Żmija

Słowniczek „afgański”

zawiera trudniejsze i nieobjaśnione w tekście słowa i wyrażenia z żargonu żołnierskiego oraz mniej znane, rozpowszechnione w radzieckim nazewnictwie wojskowym skróty i skrótowce.

AKM, akaem, akaemaszka (awtomat Kałasznikowa modernirizowannyj ) – karabinek szturmowy Kałasznikowa, popularny kałach, kal. 7,62. Jego nowocześniejsza wersja to AK-74, różniący się od AKM mniejszym kalibrem (5,45), lżejszym (plastikowym, nie metalowym) magazynkiem i charakterystycznym tłumikiem płomieni na lufie.

AKS, akaes, aks-74u (awtomat Kałasznikowa składnoj ukoroczennyj ) – pistolet maszynowy Kałasznikowa, wersja skrócona.

Aryk – afgański kanał nawadniający.

Askerzy – żołnierze rządowej armii dra, zob. zieloni.

Awtobat – batalion transportowy (samochodowy).

Basmacz – zob. duch.

Bezeteszki(bzt, broniebojno-zażygatielnyje trassirujuszczije patrony ) – trasery, naboje z pociskiem przeciwpancerno-zapalająco-smugowym.

Blina. blia – łagodniejszy odpowiednik wyrażenia „bladź”.

Blokpost – umocniony posterunek, blokhauz, fort.

BMD(bojewaja maszyna desanta ) – transporter opancerzony wojsk powietrzno-desantowych.

BMP–(bojewaja maszyna piechoty ) – transporter piechoty.

BRDM, beerdeemka (bojewaja razwiedywatielnaja dozornaja maszyna ) – mały zwiadowczy transporter opancerzony.

Broniegrupa – grupa pancerna, wykoncypowana w Afganistanie, doraźnie formowana, całkowicie zmotoryzowana, bardzo szybka jednostka manewrowa o dużej sile ognia, używana do akcji interwencyjnych. Zwykle w składzie 4-5 czołgów i tyluż transporterów.

Brortik(od bronieżylet ) – kamizelka kuloodporna.

BTR, beteer, beter (bronietransportior ) – podstawowy transporter opancerzony Armii Czerwonej.

Cha-be – letni mundur (od chłopczatobumażnyj , bawełniany).

Chadowcy – funkcjonariusze khad-u (zob.).

Chana – w gwarze przestępczej: źle, koniec; nam chana: przepadliśmy, koniec z nami, już po nas.

CWG(Centralnyj Wojennyj Gospital ) – w czasie wojny afgańskiej główny szpital wojskowy w Kabulu.

Czeki – bony walutowe centrali „Wnieszposyłtorg”, mniej więcej odpowiednika naszej „Baltony” czy „Peweksu”. Żołnierze służący w Afganistanie traktowani byli jak specjaliści na kontraktach zagranicznych, żołd otrzymywali w walucie. Rzecz jasna, nie była to żadna waluta, ale papierki – bony towarowe do realizacji w specjalnych sklepach, w żargonie zwanych „czekuszkami”.

Dembel – demobilizacja, przeniesienie do cywila. Także żołnierz na krótko przed zdemobilizowaniem. Czasownik: dembelnąć się.

Disbat(discyplinarnyj batalion ) – batalion karny.

Dot(dołgowriemiennaja ogniewaja toczka ) – umocnione stanowisko ogniowe, bunkier.

Drejfić – w gwarze przestępczej: pietrać się, tchórzyć.

DSzB, de-sze-be (diesantno-szturmowaja brigada ) – brygada desantowo-szturmowa.

DSzK, de-sze-ka (Diegtiariewa-Szpagina krupnokalibernyj ) – wielkokalibrowy karabin maszynowy, przestarzały, w Afganistanie liczne egzemplarze produkcji chińskiej były na wyposażeniu mudżahedinów.

