszy nie należę, tę potyczkę trudno byłoby mi wygrać. Pułkownik jednak tylko rzucił mi przeciągłe spojrzenie, odwrócił się na pięcie i wyszedł. Rano wsiadłem do pociągu i postanowiłem natychmiast złożyć panu wizytę, żeby poprosić o radę i pomoc.

Taką właśnie sytuację przedstawił mój gość. Na drodze do rozwiązania zagadki, co uważny czytelnik na pewno zdążył zauważyć, stały pewne przeszkody, gdyż możliwości dotarcia do źródła były ograniczone. Mimo tych podstawowych problemów istniały interesujące i niespotykane elementy, które usprawiedliwiają celowość zapisania tej historii. Przeszedłem zatem do znanej mi metody logicznej analizy, żeby zawęzić krąg możliwych rozwiązań.

- Ilu służących jest zatrudnionych w domu? - zapytałem.

- Z tego, co wiem, tylko stary kamerdyner i jego żona. Prowadzą skromne życie.

- A w oficynie nie ma służby?

- Nie, chyba że weźmiemy pod uwagę brodatego człowieczka. Jednak wygląda on na kogoś, kto piastuje wyższe stanowisko.

- Nasuwają mi się pewne myśli. Czy widział pan, żeby do oficyny nosili jedzenie?

- Teraz, gdy pan o to zapytał, przypominam sobie, jak stary Ralph niósł koszyk, idąc przez ogród w stronę domku. Nie myślałem wtedy o jedzeniu.

- Czy rozmawiał pan z okolicznymi mieszkańcami?

- Tak. Zamieniłem kilka słów z zawiadowcą stacji i właścicielem gospody we wsi. Pytałem tylko, czy nie słyszeli niczego o moim starym towarzyszu broni Godfreyu Emsworthie. Obaj zapewnili mnie, że wyruszył w podróż dookoła świata. Powiedzieli, że wyjechał prawie natychmiast po powrocie z wojny. Najwidoczniej wszyscy w to uwierzyli.

- Nie mówił im pan o swoich podejrzeniach?

- Nie.

- Mądrze pan postąpił. Należy zbadać tę sprawę. Pojadę z panem do Tuxbury Old Park.

- Dzisiaj?

Tak się złożyło, że w owym czasie rozwiązywałem wraz z moim przyjacielem Watsonem zagadkę Abbey School, sprawę, w którą był zamieszany książę Greyminster. Dostałem również zlecenie od tureckiego sułtana, który prosił o podjęcie natychmiastowych działań, gdyż zaniedbanie jego sprawy mogło grozić dramatycznymi skutkami politycznymi. Dlatego dopiero na początku następnego tygodnia, jak sprawdziłem u siebie w notatniku, mogłem wyruszyć z misją do hrabstwa Bedfordshire w towarzystwie pana Jamesa M. Dodda. Po drodze do Euston zabraliśmy pewnego posępnego tajemniczego dżentelmena o przenikliwym spojrzeniu, z którym dokonałem niezbędnych ustaleń. Przedstawiłem go panu Jamesowi jak mojego starego znajomego:

- Możliwe, że jego obecność będzie zupełnie niepotrzebna, ale może też okazać się konieczna. Za wcześnie jest o tym mówić.

Opowiadania Watsona przyzwyczaiły, bez wątpienia, czytelnika do tego, że gdy sprawa jest w toku, nie marnuję słów, by wyrazić swe myśli. Dodd wyglądał na zdziwionego, ale ja nie udzieliłem mu żadnych wyjaśnień, i dalszą podróż kontynuowaliśmy we trzech. W pociągu zadałem panu Jamesowi jeszcze kilka pytań, gdyż zależało mi, by nasz towarzysz usłyszał odpowiedzi.

- Twierdzi pan, że widział twarz swojego przyjaciela, gdy tamten stał za oknem, na tyle wyraźnie, iż jest pan pewien, kto to był?

- Nie mam żadnych wątpliwości. Stał, przyciskając się mocno do szyby, a światło lampy padało prosto na niego.

- Czy mógł być to ktoś podobny?

- Nie. To był Godfrey.

- Utrzymuje pan jednak, że był odmieniony.

- Chodziło mi o barwę skóry. Jego twarz, jakby to ująć, była tak biała jak brzuch ryby, jak gdyby ją ktoś wybielił.

- Cała twarz była taka?

- Chyba nie. Bardzo wyraźnie widziałem jego czoło, gdyż było przyciśnięte do szyby.

- Zawołał go pan?

- Byłem zbyt zaskoczony i przerażony. Potem jednak, jak już mówiłem, pobiegłem za nim, niestety, na próżno.

Miałem już wszystkie elementy układanki, musiałem tylko potwierdzić swoje przypuszczenia. Po długiej podróży dotarliśmy do dziwacznego starego domu, chaotycznie zaprojektowanego, który wcześniej opisał mój klient. Drzwi otworzył nam wiekowy kamerdyner Ralph. Powóz wynająłem na cały dzień. Poprosiłem mego starego druha, by w nim pozostał, dopóki nie go nie poproszę. Ralph, stary człowiek o pomarszczonej skórze, był odziany w typowy strój, na który składały się czarny surdut i popielate spodnie. Był jeden, jedyny wyjątek: brązowe skórzane rękawiczki, które Ralph pośpiesznie zdjął, gdy tylko nas zobaczył, i odłożył na stoliczek w korytarzu. Mój przyjaciel Watson może wspominał już, że mam niezwykle wyostrzone zmysły: wyczułem słaby, ale ostry zapach. Miałem wrażenie, że dochodzi on od strony stoliczka w korytarzu. Zawróciłem, położyłem na blacie kapelusz, natychmiast go strąciłem i, pochylając się, by podnieść go z podłogi, powąchałem rękawiczki. Tak, to one były przesiąknięte dziwną smolistą wonią. Udałem się do gabinetu. Wszystkie elementy układanki łączyły mi się w całość. Niestety, gdy sam opisuję własną historię, odsłaniam od razu karty. Watson natomiast konstruował efektowne puenty, pomijając pewne ogniwa w łańcuchu śledztwa.

Pułkownika Emswortha nie zastaliśmy w gabinecie, ale gdy Ralph poinformował go

0 przybyciu gości, zjawił się niezwłocznie. Przez otwarte drzwi gabinetu usłyszeliśmy, jak w korytarzu rozległy się szybkie ciężkie kroki. Pan domu wkroczył energicznie do pokoju. Ujrzałem najeżoną brodę i wykrzywione oblicze starca; widok był przerażający, nigdy wcześniej czegoś takiego nie widziałem. Mężczyzna trzymał w dłoni nasze wizytówki, które podarł

1 zdeptał, jak tylko nas zobaczył.

- Czyż nie mówiłem, przeklęty intrygancie, że zabraniam ci się tu pokazywać, że nigdy więcej nie chcę oglądać twojej obmierzłej twarzy i że jeśli jeszcze raz wejdziesz na teren posesji bez mojego pozwolenia, będę zmuszony, w świetle prawa, użyć przemocy? Zastrzelę cię! Klnę się na Boga, że to zrobię! To samo - rzekł, kierując te słowa w moją stronę - dotyczy pana. Wiem o jego niegodziwej profesji, proszę jednak okazać swoje osławione talenty gdzie indziej. Tu na nic się one zdadzą.

- Nie wyjdę - rzekł stanowczo mój klient - dopóki z ust samego Godfreya nie usłyszę, że nie jest przetrzymywany siłą.

Rozwścieczony naszą wizytą, gospodarz przywołał dzwonkiem kamerdynera.

- Ralphie - powiedział - zatelefonuj na komisariat i poproś inspektora, by przysłał dwóch posterunkowych. Powiedz mu, że w domu są włamywacze.

- Chwileczkę - powiedziałem. - Panie Dodd, zdaje pan sobie sprawę, że prawo stoi po stronie pułkownika Emswortha i nas pod tym dachem nie chroni. Z drugiej strony, gospodarz domu powinien wiedzieć, że pańskie działania są powodowane jedynie troską o jego syna. Pozwolę sobie wyrazić nadzieję, że gdyby tylko pan, pułkowniku, zgodził się na pięciominutową rozmowę, mógłbym zmienić jego zdanie w tej kwestii.

- Nie tak łatwo mnie przekonać - odpowiedział stary żołnierz. - Ralphie, rób, co ci kazałem. Do diabła, na co czekasz? Dzwoń po policję!

- Nic z tych rzeczy - powiedziałem, opierając się plecami o drzwi. - Ingerencja policji doprowadzi do skandalu, którego pan się tak obawia. - Wyjąłem notatnik, wyrwałem z niego kartkę i napisałem jedno słowo. - To - powiedziałem, podając papier pułkownikowi Emsworthowi - jest przyczyna naszej wizyty.

Wpatrywał się w napis z takim wyrazem twarzy, który poza zdumieniem nie wyrażał żadnych innych emocji.

- Skąd pan wie? - westchnął, ciężko opadając na krzesło.

- Zdobywanie wiedzy na różne tematy leży w profilu moich zainteresowań. Taką mam

pracę.

Siedział, zamyślony, skubiąc posępnie zmierzwioną brodę. W końcu wzruszył ramionami w geście rezygnacji.

- Jeśli chcą się panowie zobaczyć z Godfreyem, to proszę bardzo. Nie chciałem tego, lecz zostałem zmuszony. Ralphie, powiadom panów Godfreya i Kenta, że przyjdziemy do nich za pięć minut.

Po chwili, idąc ścieżką, dotarliśmy do tajemniczej oficyny, ukrytej na końcu ogrodu. Brodaty człowieczek stał w drzwiach, a na jego twarzy malowało się zdumienie.

- Co to za niespodziewana wizyta, pułkowniku Emsworth? - zapytał, po czym stwierdził: - Będziemy musieli całkowicie zmienić nasze plany.

- Nic na to nie poradzę, panie Kent. Mamy związane ręce. Czy Godfrey nas przyjmie?

- Owszem, czeka w środku.

Kent poprowadził nas do sporego, skromnie urządzonego salonu. Stał tam mężczyzna, odwrócony plecami do kominka. Mój klient pobiegł do niego z rozpostartymi ramionami.

- Drogi przyjacielu, już dobrze!

Mężczyzna przy kominku zatrzymał go jednak, podnosząc rękę.

- Nie dotykaj mnie, Jimmy. Zachowaj dystans. Możesz tylko patrzeć. Nie jestem już bystry starszy szeregowy Emswortha ze szwadronu B, prawda?

W rzeczy samej, wyglądał dziwnie. Twarz tego niegdyś przystojnego mężczyzny, ogorzała od afrykańskiego słońca, którą cechowały wyraźne rysy, upstrzoną była dziwnymi białymi cętkami odbarwionej skóry.

- Dlatego nie przyjmuję gości - powiedział. - Nie mam nic przeciwko tobie, Jimmy, ale myślę, że mogliśmy się obejść bez twojego towarzysza. Domyślam się, że jest tu nie bez powodu, jednak stawia mnie w kłopotliwej sytuacji.

- Chciałem się upewnić, że masz się dobrze, Godfreyu. Widziałem cię tamtej nocy, gdy zaglądałeś do mnie przez okno; musiałem zrobić wszystko, żeby się dowiedzieć, o co chodzi.

- Stary Ralph powiedział mi o twoich odwiedzinach, nie mogłem sie powstrzymać, by nie zajrzeć przez szybę. Miałem nadzieję, że mnie nie zauważysz. Gdy usłyszałem, że otwierasz okno, uciekłem do swojej kryjówki.

- Na Boga, przyjacielu, co się dzieje?

- Nie będzie to długa opowieść - powiedział, zapalając papierosa. - Pamiętasz tę walkę o poranku w Bronkhorstspruit, niedaleko Pretorii, przy wschodniej linii kolejowej? Wiesz, że zostałem postrzelony?

- Tak, słyszałem o tym, ale nie znam szczegółów.

- Byłem z dwoma żołnierzami. Zgubiliśmy się, o co nie było trudno w tak zniszczonym kraju. Towarzyszył mi Simpson, ten, którego nazywaliśmy łysym Simpsonem, i Anderson. Tropiliśmy Burów, ale oni dobrze się schowali i trafili nas wszystkich. Simpson i Anderson zginęli na miejscu. Pocisk trafił mnie w ramię. Mimo to nie spadłem z konia, który przegalopował kilka mil, zanim zemdlałem i spadłem z siodła.

Gdy doszedłem do siebie, zapadła noc. Byłem słaby i czułem się bardzo źle, ale stanąłem na nogi. Ze zdziwieniem spostrzegłem, że znajduję się obok dużego domu z szeroką werandą, który miał bardzo dużo okien. Było okropnie zimno. Pamiętasz ten przeszywający wieczorny ziąb, jakby niosący śmierć czy chorobę, nie podobny zupełnie do zdrowego orzeźwiającego mrozu? Przemarzłem do szpiku kości. Ten dom był moją jedyną nadzieją. Chwiałem się, idąc w jego kierunku, nie do końca zdając sobie sprawę z tego, co robię. Ledwie pamiętam, jak wszedłem powoli na schody. Drzwi były otwarte. Przekroczyłem próg i znalazłem się w przestronnym pokoju, w którym stało kilka łóżek. Z ulgą rzuciłem się na jedno z nich. Nie było posłane, ale to mi nie przeszkodziło. Opatuliłem ubraniem dygoczące ciało i po chwili zapadłem w głęboki sen.

- Obudziłem się rano i odniosłem wrażenie, że zamiast odzyskiwać przytomność umysłu, popadłem w jakiś niewyobrażalny koszmar. Blask afrykańskiego słońca wdarł sie do pokoju przez ogromne, pozbawione zasłon okna, i moim oczom ukazało się obszerne pomieszczenie, obsypane wapnem. Zobaczyłem każdy jego szczegół. Przede mną stał niski człowiek, przypominający skrzata, z dużą głową w kształcie cebuli, który z przejęciem trajkotał po niderlandzku i machał zniekształconymi dłońmi, przypominającymi dwie brązowe gąbki. Grupka osób za jego plecami była wyraźnie rozbawiona sytuacją. Gdy się przyjrzałem tym ludziom, przeszedł mnie dreszcz. Nie wyglądali normalnie. Byli powykręcani, opuchnięci lub dziwnie zdeformowani. Śmiech tych ludzkich dziwolągów brzmiał przerażająco.

Żaden z nich nie mówił chyba po angielsku, jednak sytuacja wymagała wyjaśnień, bo osobnik z wielką głową był coraz bardziej rozgniewany. Wydając okrzyki niczym dzika bestia, chwycił mnie swymi zniekształconymi rękami i próbował ściągnąć z łóżka, ignorując strużkę świeżej krwi sączącą się z mojej rany. Ten mały potwór był silny niczym byk, i nie wiem, jak by się to skończyło, gdyby nie starszy mężczyzna, najwyraźniej lider ich grupy, którego zwabiło nagłe poruszenie; powiedział kilka słów po niderlandzku, i mój prześladowca się wycofał. Mężczyzna, oszołomiony, zwrócił się do mnie po angielsku: „Na litość boską, jak pan tu trafił? Zaraz! Widzę, że jest pan zmęczony i ma zranione ramię. Jestem lekarzem, zaraz opatrzę ranę. Na Boga! Tutaj grozi panu niebezpieczeństwo o wiele większe niż na polu bitwy. Jest pan w leprozorium4. Spał pan w łóżku trędowatego”. Chyba nie muszę mówić nic więcej, Jimmie? Okazało się, że dzień wcześniej ewakuowano te biedne istoty w obawie przed zbliżającym się frontem. Jednak gdy Brytyjczycy przeszli dalej, chorzy wrócili tu ze swoim opiekunem lekarzem. On powiedział, że choć sam jest odporny na tę straszną chorobę, nigdy nie odważyłby się postąpić tak jak ja. Odseparował mnie od innych i opiekował się mną. Po tygodniu przeniesiono mnie do szpitala w Pretorii. Wiesz już wszystko o mojej tragedii. Miałem płonne nadzieje, że wszystko będzie dobrze, do momentu, gdy wróciłem do domu, a znamiona na mojej twarzy stały się dowodem tego, że nie zdołałem uniknąć choroby. Co miałem począć? Musiałem pozostać sam w domu. Mogliśmy zaufać jedynie dwojgu naszym służącym. Zamieszkałem w oficynie w ogrodzie. Pan Kent, chirurg, zgodził się mną zaopiekować, zobligowany przysięgą do zachowania tajemnicy. Plan wydawał się prosty. Alternatywa była przerażająca: życie banity pośród obcych ludzi bez nadziei na powrót do normalnego życia. Niezbędna była całkowita dyskrecja, gdyż nawet tu, na spokojnej wsi mogła wybuchnąć panika, a mnie spotkałby straszny los. Nawet ty, Jimmie, nawet ty nie powinieneś poznać tej tajemnicy. Nie wyobrażam sobie, co spowodowało, że mój ojciec się ugiął.

Pułkownik Emsworth wskazał ręką na mnie:

- Zmusił mnie ten dżentelmen.

Rozwinął skrawek papieru na którym napisałem słowo „trąd”.

- Wydawało mi się, że skoro wie tak wiele, bezpieczniej będzie, jeśli pozna całą historię.

- Miał pan rację - powiedziałem. - Kto wie, może zaowocuje to czymś pozytywnym? Rozumiem, że pacjenta widział jedynie pan Kent. Proszę powiedzieć, czy jest pan specjalistą od chorób tropikalnych lub subtropikalnych?

- Posiadam na ich temat ogólną wiedzę medyczną - zabrzmiała obojętna odpowiedź.

- Nie wątpię, że jest pan niezwykle kompetentny, ale jestem pewien, że zgodzi się ze mną, iż w takich przypadkach niezbędna jest opinia drugiego lekarza. Rozumiem, unikaliście tego z obawy, że zostaniecie zmuszeni do odizolowania pacjenta.

- Zgadza się - powiedział pułkownik Emsworth.

- Domyśliłem się tego - rzekłem - i przywiozłem ze sobą przyjaciela, który cieszy się moim bezgranicznym zaufaniem. Kiedyś wyświadczyłem mu pewną zawodową przysługę. Jest gotów zająć się tą sprawą bardziej jako przyjaciel niż specjalista. Mówię o sir Jamesie Saundersie, znakomitym dermatologu z Londynu.

Mam wrażenie, ze nawet spotkanie z lordem Robertsem5 nie wywołałoby na twarzy niedoświadczonego medyka, jakim był pan Kent, takiego wyrazu zachwytu i radości.

- Będę zaszczycony - wymamrotał.

- Sir James czeka w powozie przed domem. Poproszę go, by tu przyszedł. Pułkowniku Emsworth, przejdźmy do pańskiego gabinetu, chcę udzielić panu niezbędnych wyjaśnień.

To jest chwila, w której brakuje mi Watsona. Zadając przebiegłe pytania i wyrażając swój podziw okrzykami pełnymi zachwytu, podnosił do rangi niezwykłego talentu moje skromne umiejętności, które są niczym więcej jak tylko rzeczowym usystematyzowaniem faktów. Opisując historię własnoręcznie, nie mogę liczyć na takie wsparcie. Mimo to postanowiłem zaprezentować swój tok myślenia nawet niewielkiej publiczności, zgromadzonej w gabinecie pułkownika Emswortha, do której dołączyła również matka Godfreya.

- Wyszedłem z założenia - rzekłem - że prawdą, jakkolwiek niewiarygodną, jest to, co pozostanie po wyeliminowaniu wszystkich niemożliwych rozwiązań. Zdarza się, że to, co pozostaje, wymaga dodatkowych wyjaśnień, a wtedy należy zbadać je wszystkie, aż któreś z nich stanie się najbardziej przekonujące. Niniejsza sprawa jest świetnym przykładem zastosowania tej zasady. Na początek przedstawiono mi trzy możliwe wyjaśnienia, dotyczące izolacji bądź uwięzienia dżentelmena w domu na terenie posiadłości jego ojca. Istniało prawdopodobieństwo, że ukrywa się przed prawem lub postradał zmysły; chroniono go przed zamknięciem w szpitalu psychiatrycznym lub odseparowano od z powodu choroby. Inne wytłumaczenie nie przychodziło mi do głowy. Kolejnym krokiem było wszystkie je porównać i zweryfikować.

Kryminalny występek nie wchodził w rachubę. W tym okręgu nie zgłoszono żadnej zagadkowej zbrodni. Tego byłem pewien. A jeśli Godfrey Emsworth popełnił przestępstwo, którego jeszcze nie odkryto, to z całą pewnością w interesie rodziny leżałoby wysłanie delikwenta za granicę, a nie ukrywanie go w domu. Nie miałoby to sensu. Utrata zmysłów wydawała się bardziej prawdopodobna. Obecność osoby towarzyszącej sugerowała, że nad młodzieńcem czuwa stróż. Fakt, że stróż ten, wychodząc, zamknął drzwi na klucz, wzmocniło moje podejrzenie, że mamy do czynienia ze zniewoleniem. Z drugiej jednak strony pan Godfrey nie był przetrzymywany siłą, ponieważ chodził swobodnie po ogrodzie i nawet podszedł pod okna swego przyjaciela. Panie Dodd, pamięta pan zapewne, że drążyłem temat, wypytując na przykład o gazetę, którą czytał pan Kent. Utwierdziłbym się w swym przekonaniu, gdyby to było pismo dla lekarzy „Lancet” lub „Brytyjski Dziennik Medyczny”. Przetrzymywanie chorego psychicznie na terenie prywatnej posiadłości nie jest zabronione pod warunkiem, że jest on pod opieką wykwalifikowanego sanitariusza oraz że o tym fakcie zostały powiadomione odpowiednie władze. Skąd zatem desperackie pragnienie zatajenia całej sytuacji? Po raz kolejny nie mogłem znaleźć usprawiedliwienia dla takich działań.

Pozostała trzecia możliwość, do której, choć wydawało się to mało prawdopodobne, pasowały wszystkie elementy. W Afryce trąd spotyka się bardzo często, więc istniało ryzyko, że mógł się nią zarazić. Jego rodzice znaleźli się w trudnej sytuacji, gdyż chcieli uchronić swego syna przez odizolowaniem. Dyskrecja była konieczna, nie wolno było dopuścić do tego, by rozeszły się plotki, które zwróciłyby uwagę władz. Przy odpowiednio wysokim honorarium nietrudno znaleźć zaufanego lekarza, który może opiekować się chorym. Nie było powodów, by ten ostatni nie mógł opuszczać kryjówki po zmroku. Białe plamy na skórze to częsty objaw choroby. Przesłanki były na tyle przekonujące, że postanowiłem działać, nie mając jeszcze dowodów. Gdy po przyjeździe zauważyłem, że Ralph, który wynosił jedzenie, ma na dłoniach rękawiczki nasiąknięte środkiem odkażającym, pozbyłem się wątpliwości. Jedno słowo wystarczyło, by zrozumiał pan, że odkryłem pańską tajemnicę, a fakt, że napisałem je, a nie wypowiedziałem, miał dowieść, że jestem godzien zaufania.

Właśnie kończyłem przemowę, gdy drzwi się otworzyły, i ukazało się w nich surowe oblicze znakomitego dermatologa. Po raz pierwszy zobaczyłem, jak jego kamien na twarz złagodniała, a oczy stały się pogodne. Podszedł do pułkownika Emswortha i uścisnął mu dłoń.

- Zwykle przynoszę złe wieści, rzadko kiedy dobre - powiedział. - Tym razem mam pomyślną wiadomość. To nie jest trąd.

- Jak to?

- Jest to przypadłość podobna do trądu, zwana ichthyosis, „rybia łuska”, odrażająca i trudna do wyleczenia choroba skóry, która z całą pewnością nie jest zakaźna.

Zgadza się, panie Holmes, to niesamowity zbieg okoliczności. Ale czy na pewno? Czyż światem nie rządzą siły, o których wiemy tak niewiele? Czy możemy przypuszczać, że pod wpływem okropnego strachu, który nie opuszczał młodzieńca od chwili zetknięcia się z zakaźną chorobą, wystąpiły fizyczne objawy, które były urzeczywistnieniem jego najgorszych obaw? W każdym razie za tę diagnozę ręczę swoją zawodową reputacją. Ale cóż to? Dama zemdlała! Myślę, że pan Kent powinien zostać przy niej, dopóki pani Emsworth nie dojdzie do siebie po szoku. To z radości.

3 brytyjskie oddziały kawalerii złożone z ochotników (przyp. tłum.)

4 szpital dla pacjentów dotkniętych trądem (przyp. tłum.)

5 Frederick Sleigh Roberts (1832-1914) - jeden z najbardziej zasłużonych brytyjskich dowódców. Oznaczony wieloma orderami, w tym Krzyżem Wiktorii.

Rozdział trzeci

Doktora Watsona ogarnęła nostalgia, gdy znowu znalazł się w zaniedbanym pokoju na pierwszym piętrze domu przy Baker Street, gdzie miało swój początek wiele wspaniałych przygód. Popatrzył na tablice i schematy wiszące na ścianach, na wypaloną kwasem półkę zastawioną chemikaliami, futerał na skrzypce stojący w kącie i wiaderko na węgiel wypełnione starymi fajkami i tytoniem. W końcu jego spojrzenie zatrzymało się na zdrowej uśmiechniętej twarzy Billy’ego, młodego, ale rozgarniętego i taktownego chłopca na posyłki, dzięki któremu samotność cechująca życie wyobcowanej indywidualności, jaką był wielki detektyw, stawała się mniej dotkliwa.

- Odnoszę wrażenie, że nic się tu nie zmieniło, Billy. Ty się także nie zmieniłeś. Mam nadzieję, że o Holmesie będę mógł powiedzieć to samo.

Billy z pewnym niepokojem zerknął w stronę zamkniętych drzwi sypialni.

- Myślę, że jeszcze śpi - powiedział.

Piękny letni dzień chylił się ku końcowi, dochodziła siódma, mimo to doktor Watson wcale się nie zdziwił, gdyż bardzo dobrze znał zwyczaje swojego przyjaciela, który chadzał spać o najróżniejszych porach.

- Pracuje nad jakąś sprawą?

- Owszem, nie oszczędza się. Boję się o jego zdrowie. Blednie i chudnie, w dodatku nie chce jeść. Gdy pani Hudson zapytała: „Kiedy życzy pan sobie kolację, panie Holmes?”, odpowiedział: „Pojutrze o siódmej trzydzieści”. Wie pan przecież, jak on się zachowuje w trakcie dochodzenia.

- Tak, Billy, wiem.

- Śledzi kogoś. Wczoraj jako robotnik szukał pracy. Dziś przebrał się za staruszkę. Dałem się nabrać, choć powinienem już znać jego zagrania. - Billy z szerokim uśmiechem na ustach wskazał na spory parasol oparty o kanapę. - To część kostiumu starszej pani - powiedział.

- Co to za sprawa?

Chłopak ściszył głos, jakby rozprawiał o największych tajemnicach państwowych.

- Panu powiem, ale nikt inny nie może się o tym dowiedzieć. Dotyczy klejnotu koronnego.

- Co? Chodzi o tę kradzież brylantu wartego sto tysięcy funtów?

- Owszem. Muszą go odzyskać, proszę pana. Na tej kanapie siedzieli już premier i minister spraw wewnętrznych. Pan Holmes był dla nich bardzo uprzejmy. Szybko ich uspokoił i obiecał, że zrobi wszystko, co jest w jego mocy. No i jeszcze był tu lord Cantlemere...

- Och!

- Pan wie, co to oznacza. Jest sztywny, że się tak wyrażę. Premier zrobił na mnie dobre wrażenie i nie mam nic przeciwko ministrowi spraw wewnętrznych, który wygląda na dobrze wychowanego sympatycznego człowieka, ale tej jego lordowskiej mości nie mogę znieść. Pan Holmes ma podobne odczucia. Widzi pan, lord nie wierzy w umiejętności pana Holmesa i nie chciał go zatrudnić. Liczy pewnie, że poniesie fiasko.

- A Holmes o tym wie?

- On wie wszystko.

- Miejmy nadzieję, że mu się powiedzie, a lord Cantlemere będzie wielce rozczarowany. Co to za zasłona wisi w poprzek okna?

- Pan Holmes kazał ją powiesić trzy dni temu. Za nią ukryliśmy coś zabawnego.

Billy podszedł i odsłonił kotarę, która skrywała wnękę okna wykuszowego. Doktor Watson nie mógł powstrzymać okrzyku zdziwienia. Ujrzał bowiem kopię postaci swego dobrego przyjaciela, ubraną w szlafrok. Głowa była skierowana w stronę okna i pochylona tak, jakby mężczyzna czytał niewidzialną książkę, podczas gdy korpus wygodnie spoczywał w fotelu. Billy odłączył głowę od tułowia i uniósł do góry.

- Ustawiamy ją pod różnymi kątami, żeby wyglądała wiarygodniej. Nie odważyłbym się jej dotknąć, gdyby zasłona nie była opuszczona. Kiedy jest podniesiona, kukłę widać z naprzeciwka.

- Już raz wykorzystaliśmy coś podobnego.

- To było jeszcze, zanim ja się tutaj pojawiłem - powiedział Billy. Rozsunął zasłony i wyjrzał przez szybę. - Obserwują nas z różnych punktów. Widzę, jak ktoś stoi przy oknie. Niech pan sam zobaczy.

Watson ruszył do przodu, gdy nagle otworzyły się drzwi sypialni, i pojawił się w nich wysoki chudy gospodarz. Jego pociągła twarz była blada, ale szedł bardzo energicznym krokiem. Jednym susem znalazł się przy oknie i opuścił kotarę.

- Wystarczy, Billy - powiedział. - Twoje życie było w niebezpieczeństwie, mój chłopcze, a na razie jesteś mi potrzebny. Watsonie, miło cię widzieć w twoim starym mieszkaniu.

Przychodzisz w krytycznym momencie.

- Już się zorientowałem.

- Możesz już iść, Billy. Nie wiem, co począć z tym chłopakiem, Watsonie. Gdzie jest granica, której nie powinienem przekraczać, by nie narazić jego życia na niebezpieczeństwo?

- O jakim niebezpieczeństwie mówisz?

- O ewentualności nagłej śmierci. Dziś wieczorem spodziewam się czegoś.

- Czego?

- Tego, że zostanę zamordowany, Watsonie.

- Zapewne żartujesz, Holmesie.

- Nawet przy moim ograniczonym poczuciu humoru potrafię wymyślić lepszy dowcip. Do tego czasu możemy czuć się swobodnie. Nie pogardzisz kapką alkoholu? Syfon z wodą sodową i papierosy są tam, gdzie zawsze. Chciałbym jeszcze raz zobaczyć cię siedzącego w fotelu. Mam nadzieję, że moja fajka i marny tytoń nadal ci nie przeszkadzają? Obecnie zastępują mi jedzenie.

- Dlaczego nie jesz?

- Z pustym brzuchem moje umiejętności się doskonalą. Cóż, drogi Watsonie, jako lekarz na pewno przyznasz mi rację, że krew, wykorzystywana przez organizm w procesie trawienia, nie dociera już do mózgu. A przecież ja jestem mózgiem, Watsonie. Reszta mnie jest tylko dodatkiem. Muszę skoncentrować się na myśleniu.

- Ale jakie niebezpieczeństwo ci grozi?

- Posłuchaj, jeśli faktycznie potwierdzą się moje przypuszczenia, dobrze by było, żebyś obciążył swą pamięć nazwiskiem i adresem mordercy. Możesz je przekazać inspektorom ze Scotland Yardu z pozdrowieniami i pożegnalnym błogosławieństwem. Jego godność hrabia Negretto Sylvius. Lepiej je zapisz! Moorside Gardens, 136, N. W.6 Masz?

Na szczerej twarzy Watsona odmalował się niepokój. Bardzo dobrze znał Holmesa, wiedział też, że zwykle podejmuje ogromne ryzyko, i zdawał sobie sprawę z tego, że ujawnił mu raczej łagodny opis sytuacji, a nie jej wyolbrzymioną wersję. Watson był jak zawsze realistą.

- Możesz na mnie liczyć. W najbliższym czasie nie mam żadnych zajęć.

- Nie pracowałeś ostatnio nad moralnością, Watsonie. Widzę, że na liście twych wad pojawiło się także kłamstwo. Odnoszę wrażenie, że jesteś niezwykle zapracowanym lekarzem, osaczonym przez pacjentów.

- To nie są poważne wezwania. Czy nie można tego człowieka oddać w ręce policji?

- Owszem, Watsonie, mógłbym. Właśnie to go tak martwi.

- Dlaczego tego nie zrobisz?

- Ponieważ nie wiem, gdzie jest brylant.

- Ach tak! Billy wspominał o zaginionym klejnocie koronnym!

- Wspaniały klejnot Mazariniego. Zarzuciłem sieć i złapałem w nią ryby. Tyle że bez kamienia. Po co więc je wyciągać z wody? Pewnie świat byłby lepszy, gdyby je wyłapać. Ale to nie jest mój cel. Zależy mi na klejnocie.

- Czy ten hrabia Sylvius jest jedną z twoich ryb?

- Tak, w dodatku to rekin. Robi użytek ze swych szczęk. Jest jeszcze drugi, bokser, który nazywa się Sam Merton. Nawet nie jest złym człowiekiem, tylko hrabia go wykorzystuje. Sam nie jest rekinem. Jest dużą głupawą płotką, która nie ma własnego zdania. Ale tak samo trzepocze się już w mojej sieci.

- Gdzie jest teraz hrabia Sylvius?

- Przez cały dzień deptałem mu po piętach. Widziałeś mnie kiedyś w przebraniu starej kobiety, Watsonie? Nigdy nie byłem bardziej wiarygodny niż dzisiaj. Do tego stopnia, że nawet podniósł mój parasol. „Pani pozwoli, madame” - powiedział z włoskim akcentem. To typ człowieka, który będąc w dobrym nastroju, jest przepełniony południową uprzejmością, lecz gdy humor ma trochę gorszy, staje się diabłem wcielonym. Życie to splot zabawnych wydarzeń, Watsonie.

- To się mogło skończyć tragicznie.

- Być może masz rację. Poszedłem za nim do zakładu starego Straubenzee, mieszczącego się w centrum Londynu, w okolicy zwanej Minories. Straubenzee wykonał na zamówienie wiatrówkę - piękna robota! - która w tej chwili znajduje się z pewnością w oknie naprzeciwko. Widziałeś kukłę? No tak, Billy ci ją pokazał. W każdej chwili jej głowę może przeszyć kula. O co chodzi, Billy?

Chłopak ponownie pojawił się w pokoju, niosąc na tacy wizytówkę. Mój przyjaciel, wyraźnie rozbawiony, zerknął na nią, unosząc brwi.

- O wilku mowa. Tego się nie spodziewałem. Uporajmy się zatem z problemem, Watsonie! Musi chyba mieć nerwy ze stali. Być może słyszałeś o sukcesach hrabiego w dziedzinie polowania na dziką zwierzynę? Triumfalnym ukoronowaniem jego znakomitych sportowych osiągnięć byłoby, gdybym się stał jedną ze zdobyczy. To dowód na to, że czuje mój oddech na swojej szyi.

- Zawiadom policję.

- Chyba powinienem. Ale jeszcze nie teraz. Watsonie, wyjrzyj, proszę, ostrożnie przez okno i sprawdź, czy ktoś się nie kręci po ulicy.

Watson spojrzał ukradkiem, delikatnie odchylając kotarę:

- Obok drzwi stoi jakiś nieprzyjemny typ.

- To zapewne Sam Merton, lojalny, aczkolwiek nieco głupawy. Gdzie jest ten dżentelmen, Billy?

- W poczekalni, proszę pana.

- Poproś go, gdy zadzwonię.

- Oczywiście.

- Wprowadź do pokoju, nawet gdyby mnie tu nie było.

- Rozumiem.

Watson poczekał, aż drzwi się zamknęły, i zdenerwowany, zwrócił się do swego towarzysza.

- Posłuchaj, Holmesie, tak być nie może. Ten człowiek jest zdesperowany i nie cofnie się przed niczym. Być może przyszedł tu, by cię zabić.

- Nie jestem zaskoczony.

- Chcę z tobą zostać, nalegam!

- Tylko byś przeszkadzał.

- Jemu?

- Nie, mój drogi, mnie.

- Cóż, nawet jeżeli tak jest, nie opuszczę cię.

- Przeciwnie. Zrobisz to, bo doskonale umiesz grać w tę grę. I dzisiejszą partię rozegrasz do końca. Choć człowiek ten przyszedł, by załatwić swoje sprawy, przy okazji i ja się z nim policzę.

Holmes wyjął notatnik i nabazgrał w nim kilka linijek.

- Pojedź do Scotland Yardu i przekaż to Youghalowi z wydziału kryminalnego. Wróć tu z policją. Wtedy go aresztują.

- Zrobię to z radością.

- Może dowiem się jeszcze przed twoim powrotem, gdzie jest klejnot.

Nacisnął dzwonek.

- Wyjdźmy przez sypialnię. Te drugie drzwi są bardzo przydatne. Wolę popatrzeć na polującego na mnie rekina, pozostając przez niego nie zauważonym; o ile pamiętasz, mam na to swoje sposoby.

Po minucie Billy wprowadził hrabiego Sylviusa do pustego pokoju. Ten sławny myśliwy, sportowiec i bywalec salonów był potężnym człowiekiem o śniadej twarzy, ozdobionej groźnymi wąsami, których cień padał na przerażające wąskie usta pod długim nosem, zagiętym niczym dziób orła. Był dobrze ubrany, choć jego kosztowny krawat, błyszcząca szpilka i migoczące sygnety były dość krzykliwe. Gdy drzwi się za nim zamknęły, rozejrzał się, a w jego dzikim spojrzeniu krył się niepokój człowieka podejrzewającego pułapkę. Ujrzawszy głowę wystającą ponad kołnierzem szlafroka, wystającą zza oparcia fotela przy oknie, wykonał gwałtowny ruch. Najpierw na jego twarzy wymalowało się zdziwienie. Potem w ciemnych przerażających oczach pojawiła się iskra nadziei. Rozejrzał się ponownie, by się upewnić, że nie ma świadków, a następnie zbliżył się na palcach do milczącej postaci, lekko unosząc cienką laskę. Gdy gotował się do ataku, od strony sypialni usłyszał opanowany sardoniczny głos.

- Nie niszcz jej, hrabio! Zostaw!

Zamachowiec zachwiał się, a jego twarz wykrzywiła się z zaskoczenia. Na chwilę podniósł laskę jeszcze raz, jakby chciał przenieść gniew z kukły na oryginał, jednak ujrzawszy błysk w spokojnych szarych oczach i drwiący uśmiech na ustach Sherlocka Holmesa, opuścił rękę.

- To całkiem ładna rzecz - powiedział mój przyjaciel, podchodząc do kukły. - Wykonał ją francuski artysta Tavernier. Jest specjalistą w dziedzinie wytwarzania woskowych odlewów, tak jak pański przyjaciel Straubenzee w dziedzinie produkcji wiatrówek.

- Wiatrówek? Co pan ma na myśli?

- Proszę położyć kapelusz i laskę na stoliku. Dziękuję! Proszę usiąść. Czy mógłby pan również odłożyć rewolwer? No dobrze, skoro woli pan na nim siedzieć. Przychodzi pan w samą porę, gdyż właśnie pragnąłem uciąć sobie z nim krótką pogawędkę.

Hrabia zerknął gniewnie spod krzaczastych brwi.

- Ja również chciałem zamienić z panem kilka słów, Holmesie. Dlatego przyszedłem. Nie będę zaprzeczał, że przed chwilą zamierzałem pana zaatakować.

Holmes przysiadł na brzegu stolika, machając nogą.

- Zauważyłem, że taka myśl przemknęła panu przez głowę - odparł. - Czemu zawdzięczam te uprzejmości?

- Zrobił pan wszystko, co w pana mocy, by mnie rozgniewać. Nasłane przez pana kreatury deptały mi po piętach.

- Kreatury! Zapewniam pana, że to nieprawda!

- Nonsens! Kazałem je śledzić. W tej grze udział może brać tylko dwóch uczestników,

Holmesie.

- To drobnostka, hrabio Sylviusie, ale czy nie zechciałby pan jednak zwracać się do mnie z należytym szacunkiem. Rozumie pan z pewnością, że w mojej profesji trzeba być w dobrych stosunkach z całą galerią różnych szumowin, zgodzi się zatem, że pański sprzeciw mógłby być nieco kłopotliwy.

- Dobrze, zatem panie Holmes.

- Doskonale! Zapewniam pana jednak, że myli się pan co do moich rzekomych agentów.

Hrabia Sylvius uśmiechnął się pogardliwie.

- Nie tylko pan mnie obserwował. Wczoraj szedł za mną starszy wysportowany

mężczyzna. Dzisiaj stara kobieta. Cały dzień mieli mnie na oku.

- Ależ doprawdy, to wspaniały komplement, sir. Stary baron Dowson stwierdził, zanim zawisnął na sznurze, że na moim wyborze profesji zyskał wymiar sprawiedliwości, stracił jednak teatr. A teraz także i pan zachwala moje małe rólki.

- To był pan? We własnej osobie?

Holmes wzruszył ramionami:

- W kącie stoi parasol, który tak uprzejmie podał mi pan w okolicy Minories, zanim jeszcze pojawiły się pańskie podejrzenia.

- Gdybym wiedział, nigdy więcej.

- Nie ujrzałbym mego skromnego domostwa. Byłem tego świadom. Nie ma osoby, która nie żałowałaby niewykorzystanych okazji. Wtedy jednak nie wiedział pan o niczym.

Krzaczaste brwi hrabiego opadły niżej, przysłaniając częściowo jego groźne oczy.

- Pańskie słowa tylko pogarszają sytuację. Okazuje się bowiem, że to nie byli nasłani przez pana ludzie, tylko to był pan jako intrygant odgrywający przedstawienie. Przyzna pan, że mnie oszukał. Dlaczego?

- Panie hrabio, polował pan na lwy w Algierii.

- I cóż z tego?

- Dlaczego?

- Jak to dlaczego? Dla sportu, podniecenia, niebezpieczeństwa!

- Zapewne też po to, by wyeliminować drapieżne szkodniki?

- Nie inaczej!

- Mówiąc ogólnie, to także moje powody!

Hrabia poderwał się na równe nogi i odruchowo sięgnął ręką do kieszeni.

- Proszę usiąść, sir! Jest jeszcze jeden konkretny powód. Zależy mi na tym żółtym brylancie.

Sylvius rozsiadł się na krześle, uśmiechając się złowieszczo.

- Doprawdy, ma pan tupet! - rzekł.

- Wiedział pan, że właśnie to mnie interesuje. Tak naprawdę złożył mi pan wizytę, by sprawdzić, jak wiele wiem o tej sprawie i czy usunięcie mnie jest niezbędne. Cóż, wiem na ten temat wszystko, oprócz jednej rzeczy, którą pan zaraz mi wyjawi.

- Doprawdy! A cóż to za brakujące ogniwo?

- Gdzie znajduje się klejnot koronny?

Hrabia popatrzył na pana domu przenikliwym wzrokiem.

- O to panu chodzi? Skąd do diabła mam wiedzieć, gdzie on jest?

- Pan wie i powie mi to.

- Tak pan sądzi?

- Pański blef na mnie nie działa, hrabio. - Oczy Holmesa wpatrzone w gościa zmieniały swój kolor, aż w końcu przyjęły barwę rozgrzanej stali. - Jest pan całkiem przewidywalny. Mogę zajrzeć nawet w odległe zakątki pana umysłu.

- Zatem z pewnością wie pan także, gdzie jest brylant!

Holmes klasnął z entuzjazmem w dłonie, a następnie z drwiącą miną wskazał palcem

gościa.

- Czyli jednak pan wie. Właśnie się pan przyznał.

- Do niczego się nie przyznałem.

- Jeśli podejdzie pan do tej sprawy rozsądnie, dobijemy targu. Jeśli nie, stanie się panu coś złego.

Hrabia Sylvius uniósł wzrok ku sufitowi.

- Podobno to ja tu blefuję! - rzekł.

Holmes popatrzył na niego przenikliwie, niczym mistrz szachowy, który rozmyśla właśnie nad ostatecznym ruchem, kończącym partię. Następnie otworzył szufladę stolika i wyjął z niej pękaty notatnik.

- Czy pan wie, co tu zapisuję?

- Nie mam pojęcia.

- Informacje o panu!

- O mnie?

- Zgadza się! Wszystko, co pana dotyczy, każdy epizod z pańskiego nikczemnego życia.

- Niech cię szlag, Holmesie! - krzyknął hrabia, patrząc wściekłym wzrokiem. - Moja cierpliwość ma granice!

- Wszystko opisałem, hrabio. Odnotowałem prawdziwe wydarzenia, związane ze śmiercią starej pani Harold. Pozostawiła ona panu posiadłość Blymer, którą zresztą szybko przegrał pan w karty.

- Chyba się to panu przyśniło!

- Opisałem również dokładnie historię życia panny Minnie Warrender.

- Do niczego się to panu nie przyda!

- Jest tego więcej, hrabio. Na przykład kradzież w luksusowym pociągu jadącym z Paryża na Riwierę, dokonana 13 lutego 1892 roku, lub sfałszowanie czeku złożonego we francuskim banku Credit Lyonnais.

- I tu się pan myli.

- A to oznacza, że w pozostałych przypadkach mam rację! Hrabio, grywa pan w karty. Kiedy przeciwnik ma w ręku atuty, lepiej oszczędzić sobie czas i odłożyć karty na stół.

- Czy to wszystko ma coś wspólnego z klejnotem, o którym pan wspominał?

- Spokojnie, hrabio! Pański żądny wiedzy umysł będzie musiał jeszcze chwilę poczekać! Jeżeli pan pozwoli, przejdziemy do sedna sprawy, krocząc moją własną, być może monotonną, ścieżką. Fakty świadczą przeciwko panu, przede wszystkim jednak mam mnóstwo dowodów na udział pana w kradzieży klejnotu koronnego i opryszka, który mu pomagał.

- Czyżby?

- Wiem, który dorożkarz zawiózł pana do Whitehall i zabrał z powrotem. Odźwierny widział pana na miejscu zdarzenia. Wiem także, że Ikey Sanders nie chciał pociąć klejnotu i doniósł na pana. Wiem wszystko!

Na czole hrabiego zaczęła pulsować żyła. Zacisnął ciemne owłosione dłonie, aby ukryć targające nim emocje. Próbował mówić, ale nie potrafił sklecić zdania.

- Właśnie takimi kartami gram - powiedział Holmes. - Wyłożyłem je na stół. Brakuje tylko jednej. Brylantowego króla. Nie wiem, gdzie jest klejnot.

- Nigdy się pan nie dowie.

- Czyżby? Niech pan pomyśli racjonalnie, hrabio. Proszę ocenić sytuację. Zamkną pana na dwadzieścia lat. Razem z Samem Mertonem. Jaki będzie miał pan pożytek z ukradzionego brylantu? Absolutnie żadnego. Jeśli jednak odda go pan, odstąpię od przekazania tych dowodów. Nie zależy nam ani na panu, ani na Samie. Chcemy odzyskać klejnot. Jeśli pan go odda, będzie pan wolny, zakładając, że w przyszłości powstrzyma się od dalszych występków. Kolejne potknięcie będzie dla pana ostatnim. Teraz jednak mam za zadanie odzyskanie klejnotu, a nie doprowadzenie pana do więzienia.

- A jeśli odmówię?

- Przykro mi, ale wtedy zamiast brylantu przekażę władzom pana.

Holmes zadzwonił, i w drzwiach pojawił się Billy.

- Sądzę, hrabio, że pański przyjaciel Sam również powinien uczestniczyć w tym spotkaniu. Wypadałoby, żeby zadbał o własne interesy. Billy, przy drzwiach wejściowych stoi potężny i mało urodziwy mężczyzna. Poproś, żeby wszedł na górę.

- A jeśli się nie zgodzi?

- Przemoc nie jest raczej wskazana. Nie bądź dla niego zbyt surowy. Jeśli powiesz mu, że prosi go tutaj hrabia Sylvius, na pewno przyjdzie.

- Co pan zamierza? - zapytał hrabia, gdy Billy opuścił pokój.

- Niedawno był tu mój przyjaciel Watson. Powiedziałem mu, że zarzucam sieć na rekina i płotkę. Teraz, gdy ją wyciągnę, będę miał obie ryby.

Hrabia wstał z krzesła, trzymając rękę za plecami. Widząc to, Holmes położył rękę na kieszeni szlafroka.

- Nie umrzesz w swym łóżku, Holmesie.

- Straszono mnie już podobni. Ale czy to naprawdę ma jakieś znaczenie? W końcu i pan, hrabio, raczej opuści ten świat na stojąco, a nie w pozycji horyzontalnej. Zostawmy jednak te ponure prognozy dotyczące przyszłości. Korzystajmy z nieograniczonych przyjemności, jakie oferuje nam chwila obecna.

Groźne oczy arcyprzestępcy rozbłysły w ciemnościach niczym ślepia dzikiej bestii. Przygotowując się do odparcia ataku, Holmes naprężył mięśnie i jakby nieco urósł.

- Lepiej, żeby nie sięgał pan po rewolwer, przyjacielu - powiedział cicho. - Doskonale zdaje pan sobie sprawę, że nie ośmieli się go użyć, nawet jeśli zdąży pan go wyjąć. Rewolwery to paskudne hałaśliwe przedmioty, hrabio. Wiatrówka byłaby lepsza. Ach! Słyszę kroki pańskiego szanownego wspólnika. Dzień dobry, panie Merton. Trochę nudno na ulicy, co?

Zawodowy bokser, człowiek o potężnej budowie ciała i pociągłej twarzy, głupawej i zawziętej, stał, zmieszany, w drzwiach, patrząc z zakłopotaniem na obecnych. Uprzejmość Holmesa była dla niego czymś zupełnie nowym, i choć miał niejasne uczucie, że była podszyta wrogością, nie wiedział, jak zareagować. Zwrócił się o pomoc do swego bystrego towarzysza.

- Co to za gra, hrabio? Czego on chce? O co chodzi? - zapytał niskim ochrypłym głosem.

Hrabia wzruszył ramionami, a Holmes odpowiedział:

- Mówiąc w skrócie, panie Merton, chodzi o wszystko.

Bokser ciągle zwracał się do swego wspólnika:

- Czy ten typ próbuje być zabawny? Nie jestem dziś w zabawowym nastroju.

- Domyślam się - rzekł Holmes. - Mogę panu obiecać, że późnym wieczorem będzie pan miał mniej powodów do radości. Proszę posłuchać, hrabio. Mam wiele obowiązków i nie lubię tracić czasu. Pójdę teraz do sypialni i proszę, by podczas mojej nieobecności czuli się panowie jak u siebie. Hrabio, może pan bez skrępowania wyjaśnić wszystko swemu przyjacielowi. Zagram na skrzypcach „Barkarolę” z Opowieści Hoffmana. Za pięć minut wrócę, by usłyszeć ostateczną odpowiedź. Zna pan obie możliwości, prawda? Albo schwytamy pana, albo odzyskamy klejnot.

Holmes wyszedł, zabierając po drodze skrzypce, które stały w kącie. Po kilku chwilach przez zamknięte drzwi sypialni zaczęły się przedostawać przeciągłe, zawodzące dźwięki melodii, łatwo zapadającej w pamięć.

- O co chodzi? - zapytał zaniepokojony Merton, gdy jego towarzysz odwrócił się do niego. - Wie o klejnocie?

- Wie o nim stanowczo za dużo, ale nie mam pojęcia, czy wszystko.

- Na Boga! - Szara twarz boksera pobladła.

- Ikey Sanders na nas doniósł.

- Naprawdę? Załatwię go, nawet gdybym miał dostać za to stryczek.

- To nam w niczym nie pomoże. Musimy się zastanowić, co robić dalej.

- Chwilunia - powiedział bokser, patrząc podejrzliwie na drzwi sypialni. - To podejrzliwy typ, który lubi podglądać. Ale chyba nic nie słyszy, prawda?

- Jak mógłby podsłuchiwać przy tej muzyce?

- Racja. Może ktoś się ukrył za zasłonami. Jest tu ich zbyt wiele.

Rozglądając się uważniej po pokoju, ujrzał kukłę na tle okna i znieruchomiał, wskazując na nią palcem, zbyt przejęty, by wydusić z siebie słowo.

- Och! To tylko manekin - powiedział hrabia.

- Nieprawdziwy, tak? Niech mnie kule biją! Niczym w muzeum Madame Tussauds.

Wykapany Holmes i ten jego szlafrok. Ale panie hrabio, co z tymi zasłonami?

- Do diabła, daj mi spokój z zasłonami! Tracimy czas, a mamy go niewiele. Przez ten kamień możemy trafić do więzienia.

- Prawda, do czorta!

- Powiedział, że pozwoli nam odejść, jeśli ujawnimy, gdzie ukryliśmy kamyk.

- Co? Mamy go oddać? Sto tysięcy funciaków?

- Albo jedno, albo drugie.

Merton podrapał się w krótko ostrzyżony czubek głowy.

- Jest tam sam. Załatwmy go. Jeśli światło jest zgaszone, nie mamy się czego obawiać.

Hrabia pokręcił głową na znak sprzeciwu.

- Ma broń, jest przygotowany na atak. Jeśli go zabijemy, trudno będzie nam stąd uciec. Poza tym bardzo możliwe, że przedstawił policji wszystkie dowody. Zaraz! Co to było?

Mężczyźni usłyszeli niewyraźny dźwięk dochodzący prawdopodobnie od strony okna. Poderwali się obaj na równe nogi, ale dookoła panowała cisza. W pokoju z całą pewnością nie było nikogo poza tą jedną dziwaczną postacią w fotelu.

- To pewnie na ulicy - rzekł Merton. - Szefie, tu szef jest od myślenia. Jeśli mordobicie

nie wchodzi w grę, to już pan, hrabio, musi się martwić, jak nas z tego wyciągnąć.

- Zwodziłem już lepszych od niego - odparł hrabia. - Klejnot znajduje się w mojej

sekretnej kieszeni. Zostawiając go, zbyt wiele bym ryzykował. Jeszcze dzisiaj mogę go wysłać z Anglii do Amsterdamu, gdzie przed niedzielą zostanie pocięty na cztery części. On nie wie nic

o van Seddarze.

- Van Seddar miał wyjechać dopiero w przyszłym tygodniu.

- Tak miało być. Ale w obecnej sytuacji musi popłynąć pierwszym statkiem. Jeden z nas pójdzie teraz na Lime Street, żeby mu o tym powiedzieć.

- Ale nie przygotowaliśmy jeszcze podwójnego dna.

- Będzie musiał zaryzykować. Nie ma chwili do stracenia.

Ponownie zawiesił głos i w naturalny dla sportowca sposób popatrzył instynktownie w stronę okna, jakby przeczuwając zagrożenie. Ten cichy dźwięk z całą pewnością dochodził z ulicy.

- A jeśli chodzi o Holmesa - kontynuował - możemy go z łatwością oszukać. Widzisz, ten głupiec nie odda nas w ręce policji, dopóki nie będzie miał klejnotu. Obiecamy więc, że go oddamy. Wskażemy mu fałszywy trop, i zanim się zorientuje, że go oszukaliśmy, brylant będzie w Holandii, a my za granicą.

- To brzmi nieźle! - wykrzyknął Sam Merton z szerokim uśmiechem na twarzy.

- Idź i powiedz temu Holendrowi, żeby się szykował do podróży. Ja pogadam z naszym frajerem i udzielę mu fałszywych wyjaśnień. Powiem, że klejnot znajduje się w Liverpoolu. Do diabła! Ta zawodząca muzyka działa mi na nerwy. Zanim zorientuje się, że wcale go tam nie ma, kamień będzie za granicą, a my na oceanie. Podejdź tu, bo widać cię przez dziurkę od klucza. Oto klejnot.

- Dziwne, że hrabia nie boi się nosić go ze sobą.

- A gdzie byłby bardziej bezpieczny? Jeśli nam się udało wynieść go z Whitehall, ktoś inny mógłby zabrać go z mojego mieszkania.

- Niech na niego spojrzę.

Hrabia Sylvius popatrzył na wspólnika spode łba i zlekceważył wyciągniętą w jego kierunku brudną rękę.

- Boisz się, że go zabiorę? Słuchaj, panie hrabio, twoje zwyczaje zaczynają mnie już męczyć.

- Sam, nie obrażaj się. Nie możemy się teraz kłócić. Jeśli chcesz zobaczyć to cacko w pełnej okazałości, musimy podejść do okna. Oglądaj pod światło! Proszę.

- Dziękuję.

Jednym szybkim ruchem Holmes poderwał się z fotela, w którym wcześniej siedział manekin, chwycił drogocenny kamień i zacisnął go w jednej dłoni. W drugiej trzymał rewolwer i mierzył z niego w głowę hrabiego. Dwaj złoczyńcy cofnęli się, osłupiali.

