План Бабарозы

Раздзел 4 Святая вера ў…

Змалку заўважылася: у членаў Ордэна Тых, Хто Самі Ўсё Разумеюць, на фоне іхняга паталагічнага недаверу і сумневаў у хоць чыёйсьці рацыі, усё ж існавала Святая Вера Ў Адну Рэч. Атрымаўшы тую Адну Рэч, верылі чальцы Ордэна, чалавек мог абараніцца ад большасці нягод і побытавых нявыкрутак. Быў, быў залаты ключык ад патаемных бурацінаўскіх дзверак, што па-за карцінай з агменем! Паводле дзядоў, такі існаваў пропуск у светлую будучыню.

Дзяды верылі ў цымус цымусаў, які не прапіць, не прафукаць. З пакалення ў пакаленне гэтая самая Святая Вера Ў Адну Рэч мяняла арыенціры, але нязменным заставалася перакананасць дзядоў, што тая Рэч наагул ёсць, што яна Адна-адненькая, і што, натуральна, яе трэба мець. Калі б я нарадзіўся гадоў на дваццаць раней, дык талісманам гэтай Веры быў бы інстытуцкі дыплом. Ого, дыплом! Ён колісь здаваўся шчытом гуляй-горада, тлустым азонавым слоем, за якім ягоны шчаслівы ўладальнік пачуваецца ў сваім жыцці, як у Бога за печкай. Цяпер жа ўсім нованароджаным сябры таемнага ордэна – калі б былі жывыя, – відаць, пазычылі б еўрапейскага грамадзянства. І будзе вам шчасце!

У маім жа дзяцінстве, на пачатку васьмідзясятых, сябры Ордэну Тых, Хто Самі Ўсё Разумеюць (куды дзяды запісалі яшчэ маму Вовы Шахава, нашага суседа), ужо ведалі, што стопудовае прасвятленне і дабрабыт абавязана прынесці веданне якой-небудзь замежнай мовы.

Пры словазлучэнні “вывучэнне замежных моваў” заўсёдную самавітасць, што вылучала членаў Ордэна, як рукой здымала. Яны пачыналі ўвіхацца наўкола, бязладна махаць рукамі і голасна прапаноўваць свае варыянты дзеянняў.

Трэба прызнаць, чальцы Ордэна мелі дар прадчування і былі крыху больш праніклівейшыя за звычайных людзей. І таму ўжо на пачатку васьмідзясятых ведалі, што савецкая плаціна прарвецца і затопіць наваколле. А што ў завірушным ліхалецці зробіцца ратавальным колам для іх дзетак, спытаеце вы? Што вынесе іх на бераг дабрабыту і мацярык спакою? Канечне, адкажу я, веданне замежнай мовы!

СССР клеіў дошчачкі – гэта стала зразумела чальцам Ордэна адразу пасля пары-тройкі выступаў Гарбачова, у якіх ён выказаўся больш чым празрыста. Заўзяты вораг Саюза – Злучаныя Штаты мусілі неўзабаве так ці інакш перамагчы. Каб не захлынуцца ў віры ліхалецця, трэба было даваць драпака ў слушным кірунку.

У трэцім класе, пакуль усе астатнія мамы разводзілі рукамі, са збянтэжанасцю пераглядаючыся (маўляў, нашто яны робяць такую дуроту?), мяне і майго сябра Вову Шахава сілком забралі з “французскай” школы №148 і перавялі ў далёкую, праз дарогу – у 171-ую, ангельскую. Што паробіш: у рэйтынгу чальцоў Ордэна ў сілу імкліва ўбіраўся менавіта інгліш.

Свайго першага жывога амерыканца я ўбачыў гадоў праз пяць, у 1991 годзе, у піянерлетніку “Фатон” пад Ракавам. Да нас прыехаў студэнцкі ансамбль танцу з Аёўскага каледжа. Амерыканцы на “біс” выканалі каўбойскія танцы і кабарэ-нумары. Потым на ганку клуба кідалі ў раздратаваны натоўп піянераў пярэстыя жуйкі, вытрыманыя ў колерах амерыканскага сцяга бірулькі, пляскатыя сувенірныя вяхоткі, якія, нібыта сухары, самі распушчаліся ў вадзе. Калі, штурхаючы локцямі сваіх сяброў па атрадзе, я поўзаў па асфальце ў надзеі схапіць такую вяхотку, я знянацку зразумеў: дзеля такіх кантактаў з замежнікамі ведання ангельскай мне не спатрэбіцца.