Duch, duchy – żargonowa nazwa mudżahedinów, od słowa „duszman” w języku dari oznaczającego wroga. Mudżahedinów nazywano też modżahedami, brodaczami, a także basmaczami, od działających w latach 1918-26 w Azji Środkowej antybolszewickich partyzantów, słynnych z popełnianych okrucieństw. Po 1985, po objęciu władzy przez Gorbaczowa i rozpoczętej tzw. „afganizacji konfliktu” zabroniono nazywać mudżahedinów nazwami obelżywymi i pejoratywnymi. Zalecono mówić o nich: „członkowie zbrojnej opozycji”.

Dukan – afgański sklepik „ogólnospożywczy”, oferujący przysłowiowe mydło i powidło.

Duszman – zob. duch.

Duwał – gliniany mur otaczający w kiszłakach zabudowania mieszkalne.

Dwieście, ładunek dwieście – zob. Gruz 200.

Efka – zob. limonka a. F-1.

En-pe –zob. np.

Er-de –zob. rd.

Ergedeszka – zob. rgd.

Eswedeszka, es-we-de – zob. swd.

F-1, efka, limonka – ręczny granat obronny.

Faby, fabki, od fab (fugasnaja awiacjonnaja bomba ) – bomba lotnicza burząca.

Gawniuk – zasraniec, gówniarz. W rosyjskim – w przeciwieństwie do polskiego – słowo to nie oznacza niedorosłego smarkacza, ale wyraźnie sugeruje, iż chodzi o kogoś mającego stałe i bliskie kontakty z ekskrementami, własnymi lub cudzymi.

Grażdanka – życie cywilne i świat cywilny, na grażdance: w cywilu.

Gruz 200(gruz dwiesti ) – „ładunek 200”, kodowe i żargonowe określenie transportowanych zwłok zabitych, poległych w walce. Samych zabitych nazywało się dwusetnymi (dwuchsotyje ). W stosunku do rannych używało się określenia: „ładunek 300” (gruz trista ) i „trzechsetni” (triochsotyje ).

Italianka – żargonowa nazwa używanych przez mudżahedinów min produkcji włoskiej (Tecnovar Italiana), zarówno przeciwpiechotnych TS-50 jak i przeciwczołgowych TC-6.

Jefrejtor – w piechocie ZSRR (i rosyjskiej) do korpusu szeregowych zaliczani są: szeregowy (riadowoj, sołdat) i starszy szeregowy (Jefrejtor ).

Ka-en-pe – zob. knp.

Kalitka – żargonowa nazwa kpp (zob.).

KHAD(Khadamat-e Ettel’at-e Dawlati ) – Państwowa Służba Informacji, wzorowana na KGB bezpieka DRA.

Kliczka; w gwarze przestępczej: klikucha – ksywka, przezwisko, pseudo.

Klikucha – zob. kliczka.

Komwzwoda – dowódca plutonu.

KNP, ka-en-pe (komandno-nabludatielnyj post ) – stanowisko dowodzenia i punkt obserwacyjny.

KPP, ka-pe-pe (kontrolno-propusknoj punkt) – drogowy posterunek kontrolny.

KPWTa. władimirow (krupnokalibiernyj pulemiot Władimirowa tankowyj ) – wielkokalibrowy karabin maszynowy montowany na czołgach i pojazdach opancerzonych.

Lejtecha – lejtnant, porucznik. Por. Starlej.

Limonka, cytrynka, efka – zob. F-1.

Maskchałat – peleryna maskująca.

Mat – plugawe słownictwo. Mówić matem: kląć, rugać, sobaczyć nie przebierając w słowach.

Medsanbat(mediko-sanitarnyj batalion ) – batalion medyczny, szpital polowy.

MGU(Moskowskij gosudarstwiennyj uniwiersitiet ) – Uniwersytet Moskiewski im. Łomonosowa.

MSD, em-es-de (motostriełkowaja diwizija ) – dywizja zmotoryzowana.

MZP, em-ze-pe (małozamietnyje prepiatswija ) – zamaskowane zapory ze splątanego stalowego drutu. W żargonie: putanki.

NP(nabludatielnyj punkt ) – punkt obserwacyjny.

Nursy(nieuprawliajemyje rakietnyje snariady ) – rakiety powietrze-ziemia.

OKSW(Ograniczonnyj Kontingient Sowietskich Wojsk ) – kontyngent wojsk radzieckich w Afganistanie.