Zanim przyszli do siebie, Holmes zdążył nacisnąć elektryczny dzwonek.

- Załatwmy to bez użycia przemocy, bardzo was proszę! Pomyślcie o przyszłości! Musicie wiedzieć, że znaleźliście się w sytuacji bez wyjścia. Na dole czeka już policja.

Oszołomienie hrabiego wzięło górę nad gniewem i strachem.

- Jak, do diabła.? - sapał.

- Pańskie zaskoczenie jest całkiem naturalne. Nie wie pan, że drugie drzwi w mojej sypialni prowadzą za tę kotarę. Domyślam się, że usłyszeliście, jak przenosiłem kukłę, ale szczęście było po mojej stronie. Przysłuchiwałem się waszej interesującej rozmowie, która z pewnością byłaby mniej szczera, gdybyście wiedzieli o mojej obecności.

Zrezygnowany hrabia wzruszył ramionami.

- Trzeba ci przyznać, Holmesie, że jesteś diabłem wcielonym.

- W każdym razie niedaleko mi do niego - odpowiedział Holmes, uśmiechając się uprzejmie.

Do ciężko myślącego Sama Mertona zaczęła stopniowo docierać prawda o sytuacji, w jakiej się znalazł. Teraz, gdy na schodach słychać było odgłosy ciężkich kroków, przerwał milczenie.

- Prawdziwy z pana policjant! - powiedział. - Te cholerne skrzypce, ciągle je słyszę.

- Ależ oczywiście - odpowiedział Holmes - ma pan rację. Posłuchajmy! Jakież to wspaniałe urządzenie te nowoczesne gramofony.

Do pokoju wbiegli policjanci, słychać było dźwięk zatrzaskiwanych kajdanek. Przestępców wyprowadzono do dorożki. Watson podszedł do Holmesa, by złożyć mu gratulacje. W końcu wieniec laurowy detektywa wzbogacił się o nowy listek. Rozmowę po raz kolejny przerwał niewzruszony Billy, który przyniósł tacę z wizytówką.

- Lord Cantlemere, sir.

- Poproś go, Billy. To szacowny arystokrata, reprezentuje sprawy najwyższej wagi -powiedział Holmes. - Znamienity i lojalny człowiek, ale raczej starej daty. Może powinniśmy go odpowiednio ukierunkować. Ośmielę się zaryzykować, wprowadzając nieco swobody do naszej rozmowy. Przypuszczam, nie ma pojęcia, co tutaj naprawdę zaszło.

W drzwiach pojawiła się szczupła postać o srogim obliczu, ozdobionym błyszczącymi czarnymi bokobrodami, przystrzyżonymi według mody panującej w środkowym okresie epoki wiktoriańskiej, które kłóciły się wyraźnie ze zgarbionymi plecami i niedołężnym chodem lorda. Mój przyjaciel podszedł do niego z uśmiechem na twarzy i uścisnął mu dłoń. Uścisk pozostał bez odpowiedzi.

- Jak się pan miewa, lordzie Cantlemere? Jest dosyć chłodno jak na tę porę roku, na szczęście, w domu jest ciepło. Pan pozwoli, wezmę jego palto.

- Nie, dziękuję, nie zamierzam go zdejmować.

Holmes nie dał za wygraną, przytrzymując lorda za rękaw.

- Niech się pan zgodzi! Mój przyjaciel doktor Watson z pewnością potwierdzi, że gwałtowne zmiany temperatury mogą być zdradzieckie dla zdrowia.

Jego lordowska mość z niecierpliwością wyswobodził się z uścisku.

- Czuję się doskonale, sir. Moja wizyta będzie krótka. Odwiedziłem pana, by sprawdzić, jak posuwają się sprawy w związku ze zleceniem, które sam sobie pan przydzielił.

- To bardzo trudne zadanie.

- Obawiałem się, że może pan mu nie sprostać. - W słowach i sposobie ich wypowiadania dało się wyczuć wyraźną drwinę. - Trzeba być świadomym granic własnych możliwości, panie Holmes. Dzięki tej wiedzy człowiek nie popada w samozachwyt.

- Zaiste czuję się zakłopotany.

- Nic dziwnego.

- Mam jeden problem. Może będzie pan w stanie mi pomóc?

- Dosyć późno prosi mnie pan o radę. Sądziłem, że jest pan samowystarczalny. Mimo to służę, oczywiście, pomocą.

- Lordzie Cantlemere, wiemy, jakie zarzuty postawimy złodziejom.

- Jeśli ich pan schwyta.

- Racja. Ale jak postąpić z osobą, która weszła w posiadanie ich łupu?

- Za wcześniej jest o tym teraz myśleć.

- Lepiej przygotować się zawczasu. Jak pan sądzi, jaki dowód mógłby ostatecznie pogrążyć taką osobę?

- Posiadanie klejnotu.

- Wtedy kazałby go pan aresztować?

- Z całą pewnością.

Holmes rzadko się śmiał, w tej chwili jednak Watson mógłby przysiąc, że pierwszy raz widzi przyjaciela, który z trudem powstrzymuje się, by parsknąć śmiechem.

- Cóż, sir, jest mi bardzo przykro, ale jestem zmuszony prosić inspektora, by pana aresztował.

Lord Cantlemere rozgniewał się do tego stopnia, że jego kościste policzki oblały płomienne rumieńce.

- Na zbyt wiele pan sobie pozwala, panie Holmes. Przez pięćdziesiąt lat pracy nikt mnie tak nie obraził. Mam wiele obowiązków, prowadzę niezwykle ważne sprawy i nie mam czasu ani ochoty na grubiańskie żarty. Szczerze mówiąc, zawsze wątpiłem w pańskie umiejętności i uważałem, że będzie lepiej dla sprawy, by zajęła się nią policja. Pańskie zachowanie potwierdza tylko moje obawy. Pan pozwoli, że się pożegnam.

Holmes w mgnieniu oka znalazł się między arystokratą a drzwiami.

- Chwileczkę, sir - rzekł. - Jeśli wyjdzie pan stąd z tym klejnotem, będzie to znacznie poważniejsze przewinienie niż teraz, gdy pan go jedynie chwilowo przetrzymuje.

- Nie będę tego tolerował! Proszę mnie wypuścić!

- Proszę włożyć rękę do prawej kieszeni swego palta.

- Co to ma znaczyć?

- Niech pan zrobi to, o co go proszę.

Po chwili osłupiały arystokrata stał, mrugając oczami i jąkając się, a w jego trzęsącej się dłoni spoczywał żółtawy klejnot.

- Jak to? To niemożliwe, panie Holmes!

- A jednak, lordzie Cantlemere! - krzyknął Holmes. - Mój stary przyjaciel na pewno potwierdzi, że mam zwyczaj czasami płatać figle oraz że upodobałem sobie odgrywanie dramatycznych scen wieńczących prowadzoną sprawę. Przyznaję, pozwoliłem sobie na wiele swobody, wkładając bezceremonialnie klejnot do pańskiej kieszeni na początku naszej rozmowy.

Starzec spoglądał to na brylant, to na uśmiechniętą twarz detektywa.

- Czuję się zdezorientowany. W rzeczy samej, jest to klejnot kardynała Mazariniego.

Jesteśmy panu dozgonnie wdzięczni, panie Holmes. Choć pana poczucie humoru, jak sam

pan zresztą przyznał, jest nieco dziwaczne, i moment, który pan wybrał na żarty, również mało stosowny, jednak muszę oddać panu sprawiedliwość w związku z jego wspaniałymi

umiejętnościami zawodowymi. Ale jak.

- Sprawa jest praktycznie zakończona, tyle że na ujawnienie szczegółów będzie pan musiał poczekać. Z całą pewnością, lordzie Cantlemere, przyjemność, jaką będzie pan czerpał, opowiadając w swoim kręgu o tym wspaniałym sukcesie, będzie dla pana niewielkim zadośćuczynieniem za mój żart. Billy, odprowadź jego lordowską mość i powiedz pani Hudson, że będę wdzięczny, jeśli jak najszybciej przygotuje obiad dla dwóch osób.

6 N. W. - północno-zachodnia część Londynu

Rozdział czwarty

Mam wrażenie, że żadna z przygód, które przeżyliśmy wspólnie z Sherlockiem Holmesem, nie rozpoczęła się w tak dramatycznych okolicznościach, jak sprawa domu Pod Trzema Daszkami. Nie widziałem Holmesa od kilku dni i nie orientowałem się, w jakim kierunku zmierzała sprawa, którą od niedawna prowadził. Tego ranka był bardzo rozmowny. Usadowiłem się w nieco już wysłużonym fotelu stojącym obok kominka, a Holmes z fajką w ustach zajął miejsce naprzeciwko mnie. Wtedy właśnie przybył gość. Gdybym napisał, że wpadł do nas rozjuszony byk, byłoby to znacznie bardziej trafne określenie.

Drzwi otworzyły się z hukiem i do pokoju wtargnął potężny Murzyn. Gdyby nie jego gwałtowne zachowanie, z całą pewnością można byłoby potraktować go jako postać komiczną, miał bowiem na sobie krzykliwy surdut w szarą kratkę i łososiowy krawat. Jego szeroka twarz i płaski nos były wysunięte do przodu, a spojrzenie ponurych oczu, w których jarzył się płomień gniewu, kierował to na mnie, to na mojego przyjaciela.

- Który z panów to Sherlock Holmes? - zapytał.

Mój przyjaciel uniósł do góry fajkę. Na jego twarzy gościł leniwy uśmiech.

- To pan, tak? - rzekł nasz gość, okrążając stół. Był bardzo natarczywy. - Panie Holmes, nie mieszaj się pan w nie swoje sprawy. Niech każdy robi, co do niego należy. Rozumiemy się?

- Proszę sobie nie przerywać - odpowiedział detektyw. - Proszę mówić dalej.

- Mam mówić, tak? - warknął dzikus. - Inaczej będziesz pan śpiewał, jak się do pana dobiorę. Miałem już do czynienia z takimi typami jak pan i jak z nimi kończyłem, nie wyglądali na zadowolonych. Niech pan się temu dobrze przyjrzy!

Zamachał wielką, zaciśniętą w pięść dłonią przed nosem mego przyjaciela. Holmes obejrzał ją z wyrazem ogromnego zainteresowania.

- Czy ma pan taki charakter od urodzenia? - zapytał. - Czy stopniowo pan się taki

stawał?

Być może lodowate spojrzenie gospodarza domu albo delikatne brzęknięcie pogrzebacza, który chwyciłem, sprawiły, że nasz gość nieco się uspokoił.

- Cóż, niech pan potem nie mówi, że go nie ostrzegałem - rzekł. - Mój przyjaciel interesuje się sprawą związaną z Harrow i nie życzy sobie, by pan się wtrącał. Jasne? Panie, nie jesteś pan od wymierzania sprawiedliwości, ja także nie jestem, ale jeśli się pan wtrącisz, to ja sie

nim zajmę. Radzę o tym pamiętać!

- Już od jakiegoś czasu chciałem pana poznać - powiedział Holmes. - Nie poproszę, by pan usiadł, bo jego zapach jest dość przykry. Pan się nazywa Steve Dixie, mam rację? Był pan zawodowym bokserem?

- Zgadza się, i przekona się pan o tym osobiście, jeśli nadepnie mi na odcisk.

- Z pewnością jest to ostatnia rzecz, jakiej pan teraz potrzebuje - rzekł Holmes, wpatrując się w okropne usta gościa. - To chyba pana łączą z zabójstwem młodego Perkinsa przed barem w londyńskim Holborn. Już pan wychodzi?

Murzyn cofnął się kilka kroków, a jego twarz spochmurniała.

- Nie będę wysłuchiwał tych bzdur - odparł. - Co ja mam niby wspólnego z tym całym Perkinsem, panie Holmes? Trenowałem na ringu, gdy ten chłopak wpadł w tarapaty.

- Tak, tak, o tym właśnie opowie pan sędziemu - rzekł Holmes. - Od jakiegoś czasu obserwuję pana i niejakiego Barneya Stockdale’a...

- Na litość boską! To niech mi pan pomoże, panie Holmes.

- Wystarczy! Wynoś się pan stąd. Jak będę pana potrzebował, to go znajdę.

- Do widzenia. Mam nadzieję, że nie jest pan zły z powodu mojej wizyty?

- Nie będę się gniewał, jeśli powie mi pan, kto go nasłał.

- Nie ma problemu, to żaden sekret. Ten dżentelmen, o którym pan przed chwilą wspominał.

- A kto jest jego szefem?

- Nie mam pojęcia, panie Holmes. Powiedział mi tylko: „Steve, masz iść do pana Holmesa i powiedzieć mu, że jeśli mu życie miłe, to nie powinien się wtrącać w sprawę posiadłości w Harrow”. Tak właśnie było.

Nie czekając na dalsze pytania, nasz gość wypadł z pokoju jak z procy, prawie tak szybko, jak wszedł. Holmes strząsnął popiół z fajki, uśmiechając się pod nosem.

- Cieszę się, że nie musiałeś rozbić mu tej tępej łepetyny, Watsonie. Zauważyłem, jak majstrowałeś przy pogrzebaczu. Ale uwierz mi, to nieszkodliwy typ, takie porywcze dziecko, muskularne i głupawe, które bez trudu można zastraszyć, jak zresztą sam widziałeś. Jest jednym z członków gangu Spencera Johna i ostatnio odwalił dla niego sporo brudnej roboty, o czym opowiem w wolnej chwili. Jego bezpośredni przełożony Barney jest od niego bystrzejszy. Napadają, kradną, zastraszają i robią podobne rzeczy.

Przy okazji chcę się dowiedzieć, kto stoi na czele gangu.

- To dlaczego chcą zastraszyć ciebie?

- Chodzi o sprawę Harrow Weald. Właśnie zdecydowałem, że się nią zajmę, bo jeśli oni zadali sobie tyle trudu, żeby mnie od tego powstrzymać, to znaczy, że coś musi być w niej podejrzanego.

- A co to za sprawa?

- Miałem ci wyjaśnić, tylko przeszkodził mi ten komediant. Oto list od pani Maberley. Oczywiście, jeśli nie masz nic innego do roboty, to zatelegrafujemy do niej, a potem wyruszymy w podróż.

Wziąłem list do ręki i przeczytałem:

SZANOWNY PANIE HOLMES!

Ostatnio miały miejsce dziwne wypadki związane z moim domem i sądzę, że powinnam zasięgnąć pańskiej rady. Jutro cały dzień będę w domu. Mieszkam niedaleko stacji Weald. O ile sobie przypominam, mój zmarły mąż Mortimer Maberley był jednym z pierwszych pańskich klientów.

Z wyrazami szacunku, Mary Maberley

Na kopercie widniał adres: „Dom pod Trzema Daszkami, Harrow Weald”.

- Wiesz już wszystko! - rzekł Holmes. - A teraz, Watsonie, jeśli masz wolne popołudnie i możesz pojechać ze mną, powinniśmy się już zbierać.

Po niedługiej podróży pociągiem i jeszcze krótszej - powozem znaleźliśmy się na miejscu. Naszym oczom ukazała się stojąca na łące willa zbudowana z drewna i cegły. Trzy maleńkie daszki nad oknami znajdującymi się na wyższej kondygnacji były marnym uzasadnieniem nazwy domu. Za budynkiem znajdował się ponury zagajnik, w którym rosły niskopienne sosny. Mimo wyjątkowo zaniedbanego i przygnębiającego otoczenia dom wewnątrz był urządzony bardzo ładnie, a pani, która otworzyła nam drzwi, okazała się niezwykle sympatyczną staruszką o nienagannych manierach.

- Bardzo dobrze pamiętam pani męża, madame - rzekł Holmes - choć już wiele lat minęło od czasu, kiedy potrzebował mojej pomocy w jakiejś drobnej sprawie.

- Prawdopodobnie słyszał pan o moim synu Douglasie.

Holmes popatrzył na nią z nagłym zainteresowaniem.

- No proszę! To pani jest matką Douglasa Maberleya? Znałem go, oczywiście, cały

Londyn go znał. Cóż za wspaniały człowiek! Gdzie przebywa obecnie?

- Nie żyje, panie Holmes! Pracował jako attache w Rzymie, w zeszłym miesiącu zmarł na zapalenie płuc.

- Tak mi przykro. Śmierć nie pasuje do tak znakomitego człowieka. Nigdy dotąd nie poznałem nikogo, kto bardziej kochałby życie. Tętnił energią i żył bardzo intensywnie.

- Zbyt intensywnie, panie Holmes. To właśnie ten tryb życia go zniszczył. Pan go pamięta z czasów, gdy był jeszcze w świetnej formie. Nie widział pan, jaki stał się humorzasty, przygnębiony i wiecznie zamyślony. Miał złamane serce. W ciągu miesiąca mój chłopiec przeobraził się z wytwornego młodzieńca w zmizerowanego cynika.

- Miał romans? Chodzi o kobietę?

- Raczej o diabła w ludzkiej skórze. Ale nie po to panów zaprosiłam, żeby wspominać mojego biednego syna, panie Holmes.

- Razem z doktorem Watsonem jesteśmy do pani dyspozycji.

- Ostatnio miały tu miejsce bardzo dziwne wydarzenia. Mieszkam w tym domu już ponad rok, a ponieważ zależy mi na tym, by moje życie na emeryturze było spokojne, rzadko widuję się z sąsiadami. Trzy dni temu złożył mi wizytę mężczyzna, który podał się za agenta nieruchomości. Twierdził, że jego klient poszukuje właśnie takiego domu jak mój, i jeśli zgodzę się na sprzedaż, jest gotów zapłacić każdą cenę. Wydało mi się to dość dziwne, ponieważ obecnie w pobliżu wystawionych jest na sprzedaż kilka bardzo przyzwoitych domów, ale oczywiście zainteresowało mnie to, co powiedział mój gość. Cena, którą zaproponowała, była wyższa o pięćset funtów od kwoty, którą zapłaciłam. Od razu przystał na moją propozycję i poprosił, bym wyceniła także meble, gdyż jego klient chciałby odkupić całe wyposażenie. Niektóre z tych mebli przywiozłam ze sobą z poprzedniego domu i, jak panowie widzicie, są dosyć solidne, przedłożyłam więc okrągłą sumkę. Ponownie zgodził się od razu. Zawsze marzyłam o podróżach, a oferta była tak fantastyczna, że pomyślałam, iż te pieniądze zagwarantują mi życie na odpowiednim poziomie. Wczoraj człowiek ten przyjechał z przygotowaną umową. Na szczęście, pokazałam ją panu Sutro, prawnikowi mieszkającemu w Harrow, który powiedział: „To jest bardzo dziwny dokument. Czy jest pani świadoma, że podpisując go, nie będzie pani mogła wynieść niczego z tego domu, nawet rzeczy osobistych?”. Gdy mężczyzna wrócił wieczorem, wskazałam ten zapis w umowie i powiedziałam, że chciałam sprzedać jedynie meble.

„Nie, proszę pani, wszystko” - odparł. „Moje ubrania też? I biżuterię?”. „No cóż, możemy ewentualnie pójść na drobne ustępstwa, jeśli chodzi o pani rzeczy osobiste. Ale bez naszej wiedzy nie może pani niczego zabrać. Mój klient jest bardzo liberalnym człowiekiem, ma jednak swoje kaprysy i lubi załatwiać interesy po swojemu. Albo wszystko, albo nic”. „Zatem nic z tego nie będzie” - odparłam. Pożegnaliśmy się, ale ta sprawa wydawała mi się do tego stopnia nietypowa, że.

W tym momencie pani Maberley zawiesiła nagle głos, bo Holmes uniósł dłoń, uciszając gospodynię. Następnie przeszedł przez pokój, otworzył z rozmachem drzwi i wciągnął za rękę do pokoju wysoką kobietę. Weszła z wielkimi oporami, wyglądała jak wielka dziwaczna gdacząca kura, siłą wyrwana ze swego kurnika.

- Proszę zostawić mnie w spokoju! Co pan wyrabia? - skrzeczała.

- Susan, co to ma znaczyć?

- Chciałam wejść, żeby zapytać, czy goście zostaną na lunch, a ten mężczyzna naskoczył na mnie.

- Przysłuchuję się jej od pięciu minut, ale nie chciałem przerywać pani frapującej opowieści. Czyżbyś była astmatyczką, Susan? Chyba nie nadajesz się do takiej pracy, twój oddech jest zbyt świszczący.

Susan zwróciła obrażoną i jednocześnie zdziwioną twarz w stronę swego oprawcy.

- Kim pan w ogóle jest i jakim prawem mnie tak traktuje?

- Chcę w twojej obecności zadać pani Maberley kilka pytań. Czy wspominała pani komuś, że zamierza prosić mnie o radę?

- Skądże, panie Holmes.

- Kto zaniósł na pocztę list zaadresowany do mnie?

- Susan.

- No właśnie. Susan, kogo powiadomiłaś o tym, że twoja pani wysłała do mnie list?

- To kłamstwo! Nikomu o tym nie mówiłam.

- Zdajesz sobie sprawę z tego, że astmatycy nie żyją długo, prawda? Nieładnie tak kłamać. Z kim sie kontaktowałaś?

- Susan! - krzyknęła gospodyni. - Wygląda na to, że jesteś zdradliwą kobietą.

Przypominam sobie, że widziałam, jak rozmawiałaś z kimś przez żywopłot.

- To moja sprawa - odburknęła służąca.

- A jeśli powiem ci, że był to Barney Stockdale? - odparł Holmes.

- Skoro pan wie, to po co pyta?

- Nie byłem pewien, ale teraz już jestem. Myślę, że za dziesięć funtów powiesz mi, kto jest szefem Barneya.

- To ktoś, kto za pańskie dziesięć funtów z łatwością zapłaci tysiąc.

- Zatem jest to zamożny dżentelmen. Widzę, że się uśmiechnęłaś, czyli chodzi o kobietę. Skoro już tyle udało mi się z ciebie wyciągnąć, to możesz także powiedzieć mi, jak brzmi jej nazwisko, zarobisz przy okazji tę dziesiątkę.

- Prędzej zobaczymy się w piekle, niż panu powiem!

- Susan! Jak ty się wyrażasz?!

- Wynoszę się stąd. Mam was wszystkich dosyć. Jutro przyślę kogoś po moje rzeczy. -Ruszyła w stronę drzwi.

- Żegnam cię, Susan. A na twoje dolegliwości najlepiej stosować nalewkę z opium. Ten gang - kontynuował Holmes poważnym tonem, gdy drzwi zamknęły się za rozzłoszczoną kobietą - prowadzi różne interesy. Proszę zobaczyć, jak zbliżyli się do pani. List przyszedł w kopercie ze stemplem, na którym widniała godzina dziesiąta. Susan szepnęła słówko Barneyowi, ten udał się do swego szefa i otrzymał dalsze instrukcje. Sam szef lub sama szefowa natomiast (biorąc pod uwagę uśmieszek Susan, gdy myślała, że nie znam prawdy, skłaniałbym się raczej ku temu drugiemu) szykuje plan. Czarny Steve zostaje wezwany i przynosi mi ostrzeżenie o jedenastej następnego ranka. Całkiem sprawna i szybka akcja.

- Ale czego oni chcą?

- To dobre pytanie. Kto mieszkał w tym domu przed panią?

- Ferguson, emerytowany kapitan żeglugi morskiej.

- Czy wiążą się z nim jakieś niezwykłe opowieści?

- Nic mi o tym nie wiadomo.

- Zastanawiam się, czy mógł tutaj coś zakopać. W dzisiejszych czasach skarby ukrywa się raczej w banku, a nie zakopuje w ziemi. Ale zawsze znajdzie się jakiś szaleniec, który załatwia sprawy po swojemu. Bez takich dziwaków świat byłby wyjątkowo nudny. Na początku myślałem, że zakopał coś cennego. Nie wiem tylko, po co wtedy zależałoby im na pani meblach? Może nie zdaje pani sobie sprawy z tego, że posiada oryginalny obraz Rafaela albo pierwsze wydanie sztuk Szekspira?

- Poza serwisem do herbaty znanej firmy Crown Derby nie mam niczego drogocennego.

- Zatem tajemnica ciągle pozostaje nierozwiązana. Dlaczego nie powiedzą otwarcie, o co chodzi? Jeśliby zależało im na tym serwisie do herbaty, mogliby go wykupić, a nie czatować na całe pani mienie. Tu raczej chodzi o coś, co pani posiada, ale nie zdaje sobie z tego sprawy; gdyby pani o tym wiedziała, nie chciałaby się tego pozbyć.

- Mnie też się tak wydaje - wtrąciłem.

- Doktor Watson zgadza się ze mną, więc mamy rozwiązanie.

- Ale cóż to takiego może być, panie Holmes?

- Zobaczmy, czy analizując tę sprawę i wykorzystując jedynie zdolności umysłu, dojdziemy do bardziej konkretnych wniosków. W tym domu mieszka pani od roku, zgadza się?

- Prawie od dwóch lat.

- Tym lepiej. Przez ten czas nikt pani nie niepokoił. Teraz nagle od kilku dni natrętnie czynią pani propozycje. Jaki z tego wniosek?

- To może oznaczać tylko tyle - powiedziałem - że cokolwiek to jest, znajduje się w tym domu od niedawna.

- Zgadzamy się ponownie - rzekł Holmes. - Pani Maberley, czy ostatnio pojawił się tu jakiś nowy przedmiot?

- W tym roku niczego nie kupowałam.

- Doprawdy! To niezwykle interesujące. Dopóki nie znamy wszystkich faktów, pozostaje czekać; zobaczymy, jak sprawy się rozwiną. Czy ten prawnik, o którym pani wspomniała, jest wystarczająco kompetentny?

- Pan Sutro? Jak najbardziej.

- Czy poza tą zdrajczynią Susan, która przed chwilą trzasnęła drzwiami, ktoś jeszcze dla pani pracuje?

- Owszem, młoda służąca.

- Proszę zapytać prawnika, czy nie mógłby spędzić tu kilku najbliższych nocy. Być może przyda się pani ochrona.

- Przed kim?

- A któż to wie? Ta sprawa wydaje się dość skomplikowana. Jeśli mam się dowiedzieć, czego oni tak naprawdę chcą, muszę zacząć poszukiwania z innej strony, dlatego postaram się dotrzeć do szefa bandy. Czy ten agent nieruchomości zostawił swój adres?

- Nie, tylko wizytówkę, na której oprócz nazwiska widnieje jego profesja: „HainesJohnson, aukcjoner i rzeczoznawca”.

- Nie sądzę, żebyśmy znaleźli go w książce telefonicznej. Uczciwi przedsiębiorcy nie ukrywają adresu swego biura. Proszę mnie o wszystkim informować. Zlecenie przyjmuję i zapewniam, że może pani liczyć na rozwiązanie zagadki.

Idąc do drzwi, Holmes, któremu nigdy nie umknąłby żaden, nawet najmniejszy szczegół, zwrócił uwagę na kilka kufrów i skrzyń stojących w kącie. Widniały na nich zawieszki.

- „Mediolan”, „Lucerna”. Przywieziono je z Włoch?

- To rzeczy mojego biednego syna.

- Jeszcze pani ich nie rozpakowała? Kiedy je dostarczono?

- W zeszłym tygodniu.

- Ale przecież mówiła pani., cóż, to może być brakujące ogniwo. Czy wśród rzeczy syna jest coś wartościowego?

- To niemożliwe, panie Holmes. Mój biedny Douglas otrzymywał tylko niewielką pensję i roczną rentę. Cóż kosztownego mógłby mieć?

Holmes pogrążył się w zadumie.

- Proszę nie zwlekać, pani Maberley - powiedział w końcu. - Niech ktoś zaniesie te rzeczy do pani sypialni. Proszę jak najszybciej sprawdzić, co znajduje się w kufrach. Jutro powie mi pani, czy znalazła coś godnego uwagi.

Gdy wyszliśmy na zewnątrz, okazało się, że dom Pod Trzema Daszkami był pod obserwacją. Przechodząc obok wysokiego żywopłotu, zauważyliśmy ukrytego w ciemnościach na końcu alejki czarnoskórego boksera. Podeszliśmy do niego znienacka. W tym opustoszałym zakątku jego sylwetka wyglądała złowieszczo i posępnie. Mój przyjaciel złapał się za kieszeń.

- Szuka pan swojego pistoletu, panie Holmes? - zapytał zbir.

- Nie, flakonika z perfumami - odparł detektyw.

- Myśli pan, ze jest zabawny?

- Jeśli się za ciebie wezmę, to z pewnością nie będzie dla ciebie zabawne. Dziś rano cię ostrzegałem.

- Cóż, panie Holmes, przemyślałem to, co żeś pan mówił, mam już dosyć słuchania o tym Perkinsie. Jeśli mogę panu pomóc, to jestem skłonny do współpracy.

- No to powiedz, kto stoi za tą sprawą?

- Zaklinam się na wszystko! Panie Holmes, wcześniej mówiłem prawdę. Nie wiem. Dostaję instrukcje od mojego szefa Barneya, a poza tym nic nie wiem.

- Miej na uwadze, że pani, która tu mieszka, i to wszystko, co posiada, znajduje sie pod moją opieką. Pamiętaj o tym!

- Dobrze, panie Holmes. Będę pamiętał.

- Widzisz, Watsonie, przestraszyłem go, i teraz boi się o własną skórę - powiedział Holmes, kiedy oddaliliśmy się od domu. - Dlatego sądzę, że gdyby znał swego szefa, powiedziałby, kto nim jest. Dobrze się złożyło, że wiedziałem co nieco o gangu Spencera Johna i że Steve jest jednym z jego członków. Watsonie, to jest sprawa dla Langdale’a Pike’a, z którym właśnie zamierzam się zobaczyć. Być może to spotkanie otworzy mi oczy.

Tego dnia nie widziałem się już z Holmesem, ale mogę sobie wyobrazić, jak spędził czas. Langdale Pike był dla niego jak kolumna w gazecie, opisującej skandale towarzyskie. Ten dziwny apatyczny człowiek spędzał cały swój wolny czas, siedząc w oknie klubu przy St. James’s Street i obserwując towarzystwo. Mężczyzna ten zbierał i przekazywał dalej wszystkie londyńskie ploteczki. Mówiono, że co miesiąc inkasuje czterocyfrową sumkę za dostarczanie brukowcom pikantnych informacji, które zaspokajają ciekawość czytelników. Gdy tylko w mętnych głębinach Londynu podwodne wiry zaczynały się uaktywniać, natychmiast skrupulatnie to odnotowywał i wyciągał z dna na powierzchnię ukrytą tajemnicę. Holmes dyskretnie informował Langdale’a o pewnych sprawach, w zamian za co ten drugi odwdzięczał się, pomagając czasem detektywowi.

Gdy wczesnym rankiem następnego dnia spotkałem się z mym przyjacielem na Baker Street, jego zachowanie wskazywało na to, że sprawy toczą się w dobrym kierunku. Mimo to czekała na nas przykra niespodzianka. Objawiła się jako telegram o następującej treści:

Proszę natychmiast przyjechać. W nocy włamano się do domu klientki. Na miejscu jest policja. SUTRO.

Holmes zagwizdał.

- Punkt kulminacyjny dramatu nadszedł szybciej, niż się spodziewałem, ale nie jestem zdziwiony, bo całym interesem kieruje jakaś wyjątkowa postać, Watsonie. Poza tym czegoś się dowiedziałem. Pan Sutro to prawnik naszej klientki. Obawiam się, że popełniłem błąd, gdyż to ty powinieneś był zostać u niej na noc. Na tym człowieku najwyraźniej nie można polegać. Cóż, nie pozostaje nam nic innego, jak tylko po raz kolejny złożyć wizytę w Harrow Weald.

Stara posiadłość Pod Trzema Daszkami prezentowała się teraz inaczej niż poprzedniego dnia. Mała grupka gapiów zebrała się pod bramą ogrodu, podczas gdy inspektorzy policji szukali śladów na parapetach okien i między liśćmi geranium. W środku natknęliśmy się na starszego siwego dżentelmena, który przedstawił się jako prawnik, oraz żywiołowego inspektora

0 rumianej twarzy, który powitał Holmesa jak starego przyjaciela.

- Cóż, panie Holmes, wydaje mi się, że tym razem pana umiejętności się nie przydadzą. To tylko włamanie, z którym zwyczajni policjanci na pewno sobie poradzą. Wiedza specjalisty nie będzie tu potrzebna.

- Jestem przekonany, że sprawą zajmą się najlepsi ludzie - rzekł Holmes. - Twierdzi pan, że to tylko zwyczajne włamanie?

- Zgadza się. Wiemy, kto to zrobił i gdzie ich szukać. To sprawka gangu Barneya Stockdale’a, którego jednym z członków jest ten potężny Murzyn. Podobno się tu kręcili.

- Doskonale! Co zabrali?

- Raczej niewiele. Panią Maberley odurzono chloroformem, a dom. Proszę, oto

1 gospodyni we własnej osobie!

Klientka, którą poznaliśmy poprzedniego dnia, weszła do pokoju prowadzona przez niewysoką służącą o drobnej posturze. Wyglądała blado i mizernie.

- Pańska rada okazała się nad wyraz trafna, panie Holmes - rzekła ze smutnym uśmiechem na twarzy. - Niestety, nie posłuchałam jej! Nie chciałam kłopotać pana Sutro, więc zostałam bez opieki.

- Dopiero dziś rano usłyszałem, co się wydarzyło - dodał prawnik.

- Pan Holmes poradził mi, żebym poprosiła kogoś zaufanego, by towarzyszył mi w domu. Zignorowałam jego radę, i spotkała mnie za to kara.

- Wygląda pani wyjątkowo mizernie - powiedział Holmes. - Pewnie nie ma pani siły, by opowiedzieć, co się wydarzyło.

- Wszystko jest tu - rzekł inspektor, wyciągając pokaźny notes.

- Jeśli jednak pani czuje się na siłach, by.

- Niewiele mogę powiedzieć. Jestem przekonana, że otworzyła im drzwi ta niewdzięcznica Susan. Wygląda na to, że znali każdy zakamarek domu. Zanim przyłożono mi do twarzy chloroform, przez chwilę jeszcze kojarzyłam, co się dzieje, ale potem straciłam przytomność i nie wiem, jak długo to trwało. Gdy się obudziłam, u wezgłowia lóżka stał jakiś człowiek, a drugi podnosił się z klęczek z zawiniątkiem w dłoni, które znalazł wewnątrz jednego z kufrów mojego syna. Pozostałe skrzynie były pootwierane, wszędzie na podłodze leżały porozrzucane przedmioty. Próbowałam go schwytać.

- Wiele pani ryzykowała - rzekł inspektor.

- Uczepiłam się go kurczowo, ale zdołał się wyrwać, drugi z nich prawdopodobnie mnie uderzył, bo od tamtej chwili niczego już nie pamiętam. Moja służąca Mary usłyszała hałas i zaczęła krzyczeć przez okno. Przyjechała policja, ale łobuzy zdążyły umknąć.

- Co zabrali?

- Nie sądzę, żeby zginęły jakieś wartościowe przedmioty. Jestem pewna, że w kufrach mojego syna nie było niczego cennego.

- Czy zostawili jakieś ślady?

- Skrawek papieru. Musiałam go wyrwać człowiekowi, na którego się rzuciłam. Leżał pognieciony na podłodze. Słowa zostały napisane ręką mojego syna.

- A to znaczy, że nam się nie przyda - rzekł inspektor. - Gdyby tę notatkę napisał włamywacz.

- Racja! - rzekł Holmes. - Co za zdrowy rozsądek! Mimo to chciałbym zobaczyć tę

kartkę.

Inspektor wyciągnął złożony papier z notatnika.

- Nic nie umknie mojej uwadze, nawet takie błahostki - powiedział nieco pompatycznie. - I to jest właśnie moja rada dla pana, panie Holmes. Dwadzieścia pięć lat pracy w zawodzie nie poszło na marne. Zawsze istnieje prawdopodobieństwo znalezienia odcisków palców.

Holmes przyjrzał się uważnie pomiętej kartce papieru.

- Jakie wyciągnął pan z tego wnioski, inspektorze?

- Wygląda jak zakończenie jakiejś dziwacznej powieści.

- W rzeczy samej, może się okazać, że będzie to zakończenie osobliwej opowieści - rzekł Holmes. - Zauważył pan numer zapisany na górze strony? Dwieście czterdzieści pięć. Gdzie zatem podziały się dwieście czterdzieści cztery pozostałe strony?

- Myślę, że zabrali je złodzieje. Tylko na co im to potrzebne!

- Czyż to nie dziwne, że włamywacze szukali akurat tego? Czy to panu coś mówi, inspektorze?

- Tak, sir, myślę, że dranie zabrali to, co mieli pod ręką. Życzę im szczęścia z takimi

łupami.

- Dlaczego mieliby przetrząsać rzeczy mojego syna? - zapytała pani Maberley.

- Na dole nie znaleźli niczego cennego, więc spróbowali szczęścia na górze. Oto moje wnioski. Co pan o tym myśli, panie Holmes?

- Muszę to jeszcze dokładnie przemyśleć, inspektorze. Watsonie, podejdź, proszę, do okna.

Stojąc ramię w ramię, przeczytaliśmy tekst zapisany na kartce papieru. Zaczynał się w środku zdania i brzmiał następująco:

.twarz mocno krwawiła w miejscach ran ciętych i uderzeń, ale to nic w porównaniu z jego sercem, które krwawiło jeszcze mocniej, gdy spoglądał w oczy ukochanej osoby patrzące teraz na jego cierpienie i upokorzenie. Był gotów poświęcić dla niej swe życie. Kobieta śmiała się - naprawdę się śmiała! Gdy na nią popatrzył, była już tylko diablicą bez serca. To właśnie wtedy umarła miłość i narodziła się nienawiść. Człowiek musi mieć powód, by żyć. Jeśli tym powodem nie są już twe objęcia, moja pani, będzie nim moja zemsta i twoja zguba.

- Dziwna gramatyka! - powiedział Holmes z uśmiechem na ustach, oddając inspektorowi kartkę. - Zauważył pan, jak narracja nagle zmienia się z trzeciej osoby na pierwszą? Pisarz tak zatracił się we własnej opowieści, że stał się jej głównym bohaterem.

- To raczej mierna pisanina - rzekł inspektor, wkładając papier między kartki notesu. -A cóż to, pan wychodzi, panie Holmes?

- Moja obecność nie przyda się na nic, skoro sprawa trafiła w tak kompetentne ręce. Na marginesie, pani Maberley, zawsze marzyła pani o podróżach, prawda?

- Zgadza się, panie Holmes.

- Dokąd chciałaby pani pojechać. Do Kairu, na Maderę, Riwierę Francuską?

- Gdybym miała pieniądze, pojechałabym w podróż dookoła świata.

- No tak. Dookoła świata. Pozwolą państwo, że się pożegnam. Pewnie wieczorem jeszcze do pani napiszę.

Wychodząc, kątem oka ujrzeliśmy uśmiech na twarzy inspektora nieznacznie kiwającego głową: „Ci przemądrzali zwykle mają w sobie coś z szaleńców”. Taki sens miała prawdopodobnie mina malująca się na twarzy inspektora.

- Watsonie, nasza podróż zmierza ku końcowi - powiedział Holmes, gdy ponownie znaleźliśmy się w hałaśliwym centrum Londynu. - Najlepiej będzie, jeśli załatwimy tę sprawę od razu. Dobrze by było, gdybyś mi towarzyszył, bo interesy z panią Isadorą Klein lepiej prowadzić przy świadkach.

Dorożkarz żwawo wiózł nas w kierunku Grosvenor Square. Holmes nagle ocknął się z zamyślenia, w którym trwał od jakiegoś czasu.

- Watsonie, mam nadzieję, że cała ta sprawa już nie jest dla ciebie zagadką.

- Niestety, nie mogę tego powiedzieć. Wnioskuję jedynie, że właśnie zmierzamy w kierunku domu kobiety, która uknuła tę intrygę.

- Nie inaczej! Ale czy nazwisko Klein nic ci nie mówi? Niegdyś głośno było o jej zachwycającej urodzie. Nie było piękniejszej kobiety. Jest Hiszpanką, w jej żyłach płynie krew potężnych konkwistadorów, rodzina od wielu pokoleń rządzi w Pernambuco. Wyszła za mąż za podstarzałego przedsiębiorcę z Niemiec, niejakiego Kleina, handlującego cukrem, dzięki czemu obecnie jest najbogatszą i zarazem najpiękniejszą wdową pod słońcem. Po jego śmierci zaczęła zaspokajać własne zachcianki. Miała wielu kochanków, w tym Douglasa Maberleya, jednego z najwspanialszych młodzieńców w Londynie. Z tego, co mi wiadomo, nie był to jedynie przelotny romans. On nie należał do tych, co to skaczą z kwiatka na kwiatek. Był dumnym mężczyzną, który wiele potrafił dać, ale miał również wysokie oczekiwania. Ona zaś była niczym typowa bohaterka powieści, „bezlitosna piękna dama”. Gdy tylko zaspokoi swój kaprys, porzuca kochanka, a jeśli on, wiedziony uczuciem, nie chce przyjąć do wiadomości gorzkich słów, Isadora ma swoje sposoby, by dać mu do zrozumienia, że to koniec.

- Zatem to właśnie przytrafiło sie młodemu Douglasowi.

- Widzę, że zaczynasz łączyć fakty. Słyszałem, że niedługo ma wyjść za mąż za młodego księcia Lomond, który mógłby być jej synem. Matka jego wysokości może i nie przejmie się wiekiem swojej przyszłej synowej, ale ewentualny skandal to zupełnie inna sprawa, tego nie zniesie. O, proszę, jesteśmy na miejscu!

Dorożka zatrzymała się przed jedną z najwspanialszych narożnych kamienic w dzielnicy West End. Lokaj zachowujący się jak maszyna wziął od nas wizytówki i po chwili wrócił, informując, że pani nie ma w domu.

- Zatem poczekamy na nią - powiedział rozbawiony Holmes.

„Maszyna” zareagowała natychmiast.

- To, że pani nie ma w domu, oznacza, że nie ma jej dla panów - rzekł lokaj.

- Dobrze - odparł Holmes. - Zatem nie będziemy czekać. Bądź tak miły i przekaż swej

pani tę wiadomość.

Na kartce wyrwanej z notesu nabazgrał kilka słów, po czym złożył ją i podał lokajowi.

- Co napisałeś, Holmesie? - zapytałem.

- Zadałem jedno pytanie: „W takim razie wybiera pani policję?”. Myślę, że to będzie dla nas przepustka.

Faktycznie, lokaj wrócił zdumiewająco szybko z informacją, że możemy wejść. Po chwili znaleźliśmy się w salonie rodem z baśni tysiąca i jednej nocy, obszernym i zachwycającym, pogrążonym w półmroku, z ustawionymi gdzieniegdzie lampami świecącymi na różowo. Gospodyni była w wieku, kiedy nawet najbardziej zachwycającej urodzie sprzyja półmrok. Gdy weszliśmy, z kanapy podniosła się dostojnie wysoka kobieta o idealnej figurze i twarzy, na której piękno zastygło niczym maska, a niezwykłe oczy, zdradzające hiszpański temperament, patrzyły na nas tak, jakby ich właścicielka chciała nas zabić.

- Co panowie sobie wyobrażają, co to za najście i oburzająca wiadomość? - zapytała, wskazując na kartkę.

- Nie sądzę, by wyjaśnienia były konieczne, madame. Zbyt sobie cenię pani inteligencję, by to tłumaczyć - choć muszę pani wyznać, że ostatnimi czasy nie jest pani w szczytowej formie, jeśli chodzi o inteligencję.

- Co pan ma na myśli, sir?

- Sądziła pani, że przestraszą mnie nasłani przez panią dranie i wycofam się z tej sprawy. Zapewne żaden człowiek w takiej sytuacji nie podjąłby się tego zadania, chyba że tak jak mnie pociągałoby go niebezpieczeństwo. Wychodzi zatem na to, że to dzięki pani zainteresowałem się sprawą młodego Maberleya.

- Nie mam pojęcia, o czym pan mówi. Co ja mam niby wspólnego z wynajętymi łobuzami?

Holmes, zniechęcony jej postawą, odwrócił się na pięcie.

- Najwidoczniej przeceniłem pani inteligencję. Do widzenia!

- Zaraz! Dokąd pan idzie?

- Do Scotland Yardu.

Nie pokonaliśmy nawet połowy drogi do drzwi, gdy pani Klein podbiegła i chwyciła Holmesa za rękę. W jednej chwili stalowe spojrzenie jej oczu złagodniało.

- Proszę, siadajcie, panowie. Porozmawiajmy. Czuję, że mogę być z panem szczera, panie Holmes. Wierzę, że jest pan dżentelmenem. Kobieta instynktownie potrafi to wyczuć. Potraktuję pana jak przyjaciela.

- Nie mogę obiecać, że odwzajemnię się tym samym, madame. Nie jestem przedstawicielem prawa, ale walczę z niesprawiedliwością wszelkimi środkami, na które mogę sobie pozwolić. Jestem gotów pani wysłuchać i wtedy postanowię, co dalej zrobię.

- Faktycznie, nie był to dobry pomysł, by grozić tak odważnemu człowiekowi jak pan.

- Naprawdę złym pomysłem było przyjęcie na siebie roli szefowej gangu łobuzów, którzy nie będą mieli skrupułów, by później panią szantażować lub wydać w ręce policji.

- Nie! To jest bardziej skomplikowane. Skoro już obiecałam, że będę z panami szczera, muszę wyznać, że żaden człowiek poza Barneyem Stockdalem i jego żoną Susan nie wie, kto wydaje rozkazy. A jeśli o nich chodzi, to współpracujemy już nie pierwszy raz. - Uśmiechnęła się, przechylając kokieteryjnie głowę.

- Rozumiem. Już wcześniej pani ich sprawdziła.

- To dobre psy gończe, bo nie szczekają.

- Wcześniej czy później takie zwierzęta kąsają rękę, która je karmi. Za to włamanie pójdą do więzienia. Policja już ich szuka.

- Z pokorą przyjmą każdą karę. Za to im płacę. Moje nazwisko nie będzie łączone z tą

sprawą.

- Pod warunkiem, że ja pani nie wydam.

- Nie zrobi pan tego. Jest pan dżentelmenem. Nie wypada panu zdradzać tajemnic kobiety.

- Przede wszystkim proszę mi oddać ten rękopis.

Gospodyni roześmiała się głośno, podchodząc do kominka. Zamieszała pogrzebaczem w stercie popiołu.

- Na pewno pan tego chce? - zapytała.

Stała przed nami z szelmowskim wyzywającym uśmiechem, który wśród wszystkich kryminalistów, jacy stanęli na drodze Holmesa, był bez wątpienia najbardziej urokliwy. Dla mego przyjaciela sentymenty jednak nie istniały.

- Zatem pani los jest już przesądzony - rzekł ozięble. - Szybko pani działa, jednak tym razem posunęła się za daleko.

Pogrzebacz z hukiem uderzył o podłogę.

- Ale z pana twarda sztuka! - krzyknęła. - W takim razie wszystko panu opowiem, dobrze?

- Myślę, że sam mógłbym pani opowiedzieć tę historię.

- Wydaje mi się, że powinien pan popatrzeć na to moimi oczami, panie Holmes. Proszę ocenić tę sytuacje z punktu widzenia kobiety, której wszelkie życiowe ambicje stanęły pod znakiem zapytania. Czy należy mnie winić za to, że próbowałam bronić swoich interesów?

- To pani zapoczątkowała ten łańcuch zła.

- Zgadza się! Przyznaję! Kochany był chłopak z tego Douglasa, jednak nie wpisywał się zupełnie w moje plany. Chciał się ze mną ożenić, panie Holmes, a przecież był tylko biedakiem pochodzącym z niższych sfer. Nie rozumiał, że małżeństwo nie wchodziło w grę. Z czasem stał się nachalny. Wydawało mu się, że skoro ofiarowałam mu tak wiele, już zawsze będziemy razem, a ja będę należała tylko do niego. Nie mogłam tego tolerować. Musiałam zrobić wszystko, żeby to w końcu pojął.

- I dlatego wynajęła pani opryszków, którzy pobili go pod pani oknem?

- Niczego się przed panem nie ukryje. To prawda. Barney i jego ludzie poturbowali go, muszę przyznać, nawet dość poważnie. Czy pan wie, co on wtedy zrobił? Nie spodziewałam się, że dżentelmen postąpi w ten sposób. Opisał naszą historię. Mnie, oczywiście, przedstawił jako wilczycę, a siebie jako biedne jagnię. Przedstawił wszystkie szczegóły i choć zmienił nazwiska, to oczywistym jest, że w Londynie wszyscy świetnie wiedzieliby, o kogo chodzi. Co pan na to, panie Holmes?

- Cóż, miał do tego prawo.

- Chyba to włoskie powietrze dostało się do jego płuc, powodując typową dla mieszkańców tego kraju chęć dokonania okrutnej zemsty. Przysłał mi kopię książki, żebym, oczekując na jej publikację, przeżywała prawdziwe tortury. Jak twierdził, przygotował dwie kopie: jedną dla mnie, drugą dla wydawcy.

- Skąd pani wie, że wydawca nie otrzymał swojej kopii?

- Znam tego człowieka. Douglas już wcześniej pisał powieści. Dowiedziałam się, że nie przyszła żadna paczka z Włoch. Potem usłyszałam o nagłej śmierci mego byłego kochanka. Wiedziałam, że dopóki nie zniszczę rękopisu, mój honor jest zagrożony. Domyślałam się, że książka znajduje się wśród rzeczy Douglasa, a te z kolei na pewno zostaną odesłane jego matce. Wynajęłam gang. Susan została zatrudniona przez panią Maberley jako służąca. Chciałam załatwić tę sprawę uczciwie. Naprawdę. Zamierzałam odkupić od starszej pani dom wraz ze wszystkim, co się w nim znajduje. Zgodziłam się na kwotę, którą zaproponowała. Jednak gdy ten plan nie wypalił, byłam zmuszona sięgnąć po inne środki. Przyznaję, że obeszłam się z Douglasem zbyt surowo, i Bóg mi świadkiem, żałuję tego! Ale czyż mogłam postąpić inaczej, skoro moja przyszłość była zagrożona?

Sherlock Holmes wzruszył ramionami:

- Cóż, chyba jednak pani nie wydam, ale pod jednym warunkiem. Ile może kosztować podróż dookoła świata w luksusowych warunkach?

Kobieta popatrzyła na niego, zdziwiona.

- Czy pięć tysięcy funtów wystarczy?

- Wydaje mi się, że tak!

- Dobrze. Jestem pewien, że wypisze mi pani czek na taką kwotę, a ja dołożę wszelkich starań, by pani Maberley go otrzymała. Przyda jej się zmiana klimatu, jest jej pani to winna. A tak na przyszłość, moja droga - pomachał ostrzegawczo palcem przed nosem gospodyni -niech pani lepiej uważa! Dobrze pani radzę! Nie można wiecznie bezkarnie bawić się ostrymi narzędziami, bo w końcu pokaleczy pani swe delikatne dłonie.

Rozdział piąty

Holmes uważnie przeczytał list, który dostarczono mu wieczorem, a następnie, ironicznie chichocząc, co w jego przypadku oznaczało wesoły śmiech, podał mi go.

- Widziałem już wiele, ale taka absurdalna mieszanka nowoczesności ze średniowiecznymi legendami, rzeczywistości i fantazji przekracza wszelkie granice - rzekł. -Co o tym sądzisz, Watsonie?

Przeczytałem, co następuje:

OLD JEWRY, nr 46, 19 listopada

w sprawie Wampirów

Szanowny Panie!

Dzisiaj nasz klient pan Robert Ferguson z firmy „Ferguson i Muirhead, dostawca herbaty” z Mincing Lane zwrócił się do nas z pytaniem dotyczącym wampirów. Jako że nasza firma zajmuje się oceną jakości maszyn, temat ten nie leży w obszarze naszych kompetencji, dlatego zasugerowaliśmy panu Fergusonowi, by złożył Panu wizytę i przedstawił wszystkie szczegóły sprawy. Ciągle pamiętamy o pańskim sukcesie w sprawie Matyldy Briggs.

Pozostajemy z szacunkiem.

Morrison, Morrison & Dodd za pośrednictwem E. J. C.

- Matylda Briggs to niemłoda dziewczyna, Watsonie - rzekł Holmes, który przypomniał sobie tamtą sprawę. - To był statek. Miały tam miejsce wydarzenia, których bohaterem stał się ogromny szczur z Sumatry, ale na tę opowieść świat nie jest jeszcze gotowy. Co my wiemy

0 wampirach? Czy ten temat leży w obszarze naszych kompetencji? Wszystko jest lepsze od zastoju w interesie, choć wygląda na to, że zostaliśmy przeniesieni w świat baśni braci Grimm. Sięgnij, proszę, po moją kronikę, zobaczymy, co jest w rozdziale na literę W.

Pochyliłem się i podałem mu wielką księgę. Holmes położył ją sobie na kolanie

1 z wyrazem uwielbienia zaczął powoli przeglądać swoje dawne sprawy i kolekcję cennych informacji, zbieranych przez całe życie.

- Rejs statku „Gloria Scott” - przeczytał. - To była okropna sprawa. Chyba opisałeś ją, Watsonie, ale nie pogratulowałem ci efektu końcowego. „Victor Lynch, fałszerz”. Jadowity jaszczur, czyli heloderma. Doskonała zagadka! „Vittoria, piękność z cyrku”, „Vanderbilt i kasiarz”. Żmije. „Wigor i cud w Hammersmith”. No, no! Stara dobra księga! Nie ma nic lepszego! Posłuchaj tego, Watsonie. Wampiryzm na Węgrzech. O, i wampiry z Transylwanii.

Choć na początku z zapałem wertował kartki, po wnikliwym, aczkolwiek szybkim przestudiowaniu tomu rzucił go na ziemię, wyraźnie rozczarowany.

- To wszystko bzdury, Watsonie! Co mamy wspólnego z zombi, które spoczną w trumnach dopiero wtedy, gdy przebije się je na wylot kołkiem? To istne szaleństwo.

- Ale przecież wampir nie musi być nieboszczykiem, prawda? - zapytałem. - Może nim być też żywy człowiek. Czytałem, na przykład, o starszych osobach, które wysysają krew młodych ludzi, by w ten sposób odzyskać witalność.

- Masz rację, Watsonie. Zgadza się, wspomniano tu o tej legendzie. Ale czy mamy poważnie traktować podobne zlecenia? Członkowie naszej agencji detektywistycznej twardo stąpają po ziemi i tak ma zostać. Na świecie dzieje się wystarczająco dużo różnych spraw. Duchy to już naprawdę zbyt wiele. Obawiam się, że nie będziemy mogli potraktować pana Roberta Fergusona zbyt poważnie. Kolejny list napisał chyba on sam. Zobaczymy, co go trapi.

Wziął ze stołu drugi list, który odłożył, skupiając uwagę na czytaniu pierwszego listu. Na początku był wyraźnie rozbawiony, ale im dłużej czytał, uśmiech powoli znikał z jego twarzy, na której pojawił się teraz wyraz skupienia i zainteresowania. Kiedy skończył, siedział przez kilka chwil, zamyślony, trzymając arkusz koniuszkami palców. Wreszcie ocknął się z zadumy i odzyskał werwę.

- Rezydencja Cheesemana w Lamberley. Gdzie leży Lamberley, Watsonie?

- W hrabstwie Sussex, na południe od Horsham.

- To chyba niezbyt daleko? A ta posiadłość?

- Znam tamtejsze okolice, Holmesie. Jest tam pełno starych domów; ich nazwy wywodzą się od nazwisk ludzi, którzy przed wiekami je wybudowali. Jest dom Odleya, Harveya i Carritona. O nich samych nikt już nie pamięta, ale ich nazwiska przetrwały dzięki budynkom.

- No właśnie - powiedział chłodno Holmes. Jedną z wielu dziwacznych cech osobowości tego dumnego samowystarczalnego człowieka było to, że uważnie analizował nowe informacje w myślach, nie zwracając uwagi na osobę, która owe dane mu podsunęła.

- Zanim uporamy się z tą sprawą, nasza wiedza na temat posiadłości Cheesemana w Lamberley pogłębi się z całą pewnością. Tak jak myślałem, list napisał Robert Ferguson. Twierdzi, że jest twoim znajomym.

- Moim?

- Chyba powinieneś to przeczytać.

Podał mi arkusz papieru nad stołem. W nagłówku widniał wyżej wspomniany adres.

SZANOWNY PANIE HOLMES!

Moi prawnicy polecili, bym zasięgnął pańskiej rady, choć w rzeczy samej sprawa ta jest na tyle delikatna, ze trudno mi o niej pisać. Dotyczy mojego przyjaciela, w którego imieniu zwracam się do Pana.