Але вернемся да залатога ключыка. Такім чынам, усё дзяцінства і юнацтва навылёт мяне, свайго адзінага ўнука, дзяды проста шпігавалі мовамі. Бабанадзя – прыгаданай вышэй “перспектыўнай” ангельскай, Дзядзюля – перспектыўным, як ён усіх пераконваў, іўрытам. Бабароза ж безупынна сачыла за чысцінёй маёй расійскай.

Калі ж мама аднойчы заўважыла Бабарозе, што расійская ў СССР не вельмі цягне на замежную, дык Бабароза, склаўшы вусны банцікам, урачыста адказала:

Але за мяжой, у харашмянай краіне, куды, як усім вядома, калісьці пераедзе Ігарочачак, дык яна ж сама сабою зробіцца замежнай, ды Ігарок зможа ёй карыстацца з наварам… Хіба не так?

У 1981 годзе, за тры гады да школьных штудыяў замежнай мовы, да мяне прыйшла ангельшчына. Прыйшла нечакана. Стаяў чэрвень, два месяцы да “нулёўкі”. Я святкаваў шасцігоддзе са сваімі карыфанамі – тым летнім вечарам двухпакаёўка ў Зялёным Лузе была набіткаваная бабулямі і дзядамі. Мама і бацька ўвіхаліся ля стала з мясам па-французску і навамодным салатам “Цэзар”.

І вось на парозе някліканым госцем намалявалася Бабанадзя. Маладзейшая дачка Бабарозы, родная сястра Бабагруні, перакананая векавуха. Бабанадзя адразу ж заўважыла, што прыйшла, – ні больш ні менш, – як “навучыць свайго ўнучака Ігарка ангельскай”.

Колісь Бабанадзя выкладала гэтую мову ў школе. Але ў яе галаве ад пэўнага часу стаў неадчэпна гучаць голас нейкай іншай жанчыны. Хутка Бабанадзя ад настаўніцтва адмовілася – праз той голас не магла ні на якой справе як след засяродзіцца. Неўзабаве яна звольнілася са школы і пайшла рабіць на завод “БелОМО”, што за паркам Чалюскінцаў. На заводзе праз грукат машын і станкоў надакучлівага голасу было амаль не чуваць.

Той другі, жаночы голас у яе галаве апавядаў Бабанадзі розныя гісторыі. Казаў, што ў свеце ёсць цікавыя і нетрывіяльныя рэчы і з’явы. Прыдумляў за Бабанадзю ўзнёслыя вершы-гімны. Заклікаў Бабанадзю да падарожжаў у сярэдзіну сябе. Голас нашэптваў, якія эмоцыі маюць і пра што думаюць розныя людзі, жывыя і мёртвыя, і нават прадметы. Маляваў мапы прыдуманых каралеўстваў і нават планет.

Слухаючы чужы голас у сабе, Бабанадзя рабілася іншым чалавекам: мройным, задуменным, трохі пабожным. Голас абдорваў Бабанадзю эзатэрычнай мудрасцю, але наўзамен выцягваў з яе здаровы клёк.

Голас брыдзіўся мужчынаў. Голас запэўніваў Бабанадзю, што ўсе мужыкі – мярзоты і поскудзі, стварэнні пекла. Наслухаўшыся голасу, Бабанадзя часта казала Бабагруні, што не разумее, як тая дазваляе, каб пры пацалунку мужчынскі язык, не раўнуючы змяюка, залазіў ёй у рот і па-гаспадарску там распараджаўся. Бабанадзя не магла дабраць розуму, як можна любіць істотаў, што адвечна вывяргаюць са сваіх горлаў лаянку і адрыжку.

– А ці ты ведаеш, Галечка, – казала Бабанадзя, расплёскваючы наўкола свае позіркі, поўныя шалу, – што п’яны мужчына можа абрабіцца ў шлюбным ложку? Мне Клава з Чыжоўкі апавяла, што аднойчы яе Стась…