OMP, o-em-pe (otdielnyj motostriełkowyj połk ) – wydzielony pułk zmotoryzowany.

PFM(protiwpiechotnaja fugasnaja mina ) – typ min przeciwpiechotnych.

Pieszczanka – nazwa używanego w Afganistanie munduru polowego (barwy piasku).

PKM, pekaem (pulemiot Kałasznikowa modernizowany] ) – karabin maszynowy Kałasznikowa.

PMN(protiwpiechotnaja mina nażymnogo diejstwia ) – typ min przeciwpiechotnych.

Praporszczyk – chorąży. W piechocie ZSRR korpus chorążych obejmował stopnie: podpraporszczyk, praporszczyk i starszyj praporszczyk. W obecnej piechocie rosyjskiej stopień podpraporszczyka zlikwidowano.

Putanki – zob. mzr

Raztiażka – mina, do zawleczki zapalnika której przymocowany jest napięty odciąg z drutu; zawadzenie o drut powoduje wyrwanie zawleczki i wybuch. Nazwę stosuje się także do zestawu lub pola min połączonych takimi odciągami.

Razwiedrota – kompania zwiadu.

RD, er-de (riukzak diesantnyj ) – plecak zaprojektowany dla wojsk powietrzno-desantowych. W Afganistanie używany głównie przez piechotę, desant wolał lżejsze i lepszej jakości turystyczne plecaki amerykańskie i japońskie, zdobyczne lub kupowane na bazarach.

Rotny(rotnyj ) – dowódca kompanii.

RGD, ergedeszka (rucznaja granatu distancjonnogo diejstwija ) – ręczny granat zaczepny.

RPG(rucznoj protiwtankowyj granatomiot ) – ręczny granatnik przeciwpancerny. W Afganistanie różne modele i wersje używane powszechnie, przez obie strony, zarówno przeciw pojazdom, jak i sile żywej.

RPK, rucznik (rucznoj pulemiot Kałasznikowa ) – ręczny karabin maszynowy Kałasznikowa.

Sałaam – od arabskiego pozdrowienia:As salaamu alajkum (pokój tobie), zaadaptowane przez „afgańców” i używane jako pozdrowienie.

Starlej(starszyj lejtienant ) – porucznik. W piechocie rosyjskiej do grupy oficerów młodszych zalicza się stopnie: młodszy lejtnant, lejtnant, starszy lejtnant, kapitan.

Starszyna – w piechocie ZSRR (i rosyjskiej) do korpusu podoficerów-sierżantów zalicza się stopnie: młodszy sierżant, sierżant, starszy sierżant, starszyna.

SWD, eswedeszka, es-we-de (snajpierskaja wintowka Dragunowa ) – karabin snajperski systemu Dragunowa.

Szurawi – (dari) sowiecki, rosjanin.

Szyszyga – ciężarówka gaz-66.

Trietij tost – trzeci toast, tradycyjnie wznoszony za poległych. Pije się stojąc, nie stuka się kieliszkami. Ani czymkolwiek za kieliszki służącym.

Trzysta, ładunek trzysta – zob. Gruz 200.

Urkagan,urka – w gwarze przestępczej: złodziej nad złodziejami, przestępca wysoko stojący w kryminalnej hierarchii, potocznie: kawał złodzieja.

WDW, we-de-we (wozduszno-diesantnyje wojska ) – wojska powietrzno-desantowe.

Wiertuszka(od wiertolot ) – śmigłowiec, helikopter.

WPP, we-pe-pe (wzlotno-posadocznaja połosa ) – pas startowy lotniska.

WWS, we-we-es (wojenno-wozdusznyje siły ) – lotnictwo wojskowe.

Za be-ze(Za bojewyje zasługi ) – medal, wysoki w randze i hierarchii, ustępujący tylko medalowi Za odwagę. Dalej idą już ordery.

Zampolit(zamiestitiel po politiczeskim diełam ) – zastępca do spraw politycznych; politruk.

Zastawa – placówka. w rosyjskim oznacza zarówno pododdział wojska, chroniący danego rejonu, jak i zespół umocnionych posterunków w tym rejonie.

Zieloni – zob. askerzy.

Żełtucha – żółtaczka, choroba zakaźna.