Mniej więcej pięć lat temu poślubił on córkę peruwiańskiego kupca, którego poznał, prowadząc interesy związane z importem saletry. To była damą o wielkiej urodzie, ale jej pochodzenie i religia przyczyniły się do tego, że między nią a mężem powstało wiele różnic. Doprowadziło do osłabienia więzi między nimi. Jego miłość wypaliła się, a on sam zaczął uważać, iż ślub był błędem. Czuł, że w duszy jego żony istnieją zakamarki, do których nigdy nie uda mu się dotrzeć. Sytuacja była wyjątkowo nieprzyjemna, gdyż ona kochała go całym sercem i była mu całkowicie oddana.

Przejdę teraz do kwestii, którą szerzej objaśnię Panu, gdy się spotkamy. List piszę jedynie po to, by ogólnie nakreślić sytuację i wybadać, czy ta historia Pana zainteresuje.

Kobieta zaczęła przejawiać dziwne skłonności, zupełnie niepasujące do jej łagodnego usposobienia. Mój przyjaciel ma piętnastoletniego syna z poprzedniego małżeństwa. Jest to wyjątkowo czarujący wrażliwy chłopiec, niestety, pokrzywdzony przez los, jako że nieszczęśliwy wypadek, któremu uległ w dzieciństwie, uczynił z niego kalekę. Żonę mojego przyjaciela dwukrotnie przyłapano na tym, jak znęcała się beż żadnego powodu nad biednym młodzieńcem. Raz uderzyła go nawet kijem, i chłopiec ma teraz wielką bliznę na ręce.

Była to jednak drobnostka w porównaniu z tym, jak potraktowała swojego własnego syna, który nie skończył jeszcze roku. Mniej więcej miesiąc temu niańka zostawiła na chwilę dziecko samo w pokoju. Wróciła natychmiast, gdy tylko usłyszała głośny rozpaczliwy płacz niemowlęcia. Kiedy wbiegła do pokoju, zastała swoją pracodawczynię, pochyloną nad łóżeczkiem, która najwyraźniej wbiła zęby w szyjkę dziecka. Strużka krwi sączyła się z małej ranki na szyi. Opiekunka była tak przerażona, że chciała wezwać pana domu, jednak pani błagała, by tego nie robiła, obiecała jej nawet pięć funtów za milczenie. Sytuacja nie została nigdy wyjaśniona i szybko o niej zapomniano.

Zdarzenie to wywarło ogromne wrażenie na opiekunce; od tamtej chwili bacznie obserwowała swoją panią i nie spuszczała z oczu dziecka, które z całego serca kochała. Wydawalo jej się, że matka tylko czekała, aż dziecko pozostanie bez opieki. W dzień i w nocy niańka troszczyła się o malucha, a pani czaiła się jak wilk, który chce schwytać jagnię. Pewnie wydaje się to Panu mało wiarogodne, błagam jednak, by potraktował on tę historię bardzo poważnie, gdyż od niego zależy życie dziecka i zdrowie psychiczne ojca.

W końcu nadszedł ten koszmarny dzień, gdy dłuższe ukrywanie przed mężem dziwnego zachowania jego żony okazało się niemożliwe. Opiekunka nie wytrzymała napięcia, musiała zrzucić z siebie straszny ciężar, wyjawiając przerażającą prawdę. Podobnie jak Panu teraz mojemu przyjacielowi wydawało się, że to tylko jakieś koszmarne nieporozumienie. Sądził, że kobieta jest kochającą żoną oraz, pomijając zajście z pasierbem, kochającą matką. Dlaczego miałaby krzywdzić swoje własne dziecko? Powiedział opiekunce, że najwyraźniej musiało jej się to przyśnić, a jej podejrzenia to tylko niczym nie uzasadnione pomówienia. Ostrzegł ją także, że nie będzie tolerował oszczerstw rzucanych na jego małżonkę. Gdy tak rozmawiali, powietrze przeszył nagły płacz. Opiekunka wraz z panem domu pobiegli do pokoju dziecka.

Proszę sobie wyobrazić, co poczuł ten człowiek, gdy ujrzał własną żonę podnoszącą się z klęczek przy kołysce, a na szyjce dziecka i pościeli zauważył plamy krwi. Krzycząc przeraźliwie, chwycił żonę za głowę, skierował jej twarz do światła i zobaczył wokół jej ust czerwone krople. Bez wątpienia, wysysała krew z szyi tego biednego dzieciątka.

I tak to właśnie wygląda. Na obecną chwilę kobieta zamknęła się w swym pokoju. Nie znaleziono żadnego wytłumaczenia jej postępowania. Ojciec prawie postradał zmysły. Ani on, ani ja niewiele wiemy o wampirach. Byliśmy przekonani, że są jedynie potworami z opowieści z dalekich stron. Okazało się jednak, że można je spotkać w samym środku Anglii, w hrabstwie Sussex. Właśnie o tym chciałbym z Panem jutro porozmawiać. Czy możemy się spotkać? Czy wykorzysta Pan swe wyjątkowe umiejętności, by pomóc załamanemu człowiekowi? Jeśli to możliwe, uprzejmie proszę o nadanie telegramu pod adres posiadłości Cheesemana w Lamberley. Będzie to oznaczało, że przyjmie mnie Pan jutro o dziesiątej.

Łączę wyrazy szacunku

ROBERT FERGUSON

PS Wydaje mi się, że pański przyjaciel Watson grywał w rugby w drużynie Blackheath, kiedy ja trenowałem w Richmond. Są to jedyne referencje, które mogę panom przedstawić.

- Tak, teraz sobie przypominam - powiedziałem, odkładając list na stół. - Olbrzymi Bob Ferguson, najlepszy atakujący, jaki kiedykolwiek grał w drużynie Richmond. Miał wyjątkowo przyjemne usposobienie. To, że się tak przejmuje kłopotami przyjaciela, jest całkowicie do niego podobne.

Holmes popatrzył na mnie troskliwie i pokiwał głową.

- Nigdy nie rozgryzę cię do końca, Watsonie - powiedział. - Ukrywasz pokłady niezbadanych możliwości. Bądź tak dobry, wyślij telegram: „Z przyjemnością zbadamy pańską sprawę”. Zapisałeś?

- Jego sprawę?

- Nie możemy pozwolić, by myślał, że w naszej firmie pracują mało inteligentni ludzie. Oczywiście, że to jego sprawa. Zatelegrafuj i nie myśl o tym do jutra.

Następnego dnia punktualnie o dziesiątej Ferguson zapukał do naszych drzwi. Zapamiętałem go jako wysokiego szczupłego wygimnastykowanego mężczyznę, który, biegnąc, potrafił osiągnąć taką prędkość, że mógł bez problemów wyprzedzić zawodników przeciwnej drużyny. Nie ma nic bardziej przykrego niż widok wymizerowanego człowieka, który, gdy widziałem go po raz ostatni, był sportowcem w doskonałej formie u szczytu kariery. Niegdyś wspaniała sylwetka, zmarniała i zgarbiła się, a jasne włosy przerzedziły się. Obawiam się, że odniósł podobne wrażenie, patrząc na mnie.

- Serwus, Watsonie - powiedział. Jego głos brzmiał nadal donośnie. - Nie przypominasz tego młodzieńca, którego przerzuciłem przez linę i który wylądował w tłumie widzów w parku Old Deer. Domyślam się, że i ja się nieco zmieniłem. Postarzałem się przez te ostatnie dwa dni. Panie Holmes, z pańskiego telegramu wynika, że bezcelowe byłoby udawać, iż reprezentuję interesy osoby trzeciej.

- Bezpośrednia współpraca będzie z pewnością znacznie łatwiejsza - powiedział Holmes.

- Oczywiście, ma pan rację. Może pan sobie wyobrazić, w jak trudnym położeniu znalazłem się, opowiadając o kobiecie, którą powinienem otoczyć opieką. Co mogę począć? Mam pójść na policję i opowiedzieć tę całą historię? Za wszelką cenę muszę chronić dzieci! Czy to szaleństwo, panie Holmes, a może jakaś choroba? Czy w swojej karierze spotkał się pan z czymś podobnym? Na litość boską! Błagam o radę, bo naprawdę nie wiem już, co robić.

- Oczywiście, panie Ferguson. Proszę usiąść, wziąć się w garść i udzielić mi kilku konkretnych odpowiedzi. Zapewniam pana, że doskonale wiem, co robić, i jestem przekonany, iż znajdziemy rozwiązanie. Po pierwsze, proszę mi powiedzieć, jakie kroki pan podjął? Czy pańska żona przebywa w pobliżu dzieci?

- To bardzo ciepła kobieta, panie Holmes. Kocha mnie z całego serca i całą duszą jak nikt inny. Ale odkryłem jej straszliwy niewiarygodny sekret. Doszło do potwornej awantury. Jest to dla niej ogromny cios. Nie mogła wydobyć z siebie ani słowa. Nie reagowała na moje próby nawiązania kontaktu, patrzyła tylko dzikim wzrokiem, pełnym rozpaczy. Potem pobiegła do pokoju i zamknęła się w nim. Od tamtej chwili nie chce mnie widzieć. Ma pokojówkę Dolores. Zatrudniła ją, zanim się pobraliśmy. Dziewczyna jest raczej przyjaciółką mojej żony, a nie służącą. To ona zanosi jej jedzenie.

- Czyli w obecnej chwili dziecku nic nie grozi?

- Niańka, pani Mason, przysięgła, że w dzień i w nocy będzie przy małym. Ufam jej całkowicie. Martwię się za to o mego biednego Jacka, bo, jak pisałem, dwa razy go zaatakowała.

- Czy na ciele młodzieńca są rany?

- Nie, choć mocno uderzyła niewinnego kalekiego chłopca, dlatego tym straszniejszy wydaje się ten czyn. - Zmizerniała twarz Fergusona pojaśniała, gdy mówił o swym synu. -Na widok tego kochanego chłopca każde serce powinno zmięknąć. Gdy Jack był dzieckiem, zdarzył się wypadek, syn doznał urazu kręgosłupa. Mimo to ma złote dobre serce.

Holmes wziął ze stołu list, który otrzymał poprzedniego dnia, i zaczął go przeglądać.

- Kto jeszcze mieszka w tym domu, panie Ferguson?

- Od niedawna dwóch służących. Stajenny Michael także śpi w domu. I wszyscy pozostali: moja żona, ja sam, mój syn Jack, nasze niemowlę, Dolores i pani Mason.

- Czy długo znaliście się przed ślubem?

- Poznaliśmy się zaledwie kilka tygodni wcześniej.

- Od jak dawna jest przy żonie jej pokojówka Dolores?

- Od kilku lat.

- Zatem z całą pewnością zna charakter pańskiej żony lepiej niż pan?

- Myślę, że tak.

Holmes zanotował odpowiedź.

- Sądzę - powiedział - że bardziej przydam się w Lamberley niż tu. Tę sprawę muszę zbadać osobiście. Jeśli pani przebywa w swym pokoju, nasza obecność nie będzie jej drażniła ani sprawiała kłopotu. Oczywiście, zatrzymamy się w zajeździe.

Ferguson westchnął z ulgą.

- Miałem nadzieję, że pan tak uczyni, panie Holmes. O czternastej odchodzi pociąg z dworca Wiktoria, jeśli oczywiście odpowiada panu taka godzina.

- Naturalnie. To połączenie nam pasuje. Obecnie nie prowadzimy żadnych spraw. Mogę panu poświęcić całą swoją uwagę. Watson, oczywiście, jedzie z nami. Zanim rozpoczniemy działania, chciałbym upewnić się co do jednej, może dwóch kwestii. Rozumiem, ta nieszczęśliwa kobieta znęcała się nad obojgiem dzieci, czyli nad własnym dzieckiem i pańskim synem, zgadza się?

- Tak.

- Każde z nich jednak zaatakowała w inny sposób. Pańskiego syna pobiła.

- Pierwszy raz kijem, a potem po prostu rękami.

- Czy wyjaśniła w jakikolwiek sposób swoje zachowanie?

- Nie. Twierdziła jedynie, że go nienawidzi. Powtarzała to w kółko.

- Cóż, macochy często miewają uczucia, które powoduje specyficzny rodzaj zazdrości o zmarłą matkę pasierba. Czy ta dama jest z natury zazdrosna?

- Owszem, i to bardzo. Zazdrość ta przejawia się z mocą równą jej ognistej namiętnej miłości.

- Pański syn ma piętnaście lat i, jak na swój wiek, domyślam się, jest wyjątkowo dojrzały umysłowo, biorąc pod uwagę fakt, że pod względem fizycznym jego możliwości są znacznie ograniczone. Może on wyjaśnił jakoś te napaści?

- Twierdzi, że w niczym nie zawinił.

- Czy przed tym zdarzeniem przyjaźnili się?

- Nie, ich stosunki nigdy nie były zażyłe.

- Utrzymuje pan jednak, że chłopiec jest uczuciowy?

- Nie ma na świecie drugiego syna, który byłby tak oddany swemu ojcu. Moje życie to

jego życie. Chłonie wszystko, co robię i mówię.

Holmes po raz kolejny zapisał coś w notatniku. Przez chwilę siedział, pogrążony

w myślach.

- Zapewne trzymaliście sztamę, zanim ożenił się pan po raz drugi. Byliście ze sobą bardzo blisko, prawda?

- W rzeczy samej.

- Twierdzi pan, że chłopiec jest uczuciowy, więc na pewno zachował w pamięci swą

matkę?

- Był jej bardzo oddany.

- Wygląda na niezwykle intrygującego młodzieńca. Proszę mi powiedzieć, czy te dziwaczne ataki na dziecko miały miejsce w tym samym czasie co napady na pańskiego starszego syna?

- Za pierwszym razem tak. Wydawało się, że jakby opętana obłędem, wyładowała na nich swój gniew. Za drugim razem tylko Jack był ofiarą ataku. Pani Mason nie zauważyła niczego niepokojącego u malucha.

- To komplikuje sprawę.

- Chyba nie do końca za panem nadążam, panie Holmes.

- To bardzo możliwe. Po sformułowaniu prowizorycznych teorii należy poczekać, aż czas lub kolejne zdarzenia przyczynią się do ich obalenia. Zły to zwyczaj, panie Ferguson, jednak ludzka natura bywa słaba. Obawiam się, że obecny tu pański stary znajomy przesadził nieco, chwaląc moje naukowe metody. W każdym razie mogę powiedzieć, że znajdziemy rozwiązanie pańskiego problemu. Proszę oczekiwać nas jutro na dworcu Wiktoria o czternastej.

Po typowym listopadowym dniu nadszedł ponury mglisty wieczór. Zostawiwszy bagaże w zajeździe Chequers w Lamberley, jechaliśmy długą i krętą gliniastą drogą, typową dla hrabstwa Sussex, aż w końcu dotarliśmy do odosobnionej starej wiejskiej posiadłości, w której mieszkał Ferguson. Ujrzeliśmy okazały budynek. Jego środkowa fasada pamiętała zamierzchłe czasy, skrzydła natomiast zostały odnowione. Na spadzistym dachu, wykonanym z lokalnego budulca, upstrzonym kępkami mchu, królowały dekoracyjne kominy w stylu Tudorów. Schody prowadzące do domu były mocno zniszczone, a stare płytki, którymi wyłożono ganek, obrazowały rebus, na który składały się wyobrażenia sera i człowieka, co miało nawiązywać do nazwiska budowniczego domostwa. Wewnątrz ciężkie dębowe belki podtrzymywały sufit, a nierówna podłoga w niektórych miejscach była mocno wypaczona. Ten rozpadający się budynek był przesiąknięty zapachem starości i zgnilizny.

Ferguson zaprowadził nas do wielkiego pokoju, znajdującego się w środkowej części domu. Na okazałym staromodnym kominku, osłoniętym żelazną kratą z 1670 roku, jak głosił napis, migotał ogień trawiący płonące drewno.

Rozejrzałem się po pokoju, który wypełniały przedmioty pochodzące z różnych epok i miejsc. Boazeria położona do połowy wysokości ściany mogła być pozostałością po nie za bardzo zamożnym właścicielu ziemskim, który postawił ten dom w XVII wieku. Pod samym sufitem wisiały na ścianach dekoracje, poniżej - świetnie dobrane nowoczesne akwarele, a tuż nad dębową boazerię powieszono na żółtym tynku wspaniałą kolekcję południowoamerykańskich talerzy i strzał, przywiezionych z całą pewnością przez Peruwiankę, która obecnie przebywała w pokoju na górze. Holmes wstał, by przyjrzeć im się uważnie. Wiodła nim wrodzona ciekawość, rodząca się w jego żądnym wiedzy umyśle. Wrócił na miejsce z głową pełną przemyśleń.

- Hej! - krzyknął. - Co jest!

W kącie pokoju w koszyku leżał spaniel. Teraz podszedł powoli do swego pana; widać było, że czynił to z trudem, niezgrabnie poruszając tylnymi łapami i powłócząc ogonem po ziemi. Polizał dłoń Fergusona.

- O co chodzi, panie Holmes?

- Ten pies. Co mu dolega?

- Nawet weterynarz nie wiedział. Jakiś rodzaj paraliżu. Podejrzewał zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Ale powoli z tego wychodzi. Niedługo wyzdrowieje, prawda Carlo?

Jakby na potwierdzenie tych słów nieruchomym ogonem psa wstrząsnął dreszcz. Co chwilę zerkał na któregoś z nas swym smutnym wzrokiem. Wiedział, że rozmawiamy o nim.

- Czy zapadł na tę chorobę nagle?

- W ciągu jednej nocy.

- Dawno?

- Mniej więcej cztery miesiące temu.

- Niewiarygodne. Nasuwa mi to pewne myśli.

- Skąd to zainteresowanie psem, panie Holmes?

- Potwierdza to moją wcześniejszą teorię.

- Na litość boską, panie Holmes, o czym pan myśli? Dla pana to jedynie intelektualna zagadka, dla mnie sprawa życia i śmierci. Moja żona to niedoszła morderczyni, moje dziecko jest w niebezpieczeństwie. Proszę nie postępować ze mną w ten sposób, panie Holmes. To zbyt poważna sprawa.

Niegdyś potężny zawodnik rugby cały drżał. Chcąc go uspokoić, mój przjaciel położył mu rękę na ramieniu.

- Obawiam się, że każde rozwiązanie będzie dla pana przykre, panie Ferguson -powiedział. - Postaram się jednak oszczędzić panu bólu. W tej chwili nie mogę zdradzić niczego więcej, mam jednak nadzieję, że zanim opuszczę ten dom, wszystko się wyjaśni.

- Na Boga, bardzo pana o to proszę! Jeśli panowie pozwolą, pójdę teraz do pokoju mojej żony, by sprawdzić, czy jest jakaś poprawa.

Nie było go kilka minut. Ten czas Holmes wykorzystał na ponowne studiowanie okazów wiszących na ścianie. Gdy gospodarz powrócił, na jego twarzy malował się wyraz przygnębienia, co oznaczało, że sytuacja nie uległa zmianie. Przyprowadził ze sobą wysoką szczupłą dziewczynę o smagłej twarzy.

- Dolores, herbata jest już gotowa - rzekł. - Dołóż wszelkich starań, by twoja pani miała wszystko, czego zapragnie.

- Ona bardzo chora - rozpaczała dziewczyna, patrząc z oburzeniem na swego pracodawcę. - Ona nie prosić o jedzenie. Ona bardzo chora. Ona potrzebować doktora. Ja przestraszona zostawać sama z nią, bez lekarza.

Ferguson spojrzał na mnie pytająco.

- Z radością pomogę.

- Czy twoja pani przyjmie doktora Watsona?

- Ja go zaprowadzić. Nie pytać o pozwolenie. Ona potrzebować lekarza. - Dolores była bardzo wzruszona.

- Chodźmy zatem natychmiast.

Poszedłem za rozdygotaną dziewczyną najpierw po schodach na górę, a następnie wiekowym ciemnym korytarzem. Na jego końcu znajdowały się masywne drzwi, przymocowane do żelaznej futryny. Ujrzawszy je, pomyślałem, że gdyby Ferguson chciał się dostać do pokoju żony siłą, przyszłoby mu to z nie lada trudnością. Pokojówka wyciągnęła z kieszeni klucz, włożyła do zamka i ciężkie dębowe deski zawieszone na starych zawiasach zaskrzypiały głośno. Wszedłem do środka, a pokojówka żwawo wślizgnęła się tuż za mną, zamykając drzwi na klucz.

Widać było od razu, że leżąca na łóżku kobieta ma wysoką gorączkę. Była na wpół przytomna, ale gdy wszedłem, otworzyła swe wielkie przepiękne oczy i popatrzyła na mnie z przerażeniem. Zobaczywszy obcego człowieka, odetchnęła z ulgą i opadła na poduszkę. Podszedłem do niej, wypowiadając kilka uspokajających zdań. Leżała nieruchomo, gdy badałem jej puls. Tętno było bardzo przyśpieszone, a wysoka temperatura wskazywała na atak jakiejś choroby. Odniosłem jednak wrażenie, że jej stan był raczej wynikiem załamania nerwowego.

- Ona leżeć tak jeden dzień, dwa dni. Ja bać się, ona umrzeć - powiedziała dziewczyna. Gdy kobieta zwróciła ku mnie swą piękną twarz, zobaczyłem na jej policzkach silne

wypieki.

- Gdzie jest mój mąż?

- Na dole, bardzo chciałby się z panią zobaczyć.

- Nie chcę go widzieć. Nie chcę go widzieć.

Zaczęła majaczyć.

- Wróg! Wróg! Co mam zrobić z tym diabłem?

- Czy mogę pani jakoś pomóc?

- Nie. Nikt mi nie pomoże. To koniec. Wszystko zniszczone. Wszystko na nic. Najwidoczniej panią Ferguson prześladowały jakieś urojenia. Bob nie kojarzył mi się ani

z wrogiem, ani z diabłem.

- Madame - powiedziałem - pani mąż bardzo ją kocha. Z całego serca ubolewa nad tym, co się wydarzyło.

Ponownie popatrzyła na mnie cudownym oczami.

- Kocha mnie. Tak. Ale czyż ja go nie kocham? Czy moja miłość nie jest na tyle silna, że jestem w stanie poświęcić swoje życie, żeby tylko nie złamać jego kochanego serca. Kieruje mną wielkie uczucie. A mimo to on źle o mnie myśli i mówi straszne rzeczy.

- Przepełnia go smutek, ale tak naprawdę niczego nie rozumie.

- Zgadza się, lecz powinien mi ufać.

- Nie chce go pani widzieć? - zapytałem.

- Nie. Nigdy nie zapomnę tych okropnych słów i wyrazu jego twarzy. Nie chcę go widzieć. Proszę już iść! Nie może mi pan pomóc. Proszę mu powiedzieć tylko jedną rzecz. Chcę być ze swoim dzieckiem. Mam do tego pełne prawo. Nie mam nic więcej do powiedzenia.

Odwróciła się do ściany i zamilkła.

Zszedłem na dół do pokoju, gdzie Ferguson i Holmes wciąż siedzieli przy

kominku. Gospodarz miał markotną minę, gdy opowiadałem mu o wizycie w pokoju jego żony.

- Zanieść jej dziecko? - zapytał. - Skąd mogę mieć pewność, że jakiś dziwny impuls nie pokieruje nagle jej zachowaniem? Jak mam zapomnieć ten straszny widok, kiedy podniosła się z klęczek przy łóżeczku z krwią na wargach? - Zadrżał na wspomnienie tamtego wieczora. -Dziecko pozostanie z panią Mason. Tylko tam jest bezpieczne.

Ładna służąca - jedyne nowoczesne zjawisko w tym domu pełnym staroci - podała nam herbatę. Gdy nalewała ją do filiżanek, drzwi się otworzyły, i do pokoju wszedł bardzo przystojny młodzieniec. Miał jasną skórę i blond włosy. Kiedy ujrzał ojca, w jego radosnych błękitnych oczach pojawił się błysk wzruszenia i szczęścia. Podbiegł do niego i zarzucił mu ramiona na szyję tak, jak zwykle to czynią kochające dziewczynki.

- Tatusiu! - wykrzyknął. - Nie wiedziałem, że już wróciłeś do domu. Przywitałbym cię od razu po przyjeździe. Tak się cieszę, że jesteś!

Ferguson delikatnie wyswobodził się z objęć, lekko zakłopotany.

- Mój drogi chłopcze - powiedział troskliwie, poklepując jasnowłosą głowę. -Przyjechałem wcześnie, ponieważ moi przyjaciele pan Holmes i doktor Watson zgodzili się nas odwiedzić i spędzić z nami wieczór.

- Pan Holmes, ten detektyw?

- Tak.

Młodzieniec spojrzał na nas przenikliwym, a nawet, jak mi się wydawało, nieco wrogim spojrzeniem.

- A pańskie drugie dziecko, panie Ferguson? - zapytał Holmes. - Czy możemy je zobaczyć?

- Poproś panią Mason, żeby przyniosła małego - rzekł Ferguson. Chłopiec odszedł, dziwnie powłócząc nogami, co mój medyczny umysł zinterpretował jako skutek urazu kręgosłupa. Wrócił w towarzystwie wysokiej wychudzonej kobiety, niosącej w ramionach niezwykle urodziwe dziecko z czarnymi oczkami i złotymi włoskami, cudowne połączenie cech saksońskich i latynoskich. Wyglądało na to, że Ferguson jest do niego bardzo przywiązany, gdyż wziął je na ręce i czule przytulił.

- Jak ktokolwiek mógłby skrzywdzić takie maleństwo? - wyszeptał, patrząc na malutką czerwoną rankę na szyi cherubinka.

Wtedy właśnie spojrzałem na Holmesa i w jego oczach ujrzałem niezwykłe podekscytowanie. Niewzruszona twarz przypominała rzeźbę z kości słoniowej, przez moment jego spojrzenie było skupione na ojcu i dziecku, a teraz z ciekawością wpatrywał się w jakiś obiekt na przeciwległym końcu pokoju. Podążając za jego wzrokiem, zobaczyłem jedynie, że patrzy przez mokre od deszczu okno na ponury ogród. Choć okiennica zasłaniała połowę okna, i widok był ograniczony, z całą pewnością to właśnie na nim Holmes skupił całą swą uwagę. Następnie uśmiechnął się i ponownie zerknął na dziecko. Na pulchniutkiej szyjce widniała ranka. Sherlock bez słowa przyjrzał jej się uważnie. W końcu potrząsnął pomarszczoną piąstką, która migała mu przed nosem.

- Do widzenia, mały człowieczku. Twoje życie zaczęło się dość nietypowo. Nianiu, chciałbym z panią porozmawiać w cztery oczy.

Odeszli na bok i przez kilka minut żarliwie dyskutowali. Zdołałem jedynie usłyszeć ostatnie zdanie:

- Mam nadzieję, że wkrótce będzie pani mogła odetchnąć z ulgą. - Kobieta, która wyglądała na zimną i opanowaną, opuściła pokój z dzieckiem na rękach.

- Jaka jest pani Mason? - zapytał Holmes.

- Na pozór mało sympatyczna, jak panowie mogli zauważyć, ale ma złote serce i bardzo kocha to dziecko.

- Lubisz ją, Jack? - Holmes niespodziewanie zwrócił się do chłopca, którego ekspresyjna twarz spochmurniała: pokiwał przecząco głową.

- Jacky albo kogoś bardzo lubi, albo nie lubi wcale - powiedział Ferguson, obejmując syna ramieniem. - Na szczęście, ja należę do tej pierwszej grupy.

Chłopiec przymilał się i przytulał do piersi ojca. Ferguson delikatnie wydostał się z objęć.

- Zmykaj, mały Jacky! - powiedział, a jego kochające spojrzenie podążało za chłopcem, aż ten zniknął w korytarzu. - Panie Holmes - kontynuował - czuję, że ściągnąłem tu pana zupełnie niepotrzebnie, bo co pan może zdziałać? Jedynie złożyć mi wyrazy współczucia. Z pańskiego punktu widzenia sprawa ta na pewno jest wyjątkowo delikatna i skomplikowana.

- Delikatna jest z całą pewnością - rzekł mój przyjaciel, radośnie się uśmiechając. - Ale aż do tej chwili nie byłem świadom, jak bardzo jest złożona. Mogłem rozwiązać ją tylko dzięki metodzie dedukcji, kiedy jednak teorię krok po kroku potwierdzają liczne, nie związane ze sobą wydarzenia, wtedy to, co subiektywne, staje się obiektywne. W zasadzie miałem już gotowe rozwiązanie, zanim opuściliśmy dom przy Baker Street, a potwierdziłem je tutaj dzięki wnikliwej

obserwacji.

Ferguson podparł zmarszczone czoło swą wielką dłonią.

- Na litość boską, Holmes - rzekł zachrypniętym głosem - jeśli odkrył pan prawdę, proszę nie trzymać mnie dłużej w niepewności. Jak mam to wytrzymać? Co mam począć? Nie obchodzi mnie to, jak pan doszedł do swoich wniosków, pod warunkiem, że osiągnął pan cel.

- Oczywiście, jestem panu winien wyjaśnienia i wkrótce je panu przedstawię. Ale proszę pozwolić mi załatwić tę sprawę po swojemu. Czy pani może nas przyjąć, Watsonie?

- Jest chora, ale mówi całkiem sensownie.

- Dobrze. Tylko w jej obecności możemy ujawnić rozwiązanie zagadki. Pójdźmy zatem

do niej.

- Ona nie chce mnie widzieć - westchnął Ferguson.

- Wręcz przeciwnie - rzekł Holmes. Na kartce papieru nabazgrał kilka słów.

- Ciebie na pewno wpuszczą, Watsonie. Bądź tak dobry i zanieś pani ten liścik.

Ponownie udałem się na górę i wręczyłem kartkę Dolores, która ostrożnie otworzyła

drzwi. Po chwili z wewnątrz dobiegł mnie krzyk, pełen radości i jednocześnie zdumienia. Dolores wyjrzała z pokoju.

- Ona ich przyjmie i będzie słuchać - rzekła.

Poprosiłem na górę Fergusona i Holmesa. Gdy weszliśmy do pokoju, pan domu postąpił kilka kroków naprzód w kierunku swej żony, lecz ona powstrzymała go uniesioną ręką. Opadł na fotel, a Holmes, uprzednio kłaniając się damie, która spoglądała na niego szeroko otwartymi ze zdumienia oczami, usadowił się obok niego.

- Myślę, że obejdziemy się bez Dolores - powiedział Holmes. - Ale oczywiście, madame, jeśli życzy pani sobie, by została, nie widzę przeszkód. Panie Ferguson, jestem bardzo zajęty, przyjmuję wiele zleceń, dlatego moje metody muszą być bezpośrednie, i dobrze, jeśli stosunkowo prędko przynoszą efekty. Szybkie chirurgiczne cięcia są najmniej bolesne. Najpierw pana uspokoję. Pańska żona ma dobre serce i kocha pana, lecz jest bardzo chorą kobietą.

Ferguson radośnie wyprostował się w fotelu.

- Jeśli przedstawi pan dowody, stanę się pańskim dłużnikiem po wsze czasy.

- Zaraz to zrobię, jednak niestety, nie obędzie się bez przykrych niespodzianek. Ukłuję pana w serce z innej strony.

- Trudno, nie obchodzi mnie to, jeśli tylko oczyści pan moją żonę z tych strasznych

zarzutów. Poza tym absolutnie nic innego się nie liczy.

- Opowiem panu zatem, jak przebiegał proces mojego rozumowania, gdy byliśmy na Baker Street. Myśl, że chodzi o wampira, była dla mnie absurdalna. W Anglii, w świecie kryminalnych występków, nie ma dla nich miejsca. Z drugiej strony poznaliśmy z pana opowiadania szczegóły tej historii. Wokół ust żony wstającej z klęczek przy łóżeczku dziecka wyraźnie widział pan krew.

- Zgadza się.

- Nie przyszło panu do głowy, że przykładając usta do rany na szyi dziecka, miała inny powód, niż wyssanie jego krwi? Czyż nie było w historii królowej, która ssała ranę, by wyciągnąć z organizmu truciznę?

- Truciznę?

- Dom ten pełen jest przedmiotów pochodzących z Ameryki Południowej. Domyślałem się, że muszą być też strzały, zanim zobaczyłem je na własne oczy. Mogło się okazać, że źródło trucizny było inne, ale taka była moja pierwsza myśl. Niewielki pusty kołczan i łuk, które tu zobaczyłem, to właśnie akcesoria, których się spodziewałem. Dla dziecka ukłucie taką strzałą unurzaną w kurarze lub innej szatańskiej substancji oznaczałoby rychłą śmierć, gdyby trucizna nie została wyssana.

- Moją uwagę zwrócił również pies! Gdyby ktoś planował wykorzystanie takiej trucizny, z pewnością najpierw wypróbowałby ją, by sprawdzić, czy nadal posiada moc. Choć w tej historii nie przewidziałem udziału psa, był on kolejnym elementem układanki. Czy teraz pan rozumie? Pańska żona bała się, że atak wkrótce nastąpi. Widziała przebieg zdarzenia i uratowała swoje dziecko, mimo to lękała się powiedzieć panu prawdę, gdyż wiedziała, jak bardzo kocha pan syna, a taka wiadomość złamałaby panu serce.

- Jacky!

- Obserwowałem jego twarz, gdy przytulał pan niemowlę. Na tle zamkniętej okiennicy odbijała się wyraźnie w szybie. W jego oczach ujrzałem ogromną zazdrość i głęboką nienawiść, jakie na twarzy człowieka widuje się niezmiernie rzadko.

- Mój Jacky!

- Musi pan spojrzeć prawdzie w oczy, panie Ferguson! Sytuacja jest o tyle przykra, że to wypaczona miłość do pana oraz maniakalne wyolbrzymione uwielbienie, jakim prawdopodobnie obdarzała go matka, są przyczyną jego zachowania. Dusza jest przepełniona nienawiścią do tego pięknego dziecka, którego zdrowie i uroda stanowią tak wielki kontrast z jego fizyczną ułomnością.

- Dobry Boże! To niewiarygodne!

- Madame, czy mówię prawdę?

Kobieta szlochała, ukrywając twarz w poduszkach. Teraz zwróciła się do męża.

- Jak mogłam ci powiedzieć, Bob? Wiedziałam, że byłby to dla ciebie straszny cios. Wolałam poczekać, aż się dowiesz z innych ust. Uradowałam się, gdy ten dżentelmen, który najwidoczniej włada magicznymi mocami, napisał, że wie o wszystkim.

- Zalecałbym wysłanie panicza Jacky’ego na roczny rejs statkiem - rzekł Holmes, wstając z krzesła. - Jedno jest dla mnie nadal niejasne, madame. Rozumiemy pani ataki na młodzieńca. Cierpliwość matki ma swoje granice. Jak jednak mogła pani zostawić swoje dziecko na te kilka dni?

- Pani Mason o wszystkim wiedziała.

- Tak właśnie myślałem.

Ferguson stał przy łóżku z wyciągniętymi drżącymi rękami, usiłując coś powiedzieć zdławionym z rozpaczy głosem.

- Myślę, że na nas już czas, Watsonie - wyszeptał Holmes. - Wyprowadźmy z pokoju tę niezmiernie oddaną Dolores, weź ją pod jedno ramię, ja wezmę pod drugie. Teraz - dodał, zamykając drzwi - powinniśmy zostawić tych dwoje w spokoju, by mogli wyjaśnić sobie kilka kwestii.

Znalazłem jeszcze jedną notatkę dotyczącą tej sprawy. List, który Holmes napisał w odpowiedzi na ten, od którego zaczęło się niniejsze opowiadanie. Jego treść jest następująca:

BAKER STREET, 21 listopada

W sprawie wampirów

Szanowny Panie!

W odpowiedzi na pański list z 19 listopada śpieszę donieść, że przyjrzałem się sprawie pana Fergusona z firmy „Ferguson i Muirhead, dostawca herbaty” z Mincing i udało mi rozwiązać się ją pomyślnie. Dziękując za państwa rekomendację, pozostaję z szacunkiem

SHERLOCK HOLMES.

Rozdział szósty

Wydarzenia, o których mowa, są zarówno komedią, jak i dramatem. Jednego mężczyznę kosztowały utratę zmysłów, mnie trochę krwi, a ktoś jeszcze popadł z ich powodu w konflikt z prawem. Mimo to znalazło się też kilka zabawnych elementów. Lepiej będzie, jeśli czytelnicy ocenią to sami.

Bardzo dobrze pamiętam datę, bo działo się to w tym samym miesiącu, gdy Holmes odmówił przyjęcia tytułu szlacheckiego za rozwiązanie zagadki, którą być może pewnego dnia opiszę. Na razie nie jest to możliwe, albowiem nigdy nie ujawniam spraw niezakończonych, gdyż jako wspólnik i powiernik Holmesa czuję się w obowiązku dopilnować, aby na światło dzienne nie wydostały się ich żadne szczegóły. Z łatwością mogę za to ustalić daty datę: ostatnie dni czerwca 1902 roku, wkrótce po zakończeniu II wojny burskiej. Tego ranka po kilku dniach spędzonych w łóżku, co było jego zwyczajem, Holmes pojawił się z radosnym błyskiem w swych szarych srogich oczach, trzymając w dłoni urzędowy dokument.

- Nadarzyła się okazja, by co nieco zarobić, przyjacielu Watsonie - powiedział. - Mówi ci coś nazwisko Garrideb?

Odpowiedziałem, że zupełnie nic.

- No to jeśli znajdziesz mężczyznę, który tak się nazywa, będziesz miał w kieszeni fortunę.

- Co przez to rozumiesz?

- To długa historia, niepozbawiona zabawnych wątków. Choć od dawna badamy złożoność ludzkiej natury, nie spotkałem się jeszcze z tak wyjątkowym przypadkiem. Niedługo odwiedzi nas pewien mężczyzna, wtedy wyjaśnię, o co chodzi. Tymczasem poszukajmy tego nazwiska.

Książka telefoniczna leżała na stole obok mnie, przerzuciłem kilka stron, nie licząc, że uda się coś znaleźć. Jednak z zaskoczeniem odkryłem, że to dziwaczne nazwisko znajduje się dokładnie tam, gdzie być powinno. Wydałem okrzyk triumfu:

- Proszę bardzo, Holmesie! Jest!

Mój przyjaciel sięgnął po książkę.

- „Garrideb N., Little Ryder Street, 136, West End” - przeczytał. - Muszę cię, niestety, rozczarować, gdyż to chodzi o naszego dzisiejszego gościa. Taki adres widniał na kopercie,

w której przyszedł list. Szukamy jeszcze jednego do kompletu.

Pani Hudson weszła, niosąc na tacy wizytówkę. Wziąłem ją do ręki i przeczytałem.

- O wilku mowa! - wykrzyknąłem, zdumiony. - Właśnie odwiedził nas pan Garrideb o imieniu John, radca prawny, Moorville, Kansas, USA.

Holmes zerknął na wizytówkę z uśmiechem na twarzy.

- Obawiam się, że czeka ciebie jeszcze jeden wysiłek, Watsonie - powiedział. -Dżentelmen, który właśnie przyszedł, również jest wplątany w tę sprawę, choć absolutnie nie spodziewałem się jego wizyty dzisiaj. Posiada on jednak pewne informacje, które będą mi potrzebne.

Po chwili pan John Garrideb, radca prawny, wszedł do pokoju. Był niskim, mocno zbudowanym człowiekiem o zdrowej twarzy, okrągłej i gładko ogolonej, charakterystycznej dla Amerykanów, zawodowo zajmujących się reprezentowaniem interesów innych ludzi. Jego uśmiechniętą pucołowatą twarz cechował młodzieńczy wygląd. W jasnych bystrych oczach było coś frapującego; można z nich było wyczytać niezwykle bujne życie wewnętrzne i kotłujące się myśli. Miał amerykański akcent, ale sposób, w jaki mówił, nie różnił się wcale od londyńskiej angielszczyzny.

- Pan Holmes? - popatrzył pytająco na nas obu. - Ach tak! Na zdjęciach jest pan nawet do siebie podobny, jeśli mogę zauważyć. Zapewne dostał pan list od mężczyzny o takim samym nazwisku jak moje, pana Nathana Garrideba, mam rację?

- Proszę usiąść - rzekł Holmes. - Wydaje mi się, że powinniśmy porozmawiać. - Wyjął kilka kartek papieru. - Zapewne mam przyjemność z panem Johnem Garridebem, o którym była mowa w dokumencie? W Anglii przebywa pan już od dłuższego czasu, prawda?

- Skąd takie przypuszczenie, panie Holmes?

Nagle w jego żywych oczach pojawiła się podejrzliwość.

- Jest pan ubrany zgodnie z obowiązującą obecnie w Anglii modą.

Pan Garrideb zaśmiał się nienaturalnie.

- Czytałem o pańskich sztuczkach, panie Holmes, nie spodziewałem się jednak, że pewnego dnia wypróbuje je pan na mnie. Jaki element stroju mnie zdradził?

- To oczywiste: krój płaszcza i czubki butów.

- Cóż, nie sądziłem, że taki ze mnie Brytyjczyk. Przyjechałem tu w interesach już jakiś czas temu, i ma pan rację, prawie cały swój ubiór kupiłem w Londynie. Ale myślę, że pan ceni swój czas, a my spotkaliśmy się nie po to, by dyskutować o wzorze na moich skarpetkach. Przejdźmy zatem do dokumentu, który pan trzyma w dłoni.

Zachowanie Holmesa nieco wzburzyło naszego klienta, co spowodowało, że wyraz jego pucołowatej twarzy stał się znacznie mniej przyjazny.

- Cierpliwości, panie Garrideb! - rzekł mój przyjaciel uspokajającym tonem. - Doktor Watson z pewnością potwierdzi, że te moje delikatne dygresje często wnoszą wiele do sprawy. Dlaczego pan Nathan Garrideb nie przyjechał razem z panem?

- Nie wiem, dlaczego w ogóle wciągnął pana w tę sprawę - odparł gość, wybuchając gniewem. - Co, u licha, ma pan z tym wspólnego? Nagle okazuje się, że jeśli dwóch dżentelmenów załatwia między sobą interesy, jeden z nich zasięga rady detektywa! Widziałem się z nim dziś rano i przyznał się do tego, co uczynił, stąd też moja wizyta. Nie zmienia to jednak faktu, że czuję się źle z tego powodu.

- Nie wspomniał o panu w liście, panie Garrideb. Wyraził jedynie nadzieję, że z moją pomocą uda się doprowadzić sprawę do końca, na czym, jak mniemam, zależy również panu. Pan Nathan wie, że mam możliwość zdobycia pewnych informacji, i dlatego uważam za całkiem naturalne, iż zwrócił się do mnie o pomoc.

Zagniewana twarz gościa powoli się rozpogodziła.

- Cóż, to ukazuje naszą sprawę w zupełnie innym świetle - powiedział. - Gdy podczas naszego porannego spotkania poinformował mnie, że zwrócił się do detektywa, poprosiłem o pański adres i natychmiast przyjechałem. Nie chcę, by w moje prywatne interesy mieszała się policja. Nic się jednak nie stanie, jeśli pan pomoże nam odszukać pewnego mężczyznę.

- Właśnie to zamierzam zrobić - rzekł Holmes. - Skoro pan tu jest, będę wdzięczny, jeśli usłyszymy pańską wersje wydarzeń. Mój przyjaciel nie poznał jeszcze szczegółów tej sprawy.

Pan Garrideb popatrzył na mnie niezbyt przychylnym wzrokiem.

- Czy jego też trzeba w to mieszać? - zapytał.

- Zwykle pracujemy razem.

- Zatem nie ma powodów, by cokolwiek zatajać. Postaram się jak najszybciej streścić panom tę historię. Gdybyście pochodzili z Kansas, nie musiałbym wyjaśniać, kim był Alexander Hamilton Garrideb. Zbił on fortunę, zajmując się sprzedażą nieruchomości i grywając na giełdzie w Chicago. Następnie kupił za uzyskane w ten sposób pieniądze tyle ziemi, że gdyby połączyć ze sobą wszystkie działki, powstałby obszar wielkości jednego z waszych hrabstw. Należy do niego cały teren wzdłuż rzeki Arkansas na wschód od Fort Dodge i wszystko, co się na nim znajduje: pastwiska, lasy, pola, ziemie o wysoko zmineralizowanej glebie i inne użytki, które roztropnemu właścicielowi mogą przynieść duży zysk. Alexander Garrideb nie miał przyjaciół ani krewnych, a jeśli nawet i była jakaś rodzina, to nigdy o niej nie słyszałem. Człowiek ten szczycił się swym nietypowym nazwiskiem. I tu nasze drogi się skrzyżowały. Studiowałem prawo w mieście Topeka. Pewnego dnia odwiedził mnie starzec, który był niezwykle podekscytowany spotkaniem z osobą noszącą takie samo jak on nazwisko. To był jego kaprys, za wszelką cenę chciał odnaleźć innych Garridebów. „Odszukaj jeszcze jednego!” - prosił. Odparłem, że mam na głowie wiele spraw i nie chcę poświęcić życia na włóczenie się po świecie i szukanie ludzi o nazwisku Garrideb. „Niemniej jednak - odrzekł - zrobi pan to, jeśli wszystko pójdzie po mojej myśli”. Uznałem, że żartuje, później jednakże okazało się, że nie rzucał słów na wiatr.

Zmarł rok później, pozostawiając testament. Jego ostatnia wola była tak dziwna, że podobnie zapisanego dokumentu nigdy wcześniej nie odnotowano w stanie Kansas. Majątek podzielił na trzy równe części. Ja miałem się stać właścicielem jednej z nich pod warunkiem, że odnajdę dwóch pozostałych Garridebów, którzy podzielą się resztą. Każdy z nas ma dostać po pięć milionów dolarów, ale nie zobaczymy ani centa, jeśli cała trójka nie będzie w komplecie.

Nie mogłem stracić tak wielkiej szansy, porzuciłem więc swoją praktykę i wyruszyłem na poszukiwania Garridebów. W Stanach Zjednoczonych nie ma nikogo o tym nazwisku. Przeczesałem skrupulatnie cały kraj i nikogo nie znalazłem, dlatego przyjechałem na stary kontynent. Ucieszyłem się, gdy w londyńskiej książce telefonicznej zobaczyłem to nazwisko. Dwa dni temu odwiedziłem pana Nathana i o wszystkim mu opowiedziałem. Podobnie jak ja jest samotny, w jego rodzinie są co prawda kobiety, ale mężczyzny o tym nazwisku próżno szukać wśród krewnych. W testamencie napisano, że chodzi o trzech dorosłych mężczyzn. Zatem, panowie, ciągle brakuje nam jednego spadkobiercy. Jeśli go odnajdziecie, odpowiednio was wynagrodzimy.

- Widzisz, Watsonie - rzekł Holmes z uśmiechem na ustach - mówiłem ci, że historia należy do tych zabawnych. - Na początek pomyślałbym o ogłoszeniu w gazecie.

- To już zrobiłem, panie Holmes. Nikt nie odpowiedział.

- A niech mnie! Z całą pewnością jest to nietypowy problem. W wolnej chwili zajmę się tym. A tak na marginesie, to ciekawy zbieg okoliczności, że przyjechał pan akurat z miasta

Topeka. W 1890 roku burmistrzem był tam świętej pamięci doktor Lysander Starr, z którym często korespondowałem.

- Poczciwy doktor Starr! - rzekł nasz gość. - Bardzo mile go wspominamy. Panie Holmes, jeśli o nas chodzi, to jedyne, co możemy zrobić, to złożyć panu raport z naszych poszukiwań. Odezwiemy się w przeciągu dwóch dni.

Po tych słowach Amerykanin pożegnał się i wyszedł.

Holmes zapalił fajkę i przez jakiś czas siedział w milczeniu z osobliwym uśmiechem na twarzy.

- Wymyśliłeś coś? - zapytałem w końcu.

- Na razie tylko się zastanawiam.

- Nad czym?

Holmes wyjął fajkę z ust.

- Jakie pobudki kierowały naszym gościem, kiedy opowiadał nam te wszystkie kłamstwa? Już miałem go o to zapytać (czasem agresywny atak frontalny to najlepsza metoda), pomyślałem jednak, że lepiej będzie dla nas, jeśli zostanie w przekonaniu, że nas oszukał. Pojawia się tu w angielskim płaszczu przetartym na łokciach i spodniach z powypychanymi kolanami. Tak ubrania zwykle wyglądają po roku ich użytkowania, ale w dokumencie zapisano, co on sam potwierdził, że jest rodowitym Amerykaninem, który dopiero ostatnio przeniósł się do Anglii. Co więcej, w gazecie nie było żadnych ogłoszeń o poszukiwaniu mężczyzny o nazwisku Garrideb. Wiesz, że nic mi nie umknie. Ogłoszenia to wspaniała skarbnica wiedzy

0 ptaszkach z kryminalnego światka, zawsze przeglądam to źródło informacji. Nigdy też nie znałem żadnego doktora Lysandera Starra z miasteczka Topeka. O co bym nie spytał, słyszałem w odpowiedzi same kłamstwa. Myślę, że nasz klient jest Amerykaninem, ale podczas wieloletniego pobytu w Londynie zdążył wygładzić swój akcent. Jaką grę prowadzi ten człowiek

1 jakie ma powody, by tak desperacko szukać Garridebów? Ta sprawa z całą pewnością zasługuje na naszą uwagę nie tylko dlatego, że nasz gość jest najwyraźniej złoczyńcą, ale przede wszystkim dlatego, że jest przebiegły i ma skomplikowany umysł. Teraz musimy sprawdzić, czy drugi Garrideb także jest oszustem. Zadzwoń do niego, Watsonie.

Zrobiłem to, o co prosił. Po drugiej stronie słuchawki usłyszałem drżący głos:

- Zgadza się, tu Nathan Garrideb. Czy jest tam pan Holmes? Bardzo mi zależy, by z nim porozmawiać.

Mój przyjaciel chwycił słuchawkę. Usłyszałem typowe urywane zdania.

- Tak, był tu. Wiem, że pan go nie zna. Jak długo?. Jedynie dwa dni!... Zgadza się, to fantastyczna perspektywa. Czy będzie pan u siebie dziś wieczorem? Rozumiem, że pana nowego znajomego nie będzie? Doskonale, przyjdziemy. Wolałbym porozmawiać tylko z panem. Doktor Watson przyjdzie ze mną. Wiem z pańskiego listu, że zwykle nie wychodzi pan z domu. Będziemy około szóstej. Proszę nie wspominać o naszym spotkaniu prawnikowi z Ameryki. Dobrze. Do zobaczenia!

Piękny wiosenny dzień chylił się ku końcowi. Powoli zapadał zmierzch. Nawet Little Ryder Street, jedna z mniejszych uliczek odchodzących od Edgware Road, odległa o rzut kamieniem od okrytego złą sławą Tyburn Tree, wydawała się cudownie złocista w promieniach zachodzącego słońca. Kierowaliśmy się w stronę wielkiego staromodnego budynku, zbudowanego we wczesnogeorgiańskim stylu. Dom miał ceglaną fasadę, a na parterze były dwa okna wykuszowe. Tam właśnie mieszkał nasz klient, a okna te, jak się okazało, były częścią ogromnego salonu, w którym przesiadywał całymi dniami. Zanim weszliśmy do środka, Holmes zwrócił moją uwagę na niewielką mosiężną tablicę, na której widniało to nietypowe nazwisko.

- Nadgryziona zębem czasu, Watsonie - skomentował odbarwioną powierzchnię tabliczki. - Warto to odnotować, nasz gospodarz naprawdę nosi takie nazwisko.

Weszliśmy do klatki schodowej, wspólnej dla mieszkańców i pracowników biur. Na ścianie obok numerów lokali widniały nazwiska mieszkańców i nazwy biur. Wyglądało raczej na to, że dom był schronieniem dla ludzi samotnych. Drzwi otworzył nasz klient, przepraszając, że robi to sam, gdyż gosposia wyszła o czwartej. Wysoki przygarbiony pan Nathan Garrideb był łysy i wychudzony. Mógł mieć około sześćdziesięciu lat. Miał bardzo bladą twarz i szarą cerę, jaka cechuje ludzi, dla których obcy jest wysiłek fizyczny. Duże okrągłe oprawki okularów i malutka kozia bródka w połączeniu ze zgarbioną sylwetką sprawiały wrażenie, jakby człowiek ten wyjątkowo uważnie i z ogromną ciekawością przyglądał się rozmówcy. Wyglądał na sympatycznego, acz nieco ekscentrycznego.

Pokój także był dziwaczny. Wyglądał raczej jak małe muzeum. W tym obszernym pomieszczeniu wszędzie stały szafki i regały, wypełnione po brzegi okazami geologicznymi i anatomicznymi. Przy wejściu po obu stronach drzwi stały gablotki z motylami i ćmami. Duży stół na środku pokoju był zagracony kawałkami minerałów, jakimś gruzem, szczątkami kości, spośród których wyzierał długi mosiężny tubus mikroskopu. Gdy rozglądałem się dookoła, zwróciłem uwagę na różnorodność zainteresowań naszego gospodarza. Zauważyłem szkatułkę ze starymi monetami. Obok niej stała gablota z narzędziami wykonanymi z krzemienia. Szafka za stołem zastawiona była skamieniałościami. Na ścianie wisiały czaszki, pod którymi widniały tabliczki z napisami: „Neandertalczyk”, „Homo heidelbergensis” czy „Człowiek z Cro-Magnon”. Najwyraźniej pan Nathan Garrideb był specjalistą w wielu dziedzinach. Stał przed nami, a w prawej dłoni trzymał skrawek irchy, którym polerował monetę.

- Z Syrakuz, z najwspanialszego okresu - wyjaśnił, pokazując nam numizmatyczny okaz. - Pod koniec całkowicie stracili swą świetność. Bardzo ich jednak cenię, choć niektórzy wolą szkołę aleksandryjską. Proszę usiąść na tym krześle, panie Holmes. Panowie pozwolą, że zabiorę stąd te kości. Pan Watson, jak mniemam? Czy byłby pan tak miły i przesunął ten japoński wazon. Jak panowie widzą, pełno tu przedmiotów związanych z moimi zainteresowaniami. Lekarz namawia mnie, bym częściej wychodził z domu, jednak po cóż miałbym to robić, jeśli tutaj jest tak wiele interesujących rzeczy. Gdybym chciał skatalogować kolekcję znajdującą się choćby na jednym z tych regałów, zajęłoby mi to pewnie ze trzy miesiące.

Holmes rozejrzał się z zainteresowaniem.

- Chce pan powiedzieć, że w ogóle pan stąd nie wychodzi? - zapytał.

- Czasami odwiedzam domy aukcyjne Christie’s lub Sotheby’s. Poza tym rzadko opuszczam ten pokój. Mam słabe zdrowie, a badania pochłaniają dużo czasu. Może pan sobie wyobrazić, panie Holmes, jak bardzo byłem zaskoczony i jednocześnie szczęśliwy, słysząc o tym niewiarygodnym uśmiechu losu. Brakuje tylko jednego Garrideba, by osiągnąć cel, ale jestem pewien, że go znajdziemy. Miałem brata, niestety, już nie żyje, moje krewne nie spełniają wymaganego kryterium. Ale przecież na świecie na pewno ktoś jeszcze jest. Słyszałem, że zajmował się pan dziwnymi sprawami, dlatego napisałem do pana. Oczywiście, ten dżentelmen z Ameryki pewnie miał rację, i należało się z nim przedtem porozumieć, działałem jednak w dobrej wierze.

- Bardzo mądrze pan postąpił - rzekł Holmes. - Proszę mi powiedzieć, czy naprawdę zależy panu na posiadłościach w Stanach Zjednoczonych?

- Ależ skąd, sir! W żadnym wypadku nie porzuciłbym swoich zbiorów. Ten dżentelmen natomiast twierdzi, że gdy tylko sprawa zakończy się szczęśliwie, wykupi tę ziemię ode mnie. Wspominał o pięciu milionach dolarów. Obecnie na rynku jest mnóstwo okazów, które mogłyby powiększyć moją kolekcję, a na które mnie teraz nie stać. Proszę tylko pomyśleć, ile można zrobić, mając pięć milionów dolarów! Mógłbym zająć się gromadzeniem zbiorów narodowych. Byłbym Hansem Sloanem7 naszych czasów.

Oczy skrywane za wielkimi okularami zapłonęły z podniecenia. Nie było wątpliwości, że pan Nathan Garrideb zrobi wszystko, aby tylko odszukać człowieka o takim samym nazwisku.

- Cóż, miło było pana poznać, nie chcemy jednak zabierać zbyt wiele czasu, jest pan przecież zajęty badaniami - powiedział Holmes. - Lubię osobiście spotkać się z osobą, dla której pracuję. Mam parę pytań, bo choć opowiedział mi pan całą historię, po wizycie Amerykanina pojawiły się pewne niejasności. Rozumiem, że o jego istnieniu dowiedział się pan dopiero w ubiegłym tygodniu?

- Zgadza się. Był tu w zeszły wtorek.

- Czy wspominał panu o naszej dzisiejszej rozmowie?

- Tak, przyszedł od pana prosto do mnie. Wcześniej jednak był bardzo rozgniewany.

- Jaki miał ku temu powód?

- Twierdził, że ucierpiał jego honor. Gdy od panów wrócił, był już w dobrym nastroju.

- Czy przedstawił jakiś plan?

- Nie, sir. O niczym nie wspominał.

- Czy prosił pana o pieniądze?

- Ależ skąd!

- Nie domyśla się pan, o co mu tak naprawdę chodzi?

- Poza tym, o czym mówił, nie.

- Czy powiedział mu pan o naszej rozmowie telefonicznej?

- Owszem, sir.

Holmes zamyślił się. Dostrzegłem, że te odpowiedzi nieco go zdziwiły.

- Czy w pańskiej kolekcji znajdują się jakieś drogocenne okazy?

- Nie. Nie jestem zamożny. To piękny zbiór, ale niezbyt cenny.

- Nie obawia się pan złodziei?

- Skądże!

- Od jak dawna pan tu mieszka?

- Od pięciu lat.

Przesłuchanie przerwało głośne pukanie do drzwi. Ledwie nasz gospodarz otworzył, do pokoju wpadł podekscytowany prawnik.

- Tu pan jest, Holmesie! - krzyknął, machając gazetą nad głową. - Liczyłem na to, że jeszcze pana tu złapię. Panie Nathanie Garridebie, moje gratulacje! Jest pan bogaty!

Nasza sprawa znalazła szczęśliwy finał. A jeśli o pana chodzi, panie Holmes, musimy pana przeprosić za niepotrzebne zamieszanie. - Następnie podał gospodarzowi gazetę z zakreślonym ogłoszeniem.

Razem z Holmesem pochyliliśmy się, by zza jego ramienia przeczytać następujący tekst: HOWARD GARRIDEB. KONSTRUKTOR MASZYN ROLNICZYCH.

Snopowiązałki, pługi ręczne i parowe, siewniki, brony, furmanki, wózki kołowe i inne. Kosztorys budowy studni artezyjskiej. Biuro mieści się w Grosvenor Buildings, w Aston.

- Wspaniale! - wykrzyknął gospodarz. - Znalazł się trzeci Garrideb!

- Prowadziłem poszukiwania w Birmingham - rzekł Amerykanin - i mój znajomy przesłał mi to ogłoszenie z lokalnej gazety. Musimy się pośpieszyć i doprowadzić sprawę do końca. Powiadomiłem tego mężczyznę, że złoży pan wizytę w jego biurze jutro po południu, o czwartej.

- Pan chce, żebym to ja się z nim spotkał?

- Co pan na to, panie Holmes? Nie sądzi pan, że to rozsądne posunięcie? Nagle pojawia się włóczący się po świecie Amerykanin i opowiada niestworzone historie. Dlaczego miałby w nie uwierzyć? Pan Nathan za to jest Brytyjczykiem o ugruntowanej pozycji, dlatego pan Howard na pewno go wysłucha z uwagą. Jeśli będzie pan sobie życzył, to w ostateczności pojadę z panem, jednak jutro czeka mnie wiele obowiązków. Jeśli będzie pan miał jakieś problemy, dołączę do niego.

- Od lat nie podróżowałem tak daleko.

- To nic strasznego, panie Garrideb. Wybrałem już dogodne połączenia. Wyjedzie pan w południe, a na miejscu będzie około drugiej. Może pan wrócić jeszcze tego samego wieczora. Musi pan tylko spotkać się z nim, wyjaśnić, o co chodzi, i przywieźć dokument poświadczający jego istnienie. Na Boga! - dodał z zapałem. - Biorąc pod uwagę, że ja przybyłem tu z innego kontynentu, to pokonanie 100 mil doprawdy nie powinno być dla pana aż tak wielkim poświęceniem.

- Racja - rzekł Holmes. - Zgadzam się z panem.

Zrozpaczony Nathan Garrideb wzruszył ramionami.

- Skoro pan nalega, pojadę - odparł. - W rzeczy samej nie powinienem panu odmawiać,

uwzględniając to, jak wiele nadziei wniósł pan do mojego życia.

- Zatem ustalone - rzekł Holmes. - Sądzę, że powiadomi mnie pan o przebiegu zdarzeń.

- Oczywiście - odparł Amerykanin. - Czas na mnie - dodał, spoglądając ukradkiem na zegarek. - Panie Nathanie, jutro odprowadzę go na dworzec. Pan też wychodzi, panie Holmes? Nie? Zatem do widzenia. Mam nadzieję, że jutro obwieszczę dobrą wiadomość.

Zauważyłem, że gdy Amerykanin zamknął za sobą drzwi, twarz mojego przyjaciela rozchmurzyła się i zniknął z niej wyraz konsternacji.

- Czy mógłbym się przyjrzeć okazom z pańskiej kolekcji, panie Garrideb? - zapytał. -W mojej pracy może się przydać znajomość najdziwniejszych tematów, a ten pokój to prawdziwa skarbnica wiedzy.

Widać było, że to pytanie ogromnie poruszyło naszego gospodarza, gdyż oczy zaświeciły mu się radością.

- Słyszałem, że jest pan niezwykle inteligentnym człowiekiem - powiedział. - Jeśli nie ma pan innych obowiązków, mogę oprowadzić go teraz.

- Niestety, teraz mam na głowie inne sprawy. Widzę jednak, że większość przedmiotów jest dokładnie opisana i sklasyfikowana, więc pańska obecność nie jest konieczna. Czy nie

miałby pan nic przeciwko, gdybym jutro zerknął sobie na jego zbiór?

- Ależ skąd. Zapraszam. Mieszkanie będzie oczywiście zamknięte, ale pani Saunders zwykle jest do czwartej na dole w suterenie, więc otworzy panom drzwi swoim kluczem.

- Jutro po południu akurat nie mam żadnych zajęć. Byłbym wdzięczny, gdyby pan zawiadomił panią Saunders, że przyjdę. A tak na marginesie, od kogo wynajmuje pan to mieszkanie?

Nasz klient był wyraźnie zaskoczony tym nagłym pytaniem.

- Od agencji Holloway and Steele. Jej siedziba znajduje się przy Edgware

Road. Dlaczego to pana interesuje?

- Jeśli chodzi o kamienice, to sam często zachowuję się jak archeolog - odparł Holmes z uśmiechem na ustach. - Zastanawiałem się, czy ten budynek pochodzi z czasów królowej Anny, czy z epoki georgiańskiej?

- Bez wątpienia drugi strzał jest celny.

- Oczywiście. Powinienem był wcześniej na to wpaść. W każdym razie łatwo to sprawdzić. Zatem do zobaczenia, panie Garrideb, życzę owocnej wyprawy do Birmingham.

Dowiedzieliśmy się, że tego dnia wspomniana agencja nieruchomości była od rana zamknięta, wróciliśmy więc na Baker Street. Dopiero po kolacji Holmes ponownie podjął temat.

- Nasza mała zagadka niedługo się wyjaśni - rzekł. - Ty już chyba też znasz rozwiązanie.

- Niestety, mam pustkę w głowie.

- Pustki mieć nie możesz, coś na pewno wiesz, a reszta wyjaśni się jutro. Nie zauważyłeś niczego podejrzanego w tym ogłoszeniu?

- Słowo „pługi” napisano z błędem.

- Świetnie, zwróciłeś też na to uwagę. Watsonie, z dnia na dzień robisz postępy. Tekst ogłoszenia nie był napisany po angielsku, to był amerykański angielski. Wydrukowano je w oryginalnej formie. Zwróć także uwagę na nazwę „wózki kołowe”, takiego określenia na bryczki używa się w Ameryce. Studnie artezyjskie również tam są bardziej popularne. To było typowe amerykańskie ogłoszenie, choć miało wyglądać tak, jakby zamieściła je brytyjska firma. I co ty na to?

- Mogę jedynie przypuszczać, że to sprawka tego naszego Amerykanina. Nie mogę jednak zrozumieć, jakie motywy nim kierowały.

- To nie jest jedyne możliwe wyjaśnienie. W każdym razie zależało mu z pewnością na tym, by ta poczciwa ludzka skamielina wybrała się do Birmingham. Tego jestem pewien. Mogłem go ostrzec, że podróż może być bezcelowa, ale po zastanowieniu się stwierdziłem, że lepiej będzie, jeśli nasz kolekcjoner opuści mieszkanie. Jutro, Watsonie, wszystko się wyjaśni.

Następnego dnia Holmes wstał wcześnie. Gdy wrócił na lunch, zauważyłem, że miał wyjątkowo ponurą minę.

- Ta sprawa jest o wiele poważniejsza, niż myślałem, Watsonie - rzekł. - Powinienem cię ostrzec, choć wiem, że w ten sposób tylko spotęguję twoją chęć zmierzenia się z niebezpieczeństwem. Zdążyłem cię już trochę poznać. Narażamy życie, i uważam, że powinieneś o tym wiedzieć.

- Nie będzie to pierwszy raz w naszej wspólnej karierze, Holmesie. Obawiam się również, że nie ostatni. Powiedz, proszę, konkretnie, o co chodzi?

- Będziemy musieli się zmierzyć z niezwykle trudną sprawą. Wiem już, kim naprawdę jest człowiek podający się za Johna Garrideba. To Evans Zabójca we własnej osobie, złoczyńca o strasznej reputacji.

- Chyba nigdy o nim nie słyszałem.

- Nic w tym dziwnego, bo do twoich obowiązków nie należy utrzymywanie w pamięci kroniki policyjnej. Spotkałem się dziś z inspektorem Lestradem ze Scotland Yardu. Choć czasem brakuje im wyobraźni i intuicji, ich świat jest wyjątkowo uporządkowany. Pomyślałem, że przeglądając policyjne akta, natrafię na ślad naszego Amerykanina. Miałem rację: jego pucołowata twarz uśmiechnęła się do mnie ze zdjęcia w galerii portretów rzezimieszków. Na dole fotografii widniał napis: „James Winter, alias Morecroft, alias Evans Zabójca”. - Holmes wyciągnął z kieszeni kopertę: - Zanotowałem kilka faktów z jego życia. Lat czterdzieści cztery. Miasto rodzinne Chicago. Oskarżony o zastrzelenie trzech mężczyzn w Stanach Zjednoczonych. Uciekł z więzienia dzięki układom politycznym. W 1893 roku przyjechał do Londynu. W styczniu 1895 roku postrzelił człowieka podczas gry w karty w nocnym klubie przy Waterloo Road. Mężczyzna zmarł, jednak udowodniono, że to on zaczął kłótnię. Zmarły nazywał się Rodger Prescott i był słynnym fałszerzem pieniędzy; pochodził też z Chicago. Evans Zabójca został zwolniony w 1901 roku. Od tego czasu znajduje się pod kuratelą policji i z tego, co wiadomo, prowadzi uczciwe życie. Jest bardzo niebezpieczny, zwykle nosi przy sobie broń, której w razie potrzeby nie zawaha się użyć. Oto nasza ptaszyna, Watsonie, a raczej, jak pewnie sam przyznasz, ptak drapieżny.

- Ale o co toczy się gra?

- Powoli zaczyna mi się to klarować. Byłem w Agencji nieruchomości. Potwierdziły się słowa naszego klienta, faktycznie, wynajmuje lokal od pięciu lat. Zanim jednak w nim zamieszkał, przez rok pomieszczenie stało puste. Poprzednim lokatorem był dżentelmen, na którego wołano Waldron. Pracownicy agencji dobrze kojarzą sobie tego człowieka, bo pewnego dnia zniknął bez śladu i słuch o nim zaginął. Był wysoki, miał brodę i ciemną karnację. Z notatek Scotland Yardu wynika, że Prescott, czyli człowiek, którego zabił Evans Zabójca, był wysoki, też miał brodę i ciemną skórę. Konstruując roboczą hipotezę, możemy przyjąć, że Prescott, amerykański kryminalista, mieszkał kiedyś w tym pokoju, który obecnie przerabia na muzeum nasz niczego nieświadomy przyjaciel. Przynajmniej istnieje jakieś ogniwo łączące ich ze sobą.

- Jest ich więcej?

- Cóż, właśnie musimy się o tym przekonać.

Wręczył mi rewolwer, który wcześniej wyjął z szuflady.

- Ja mam ten stary, mój ulubiony. Jeśli nasz przyjaciel z Dzikiego Zachodu zapragnie udowodnić, że naprawdę zasłużył sobie na swój przydomek, lepiej, żebyśmy byli przygotowani. Daję ci godzinę na odpoczynek, Watsonie, potem udamy się na Ryder Street na spotkanie z przygodą.

Gdy dotarliśmy do dziwacznego mieszkania Nathana Garrideba, wybiła czwarta. Dozorczyni pani Saunders właśnie wychodziła, jednak bez wahania wpuściła nas do środka, gdyż Holmes obiecał, że przed wyjściem sprawdzi, czy drzwi wyposażone w zamek zatrzaskowy na pewno się zamknęły. Po chwili usłyszeliśmy dźwięk zamykanych drzwi wejściowych i przez okno obserwowaliśmy, jak czepek zdobiący głowę dozorczyni oddala się od budynku. Na parterze oprócz nas nie było nikogo. Holmes w ekspresowym tempie obszedł pomieszczenie. W ciemnym kącie stał, lekko odsunięty od ściany stał regał. Schowaliśmy się za tym meblem i Holmes szeptem przedstawił mi plan działania.

- Evans chciał wywabić stąd naszego sympatycznego przyjaciela, tego możemy być pewni, a skoro kolekcjoner prawie nigdy nie opuszcza swojego mieszkania, musiał wszystko szczegółowo opracować. Prawdopodobnie dlatego właśnie wymyślił tę historyjkę o spadku i trzech Garridebach. Muszę przyznać, że jest diabelsko przebiegły, nawet jeśli to dziwaczne nazwisko lokatora było dla jego opowieści wspaniałym punktem wyjścia, którego wcale się nie spodziewał. Uknuł tę intrygę w niebywale sprytny sposób.

- Ale po co to wszystko?

- Jesteśmy tu, by się tego dowiedzieć. Zdążyłem się już zorientować, że nie ma to najwyraźniej niczego wspólnego z naszym kolekcjonerem. Ma natomiast związek z człowiekiem, którego zabił, a który prawdopodobnie był jego wspólnikiem. Ten pokój kryje w sobie tajemnicę jakiegoś przestępstwa. Oto moje wnioski, Watsonie. Na początku myślałem, że nasz przyjaciel ma w swojej kolekcji jakiś przedmiot, z którego realnej wartości nie zdaje sobie sprawy, coś, co mogłoby zainteresować kryminalistę Evansa. Jednak fakt, ze wcześniej mieszkał tu Rodger Prescott, wskazuje na poważniejszą przyczynę. Cóż, Watsonie, musimy uzbroić się w cierpliwość, jest to kwestia czasu.

Nie musieliśmy długo czekać. Usłyszawszy szczęk otwieranych drzwi zewnętrznych, przykucnęliśmy w cieniu regału. Dobiegł nas ostry metaliczny dźwięk przekręcanego w zamku klucza, i już po chwili Amerykanin znalazł się w mieszkaniu. Po cichu zamknął za sobą drzwi, uważnie rozejrzał się dookoła, by sprawdzić, czy jest bezpieczny, zdjął płaszcz i zbliżył się do stołu pewnym krokiem człowieka, który dokładnie wie, po co przyszedł. Przesunął stół, podniósł i zrolował ten fragment dywanu, na którym stał mebel, następnie z wewnętrznej kieszeni wyjął krótki łom, uklęknął i z zapałem zaczął majstrować przy deskach podłogi. Wkrótce usłyszeliśmy dźwięk przesuwanego drewna, i naszym oczom ukazała się kwadratowa klapa. Evans Zabójca zapalił zapałką świecę i zniknął w tajemniczym otworze w podłodze.

To była odpowiednia chwila, by opuścić naszą kryjówkę. Holmes dał znak, chwytając mnie za nadgarstek, i po chwili podeszliśmy na palcach do dziury. Choć staraliśmy się poruszać ostrożnie, deski chyba skrzypnęły, bo nagle z ciemności wychynęła się głowa Amerykanina, który zaczął niespokojnie rozglądać się wokół. Gdy zauważył dwa pistolety wycelowane w jego głowę, spojrzenie, początkowo przepełnione zdumieniem i gniewem, stopniowo złagodniało, a na twarzy zaczął się pojawiać wstydliwy uśmiech.

- Proszę! Proszę! - powiedział obojętnie, wychodząc z ciemnej otchłani. - Chyba pan mnie przechytrzył, panie Holmes. Odgadł moje zamiary i zabawił się ze mną w kotka i myszkę. Gratuluję! Pokonał mnie pan. - W mgnieniu oka z wewnętrznej kieszeni surduta wyciągnął rewolwer i oddał dwa strzały.

Poczułem nagle piekący ból, jak gdyby ktoś przyłożył do mego uda rozgrzany do czerwoności żelazny pręt. Usłyszałem tępy odgłos kolby pistoletu uderzającej o głowę złoczyńcy. Następnie ujrzałem go leżącego bezwładnie na podłodze; ze skroni spływała strużka krwi. Holmes zajęty był szukaniem broni w jego kieszeniach. Potem mój przyjaciel objął mnie swymi żylastymi rękami i poprowadził w stronę krzesła.

- Zranił cię, Watsonie? Na litość boską! Powiedz, że nic ci nie jest!

Rana się opłaciła - nawet mogłoby być ich więcej - bo oto zobaczyłem, jak wielkie oddanie i uczucia kryją się za maską obojętności, którą Holmes przywdziewał na co dzień. Przez chwilę jego wyraziste ostre spojrzenie było lekko zamglone, a zaciśnięte zwykle usta drżały. Pierwszy i jedyny raz w życiu dostrzegłem w nim poza wspaniałym umysłem wielkie serce. W tej jednej chwili zostałem wynagrodzony po stokroć za wszystkie lata, gdy pokornie i z oddaniem towarzyszyłem mu w jego pracy.

- To nic, Holmesie. Małe zadrapanie.

Przeciął moje spodnie scyzorykiem.

- Nic ci nie będzie - odetchnął z ulgą. - Rana jest powierzchowna. Jego oczy zapłonęły gniewem, niczym zapałka, gdy spojrzał na jeńca, którego twarz wyrażała jedynie osłupienie.

- Na litość boską! Miał pan szczęście. Gdyby pan zabił Watsona, nie wyszedłby żywy

z tego pokoju. Czy chciałby pan teraz coś powiedzieć?

Nasz więzień milczał. Siedział tylko i patrzył spode łba. Oparłem się na ramieniu Holmesa i razem zajrzeliśmy do piwnicy ukrytej pod sekretną klapą. Wnętrze nadal oświetlał płomień świecy, którą Evans zostawił na dole. Zobaczyliśmy wielką zardzewiałą maszynę, rolki papieru, mnóstwo buteleczek i przewiązane paczuszki, precyzyjnie poukładane na stole.

- Prasa drukarska, pełne wyposażenie fałszerza pieniędzy - rzekł Holmes.

- Zgadza się, sir - odparł jeniec, który zachwiał się na nogach i ciężko opadł na krzesło. -W Londynie nigdy nie było lepszego fałszerza. To maszyna Prescotta. W tych pakunkach leżących na stole znajduje się tysiąc banknotów, każdy o nominale 100 funtów, świetna robota. Bierzcie, ile chcecie, panowie. Dobijmy targu.

Holmes roześmiał się.

- Nie prowadzimy takich interesów, panie Evans. Nie ma w tym kraju dla pana kryjówki. To pan zastrzelił Prescotta, zgadza się?

- Tak, i zostałem za to skazany na karę pięciu lat więzienia, choć to on był inicjatorem kłótni. Straciłem wolność, choć powinienem za to dostać medal wielkości talerza. Nikt nie odróżniłby banknotów Prescotta od tych drukowanych przez bank angielski. Gdybym go nie załatwił, zalałby nimi cały Londyn. Tylko ja wiedziałem, gdzie znajduje się jego drukarnia. Czy to dziwne, że chciałem się do niej dostać? Dziwi panów, że gdy się dowiedziałem, iż przesiaduje tu ten zwariowany głupiec, łowca robali o dziwacznym nazwisku, który nie opuszcza tego miejsca, musiałem zrobić wszystko, co w mojej mocy, by go stąd wykurzyć? Rozsądniej byłoby go zabić. Z pewnością łatwiej, ale, niestety, mam miękkie serce i nie strzelam do nieuzbrojonych ludzi. Panie Holmes, jakie jest moje przewinienie? Nie wykorzystałem banknotów. Nie skrzywdziłem tego starego dziwaka. Co pan ze mną zrobi?

- Na razie mogę pana oskarżyć o usiłowanie zabójstwa - rzekł Holmes. - Ale to już nie należy do naszych obowiązków. Zajmą się tym odpowiedni ludzie. Zależało nam tylko na złapaniu pana. Watsonie, bądź tak uprzejmy i zadzwoń do Scotland Yardu. Zresztą, spodziewają się telefonu.

Oto cała historia Evansa Zabójcy i jego wymyślonej opowieści o trzech Garridebach. Dowiedzieliśmy się później, że nasz biedny przyjaciel Nathan Garrideb nigdy nie otrząsnął się z żalu po utraconych marzeniach. Wyśniony zamek, jaki budował, opierając się na planach na przyszłość, runął, pogrzebawszy go w swych ruinach. Po raz ostatni widziano go w domu opieki w Brixton.

W Scotland Yardzie świętowano odnalezienie drukarni Prescotta. Choć policjanci wiedzieli o jej istnieniu, po śmierci fałszerza nie byli w stanie ustalić, gdzie się znajduje. Evans oddał wielką przysługę policji, dzięki niemu kilku funkcjonariuszy z wydziału kryminalnego mogło wreszcie spać spokojnie, gdyż fałszerze należą do grupy groźnych przestępców. Policjanci z chęcią podyskutowaliby na temat wspomnianego przez kryminalistę medalu, ale niewdzięczni sędziowie mieli na ten temat zgoła inną opinię, i Zabójca trafił z powrotem w ciemne zakamarki więzienia, z których dopiero co się wydostał.

7 sir Hans Sloane (1660-1753), lekarz, botanik, kolekcjoner minerałów i roślin. W testamencie przekazał swoje pokaźne zbiory do użytku publicznego, co w konsekwencji doprowadziło do założenia British Museum (przyp. tłum.)

Rozdział siódmy

Gdzieś w skarbcu banku „Cox and Co.” znajdującym się blisko stacji kolejowej Charing Cross spoczywa zakurzona i podniszczona kasetka. Na wieku jej pokrywy widnieje napis: „John H. Watson, były oficer Armii Indyjskiej”. Kasetka jest wypełniona po brzegi plikiem kartek, na których opisałem niezwykłe sprawy, jakie przyszło badać Sherlockowi Holmesowi. Niektóre z nich, choć równie interesujące jak inne, zakończyły się całkowitą porażką, więc nie warto

0 tym pisać, gdyż opowieściom tym brakowałoby puenty. Zagadka, której nie można rozwiązać, być może zainteresuje badacza, jednak dla zwykłego czytelnika będzie po prostu irytująca. Jedna z tych niedokończonych opowieści dotyczy pana Jamesa Phillimore’a, który wróciwszy do własnego domu po parasol, już nigdy z niego nie wyszedł, i wszelki słuch po nim zaginął. Równie niezwykła jest historia kutra „Alicja”, który pewnego dnia wpłynął w sam środek mgły

1 nigdy się już z niej nie wynurzył; do dziś nikt nie wie, co się stało z jego załogą. Bohaterem trzeciej sprawy, o której warto wspomnieć, był Isadora Persano, znany dziennikarz i amator pojedynków. Gdy go znaleziono, był obłąkany; trzymał w dłoniach pudełko po zapałkach z niezwykłym robakiem w środku, o którym nigdy wcześniej nie słyszał świat nauki. Oprócz tych nierozwiązanych zagadek w kasetce znajdują się notatki dotyczące wielu prywatnych rodzinnych sekretów, a informacja o tym, że mogłyby się ukazać w druku, spowodowałaby nie lada chaos i poruszenie w wielu domach przedstawicieli wyższych sfer. Nie muszę chyba mówić, że takie nadwyrężenie zaufania byłoby nie do pomyślenia i że zapiski dotyczące tych spraw zostaną zniszczone teraz, gdy mój przyjaciel może w końcu poświęcić na to nieco czasu. Jednak jest jeszcze wiele innych, mniej lub bardziej interesujących spraw, które prawdopodobnie opisałbym wcześniej, gdyby nie obawa, że czytelnicy poczują przesyt przygodami detektywa, co z kolei odbiłoby się na nim jako na człowieku, którego szanuję najbardziej na świecie. W wielu dochodzeniach osobiście brałem udział i opisałem je z perspektywy naocznego świadka; inne sprawy toczyły się albo bez mojego udziału, albo udział ten był tak znikomy, że mógłbym je opisać jedynie z punktu widzenia obserwatora. Niniejsza opowieść jest oparta na moich własnych doświadczeniach.

Tego wietrznego październikowego poranka ubierałem się w swoim pokoju i obserwowałem, jak ostatnimi liśćmi powiewającymi na samotnym platanie, stojącym na podwórku z tyłu domu, targał porywisty wiatr. Zszedłem na śniadanie, spodziewając się, że zastanę swego przyjaciela w ponurym nastroju, gdyż jak wszyscy wielcy mistrzowie reagował gwałtownie na aurę. Zdziwiłem się, widząc go w dobrej formie. Właśnie kończył posiłek, na jego twarzy gościł ironiczny uśmiech, a on sam był radosny jak wówczas, gdy wszystko układało się po jego myśli.

- Masz jakąś nową sprawę, Holmesie? - zapytałem.

- Widzę, że metoda dedukcji jest zaraźliwa, Watsonie - odparł. - Dzięki niej odkryłeś mój sekret. Owszem, dostałem zlecenie. Nareszcie po okresie stagnacji i rozwiązywania drobnych zagadek maszyna ruszyła.

- Powiesz mi, o co chodzi?

- Nie bardzo jest o czym, ale chętnie porozmawiam z tobą, gdy skonsumujesz dwa jaja na twardo, którymi uraczyła nas nasza nowa kucharka. Sposób ich przyrządzenia bez wątpienia ma wiele wspólnego z ostatnim numerem tygodnika „Family Herald”, który wczoraj leżał na stoliku w korytarzu. Nawet tak prozaiczne zajęcie, jakim jest gotowanie jajek, wymaga koncentracji i umiejętności kontrolowania mijającego czasu, czemu z pewnością nie sprzyja zaczytywanie się romantycznymi opowieściami drukowanymi w tym jakże doskonałym piśmie.

Kwadrans później, gdy sprzątnięto ze stołu, usiedliśmy wygodnie naprzeciwko siebie. Holmes wyjął z kieszeni list.

- Słyszałeś o Neilu Gibsonie, królu złota? - zapytał.

- O tym amerykańskim senatorze?

- Tak, w przeszłości był senatorem któregoś z zachodnich stanów, ale w świecie słynie jako największy potentat finansowy handlujący złotem.

- Słyszałem o nim. Wiem nawet, że przez jakiś czas mieszkał w Anglii. To dosyć znane nazwisko.

- Zgadza się, pięć lat temu kupił okazałą posiadłość w Hampshire. Być może czytałeś, w jakich tragicznych okolicznościach zginęła jego żona?

- Rzeczywiście. Teraz sobie przypominam. Dlatego właśnie kojarzę to nazwisko. Niestety, nie znam żadnych szczegółów.

Holmes wskazał na plik gazet leżących na krześle.

- Gdybym wiedział, że ta sprawa do mnie trafi, przygotowałbym wycinki z gazet - rzekł. - Rozwiązanie tej zagadki, jakkolwiek wyjątkowo niezwykłej, wydaje się proste. Choć oskarżona jest bardzo interesującą osobą, dowody mówią same za siebie. Podobnie myślą koroner oraz inspektorzy policji. Rozprawa sądowa odbędzie się w Winchesterze. Postawiono przede mną niewdzięczne zadanie. Potrafię odkryć fakty, ale nie umiem ich zmieniać. Jedyna nadzieja w tym, że natrafię na zupełnie nowe ślady, inaczej mój klient nie ma na co liczyć.

- Twój klient?

- Zapomniałem, że przecież ty nic nie wiesz. Widocznie zaczynam przejmować od ciebie nawyk opowiadania każdej historii od końca. Myślę, że powinieneś to przeczytać.

Podał mi list napisany czyjąś pewną ręką; pismo było doskonale wyćwiczone.

CLARIDGE’ S HOTEL, 3 października

SZANOWNY PANIE HOLMES!

Nie potrafię sobie wyobrazić, by najwspanialsza kobieta, jaką kiedykolwiek stworzył Bóg, została stracona, zanim nie zrobię wszystkiego co w mojej mocy, by ją ocalić. Nie potrafię wyjaśnić dlaczego, nawet nie będę próbował, ale nie mam jednak żadnych wątpliwości, że panna Dunbar jest niewinna. Na pewno zna pan fakty, ponieważ każdy słyszał o tej sprawie, a plotką żył cały kraj. Nikt nie stanął w jej obronie! Ta potworna niesprawiedliwość doprowadza mnie do obłędu. Panna Dunbar ma złote serce i nie skrzywdziłaby nawet muchy.

Jutro o jedenastej pozwolę sobie złożyć wizytę na Baker Street - może dzięki panu promyk nadziei rozświetli tę straszną ciemność. Być może istnieje jakiś trop, o którym nie wiem. W każdym razie ma pan do dyspozycji całą moją wiedzę, wszystko, co posiadam, a ja sam służę oczywiście wszelką pomocą, tylko niech ją pan uratuje. Jeśli to prawda, co mówią o pańskich umiejętnościach, proszę je w pełni wykorzystać.

Moje uszanowanie. J. NEIL GIBSON

- Spodziewam się wizyty tego dżentelmena - rzekł Sherlock Holmes, wysypując popiół z fajki, którą zwykł zapalać po śniadaniu, a następnie ponownie napełniając ją tytoniem. - Jeśli chodzi o wspomnianą historię z zabójstwem, nie mamy już czasu, byś przejrzał wszystkie gazety. Zatem jeśli masz chęć wziąć czynny udział w śledztwie, pozwól, że streszczę ci najważniejsze fakty. Neil Gibson jest najbogatszym człowiekiem na świecie, znany ze swego wybuchowego i trudnego charakteru. Ożenił się z kobietą, ofiarą tragedii, o której wiem tylko tyle, że najlepsze lata życia miała już za sobą, co się okazało dość niefortunne, gdyż edukacją ich dwojga dzieci zajmowała się wyjątkowo atrakcyjna guwernantka. Oto troje bohaterów dramatu, który rozegrał się we wspaniałej starej rezydencji położonej w historycznym centrum Anglii. I jeszcze kilka słów o tragicznych wydarzeniach. Żonę znaleziono późnym wieczorem. Leżała na ziemi w odległości pół mili od domu. Miała na sobie wieczorową suknię, ramiona otulał szal, a w głowie tkwiła kula. Przy zwłokach nie znaleziono rewolweru, nie było żadnych śladów, które doprowadziłyby do mordercy. Żadnej broni, Watsonie, warto, żebyś to zapamiętał. Prawdopodobnie zbrodnię popełniono wieczorem; ciało znalazł gajowy o jedenastej. Lekarz i policjanci dokonali oględzin zwłok, zanim przeniesiono je do domu. Czy to nie za dużo wiadomości na raz? Nadążasz?

- Owszem. Nie rozumiem tylko, dlaczego oskarżono guwernantkę?

- Przede wszystkim istnieje ważny dowód. Na dnie jej szafy znaleziono rewolwer z jednym brakującym nabojem. Kaliber i rodzaj użytego pocisku są takie jak w narzędziu zbrodni.

Holmes wbił nagle we mnie wzrok i powtórzył słowa, akcentując głosem poszczególne wyrazy:

- Na - dnie - jej - szafy.

Następnie zamilkł, a ja wiedziałem, że postąpiłbym nierozsądnie, przerywając w tej chwili tok jego myślenia. Po chwili się ocknął i z zapałem kontynuował:

- Tak, Watsonie, broń została znaleziona! Istotnie, jest to dowód nader obciążający, nieprawdaż? Ława przysięgłych na wstępnej rozprawie była tego samego zdania. Poza tym zmarła miała przy sobie liścik napisany ręką guwernantki z prośbą o spotkanie właśnie w tamtym miejscu. Co o tym sądzisz? No, jest też motyw. Senator Gibson to bardzo przystojny mężczyzna. W przypadku śmierci żony któż wydaje się lepszą kandydatką na jej miejsce, jeśli nie młoda dama, którą wcześniej pracodawca adorował? Miłość, fortuna, władza - to wszystko mogłoby być jej, gdyby nie jedna kobieta w średnim wieku.

Brudna sprawa, Watsonie!

- W rzeczy samej, Holmesie.

- W dodatku guwernantka nie miała alibi. Wręcz przeciwnie, przyznała, że mniej więcej wtedy, gdy popełniono zbrodnię, znajdowała się przy moście Thor, czyli na miejscu zdarzenia. Nie mogła zaprzeczyć, ponieważ widział ją przechodzący obok mieszkaniec okolicy.

- Wszystko wskazuje na to, że dowody faktycznie są niepodważalne.

- A jednak, Watsonie, nie wyciągajmy pochopnych wniosków. Ten szeroki jednoprzęsłowy kamienny most z barierkami po obu stronach to jedyne miejsce, gdzie można się przedostać przez najwęższą część szerokiego głębokiego akwenu, zarośniętego trzciną. Ten most nosi nazwę Thor Mere. Kobieta leżała na ziemi tuż przy moście. Oto najistotniejsze fakty. Ale cóż to? Jeśli się nie mylę, nasz klient przybył na spotkanie przed czasem.

Billy otworzył drzwi, jednak zaanonsował osobę, której odwiedzin się nie spodziewaliśmy. Żaden z nas nie znał pana Marlowa Batesa. Był to szczupły znerwicowany człowiek, cały roztrzęsiony, o przestraszonych oczkach. Według mojej profesjonalnej medycznej opinii mężczyzna był na granicy załamania nerwowego.

- Jest pan czymś niezwykle poruszony, panie Bates - przywitał go mój przyjaciel. -Proszę, niech pan siądzie. Obawiam się, że nie mogę poświęcić mu wiele czasu, gdyż o jedenastej spodziewam się gościa.

- Wiem o tym - wysapał mężczyzna, wydobywając z siebie słowa z takim wysiłkem, jakby brakowało mu tchu. - Czeka pan na Gibsona. To mój pracodawca. Jestem zarządcą w jego posiadłości. Panie Holmes, to jest przestępca o diabelskiej naturze.

- Mocne słowa, panie Bates.

- Nie mogę owijać w bawełnę, bo mam niewiele czasu. Za nic w świecie nie chciałbym, żeby się dowiedział o mojej wizycie. A przecież jest już prawie godzina waszego spotkania. Niestety, wcześniej nie mogłem przyjść, gdyż miałem do wykonania inne obowiązki. Pan Ferguson, sekretarz pana Gibsona, dopiero dziś rano powiedział mi o jego wizycie w pańskim domu.

- A pan jest zarządcą, tak?

- Złożyłem już wymówienie. Za kilka tygodni przestanę być jego niewolnikiem.

To bardzo surowy człowiek, panie Holmes. Za działalnością charytatywną ukrywa wyjątkowo niegodziwe interesy. Jednak jego żona cierpiała najbardziej. Był dla niej wyjątkowo brutalny! Nie wiem, jak doszło do jej śmierci, ale z całą pewnością zatruł jej życie. Czy wiadomo panu, że pochodziła z Brazylii?

- Nie, ten fakt akurat mi umknął.

- Tam się urodziła, miała ognisty temperament. Dziecko słońca i namiętności. Kochała swego męża z całego serca, a siła jej uczucia miała źródło w jej korzeniach. Niestety, gdy jej uroda przeminęła, a słyszałem, że niegdyś była wyjątkowo piękna, nic go już przy niej nie trzymało. Wszyscy bardzo lubiliśmy naszą panią, jej męża natomiast nienawidziliśmy za to, jak ją traktował. On mami ludzi i jest przebiegły. Tylko tyle chciałem panu powiedzieć. Niech pan sie nie da zwieść jego urokowi. Za tą maską, którą przywdział, kryje się dużo więcej. Pójdę już. Nie, proszę mnie nie zatrzymywać! On zaraz tu będzie.

Spoglądając z przerażeniem na zegar, nasz gość podbiegł do drzwi i zniknął.

- No! No! - rzekł Holmes, przerywając milczenie. - Pan Gibson ma miłych oddanych pracowników. To ostrzeżenie może się jednak okazać przydatne. Nie pozostaje nam teraz nic innego, jak tylko czekać.

Punktualnie o wyznaczonej porze usłyszeliśmy ciężkie kroki na schodach, i po chwili milioner wszedł do pokoju. Patrząc na niego, zrozumiałem, dlaczego zarządca tak się go obawia i nie darzy ciepłymi uczuciami oraz skąd biorą się nieprzychylne opinie na jego temat, wypowiadane przez konkurentów. Gdybym był rzeźbiarzem i poproszono mnie o wykonanie wyidealizowanej podobizny człowieka sukcesu, wybrałbym jako modela pana Neila Gibsona. Jego wysoka szczupła sylwetka oraz stalowe spojrzenie świadczyły o silnym agresywnym charakterze naznaczonym chciwością. Gdyby popiersie Abrahama Lincolna pozbawić wszystkich szlachetnych cech, dałoby to pewne wyobrażenie o tym mężczyźnie. Jego twarz, niczym wyrzeźbiona w granicie, była nieruchoma, poorana głębokimi zmarszczkami, pamiątkami po licznych przejściach życiowych. Spojrzenie zimnych szarych przenikliwych oczu spod krzaczastych brwi przewiercało przybysza. Gość niedbale kiwnął głową, gdy Holmes mnie przedstawiał, a następnie pewnie chwycił krzesło, jakby był u siebie, i postawił je tuż przed moim przyjacielem. Gdy usiadł, jego kościste kolana prawie dotykały nóg detektywa.

- Przede wszystkim, panie Holmes - zaczął - pieniądze nie grają roli. Może je pan nawet spalić, jeśli tylko płomień oświeci panu drogę do prawdy. Ta kobieta jest niewinna, i musi zostać oczyszczona z zarzutów! Leży to już w pana gestii. Proszę podać kwotę!

- Moje honorarium jest jednakowe dla wszystkich klientów i ściśle określone z góry -rzekł Holmes ozięble. - Nie zmieniam stawek, chyba że z jakichś względów nie przyjmuję zapłaty wcale.

- Jeśli dolary pana nie przekonują, to proszę pomyśleć o renomie. Jeśli sprawa zakończy się sukcesem, wszystkie gazety w Anglii i Stanach Zjednoczonych będą o panu trąbiły. Mieszkańcy obu kontynentów poznają pańskie nazwisko.

- Dziękuję, panie Gibson, ale nie interesuje mnie zupełnie taki rozgłos. Może to pana zdziwi, ale wolę pracować anonimowo, a zadania podejmuję się tylko wówczas, gdy dana sprawa wydaje mi się interesująca. Tracimy wobec tego czas. Przejdźmy do sedna.

- Wszystkie fakty pewnie zna pan już z prasy. Nie wiem, czy będę mógł jeszcze w jakiś sposób pomóc. Jeśli jednak nie wszystko jest dla pana jasne, jestem do pańskiej dyspozycji.

- Właściwie to mam tylko jedno pytanie.

- Tak, słucham?

- Jakie relacje naprawdę łączyły pana i pannę Dunbar?

Król złota poderwał się gwałtownie z krzesła. Po chwili jednak spokój powrócił na jego oblicze.

- Chyba ma pan prawo, a jest to nawet pański obowiązek, by zadawać tego typu pytania, panie Holmes.

- „Chyba” to dobre określenie - odparł mój przyjaciel.

- Zapewniam pana, że zawsze traktowałem tę młodą damę jako moją pracownicę. Nigdy tak naprawdę nie rozmawiałem z nią ani nie spotykałem się w innej sytuacji niż wówczas, gdy przebywała w towarzystwie moich dzieci.

Holmes wstał z krzesła.

- Panie Gibson, mam wiele pracy - rzekł - i nie mam czasu ani ochoty na bezcelowe pogawędki. Życzę panu miłego dnia.

Potentat również podniósł się z krzesła. Stojąc, górował nad Holmesem. Pod jego krzaczastymi brwiami zabłysły rozgniewane oczy, a na policzkach pojawiły się wypieki:

- Co to, do diabła, ma znaczyć, panie Holmes? Nie chce pan tego zlecenia?

- Panie Gibson, przede wszystkim nie chcę pana. Wydawało mi się, że dosyć jasno się wyraziłem.

- Owszem, jasno, ale nie wiem dlaczego? Chce pan w ten sposób uzyskać wyższą stawkę? Mam prawo do szczerej odpowiedzi.

- Tak, ma pan takie prawo - rzekł Holmes. - Udzielę jej zatem panu. Sprawa jest wystarczająco skomplikowana, nie potrzebuję dodatkowo pańskich fałszywych zeznań.

- Twierdzi pan, że kłamię?

- Starałem się delikatnie dać to panu do zrozumienia, ale jeśli pan nalega, by używać takich dosadnych słów, nie będę się sprzeciwiał.

Stanąłem na równe nogi, zobaczywszy, jak milioner unosi zaciśniętą pięść z wściekłym i zaciętym wyrazem twarzy. Holmes uśmiechnął się lekko i sięgnął po fajkę.

- Proszę się nie awanturować, panie Gibson. Wyznaję zasadę, iż po śniadaniu nawet niewielka kłótnia nie jest wskazana. Wydaje mi się, że spacer na świeżym powietrzu i uporządkowanie myśli dobrze panu zrobi.

Król złota z ogromnym wysiłkiem opanował gniew. Muszę przyznać, że jego zachowanie było godne podziwu, gdyż taka kontrola nad własnymi emocjami jest rzadką umiejętnością. W jednej chwili przeobraził się z rozpalonego do czerwoności furiata w obojętnego człowieka

0 lodowatym pogardliwym spojrzeniu.

- Pański wybór. Na pewno wie pan, jak najlepiej prowadzić interes. Nie mogę pana zmusić, żeby przyjął to zlecenie. Dzisiaj jednak nie popisał się pan, panie Holmes. Nie takich jak pan potrafię złamać. Jeszcze nikomu, kto stanął mi na drodze, nie uszło to na sucho.

- Zgadza się, krąży o panu taka opinia, a jednak rozmawiam z panem - powiedział Holmes z uśmiechem na twarzy. - Do widzenia, panie Gibson. Jeszcze wiele musi się pan nauczyć.

Nasz gość wyszedł ostentacyjnie, podczas gdy Holmes pozostał w swoim fotelu z fajką w ustach milczący i jakby rozmarzony, ze wzrokiem wbitym w sufit.

- Co o tym sądzisz, Watsonie? - zapytał w końcu.

- Cóż, Holmesie, muszę przyznać, że biorąc pod uwagę usposobienie tego dżentelmena

1 fakt, że zmiecie ze swej drogi każdą przeszkodę, jaką z pewnością mogła być dla niego nielubiana, jak twierdzi pan Bates, żona, wydaje mi się, że.

- Zgadza się. Mnie także.

- Jakie były jego relacje z guwernantką i jak je odkryłeś?

- To był zwykły blef, Watsonie! Ton listu, który od niego otrzymałem, wskazywał, iż sprawa, co do której chce zasięgnąć mojej rady, nie należy do typowych biznesowych kwestii. Wyczytałem z listu wielkie zaangażowanie i determinację. Gdy połączyłem to z jego powściągliwym zachowaniem, stało dla mnie jasnym, że pisząc list, musiał być pod wpływem silnych emocji, które wskazywały, iż bliższa jest mu oskarżona niż ofiara. Jeśli mam dotrzeć do prawdy, muszę wiedzieć, jakie były relacje między tymi trzema osobami. Byłeś świadkiem, jak go zaatakowałem, a on na początku pozostał niewzruszony? Dopiero potem użyłem blefu i dałem mu do zrozumienia, że wiem, iż nie mówi prawdy, ale miałem co do tego pewne podejrzenia.

- Czy wróci?

- Na pewno. Nie ma innego wyjścia. Nie może zaniechać tej sprawy. O proszę, chyba słyszę dzwonek. Wydaje mi się, że to jego kroki. Właśnie mówiłem Watsonowi, że trochę się pan spóźnia, panie Gibson.

Król złota wszedł do pokoju w nieco lepszym niż poprzednio nastroju. W oczach nadal można było dojrzeć urażoną dumę, ale najwyraźniej posłuchał zdrowego rozsądku i zdał sobie sprawę, że jeśli chce tę sprawę doprowadzić do końca, musi się podporządkować pewnym wymaganiom.

- Przemyślałem wszystko raz jeszcze, panie Holmes, i sądzę, że działałem zbyt pochopnie, biorąc do siebie pańskie uwagi. Zdobywanie informacji należy do pana obowiązków bez względu na to, czego dotyczą; to akurat dobrze o panu świadczy. Zapewniam jednak, że stosunki między mną a panną Dunbar nie mają nic wspólnego z rzeczoną sprawą.

- Pan pozwoli, że ja to ocenię.

- Dobrze, oczywiście. Przypomina pan chirurga, który musi poznać symptomy choroby, zanim postawi diagnozę.

- Zgadza się. Świetnie pan to ujął. A pacjent ma swoje powody, by zataić przed lekarzem objawy.

- Być może ma pan rację, panie Holmes, musi pan jednak przyznać, że większość mężczyzn postawionych w ten sposób pod ścianą i pytanych o to, co łączy ich z jakąś kobietą, zachowałoby się podobnie, zwłaszcza jeśli w grę wchodzi prawdziwe uczucie. Myślę, że w duszy mężczyzny istnieją zakamarki, do których wstęp nie jest mile widziany. A pan właśnie próbował dostać się w to miejsce. Jednak cel uświęca środki, ponieważ działał pan w obronie panny Dunbar. Zatem jestem do pańskiej dyspozycji, może pan pytać o wszystko. Co chce pan wiedzieć?

- Prawdę.

Król złota zadumał się, jakby porządkując myśli. Jego ponura twarz o ostrych rysach posmutniała i spoważniała.

- Całą historię można streścić w kilku zdaniach, panie Holmes - powiedział w końcu. -W życiu istnieją takie tematy, które niełatwo się porusza, dlatego nie będę się w nie zagłębiał, powiem tylko to, co najważniejsze. Poznałem moją przyszłą żonę podczas pobytu w Brazylii, gdzie prowadziłem interesy. Maria Pinto, córka dygnitarza państwowego z Manos, była wyjątkowo piękną dziewczyną. Teraz, gdy emocje dawno opadły i patrzę na tamte czasy krytycznym okiem, muszę przyznać, że cechowała ją niespotykana i zachwycająca uroda.

Charakter dorównywał zewnętrznym walorom, gdyż była to osoba namiętna, impulsywna i kochająca żarliwie; zupełnie nie przypominała amerykańskich kobiet, jakie znałem. Byłem młody i porywczy, krótko mówiąc, zakochałem się i poprosiłem o jej rękę. Gdy jednak pierwsze porywy serca, które trwały naprawdę długo, minęły, okazało się, że nic nas absolutnie nie łączy. Moja miłość się wypaliła. Byłoby łatwiej, gdyby ona czuła podobnie. Ale wie pan, jakie są kobiety! Bez względu na to, co robiłem, nie przestawała mnie kochać. Bywały chwile, kiedy byłem dla niej oziębły, a czasem nawet brutalny, sądziłem, że w ten sposób jej miłość obróci się w nienawiść i wtedy obojgu nam będzie łatwiej. Ale moje zachowanie nie skutkowało. W tych angielskich lasach kochała mnie równie mocno jak wtedy, dwadzieścia lat temu, nad brzegiem Amazonki. Mogłem robić wszystko, co mi się żywnie podobało, a ona i tak ciągle była mi oddana.

W tym czasie pojawiła się w naszym domu panna Grace Dunbar. Odpowiedziała na ogłoszenie, w którym napisaliśmy, że poszukujemy guwernantki dla dwójki dzieci. Czy widzieli panowie jej portret w gazecie? Cały świat orzekł, że jest to kobieta o niezwykłej urodzie. Nie chcę być świętszym od papieża, przyznaję, że trudno mi było żyć pod jednym dachem z taką pięknością, bo patrząc na nią każdego dnia, musiałem dusić w sobie rodzącą się namiętność. Dziwi mi się pan, panie Holmes?

- Rozumiem pańskie uczucia. Jednak uważam za niestosowne ich okazywanie, gdyż jako pracodawca powinien pan otoczyć tę młodą panienkę opieką.

- Pewnie ma pan rację - rzekł milioner, w którego oczach po wysłuchaniu reprymendy pojawił się złowrogi błysk. - Nie próbuję udawać kogoś lepszego, niż jestem w rzeczywistości. W ciągu całego życia dostawałem to, czego zapragnąłem, a nigdy nie marzyłem o niczym bardziej, niż posiąść tę kobietę i zdobyć jej miłość. Powiedziałem jej o tym.

- Doprawdy, zrobił pan to? - Czasami, gdy coś go poruszyło, Holmes potrafił wyglądać bardzo groźnie.

- Powiedziałem jej, że gdybym tylko mógł ją poślubić, zrobiłbym to od razu, lecz nie mam teraz takiej możliwości. Dodałem, że pieniądze nie grają roli i zrobię wszystko, aby żyło jej się przyjemnie i żeby była szczęśliwa.

- Szlachetny z pana człowiek - rzekł mój przyjaciel z ironicznym grymasem na ustach.

- Panie Holmes, przyszedłem tu, by przedstawić fakty, a nie wysłuchiwać kąśliwych uwag o moralności. Nie życzę sobie, żeby pan mnie krytykował.

- Zajmuję się pańską sprawą nie tylko ze względu na tę młodą dziewczynę - rzekł Holmes stanowczo. - Wydaje mi się, że czyn, o jaki została oskarżona, i tak nie dorównuje przewinieniom, do których właśnie się pan przyznał, mam na myśli zbałamucenie bezbronnej dziewczyny pod jego dachem, gdzie powinna być bezpieczna. Już czas, by tacy bogacze jak pan nauczyli się wreszcie, że nie wszystkich ludzi można kupić i nie każdy będzie spełniał wasze zachcianki.

Ze zdziwieniem zauważyłem, że król złota przyjął tę uwagę z pokorą.

- Teraz również jestem tego zdania. Dziękuję Bogu, że przeszkodził mi w zrealizowaniu pewnych planów. Panna Dunbar nie chciała ode mnie ani grosza, natychmiast zapragnęła za to opuścić mój dom.

- Doprawdy?

- Cóż, tak było przynajmniej na początku; ale niestety, ma na utrzymaniu rodzinę, trudno jej było zatem podjąć decyzję o odejściu, gdyż nie chciała zawieść bliskich. Przysiągłem wtedy, że już nigdy więcej nie będę jej nagabywał, i po tym zapewnieniu zgodziła się zostać. Ale był ku temu jeszcze jeden powód. Doskonale zdawała sobie sprawę, jak wielki ma na mnie wpływ. Chciała to wykorzystać w dobrej sprawie.

- W jakiej?

- Wiedziała co nieco o moich interesach. Inwestuję na wielką skalę, wręcz niewyobrażalną dla zwykłego śmiertelnika. Mogę tworzyć, ale też i niszczyć, i zwykle kończy się na tym drugim. Nie dotyczy to poszczególnych osób. Przeze mnie ucierpiały całe społeczności, miasta, nawet narody. Prowadzenie interesów to niewdzięczne zajęcie, słabi gracze szybko odpadają. Dlatego musiałem grać ostro. Nigdy nie biadoliłem, i nie obchodziły mnie narzekania innych. Jednak panna Dunbar miała odmienne zdanie na ten temat. Myślę, że ma rację. Według niej jeden człowiek nie powinien posiadać więcej niż potrzebuje, nie powinien zbijać fortuny kosztem rujnowania bytu tysięcy innych osób, pozostawiając ich bez środków do życia. Właśnie tak do tego podchodziła, i wiem, że dolary nie przesłaniały jej innych, ważniejszych wartości. Zauważyła, że jej słowa do mnie trafiają, liczyła zatem, że dobrze przysłuży się światu, wpływając na moje działania. Dlatego została, a resztę historii już znacie.

- Mógłby pan powiedzieć coś więcej?

Król złota milczał przez chwilę z twarzą schowaną w dłoniach, pogrążony w głębokiej zadumie.

- Wszystkie dowody wskazują na guwernantkę. Niezaprzeczalnie. Wiadomo przecież, że dla mężczyzn wewnętrzne życie kobiet bywa zagadką. Na początku to wydarzenie tak mną wstrząsnęło, że byłem gotów uwierzyć, iż działała pod wpływem jakiegoś niepojętego impulsu, zupełnie sprzecznego z jej naturą. Przyszło mi wtedy do głowy tylko jedno wyjaśnienie. Przedstawię je panu, może się do czegoś przyda. Niewątpliwie, moja żona była niezwykle zazdrosna. Istnieje pewien rodzaj zazdrości o duszę, której nie da się porównać do żadnej formy zawiści wywołanej cielesnością. Choć moja żona nie miała ku temu powodów i sądzę nawet, że była wyrozumiała, to z drugiej strony zdawała sobie sprawę, że Angielka ma taki wpływ na moje myśli i czyny, jakiego ona sama nigdy nie miała. I chociaż dzięki temu stawałem się lepszym człowiekiem, nie miało to dla niej znaczenia. Szalała z nienawiści, jako że amazoński ogień ciągle płonął w jej żyłach. Nie zdziwiłbym się zatem, gdyby okazało się, że chciała zabić pannę Dunbar lub zmusić ją, by zrezygnowała z posady, grożąc bronią. Mogła wywiązać się szamotanina, rewolwer wypalił i zabił kobietę, która go trzymała.

- Taka myśl także i mnie przeszła przez głowę - rzekł Holmes. - Wydaje się, że oprócz zabójstwa z zimną krwią to jedyne możliwe wyjaśnienie.

- Jednak dziewczyna nie przyznaje się do tego.

- Ale to jeszcze o niczym nie świadczy, czyż nie? Można sobie wyobrazić, że kobieta, która znalazła się w takiej strasznej sytuacji, nie wie, co ma zrobić, więc biegnie z powrotem do domu, trzymając w dłoni rewolwer. Nie zdziwiłbym się nawet, gdyby wrzuciła nieświadomie broń między swoje ubrania, a potem, już po odnalezieniu rewolweru, przytłoczona zarzutami, próbowała ratować się kłamstwem, bo cóż innego jej pozostało? Czy coś może świadczyć przeciwko takiej teorii?

- Sama panna Dunbar.

- Może i tak.

Holmes zerknął na zegarek.

- Jestem pewien, że jeszcze dziś uda nam się zdobyć wszystkie niezbędne pozwolenia; pojedziemy zatem wieczornym pociągiem do Winchesteru. Być może po spotkaniu z tą młodą damą będę mógł państwu pomóc, choć nie mogę obiecać, że wnioski, które wysnuję, spodobają się panu.

Okazało się, że na przepustki, niestety, trzeba było poczekać, dlatego też nie dotarliśmy do Winchesteru, a zatrzymaliśmy się w Thor Place w hrabstwie Hampshire, w rezydencji pana

Neila Gibsona. Właściciel posiadłości dał nam adres sierżanta policji Coventry’ego, który jako pierwszy zjawił się na miejscu zbrodni. Gospodarz nie towarzyszył nam. Policjant okazał się szczupłym jegomościem o kredowobladej cerze. Jego zachowanie było tajemnicze i wskazywało na to, że wiedział lub podejrzewał znacznie więcej, niż odważył się wyrazić słowami. Miał też dziwną manierę. Poruszając tematy według niego istotne, które tak naprawdę nie wnosiły niczego odkrywczego do rozmowy, zaczynał ni stąd ni zowąd mówić szeptem. Pomijając jednak te cechy jego charakteru, szybko okazało się, że jest to szczery i porządny człowiek, niedbający o to, że jego honor ucierpi, gdy przyzna się, że nieco się zagubił i potrzebuje pomocy.

- Tak czy inaczej lepiej, że to pan tu jest, a nie inspektorzy ze Scotland Yardu - rzekł. -Zawsze, gdy się pojawiają, przyjmują zaszczyty, odbierając miejscowym władzom zasługi w doprowadzeniu do pomyślnego rozwiązania sprawy, obarczając je jednocześnie odpowiedzialnością za ewentualną porażkę. Ponadto słyszałem, że pan jest uczciwym człowiekiem.

- Nie zależy mi na tym, żeby moje nazwisko łączono z tą sprawą - rzekł Holmes. Te słowa sprawiły, że nasz pogrążony w melancholii nowy znajomy odetchnął z ulgą. - Jeśli uda mi się rozwikłać tę zagadkę, nie będę zabiegał o poklask.

- To bardzo szlachetne z pana strony. Wiem także, że pański przyjaciel doktor Watson jest godzien zaufania. Chodźmy zatem na miejsce zdarzenia, a ja po drodze zadam panu jedno pytanie. Tylko z panem mogę o tym mówić. - Rozejrzał się dokoła, jakby bał się wypowiedzieć te słowa. - Nie uważa pan, że w tę sprawę może być zamieszany sam pan Gibson?

- Rozważam taką możliwość.

- Panowie nie widzieli jeszcze panny Dunbar. To pod każdym względem wspaniała kobieta. Równie dobrze pan Gibson mógł pragnąć pozbycia się swojej żony. A ci Amerykanie szybciej sięgają po broń, niż nasi mężczyźni. Czy wiedzą panowie, że rewolwer należał do niego?

- Czy to zostało udowodnione?

- Tak, sir. Miał dwa takie same.

- Ach tak! A gdzie jest drugi?

- Nie udało nam się ustalić, którego brakuje, pan Gibson posiada sporą kolekcję broni różnego rodzaju, ale w jednym z futerałów było miejsce na dwa egzemplarze.

- Jeśli oba rewolwery są takie same, z łatwością powinniście je zidentyfikować.

- Wszystkie okazy broni będące w posiadaniu tego dżentelmena znajdują się u niego w domu; pójdziemy tam, i sam pan je obejrzy.

- Może później. Najpierw proszę mnie zaprowadzić na miejsce zbrodni.

Rozmowa ta miała miejsce w niewielkim salonie skromnego domku sierżanta Coventry’ego, który służył jako komisariat policji. Żeby dotrzeć do bramy wjazdowej prowadzącej na teren rezydencji Thor Place, musieliśmy przejść pół mili drogą wiodącą przez targane wiatrem wrzosowisko, porośnięte żółto-brązowymi zwiędłymi paprociami. Od bramy ścieżka poprowadziła nas przez bażantarnię do polanki, skąd ujrzeliśmy rozległą rezydencję, stojącą na pagórku, z elewacją typu mur pruski i elementami charakterystycznymi dla stylu Tudorów i architektury georgiańskiej. Obok dostrzegliśmy zarośnięty staw, którego dwa brzegi łączył kamienny most będący przedłużeniem głównej drogi dojazdowej. Po jego obu stronach utworzyły się dwa jeziorka. Nasz przewodnik zatrzymał się przed mostem i wskazał ręką na ziemię.

- To tutaj znaleziono ciało pani Gibson. Zaznaczyłem miejsce kamieniem.

- Przybył pan, zanim zwłoki przeniesiono do domu?

- Tak, zostałem wezwany natychmiast.

- Kto pana wezwał?

- Pan Gibson. Gdy poinformowano go o znalezieniu zwłok, przybiegł z domu wraz z innymi mieszkańcami i pilnował, żeby do przyjazdu policji nikt niczego nie ruszał.

- Zachował się bardzo rozsądnie. Wyczytałem w gazecie, że strzał padł z bliskiej odległości.

- Z bardzo bliskiej.

- Kula trafiła w prawą skroń ofiary?

- Tuż obok, sir.

- W jakiej pozycji leżało ciało?

- Na plecach, sir. Nie znaleziono żadnych śladów wskazujących na walkę. Żadnych ran ani żadnej broni. W zaciśniętej pięści zmarłej tkwił liścik od panny Dunbar.

- Pięść była zaciśnięta?

- Tak jest, ledwo udało nam się rozprostować palce.

- To niezmiernie istotny szczegół, który świadczy o tym, że tego skrawka papieru nie wsunięto w dłoń ofiary po śmierci, żeby pokierować śledztwo na fałszywe tory. O ile pamiętam,

treści było niewiele:

Będę przy moście Thor o dziewiątej. G. DUNBAR.

Zgadza się?

- Tak, sir.

- Czy panna Dunbar przyznała się do napisania tych słów?

- Tak, sir.

- Czy wyjaśniła jakoś tę sytuację?

- Nie chciała nic mówić. Wszystkie wyjaśnienia ma złożyć podczas głównej rozprawy.

- To niezwykle interesujące. Co oznacza ten liścik?

- Sir - rzekł nasz przewodnik - jeśli wolno mi coś powiedzieć, to uważam, że ta karteczka to jedyny dowód.

Holmes potrząsnął głową.

- Jeśli to naprawdę napisała panna Dunbar, ofiara musiała ją otrzymać dwie, trzy godziny przed zabójstwem. Dlaczego zatem po takim czasie nadal kurczowo trzymała karteczkę w dłoni? Dlaczego ciągle miała ją przy sobie? Nie była jej do niczego potrzebna podczas spotkania. Czy to nie wydaje się panu dziwne?

- Teraz, kiedy pan zwrócił na to uwagę, faktycznie, myślę, że coś w tym jest.

- Powinienem chyba przez kilka minut posiedzieć w skupieniu i przemyśleć wszystkie

fakty.

Holmes usiadł na kamiennej krawędzi mostu. Widziałem wyraźnie, jak jego bystre szare oczy rzucały pytające spojrzenia we wszystkich kierunkach. Nagle zerwał się i podbiegł do przeciwległej barierki, wyciągnął z kieszeni lupę i zaczął uważnie przyglądać się kamiennym elementom.

- Dziwne - powiedział.

- Tak, sir, my także zauważyliśmy ten wyszczerbiony fragment. To pewnie sprawka jakiegoś przechodnia.

Most był zbudowany z szarego kamienia, ale w jednym miejscu widniała biała plama wielkości sześciopensowej monety. Po dokładnych oględzinach można było stwierdzić, że szczerba powstała w wyniku potężnego uderzenia.

- Potrzeba wielkiej siły, żeby coś takiego zrobić - rzekł w zamyśleniu detektyw.

Kilkakrotnie uderzył swoją laską o barierkę, ale nie zostawiła ona na żadnego śladu

na kamieniu.

- To musiało być bardzo mocne uderzenie. W dodatku w dziwnym miejscu. Cios zadano od dołu, a nie od góry, widać to wyraźnie, gdyż szczerba powstała na dolnej krawędzi barierki.

- ...i znajduje się w odległości przynajmniej piętnastu stóp od miejsca, w którym znaleziono ciało.

- Zgadza się, ma pan rację. Być może to odkrycie nie jest w żaden sposób powiązane z naszą sprawą, warto jednak o nim pamiętać. Myślę, że w tym miejscu nie znajdziemy już niczego nowego. Wspomniał pan, że nie natrafiono na ślady butów.

- Ziemia jest twarda jak kamień, sir. Na niej nie widać żadnych śladów.

- No to możemy już iść. Chciałbym najpierw udać się do domu i obejrzeć kolekcję broni, o której pan opowiadał. Potem pojedziemy do więzienia, żeby się zobaczyć z panną Dunbar, zanim zagłębimy się w szczegóły sprawy.

Pan Neil Gibson ciągle jeszcze był w mieście, ale w domu zastaliśmy neurotycznego pana Batesa, który wcześniej tego ranka złożył nam wizytę. Z ponurą miną pokazał nam zbiór różnego rodzaju broni palnej, który jego pracodawca zgromadził w ciągu swego pełnego przygód życia.

- Pan Gibson ma wielu wrogów, co zresztą nie dziwi nikogo, kto zna jego metody działania - rzekł. - Rewolwer trzyma nawet w szafce przy łóżku. Bywa agresywny, czasami napawa nas wszystkich strachem. Jestem pewien, że ta biedaczka, jego żona, nie raz była przerażona jego zachowaniem.

- Czy był pan kiedykolwiek świadkiem tego, że Gibson stosował wobec niej przemoc fizyczną?

- Nie, nigdy. Słyszałem jednakże słowa, często wypowiadane w obecności służby, które potrafią ranić bardziej niż uderzenie ręką: zimne, pogardliwe.

- Czyli nasz milioner nie potrafi się zachowywać jak dżentelmen - skomentował Holmes, gdy jechaliśmy na stację. - Watsonie, odnaleźliśmy wiele śladów, niektóre z nich są zupełnie świeże, a mimo to ciągle brakuje rozwiązania. Od pana Batesa, który wyjątkowo nie lubi swego pracodawcy, dowiedzieliśmy się, że gdy znaleziono zwłoki pani Gibson, sam gospodarz przebywał w bibliotece. Kolacja dobiegła końca o ósmej trzydzieści i od tamtej chwili nie działo się niczego niezwykłego. Alarm wszczęto późnym wieczorem, choć tragedia wydarzyła się około dziewiątej, jak miałaby świadczyć o tym treść liściku. Nic nie wskazuje na to, by pan Gibson wychodził z domu od chwili powrotu z miasta, czyli mniej więcej od godziny piątej. Z drugiej jednak strony, jeśli dobrze zrozumiałem, panna Dunbar przyznaje, że umówiła się z panią Gibson na spotkanie przy moście. To jedyna informacja, jakiej udzieliła, ponieważ adwokat poradził jej, aby resztę wyjaśnień zostawiła dla sędziego. Muszę zadać kilka istotnych pytań tej młodej damie, i dopóki się z nią nie zobaczymy, nie zaznam spokoju. Muszę przyznać, że tylko jeden element tej układanki pozwala mi wierzyć, iż dziewczyna nie jest morderczynią.

- Co masz na myśli, Holmesie?

- Rewolwer znaleziony na dnie jej szafy.

- Czyżby! - wykrzyknąłem. - Właśnie ten dowód wydaje mi się najbardziej obciążający.

- Przeciwnie, Watsonie. Gdy po raz pierwszy przeczytałem o tragedii w gazecie, ten dziwny fakt przykuł moją uwagę, a im bliżej przyglądam się tej sprawie, coraz bardziej się przekonuje, że to jedyna rzecz, która pozwala mi sądzić, iż nasza podejrzana jest niewinna. Szukajmy konsekwencji w działaniu. Jej brak oznacza oszustwo.

- Chyba nie nadążam.

- Wyobraź sobie, Watsonie, że jesteś kobietą, która w okrutny sposób i z premedytacją chce się pozbyć swej rywalki. Wszystko zaplanowałeś. Napisałeś liścik. Ofiara stawiła się o umówionej porze. Masz przy sobie broń. Dokonujesz zabójstwa. Przeprowadziłeś akcję w niezwykle fachowy sposób. Chcesz mi wmówić, że po tak misternie dokonanej zbrodni pozwolisz sobie na utratę reputacji sprytnego zabójcy i nie wpadniesz na pomysł, by wrzucić rewolwer w otchłań wód zarośniętego stawu, w którym ślad by po nim zaginął, tylko zaniesiesz go do domu i schowasz na dnie swej własnej szafy, czyli w miejscu, które policja przeszuka w pierwszej kolejności? Twoi przyjaciele wiedzą, że marny z ciebie intrygant, Watsonie, ale nawet ty byś nie popełnił w podobnej sytuacji takiego absurdalnego czynu.

- Być może było to działanie pod wpływem emocji.

- Nie, Watsonie, emocje nie wchodzą w grę. Gdy z tak wielką pieczołowitością planuje się zabójstwo z zimną krwią, to w taki sam sposób się je tuszuje. Mam zatem nadzieję, że mamy do czynienia z błędnym tokiem myślenia.

- Ale jest tyle niewytłumaczonych elementów!

- Czas zatem zabrać się za ich wyjaśnianie. Gdy tylko zmienisz punkt widzenia na daną sprawę, ten jeden dowód, który do tej pory wydawał się niepodważalny, może okazać się kluczem do poznania prawdy. Weźmy na przykład ten rewolwer. Panna Dunbar twierdzi, że o nim nie wiedziała. Jeśli uznamy, że nasza nowa teoria jest prawdziwa, będzie to znaczyło, że dziewczyna mówi prawdę. Wynika z tego, iż pistolet został podrzucony. Pytanie brzmi: „Podrzucony przez kogo?”. Oczywiście, przez osobę, której zależało na tym, by to guwernantka właśnie została oskarżona. Czyż nie wynika z mego rozumowania, że uczynił to prawdziwy zabójca? Zobacz, do jakich niespodziewanych wniosków doprowadziły nas te rozważania.

Musieliśmy się zatrzymać na noc w mieście, gdyż nie zdołaliśmy załatwić wszystkich formalności. Następnego ranka uzyskaliśmy pozwolenie na złożenie wizyty pannie Dunbar w jej celi. Towarzyszył nam pan Joyce Cummings, dobrze zapowiadający się adwokat, któremu powierzono obronę młodej damy. Wiele słyszałem o urodzie rzeczonej panny i spodziewałem się, że zobaczę piękną kobietę, ale nigdy nie zapomnę wrażenia, jakie na mnie wówczas wywarła. Zrozumiałem, dlaczego nawet tak potężny milioner dojrzał w niej moc większą niż ta, którą on sam posiadał, i poddał się jej bez reszty, pozwalając, by nim kierowała. Patrząc na tę twarz, która mimo ostrych rysów wydawała się niezmiernie delikatna, miało się wrażenie, że nawet jeśli byłaby zdolna do popełnienia tak gwałtownego czynu, szlachetność, którą dało się wyczytać w jej oczach, wskazywała na to, że zrobiłaby to w dobrej wierze. Panna Dunbar była wysoką brunetką o wspaniałej figurze i władczej postawie, ale w jej ciemnych oczach malowała się bezbronność, jaką ujrzeć można w ślepiach zaszczutej zwierzyny, która czuje na karku oddech myśliwego, ale nie może wydostać się z pułapki. Gdy jednak dotarło do naszej panny, że mój sławny przyjaciel chce jej pomóc, na jej bladych policzkach pojawiły się wypieki, a oczy, które z nadzieją patrzyły na nas, pojaśniały.

- Pewnie pan Neil Gibson wspominał panom o tym, co między nami zaszło? - zapytała niskim głosem, w którym dało się wyczuć wzruszenie.

- Owszem - odparł Holmes - oszczędzę pani przykrości, związanych z opowiadaniem o waszych relacjach. Teraz, kiedy już się poznaliśmy, jestem gotów uwierzyć panu Gibsonowi, który opowiedział, jaki wpływ wywarła pani na nim, i że wasze stosunki nie przekroczyły granic przyzwoitości. Zastanawiam się tylko, dlaczego nie wspomniała pani o tym w sądzie?

- Wydawało mi się, że ta informacja i tak nie oczyści mnie z zarzutów. Myślałam, że z czasem cała sprawa wyjaśni się sama, a ja nie będę zmuszona do zagłębiania się w bolesne szczegóły życia tej rodziny. Zrozumiałam jednak, że nie mam co liczyć na jakiekolwiek zrozumienie, gdyż istnieją poważne dowody przeciwko mnie.

- Moja droga panno! - wykrzyknął Holmes z poważną miną. - Proszę nie mieć złudzeń w tej kwestii. Pan Cummings może potwierdzić, że dowody świadczą na pani niekorzyść, ale zrobimy wszystko co w naszej mocy, żeby oczyścić panią z zarzutów. Postąpiłbym nieuczciwie, udając, że nic pani nie grozi. Dlatego też liczę, że pomoże mi pani dotrzeć do prawdy.

- Nie będę niczego ukrywała.

- Proszę nam zatem opowiedzieć o pani stosunkach z żoną pani pracodawcy.

- Nienawidziła mnie, panie Holmes. Z całą mocą drzemiącą w jej ognistym temperamencie. To była kobieta, która zatracała się we wszystkim, co robiła, a miarą jej ogromnej miłości do męża była głęboka nienawiść do mnie. Prawdopodobnie miała błędne wyobrażenie o łączących nas więziach. Nie chcę o niej źle mówić, ale namiętna miłość fizyczna była dla niej o wiele ważniejsza niż aspekty duchowe i intelektualne, które przyciągały do mnie jej męża. Nie interesowało jej także to, że potrafię dla dobra sprawy wpływać na jego decyzje, a właśnie to trzymało mnie pod ich dachem. Teraz wiem, że popełniłam błąd. Nie powinnam była tam zostać, bo moja obecność była powodem ogromnego nieszczęścia, wiem jednak, że nawet gdybym odeszła, do tego domu nie zawitałoby szczęście.

- Panno Dunbar - wtrącił Holmes - proszę nam dokładnie opowiedzieć o wydarzeniach tamtego wieczora.

- Powiem panu wszystko, co wiem, ale nie będę mogła niczego udowodnić, zwłaszcza że tę historię cechują pewne istotne elementy, których nie potrafię wytłumaczyć.

- Jeśli przedstawi pani fakty, być może da się ich wyjaśnić.

- Tamtego dnia rano otrzymałam liścik od pani Gibson, dlatego wieczorem poszłam do mostu Thor. Liścik leżał na stole w pokoju, gdzie uczę dzieci; nie wykluczone, że zostawiła go tam osobiście. Prosiła, byśmy się spotkały po kolacji, gdyż chciała mi powiedzieć coś ważnego. Miałam zostawić odpowiedź na zegarze słonecznym w ogrodzie, ponieważ nie chciała, żeby ktokolwiek wiedział o naszej tajemnicy. Nie miałam powodu, żeby ukrywać przed kimkolwiek nasze spotkanie, ale mimo to przystałam na jej prośbę. Pani Gibson zależało też na tym, żebym się pozbyła wiadomości od niej, dlatego spaliłam liścik w kominku. Kobieta bardzo bała się swego męża. Niejednokrotnie groził jej w okropny sposób; często go za to potępiałam. Byłam pewna, że chodziło jej o to, by się nie dowiedział o naszym spotkaniu.

- Karteczkę od pani trzymała kurczowo w dłoni, prawda?

- Zgadza się. Zdziwiło mnie, że w chwili śmierci miała ją przy sobie.

- Co było dalej? - zapytał Holmes.

- Poszłam w umówione miejsce. Czekała na mnie przy moście. Dopiero zdałam sobie sprawę z tego, jak silna była nienawiść tej biedaczki. Zachowywała się jak wariatka; mówiąc szczerze, sądzę, że nią była, choć potrafiła świetnie to ukrywać. Takie zdolności mają tylko ludzie obłąkani. Jak inaczej wytłumaczyć obojętność, z jaką patrzyła na mnie każdego dnia, podczas gdy jej serce przepełniała głęboka nienawiść? Nie powtórzę panom tego, co mi powiedziała. Przelała na mnie całą wściekłość, którą tłumiła, i obrzuciła nas okropnymi obelgami. Nie byłam w stanie wydusić słowa, przeraził mnie jej stan. Zakryłam uszy dłońmi i uciekłam. Ostatni raz widziałam ją, jak wygraża mi pięścią, i słyszałam, jak rzuca na mnie oszczerstwa. Stała przy wjeździe na most.

- Czyli tam, gdzie znaleziono ciało?

- W odległości kilku jardów od tego miejsca.

- Załóżmy, że zginęła chwilę po pani ucieczce, ciekawe, że nie słyszała pani strzału.

- To prawda. Proszę jednak pamiętać, że byłam tak roztrzęsiona i przestraszona jej okropnym wybuchem, że popędziłam co sił w nogach, byle tylko znaleźć się w zaciszu mego pokoju. Mogłam czegoś nie zauważyć lub nie usłyszeć.

- Twierdzi pani, że wróciła do swego pokoju. Czy potem go pani opuszczała?

- Wyszłam, słysząc, jak inni krzyczeli, że pani Gibson nie żyje.

- Zauważyła pani swego pracodawcę?

- Zobaczyłam go, gdy wracał z miejsca zbrodni. Posłał po doktora i zawiadomił policję.

- Czy wyglądał na zmartwionego?

- To jest bardzo opanowany i pewny siebie człowiek. Nigdy nie ujawnia emocji. Ja jednak znam go na tyle, że wiem, jak bardzo był przejęty.

- Przejdźmy teraz do najważniejszego punktu. Mam na myśli pistolet znaleziony w pani pokoju. Czy kiedykolwiek wcześniej go pani widziała?

- Przysięgam, nigdy.

- Kiedy go znaleźli?

- Następnego ranka, gdy policja przeszukiwała pokój.

- Leżał między ubraniami, tak?

- Tak, na dnie szafy pod moją sukienką.

- Domyśla się pani, jak długo tam leżał?

- Poprzedniego dnia rano jeszcze go tam nie było.

- Skąd ta pewność?

- Ponieważ robiłam w szafie porządki.

- Jest to zatem ostateczny dowód. Ktoś wszedł do pani pokoju i podrzucił rewolwer, żeby podejrzenia padły na panią.

- To jedyne wytłumaczenie.

- A kiedy to się mogło wydarzyć?

- W czasie posiłku albo wówczas, kiedy przebywałam z dziećmi.

- Czyli wtedy, kiedy otrzymała pani liścik, tak?

- Tak. Byłam z dziećmi cały ranek.

- Dziękuję, panno Dunbar. Czy jest jeszcze coś, co mogłyby mi pomóc?

- Nie sądzę - odparła.

- Na barierce mostu, naprzeciwko miejsca, w którym znaleziono ciało, zobaczyłem świeżą szczerbę. Czy potrafi to pani jakoś wyjaśnić?

- Pewnie zbieg okoliczności.

- Nie dziwi to panią, panno Dunbar? Dlaczego ten ślad pojawił się akurat w tym

konkretnym miejscu i w tamtej chwili?

- W jaki sposób mogła powstać taka szczerba? Tylko silny człowiek mógłby zrobić coś takiego.

Holmes milczał. Na jego bladej twarzy pojawił się nagle wyraz skupienia, co zwykle w takich przypadkach oznaczało, że za chwilę da o sobie znać jego wielki talent. Jego mózg

pracował z takim natężeniem, że żadne z nas, ani adwokat, ani oskarżona, ani nawet ja, nie

odważyliśmy się mu przerwać. Obserwowaliśmy go w milczeniu. Nagle poderwał się z krzesła, drżąc z nadmiaru energii.

- Chodźmy, Watsonie! - wykrzyknął.

- Czy coś się stało, panie Holmes? - zapytała dziewczyna.

- Nic takiego, moja droga. Panie Cummings, wkrótce się odezwę. Z boską pomocą dostarczę panu dowodów, dzięki którym w całej Anglii będzie głośno o tej sprawie. Panno Dunbar, skontaktujemy się z panią jutro; na razie mogę ją zapewnić, że wiatr przegonił chmury i jest nadzieja na to, iż na niebie pojawią się promienie prawdy.

Podróż z Winchester do Thor Place nie zajęła nam wiele czasu, ale dla mnie trwała o wiele za długo, gdyż nie mogłem się doczekać rozwiązania. Dla Holmesa ciągnęła się chyba w nieskończoność; był tak zniecierpliwiony, że nie potrafił znaleźć sobie miejsca. Chodził niespokojnie po przedziale i nerwowo stukał palcami o poduszki. Gdy byliśmy już prawie u celu, usiadł nagle naprzeciwko mnie. Jechaliśmy w wagonie pierwszej klasy,; w przedziale nie było nikogo oprócz nas. Sherlock położył swoje dłonie na moich kolanach i popatrzył na mnie łobuzerskim wzrokiem niczym złośliwy chochlik.

- Watsonie - rzekł - pamiętam, że zwykłeś czasem zabierać broń na te nasze małe wycieczki.

Robiłem to dla jego dobra, gdyż on sam nigdy nie dbał o swoje bezpieczeństwo, gdy śledztwo zaprzątało mu umysł. Nieraz mój rewolwer okazywał się wspaniałym przyjacielem w potrzebie. Przypomniałem mu o tym.

- No tak, jeśli chodzi o kwestie bezpieczeństwa, to bywam roztargniony. Masz przy sobie rewolwer?

Wyciągnąłem z kieszeni poręczną niezawodną broń o krótkiej lufie. Holmes najpierw ją rozładował, a następnie uważnie jej się przyjrzał.

- Bardzo ciężki ten rewolwer - zauważył.

- Zgadza się, to solidna robota.

Mój przyjaciel pogrążył się na kilka minut w zadumie.

- Watsonie, czy wiesz, że twój rewolwer może mieć ścisły związek z zagadką, którą próbujemy rozwikłać?

- Chyba żartujesz, mój drogi Holmesie.

- Przeciwnie. Jestem niezwykle poważny. Wymyśliłem pewien test. Jeśli pójdzie po mojej myśli, wszystko stanie się jasne. To, czy tak się zdarzy, zależy właśnie od tego niewielkiego rewolweru. Załaduję teraz pięć naboi, jednego będzie brakowało. Naładowana broń będzie cięższa, dzięki czemu łatwiej przeprowadzi rekonstrukcję zdarzeń.

Nie miałem zielonego pojęcia, co mojemu przyjacielowi wpadło do głowy, on sam oczywiście niczego mi nie wyjaśnił. Siedział, zamyślony, aż do chwili, gdy zatrzymaliśmy się na stacji w Hampshire. Rozklekotanym powozem konnym pojechaliśmy do domu naszego znajomego sierżanta. Po piętnastu minutach byliśmy na miejscu.

- Doszedł pan do jakichś wniosków, panie Holmes? Zdradzi mi je pan?

- Wszystko zależy od tego, w jaki sposób zachowa się rewolwer doktora Watsona - rzekł mój przyjaciel. - Oto on. Panie inspektorze, ma pan może sznurek o długości dziesięciu jardów?

W miejscowym sklepiku kupiliśmy kłębek grubego szpagatu.

- Mamy zatem wszystko, czego nam potrzeba - podsumował Holmes. - Żywię nadzieję, że to będzie ostatni etap naszej podróży.

Zachodzące słońce przeobraziło moczary Hampshire i teraz patrzyliśmy na uroczy jesienny pejzaż. Sierżant szedł obok mnie, co chwilę zerkając na nas podejrzliwie; w jego spojrzeniu dało się wyczytać głęboką wątpliwość co do zdrowia psychicznego mojego towarzysza. Gdy dotarliśmy na miejsce zbrodni, zauważyłem, że mój przyjaciel, zwykle bardzo opanowany, tym razem był wyraźnie poruszony.

- Zgadza się, Watsonie - odpowiedział, gdy zwróciłem mu na to uwagę - nie raz widziałeś już moje błędy. Wydawałoby się, że mam nader rozwinięty instynkt, a mimo to czasem mnie zawodzi. Ta myśl pierwszy raz przeleciała mi przez głowę, gdy rozmawialiśmy w celi z panią Dunbar, wtedy byłem przekonany, że mam rację, jednak jedną z wad osoby o inteligentnym umyśle jest ciągłe wynajdywanie alternatywnych wyjaśnień, które nie zawsze są trafne. A jednak, Watsonie, spróbujmy!

Sherlock przywiązał mocno koniec sznurka do rękojeści rewolweru. Dotarliśmy do miejsca przy moście, gdzie znaleziono ciało. Uważnie słuchając wskazówek policjanta, Holmes możliwie precyzyjnie zaznaczył miejsce na ziemi, gdzie leżały zwłoki. Następnie w pobliskich zaroślach wrzosu i paproci znalazł spory kamień, przywiązał do niego drugi koniec sznurka i zwiesił przez barierkę, tak, że ten swobodnie bujał się nad wodą. Potem, trzymając w jednej dłoni mój rewolwer, podszedł do miejsca, gdzie odnaleziono zwłoki, i stanął w niewielkiej odległości od krawędzi mostu. Szpagat między pistoletem a kamieniem był mocno naprężony.

- Teraz! - krzyknął.

Wypowiadając to słowo, przystawił rewolwer do głowy, a następnie rozluźnił uchwyt. W mgnieniu oka ciężki kamień, spadając, pociągnął za sobą pistolet, który najpierw uderzył mocno o barierkę, a potem zniknął w wodzie. Ledwie usłyszeliśmy plusk, a Holmes klęczał już przy balustradzie z radosnym wyrazem twarzy, który wskazywał na to, że jego podejrzenia się sprawdziły.

- Wspaniale udał mi się ten pokaz! - wykrzyknął. - Widzisz, Watsonie, twój rewolwer pomógł rozwiązać zagadkę! - Mówiąc to, wskazał na drugą, identyczną jak pierwsza szczerbę w kamiennej barierce mostu.

- Dziś zatrzymamy się w zajeździe - zwrócił się do oszołomionego sierżanta, wstając z klęczek. - Pan postara się wydostać rewolwer mojego przyjaciela z wody za pomocą bosaka. Z pewnością znajdzie pan tam że drugi pistolet, sznurek i obciążnik, którego użyła ta mściwa kobieta, próbując obarczyć winą za zbrodnię niewinną dziewczynę. Proszę powiadomić pana Gibsona, że spotkamy się z nim jutro rano i podejmiemy działania w celu oczyszczenia panny Dunbar z zarzutów.

Wieczorem tego dnia, gdy siedzieliśmy w zajeździe, paląc fajki, Holmes opowiedział mi, jak doszedł do rozwiązania zagadki.

- Obawiam się, Watsonie - rzekł - że umieszczając sprawę mostu Thor w swych kronikach, nie przysporzysz mi sławy. Mój umysł działał w zwolnionym tempie, zabrakło mi wyobraźni, która w moim zawodzie jest absolutnie konieczna. Przyznaję, że szczerba na kamiennej barierce była wystarczającym śladem, wskazującym na prawdziwy przebieg wypadków. Dlatego mam do siebie żal, że nie doszedłem do tych wniosków wcześniej. Trzeba przyznać, że działania tej nieszczęsnej kobiety były tak precyzyjnie przemyślane, że niełatwo było rozwikłać tę zagadkę. Wydaje mi się, że wśród naszych wszystkich przygód próżno szukać bardziej pogmatwanego przypadku, w którym główną rolę odgrywała namiętna wypaczona miłość. Bez względu na to, czy traktowała pannę Dunbar jako rywalkę pod względem fizycznym lub intelektualnym, nie była w stanie znieść żadnej konkurencji. Nic dziwnego, że to właśnie tę młodą damę winiła za wszystkie okrutne słowa, którymi mąż próbował zniechęcić ją do siebie. Postanowiła więc skończyć z własnym życiem. Zdecydowała, że uczyni to w taki sposób, by jej ofiarę spotkał los gorszy nawet od nagłej śmierci.

Zaplanowany dokładnie każdy krok wskazuje na to, że jej umysł pracował niezwykle precyzyjnie. Sprytnie doprowadziła do tego, że panna Dunbar napisała liścik, z którego wynikało, kto był inicjatorem spotkania. Tak bardzo zależało jej, aby znaleziono karteczkę, iż posunęła się nieco za daleko, do samego końca trzymając ją w dłoni. Ten fakt również powinien wzbudzić moje podejrzenia dużo wcześniej. Następnie pani Gibson wzięła jeden rewolwer z ogromnej kolekcji swojego męża. Drugi egzemplarz ukryła tego ranka w szafie panny Dunbar, wyjąwszy wcześniej jeden nabój. Mogła to swobodnie zrobić w lesie, nie zwracając niczyich podejrzeń. Następnie udała sie na most, gdzie obmyśliła niesłychanie pomysłowy sposób na pozbycie się broni. Gdy panna Dunbar pojawiła się w umówionym miejscu, pani Gibson zebrała w sobie resztki sił, przelewając na dziewczynę całą swą nienawiść, a gdy ta, uciekając, znalazła się odpowiednio daleko od miejsca zdarzenia, doprowadziła tę straszną sprawę do końca. Wszystkie elementy układanki znalazły się na swoim miejscu. Dziennikarze z pewnością będą pytali, dlaczego wcześniej nie przyjęto takiego założenia. Po fakcie jednak wszyscy są mądrzy, a otchłań tego zarośniętego stawu niełatwo przejrzeć, chyba że wiadomo, czego i gdzie należy szukać. Watsonie, pomogliśmy wyjątkowej kobiecie, a także potężnemu milionerowi. Jeśli kiedykolwiek ich drogi się skrzyżują, czego wykluczyć nie można, świat finansjery przekona się, że obarczony bagażem przykrych doświadczeń, dobrze odrobił swą lekcję.

Rozdział ósmy

Sherlock Holmes od dawna zachęcał mnie do opublikowania niezwykłej historii profesora Presbury’ego. Miałem to uczynić choćby z tego powodu, by raz na zawsze rozwiać obrzydliwe plotki, które jakieś dwadzieścia lat temu zaczęły krążyć na uniwersytecie, a następnie przedostały się do kręgów naukowych Londynu. Istniały jednak pewne przeszkody i wcześniej prawda o tej osobliwej sprawie nie mogła wyjść na jaw. Czekała na odpowiedni moment w metalowym pudełku, w którym przechowuję zapiski o wielu przygodach mojego przyjaciela. W końcu uzyskaliśmy pozwolenie, by ujawnić wydarzenia, które złożyły się na jedną z ostatnich spraw mojego przyjaciela Holmesa na krótko przed tym, jak porzucił swą detektywistyczną praktykę. Ale nawet teraz, przedstawiając historię profesora szerokiej publiczności, uważam, że należy się powstrzymać przed opisaniem wszystkich faktów.

Wieczorem pewnej wrześniowej niedzieli 1903 roku otrzymałem typową dla Holmesa lakoniczną wiadomość:

Jeśli możesz, przyjdź natychmiast; jeśli nie możesz, i tak przyjdź. S.H.

W tamtym okresie nasze relacje były dosyć specyficzne. Życiem mojego przyjaciela rządziły przyzwyczajenia, a ja stałem się jednym z nich. Postrzegał mnie jak swoje skrzypce, tytoń, sczerniałą starą fajkę, archiwa i inne rzeczy, do których przywykł. Gdy aktywnie pracował i potrzebował opanowanego towarzysza, na którym mógłby polegać, było oczywistym, że to mnie wzywał. Jednak spełniałem jeszcze jedną rolę. Byłem dla jego tym, czym osełka jest dla noży, stymulowałem go. Często w mojej obecności głośno wyrażał swe myśli. Nie można powiedzieć, żeby się dzielił ze mną swymi spostrzeżeniami (odbiorcą wielu z nich równie dobrze mogło być łóżko), niemniej jednak zwyczaj mówienia na głos przyjął się, a wtrącane przeze mnie uwagi okazywały się często pomocne. Niekiedy moje niezbyt szybkie procesy myślowe irytowały go, ale jednocześnie z tego powodu jego wyostrzona intuicja budziła się w nim z jeszcze większą mocą. Taka właśnie była moja skromna rola w naszym układzie.

Gdy przybyłem na Baker Street, zastałem mojego przyjaciela w jego ulubionym fotelu; siedział skulony, z zafrasowanym obliczem. Kolana podciągnął pod brodę, w ustach trzymał fajkę. Było jasne, że dręczy go jakiś skomplikowany problem. Wskazał mi tylko fotel (w którym zwykłem siadać) i przez pół godziny w ogóle nie zwracał na mnie uwagi. W pewnym momencie ocknął się z zadumy, podniósł się i z dziwnym grymasem na twarzy, przypominającym uśmiech, który tak dobrze znałem, przywitał mnie, mówiąc, że rad widzieć mnie w domu, w jakim i ja kiedyś mieszkałem.

- Mój drogi Watsonie, wybacz, proszę, tę moją chwilową nieobecność - rzekł. - W ciągu ostatnich dwudziestu czterech godzin dowiedziałem się o pewnych jakże ciekawych wydarzeniach, co z kolei zapoczątkowało domysły o bardziej ogólnym charakterze. Z całą powagą rozważam napisanie krótkiej monografii na temat wykorzystania psów w pracy detektywa.

- Ten temat na pewno został już gdzieś opisany, Holmesie - powiedziałem. - Psy gończe, psy tropiciele.

- Nie, Watsonie, ty mówisz o sprawach oczywistych. Istnieje jednak znacznie bardziej subtelny aspekt. Przypominasz sobie sprawę, którą w typowy dla ciebie sensacyjny sposób połączyłeś z wydarzeniami w Copper Beeches? Wtedy to, obserwując zachowanie dziecka, wydedukowałem kryminalne uwarunkowania jego pewnego siebie, poważanego w towarzystwie ojca.

- Owszem, pamiętam to bardzo dobrze.

- Mój tok myślenia odnośnie do psów jest analogiczny. Pies jest odzwierciedleniem życia rodzinnego. Kto widział ponurą rodzinę z rozbrykanym radosnym psem albo osowiałe zwierzę w towarzystwie szczęśliwych ludzi? Psy należące do naburmuszonych osób warczą, a te, którymi opiekują się złoczyńcy, są najczęściej groźne. Ich zmienne nastroje mogą odzwierciedlać stan ducha właścicieli.

Słuchając wywodu, pokiwałem głową.

- Holmesie, czyż to nie nazbyt daleko idąca teoria? - zapytałem.

Mój przyjaciel ponownie napełnił fajkę tytoniem i wrócił na swoje miejsce, całkowicie ignorując moją uwagę:

- Będę mógł zbadać praktyczne zastosowanie tej teorii, rozwiązując moją obecną sprawę. W tym poplątanym kłębku staram się znaleźć koniec jednej z nici. Może nim być odpowiedź na pytanie: „Dlaczego wilczur Roy profesora Presbury’ego próbował go ugryźć?”.

Nieco rozczarowany, opadłem na fotel. Czy to właśnie tak trywialne pytanie oderwało mnie od pracy? Holmes zerknął na mnie.

- W ogóle się nie zmieniłeś, Watsonie! - wykrzyknął. - Nigdy się nie nauczysz, że poważne sprawy często zależą od najdrobniejszych szczegółów. Czyż nie wydaje ci się dziwnym fakt, że stateczny starszy mędrzec (oczywiście, zakładam, że słyszałeś o słynnym profesorze z Camford), że to właśnie on został dwukrotnie zaatakowany przez wilczura, swego wiernego starego przyjaciela? Co o tym sądzisz?

- Pies jest chory - odpowiedziałem.

- Z pewnością to jedna z możliwości, jednak zwierzę nie atakuje innych ludzi, a poza tymi zdarzeniami nigdy wcześniej nie przejawiał agresji w stosunku do swego właściciela. To niecodzienna sytuacja, Watsonie. Słyszę dzwonek do drzwi. Jeśli to młody pan Bennett, to przyszedł przed czasem. Miałem nadzieję, że przed jego wizytą uda nam się dłużej pogawędzić.

Usłyszeliśmy pośpieszne kroki na schodach, potem głośne pukanie do drzwi. Chwilę później pojawił się w nich nasz nowy klient. Był to wysoki przystojny mężczyzna około trzydziestki, dobrze ubrany i elegancki. W jego postawie widziałem jednak raczej nieśmiałego studenta niż światowego, pewnego siebie mężczyznę. Uścisnął dłoń Holmesa i zerknął na mnie ze zdziwieniem.

- To bardzo delikatna sprawa, panie Holmes - rzekł. - Proszę wziąć pod uwagę zarówno oficjalne, jak i prywatne relacje, jakie łączą mnie z profesorem Presburym. Naprawdę nie wyobrażam sobie, żeby kolejna osoba miała się o wszystkim dowiedzieć.

- Proszę się nie obawiać, panie Bennett. Doktor Watson to uosobienie dyskrecji, i mogę pana zapewnić, że w tej sprawie jego pomoc może się okazać niezbędna.

- Jak pan uważa, panie Holmes. Z pewnością rozumie pan, dlaczego zależy mi na tym, by nikt się o niczym nie dowiedział.

- Watsonie, pozwól, ten oto dżentelmen, pan Trevor Bennett, jest osobistym asystentem wielkiego naukowca. Mieszka pod jego dachem i jest zaręczony z jedyną córką profesora. Jesteśmy zgodni co do tego, że powinien być lojalny w stosunku do swego przełożonego. Największym tego dowodem będzie podjęcie wszelkich kroków, by rozwikłać tę dziwną zagadkę.

- Mam taką nadzieję, panie Holmes. Tylko na tym mi zależy. Czy pan Watson wie, o co chodzi?

- Nie miałem czasu, by mu cokolwiek wyjaśnić.

- Wobec tego, zanim przedstawię panom najświeższe informacje, zacznę od początku.

- Jeśli pan pozwoli, będę opowiadał ja - rzekł Holmes. - Chcę się upewnić, że zapamiętałem wszystkie wydarzenia w odpowiedniej kolejności. Otóż, Watsonie, profesor

Presbury cieszy się wspaniałą reputacją w całej Europie. Swoje życie podporządkował nauce. Z jego imieniem nie łączono absolutnie żadnych skandali. Jest wdowcem, ma córkę o imieniu Edith. Jak sądzę, jest to człowiek energiczny i stanowczy, można nawet powiedzieć, że ma wojowniczy charakter. Cała sprawa wyszła na jaw kilka miesięcy temu. Wtedy to jego życie całkowicie się zmieniło. Profesor ma sześćdziesiąt jeden lat, a mimo to zaręczył się z córką swego kolegi profesora Morphy’ego, który wykłada anatomię porównawczą. Rozumiem, nie były to jedynie zaloty starszego już dżentelmena, podyktowane rozsądkiem, tylko namiętna miłość, typowa dla młodzieńczych dusz. Trudno spotkać tak oddanego adoratora. Zauroczenie profesora było w pełni zrozumiałe, biorąc pod uwagę piękną figurę i wspaniały umysł Alice Morphy. Niemniej jednak rodzina pana profesora nie była zachwycona tą sytuacją.

- Uważaliśmy, że jego zachowanie jest raczej mało racjonalne - wtrącił nasz gość.

- A nawet nieco porywcze i nietypowe. Profesor Presbury jest człowiekiem zamożnym, zatem ojciec dziewczyny nie miał żadnych obiekcji. Jego córka za to miała na ten temat zgoła inną opinię, gdyż otaczało ją wielu adoratorów, którzy choć niekoniecznie pasowali do niej pod względem intelektualnym, to ich wiek z pewnością był bardziej odpowiedni. W każdym razie mimo pewnych dziwactw profesora dziewczyna bardzo go lubiła. Jedyną przeszkodą wydawała się różnica wieku.

- Wtedy właśnie wyszła na jaw tajemnica profesora, która zburzyła jego spokojne życie. Zrobił coś, czego nigdy wcześniej nie robił. Wyszedł z domu, nie mówiąc nikomu, dokąd się wybiera. Po dwóch tygodniach wrócił w opłakanym stanie. Nie wspomniał nawet, gdzie przebywał przez ten czas, choć z natury był człowiekiem bardzo otwartym. Traf chciał, że nasz klient, obecny tu pan Bennett, otrzymał list od swego kolegi, studenta z Pragi; tamten pisał, że się cieszy, iż widział profesora Presbury’ego, choć nie udało mu się z nim porozmawiać. W ten sposób rodzina dowiedziała się o jego podróży.

- Teraz rzecz najważniejsza. Od tamtej pory profesor bardzo się zmienił. Stał się skryty i tajemniczy. Jego bliscy mają wrażenie, że nie jest już tym człowiekiem, jakiego znali, a jego wspaniałe cechy przyćmił jakiś niepokojący cień. Za to intelektualnie jest w szczytowej formie. Nigdy wcześniej jego wykłady nie były tak doskonałe. Ciągle pojawiają się w nich jakieś nowe mroczne i niespodziewane elementy. Jego córka, z którą łączyły go zawsze bardzo bliskie stosunki, wielokrotnie próbowała odnowić więzi z ojcem i zdjąć tę maskę, którą ojciec przywdział, ukrywając swą prawdziwą twarz. Pan, panie Bennett, także próbował pomóc, jednak

na próżno. Proszę teraz opowiedzieć incydent z listami.

- Doktorze, musi pan wiedzieć, że profesor nigdy nie miał przede mną tajemnic. Gdybym był jego synem lub młodszym bratem, byłbym niezwykle dumny z powodu wielkiego zaufania, jakim mnie darzył. Ponieważ jestem jego sekretarzem, przez moje ręce przechodzą wszystkie dokumenty adresowane do niego. Otwierałem i segregowałem listy. Wszystko się zmieniło po jego powrocie. Powiedział, że oczekuje tych listów z Londynu, na których kopertach pod znaczkiem będzie widniał mały krzyżyk. Zabronił mi czytać tę korespondencję. Faktycznie, kilka takich listów przeszło przez moje ręce. Na kopercie widniały inicjały E.C., a pisała je niewprawna ręka. Nie wiem, czy odpowiadał na te listy, gdyż ani razu nie wręczył mi kopert zwrotnych, ani też nie widziałem ich w koszyczku, w którym trzymamy całą korespondencję.

- Proszę opowiedzieć o pudełku - przypomniał Holmes.

- Ach tak, jeszcze pudełko. Ze swej podróży profesor przywiózł drewnianą skrzyneczkę. Tylko ona wskazywała na to, że był na kontynencie, gdyż jest to jedno z tych oryginalnie rzeźbionych pudełeczek, jakie można nabyć w Niemczech. Umieścił je w swojej szafce z narzędziami laboratoryjnymi. Pewnego dnia natrafiłem na nią, szukając kaniuli, i wyjąłem z szafki. Jakież było moje zdziwienie, gdy profesor strasznie się rozgniewał i zbeształ mnie ostrymi słowami, wytykając mi ciekawość. Taka sytuacja miała miejsce pierwszy raz; sprawiło mi to ogromną przykrość. Próbowałem wyjaśnić, że wyjąłem skrzyneczkę przez przypadek, ale widziałem, jak do końca wieczora patrzył na mnie podejrzliwie i ciągle myślał o tym, co się wydarzyło. - Pan Bennett wyciągnął z kieszeni mały notesik. - Miało to miejsce drugiego lipca -przeczytał.

- Jest pan wspaniałym świadkiem - rzekł Holmes. - Daty, które pan zapisał, będą mi bardzo przydatne.

- Wielu rzeczy, w tym systematyczności, nauczyłem się od mojego mistrza. Gdy tylko dostrzegłem jego dziwne zachowanie, wiedziałem, że powinienem zbadać tę sprawę. Z moich notatek wynika, że właśnie tego dnia, gdy profesor wyszedł ze swego gabinetu, zaatakował go Roy. Podobne zdarzenie miało miejsce jedenastego lipca, a kolejne - dwudziestego. Wtedy to musieliśmy zamknąć Roya w stajni. Ten pies jest oddanym kochającym przyjacielem. Ale obawiam się, że moja opowieść nieco panów nudzi.

Nasz rozmówca, sądzę, poczuł się trochę dotknięty, widząc, że Holmes przestał go słuchać. Mój przyjaciel siedział nieruchomo ze wzrokiem wbitym w sufit. W końcu ocknął się

z widocznym wysiłkiem.

- Dziwne! Bardzo dziwne! - zamruczał pod nosem. - Tych szczegółów jeszcze nie znałem, panie Bennett. Przedstawił pan nam już wszystkie fakty? Wspominał pan o nowych odkryciach.

Przyjazna twarz naszego gościa zmieniła wyraz. Można było z niej wyczytać, że ponownie przeżywa jakąś przerażającą sytuację.

- Przedwczoraj w nocy miały miejsce pewne wydarzenia - rzekł gość. - Około drugiej nad ranem leżałem w łóżku, gdy nagle usłyszałem dziwny stłumiony odgłos dochodzący z korytarza. Otworzyłem drzwi i wyjrzałem na zewnątrz. Sypialnia profesora znajduje się na końcu korytarza.

- Kiedy dokładnie to się stało? - zapytał Holmes.

Nasz klient wyraźnie się zdenerwował tym mało istotnym pytaniem.

- Mówiłem już, że przedwczoraj w nocy, czyli czwartego września.

Holmes pokiwał głową z uśmiechem na twarzy.

- Proszę mówić dalej - zachęcił naszego gościa.

- Jak już wspominałem, profesor zwykle śpi w pokoju na końcu korytarza; żeby dotrzeć do schodów, musi przejść obok mojego pokoju. To była naprawdę przerażająca sytuacja, panie Holmes. Zawsze wydawało mi się, że mam mocne nerwy, ale to, co zobaczyłem, wstrząsnęło mną. W korytarzu było ciemno, jedynie mała smużka światła wpadała przez niewielkie okno. Dostrzegłem ciemny kształt, który skradał się po podłodze. Nagle ta dziwna istota zatrzymała się w miejscu, które było oświetlone księżycem, i wtedy zobaczyłem, że to był mój profesor. Panie Holmes, on szedł na czworakach! Ale nie opierał się na kolanach. Raczej szedł na rękach i stopach z twarzą schowaną między ramionami. Mimo takiej dziwnej pozycji poruszał się z łatwością. Stałem jak sparaliżowany; dopiero gdy dotarł do mych drzwi, odważyłem się podejść do niego i zapytać, czy nie potrzebuje mojej pomocy. Jego reakcja była zadziwiająca. Stanął na równe nogi, obrzucił mnie przykrymi słowami, przeszedł obok w pośpiechu i zniknął na schodach. Czekałem jeszcze przez godzinę, ale nie wrócił. Trafił do swego pokoju pewnie gdy już świtało.

- Watsonie, co o tym sądzisz? - zapytał Holmes tonem patologa, który przedstawia do badania niezwykle ciekawy okaz.

- Prawdopodobnie lumbago. Widziałem ludzi, którzy przy ostrych atakach tej choroby

chodzili właśnie w ten sposób. Tłumaczyłoby to także nagły wybuch złości.

- Doskonale, mój doktorze! Zawsze można liczyć na twoje zdroworozsądkowe podejście, ale lumbago wydaje się mało prawdopodobne, bo przecież mógł swobodnie się wyprostować.

- Nigdy wcześniej nie był w tak świetnej formie - rzekł Bennett. - Znam go od wielu lat i wiem, że naprawdę czuje się doskonale. Takie są fakty, panie Holmes. Nie jest to sprawa dla policji, a my nie wiemy, co począć. Mamy wszak niejasne przeczucie, że czeka nas jakaś straszna tragedia. Edith, panna Presbury, zgadza się ze mną co do tego, że nie można już dłużej biernie patrzeć na to, co się dzieje.

- Ta sprawa jest niezwykle interesująca. Co o tym myślisz, Watsonie?

- Jako lekarz uważam, że profesorem powinien się zająć psychiatra. Procesy myślowe starszego dżentelmena zostały najprawdopodobniej zakłócone z powodu niespodziewanej miłości. Wybrał się w podróż zagraniczną, licząc na to, że wyrwie się ze szponów uczucia. Listy i drewniana skrzyneczka mogą być elementami zupełnie innej historii: może chodzi o pożyczkę, a w pudełku znajdują się akcje lub obligacje.

- I wilczurowi nie spodobały się finansowe inwestycje właściciela! Watsonie, chyba jest to bardziej skomplikowana sprawa. Teraz mogę jedynie zasugerować, aby.

Nigdy nie dowiemy się, co chciał zasugerować Sherlock Holmes, gdyż w tym właśnie momencie drzwi się tworzyły, i stanęła w nich młoda dama. Ujrzawszy swą narzeczoną, pan Bennett podbiegł do niej, wzruszony, i chwycił ją za ręce, które wyciągała w jego kierunku.

- Edith, kochanie! Coś się stało?

- Musiałam tu przyjść, Jack, tak bardzo się bałam! Okropnie jest siedzieć samej w tym

domu!

- Panie Holmes, oto moja narzeczona, młoda dama, o której właśnie mówiłem.

- Zaczynaliśmy już dochodzić do tego wniosku, prawda, Watsonie? - odpowiedział Holmes z uśmiechem na ustach. - Czy mi się wydaje, panno Presbury, czy wydarzyło coś nowego, o czym chciałaby pani powiedzieć?

Naszym nowym gościem była piękna dziewczyna o typowej angielskiej urodzie, która odwzajemniła uśmiech, siadając obok pana Bennetta.

- Gdy powiedziano mi, że Jack wyszedł z hotelu, pomyślałam, że pewnie znajdę go tutaj. Oczywiście, wiedziałam, że zamierza się z panem skontaktować. Panie Holmes, czy da się coś zrobić w sprawie mojego biednego ojca?

- Mam taką nadzieję, panno Presbury, ale na razie nic jeszcze nie wiadomo. Być może to, co pani chce nam powiedzieć, rzuci nowe światło na sprawę.

- Coś się wydarzyło zeszłej nocy, panie Holmes. Tata dziwnie się zachowywał przez cały dzień. Jestem pewna, że nie jest świadom tego, co robi. Żyje jakby we śnie. Tak właśnie było wczoraj. Nie poznaję go, nie jest sobą. Widzę jego cielesną powłokę, ale w środku jest kimś zupełnie innym.

- Proszę opowiedzieć, co się stało.

- W nocy obudziło mnie przeraźliwe szczekanie psa. Biednego Roya trzymają od niedawna na łańcuchu przy stajni. Kiedy kładę się spać, zamykam drzwi na klucz, bo wszyscy mamy przeczucie, że nadchodzi jakieś niebezpieczeństwo. Jack może to potwierdzić. Mój pokój znajduje się na drugim piętrze. Akurat tej nocy okiennica była otwarta i do pokoju wpadało jasne światło księżyca. Gdy leżałam, wpatrując się w świetlisty kwadrat, słuchając wściekłego szczekania psa, zauważyłam nagle mojego ojca. Przyglądał mi się zza okna! Panie Holmes, ze strachu i zaskoczenia omal nie umarłam. Jego twarz była przyciśnięta do szyby; jedną ręką próbował otworzyć okno. Gdyby mu się to udało, z pewnością bym oszalała. To nie były zwidy, panie Holmes, proszę tak nie myśleć. Leżałam jak sparaliżowana, wpatrując się w jego twarz. Po jakichś dwudziestu sekundach zniknął, a ja nie potrafiłam wstać z łóżka, żeby go poszukać. Do rana nie ruszałam się, oszołomiona, cały czas dygocząc. Podczas śniadania ojciec był nerwowy i oschły, ale ani słowem nie wspomniał o wydarzeniach minionej nocy. Ja także nic nie mówiłam, wymyśliłam tylko jakiś powód, żeby przyjechać do miasta. I oto jestem.

Holmes był głęboko poruszony opowieścią naszego niespodziewanego gościa.

- Droga panno Presbury, czy pani sypialnia znajduje się na drugim piętrze? Czy w ogrodzie jest jakaś długa drabina?

- Nie, panie Holmes, to jest najbardziej zaskakujący szczegół całej historii. Nie ma możliwości, żeby w normalny sposób zajrzeć przez okno, a jednak on to zrobił.

- Czy wydarzenia miały miejsce piątego września? - zapytał Sherlock. - To bardzo komplikuje sprawę.

Teraz młoda dama wyglądała na zdziwioną.

- Po raz drugi zwrócił pan uwagę na datę, panie Holmes - wtrącił Bennett. - Czy według pana ma to jakiś związek z całą sytuacją?

- Bardzo możliwe, aczkolwiek nie mam jeszcze wszystkich potrzebnych informacji.

- A może na jego obłąkańcze zachowanie oddziałują fazy księżyca?

- Nie, nie, zapewniam, jest to zupełnie coś innego. Czy mógłby pan zostawić mi swój notes, żebym przestudiował daty? Watsonie, wiemy, co robić. Ta młoda dama powiedziała nam, a ja nie widzę powodów, by jej nie wierzyć, że jej ojciec pamięta niewiele z wydarzeń, które miały miejsce w ostatnich dniach albo zgoła nie pamięta zupełnie niczego. Pójdziemy do profesora jakby nigdy nic, twierdząc, że umawialiśmy się na spotkanie właśnie w któryś z tych dni. Pomyśli, że zwyczajnie zapomniał o zaplanowanej wizycie. Zanim podejmiemy pierwsze kroki, przyjrzymy się mu uważnie.

- Doskonale! - wykrzyknął pan Bennett. - Ostrzegam panów jednak, że profesor bywa porywczy i wybuchowy.

Holmes uśmiechnął się:

- Istnieją pewne powody, dla których powinniśmy odwiedzić go natychmiast. Jeśli moje teorie się sprawdzą, to powody te są niezwykle przekonujące. Panie Bennett, jutro zawitamy do Camford. O ile mnie pamięć nie myli, jest tam zajazd „Szachownica”; serwują w nim wyśmienite porto, a pościel w pokojach jest bez zarzutu. Watsonie, w najbliższym czasie los rzuci nas w znacznie mniej przyjemne miejsca. Ja ci to mówię!

W poniedziałek rano byliśmy w drodze do znanego miasteczka uniwersyteckiego. Od Holmesa nie wymagało to żadnych wyrzeczeń, gdyż nic go w mieście nie trzymało, i z łatwością mógł wyruszyć w podróż. Ja natomiast musiałem wcześniej pozałatwiać w pośpiechu wiele spraw, ponieważ w owym czasie moja praktyka lekarska rozwijała się nader pomyślnie. Holmes nie wspominał o sprawie, która była powodem naszego przybycia tutaj, dopóki nie dotarliśmy do starego zajazdu, o którym wspominał poprzedniego dnia. Tam też zostawiliśmy bagaże.

- Watsonie, możemy złapać profesora tuż przed lunchem. O jedenastej ma wykład, następnie jest przerwa.

- Jaki wymyślimy powód naszej wizyty?

Holmes zajrzał do notesu.

- Około dwudziestego szóstego sierpnia profesor był bardzo podekscytowany. Załóżmy, że w takich chwilach bywa nieco zamroczony i nie wie, co robi. Jeśli powiemy, że wcześniej umawialiśmy się na to spotkanie, przyjmie nas bez oporów. Czy jesteś na tyle bezczelny, żeby przeprowadzić tę akcję?

- Możemy spróbować.

- Doskonale, Watsonie! „Możemy spróbować”. Oto nowe motto naszej firmy. Ktoś z miejscowych wskaże nam chyba drogę do domu profesora.

Napotkany przechodzień zgodził się pojechać z nami powozem na miejsce. Minęliśmy stare kolegia i wjechaliśmy w szeroką aleję, obsadzoną drzewami, która doprowadziła nas do drzwi uroczego domku, otoczonego trawnikiem, i porośniętym glicynią o fioletowych kwiatach. Jak się okazało, profesor Presbury żył spokojnie i wygodnie. Gdy zajechaliśmy pod dom, we frontowym oknie ukazała się siwa głowa naukowca. Gospodarz bacznie obserwował nas bystrym spojrzeniem; jego oczy, ukryte pod krzaczastymi brwiami, były schowane za wielkimi okularami. Po chwili weszliśmy do jego sanktuarium; tajemniczy uczony, którego dziwne postępowanie przywiodło nas tu z Londynu, stał przed nami. Był to korpulentny wysoki człowiek, odziany w surdut. Jego poważny wygląd ani zachowanie nie odbiegały od normy, odznaczał się jedynie pewnym dostojeństwem, niezbędnym w zawodzie nauczyciela akademickiego. Najciekawszym elementem jego twarzy były bystre mądre oczy, można by rzec, przebiegłe, które obserwowały każdy ruch gościa.

Profesor popatrzył na nasze wizytówki.

- Proszę, niech panowie usiądą. Co mogę dla panów zrobić?

Holmes uśmiechnął sie przyjaźnie:

- Właśnie miałem panu zadać to samo pytanie.

- Mnie?

- Może to jakaś pomyłka. Słyszałem od pewnej osoby, że profesor Presbury z Camford potrzebuje mojej pomocy.

- Ach tak!

Przez chwilę wydawało się, że w jego szarych oczach pojawił się złowrogi błysk.

- Słyszał pan coś takiego? Jak się nazywa pański informator?

- Przykro mi, profesorze, ale nie mogę tego ujawnić. Jeśli nastąpiła jakaś pomyłka, to przecież nic się nie stało. Jestem gotów przeprosić pana za zaistniałe nieporozumienie.

- Nic nie szkodzi. Chętnie poznam więcej szczegółów. Zaintrygował mnie pan. Czy może pan potwierdzić swe słowa, ujawniając mi na przykład jakąś wiadomość, jakiś list czy telegram?

- Niestety, nie mam niczego takiego.

- Chyba nie posunie się pan do twierdzenia, że to ja panów wezwałem?

- Wolałbym nie odpowiadać na to pytanie - rzekł Holmes.

- Tak myślałem - odparł szorstko profesor. - W tym przypadku pańska odpowiedź byłaby zbędna.

Gospodarz podszedł do dzwonka znajdującego się na drugim końcu pokoju. W drzwiach ukazał się pan Bennett, nasz znajomy z Londynu.

- Wejdź, proszę. Ci dwaj panowie przyjechali do mnie ze stolicy i twierdzą, że to ja ich zaprosiłem. Ty zajmujesz się moją korespondencją. Czy pamiętasz, żebym wysyłał jakąkolwiek wiadomość do osoby o nazwisku Holmes?

- Nie, sir - odparł Bennett z wypiekami na twarzy.

- To rozstrzyga sprawę - rzekł profesor, patrząc gniewnie na mojego towarzysza. - Sir -oparł się obiema rękami na stole - wydaje mi się, że znalazł się pan w nieciekawym położeniu.

Holmes wzruszył ramionami:

- Mogę jedynie ponownie przeprosić pana za najście.

- To nie wystarczy, panie Holmes! - wykrzyknął starszy człowiek, a na jego twarzy pojawił się wyraz niewyobrażalnej wściekłości. Mówiąc to, stanął w drzwiach i zaczął gwałtownie wymachiwać rękami. - Tak łatwo pan się z tego nie wymiga!

Mięśnie twarzy, którą wykrzywił straszny grymas, zaczęły pulsować. Wypluwał z siebie słowa, niewyraźnie bełkocząc, opętany gniewem. Pewnie doszłoby do rękoczynów, gdybyśmy chcieli opuścić ten pokój, na szczęście zainterweniował pan Bennett.

- Drogi profesorze - wykrzyknął - nie przystoi panu takie zachowanie! Mógłby pan wywołać nie lada skandal na uniwersytecie! Pan Holmes jest znaną osobą. Nie wypada traktować go w tak obraźliwy sposób.

Nasz gospodarz - jeśli mogę go tak nazwać - odsunął się od drzwi; miał urażoną minę. Z przyjemnością wyszliśmy z tego domu. Nareszcie mogliśmy się rozkoszować się ciszą panującą na zewnątrz. Holmes był rozbawiony tą scenką.

- Nasz uczony przyjaciel zupełnie nie panuje nad nerwami - rzekł. - Być może nasze najście było nieco nietaktowane, ale dzięki temu mogliśmy się przyjrzeć profesorowi z bliska, na czym mi niezmiernie zależało. Watson, zobacz, on depcze nam po piętach! Chyba goni nas!

Za plecami usłyszałem tupot biegnących stóp, ale na szczęście okazało się, że nie był to groźny profesor, tylko jego asystent, który wychynął zza zakrętu. Podszedł do nas, dysząc ciężko.

- Przepraszam, panie Holmes. Bardzo mi przykro.

- Mój drogi, wszystko w porządku. W mojej pracy często zdarzają się podobne sytuacje.

- Pierwszy raz widziałem go w takim stanie. Staje się coraz bardziej ponury, ale jego umysł jest niezwykle sprawny. Rozumie pan teraz, dlaczego jego córka i ja jesteśmy tak zaniepokojeni.

- Zbyt sprawny! - rzekł Holmes. - Tego się nie spodziewałem. Okazało się, że z jego pamięcią nie jest tak źle, jak myślałem. Zanim wyjedziemy, chciałbym, jeśli to możliwe, zerknąć jeszcze na okno sypialni panny Presbury.

Przedarliśmy się przez krzaki i stanęliśmy przy bocznej ścianie domu.

- Drugie okno po lewej stronie.

- Dosyć trudno byłoby się do niego dostać. Chociaż rośnie pod nim pnącze, a wyżej znajduje się rynna, która może służyć jako podparcie dla stóp i rąk.

- Ja bym na pewno się tam nie wdrapał - rzekł pan Bennett.

- Pewnie ma pan rację. Dla każdego normalnego człowieka byłby to bardzo niebezpieczny wyczyn.

- Panie Holmes, muszę panu powiedzieć jeszcze coś. Mam londyński adres człowieka, do którego pisuje profesor. Prawdopodobnie dziś rano wysłał do niego list, bo adres odcisnął się na bibułce. Jak na lojalnego sekretarza, to dość niegodziwe zachowanie, ale cóż innego mnie pozostaje?

Holmes zerknął na bibułkę i włożył ją do kieszeni.

- Dorak. Co za dziwne nazwisko! Pewnie słowiańskie. Wielce prawdopodobne, że jest to istotne ogniwo w tym łańcuchu przyczyn i skutków. Panie Bennett, dziś po południu wracamy do Londynu. Tu się na nic nie przydamy. Nie możemy kazać aresztować profesora, bo nie popełnił żadnej zbrodni, nie możemy też zamknąć go w szpitalu psychiatrycznym, bo nie mamy dowodów na to, że cierpi na jakąś chorobę. Na razie nie możemy podjąć żadnych działań.

- Co robić?

- Trochę cierpliwości, panie Bennett. Już wkrótce wszystko się wyjaśni. Jeśli się nie mylę, w przyszły wtorek nastąpi kryzys. Oczywiście, tego dnia będziemy w Camford. Sytuacja niewątpliwie jest nieprzyjemna, panna Presbury powinna przedłużyć swą wizytę w Londynie.

- Nie będzie z tym kłopotu.

- Musi zostać tam do chwili, gdy niebezpieczeństwo minie. Na razie radzę nie wchodzić profesorowi w drogę. Dopóki jest w dobrym humorze, wszystko jest w porządku.

- Oto i on! - rzekł Bennett szeptem. Spoglądając zza gałęzi, ujrzeliśmy wysokiego mężczyznę, który wyszedł z domu, rozglądając się wokół siebie. Stał, lekko pochylony do przodu, jego ręce swobodnie zwisały, a głowa obracała się w obie strony. Sekretarz pomachał nam na pożegnanie i zniknął między drzewami. Zobaczyliśmy, jak dołączył do swego pracodawcy; razem weszli do domu, prowadząc burzliwą rozmowę.

- Profesor połączył chyba parę faktów - rzekł Holmes, gdy szliśmy w stronę zajazdu. -Kiedy u niego byliśmy, zauważyłem, że myśli wyjątkowo logicznie i jasno. Jest wybuchowy, bez dwóch zdań, ale ma ku temu powody: w końcu nasłano na niego detektywów, i pewnie podejrzewał, że to sprawka jego własnej rodziny. Obawiam się, że naszego przyjaciela Bennetta czekają teraz trudne chwile.

Po drodze zatrzymaliśmy się na poczcie, gdzie Holmes wysłał telegram. Wieczorem nadeszła odpowiedź:

Byłem na Commercial Road i widziałem tam Doraka. Przyjemny starszawy Czech. Jest właścicielem dużego sklepu z różnymi artykułami. MERCER.

- Mercera poznałem, zanim zaczęliśmy wspólnie pracować - powiedział Holmes. - To człowiek, któremu można zlecić dużo zadań; często coś dla mnie sprawdza. Chciałem się dowiedzieć więcej o mężczyźnie, z którym profesor koresponduje w tajemnicy. Jego narodowość łączy się w jakiś sposób z wizytą starszego pana w Pradze.

- Dzięki Bogu, w końcu coś się z czymś łączy. Do tej pory wszystkie niewytłumaczalne wydarzenia nie miały ze sobą nic wspólnego, bo jak na przykład szukać powiązań między rozwścieczonym wilczurem a podróżą do Czech lub człowiekiem idącym po korytarzu w środku nocy na czworakach? A te daty to już chyba największa tajemnica.

Holmes uśmiechnął się, zacierając dłonie. Siedzieliśmy w starym salonie staromodnego zajazdu. Na stole stała butelka wina dobrego rocznika, o którym Holmes wspominał przed wyjazdem.

- Dobrze, zacznijmy od dat - powiedział detektyw, składając dłonie w piramidkę i zmieniając ton, jakby zwracał się do uczniów. - Z notatnika szacownego młodego człowieka wynika, że kłopoty zaczęły się drugiego lipca. Dziwne wydarzenia powtarzają się regularnie co dziewięć dni z jednym wyjątkiem, jeśli dobrze pamiętam. Ostatni piątkowy wybuch profesora miał miejsce trzeciego września, poprzedni dwudziestego szóstego sierpnia, co idealnie pasuje do mojej teorii. Nie ma tu miejsca na przypadek.

Musiałem przyznać mu rację.

- Przyjmijmy zatem roboczą hipotezę. Co dziewięć dni profesor zażywa jakiś bardzo silny narkotyk. Jego działanie mija po pewnym czasie, ale organizm pozostaje nadal pod wpływem tego narkotyku, który pobudza jeszcze bardziej wybuchowy charakter naszego profesora. Pan Presbury dowiedział się o narkotyku w Pradze, a zaopatruje go czeski pośrednik z Londynu. Wszystkie elementy do siebie pasują, Watsonie!

- Ale co z psem, twarzą w oknie i człowiekiem pełzającym po korytarzu?

- Zaraz, zaraz, dopiero zaczęliśmy łączyć fakty. Myślę, że do następnego wtorku nic nowego się nie wydarzy. Będziemy kontaktować się co jakiś czas z Bennettem i rozkoszować się urokami tego cudownego miasteczka.

Następnego dnia rano asystent profesora wymknął się z domu, by złożyć nam sprawozdanie z ostatnich wydarzeń. Zgodnie z podejrzeniami Holmesa znalazł się w nieciekawym położeniu. Choć profesor nie oskarżył go wprost o nasłanie na niego detektywów, to miał o to do niego wyraźny żal i w nieprzyjemny szorstki sposób wyładował na sekretarzu swój gniew. Rano znów był opanowany i przeprowadził niezwykły wykład dla studentów w wypełnionej po brzegi sali.

- Poza tymi dziwacznymi wybuchami - podsumował Bennett - stał się bardziej energiczny i ma więcej zapału, jego umysł pracuje ze zdwojoną siłą, ale to nie jest ten sam człowiek, którego znam od lat.

- W tym tygodniu nie musi się pan niczego obawiać - odparł Holmes. - Teraz mam sporo zajęć, a i na doktora Watsona czekają pacjenci. Spotkajmy się tu o tej samej porze we wtorek. Będę bardzo zaskoczony, jeśli przed naszym wyjazdem nie uda się wyjaśnić tej sprawy i rozwiązać pańskich problemów. Gdyby się coś działo, proszę do nas pisać.

Przez kilka następnych dni nie widziałem się z Holmesem. W poniedziałek wieczorem dostałem krótką wiadomość z prośbą, bym następnego dnia stawił się na dworcu kolejowym. Podczas podróży do Camford mój przyjaciel poinformował mnie, że ostatnio nic wyjątkowego się nie wydarzyło, nikt nie zakłócił spokoju profesora, a jego zachowanie było całkiem zwyczajne. Wieczorem w naszym pokoju w „Szachownicy” odwiedził nas pan Bennett, który potwierdził słowa detektywa.

- Dziś profesor otrzymał list od swego znajomego z Londynu. Oprócz wiadomości była jeszcze paczuszka. Na obu przesyłkach pod znaczkiem widniał mały krzyżyk, co oznaczało,

że nie wolno mi ich otwierać. Poza tym nic się nie działo.

- To nam w zupełności wystarczy - rzekł Holmes z ponurym wyrazem twarzy. - Panie Bennett, dziś wieczorem wszystko się wyjaśni. Jeśli moja metoda dedukcji mnie nie zawiedzie, zakończymy szczęśliwie tę sprawę. Proszę przez cały czas obserwować profesora. Najlepiej, gdyby tej nocy nie kładł się pan spać. Jeśli pan usłyszy, że profesor przechodzi pod drzwiami pańskiej sypialni, proszę się do niego nie odzywać, tylko pójść za nim. Będziemy z doktorem Watsonem w pobliżu. A tak na marginesie, gdzie jest klucz do tej skrzyneczki, o której pan wspomniał?

- Profesor trzyma go na łańcuszku od zegarka.

- Poszukiwania powinniśmy zacząć właśnie od tej skrzyneczki. W najgorszym wypadku trzeba będzie wyważyć zamek, co nie powinno być trudne. Czy w domu jest jeszcze jakiś mężczyzna?

- Tak, stangret Macphail.

- Gdzie on śpi?

- Przy stajniach.

- Może być nam potrzebny. Zobaczymy, co przyniesie noc; do tego czasu nic więcej nie da się zrobić. Do widzenia, zobaczymy się o świcie.

Dochodziła północ, gdy zajęliśmy nasze pozycje w krzakach naprzeciwko drzwi wejściowych do domu profesora. Noc była piękna, ale nieco chłodna; cieszyliśmy się, że założyliśmy ciepłe płaszcze. Wiał wiaterek, który przeganiał po niebie chmury, od czasu do czasu zasłaniające księżyc. Gdyby nie oczekiwanie na nadchodzące wydarzenia i związane z tym podekscytowanie, a także zapewnienia mojego towarzysza, że ta dziwna sprawa niedługo znajdzie swój finał, tę noc spędzilibyśmy w ponurych i przygnębiających nastrojach.

- Jeżeli sprawdzi się moja teoria odnośnie do dziewięciodniowego cyklu, dziś zachowanie profesora będzie najdziwniejsze - rzekł Holmes. - Te wszystkie objawy, które przejawiał po powrocie z Pragi, jego sekretna korespondencja z czeskim handlarzem w Londynie, który być może reprezentuje osoby z Pragi, i fakt, że profesor właśnie dziś dostał od niego paczuszkę, prowadzą do jednego wniosku. To, co zażywa, i dlaczego to robi, pozostaje na razie tajemnicą, ale substancja ta bez wątpienia pochodzi z Pragi. Profesor bierze narkotyk co dziewięć dni zgodnie ze wskazówkami, i właśnie ta regularność zwróciła moją uwagę. Objawy są niespotykane. Czy zwróciłeś uwagę na knykcie jego palców?

Przyznałem, że nie.

- Spiczaste i wystające. Nigdy wcześniej nie widziałem czegoś takiego. Zawsze patrz na dłonie, a potem na mankiety, spodnie na kolanach i buty. Bardzo dziwne były te knykcie. Ich niezwykły wygląd jest skutkiem zażywania tej substancji. - Holmes przerwał swą wypowiedź i złapał się za czoło. - Watsonie, ale ze mnie głupiec! Wydaje się to nieprawdopodobne, ale z pewnością jest prawdziwe. Jest tylko jeden wniosek! Jak mogłem nie połączyć ze sobą tych faktów? Jak mogłem przegapić te knykcie? I psa? I bluszcz? Nadszedł czas, bym się zaszył na tej niewielkiej farmie, o której od dawna marzę. Patrz, Watsonie, oto i on! Za chwilę zobaczymy to na własne oczy!

Drzwi wejściowe powoli się otworzyły i ukazała się w nich wysoka postać. Profesor Presbury miał na sobie szlafrok. Jego sylwetka rysowała się na tle oświetlonego korytarza; stał na dwóch nogach, ale jego korpus pochylał się do przodu, a ręce swobodnie zwisały.

Po chwili profesor wyszedł przed dom i tam nastąpiła niezwykła przemiana, której byliśmy świadkami. Starszy pan osunął się na czworaki i zaczął się poruszać do przodu na rękach i stopach, od czasu do czasu dziwnie podskakując, jakby przepełniała go energia. Szedł najpierw wzdłuż frontowej ściany domu, a potem zniknął za rogiem. Gdy straciliśmy go z pola widzenia, z domu wyszedł Bennett i, skradając się, poszedł za starszym panem.

- Chodźmy, Watsonie! - krzyknął Holmes.

Szliśmy, schowani za krzakami, najciszej jak się dało, aż dotarliśmy do miejsca, z którego mogliśmy obserwować oświetloną przez księżyc tylną ścianę domu. Wyraźnie widzieliśmy profesora pełzającego pod obrośniętą bluszczem ścianą. Nagle z niezwykłym zapałem zaczął się wspinać po pnączach. Podpierał się stopami i chwytał zręcznie gałęzie, wdrapując się bezcelowo, najwyraźniej jedynie dla przyjemności. Poły szlafroka powiewające na wietrze sprawiały, że wyglądał jak ogromny nietoperz przyklejony do ściany domu, wielka czarna plama na ścianie zalanej światłem księżyca. Obserwowaliśmy, jak profesor zmęczony swoimi wyczynami opuszcza się na dół po pnączach, a następnie w znany nam już nienaturalny sposób rusza na czworakach w stronę stajni. Wilczur uwiązany na łańcuchu siedział na dworze i szczekał wściekle, a gdy właściciel pojawił się w zasięgu jego oczu, rozjuszył się jeszcze bardziej. Rzucał się na łańcuchu, nie mogąc pohamować gniewu. Profesor podkradł się jak najbliższej psa i zaczął go prowokować na wszystkie sposoby. Rzucał w stronę zwierzęcia garście kamyków, szturchał go patykiem, machał rękami przed jego rozwartym pyskiem, starając się ze wszystkich sił jeszcze bardziej rozwścieczyć psa, który i tak był już na granicy obłędu. W czasie całej mojej detektywistycznej kariery pierwszy raz widziałem tak dziwną scenę. Ta nieczuła, a mimo to w pewien sposób ciągle dostojna istota, skacząca na czterech kończynach niczym żaba, brała udział w dzikim widowisku, jakim było drażnienie z wyrachowanym okrucieństwem rozwścieczonego wilczura na łańcuchu.

I wtedy właśnie stało się! To nie łańcuch pękł, tylko obroża ześlizgnęła się z szyi psa, gdyż była przeznaczona dla nowofunlandów mających dużo grubszą szyję. Usłyszeliśmy brzęk upadającego łańcucha i po chwili pies i mężczyzna turlali się na ziemi, pierwszy warczał szaleńczo, a drugi krzyczał przeraźliwym falsetem. Profesorowi śmierć spojrzała w oczy. Rozwścieczony pies wczepił się kłami głęboko w jego szyję. Natychmiast podbiegliśmy do nich i odciągnęliśmy psa, ale profesor był już nieprzytomny. Dla nas cała ta sytuacja mogła się także skończyć tragicznie, ale na szczęście obecność i głos Bennetta doprowadziły zwierzę do porządku. Jednocześnie, obudzony hałasem, wyszedł ze swego pokoju nad stajnią zaspany i otępiały stangret.

- Wcale mnie to nie dziwi - rzekł, kiwając głową. - Już wcześniej obserwowałem takie sceny. Wiedziałem, że prędzej czy później pies go dopadnie.

Zwierzę zostało ponownie przywiązane, a my zanieśliśmy profesora do jego pokoju, gdzie Bennett, który skończył medycynę, pomógł mi opatrzyć jego poharataną szyję. Ostre zęby zagłębiły się w ciało niebezpiecznie blisko tętnicy szyjnej, dlatego ranny stracił dosyć dużo krwi. W ciągu pół godziny zażegnaliśmy niebezpieczeństwo, zaaplikowałem profesorowi zastrzyk z morfiny, po którym zapadł w głęboki sen. Dopiero wtedy mogliśmy spokojnie przeanalizować wydarzenia.

- Myślę, że powinien go zobaczyć chirurg - rzekłem.

- Na Boga, tylko nie to! - wykrzyknął Bennett. - Na razie o tym skandalu wie tylko nasza rodzina. Bezpiecznie będzie, jeśli tak pozostanie. Jeśli sekret wydostanie się poza ściany naszego domu, nigdy już nie będziemy mieć spokoju. Proszę pomyśleć o jego pozycji na uniwersytecie,

0 jego reputacji w Europie, o uczuciach córki.

- Racja - odparł Holmes. - Być może uda nam się zachować to w tajemnicy

1 jednocześnie zadbać, by sytuacja się nie powtórzyła, zwłaszcza teraz, gdy mamy wolną rękę. Poproszę o klucz, który znajduje się przy łańcuszku zegarka. Macphail popilnuje pacjenta i będzie nas informował o jego stanie. Zobaczmy, co kryje się w tajemniczej skrzyneczce

profesora.

Nie było tego wiele, ale wystarczyło. Jedna pusta fiolka i druga prawie pełna, strzykawka i kilka listów zapisanych niewprawną ręką. Znaki na kopercie wskazywały na to, że są to przesyłki, których nie wolno było czytać sekretarzowi. Adres nadawcy: „Commercial Road”; podpis: „A. Dorak”. Były to głównie powiadomienia, że nowa fiolka została wysłana do profesora, i potwierdzenia odbioru zapłaty. Wśród tych papierów była też jedna koperta, zaadresowana przez osobę bardziej wyedukowaną, z austriackim stemplem i znaczkiem z Pragi.

- Tego właśnie szukaliśmy! - wykrzyknął Holmes, rozrywając kopertę.

Szanowny Kolego!

Od czasu pańskiej wizyty wiele myślałem o pana przypadku, i choć ma pan wyjątkowe powody, by skorzystać z kuracji, zalecałbym mimo wszystko ostrożność, gdyż moje badania wskazują, że zażywanie tej substancji może być niebezpieczne.

Być może serum pochodzące od małpy człekokształtnej byłoby w pana przypadku bardziej odpowiednie. Jak już wspominałem, wykorzystałem próbki pochodzące od langura czarnego, gdyż takie tylko były dostępne. Oczywiście, langury są zwinne i sprawnie się wspinają, ale małpy człekokształtne poruszają się na dwóch nogach i choćby tylko z tego powodu są bliższe człowiekowi.

Bardzo pana proszę, żeby zachował pan wszelkie środki ostrożności, aby proces nie postępował zbyt szybko. W Anglii mam jeszcze jednego klienta, i Dorak będzie dostarczał serum wam obu. Czekam na cotygodniowe raporty.

Z wyrazami szacunku. H. Lowenstein

Lowenstein! Spotkałem się już z tym nazwiskiem, przeglądając gazetę, w której napisano, że pewien nieznany naukowiec wkroczył na niezbadany teren, prowadząc doświadczenia nad serum młodości i eliksirem życia. Lowenstein z Pragi! Lowenstein z cudownym eliksirem, dzięki któremu wracają siły witalne, a który stał się tematem tabu w środowisku lekarzy, gdyż wynalazca odmówił ujawnienia jego składu. W kilku słowach opowiedziałem moim towarzyszom o artykule. Bennett sięgnął po encyklopedię zoologiczną i przeczytał:

Langur, małpa o czarnym umaszczeniu pyszczka zamieszkująca zbocza himalajskie, największa i najbardziej podobna do człowieka małpa wspinająca się.

Następnie wymieniono szereg dodatkowych szczegółów.

- Dzięki panu, panie Holmes, odkryliśmy źródło zła.

- Prawdziwe źródło - odparł Holmes - leży w nieszczęśliwej miłości, przez którą nasz porywczy profesor wpadł na pomysł przeobrażenia się w młodszego mężczyznę. Gdy ktoś próbuje wznieść się ponad naturę, jest skazany na upadek. Najwspanialsi nawet ludzie mogą przeobrazić się w zwierzęta, jeśli zboczą z drogi swego przeznaczenia.

Holmes przez chwilę siedział, zamyślony, trzymając w dłoni małą fiolkę i patrząc na przezroczysty płyn.

- Ten proceder zakończy się dopiero wtedy, gdy poinformuję tego mężczyznę, że odpowie przed sądem za rozprowadzanie trucizny. Obawiam się, że moda na takie kuracje może powrócić. Pojawią się inni, pragnący znaleźć sposób na odzyskanie młodości. To wielkie niebezpieczeństwo, które zagraża ludzkości. Pomyśl tylko, Watsonie, że wszyscy, zarówno materialiści, jak i ludzie podatni na pokusy, będą starali się przedłużać swój marny żywot. Ci uduchowieni zajmą się dążeniem do wyższych wartości. Przetrwają tylko najgorsze kreatury. Nasz biedny świat zamieni się w szambo.

Po tych słowach ocknął się z zadumy i energicznie poderwał się z krzesła.

- Nie pozostało już nic do dodania, panie Bennett. Teraz pan łatwo połączy ze sobą wszystkie dziwne wydarzenia. Oczywiście, pies zdał sobie sprawę z przemiany profesora szybciej niż pan. Dzięki świetnemu węchowi wyczuł substancję pochodzącą z organizmu małpy. Roy nie atakował profesora, tylko małpę, która go drażniła. Wspinanie się po pnączach było dla tej istoty zwykłą zabawą, i myślę, że zaglądał przez okno pana narzeczonej bez konkretnego celu. Watsonie, rano odjeżdża pociąg do Londynu, ale przed podróżą zdążymy chyba jeszcze wypić w zajeździe małą filiżankę herbaty.

Rozdział dziewiąty

To naprawdę niezwykłe, że najbardziej zawiłą i zagadkową sprawę, z jaką miałem do czynienia w swojej długiej karierze, poprowadziłem, będąc już na emeryturze. Co więcej wydarzenia te miały miejsce tuż pod moimi oknami. Gdy po wielu latach wycofałem się ze spraw, zamieszkałem w małym domku w hrabstwie Sussex, gdzie rozkoszowałem się spokojnym życiem, które prowadziłem w zgodzie z naturą. Często o tym marzyłem, pracując w mrocznym Londynie. W owym czasie straciłem kontakt z moim starym dobrym przyjacielem Watsonem. Raz tylko wpadł z wizytą; poza tym w ogóle się nie spotykaliśmy. Dlatego też musiałem zostać kronikarzem własnych dokonań. Ach, gdyby tylko mój druh był przy mnie, z pewnością pięknie opisałby mój sukces, który odniosłem mimo wielu przeszkód. Niestety, muszę sam opowiedzieć prostymi słowami o swojej przygodzie, przedstawiając krok po kroku trudności, z jakimi przyszło mi się zmierzyć, gdy szukałem rozwiązania zagadki lwiej grzywy.

Moja willa znajduje się na południowym zboczu wapiennych wzgórz, skąd roztacza się cudowny widok na kanał La Manche. W tym miejscu linię brzegową tworzą kredowe klify. Do wody można się dostać jedynie długą ścieżką, wijącą się wśród stromych i śliskich zboczy. Prowadzi ona do kamienno-żwirowej plaży, która nawet w czasie przypływu nigdy nie jest całkowicie zalana. Gdzieniegdzie jednak tworzą się zakola, i każda nowa fala napełnia te baseniki wodą morską. Ta urocza plaża rozciąga się w obie strony na kilka mil. W jedynym miejscu przecina ją niewielka zatoczka, nad brzegiem której leży wioska o nazwie Fulworth.

Mój dom stoi na odludziu. Oprócz mnie mieszkają w nim moja gosposia i moje pszczoły. W odległości pół mili od domu znajduje się szkoła Harolda Stackhursta o nazwie „Gables”. Jest to dosyć duża placówka, do której uczęszczają zdolni młodzieńcy, uczący się różnych zawodów pod okiem mistrzów. Przed laty Stackhurst był wybitnym wioślarzem i wszechstronnie uzdolnionym studentem. Gdy zamieszkałem na wybrzeżu, zaprzyjaźniłem się z nim. Był jedyną osobą, z którą łączyły mnie na tyle zażyłe stosunki, że często bez zaproszenia wpadaliśmy wieczorami do siebie.

Pod koniec lipca 1907 roku nawiedziła nasze wybrzeże potężna wichura, podczas której wiatr wiejący od strony kanału tworzył ogromne fale liżące podnóże klifu. Po odpływie pozostał na plaży niewielki zalew. Tego ranka, o którym wspomniałem, wiatr się uspokoił, przyroda odświeżona po burzy budziła się do życia. W tak piękny dzień trudno było skupić się na pracy, więc jeszcze przed śniadaniem wyruszyłem na przechadzkę, by pooddychać świeżym powietrzem. Szedłem spokojnie ścieżką wzdłuż klifu, która prowadziła do stromego zejścia na plażę. Nagle usłyszałem za plecami czyjeś wołanie. Odwróciłem się i ujrzałem Harolda Stackhursta przyjaźnie machającego na powitanie.

- Cóż za piękny poranek, Holmesie! Byłem pewny, że cię tu spotkam.

- Widzę, że masz zamiar zażyć kąpieli.

- A ty jak zwykle wszystko wiesz - zaśmiał się, klepiąc wypchaną po brzegi torbę kąpielową. - Masz rację oczywiście. McPherson wyszedł wcześnie rano i spodziewałem się, że go tu zastanę.

Fitzroy McPherson, wykładowca nauk ścisłych, był młodym przystojnym mężczyzną. Niestety, jego życie komplikowały choroba serca i reumatyzm. Mimo to był zapalonym sportowcem i dobrze sobie radził w każdej konkurencji, która nie wymagała zbyt dużego wysiłku. Latem i zimą pływał, a ponieważ i ja lubię kąpiele, często do niego dołączałem.

W pewnej chwili dostrzegliśmy pana McPhersona. Najpierw ujrzeliśmy głowę, która wychynęła ponad krawędzią klifu w miejscu, w którym kończy się ścieżka, następnie zobaczyliśmy całą jego postać. Szedł chwiejnym krokiem, jakby był pijany. Nagle zaczął machać rękami i chwilę później, przeraźliwie krzycząc, upadł na twarz. Leżał w odległości jakichś pięćdziesięciu jardów. Razem ze Stackhurstem ruszyliśmy na pomoc. Podbiegliśmy do leżącego, przewróciliśmy go na plecy. Oczywiste było, że Fitzroy McPherson umiera. Świadczyły o tym zapadnięte szkliste oczy i przerażająco sine policzki. Odzyskał na chwilę świadomość, by wydusić z siebie kilka ostrzegawczych słów. Jego mowa była bełkotliwa, a ostatnie słowa przeszły w przeraźliwy krzyk i prawdopodobnie brzmiały: „lwia grzywa”. Przynajmniej tak zrozumiałem jego wrzask, choć wyrazy te naprawdę nie miały żadnego sensu. Po tym słownym wysiłku próbował się podnieść, wyrzucił ręce w górę i upadł na bok. Był martwy.

Mój towarzysz stał jak sparaliżowany, obserwując tę przerażającą scenę, ja natomiast, jak można się domyślić, musiałem zachować czujność, gdyż było jasne, że przed chwilą wydarzyło się coś niezwykłego. Mężczyzna miał na sobie jedynie płaszcz od Burberry’ego, spodnie i niezasznurowane płócienne buty. Gdy się przewrócił na bok, zobaczyliśmy jego plecy, wcześniej ukryte pod płaszczem zarzuconym na ramiona. Osłupiali, patrzyliśmy na ciało. Plecy pokrywały ciemne czerwone rany, jakby przed chwilą ktoś wysmagał je cienkim batem. Narzędzie, którym wykonano tę straszną karę, musiało być bardzo elastyczne i dość długie, gdyż pręgi zakręcały na żebrach i ramionach. Po brodzie mężczyzny spływała krew z dolnej wargi, którą przygryzł, gdy był w agonii. Jego wykrzywiona twarz wskazywała na to, że odszedł w strasznych męczarniach.

Klęczałem nad ciałem, a Stackhurst stał obok mnie. Nagle padł na nas cień czyjejś sylwetki. Okazało się, że był to Ian Greever, wysoki szczupły mężczyzna, który uczył w szkole matematyki. Jego mrukliwość i wyniosły charakter spowodowały, że nikt nie chciał się z nim nigdy zaprzyjaźnić. Wydawało się, że żyje w jakimś abstrakcyjnym świecie wśród liczb niewymiernych i krzywych stożkowych, w całkowitym oderwaniu od rzeczywistości. Studenci patrzyli na niego jak na dziwaka; pewnie uczyniliby z niego obiekt swych drwin, gdyby nie wyróżniające go wygląd i temperament: smagła twarz o czarnych jak węgiel oczach i nagłe wybuchy gniewu, które można było określić jako straszliwe i brutalne. Pewnego razu, gdy rzucił się na niego piesek McPhersona, matematyk złapał zwierzę i cisnął nim o lustrzaną szybę, za co Stackhurst z pewnością zwolniłby go z pracy, gdyby nie fakt, że był to wyjątkowo dobry nauczyciel. Właśnie taką skomplikowaną osobowość miał człowiek, który pojawił się obok nas. Gdy zobaczył zwłoki, odniosłem wrażenie, że się szczerze przeraził, choć incydent z psem mógłby wskazywać na to, iż nie darzył sympatią zmarłego.

- Biedny człowiek! Biedny człowiek! Czy mogę coś zrobić? Jak mogę pomóc?

- Był pan z nim? Może nam pan powiedzieć, co się wydarzyło?

- Niestety, dzisiaj wstałem nieco później. W ogóle nie byłem jeszcze na plaży. Właśnie szedłem tu ze szkoły. Mogę jakoś pomóc?

- Tak, trzeba jak najszybciej zawiadomić policję w Fulworth o wypadku.

Matematyk bez słowa puścił się biegiem w kierunku miasteczka, a ja postanowiłem wziąć sprawy w swoje ręce, gdyż Stackhurst stał nieruchomo, wstrząśnięty tragedią. Po pierwsze, sprawdziłem, oczywiście, czy ktoś był na plaży. Stojąc na wzniesieniu, widziałem ją wyraźnie aż po horyzont. Oprócz dwóch czarnych sylwetek idących w kierunku miasteczka, na plaży nie było nikogo. Gdy już wykonałem tę czynność, zacząłem powoli iść ścieżką. Na tych terenach wszędzie było pełno gliny lub marglu zmieszanego z kredą. Widziałem ślady butów wskazujące na to, że osoba idąca wcześniej zeszła na dół, a następnie wróciła. Nikt inny poza zmarłym nie szedł tędy dziś rano. W jednym miejscu zauważyłem odcisk dłoni, palce skierowane były w stronę szczytu. To mogło oznaczać, że biedny McPherson przewrócił się, a potem próbował wspiąć się wyżej. Gdzieniegdzie widniały również wklęsłe okrągłe miejsca sugerujące, że kilkakrotnie upadł na kolana. Na samym dole ścieżki znajdowała się spora zatoczka, pozostałość po przypływie. Na jej brzegu leżały ręcznik i szlafrok; tu właśnie McPherson się rozebrał. Jego rzeczy były złożone i suche, co mogło świadczyć o tym, że nie zdążył wejść do wody. Poszukując śladów na żwirze, w kilku miejscach znalazłem odciski jego płóciennych butów i bosych stóp. Był to dowód na to, że już się przygotował do kąpieli, ale sądząc po suchym ręczniku, nie zdążył się zanurzyć.

Ot i cała zagadka, najdziwniejsza ze wszystkich, jakie do tej pory rozwiązywałem. Mężczyzna przebywał na plaży nie dłużej niż kwadrans. Nie miałem co do tego wątpliwości, gdyż Stackhurst podążał za nim ze szkoły. McPherson poszedł popływać i rozebrał się, na co wskazują ślady bosych stóp. Następnie w pośpiechu zarzucił na siebie ubranie - płaszcz był niezapięty, a sznurowadła butów niezawiązane - i wrócił na górę, nie zanurzając się w wodzie, a przynajmniej nie używając ręcznika, żeby się wysuszyć. Nie zrealizował swego planu, ponieważ ktoś w bestialski sposób pokaleczył mu plecy i potraktował go tak okrutnie, że biedak przygryzł wargę z bólu i ostatkiem sił uwolnił się od oprawcy, by umrzeć w spokoju. Któż mógłby uczynić coś tak barbarzyńskiego?

U podnóża klifu znajdowały się małe groty i jaskinie, jednak promienie nisko stojącego słońca oświetlały je na tyle wyraźnie, że nie mogły służyć za kryjówkę. No i jeszcze sylwetki daleko na plaży. Wydawało się jednak, że te osoby znajdowały się w takiej odległości, że nie sposób było powiązać je z dokonaną zbrodnią, zwłaszcza że szeroka zatoczka stanowiłaby przeszkodę w dotarciu do McPhersona. Na morzu w niewielkiej odległości od brzegu zauważyłem dwa lub trzy kutry rybackie. Postanowiłem przesłuchać w wolnej chwili rybaków. Istniało kilka tropów, jednak żaden z nich nie prowadził do oczywistych wniosków. Gdy w końcu wróciłem na górę, wokół ciała zebrała się już grupka gapiów. Stackhurst nadal stał przy zwłokach, a Ian Greever właśnie wracał w towarzystwie miejscowego posterunkowego Andersona, potężnego człowieka o rudych wąsach, wychowanego w tych okolicach. Mężczyźni z hrabstwa Sussex zwykle ukrywali pod lekko głupkowatym wyrazem twarzy oraz mrukliwością dość błyskotliwy umysł. Policjant wysłuchał całej historii, zanotował szczegóły i poprosił mnie na bok:

- Będę wdzięczny za pańską pomoc, panie Holmes. To poważna sprawa i, jeśli mi się nie powiedzie, oberwę za to od Lewesa.

Poradziłem, by natychmiast posłał po swego przełożonego oraz doktora i dopilnował, by nikt niczego nie dotykał ani nie kręcił się przy zwłokach, gdyż mógłby w ten sposób zatrzeć ślady. Tymczasem przeszukałem kieszenie płaszcza ofiary. Znalazłem w nich chusteczkę, duży nóż i niewielki portfel. Wystawał z niego skrawek papieru, który rozłożyłem i podałem posterunkowemu. Na kartce, widniała następująca wiadomość, napisana kobiecą ręką:

Będę na pewno. MAUDIE.

To wyglądało na liścik miłosny, jednak nie było takich szczegółów jak miejsce czy godzina spotkania. Posterunkowy schował karteczkę z powrotem do portfela i wraz z pozostałymi przedmiotami włożył do kieszeni płaszcza ofiary. Po oględzinach dopilnowałem jeszcze, by należycie przeszukano podnóże klifu, i poszedłem do domu na śniadanie, gdyż byłem pewny, że tego dnia na miejscu zbrodni nic się już nie wydarzy.

Dwie godziny później odwiedził mnie Stackhurst i powiedział, że ciało przeniesiono do „Gables”, gdzie zostanie zbadane w celu określenia przyczyny zgonu. Pan Stackhurst miał też ważne informacje. Tak jak podejrzewałem, w małych jaskiniach u podnóża klifu niczego nie znaleziono, za to pośród papierów znajdujących się w szufladach biurka McPhersona, które przejrzał Stackhurst, było kilka liścików świadczących o zażyłych stosunkach z panną Maud Bellamy z Fulworth. Zatem udało się ustalić tożsamość nadawcy tej krótkiej wiadomości znalezionej w płaszczu.

- Policja zabrała listy - wyjaśnił. - Nie mogłem ich przynieść. Bez wątpienia był to namiętny romans. Nie widzę jednak powodów, no może poza tym, że dama zamierzała spotkać się z ofiarą, żeby łączyć ich zażyłość z dzisiejszymi przerażającymi wydarzeniami.

- Nie sądzę jednak, żeby umówili się przy zatoczce na plaży, z której przecież wszyscy korzystają - odparłem.

- Prawdopodobieństwo tego, że razem z McPhersonem był któryś z jego uczniów, też jest znikome.

- Niby dlaczego?

Stackhurst zmarszczył czoło.

- Ian Greever przetrzymał ich w klasie nieco dłużej - odparł. - Mieli rozwiązać jeszcze przed śniadaniem zadania z algebry, które im zadał. Biedaczysko, jest bardzo przygnębiony tym strasznym wypadkiem.

- Słyszałem, że nie byli dobrymi kolegami.

- Kiedyś nie byli. Ale rok temu, może nawet wcześniej Greever zbliżył się do McPhersona bardziej niż do kogokolwiek przedtem. Jak wiadomo, nie jest to człowiek życzliwie nastawiony do innych ludzi.

- Rozumiem. Przypominam sobie historię o tym, jak matematyk okropnie potraktował

psa.

- O tym już nikt nie pamięta.

- Ale może pozostał żal do oprawcy.

- Na pewno nie, jestem przekonany, że to była prawdziwa przyjaźń.

- Powinniśmy się dowiedzieć czegoś więcej o tej dziewczynie. Znasz ją?

- Wszyscy ją znają. To najbardziej urodziwa dziewczyna w okolicy, prawdziwa piękność, Holmesie, za którą wszyscy wodzą oczami. Wiedziałem, że podoba się McPhersonowi, ale nie sądziłem, że stosunki między nimi zaszły tak daleko, jak to wynika z tych listów.

- Ale kim ona jest?

- To córka Toma Bellamy’ego, właściciela wszystkich łodzi i koszy plażowych w Fulworth. Kiedyś był rybakiem, ale teraz jest człowiekiem interesu. Prowadzi firmę razem z synem Williamem.

- Może pójdziemy do miasteczka i odwiedzimy go?

- Pod jakim pretekstem?

- Na pewno coś wymyślimy. Przecież ten biedny McPherson tak okrutnie sam się nie okaleczył. Ktoś trzymał bat w dłoni, jeśli faktycznie użyto takiego narzędzia kaźni.

Tutaj na odludziu krąg jego znajomych jest dość wąski. Przyjrzyjmy się im wszystkim, a na pewno znajdziemy sposób, który doprowadzi nas do zabójcy.

Gdyby nasze myśli nie krążyły wokół tragedii, której byliśmy niedawno świadkami, spacer po pachnących tymiankiem pagórkach byłby zapewne bardzo przyjemny.

Miasteczko Fulworth jest położone w niewielkiej dolince opasującej półkolem zatokę. Za starą osadą rybacką na zboczach pagórków wybudowano kilka nowoczesnych willi. Stackhurst zaprowadził mnie do jednej z nich.

- To ten dom z narożną wieżyczką i dachem z płytki łupkowej. Bellamy nazwał go „Przystań”. Nieźle jak na człowieka, który zaczynał od niczego. Na Boga! Popatrz, kto idzie!

Brama prowadząca do ogrodu „Przystani” otworzyła się, i wyszedł z niej mężczyzna. Dobrze znałem tę wysoką kościstą sylwetkę matematyka Iana Greevera. Po chwili zrównaliśmy się z nim.

- Witam! - krzyknął Stackhurst. Mężczyzna ukłonił się, spojrzał na nas swymi niesamowitymi czarnymi oczami i z pewnością poszedłby dalej, ale zatrzymał go jego pracodawca.

- Dlaczego pan tu przyszedł? - zapytał.

Greever wyraźnie się rozgniewał:

- Podlegam panu tylko w szkole. Nie wiedziałem, że kontroluje pan też moje prywatne

życie.

Dzisiejsze wydarzenia mocno nadszarpnęły nerwy Stackhursta. Prawdopodobnie, byłby bardziej cierpliwy, teraz jednak całkowicie stracił opanowanie.

- W świetle dzisiejszej tragedii pańska odpowiedź jest po prostu bezczelna, panie Greever.

- Pańskie pytanie jest tak samo zuchwałe.

- Nie po raz pierwszy przymykam oko na pańską niesubordynację, ale z całą pewnością po raz ostatni. Proszę, aby jak najszybciej poszukał pan sobie nowej pracy.

- Właśnie zamierzałem to zrobić. Dzisiaj straciłem jedyną osobę, dzięki której mogłem wytrzymać w tej szkole.

Po tych słowach oddalił się szybkim krokiem, odprowadzany wściekłym spojrzeniem dyrektora.

- Co za nieznośny człowiek! - wykrzyknął mój towarzysz.

Scena, którą obserwowałem, nasunęła mi myśl, że Ian Greever wykorzystał pierwszą nadarzającą się okazję, by otworzyć sobie drogę ucieczki z miejsca zbrodni. Mgliste podejrzenia zaczęły kiełkować w moim umyśle. Pomyślałem, że być może wizyta w domu Bellamy’ego rzuci nieco jaśniejsze światło na całą sprawę. Gdy Stackhurst się opanował, ruszyliśmy w kierunku domu.

Pan Bellamy, mężczyzna w średnim wieku, miał ognistorudą brodę. Był bardzo zdenerwowany; po chwili jego twarz upodobniła się do jaskrawej barwy zarostu brody.

- Proszę pana, nie interesują mnie szczegóły tego, co się stało. Mój syn - wskazał na potężnego młodego mężczyznę, który z ponurą miną siedział w kącie pokoju - i ja uważamy, że stosunki McPhersona z Maud były wysoce niestosowne. Nigdy nie było mowy o małżeństwie mimo licznych liścików, schadzek i innych rzeczy, których żaden z nas nie pochwala. Dziewczyna wychowała się bez matki, jesteśmy jej jedynymi opiekunami. Zdecydowaliśmy się

na.

Nie zdążył dokończyć zdania, bo oto w drzwiach stanęła Maud. Niewątpliwie, jej uroda była wyjątkowa. Któż by pomyślał, że taki piękny kwiat wyrośnie z takich nasion i do tego w takim środowisku. Rzadko zwracałem uwagę na kobiety, gdyż nigdy nie kierowałem się sercem, lecz rozumem, ale patrząc na tę idealną, pięknie wyrzeźbioną twarz o delikatnych rysach i świeżej rumianej cerze, typowej dla dziewcząt wychowujących się w tutejszym klimacie, nie dziwiłem się wcale temu, że żaden mężczyzna nie mógł przejść obok niej obojętnie. Dziewczyna otworzyła drzwi i stanęła naprzeciwko Harolda Stackhursta z szeroko otwartymi oczami.

- Wiem już, że Fitzroy nie żyje - rzekła. - Nie bójcie się, panowie, możecie swobodnie mówić o szczegółach.

- Ten drugi dżentelmen, który pracuje w pańskiej szkole, przekazał nam nowinę -wyjaśnił ojciec.

- Nie widzę powodów, dla których mielibyśmy mieszać w to moją siostrę - odburknął młodzieniec.

Dziewczyna popatrzyła na niego gniewnym wzrokiem.

- To moja sprawa, Williamie. Pozwól, że sama się nią zajmę. Wszystko wskazuje na to, że popełniono zbrodnię. Jedyne, co mogę teraz zrobić dla Fitzroya, to pomóc panom w odnalezieniu sprawcy.

Młoda dama wysłuchała krótkiej opowieści mego towarzysza w pełnym skupieniu, co świadczyło o tym, że poza niezwykłą urodą posiada również silny charakter. Do końca moich dni zapamiętam pannę Maud Bellamy jako niezwykłą osobę, obdarzoną wieloma zaletami. Była to najwspanialsza kobieta, jaką kiedykolwiek poznałem. Okazało się, że zna mnie z widzenia:

- Panie Holmes, niech pan doprowadzi ich przed oblicze sprawiedliwości. Wesprę pana i pomogę mu bez względu na to, kim są zbrodniarze. - Wydawało mi się, że mówiąc to, zerknęła znacząco na ojca i brata.

- Dziękuję pani - odparłem. - Uważam, że w takich sprawach kobieca intuicja jest niezwykle przydatna. Mówiła pani o zbrodniarzach? Uważa pani, że było ich kilku?

- Bardzo dobrze znałam McPhersona i wiem, że był to niezwykle odważny i silny człowiek. Jeden napastnik za nic w świecie nie zdołałby go tak okrutnie pokiereszować.

- Czy mogę zamienić z panią słówko na osobności?

- Mówiłem ci, żebyś się w to nie mieszała! - wykrzyknął ojciec.

Popatrzyła na mnie z bezradną miną.

- Cóż mogę począć, panie Holmes?

- Niedługo i tak cały świat pozna prawdę, więc nie widzę powodu, dla którego nie mielibyśmy porozmawiać tutaj - odrzekłem. - Wolałbym, oczywiście, pomówić z panią na osobności, ale skoro jej ojciec się na to nie godzi, będzie musiał w tym uczestniczyć.

Po tych słowach opowiedziałem o liściku znalezionym w kieszeni ofiary.

- Na pewno zostanie on uwzględniony w toku śledztwa. Czy mogłaby pani powiedzieć coś więcej na temat waszego spotkania?

- Nie widzę powodów, by to zatajać - odpowiedziała. - Byliśmy zaręczeni, a fakt ten trzymaliśmy w tajemnicy jedynie dlatego, że wuj Fitzroya, który jest na łożu śmierci, mógłby go wydziedziczyć z powodu ślubu, który miał się odbyć wbrew jego woli. Tylko dlatego ukrywaliśmy nasze zamiary.

- Mogłaś nam powiedzieć - mruknął Bellamy.

- Zrobiłabym to, gdybyś choć raz okazał zrozumienie.

- Nie podobało mi się, że moja córka spotyka się z mężczyzną z niższych sfer.

- Nie powiedzieliśmy ci o niczym tylko dlatego, że byłeś do niego uprzedzony. A wracając do spotkania - spomiędzy fałd sukni wyciągnęła pogniecioną karteczkę - to była moja odpowiedź na liścik, który od niego dostałam:

Najdroższa, spotkajmy się we wtorek tam, gdzie zawsze, na plaży, tuż po zachodzie słońca. Tylko wtedy będę mógł się na chwilę wyrwać. F.M.

- Dziś mamy wtorek, wieczorem miałam się z nim spotkać.

Odwróciłem kartkę.

- Nie ma stempla pocztowego. W jaki sposób to pani doręczono?

- Wolałabym nie odpowiadać. To naprawdę do niczego wam się nie przyda, ale chętnie odpowiem na inne pytania.

Jak rzekła, tak zrobiła, jednak w żaden sposób nie pomogła nam w śledztwie. Nie wiedziała niczego o ewentualnych wrogach swojego narzeczonego, choć przyznała, że kręcili się wokół niej adoratorzy.

- Czy pan Greever był jednym z nich?

Dziewczyna zmieszała się, a na jej policzkach wystąpiły rumieńce.

- Kiedyś myślałam, że tak. Ale gdy zrozumiał, co łączy mnie i Fitzroya, wszystko się

zmieniło.

Była to kolejna uwaga, dzięki której moje wyobrażenie o tym dziwnym człowieku zaczęło nabierać konkretnych kształtów. Wiedziałem już, że należało się zapoznać z faktami z jego przeszłości i przeszukać cichaczem jego pokój. W umyśle Stackhursta również zaczęły kiełkować podejrzenia, dlatego nie ukrywał, że chciałby mi pomóc. Po wizycie w „Przystani” mieliśmy nadzieję, że koniec nitki zwiniętej w ten poplątany kłębek, trzymamy już w dłoni.

Minął tydzień. Określenie przyczyny zgonu nie wniosło niczego nowego do śledztwa, które zostało chwilowo zawieszone do czasu pojawienia sie nowych dowodów. Stackhurst przeprowadził dyskretny wywiad na temat swego pracownika oraz pobieżnie przeszukał jego pokój, niestety na próżno. Ja z kolei poszedłem ponownie na miejsce zbrodni i po raz kolejny próbowałem połączyć ze sobą fakty, lecz nie wysnułem żadnych wniosków. Pośród historii odnotowanych w moich kronikach czytelnik nie znajdzie ani jednej sprawy, w której czułbym się taki bezradny. Nawet moja wyobraźnia nie podpowiadała mi żadnych rozwiązań. I wtedy doszło do incydentu z psem.

Usłyszała o nim moja stara gosposia dzięki łańcuszkowi pośredników zwykle roznoszących plotki w małych miasteczkach.

- To smutne, sir, co się wydarzyło się z psem McPhersona - powiedziała pewnego wieczora.

Zwykle niechętnie wdaje się z nią w takie rozmowy, ale tym razem jej słowa zwróciły moją uwagę:

- A co się stało z psem McPhersona?

- Drogi panie, zdechł z żalu po swoim panu.

- Kto pani o tym powiedział?

- Wszyscy o tym gadają. Bardzo to przeżył, przez tydzień nic nie jadł. Dzisiaj dwóch młodzieńców z „Gables” znalazło go martwego na plaży, dokładnie w tym samym miejscu, gdzie dokonał żywota jego pan.

„W tym samym miejscu”. Te słowa głęboko zapadły mi w pamięć. Ogarnęło mnie niejasne przeczucie, że należałoby natychmiast zbadać tę sprawę. To, że pies zdechł, nie zdziwiło mnie, gdyż są z natury niezwykle wierne swym właścicielom, ale że „dokładnie w tym samym miejscu”?! Dlaczego wyzionął ducha akurat na pustej plaży? Czy to możliwe, że także to biedne zwierzę padło ofiarą zemsty? Choć moje przeczucie było mgliste, w głowie zaczęły się rodzić pewne myśli. Po chwili byłem już w drodze do szkoły. Stackhursta znalazłem w jego gabinecie. Na moją prośbę posłał po Sudbury’ego i Blounta, dwóch studentów, którzy znaleźli psa.

- Leżał na brzegu zatoki - rzekł jeden z nich. - Musiał iść po śladach swego zmarłego

pana.

Wychodząc, zauważyłem to biedne wierne stworzenie rasy airedale terier, leżące na wycieraczce w korytarzu. Jego ciałko było sztywne, oczy wytrzeszczone, a kończyny powykrzywiane. Było jasne, że bardzo cierpiał przed śmiercią.

Ze szkoły poszedłem prosto na plażę. Słońce już zachodziło, a cień wielkiego klifu kładł się czarną plamą na mieniącej się tafli wody, wyglądająca niczym blacha, od której odbijają się promienie słoneczne. Dookoła było pusto, ani śladu żywego ducha, nie licząc dwóch skrzeczących mew krążących nad moją głową. Obok wielkiego kamienia, na którym leżał ręcznik ofiary, ledwo odnalazłem w przygasającym świetle dnia wgłębienie w piasku, gdzie znaleziono psa. Długo stałem, pogrążony w zadumie, a cienie wokół mnie stawały się coraz głębsze. W mojej głowie jedna myśl goniła drugą. Wszyscy znamy to koszmarne uczucie, kiedy wiadomo, że istnieje jakiś ważny element, i szuka się go w przekonaniu, że gdzieś być musi, ale, niestety, i tak w końcu pozostaje on na zawsze tajemnicą. Właśnie tak się czułem tamtego wieczora, stojąc samotnie na „cmentarzysku”. W końcu odwróciłem się i poszedłem w kierunku domu.

Byłem już u szczytu ścieżki, gdy doznałem olśnienia. To było jak błyskawica. Przypomniałem sobie nagle to, czego tak uporczywie poszukiwałem. Wiecie zapewne (a jeśli nie, to znaczy, że Watson pisał o tym niepotrzebnie), że zgromadziłem w domu mnóstwo wszelkiego rodzaju informacji (nieuporządkowanych i nieposegregowanych), które w trakcie moich licznych śledztw nie raz okazały się bardzo przydatne. Mój mózg przypomina zatłoczony magazyn pełen paczek poukrywanych w różnych zakamarkach. Z istnienia wielu z nich nie zdaję sobie nawet sprawy. Przeczuwałem, że gdzieś głęboko w moim umyśle tkwi jakiś trop, który może się przydać w tej sprawie. Był nadal mglisty, ale przynajmniej wiedziałem, gdzie go szukać. Rozwiązanie wydawało się przerażające i niewiarygodne, a jednak możliwe. Wiedziałem, że będę musiał zbadać to dokładnie.

W moim niewielkim domu jest duży strych, po brzegi wypełniony książkami. To tam spędziłem kolejną godzinę, szperając w swoich zbiorach. Poszukiwania zakończyłem, trzymając w ręku wolumin w srebrno-czekoladowych okładkach. Z zapałem szukałem rozdziału, którego treść ledwo pamiętałem. Po przeczytaniu tekstu wiedziałem już, że ewentualne rozwiązanie jest mało prawdopodobne i naciągane, ale czułem, że nie spocznę, dopóki nie sprawdzę jego autentyczności. Gdy kładłem się spać, było już bardzo późno. Nie mogłem się doczekać następnego dnia - tak bardzo chciałem sprawdzić swoją teorię. Rano, nim zdążyłem cokolwiek zrobić, ktoś mi przeszkodził w irytujący sposób. Wypiłem poranną herbatę i ledwo zacząłem się przygotowywać do wyjścia, gdy nagle w drzwiach mojego domu stanął inspektor Bardle z okręgowego posterunku policji hrabstwa Sussex. Był to potężny człowiek, w którego zatroskanym spojrzeniu wyczytałem zakłopotanie.

- Znam pana wspaniałe dokonania, sir - rzekł. - Chciałbym nieoficjalne zadać panu pytanie, co, oczywiście, pozostanie między nami. Nie mogę sobie poradzić ze sprawą McPhersona. Nie wiem, czy mam dokonać aresztowania, czy nie?

- Ma pan na myśli pana Iana Greevera?

- Tak, sir. Nikt inny nie przychodzi mi na myśl. Oto zalety takich odosobnionych miejsc, w których można zacieśnić krąg podejrzanych. Jeśli nie on, to kto?

- Jakie ma pan dowody przeciwko niemu?

Policjant opierał swe przypuszczeniach na tych samych założeniach, o których i ja myślałem. Koncentrował się na charakterze Greevera i na tajemniczej aurze, która go otaczała. Zwrócił też uwagę na jego wybuchowy temperament, który dał o sobie znać podczas incydentu z psem. W końcu przypomniał nader istotne fakty: Greever nie był w przeszłości z McPhersonem w dobrych stosunkach i prawdopodobnie chował do niego urazę spowodowaną stosunkami, jakie łączyły go z panną Bellamy. Poza tym uzyskałem od inspektora Bardle’a informację, że wszystko wskazuje na to, iż Greever przygotowuje się do wyjazdu.

- Jak to będzie wyglądało, jeśli mając takie dowody przeciwko niemu, pozwolę mu się wywinąć? - Tęgi flegmatyczny mężczyzna był szczerze zmartwiony całą sytuacją.

- Musi pan pomyśleć - rzekłem - o brakujących ogniwach. Kilka osób może potwierdzić alibi nauczyciela matematyki. Lekcja trwałą dłużej niż zazwyczaj, a na plaży pojawił się kilka minut po tym, jak zobaczyliśmy McPhersona. Przyszedł od strony szkoły. Należy też wziąć pod uwagę, że jest mało prawdopodobne, by tak straszliwie okaleczył człowieka równie silnego jak on sam bez niczyjej pomocy. Nie wiemy poza tym, jakie było narzędzie zbrodni.

- A co innego poza batem albo giętkim biczem?

- Czy zbadał pan pręgi na ciele ofiary? - zapytałem.

- Zerknąłem na nie, podobnie jak i lekarz.

- A ja przyjrzałem im się uważnie za pomocą lupy. Są tam pewne interesujące szczegóły.

- Jakie, panie Holmes?

Poszedłem do gabinetu i przyniosłem powiększoną fotografię.

- Oto moje metody działania - wyjaśniłem.

- Widzę, że jest pan niezwykle skrupulatny, panie Holmes.

- Nie byłbym tym, kim jestem, gdybym tak nie postępował. Popatrzmy na tę pręgę, która zachodzi aż na prawe ramię. Czy widzi pan coś niezwykłego?

- Muszę przyznać, że nie.

- Są przede wszystkim miejsca, w których pręga jest mocniejsza. Tutaj widzimy większą kroplę krwi i tutaj także. Z tej rany poniżej również można wyczytać dodatkowe informacje. Jak pan myśli, co to może oznaczać?

- Nie mam pojęcia. A pan wie?

- Tak mi się wydaje, tyle że nie jestem pewien. Być może wkrótce powiem panu coś więcej na ten temat. Gdy się dowiemy, jakim narzędziem zadano rany, będziemy o wiele bliżej przestępcy.

- To absurdalny pomysł - powiedział policjant - ale jeśli na przykład na plecach ofiary położono rozgrzaną do czerwoności siatkę lub drucianą kratkę, to w tych miejscach, gdzie pręgi są bardziej widoczne, znajdowały się być może łączenia siatki.

- Doskonały pomysł. A może był to sztywny dziewięciorzemienny bat do chłosty zakończony supełkami?

- Na Boga, panie Holmes, chyba ma pan rację.

- Może mam, a może nie. A jeśli użyto innego narzędzia, panie Bardle? Nie ma pan wystarczających dowodów, by aresztować matematyka. Trzeba pamiętać o ostatnich słowach ofiary: „Lwia grzywa”.

- Zastanawiałem się, czy Ian...

- Też myślałem o tym, czy słowa, które wypowiedział umierający, nie brzmiały jak „Ian Greever”, ale doszedłem do wniosku, że nie. Jestem pewien, że wykrzyczał „grzywa”.

- Nie ma pan innego pomysłu, panie Holmes?

- Być może. Ale na razie, póki nie mam dowodów, wolałabym o tym nie mówić.

- A kiedy pan może je zdobyć?

- W ciągu godziny, nie wykluczone, że nawet wcześniej.

Inspektor podrapał się po brodzie i spojrzał na mnie podejrzliwie.

- Chciałbym wiedzieć, co też panu chodzi po głowie, panie Holmes. A może to ma jakiś związek z kutrami rybackimi?

- Nie sądzę, były zbyt daleko od brzegu.

- W takim razie może stary Bellamy z tym swoim wielkim synem? Nie byli zbyt przyjaźnie nastawieni do McPhersona. Czy oni mogliby być sprawcami?

- Proszę mnie nie ciągnąć za język. Jak będę coś wiedział, to wszystko panu opowiem -odparłem z uśmiechem na ustach. - Inspektorze, powinniśmy wrócić do swoich obowiązków. Proszę zajrzeć do mnie około południa.

Podczas gdy ustalaliśmy godzinę spotkania, nagle wydarzyło się coś, co przybliżyło koniec tej dziwnej sprawy.

Drzwi do mojego domu otworzyły się z hukiem, w korytarzu usłyszałem pośpieszne kroki, i po chwili stanął przed nami sam Ian Greever. Był blady, potargany i niechlujnie ubrany; kościstą dłonią łapał poręcz fotela, próbując utrzymać się na nogach.

- Brandy! Nalejcie mi brandy! - sapał, opadając ciężko na kanapę.

Nie był sam. Po chwili do pokoju wszedł Stackhurst. Nie miał na głowie kapelusza; był zdyszany i zdenerwowany prawie tak samo jak mój pierwszy gość.

- Dla mnie też brandy! - wykrzyknął. - Greever prawie wyzionął ducha. Jedyne, co mogłem dla niego zrobić, to przywlec go tu. Po drodze zemdlał dwukrotnie.

Pół szklanki mocnego alkoholu zdziałało cuda. Mężczyzna podparł się na rękach i zrzucił z ramion płaszcz.

- Na litość boską! Dajcie mi opium lub morfinę, cokolwiek! - wykrzyknął. - Wszystko jedno co, byle tylko uśmierzyć ten rozdzierający ból!

Widok, jaki ukazał się naszym oczom, wstrząsnął zarówno mną, jak i policjantem. Na ramionach mężczyzny zobaczyliśmy taki sam kraciasty wzór, utworzony z zaognionych pręg, jaki zaobserwowałem na plecach zmarłego Fitzroya McPhersona.

Te rany nie były najwidoczniej jedynym źródłem bólu, gdyż matematyk oddychał z trudem, a jego twarz siniała. Nabierając raz po raz łapczywie powietrza, chwytał się za serce, czoło miał zroszone kropelkami potu. Śmierć była blisko. Laliśmy mu do gardła spore porcje brandy i wydawało się, że alkohol przywraca pacjenta do życia. Bawełniane okłady nasączone leczniczym olejem, które położyliśmy na jego rany, uśmierzały ból. W końcu głowa Greevera ciężko opadła na poduszkę. Wykończony organizm szukał schronienia w śnie jako ostatnim źródle sił witalnych. Pacjent na poły zasypiał i tracił przytomność, ale ból ustąpił, przynajmniej częściowo.

Nie mogliśmy zapytać go o to, co się wydarzyło, ale gdy tylko upewniliśmy się, że jego stan jest stabilny, Stackhurst zwrócił się do mnie.

- Mój Boże! - wykrzyknął - Co to jest, Holmesie? O co tu chodzi?

- Gdzie go znalazłeś?

- Na plaży - odparł. - W tym samym miejscu, gdzie naszego biednego McPhersona. Gdyby jego serce było tak słabe, jak poprzedniej ofiary, już by go z nami nie było. Kiedy szliśmy do ciebie, nie raz miałem wrażenie, że już nie oddycha. Do szkoły było za daleko, dlatego postanowiłem przyprowadzić go do ciebie.

- Spotkałeś go na plaży?

- Spacerowałem po klifie, gdy nagle usłyszałem krzyk. Stał nad wodą i kołysał się jak pijany. Zbiegłem na dół, zarzuciłem mu na ramiona płaszcz i przyprowadziłem prosto do ciebie. Na litość boską, Holmesie, błagam cię, zrób wszystko, co w twojej mocy, by zdjąć klątwę z tego miejsca, bo życie tutaj staje się nie do zniesienia. Czy człowiek taki jak ty, cieszący się szacunkiem na całym świecie, nie potrafi nic dla nas zrobić?

- Myślę, że potrafię. Chodź za mną! Panie inspektorze, zapraszam. Może uda nam się doprowadzić zabójcę wprost przed pana oblicze.

Zostawiliśmy nieprzytomnego matematyka pod opieką mojej gosposi, a sami udaliśmy się do śmiercionośnej zatoczki. Na kamieniach leżała sterta ręczników i porzuconych przez ofiarę ubrań. Powoli obszedłem wodę dookoła. Moi towarzysze szli gęsiego za mną. Zatoczka była raczej płytka, ale tuż pod klifem plaża była wyżłobiona i głębokość wody sięgała czterech, może pięciu stóp. Zwykle pływacy wybierali właśnie ten fragment plaży, gdyż mieli szansę popływać w pięknym przejrzystym basenie wypełnionym zielonkawą kryształową wodą. U podnóża klifu leżała góra kamieni, po których właśnie szedłem, zaglądając ciekawie w odmęty wody. Dotarłem do najgłębszego miejsca nie zmąconego falami i ujrzałem, to czego szukałem. Krzyknąłem triumfalnie:

- Cyanea! Cyanea! Chodźcie zobaczyć „lwią grzywę”!

Dziwny obiekt, na który wskazywałem palcem, rzeczywiście wyglądał jak garść kudłów wyrwanych z grzywy lwa. Spoczywał na skalnej półce na głębokości około trzech stóp pod wodą. Była to dziwaczna falująca włochata istota, składająca się z żółtych warkoczy, gdzieniegdzie poprzeplatanych srebrnymi paseczkami. Pulsowała wolno w wyniku jednostajnych skurczy.

- Zbyt wiele zła już wyrządziła. Wybiła jej ostatnia godzina! - wykrzyknąłem. - Pomóż mi, Haroldzie! Zakończmy żywot tego morderczego stworzenia.

Tuż nad skalną półką, gdzie spoczywał stwór, znajdował się spory głaz. Popchnęliśmy go do wody i usłyszeliśmy plusk. Gdy fale wywołane potężnym uderzeniem o taflę wody uspokoiły się, zobaczyliśmy, że kamień spadł akurat na półkę skalną. Samotna żółta odnoga falująca w głębinach świadczyła o tym, że nasza ofiara została przyciśnięta głazem, spod którego wydobywała się teraz gęsta, oleista maź, rozprzestrzeniająca się dookoła i powoli wypływająca na powierzchnię.

- Zadziwiające! - wykrzyknął inspektor. - Co to jest, panie Holmes? Urodziłem się i wychowałem w tych okolicach, ale nigdy wcześniej nie spotkałem niczego takiego. W Sussex takie stwory nie mieszkają.

- Tym lepiej dla was - odparłem. - Pewnie przywiał ją ten południowo-zachodni wiatr podczas ostatniej burzy. Zapraszam panów do siebie do domu; przeczytam wam o strasznych wydarzeniach, w których uczestniczył pewien człowiek. Ten mężczyzna do końca życia zapamięta spotkanie z tym groźnym morskim stworzeniem.

Gdy wróciliśmy do gabinetu, okazało się, że Greever doszedł już do siebie na tyle, że nawet siedział o własnych siłach. Był oszołomiony, a jego ciałem co chwilę wstrząsał spazm bólu. Lekko bełkocząc, próbował wyjaśnić, że nie ma pojęcia, co się wydarzyło. Pamiętał jedynie, że kąpiąc się, poczuł w pewnej chwili straszliwy skurcz i resztką sił zdołał dopłynąć do brzegu.

- W tej książce - powiedziałem, pokazując gościom niewielki tomik - po raz pierwszy rzucono światło na sprawę, która na zawsze mogła pozostać nieodkrytą. Książka nosi tytuł Tajemnice przyrody, napisał ją znany badacz J. G. Wood. Autor również ledwo uniknął śmierci po spotkaniu z tym okropnym stworzeniem, więc doskonale wie, o czym pisze. Cyanea capillata to pełna nazwa tej złośliwej jędzy, a poparzenie jadem jej macek zagraża życiu w takim samym stopniu jak ukąszenie przez kobrę, z tym że jest o wiele bardziej bolesne. Pozwólcie, panowie, że przeczytam krótki fragment:

Jeśli pływak zauważy falujący luźny kłąb złotawobrązowych włóknistych macek, przypominający garść kłaków wyrwanych z grzywy lwa, połączonych jakby ze srebrnymi wstążeczkami, musi być bardzo ostrożny, ponieważ właśnie natknął się na straszną parzącą meduzę Cyanea capillata.

Próżno szukać dokładniejszego opisu naszej złowrogiej znajomej. Dalej autor opowiada o tym, jak podczas kąpieli natrafił na tę meduzę w hrabstwie Kent. Odkrył, że rozpościera ona swe niewidzialne czułki w promieniu stu stóp i dla każdego, kto znajdzie sie w jej zasięgu, kąpiel może zakończyć się śmiercią. Choć Wood znajdował się w pewnej odległości od meduzy, i tak omal nie zginął.

Liczne witki spowodowały szkarłatne pręgi na skórze, które przy bliższym zbadaniu okazały się być maleńkimi krostkami, wyglądającymi tak, jakby w ciało wbito setki rozgrzanych do czerwoności igieł.

Jak wyjaśnia jednak dalej, ból miejscowy był niczym w porównaniu z innymi objawami:

Skurcze przeszyły moją klatkę piersiową i poczułem się tak, jakby trafił w nią pocisk wystrzelony z pistoletu. Było to tak silne uczucie, że aż upadłem. Puls powoli ustawał, a serce zaczynało bić jak oszalałe, jakby chciało wyrwać się z piersi.

Wood omal nie zginął, choć trafił na meduzę, zażywając kąpieli w otwartym wzburzonym oceanie, a nie w spokojnych wodach niewielkiej zatoczki. Autor twierdzi, że widząc odbicie swojej bladej pomarszczonej i pokurczonej twarzy, nie wierzył, że należy do niego. Chwycił butelkę brandy i wychylił ją do dna, co uratowało mu życie. Inspektorze, proszę bardzo, oto książka. Zostawiam ją panu i sądzę, że zgodzi się pan ze mną, iż to w niej znajduje się wyjaśnienie sprawy McPhersona.

- A przy okazji ma pan dowód, który oczyszcza mnie z zarzutów - zauważył Greever z lekko drwiącym uśmiechem na twarzy. - Nie mam panu za złe, panie inspektorze, ani panu, panie Holmes, gdyż wasze podejrzenia były całkowicie usprawiedliwione. Wygląda na to, że na chwilę przed moim aresztowaniem udowodniłem, że jestem niewinny, jako że prawie podzieliłem los z moim biednym przyjacielem.

- Nie, panie Greever. Już wcześniej podejrzewałem, jaka była prawdziwa przyczyna śmierci McPhersona, i gdybym wcześniej wyszedł z domu, kto wie, może udało by się uchronić pana przed tym strasznym doświadczeniem.

- Ale jak pan na to wpadł, panie Holmes?

- Mam wszechstronne zainteresowania, dużo czytam, a oprócz tego mam świetną pamięć do szczegółów. Określenie „lwia grzywa” nie dawało mi spokoju. Pamiętam, że już wcześniej w jakichś okolicznościach się z nim spotkałem. Widzieliście, panowie, to wyrażenie idealnie opisuje tę istotę. Nie mam wątpliwości, że to właśnie ją widział McPherson w dniu swojej śmierci. Porównując ją do lwiej grzywy, próbował ostrzec nas przed niebezpieczeństwem.

- Przynajmniej wina nie spadła na mnie - rzekł Greever, wstając powoli z kanapy. -Myślę jednak, że należą się panom pewne wyjaśnienia, ponieważ wiem, czego panowie próbowali się dowiedzieć. Prawdą jest, że kochałem pannę Maud, ale gdy tylko dowiedziałem się, że wybrała mojego przyjaciela, pragnąłem już tylko jej szczęścia. Cieszyłem się, że jestem przy niej i mogę być ich pośrednikiem. Często bywałem listonoszem, i właśnie dlatego, że byłem ich powiernikiem i darzę tę pannę uczuciem, natychmiast pośpieszyłem, by osobiście poinformować ją o śmierci mojego przyjaciela. Nie chciałem, by dowiedziała się tego w bardziej przykrych okolicznościach. Nie powiedziała panu o naszych stosunkach, bo bała się, że pan by tego nie pochwalił, a ja miałbym problemy. Teraz, drodzy panowie, jeśli pozwolicie, udam się już do mego pokoju w „Gables”; we własnym łóżku będzie mi znacznie wygodniej.

Stackhurst wyciągnął do niego dłoń.

- Wszyscy byliśmy bardzo zdenerwowani tą sytuacją - rzekł. - Zapomnijmy o urazach, panie Greever. Myślę, że w przyszłości będziemy potrafili się lepiej porozumieć.

Po tych słowach wyszli razem, objęci w przyjacielskim uścisku. Inspektor cielęcym wzrokiem patrzył na mnie w milczeniu.

- Udało się panu! - rzekł w końcu. - Czytałem o pana zdolnościach, ale szczerze mówiąc, nie zawsze w nie wierzyłem. Wspaniale!

Nie mogłem się z nim zgodzić. Gdy człowiek bezkrytycznie przyjmuje takie komplementy, obniża wymagania w stosunku do siebie.

- Byłem zbyt wolny już na starcie, wstyd mi za to. Gdyby ciało zostało znalezione w wodzie, nie przeoczyłbym tego na pewno. Zmylił mnie ten ręcznik. Biedak nawet nie pomyślał, by się wytrzeć, dlatego sądziłem, że po prostu w ogóle nie wszedł do wody.

Skąd więc mogłem przypuszczać, że zaatakowało go jakieś wodne stworzenie? Wtedy się pogubiłem. Tak, inspektorze, często żartowałem sobie z dżentelmenów z policji, a tu, proszę, Cyanea capillata prawie pomściła Scotland Yard.

Rozdział dziesiąty

Jeśli wziąć pod uwagę fakt, że Sherlock Holmes aktywnie pracował przez dwadzieścia trzy lata, z czego przez siedemnaście lat razem z nim prowadziłem śledztwa i zapisywałem wszystkie jego przygody, okaże się, że w ciągu tego czasu uzbierała się ogromna ilość notatek. Nigdy nie miałem problemu ze znalezieniem tematu do opisania, miałem kłopoty jedynie z tym, by wybrać go spośród zgromadzonych materiałów. Zastawiłem całą półkę kronikami oraz teczkami pełnymi dokumentów. Była to niezwykła kopalnia wiedzy dla badacza kryminalnych spraw, a także cenne źródło informacji o skandalach zarówno towarzyskich, jak i tych na wyższym szczeblu, o których było głośno w epoce wiktoriańskiej. Jeśli chodzi o tę drugą grupę, to zaniepokojeni nadawcy listów, w których błagają mnie, by nie ucierpiały honor ich rodzin oraz nieskalana do tej pory reputacja ich znanych przodków, nie muszą się niczego obawiać. Dyskrecja i niezwykły profesjonalizm zawodowy, które stały się wizytówką mojego przyjaciela, są także teraz kryterium, według którego spisuję te wspomnienia, i mogę zapewnić, że niczyje zaufanie nie zostanie zawiedzione. Jednak stanowczo potępiam ostatnie próby wykradnięcia i zniszczenia tych notatek. Wiem, kto się dopuścił tak skandalicznego czynu, i jeśli sytuacja się powtórzy, mam całkowite pozwolenie od pana Holmesa, by opublikować pełną wersję wydarzeń dotyczących jednego z polityków, latarni morskiej i wyszkolonego kormorana. Przynajmniej jeden z czytelników powinien wiedzieć, co mam na myśli.

Nierozsądnym byłoby podejrzewać, że każda ze spraw, jakie prowadził mój przyjaciel, pozwoliła mu wykazać się jego niezwykłą intuicją i umiejętnością obserwacji, które starałem się opisać w niniejszych pamiętnikach. Czasami musiał włożyć duży wysiłek, żeby podnieść owoc z ziemi, a w innych przypadkach owoc sam spadał mu na kolana. Ale te sprawy, w których nie miał możliwości wykazać się swymi umiejętnościami, zwykle wiązały się z potwornymi tragediami ludzkimi, i właśnie jedną z takich historii pragnę teraz opisać. Nazwisko bohaterki i miejsce zdarzenia są tu inne niż w rzeczywistości, ale wszystko inne pozostało niezmienione.

Rzecz się działa w 1896 roku. Pewnego przedpołudnia otrzymałem liścik od Holmesa, w którym prosił mnie, bym natychmiast pojawił się na Baker Street. Gdy przyjechałem, siedział w gęstej chmurze dymu, a na krześle naprzeciwko niego spoczywała starsza kobieta przypominająca nasze matki. Był to typ gospodyni domowej o obfitych kształtach.

- Przedstawiam ci panią Merrilow z South Brixton - powiedział mój przyjaciel, wskazując ręką na damę. - Nasz gość nie ma nic przeciwko paleniu tytoniu, Watsonie, więc jeśli tylko masz ochotę dać upust swojemu okropnemu nałogowi, to się nie krępuj. Pani Merrilow chciałaby opowiedzieć nam niezwykle interesującą historię. Nie jest wykluczone, że pociągnie to za sobą pewne działania, w których twój udział będzie bardzo przydatny.

- Jeśli tylko będę mógł pomóc.

- Pani Merrilow, rozumie pani, że wizytę u pani Ronder wolałbym złożyć w towarzystwie świadka. Proszę wytłumaczyć to jej przed naszym przyjazdem.

- Niech pana Bóg błogosławi, panie Holmes - rzekł nasz gość - biedaczka nie może się już doczekać spotkania z panem, może pan przyprowadzić ze sobą nawet całą parafię.

- Przyjedziemy zatem wczesnym popołudniem. Ale najpierw uporządkujmy fakty. Przy okazji, gdy ponownie je prześledzimy, doktor Watson dowie się, o co chodzi. Pani Ronder jest lokatorką w pani domu od siedmiu lat i tylko raz widziała pani jej twarz, czy nie tak?

- I z całego serca żałuję, że tak się stało! - wykrzyknęła pani Merrilow.

- Twarz tej pani jest strasznie okaleczona.

- Panie Holmes, trudno nazwać to twarzą. Wyglądała potwornie. Gdy nasz mleczarz zauważył ją, kiedy wyglądała przez okno, upuścił bańkę i mleko rozlało się po całym ogrodzie. To właśnie z powodu tej okaleczonej twarzy! Gdy ją zobaczyłam, zresztą zupełnie przypadkowo, pani Ronder szybko zakryła oblicze, mówiąc: „Teraz już pani wie, dlaczego nigdy nie odsłaniam woalki”.

- Czy zna pani jej historię?

- Niestety, nie.

- Gdy starała się o pokój w pani domu, przedstawiła jakiś list polecający?

- Nie, za to dała mi sporo gotówki. Z góry zapłaciła za trzy miesiące bez negocjowania stawki. W dzisiejszych czasach taka biedna kobieta jak ja nie może sobie pozwolić na odrzucenie korzystnej oferty.

- Czy podała powód, dla którego wybrała akurat pani dom?

- Chyba tylko taki, że stoi nieco dalej od drogi w porównaniu z innymi, jest więc na uboczu. Oprócz tego jest ona moją jedyną lokatorką, nie mam własnej rodziny. Sądzę, że oglądała inne posiadłości, ale moja najbardziej przypadła jej do gustu. Najbardziej zależy jej na prywatności i jest gotowa wiele za nią zapłacić.

- Mówiła pani, że poza tą jedną sytuacją nigdy ani wcześniej, ani później nie odsłoniła twarzy. To naprawdę niezwykła historia; nie dziwię się, że chce pani, byśmy przyjrzeli się tej sprawie z bliska.

- Nie chcę, panie Holmes. Jestem bardzo zadowolona, ona dobrze płaci za wynajem. Tak spokojnej lokatorki próżno szukać, w dodatku nie stwarza żadnych problemów.

- Dlaczego zatem potrzebuje pani mojej pomocy?

- Chodzi o jej zdrowie, panie Holmes. Każdego dnia się pogarsza. Jej umysł nawiedzają jakieś potworne myśli. „Morderstwo! - krzyczy - Morderstwo!”. A innym razem usłyszałam, jak wołała: „Ty okrutna bestio! Ty potworze!”. To miało miejsce w nocy i jej krzyk niósł się po całym domu, przyprawiając mnie o dreszcze. Poszłam do niej rano. „Pani Ronder -powiedziałam - jeżeli pani dusza cierpi, mamy tu księdza, no i policję. Na pewno pani pomogą”. „Na litość boską, tylko nie policja! - krzyknęła. - A i ksiądz nie zmieni przeszłości, jednak uspokoiłabym się trochę, gdybym przed śmiercią mogła komuś powiedzieć prawdę”. Wtedy ja zaproponowałam: „Jeśli nie chce pani skorzystać z pomocy duchownych ani policji, może poradzi się pani tego detektywa, o którym czytałyśmy, pana Holmesa”. Proszę mi wybaczyć. Od razu na to przystała: „Ten człowiek mi pomoże. Zastanawiam się, dlaczego wcześniej o tym nie pomyślałam. Proszę go tu przyprowadzić, pani Merrilow, a jeśli nie zechce przyjść, proszę mu powiedzieć, że jestem żoną niejakiego Rondera, który kiedyś prowadził cyrk. I proszę jeszcze wymienić nazwę: «Abbas Parva»”. Zapisała ją na tej karteczce. „Jeśli jest tym, o kim myślę, to gdy usłyszy moje nazwisko, na pewno się tu zjawi”.

- Dlatego między innymi odwiedzę pani lokatorkę - wtrącił Holmes. - Dobrze, pani Merrilow. Chciałbym teraz pomówić z doktorem Watsonem. Z pewnością potrwa to do lunchu. Może się pani nas spodziewać w Brixton około trzeciej.

Gdy tylko pani Merrilow poczłapała na korytarz - żadne inne słowo nie określiłoby bardziej trafnie sposobu, w jaki nasza klientka opuściła pokój - Holmes poderwał się i energicznie podszedł do stosu starych książek leżących w kącie. Przez chwilę słyszałem tylko szelest przewracanych kartek, aż w końcu mój towarzysz mruknął z zadowolenia - znalazł bowiem to, czego szukał. Był tak podekscytowany, że nawet nie wstał z podłogi, siedział tylko ze skrzyżowanymi nogami jak Budda. Na kolanach trzymał jakiś tom, a dookoła wszędzie leżały pootwierane książki.

- Już wtedy zainteresowałem się tą sprawą, Watsonie. A tu na marginesie widnieją moje ówczesne notatki. Przyznaję, że wtenczas niczego nie zrozumiałem. Byłem jednak pewien,

że koroner się pomylił. Czy nie pamiętasz tej tragedii w Abbas Parvie?

- Niestety, nie, Holmesie.

- Przecież wtedy pracowaliśmy już razem. Moje wnioski były dość powierzchowne. Nie miałem się czego chwycić, a żadna ze stron nie chciała mojej pomocy. Może przeczytasz te notatki?

- Wolałbym, żebyś sam przedstawił mi fakty.

- Oczywiście, nie ma problemu. Pewnie przypomnisz sobie tę sprawę, gdy będę opowiadał. Nazwisko Ronder było w tamtych czasach bardzo dobrze znane w towarzystwie. Człowiek, który je nosił, był najwspanialszym cyrkowcem w owym czasie i jednocześnie konkurentem niejakich Wombwella i Sangera. Niestety, zaczął dużo pić, i na krótko przed tragedią, jaka się rozegrała, zszedł na psy, a jego słynny popisowy numer przestał być atrakcyjny. Te straszne wydarzenia, o których mowa, miały miejsce w Abbas Parva, małej wiosce w Berkshire, gdzie trupa cyrkowa zatrzymała się na noc. Podróżowali do Wimbledonu, chcieli odpocząć, nie planowali rozbijać namiotu i występować, bo miasteczko było na tyle małe, że im by się to zupełnie nie opłaciło.

W jednym z pokazowych numerów brał udział wspaniały afrykański lew o imieniu „Król Sahary”. Ronder wraz z żoną występowali z nim w klatce. Tutaj jest fotografia jednego z numerów, na której widać, że Ronder był potężny i gruby, a jego małżonka odznaczała się zachwycającą urodą. W trakcie śledztwa okazało się, że już przed występem lew zachowywał się agresywnie, jednak jak to zwykle bywa, gdy człowiek jest zbyt pewny swego, przestaje doceniać niepokojące oznaki, dlatego też nie zwrócono uwagi na dziwne zachowanie zwierzęcia.

Zwykle Ronder albo jego żona karmili bestię w nocy. Czasami do klatki wchodziło tylko jedno z nich, innym razem przebywali tam we dwójkę, jednak nikomu innemu nie wolno było zbliżać się do lwa. Wierzyli bowiem, że dopóki to oni będą go karmić, zwierzę nigdy nie zrobi im krzywdy jako swoim dobroczyńcom. Siedem lat temu oboje poszli w nocy nakarmić lwa i wtedy właśnie wydarzyło się coś strasznego. Szczegóły do dziś nie są znane. O północy wszystkich śpiących w obozowisku obudziły ryk lwa i wrzask kobiety. Opiekunowie zwierząt i inni pracownicy cyrku wybiegli ze swych namiotów, niosąc w rękach latarki; w ich świetle zobaczyli przerażającą scenę. Ronder leżał na ziemi w odległości dziesięciu jardów od klatki, która teraz była otwarta. Czaszka mężczyzny była pogruchotana, a na skórze głowy widniały ślady wielkich pazurów. Niedaleko klatki leżała na plecach pani Ronder, a nad nią pochylało się wielkie warczące zwierzę. Twarz biednej kobiety była tak poszarpana, że nikt nie dawał jej szans na przeżycie. Kilku cyrkowców z siłaczem Leonardo i klaunem Griggsem odgoniło kijami lwa od cierpiącej kobiety. Przestraszone zwierzę wycofało się do klatki, którą natychmiast zamknięto. Nikt nie wie, jak to się stało, że lew zdołał się uwolnić. Przypuszczalnie gdy opiekunowie otworzyli drzwiczki klatki, zamierzając wejść do środka, bestia rzuciła się na nich. Nie odkryto żadnych innych śladów, Kobieta półprzytomna z bólu krzyczała: „Tchórz! Tchórz!”, podczas gdy przenoszono ją do wozu, w którym mieszkała. Zeznania złożyła dopiero sześć miesięcy później, gdy jej stan się polepszył, ale śledztwo zostało zawieszone, a werdykt brzmiał: „Śmierć na skutek nieszczęśliwego wypadku”.

- Jakież mogło być inne rozwiązanie? - zapytałem.

- Być może masz rację. Jednak jeden, może dwa elementy tej układanki zainteresowały niejakiego Edmundsa z posterunku policji w Berkshire. Bystry młodzieniec! Po tamtych wydarzeniach wysłano go do Allahabad. To od niego dowiedziałem się o całej sprawie, gdyż pewnego dnia odwiedził mnie i przy fajeczce opowiedział mi całą historię.

- Czy mówisz o takim szczupłym żółtowłosym mężczyźnie?

- Zgadza się. Byłem pewien, że w końcu trafisz na dobry trop.

- A na co zwrócił on uwagę?

- Obaj zwróciliśmy. Niezmiernie trudno było zrekonstruować przebieg wypadków. Popatrz na to z punktu widzenia lwa. Co robi uwolnione zwierzę? Dopada Rondera w kilku susach. Ten odwraca się, a świadczą o tym ślady pazurów na czaszce mężczyzny, próbuje uciec, lecz zwierzę powala go na ziemię. Następnie zamiast skorzystać z wolności, lew wraca do kobiety stojącej przy klatce, rzuca się na nią i wgryza się w jej twarz. Poza tym słowa, które ona wykrzykuje, wskazują na to, że mąż ją zawiódł. A cóż ten biedny człowiek mógł zrobić, żeby jej pomóc? Sam widzisz, że sprawa wydaje się trudna, prawda?

- Racja.

- Jest jeszcze jeden szczegół. Teraz, gdy o tym myślę, przypominam sobie pewną rzecz. Istniały dowody, wskazujące na to, że w chwili gdy lew zaryczał, a kobieta zaczęła krzyczeć, słychać było przeraźliwy wrzask mężczyzny.

- Rondera? - zapytałem.

- Gdy człowiek ma roztrzaskaną czaszkę, raczej trudno się spodziewać, że będzie jeszcze cokolwiek mówił. Dwóch świadków wspominało, że wyraźnie słyszeli na przemian krzyki

kobiety i mężczyzny.

- Wydaje mi się, że wtedy już całe obozowisko wrzeszczało. A jeśli chodzi o inne elementy tej układanki, to myślę, że mam rozwiązanie.

- Chętnie cię wysłucham.

- Mężczyzna i kobieta stali w odległości dziesięciu jardów od klatki, gdy lew nagle się z niej wydostał. Mężczyzna odwrócił się, by uciec, i został powalony na ziemię. Pani Ronder wpadła na pomysł, żeby zamknąć się w klatce. Tylko tak mogła się uratować. Ruszyła w stronę klatki, i gdy już prawie była wewnątrz, bestia dopadła ją i przewróciła na ziemię. Była zła na męża za to, że rozjuszył zwierzę, próbując uciekać. Gdyby stanęli z nim oko w oko, ono być może się przestarszyło. Dlatego właśnie krzyczała: „Tchórz!”.

- Genialnie, Watsonie! Twój brylant ma jednak jedną rysę - zaoponował mój przyjaciel.

- Co masz na myśli, Holmesie?

- Skoro oboje stali w pewnej odległości od klatki, w jaki sposób zwierzę się wydostało?

- Być może jakaś nieprzychylna im osoba otworzyła wcześniej zamek.

- Dlaczego zatem lew tak okrutnie ich poranił, skoro zwykle bawił się z nimi i wykonywał różne sztuczki na ich rozkazy?

- Być może ta sama osoba, która go wypuściła, zrobiła coś, co go rozwścieczyło?

Holmes zamyślił się i zamilkł na kilka chwil.

- Cóż, Watsonie, istnieją pewne fakty, które mogłyby potwierdzić twoją teorię. Ronder miał wielu wrogów. Edmunds wspominał, że gdy tylko się napił, zachowywał się fatalnie. Rozrabiał, przeklinał i atakował wszystkich, którzy weszli mu w drogę. Domyślam się, że te krzyki: „Ty potworze!”, o których mówiła pani Merrilow, były spowodowane nocnymi koszmarami, strasznymi wspomnieniami po jej kochanym zmarłym mężu. Dopóki jednak nie poznamy wszystkich faktów, nasze rozważania będą jałowe. Na bufecie czeka zimna kuropatwa, Watsonie, i stoi butelka Montrachet. Musimy się wzmocnić, z pewnością będą nam potrzebne siły.

Gdy podjechaliśmy dorożką pod dom pani Merrilow, pulchna gospodyni stała już w progu swego skromnego domku, położonego na ustroniu. Było oczywistym, że dbała głównie o to, aby jej cenna lokatorka nie opuściła mieszkania, więc zanim zaprowadziła nas do pani Ronder, poprosiła, byśmy nie zrobili ani nie powiedzieli niczego, co mogłoby się skończyć opuszczeniem przez nią domu. Zapewniliśmy, że niczego takiego się nie zdarzy, i podążyliśmy za nią po schodach, na których leżał nieładny wytarty chodnik. Po chwili byliśmy już w pokoju tajemniczej lokatorki.

W pomieszczeniu było duszno, wyczuwało się stęchły zapach, co zresztą nie zdziwiło nas zupełnie, gdyż jego mieszkanka rzadko je opuszczała. Niegdyś to ona doglądała bestii zamkniętych w klatkach, teraz los zemścił się na niej okrutnie, gdyż sama stała się bestią zamkniętą w klatce. Pani Ronder siedziała w wysłużonym fotelu znadującym się w zacienionym kącie pokoju. Długie lata bezczynności sprawiły, że przybrała nieco na wadze, lecz z pewnością była niegdyś piękną kobietą, a jej pełne kształty były ciągle kuszące. Twarz miała przykrytą czarną woalką do wysokości górnej wargi, dzięki czemu jej pięknie wyrzeźbione usta i delikatnie zaokrąglona broda były odsłonięte. Mogłem sobie wyobrazić, że dawniej była kobietą o niezwykłej urodzie. Miała też bardzo przyjemny tembr głosu.

- Moje nazwisko z pewnością obiło się panu o uszy, panie Holmes - rzekła. -Wiedziałam, że przyjdzie pan, gdy je usłyszy.

- Zgadza się, madame, choć nie mam pojęcia, skąd może pani wiedzieć o tym, że interesowałem się pani sprawą.

- Dowiedziałam się, gdy wkrótce po tym, jak doszłam do siebie, przesłuchiwał mnie pan Edmunds, miejscowy detektyw. Okłamałam go. Pewnie zachowałabym się rozsądniej, gdybym powiedziała całą prawdę.

- Zazwyczaj słuszniej jest mówić prawdę. Ale dlaczego go pani oszukała?

- Ponieważ od moich zeznań zależał los innej osoby. Zdaję sobie sprawę z tego, że nie był to wartościowy człowiek, a mimo to nie chciałam przyłożyć ręki do jego zguby. Łączyły nas bliskie stosunki, bardzo bliskie!

- Czy ta przeszkoda nadal istnieje?

- Nie, sir. Osoba, o której mowa, nie żyje.

- Dlaczego zatem teraz nie zwróci się pani do policji?

- Ponieważ w tę sprawę zamieszana jest jeszcze jedna osoba. Mam na myśli siebie. Nie zniosłabym skandalu i publicznej nagonki, jaka niewątpliwie by rozgorzała, gdyby policja wznowiła śledztwo. Długo już nie pożyję i chcę umrzeć w spokoju, dlatego potrzebuję opowiedzieć moją straszną historię jakiemuś rozsądnemu człowiekowi, żeby po mojej śmierci wszystko było jasne.

- To dla mnie komplement, madame. Ale jestem także odpowiedzialnym człowiekiem.

Nie mogę pani obiecać, że gdy wyjawi pani tajemnicę, nie dojdę do wniosku, że moim obowiązkiem jest zgłosić to na policję.

- Nie wydaje mi się, by pan to uczynił, panie Holmes. Od kilku lat śledzę pana osiągnięcia i zdążyłam już poznać jego charakter i metody pracy. Czytanie to obecnie moja jedyna przyjemność; dzięki temu wiem, co się dzieje na świecie. W każdym razie zaryzykuję bez względu na to, jaki użytek zrobi pan z moich wyjaśnień. Będę spokojniejsza, jeśli komuś opowiem o tamtych wydarzeniach.

- Zarówno ja, jak i mój przyjaciel chętnie panią wysłuchamy.

Kobieta podniosła się z fotela i wyjęła z szuflady fotografię mężczyzny. Wyglądał na zawodowego akrobatę, gdyż miał niezwykłą sylwetkę. Pozował do zdjęcia ze skrzyżowanymi na umięśnionej klatce piersiowej potężnymi ramionami, a na jego twarzy malował się pod gęstymi wąsami uśmiech pewnego siebie zwycięzcy.

- To jest Leonardo - rzekła.

- Siłacz Leonardo, który składał zeznania?

- Ten sam. A to mój mąż. - Pokazała nam drugie zdjęcie.

Spojrzała na nas okropna twarz, przypominająca ryj wieprza lub raczej dzika; była to twarz bestii. Nietrudno sobie wyobrazić, jak te wstrętne usta toczyły pianę z wściekłości, a małe złośliwe oczka rzucały na wszystkich wredne spojrzenia. Bandyta, tyran, bestia - to wszystko było wypisane na jego twarzy, którą cechowała także szeroka szczęka.

- Te dwa zdjęcia pomogą panom zrozumieć moją historię. Byłam biedną dziewczyną; wychowałam się w cyrku. Zanim skończyłam dziesięć lat, wykonywałam już salta przez obręcze. Gdy stałam się kobietą, pokochał mnie ten człowiek, o ile oczywiście jego dzikie pożądanie można było nazwać miłością; w końcu zostałam jego żoną, niestety, w złą godzinę. Od tamtej pory żyłam w piekle, w którym torturował mnie sam diabeł. W cyrku wszyscy wiedzieli, jak mnie traktuje. Zdradzał mnie z innymi kobietami. Gdy żaliłam się na swój marny los, przywiązywał mnie i chłostał pejczem. Moi koledzy bardzo mi współczuli, a do niego pałali nienawiścią. Byli jednak bezradni, bo się bali mojego męża. Wcale mnie to zresztą nie dziwi, gdyż z natury był to straszny człowiek, a kiedy wypił za dużo, miewał mordercze zamiary. Ciągle miał problemy z policją, niejednokrotnie był w areszcie za bójki i okrucieństwo wobec zwierząt, jednak nie przejmował się karami pieniężnymi, bowiem był bardzo bogaty. Wszyscy najlepsi cyrkowcy odeszli od nas, i interes zaczął podupadać. Jedynie Leonardo i ja dbaliśmy o wszystko, a pomagał nam klaun, mały Jimmy Griggs. Mimo że nie było się z czego śmiać, biedak wychodził z siebie, żeby tylko rozśmieszyć ludzi. Leonardo stawał się coraz bliższy mojemu sercu. Widzicie, panowie, jakim był mężczyzną. Teraz już wiem, że w tym silnym ciele krył się słaby duch, choć w porównaniu z moim mężem zachowywał się jak anioł Gabriel. Temu siłaczowi bardzo mnie było żal, pomagał mi, aż w końcu nasza zażyłość przerodziła się w miłość. To było głębokie uczucie, silne i namiętne, o jakim wcześniej mogłam jedynie marzyć; nie miałam nadziei, że kiedyś spotka także i mnie. Mój mąż tyran podejrzewał, że łączy nas coś więcej niż tylko praca, ale był tchórzem i Leonarda bał się najbardziej. Mścił się za to na mnie, torturując okrutnie. Pewnej nocy, usłyszawszy moje krzyki, Leonardo przyszedł pod drzwi wozu, w którym spałam. Wtedy to zarówno mój kochanek, jak i ja zrozumieliśmy, że nie da się uniknąć tragedii. Mój mąż nie zasługiwał na to, by żyć. Postanowiliśmy go zabić i ułożyliśmy plan. Leonardo był bystry i sprytny.

To on wpadł na ten pomysł. Nie mówię tak dlatego, by zrzucić na niego winę, wówczas poszłabym za nim w ogień. Sama nigdy bym nie wpadła na taki pomysł. Leonardo przymocował na końcu pałki pięć długich stalowych gwoździ; rozstaw był identyczny z rozstawem pazurów w łapie lwa. Mój mąż miał zginąć tak, by wyglądało, że został zaatakowany przez zwierzę, które wcześniej chcieliśmy wypuścić z klatki.

To była wyjątkowo ciemna noc. Oboje z mężem jak zwykle poszliśmy nakarmić bestię. Mieliśmy ze sobą surowe mięso w cynkowym wiadrze. Leonardo czekał, schowany za jednym z wozów, który minęliśmy, idąc do klatki. Siłacz był zbyt powolny; zanim zadał cios, zdążyliśmy już przejść obok niego. Nie zrezygnował jednak i zaczął się skradać za nami. W chwili gdy pałka roztrzaskała czaszkę mojego męża, usłyszałam huk. Moje serce podskoczyło z radości. Pobiegłam do przodu i otworzyłam drzwiczki klatki, w której siedział nasz wielki lew. I wtedy stało się coś strasznego. Być może panowie wiedzą, że gdy te zwierzęta poczują tylko zapach krwi, natychmiast atakują. Instynkt podpowiedział temu stworzeniu, że zabito człowieka. Gdy otworzyłam drzwiczki, bestia natychmiast na mnie skoczyła. Leonardo mógł mnie uratować. Gdyby podbiegł do zwierzęcia i uderzył pałką, pewnie by go przestraszył. Mężczyzna jednak nie potrafił się opanować. Słyszałam, jak krzyczał ze strachu, a potem zobaczyłam, jak ucieka. Kły lwa zatopiły się w mojej twarzy. Gorący obrzydliwy oddech zwierzęcia odurzył mnie, byłam nieprzytomna z bólu. Wołając o pomoc, próbowałam rękami odepchnąć ogromne szczęki, upaćkane krwią. Wiedziałm, że całe obozowisko stanęło na równe nogi, jak za mgłą pamiętam grupkę mężczyzn. Leonardo, Griggs i inni wyciągnęli mnie wreszcie z łap lwa. Nic więcej nie pamiętam, panie Holmes. Następne miesiące były wypełnione cierpieniem. Gdy doszłam do siebie i miałam odwagę spojrzeć w lustro, przeklinałam lwa, jak strasznie go przeklinałam! Przeklinałam nie dlatego, że zniszczył mi urodę, ale dlatego, że nie zabrał mi życia. Miałam tylko jedno marzenie i wystarczająco pieniędzy, by je spełnić. Pragnęłam zamieszkać w ustronnym miejscu, gdzie nikt nie mógłby mnie odnaleźć, i ukryć moją okaleczoną twarz, by nikt jej więcej nie zobaczył. Tylko tyle mi pozostało. Tak też uczyniłam. Biedne zranione stworzenie, które wczołgało się do swej nory, by umrzeć - taki koniec mial spotkał Eugenię Ronder.

Gdy nieszczęsna kobieta skończyła swą opowieść, przez chwilę siedzieliśmy, pogrążeni w milczeniu. Po chwili Holmes wyciągnął ku niej swą długą rękę i pogładził ją po dłoni z taką czułością, jaką rzadko przejawiał w stosunku do ludzi.

- Biedna dziewczyna! - rzekł. - Biedna dziewczyna! Czasem trudno zrozumieć niespodzianki, jakie szykuje nam los. Jeśli nasze tragedie na ziemi nie zostaną później wynagrodzone, to świat jest tylko okrutną drwiną. Ale co się stało z Leonardem?

- Nie miałam nigdy więcej żadnych wiadomości ani o nim, ani od niego. Chyba nie powinnam go tak surowo oceniać, być może potrafiłby pokochać to, co pozostawił lew, wszak byłam taka, jak jedna z tych biednych, dziwacznie wyglądających dziewcząt, które nie raz pokazywaliśmy w naszym cyrku. Miłość kobiety nie umiera tak szybko. Ten człowiek zostawił mnie w łapach dzikiej bestii, opuścił mnie w potrzebie, a mimo to nie byłam w stanie posłać go na szubienicę. Jeśli o mnie chodzi, było mi wszystko jedno. Czy może być coś gorszego niż moje obecne życie? Ode mnie jednak zależał los Leonarda.

- On nie żyje.?

- Utopił się miesiąc temu, kąpiąc się niedaleko Margate. Czytałam o jego śmierci w gazetach.

- Wie pani, co zrobił wtedy z pałką naśladującą lwie pazury? Muszę przyznać, że to najciekawszy element pani opowieści.

- Nie mam pojęcia, panie Holmes. Niedaleko obozowiska znajdował się kamieniołom; na jego dnie było głębokie jeziorko, w którym woda miała zieloną barwę. Być może wrzucił ją w tę głębinę.

- Cóż, siłacz i tak już nie poniesie konsekwencji swego czynu. Uważam tę sprawę za zamkniętą.

- Zgadzam się z panem, panie Holmes - odparła kobieta. - Sprawa jest zamknięta.

Podnieślismy się z krzeseł, jednak w głosie tej biedaczki było coś, co zwróciło uwagę

mego przjaciela. Energicznie odwrócił się do niej.

- Pani życie nie należy jedynie do niej! - wykrzyknął. - Nie może go pani sobie odebrać!

- A na cóż ja się mogę jeszcze przydać?

- Nigdy nie wiadomo. Cierpliwe czekanie w cierpieniu jest samo w sobie najcenniejszą lekcją dla tego niecierpliwego świata.

Odpowiedź kobiety była przerażająca. Podniosła woalkę i podeszła do światła.

- Ciekawe, czy zniósłby pan coś takiego? - zapytała.

Wyglądała koszmarnie. Nie ma takich słów, które mogłyby opisać twarz, której tak naprawdę nie było. Dwoje żywych pięknych brązowych oczu zerkających na nas ze smutkiem z tej makabrycznej ruiny sprawiały, że widok był jeszcze bardziej przejmujący. Holmes uniósł rękę w geście współczucia i protestu i obaj opuściliśmy pokój.

Dwa dni później, gdy odwiedziłem mojego przyjaciela w jego domu, wskazał na małą niebieską buteleczkę na kominku. Wziąłem ją do ręki. Widniała na niej czerwona naklejka ostrzegająca o tym, że zawartość jest trująca. Gdy ją otworzyłem, poczułem przyjemny migdałowy zapach.

- Kwas pruski? - zapytałem.

- Zgadza się. Paczka przyszła dziś rano. Dołączono do niej liścik: „Wysyłam panu moją pokusę. Posłucham pańskiej rady”. Myślę, Watsonie, że wiemy, kto napisał ten list.

Rozdział j edenasty

Od dłuższego czasu Sherlock Holmes siedział pochylony nad niewielkim mikroskopem. Nagle wyprostował się i popatrzył na mnie wzrokiem zwycięzcy.

- To klej, Watsonie - rzekł. - Nie mam co do tego żadnych wątpliwości. Zerknij na te paproszki!

Podszedłem do przyrządu, przytknąłem oko do okularu i nastawiłem odpowiednią

ostrość.

- Te włoski to nici pochodzące z tweedowego płaszcza, a nieregularne szare drobiny to kurz. Po lewej stronie widać komórki naskórka. Brązowe kleksy pośrodku to bez wątpienia klej.

- Cóż - zaśmiałem się - wierzę ci na słowo. Czy to odkrycie do czegoś ci się przyda?

- To wspaniały eksperyment - odparł. - Może pamiętasz wydarzenia na stacji St. Pancras, kiedy to obok zwłok policjanta znaleziono czapkę? Oskarżony twierdzi, że nie należy do niego. Człowiek ten zajmuje się wyrobem ram do obrazów, ma zatem styczność z klejem.

- Mówisz o sprawie, którą prowadzisz?

- Nie, mój przyjaciel Merivale ze Scotland Yardu poprosił mnie o pomoc. Gdy jakiś czas temu udowodniłem winę fałszerza monet, odnajdując opiłki cynku i miedzi w szwach jego mankietów, zaczęli doceniać wagę mikroskopu.

Zerknął niecierpliwie na zegarek.

- Spodziewam się nowego klienta, ale widzę, że się spóźnia. Tak przy okazji, Watsonie, znasz się może na wyścigach?

- Powinienem. Wydaję na nie połowę mojej renty wojskowej.

- Zatem będziesz moim przewodnikiem po torze wyścigowym. Słyszałeś o baronecie Robercie Norbertonie?

- Obiło mi się o uszy. Człowiek ten mieszka w posiadłości Shoscombe. Dobrze znam te okolice, bo kiedyś spędzałem tam lato. Norberton raz już nawet dołączył do grona kryminalistów, ocierając się tym samym o obszar twoich działań.

- A co zrobił?

- Na torze wyścigowym Newmarket Heath wychłostał szpicrutą Sama Brewera, znanego lichwiarza z Curzon Street. Omal go nie zabił.

- Wygląda mi na ciekawego człowieka! Często oddaje się takim uciechom?

- Wyrobił sobie reputację niebezpiecznego człowieka. Jest najodważniejszym dżokejem w Anglii, kilka lat temu zdobył drugie miejsce w wyścigu Grand National. To jeden z tych, co urodzili się o pokolenie za późno. W okresie regencji byłby prawdziwym dandysem. Jest doskonałym bokserem, sportowcem, ryzykantem na torze wyścigowym, otacza się pięknymi kobietami, a do tego wszystkiego ma tyle długów, że być może nigdy nie będzie w stanie ich spłacić.

- Kapitalnie, Watsonie! Cóż za fantastyczny opis w pigułce. Jakbym zobaczył tego pana Norbertona! Mógłbyś mi opowiedzieć jeszcze o posiadłości Shoscombe?

- Wiem tylko tyle, że położona jest w samym środku parku, a w pobliżu znajdują się znana stadnina koni i ośrodek treningowy.

- Głównym trenerem - rzekł Holmes - jest John Mason. Nie dziw się, tę wiedzę zdobyłem z ogromną łatwością. Pan Mason napisał do mnie list. Ale powiedz mi więcej o samym dworze. Jesteś nieocenionym źródłem informacji.

- Hoduje się tam spaniele. Na każdej wystawie psów jest o nich głośno. To najwspanialsza rasa w całej Anglii. Psy są chlubą właścicielki rezydencji.

- Domyślam się, że mowa o żonie sir Roberta Norbertona.

- Sir Robert jest kawalerem i to się dobrze składa, biorąc pod uwagę jego sytuację. On mieszka ze swoją owdowiałą siostrą, lady Beatrice Falder.

- Chciałeś powiedzieć, że to ona mieszka z nim?

- Nie. Posiadłość należała do jej zmarłego męża sir Jamesa, Norberton nie ma żadnych praw do majątku. Po śmierci lady Beatrice właścicielem zostanie brat jej zmarłego męża. Na razie to ona czerpie zyski.

- A braciszek Robert przepuszcza jej dochody?

- Mniej więcej tak to wygląda. To istny diabeł wcielony; pewnie uprzykrza jej życie. A jednak słyszałem, że jest do niego bardzo przywiązana. Czy coś złego wydarzyło się w Shoscombe?

- Tego właśnie chcę się dowiedzieć. A oto przyszedł człowiek, który opowie nam coś

więcej.

Drzwi się otworzyły i służący wprowadził wysokiego, starannie ogolonego mężczyznę o stanowczym i groźnym wyrazie, jaki spotyka się jedynie na twarzach ludzi trenujących konie lub szkolących niegrzecznych chłopców. Pan John Mason musiał radzić sobie z jednymi i drugimi i wyglądał na takiego, który potrafił stanąć na wysokości zadania. W jego ukłonie wyczuwało się pewien chłodny dystans. Mężczyzna usiadł na krześle, które wskazał mu Holmes.

- Dostał pan mój liścik, panie Holmes?

- Owszem, ale nic z niego nie wynika.

- To zbyt delikatna sprawa, żeby jej szczegóły spisywać na papierze, a także za bardzo skomplikowana. Muszę opowiedzieć panu osobiście o dziwnych wydarzeniach, których byłem świadkiem.

- Jesteśmy do pańskiej dyspozycji.

- Panie Holmes, po pierwsze, wydaje mi się, że mój pracodawca sir Robert oszalał.

Detektyw otworzył szeroko oczy ze zdumienia.

- Jest pan w moim mieszkaniu przy Baker Street, a nie w gabinecie psychiatry przy Harley Street - odparł. - Ale proszę mi powiedzieć, dlaczego pan tak uważa.

- Sir, jeśli człowiek zachowa się raz czy dwa razy ekscentrycznie, można to jakoś wytłumaczyć, ale jeśli wszystko, co robi, jest dziwaczne, to daje wiele do myślenia.

Sądzę, że Książę Shoscombe i wyścigi młodych koni pomieszały mu w głowie.

- Ma pan na myśli tego źrebaka, którym się pan zajmuje.

- Jest najlepszy w całej Anglii, panie Holmes. Wiem, co mówię. Będę z panem szczery, bo wiem, że jest pan honorowym dżentelmenem i moje słowa nie wyjdą poza te ściany. Sir Roberts musi wygrać derby. Tkwi w długach po uszy i to będzie jego ostatnia szansa. Wszystko, co zdołał pożyczyć, postawił na tego konia. Teraz zakłady można kupić po czterdzieści funtów, ale zaczynał od stu.

- Skoro to tak wspaniały koń, dlaczego stawki są niższe?

- Ludzie nie zdają sobie sprawy z tego, jaki jest dobry. Sir Robert to spryciarz, lepszy od bukmacherów. W eliminacjach wystawił źrebaka od tej samej matki co Książę.

Konie są identyczne. Ale jeśli chodzi o galop, to na dystansie dwustu dwudziestu jardów Książę jest lepszy o dwie długości. Mój pracodawca nie potrafi myśleć o niczym innym jak tylko o koniu i wyścigu. Stawką jest jego przyszłość. Na razie lichwiarze go nie nagabują. Jeśli Książę przegra, to mój pracodawca będzie skończony.

- Wygląda to na desperacką próbę odkucia się na zakładach, ale nie widzę tu obłędu.

- Żeby tylko pan zobaczył sir Roberta! Jestem pewien, że wcale nie sypia. Całymi dniami przebywa w stajniach. Ma dzikie spojrzenie i zszarpane nerwy. Do tego jeszcze jego zachowanie wobec lady Beatrice!

- O czym pan mówi?

- Oni zawsze byli najlepszymi przyjaciółmi. Mają jednakowy gust, a lady Beatrice kocha konie równie mocno jak jej brat. Każdego dnia o tej samej porze jeździła do stajni, by na nie popatrzeć, największą miłością darzyła Księcia. Gdy koń słyszał pisk kół zatrzymujących się na żwirze, od razu stawiał uszy i truchtem podbiegał do powozu, by dostać kostkę cukru. Ale to się skończyło.

- Dlaczego?

- Lady przestała się interesować zwierzęciem. Gdy ostatnio pojawia się w stajniach, rzuca tylko obojętne „dzień dobry”. Trwa to już tydzień.

- Sądzi pan, że pokłóciła się z bratem?

- To musiała być straszna i burzliwa kłótnia, bo sir Robert zabrał jej ulubionego pieska, a był on dla niej jak syn. Kilka dni temu podarował zwierzaka staremu Barnesowi, który prowadzi zajazd „Zielony Smok”, to jakieś trzy mile od Crendall.

- Faktycznie, to dość dziwne zachowanie.

- Kobieta ma słabe serce, cierpi na puchlinę wodną i ledwo się porusza. Wcześniej sir Robert każdego dnia spędzał u niej w pokoju przynajmniej dwie godziny. Robił wszystko, co chciał, siostra wszystko mu wybaczała. To była prawdziwa, rzadko spotykana przyjaźń. Ale wszystko się skończyło. Teraz sir Robert w ogóle nie przychodzi do lady Beatrice i ona bardzo to przeżywa. Przestała wychodzić z pokoju, stała się humorzasta i zaczęła pić. Panie Holmes, pije jak smok!

- Czy przedtem też nadużywała alkoholu?

- Od czasu do czasu wychyliła kieliszeczek, ale teraz w ciągu wieczora może wypić całą butelkę. Tak mi powiedział nasz lokaj Stephens. Nic nie jest takie, jak było dawniej, panie Holmes, w tym domu dzieje się coś bardzo niepokojącego. No i nie mam pojęcia, po co sir Robert chodzi nocą do starej krypty i kim jest mężczyzna, z którym się tam spotyka.

Holmes zatarł ręce z zainteresowaniem.

- Proszę kontynuować, panie Mason. Robi się coraz ciekawiej.

- Tego wieczora, gdy koło północy kamerdyner zauważył pana Roberta, padał rzęsisty deszcz. Następnej nocy nie spałem, przekonany, że mój pracodawca znowu wyjdzie na nocną przechadzkę. Razem ze Stephensem podążyliśmy w ślad za nim, a nie było to łatwe zadanie, bo musieliśmy uważać, by pan Robert nas nie zauważył. Gdy się denerwuje, wstępuje w niego diabeł - zaciska pięści z gniewu, a innych ludzi ma za nic.

Baliśmy się zatem podejść nieco bliżej, ale całą noc go obserwowaliśmy. Szedł w stronę straszliwej krypty, gdzie czekał na niego jakiś mężczyzna.

- O jakiej krypcie pan mówi?

- W parku stoi stara zrujnowana kapliczka. Jest tak wiekowa, że nikomu nie udało się ustalić daty jej powstania. Pod kapliczką znajduje się krypta, która cieszy się w okolicy złą sławą. Nawet w ciągu dnia w tym opuszczonym wilgotnym miejscu jest ciemno, ale niewielu jest ludzi w tym kraju, którzy odważyliby się pójść tam w nocy. Sir Robert jednak się nie boi. On nigdy w życiu niczego się nie bał. Ale po co chodzi tam w nocy?

- Zaraz! - rzekł Holmes. - Twierdzi pan, że spotyka się tam z innym mężczyzną? To musi być wasz stajenny albo ktoś ze służby. Wystarczy odkryć, co to za człowiek, i zadać mu parę pytań.

- Nie znam tego człowieka.

- Jest pan pewien?

- Widziałem go, panie Holmes! Wtedy, drugiej nocy. Sir Robert, wracając do domu, przeszedł tuż obok nas. Ponieważ tamta noc była wyjątkowo jasna, czatowaliśmy ze Stephensem w krzakach jak dwa króliki. Słyszeliśmy ciągle tego drugiego mężczyznę. Nie baliśmy się go. Gdy mój pracodawca zniknął w ciemnościach, wyszliśmy z naszego ukrycia i jak gdyby nigdy nic ruszyliśmy w kierunku obcego, udając, że wybraliśmy się na nocną przechadzkę. „Hej, ktoś tu jest?” - zawołałem. Najwidoczniej nie słyszał, że nadchodzimy, bo gdy się odwrócił, na jego twarzy malowało się przerażenie, wyglądał tak, jakby zobaczył ducha. Krzyknął ze strachu i nagle rzucił się do ucieczki. Był świetnym biegaczem! Trzeba to przyznać. Po minucie zniknął z horyzontu i nigdy nie dowiedzieliśmy się, kim lub czym był.

- Ale wtedy, w świetle księżyca widział go pan wyraźnie?

- Owszem, zobaczyłem jego żółtawą twarz. Tylko co on może mieć wspólnego z sir Robertem?

Holmes siedział przez chwilę, zamyślony.

- Kto dotrzymuje lady Beatrice towarzystwa? - zapytał.

- Służąca Carrie Evans. Jest z nią już od pięciu lat.

- Zapewne j est bardzo loj alna?

Pan Mason nieco się zmieszał.

- Powiedzmy, że wystarczająco lojalna - rzekł. - Ale nie chciałbym mówić, w stosunku do kogo.

- Ach tak! - wykrzyknął Holmes.

- Nie chcę roznosić plotek.

- Rozumiem, panie Mason. Sytuacja jest wystarczająco jasna. Jak powiedział doktor Watson, żadna kobieta, która ma do czynienia z sir Robertem, nie jest bezpieczna. Być może właśnie o to pokłócił się z siostrą?

- Wie pan, od dawna już wiadomo o tym skandalu.

- Ale może lady Beatrice nie była tego świadoma? Możemy założyć, że dopiero niedawno dowiedziała się o całej sprawie. Teraz chce się pozbyć swej pokojówki. Jej brat nie zgadza się na to, jest głuchy na wszelkie perswazje tej biednej chorej kobiety o słabym sercu, której się nawet trudno poruszać. Znienawidzona służąca jest stale u jej boku. Pani domu zamyka się w sobie, przestaje rozmawiać z ludźmi, zaczyna zaglądać do butelki. Wiedziony gniewem, sir Robert zabiera jej ukochanego pieska. Czyż taki scenariusz nie byłby możliwy?

- Owszem, elementy tej układanki pasują do siebie. Ale jak wytłumaczy pan wizyty mego pracodawcy w krypcie? To nie ma nic wspólnego z pańskim scenariuszem. I jeszcze jedno. Po co sir Robert miałby odkopywać zwłoki?

Holmes gwałtownie się wyprostował.

- O tym dowiedzieliśmy się dopiero wczoraj, już po tym, jak do pana napisałem. Sir Robert pojechał do Londynu, więc razem ze Stephensem zakradliśmy się do krypty. Niby wszystko było w porządku, ale w rogu zauważyliśmy ludzkie szczątki.

- Poinformowaliście policję?

Nasz gość uśmiechnął się ponuro:

- Wątpię, żeby się tym zainteresowali. Na podłodze leżała głowa i kilka kości. Myślę, że szczątki mogły mieć nawet tysiąc lat, ale wcześniej ich tam nie było. Tego jestem pewien, Stephens też to potwierdzi. Ktoś ułożył je w kącie i przykrył deskami.

- Co panowie zrobili z kośćmi?

- Zostawiliśmy je tam, gdzie leżały.

- Bardzo rozsądnie. Pan twierdzi, że sir Roberta nie było wczoraj w domu. Czy dziś już

wrócił?

- Spodziewamy się go dopiero wieczorem.

- Kiedy pański pracodawca oddał psa siostry?

- Tydzień temu. Pies strasznie wył na dworze przy starej studni, a sir Robert był tego dnia w fatalnym nastroju. Złapał zwierzę, przestraszyłem się nawet, bo pomyślałem, że go zabije. Na szczęście, zaniósł je Sandyemu Bainowi, dżokejowi. Poprosił go o zawiezienie psa do starego Barnesa, właściciela „Zielonego Smoka”. Powiedział, że nie chce więcej oglądać zwierzęcia.

Holmes na chwilę pogrążył się w milczeniu. Zapalił najstarszą i najbrzydszą fajkę ze swojej kolekcji.

- Chyba nie do końca wiem, czego pan ode mnie oczekuje, panie Mason - rzekł. - Czy mógłby mi pan powiedzieć, jak mogę mu pomóc?

- Zdradzę panu coś, co może uczyni moją prośbę bardziej konkretną - rzekł nasz gość.

Wyjął z kieszeni kartkę papieru, rozwinął ją ostrożnie i wyjął fragment kości.

Holmes zbadał okaz z zainteresowaniem.

- Skąd pan to ma?

- W piwnicy, pod sypialnią lady Beatrice znajduje się piec centralnego ogrzewania. Długo nie był używany, ale ostatnio sir Robert narzekał na chłód, i dlatego ponownie go uruchomili. Obsługuje go Harvey, jeden z moich pomocników. Dziś rano przyniósł mi to. Twierdzi, że znalazł kość, wygarniając popiół z pieca. Nie spodobało mu się to odkrycie.

- Mnie się także nie podoba - odparł Holmes. - Co o tym sądzisz, Watsonie?

Kość była spalona prawie na węgiel, jednak poza wszelką wątpliwością, były to szczątki ludzkie.

- To fragment kości udowej - stwierdziłem.

- Zgadza się! - Holmes spoważniał. - Kiedy Harvey dorzuca do pieca?

- Co wieczór. Ogień pali się przez całą noc.

- Czyli w środku nocy każdy może tam wej ść?

- Tak, sir.

- Czy do piwnicy można dostać się z zewnątrz?

- Owszem. Są tam drzwi prowadzące na podwórze. Jest jeszcze drugie wyjście. Po schodach można dojść do korytarza, z którego się prowadzą drzwi do sypialni lady Beatrice.

- Wygląda na to, że trafiliśmy na wyjątkowo nieprzyjemny bagnisty teren, panie Mason. Mówi pan, że sir Robert był wczoraj poza domem?

- Zgadza się.

- Zatem ktokolwiek palił kości, to nie był on.

- Racja.

- Jak nazywa się zajazd, o którym pan wspominał?

- „Zielony Smok”.

- A jak ryba bierze w tej części hrabstwa Berkshire?

Po minie biednego trenera widać było wyraźnie, że jest przekonany, iż w jego i tak już ciężkim życiu pojawił sie kolejny wariat.

- Słyszałem, że w strumieniu przy młynie można złapać pstrąga, a w jeziorze Hall szczupaka.

- Nie jest najgorzej. Watson i ja jesteśmy doświadczonymi wędkarzami, czyż nie, doktorze? Zatrzymamy się w „Zielonym Smoku”. Będziemy tam już dziś wieczorem. Rozumie pan, że nie warto mu tam przychodzić, wystarczy, jak w razie potrzeby wyśle pan liścik. Jeśli będę potrzebował spotkać się z panem, sam go znajdę. Gdy się dowiem więcej na temat tej dziwnej sprawy, dam panu znać.

I tak oto pewnego pogodnego majowego wieczora jechaliśmy z Holmesem w wagonie pierwszej klasy, zmierzając w kierunku niewielkiej stacji Shoscombe, gdzie pociągi zatrzymują się jedynie na wyraźne życzenie pasażera. Półka na bagaż wisząca nad naszymi głowami była zapchana wędkami, kołowrotkami i różnymi koszami. Na stacji przesiedliśmy się do dorożki i dość szybko dotarliśmy do staromodnego zajazdu, gdzie gospodarz Jozajasz Barnes, amator sportów, z wielkim zainteresowaniem wysłuchał naszych planów dotyczących połowu ryb w okolicznych akwenach.

- A może w jeziorze Hall udałoby się złowić jakiegoś szczupaka? - zapytał Holmes.

Twarz właściciela zajazdu spochmurniała.

- Nic z tego, sir. Już prędzej sam pan wylądujesz w jeziorze, zanim cokolwiek złapiesz.

- Jak to?

- Sir Robert nie pozwoli wam na wędkowanie w tym miejscu. Bardzo pilnuje, żeby po jego włościach nie plątali się szpiedzy. Gdyby zobaczył, że dwaj obcy mężczyźni znaleźli się tak blisko jego toru treningowego, z pewnością pokazałby wam, gdzie pieprz rośnie. Sir Robert

nie chce ryzykować.

- Słyszałem, że jego koń zakwalifikował się do wielkiego wyścigu.

- Owszem, to świetny źrebak. Wszyscy z okolicy na niego postawili i sir Robert bardzo liczy na zwycięstwo. No właśnie - popatrzył na nas z zainteresowaniem - panowie nie macie chyba nic wspólnego z wyścigami?

- W rzeczy samej, nie mamy. Jesteśmy tylko dwoma zmęczonymi londyńczykami, którym przyda się odrobina tutejszego świeżego powietrza.

- Trafiliście w odpowiednie miejsce. Tego nam tu nie brakuje. Ale radzę pamiętać, o czym panom mówiłem. Sir Robert najpierw atakuje, a potem dopiero zadaje pytania. Lepiej trzymajcie się z dala od parku.

- Oczywiście, panie Barnes! Zastosujemy się do pańskich wskazówek. A tak na marginesie, widziałem w korytarzu pięknego spaniela.

- Zgadza się. To pies z tutejszej hodowli. W całej Anglii nie ma wspanialszych okazów.

- Ja sam bardzo lubię psy - rzekł Holmes. - Jeśli wolno mi spytać, ile kosztuje zwierzę o tak szlachetnych korzeniach?

- Znacznie więcej, niż mógłbym za niego dać. Sir Robert podarował go mnie. Dlatego musiałem uwiązać go na smyczy. Gdybym tego nie zrobił, od razu uciekłby z powrotem do dworu.

- Powoli odkrywają się przede mną poszczególne karty, Watsonie - rzekł Holmes, gdy właściciel wyszedł. - Nie wiem, czy będzie nam się nimi dobrze grało, ale o tym przekonamy się w ciągu najbliższych dni. Sir Robert nadal chyba bawi w Londynie. Zatem zakradniemy dziś się do posiadłości bez uszczerbku dla zdrowia. Muszę osobiście sprawdzić kilka elementów tej układanki.

- Czy masz już jakąś teorię, Holmesie?

- Wiem z pewnością, że tydzień temu wydarzyło się coś, co odcisnęło swe straszne piętno na mieszkańcach tego domostwa. Co to mogło być? Możemy tylko zgadywać, patrząc na dość dziwne skutki tych wydarzeń. Ale to jest akurat zaletą. Nieciekawe sprawy, w których nic się nie dzieje, są skazane na niepowodzenie. Podsumujmy to, co już wiemy. Brat przestał odwiedzać swoją ukochaną chorą siostrę. W gniewie pozbył się jej ulubionego zwierzęcia. Jej psa, Watsonie! Nie sądzisz, że to może być wskazówka?

- Co do tego tylko, że jej brat ogromnie rozzłoszczony.

- Zapewne masz rację. A może istnieje inne wytłumaczenie. Porozmawiajmy teraz

0 wydarzeniach, które działy się po kłótni, jaka między nimi wybuchła, zakładając, że kłótnia faktycznie miała miejsce. Lady Beatrice nie wychodzi ze swej sypialni, porzuca dotychczasowe zwyczaje, nie wysiada z powozu, gdy jedzie wraz ze służącą na przejażdżkę, nie zatrzymuje się w stajni, by przywitać się ze swoim ulubionym koniem, a do tego zaczyna pić. Na razie wszystko jest jasne, tak?

- Poza kryptą.

- To jest odrębny wątek, Watsonie, a jest ich dwa, i proszę cię, byś ich nie mieszał ze sobą. Wątek „A” dotyczy lady Beatrice i ma nieco złowieszcze zabarwienie, nie uważasz?

- Nic z tego nie rozumiem.

- Zastanówmy się nad wątkiem „B”, ma on związek z bratem lady Beatrice. Człowiek ten całkowicie oszalał na punkcie zwycięstwa w derbach. Lichwiarze ostrzą sobie na niego zęby, w każdej chwili może stracić swe stajnie i konie i zostanie bankrutem. Sir Robert jest odważny

1 zdesperowany. Utrzymuje go siostra, której służąca jest narzędziem w jego rękach. Jak dotąd wszystko wydaje się zrozumiałe, prawda?

- Ale co z tą kryptą?

- No tak, krypta! Załóżmy, że, jest to jedynie dramatyczne przypuszczenie, tylko i wyłącznie hipoteza, czysta teoria, sir Robert zabił swoją siostrę.

- Mój drogi Holmesie, to jest absolutnie niemożliwe.

- Może masz rację, Watsonie. Sir Robert pochodzi z rodziny szlacheckiej. Ale w każdym stadzie znajdzie się czarna owca. Zastanówmy się przez chwilę nad taką możliwością. Sir Robert dokonuje zbrodni, ale nie może uciec za granicę, dopóki Książę nie wygra, a on sam nie dostanie pieniędzy. Dlatego musi tu zostać, ale żeby jego zbrodnia nie wyszła na jaw, powinien pozbyć się ciała i znaleźć osobę, która wcieli się w rolę jego siostry, co jest konieczne, by nie wywołać podejrzeń jej nagłym zniknięciem. Biorąc pod uwagę fakt, że jest w świetnych stosunkach ze służącą, przychodzi mu to niezwykle łatwo. Ciało może przenieść do krypty, gdyż jest to miejsce, gdzie prawie nikt nie bywa. Następnie w nocy pali je w piecu, zostawiając dowód w postaci fragmentu kości. Co ty na to, Watsonie?

- Jeśli przyjmiemy twoją straszliwą hipotezę, to wydaje się to prawdopodobne.

- Jutro przeprowadzimy mały eksperyment, może wtedy poznamy więcej szczegółów. A teraz, jeśli chcemy być wiarygodni, zaprośmy naszego gospodarza na kieliszek wina;

pogadamy o węgorzach i innych rybach. Dzięki temu zdobędziemy jego zaufanie. Być może usłyszymy jakieś ciekawe miejscowe ploteczki, a to może się okazać przydatne.

Rankiem Holmes odkrył, że nie wzięliśmy ze sobą przynęty na szczupaki, dlatego musieliśmy zrezygnować z wędkowania. Około jedenastej poszliśmy na spacer; mój przyjaciel uzyskał pozwolenie na zabranie ze sobą czarnego spaniela.

- Jesteśmy na miejscu - rzekł, gdy stanęliśmy przed wysoką bramą, prowadzącą do parku, na której widniał herb rodzinny.

- Pan Barnes mówił, że koło południa starsza pani wybiera się zwykle na przejażdżkę powozem, i w tym miejscu stangret musi nieco zwolnić, czekając, aż otworzą bramę. Gdy dorożka podjedzie pod bramę, chciałbym, Watsonie, żebyś zatrzymał stangreta pod byle pretekstem. Na mnie nie zwracaj uwagi. Będę stał za tym ostrokrzewem i spróbuję zajrzeć do wnętrza powozu.

Nie musieliśmy długo czekać. Po piętnastu minutach zobaczyliśmy wielki żółty pojazd z rozkładaną budą, ciągnięty przez dwa wspaniałe dostojne siwe konie. Holmes ukrył się za krzakiem razem z psem. Ja stałem beztrosko na środku alejki, machając laską. Z domku obok wybiegł dozorca i otworzył bramę.

Powóz jechał teraz bardzo wolno i dzięki temu mogłem się dokładnie przyjrzeć podróżującym. Na siedzeniu po lewej stronie zobaczyłem młodą dziewczynę o bezczelnym spojrzeniu z rumieńcami na twarzy i jasnymi włosami. Z prawej strony zauważyłem starszą przygarbioną osobę, której twarz i ramiona zasłonięte były szalami. Wszystko wskazywało na to, że jest to starsza niepełnosprawna kobieta. Gdy konie przekroczyły bramę, uniosłem bez wahania rękę i stangret zatrzymał powóz. Zapytałem, czy sir Robert przebywa obecnie w rezydencji.

W tej samej chwili Holmes wyszedł zza krzaków i spuścił spaniela ze smyczy. Pies podbiegł do powozu, radośnie szczekając, jednak bardzo szybko wesołe powitanie zmieniło się w dziką wściekłość. Patrząc na czarną spódnicę, znajdującą się nieco wyżej jego wzroku, zwierzę zaczęło głośno ujadać.

- Jedziemy! Jedziemy! - usłyszeliśmy ostry głos. Stangret uderzył konie batem, i po chwili zostaliśmy na drodze całkiem sami.

- Cóż, Watsonie, wszystko jasne - powiedział Holmes, zakładając obrożę na szyję podnieconego spaniela. - Myślał, że to jego pani, a okazało się, że w powozie siedzi ktoś obcy. Psy nigdy się nie mylą.

- Ale ten głos należał do mężczyzny! - krzyknąłem.

- Masz rację! Kolejna karta wpadła nam w ręce, ale tę partię należy rozegrać bardzo ostrożnie.

Mój towarzysz nie miał żadnych planów na popołudnie, więc poszliśmy wzdłuż strumienia, gdzie w końcu wykorzystaliśmy nasz sprzęt wędkarski, czego rezultatem był wyśmienity pstrąg podany na kolację. Dopiero po posiłku Holmes powrócił do tematu.

Ponownie znaleźliśmy się na drodze, która prowadziła do bramy parku. W ciemnościach czekał na nas wysoki mężczyzna. Okazał się nim trener koni John Mason, którego poznaliśmy w Londynie.

- Dobry wieczór, panowie - rzekł. - Dostałem pański list, panie Holmes. Sir Roberta nadal nie ma, ale słyszałem, że dziś wieczorem ma wrócić.

- Czy krypta znajduje sie daleko od domu? - zapytał Holmes.

- Mniej więcej ćwierć mili.

- Myślę zatem, że możemy zlekceważyć ostrzeżenia właściciela zajazdu.

- Nie mogę pójść z panami. Jak tylko wróci, od razu po mnie pośle. Będzie chciał, żebym streścił mu ostatnie wydarzenia w Shoscombe.

- Rozumiem! W takim wypadku musimy poradzić sobie sami, panie Mason. Proszę tylko pokazać nam kryptę, a potem wróci pan do siebie.

Noc była ciemna i księżyc nie oświetlał nam drogi, ale Mason pewnie poprowadził nas przez park; wkrótce potem ujrzeliśmy ciemny kształt budowli, która okazała się starą kaplicą. Weszliśmy do środka przez otwór w ścianie znajdujący się od strony niegdysiejszej kruchty. Pan Mason, potykając się o bryły gruzu, przedostał się do kąta pomieszczenie, skąd prowadziły schody do krypty, po czym zapalił zapałkę. Jej płomień rozświetlił to przygnębiające miejsce. Ujrzeliśmy wyjątkowo ponure pomieszczenie z sypiącymi się ścianami wykonane z grubo ciosanego kamienia. Zewsząd unosił się zapach stęchlizny. Na ziemi stały stosy kamiennych i ołowianych trumien, sięgające aż do łukowego sklepienia. Holmes zapalił swoją małą latarkę, której jasny snop światła padał na poszczególne elementy pomieszczenia. Światło odbijało się od wiek trumien; widniały na nich herby rodziny, której korzenie sięgały odległej przeszłości, a jej członkowie dumnie kroczyli na spotkanie ze śmiercią.

- Mówił pan o kościach, panie Mason. Mógłby je nam pan pokazać, zanim nas opuści?

- Leżą w tym kącie.

Trener podszedł do miejsca, które wskazał, i zamilkł ze zdziwienia, gdy padło tam

światło.

- Nie ma, nie ma kości! - wykrzyknął.

- Tak przypuszczałem - zachichotał Holmes. - Sądzę, że ich popiół nadal leży w piecu, który już wcześniej pochłonął część szczątków.

- Ale dlaczegóż, na Boga, ktokolwiek miałby palić resztki człowieka, który nie żyje od wieków? - zapytał John Mason.

- Jesteśmy tu po to, żeby wszystko wyjaśnić - odparł Holmes. - Poszukiwania dowodów zajmą nam trochę czasu, więc nie chcę już dłużej pana zatrzymywać. Sądzę, że nad ranem będziemy mieli rozwiązanie tej zagadki.

Gdy Mason nas opuścił, Holmes zaczął skrupulatnie badać groby. Rozpiętość w czasie była imponująca. Pierwsze groby sięgały czasów anglosaskich, pośrodku leżały trumny, w których pochowano przodków z długiej linii z okresu panowania dynastii Normańskiej; były tam wreszcie szczątki sir Williama i Denisa Falderów z XVIII wieku. Po godzinie Holmes zaczął badać ołowianą trumnę, stojąca w kącie przed wejściem do krypty. Usłyszałem cichy pomruk zadowolenia i, widząc jego szybkie ukierunkowane ruchy, wiedziałem już, że znalazł to, czego szukał. Za pomocą lupy uważnie przyglądał się krawędziom ciężkiego wieka. Następnie wyjął z kieszeni krótki łom i włożył go w szczelinę, podważając przednią część wieka, zabezpieczonego jedynie kilkoma klamrami. Gdy zatrzaski puściły, usłyszeliśmy dźwięk otwierającej się pokrywy. Niestety, nie zdążyliśmy zajrzeć do środka trumny, po nasze poszukiwania zostały przerwane.

Nagle usłyszeliśmy wyraźnie czyjeś kroki, dochodzące z góry. Ten ktoś kroczył szybko i pewnie, co świadczyło o tym, że doskonale znał drogę do kaplicy i dokładnie wiedział, po co tu przyszedł. Na schodach pojawił się strumień światła, i po chwili na gotyckim sklepieniu ujrzeliśmy cień mężczyzny. Jego potężna sylwetka była przerażająca i groźna. Przed sobą trzymał wielką latarnię, z tych, co zwykle wiszą w stajniach, która oświetlała twarz o ostrych rysach, przyozdobioną wąsami, i rozgniewane spojrzenie, którym omiótł całe pomieszczenie. W końcu zatrzymał swój piorunujący wzrok na mnie i moim towarzyszu.

- Do diabła, kto tu jest? - zagrzmiał. - I co robicie na terenie mojej posiadłości? Holmes nie odezwał się ani słowem, więc gospodarz postąpił kilka kroków do przodu z uniesionym w górę drągiem, który przyniósł ze sobą.

- Słyszycie mnie? - krzyknął. - Kim jesteście? Co tu robicie? - Groził nam kijem.

Holmes nie przestraszył się gróźb i podszedł do napastnika.

- Ja również mam do pana pytanie, sir Robercie - powiedział charakterystycznym oziębłym tonem. - Kto to jest? I dlaczego leży w trumnie?

Następnie odwrócił się, otworzył wieko i oświetlił wnętrze latarką. Oczom ukazało sie ciało owinięte w prześcieradło. Uderzył mnie widok sinej rozpadającej się twarzy, wykrzywionej i pełnej zmarszczek, z której wystawały długi nos i podbródek; ciemne oczodoły wpatrywały się nieruchomo w przestrzeń.

Baronet krzyknął, cofając się, by się wesprzeć na kamiennym sarkofagu.

- Skąd pan o tym wie? - krzyknął, a następnie dodał zaczepnym tonem: - Jaki pan ma w tym interes?

- Nazywam się Sherlock Holmes - rzekł mój towarzysz. - Być może moje nazwisko obiło się panu o uszy. Prowadząc jakąkolwiek sprawę, pilnuję, by przestrzegano prawa, czyli tego, co powinno być ważne dla każdego prawego obywatela. Leży to w moim interesie. Pan, wydaje się, ma wiele na sumieniu.

Sir Robert przez chwilę patrzył na nas gniewnym wzrokiem, ale obojętny ton głosu Holmesa i jego opanowanie uspokoiły go nieco.

- Przysięgam na Boga, że nic złego się tu nie wydarzyło - rzekł. - Wiem, że wszystko wskazuje na to, iż popełniłem zbrodnię, ale nie mogłem tego inaczej rozwiązać.

- Chciałbym w to wierzyć, jednak sądzę, że powinien pan tłumaczyć się przed policją.

Sir Robert wzruszył swymi szerokimi ramionami.

- Jeśli to konieczne, to niech tak będzie. Proszę pójść ze mną do domu. Sami panowie zobaczą, jak się sprawy mają.

Kwadrans później znaleźliśmy się w zbrojowni starego domu, o czym świadczyły wypolerowane lufy pistoletów w szklanych gablotach. Stały tu wygodne sofy, na których usiedliśmy, gdy gospodarz na chwilę nas opuścił. Wrócił w towarzystwie dwóch osób. Jedną z nich była rumiana młoda kobieta (widzieliśmy ją w powozie), a drugą - niski człowieczek o szczurzej twarzy, którego zachowanie było nieprzyjemnie tajemnicze. Tych dwoje wyglądało na niezwykle zdziwionych, co świadczyło o tym, że baronet nie miał czasu, by opowiedzieć im o ostatnich wydarzeniach.

- Przedstawiam panom - rzekł sir Robert, wskazując ręką na przybyłą parę - pana i panią

Norlett. Pani Norlett od lat jest zaufaną pokojówką mojej siostry i znana jest pod nazwiskiem Evans. Są to jedyni ludzie na świecie, którzy mogą potwierdzić moje słowa, a ja uważam, że najlepiej będzie, jeśli wyjawię panom całą prawdę.

- Czy to naprawdę konieczne, sir Robercie? Przemyślał pan w szczegółach swoją decyzję? - zapytała kobieta.

- Jeśli o mnie chodzi, nie miałem z tym nic wspólnego - wtrącił jej mąż.

Sir Robert popatrzył na niego z pogardą:

- Biorę na siebie całą odpowiedzialność. Panie Holmes, proszę wysłuchać całej tej historii. Sądząc po tym, gdzie pana spotkałem, jestem pewien, że jest on świadom wielu moich poczynań. Przygotowuję do wyścigów wspaniałego konia, i cała moja przyszłość zależy od tego, czy koń zwycięży. Jeśli wygra, wszystko się ułoży. Jeśli przegra, wtedy, boję się nawet o tym myśleć.

- Rozumiem, w jakiej sytuacji pan się znalazł - powiedział Holmes.

- Jestem całkowicie zależny od mojej siostry lady Beatrice. Wiadomo jednak, że wszelkie dochody z tej posiadłości należą do niej tylko do dnia jej śmierci. Ja z kolei tkwię po uszy w długach. Od zawsze wiedziałem, że jeśli moja siostra umrze, wierzyciele rzucą się na ten majątek jak sępy na padlinę. Zabiorą mi wszystko, w tym moją stadninę i moje konie. Panie Holmes, moja siostra umarła tydzień temu.

- I nikomu pan o tym nie powiedział?

- Miałem coś wymyślić? Stanąłem w obliczu bankructwa. Chciałem tylko zataić ten fakt przez najbliższe trzy tygodnie. Obecny tu pan Norlett, mąż służącej, jest aktorem. Wpadliśmy na pomysł, a dokładniej mówiąc, ja to wymyśliłem, żeby on przez jakiś czas udawał moją siostrę. Do jego obowiązków należały tylko codzienne przejażdżki powozem i nic więcej, bo przecież nikt poza służącą nie wchodził do pokoju jej pani.

Nietrudno było to zaaranżować. Moja siostra umarła na skutek puchliny wodnej, na którą cierpiała od wielu lat.

- O tym zdecyduje koroner.

- Jej doktor na pewno potwierdzi, że objawy od dawna wróżyły bliski koniec.

- Co pan zrobił po jej śmierci?

- Nie mogłem zostawić ciała w pokoju. Pierwszej nocy zanieśliśmy razem z Norlettem zwłoki do starego nieużywanego pawilonu, w którym znajduje się studnia. Niestety, poszedł za nami ulubiony spaniel Beatrice, który potem szczekał jak opętany przed drzwiami. Wiedziałem już wtedy, że zwłoki należy przenieść w bezpieczniejsze miejsce. Najpierw pozbyłem się psa, a potem przenieśliśmy ciało do krypty pod kaplicą. W moim mniemaniu nie jest to brak poszanowania dla zmarłej, panie Holmes i nie wydaje mi się, żebym zbezcześcił jej zwłoki.

- Pańskiego czynu nie można niczym usprawiedliwić.

Baronet potrząsną niecierpliwie głową.

- Łatwo jest prawić innym kazania - rzekł. - Gdyby był pan w mojej sytuacji, pewnie miałby inne zdanie. Nie można bezczynnie patrzeć, jak wszystkie marzenia i nadzieje mogą zostać zaprzepaszczone w jeden dzień. Wydawało mi się, że jeśli na jakiś czas miejscem spoczynku mej siostry będzie jedna z trumien przodków jej męża znajdująca się na poświęconej ziemi, to nic złego się nie stanie. Otworzyliśmy trumnę, usunęliśmy z niej szczątki i położyliśmy ciało mojej siostry. Nie mogliśmy jednak pozostawić starych kości na podłodze krypty. Razem z Norlettem przenieśliśmy je do pieca i w nocy spaliliśmy. Oto cała historia, panie Holmes, choć to, jak pan odkrył mój sekret i zmusił, bym go panu wyjawił, jest niezwykłe.

Holmes przez chwilę siedział, zamyślony.

- Jest jedna rzecz, która się nie zgadza, sir Robercie - powiedział w końcu. - Mam na myśli pańskie zakłady, a co za nimi idzie, nadzieję na lepszą przyszłość. Gdyby wierzyciele pozbawili nawet pana majątku, i tak mógłby żyć pan z wygranej.

- Koń jest częścią majątku, inaczej w ogóle nie zależałoby im na tym wyścigu. Prawdopodobnie wcale nie wystawiliby konia. Największe długi zaciągnąłem u mojego najzagorzalszego wroga, nie lada łobuza Sama Brewera, którego kiedyś przetrenowałem batem na torze wyścigowym Newmarket Heath. Czy naprawdę myślicie, panowie, że oszczędziłby mnie?

- Cóż, sir Robercie - rzekł Holmes, wstając z krzesła - bez dwóch zdań sprawę tą należy zgłosić na policję. Muszę dopilnować, by fakty wyszły na światło dzienne. Na tym moja praca się zakończy. Nie mnie jednak oceniać pański kręgosłup moralny albo poczucie przyzwoitości. Watsonie, dochodzi północ, powinniśmy się chyba udać do naszych skromnych kwater.

Historia ta zakończyła się radosną wieścią od sir Roberta: jego działanie się opłaciło. Książe Shoscombe wygrał derby, właściciel konia zgarnął osiemdziesiąt tysięcy funtów z zakładów, a do chwili zwycięstwa udało mu się utrzymać wierzycieli z dala od majątku.

Wygrana pozwoliła sir Robertowi spłacić długi i poukładać sobie życie na nowo. Zarówno policjanci, jak i koroner popatrzyli na przewinienia sir Roberta przez palce i poza reprymendą za zwłokę w zgłoszeniu śmierci starszej pani baronet wyszedł z opresji bez szwanku. Ten dziwny incydent w jego życiu pomógł mu stanąć na nogi, i można przypuszczać, że uda mu się dożyć sędziwego wieku.

Rozdział dwunasty

Tego ranka Sherlock Holmes był w melancholijnym filozoficznym nastroju. Jego czujny i praktyczny umysł często poddawał się takim stanom.

- Widziałeś go? - zapytał.

- Masz na myśli tego mężczyznę, który przed chwilą stąd wyszedł?

- Nie inaczej.

- Tak, minęliśmy się drzwiach - odparłem.

- Co o nim sądzisz?

- Żałosna istota, mizerna i przybita.

- Trafiłeś, Watsonie. Żałosny mizerny człowiek. Ale czy cały świat nie jest żałosny i mizerny? Czy osobista historia człowieka nie jest tylko odzwierciedleniem tego, co doświadcza świat, tylko na mniejszą skalę? Mamy marzenia. Spełniamy je. Ale cóż pozostaje nam na koniec? Cień. Albo nawet gorzej - cierpienie.

- Czy to był twój nowy klient?

- Można tak powiedzieć. Przysłali go do mnie ze Scotland Yardu, podobnie jak lekarze, którzy czasami wysyłają swoich nieuleczalnie chorych pacjentów do znachora. Twierdzą wtedy, że oni już nie poradzą, a stan pacjenta jest tak zły, że i tak nic go już nie pogorszy.

- Jaki problem sprowadził tego dżentelmena?

Holmes podniósł ze stołu poplamioną wizytówkę.

- Jozajasz Amberley. Twierdzi, że był kiedyś wspólnikiem w firmie Brickfall i Amberley, produkującej artykuły dla artystów malarzy. Nazwa ta często widnieje na opakowaniach farb. Po wielu latach żmudnej pracy zarobił tyle pieniędzy, że w wieku sześćdziesięciu jeden lat odszedł na emeryturę, kupił dom w Lewisham, przeprowadził się tam i wreszcie mógł się napawać odpoczynkiem. Wydawało się, że czeka go skromne spokojne życie.

Holmes zerknął na zapiski nabazgrane na odwrotnej stronie koperty.

- Przeszedł na emeryturę w 1896 roku. W 1897 roku pojął za żonę młodszą o dwadzieścia lat kobietę i, jeśli ta fotografia nie kłamie, to była ona bardzo urodziwa. Miał więc pieniądze, żonę i cieszył się życiem. Wszystko układało się wspaniale. A jednak w ciągu dwóch lat zmienił się, jak sam zauważyłeś, w przygnębionego nieszczęśliwego człowieka.

- Znasz powód jego kłopotów?

- To, co zwykle, Watsonie. Nielojalny przyjaciel i niewierna żona. Pan Amberley ma jedno hobby - grę w szachy. W Lewisham mieszka niedaleko niego pewien lekarz, który również jest amatorem tego szlachetnego sportu. Mam tu zapisane jego imię, nazywa się Ray Ernest. Lekarz ten często odwiedzał mojego klienta, więc nikogo nie dziwiło, że stosunki między nim a panią Amberley stały się dosyć zażyłe, gdyż, nawet na pierwszy rzut oka widać, jak się zresztą sam przekonałeś, iż nasz nieszczęsny klient nie grzeszy urokiem osobistym, choć pewnie ma inne zalety. Przyjaciel lekarz i żona mego klienta uciekli w zeszłym tygodniu i nikt nie wie dokąd. Co więcej, jego niewierna małżonka zabrała ze sobą kasetkę na dokumenty, w której pan Amberley trzymał większość oszczędności. Czy tę kobietę da się odszukać? Czy uda się odzyskać pieniądze klienta? Problem jest dość pospolity, jednak dla pana Jozajasza Amberleya jest niezwykle istotny.

- Co zamierzasz zrobić?

- Mój drogi, pytanie powinno brzmieć: „Co ty, Watsonie, zamierzasz zrobić?”, jeśli oczywiście będziesz tak dobry i zechcesz mnie zastąpić. Wiesz przecież, że obecnie zajmuję się sprawą dwóch patriarchów kościoła koptyjskiego, która już dziś powinna się wyjaśnić. W tej chwili naprawdę nie mam czasu, żeby jechać do Lewisham, a przecież dowody zgromadzone na miejscu zdarzenia są niezwykle istotne. Starszy pan bardzo nalegał, żebym to ja właśnie pojechał, ale wytłumaczyłem mu, dlaczego nie mogę tego uczynić. Zapewniłem go, że przyjedzie mój przedstawiciel.

- Oczywiście, pojadę - odparłem. - Szczerze mówiąc, nie sądzę, żebym zdołał jakoś pomóc, ale zrobię wszystko, co tylko w mojej mocy.

I tak pewnego letniego dnia wyruszyłem do Lewisham, marząc po cichu, by problem, z jakim przyjdzie mi się zmierzyć w tym tygodniu, stał się tematem numer jeden w całej Anglii.

Gdy wróciłem na Baker Street, by zdać relacje z mojej wyprawy, było już dość późno. Słuchając mnie, Holmes siedział, wtulony całym swoim chudym ciałem w fotel, i pykał spokojnie fajkę, z której unosił się gryzący dym. Miał błogi wyraz twarzy; powieki opadły leniwie na oczy i wydawało się, że za chwilę zaśnie, ale gdy tylko zawieszałem głos lub moja opowieść nasuwała jakieś pytania, jego szare oczy się otwierały, a żywe spojrzenie przewiercało mnie na wylot niczym rapier.

- Dom pana Jozajasza Amberleya nazywa się „Przystań”. Myślę, że to cię powinno zainteresować. Posiadłość wygląda jak zubożały patrycjusz, który zagubił się wśród swych poddanych. Znasz tę dzielnicę - na ulicach kostka brukowa, a dojechać do niej można tylko podmiejską podniszczoną drogą. Gdzieś pośrodku znajduje się ten stary dom, niczym mała oaza starożytnej kultury i stylu, otoczony wysokim popękanym murem, gdzieniegdzie nakrapianym mchem.

- Watsonie, daruj sobie, proszę, ten poetycki opis - rzekł Holmes ostrym tonem. - Istotne jest to, że to wysoki ceglany mur.

- Zgadza się. Żeby się dowiedzieć, gdzie znajduje się „Przystań”, musiałem zapytać o drogę jakiegoś przypadkowego przechodnia, palącego fajkę. Mam powody, by o nim wspomnieć. Był to wysoki ciemnowłosy mężczyzna, obdarzony gęstymi wąsami. Wyglądał na wojskowego. W odpowiedzi na moje pytanie pokiwał głową, a w jego oczach dostrzegłem ciekawość, o czym przypomniałem sobie dopiero później. Nie zdążyłem jeszcze przekroczyć bramy, gdy zauważyłem pana Amberleya wychodzącego z domu. Dziś rano nie miałem okazji mu się przyjrzeć, choć nawet krótkie spojrzenie pozwoliło mi wywnioskować, że jest to dziwny człowiek. Gdy zobaczyłem go w pełnym świetle, wydał się jeszcze bardziej osobliwy.

- Ja mu się przyjrzałem, ale chciałbym wiedzieć, jakie ty odniosłeś wrażenie - rzekł Holmes.

- Tego człowieka troski dosłownie przygniatają do ziemi. Garbi się bardzo, wydaje się, jakby dźwigał na barkach ogromny ciężar. A jednak nie wygląda na słabeusza, za jakiego na początku go uważałem - ma szerokie jak u atlety ramiona i klatkę piersiową, sylwetka zwęża się ku dołowi i kończy się dwiema umięśnionymi nogami. I wiesz co? Jego lewy but jest bardziej zniszczony niż prawy.

- Nie zwróciłem na to uwagi! - wykrzyknął Holmes.

- To jasne. Jestem lekarzem, zauważyłem, że ma sztuczną nogę.

- Kontynuuj, proszę.

- Zdumiały mnie wijące się pukle siwych włosów, wystające spod starego słomianego kapelusza, i mocno pomarszczona twarz o zawziętym żywym spojrzeniu.

- Bardzo dobrze, Watsonie. Co powiedział?

- Zaczął wylewać swe gorzkie żale. Szliśmy alejką, więc miałem okazję, by się dobrze rozejrzeć. Pierwszy raz widziałem tak zaniedbany dom. Ogród był całkowicie zarośnięty, pozostawione samym sobie rośliny wyglądały tak, jakby celem ich wegetacji był powrót do natury, a nie ozdabianie ogrodu. Nie wiem, czy jakakolwiek porządna kobieta była w stanie żyć w takim otoczeniu. Dom był również zapuszczony. Ten biedny starszy człowiek zdawał sobie z tego sprawę i najwidoczniej chciał pomalować fasadę, bo w korytarzu stała puszka zielonej farby, a on sam miał w ręku gruby pędzel. Widocznie miał zamiar się zabrać za malowanie drewnianej framugi.

Zaprowadził mnie do swej zapuszczonej pracowni, gdzie długo sobie pogawędziliśmy. Oczywiście, był nieco zawiedziony faktem, że nie stawiłeś się osobiście. „Nie sądziłem - rzekł -że taka skromna osoba jak ja, zwłaszcza teraz, gdy straciłem większość swego majątku, zwróci na siebie uwagę tak sławnego człowieka, jakim jest pan Sherlock Holmes”.

- Uspokoiłem go, mówiąc, że się nie musi martwić o finanse. „No tak, dla tego wielkiego detektywa prowadzenie sprawy jest samo w sobie ekscytujące - powiedział - i może się okazać, że nawet w tym przypadku znajdzie dla siebie coś interesującego. Och! Ludzka natura jest okrutna, doktorze Watson, a najgorsza jest ta niewdzięczność. Spełniałem wszystkie zachcianki mojej żony. Nie ma na świecie kobiety, której tak by dogadzano. A ten młodzieniec mógłby być moim synem. Często odwiedzał nas w moim domu. Widzi, pan jak mnie potraktowali. Doktorze, świat jest naprawdę okrutny i bezduszny”.

- Przez godzinę opowiadał mi o swoim cierpieniu. Twierdził, że była to przemyślana intryga. Małżonkowie mieszkali tylko we dwoje. Każdego dnia rano przychodziła służąca i zostawała do szóstej po południu. Owego feralnego dnia Amberley, chcąc sprawić żonie przyjemność, kupił bilety do teatru Haymarket, najlepsze miejsca, na balkonie. Gdy już mieli wychodzić, żona poskarżyła się na ból głowy i stwierdziła, że zostanie w domu. Mąż udał się na przedstawienie sam. Nie ma co do tego żadnych wątpliwości, bo pokazał mi niewykorzystany bilet małżonki.

- Niezwykła historia - rzekł Holmes coraz bardziej zainteresowany moją opowieścią. -Proszę, mów dalej, Watsonie. Twoja relacja jest bardzo ciekawa. Czy dokładnie obejrzałeś ten bilet? A może przez przypadek zapamiętałeś numer miejsca?

- W rzeczy samej, zapamiętałem. - Byłem z siebie bardzo dumny. - Nie sprawiło mi to trudności, gdyż był to mój numer w dzienniku klasowym w czasach szkolnych. Trzydzieści jeden.

- Doskonale, Watsonie! Zatem mąż musiał siedzieć na miejscu numer trzydzieści albo trzydzieści dwa.

- Zgadza się - odpowiedziałem nieco zafrapowany. - Rząd B.

- Wspaniale! Co jeszcze ci powiedział?

- Pokazał mi pomieszczenie, które nazywa skarbcem. To naprawdę dobrze zabezpieczony pokój, jak w banku. Prowadzą do niego metalowe drzwi, zewnętrzne okiennice też są metalowe, i jak twierdzi właściciel, żaden włamywacz się nie dostanie do środka. Sądzę jednak, że pani Amberley miała drugi klucz i zabrała ze sobą gotówkę i papiery wartościowe, warte siedem tysięcy funtów.

- Papiery wartościowe? Jak zamierzają je sprzedać?

- Gospodarz powiedział, że złożył na policji listę i liczy na to, iż złodziejom nie uda się niczego sprzedać. Około północy wrócił z teatru. Mieszkanie zastał całkowicie splądrowane, drzwi i okna pootwierane. Żony nie było nigdzie. Nie zostawiła żadnej wiadomości ani listu, nie odezwała się od tamtej pory ani słowem. Natychmiast zawiadomił policję.

Mój przyjaciel się zamyślił:

- Twierdzisz, że zabierał się do malowania? Co chciał pomalować?

- Ścianę w korytarzu. Wcześniej pomalował już drzwi i drewnianą framugę, jak wspomniałem.

- Czy nie wydaje ci się dziwne, że w tych przykrych okolicznościach znalazł sobie akurat takie zajęcie?

- Ludzie robią czasem różne rzeczy, żeby tylko zająć czymś swe myśli. Właśnie tak wytłumaczył swe czynności. To dość dziwne zachowanie, ale i on sam jest ekscentryczny. Gdy tam byłem, podarł na kawałeczki fotografię swojej żony. Był wściekły, przemawiał przez niego straszliwy gniew. „Nigdy więcej nie chcę widzieć jej przeklętej twarzy” - krzyczał.

- Coś jeszcze, Watsonie?

- Jest jedna rzecz, na którą zwróciłem szczególną uwagę. Gdy skończyliśmy rozmowę, pojechałem na dworzec Blackheath i wsiadłem do pociągu. Gdy ten ruszał, zobaczyłem, jak w ostatniej chwili do przedziału obok wskoczył mężczyzna. Wiesz dobrze, Holmesie, że mam dar zapamiętywania twarzy. Był to bez wątpienia ten wysoki ciemnowłosy mężczyzna, którego zaczepiłem wcześniej na ulicy. Widziałem go jeszcze raz na London Bridge, a potem zgubił się w tłumie. Jestem jednak przekonany, że mnie śledził.

- Z całą pewnością! - odparł Holmes. - Twierdzisz, ze był to wysoki mężczyzna z długimi wąsami w przyciemnionych okularach?

- Holmesie, ty chyba jesteś czarownikiem. Nie mówiłem przecież, że miał okulary.

- Miał też pewnie masońską szpilkę do krawata?

- Holmesie!

- To bardzo proste, mój drogi Watsonie. Ale na razie zajmijmy się faktami. Muszę przyznać, że sprawa, która wyglądała na absurdalnie prostą i trywialną, nabiera w szybkim tempie rumieńców. Poza istotnymi szczegółami, na które nie zwróciłeś uwagi, te, które same wpadły ci w oczy, są podstawą do przemyśleń.

- Co umknęło mojej uwadze?

- Mój przyjacielu, nie chciałem cię urazić. Wiesz, że stronię od osobistych przytyków. Nikt inny nie wykonałby tego zadania lepiej niż ty. Są tacy, co uczyniliby je w miarę dobrze. Umknęły ci jednak pewne istotne elementy. Co sądzą sąsiedzi o panu Amberleyu i jego żonie? To z pewnością jest ważne. Czy mówili coś o młodym doktorze, który grywał ze starszym panem w szachy? Czy rzeczywiście był kobieciarzem? Masz nieodparty urok, Watsonie, który powoduje, że wszystkie kobiety chętnie ci pomagają. A może dowiedziałbyś się czegoś od dziewczyny pracującej na poczcie albo od żony sprzedawcy warzyw? Wyobrażam sobie, jak szepczesz słodkie banały do uszka młodej dziewoi w zajeździe „Pod Niebieską Kotwicą”, a w zamian uzyskujesz kilka istotnych informacji. O tym nie pomyślałeś!

- Nic straconego, mogę tam jeszcze wrócić.

- Nie musisz się już kłopotać. Telefony i policjanci ze Scotland Yardu pomagają mi zbierać informacje bez wychodzenia z domu. Fakty, które zdobyłem, potwierdzają słowa naszego klienta. W okolicy ma opinię liczykrupy i surowego męża. Potwierdziło się również, że w tym swoim skarbcu trzymał dużą sumę pieniędzy. Wiem także, że młody doktor Ernest jest kawalerem, grywał w szachy z Amberleyem i prawdopodobnie z żoną naszego emeryta łączyło go ciepłe uczucie. Sprawa niby oczywista, a jednak tak nie jest.

- W czym leży problem?

- Prawdopodobnie w mojej wyobraźni. I tymczasem pozostawmy go tam, Watsonie. Wyrwijmy się z tego prozaicznego świata pracy przez drzwi prowadzące do muzyki. Dziś wieczorem w Albert Hall występuje Carina. Jeszcze zdążymy się przebrać i zjeść kolację, a potem pójdziemy się rozkoszować jej śpiewem.

Następnego dnia wstałem wcześnie rano, ale pozostawione na stole okruszki po tostach i dwie skorupki po jajkach wskazywały na to, że mój towarzysz był na nogach dużo przede mną. Znalazłem też pośpiesznie zapisaną wiadomość.

Drogi Watsonie. Istnieje kilka elementów, o których chciałbym pomówić z panem Jozajaszem Amberleyem. Gdy to uczynię, będziemy mogli uznać sprawę za zamkniętą albo i nie. Prosiłbym, żebyś był w domu około trzeciej, bardzo możliwe, że będziesz mi potrzebny. S.H.

Holmes wrócił o umówionej godzinie. Był poważny, małomówny i pochłonięty swoimi myślami. W takich chwilach lepiej było mu nie przeszkadzać.

- Czy był tu pan Amberley?

- Nie - odparłem.

- Ach tak! Czekam na niego.

Nie trwało to długo, gdyż starszy pan właśnie wszedł do pokoju, a na jego zatroskanej twarzy malowało się zaskoczenie.

- Dostałem telegram, panie Holmes. Nic z tego nie rozumiem. - Gość wręczył kartkę Holmesowi, który przeczytał na głos:

Proszę natychmiast przyjechać. Mam informacje o pańskiej zgubie. ELMAN.

- List przyszedł z plebanii.

- Wysłano go o drugiej dziesięć z Little Purlington - rzekł Holmes. - Little Purlington to miejscowość w hrabstwie Essex, niedaleko Frinton. Oczywiście, natychmiast pan tam pojedzie. Najwyraźniej wiadomość pochodzi od osoby godnej zaufania, od tamtejszego księdza. Gdzie jest spis księży z tamtych okolic? O, proszę, jest: „J. C. Elman, magister teologii, zamieszkały w Little Purlington”. Przyjacielu, sprawdź, proszę, pociągi.

- Jest taki, co odjeżdża o piątej dwadzieścia z dworca przy Liverpool Street.

- Doskonale! Watsonie, powinieneś pojechać z naszym klientem. Być może będzie pan potrzebował pomocy mego przyjaciela. Przed nami przełomowy moment.

Jednak nasz klient wcale się nie palił do wyjazdu.

- To absurdalne, panie Holmes - rzekł. - Cóż ten człowiek może wiedzieć na temat mojej żony i mych oszczędności? Ta podróż to według mnie strata czasu i pieniędzy.

- Nie wysłałby do pana telegramu, gdyby nie wiedział czegoś istotnego. Proszę zatelegrafować do niego, że pan przyjedzie.

- Nie sądzę, żeby moja obecność tam była konieczna.

Holmes przybrał swą naj surowszą minę.

- Pańska odmowa wywarłaby zarówno na mnie, jak i na policji wyjątkowo złe wrażenie. Nie wyglądałoby dobrze, gdyby w świetle pojawiających się nowych dowodów z takim uporem

odmawiał pan zapoznania się z nimi. Oznaczałoby to, że ma pan coś do ukrycia.