САҤА КЭС ТЫ

[1] Бу аан тылы Д.К.Сивцев – Суорун Омоллоон Саҥа Кэс Тыл маҥнайгы тахсыытыгар (Библия тылбааһын Института, Москва, 2004) анаан суруйбута.

[2] * Ветхий Завет – Эргэ Кэс Тыл кинигэлэрэ сахалыы тылбаастана иликтэрин быһыытынан ааттарын нууччалыы биэрдибит.

[3] 1:6 Урияҕа эргэ бара сылдьыбыт дьахтар – Вирсавия (Батшева). 2 Цар 11:26-27; 12:10, 15.

[4] 1:7 Аса – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Асаф».

[5] 1:10 Амон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Амос».

[6] 1:11 Иоакимы төрөппүтэ, Иоаким – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[7] 1:21 Иисус (грек.) – Иешуа ( евр. Айыы Тойон быыһыыр).

[8] 1:25 Бастакы – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[9] 2:11 Лаадан – лаадан маһыттан ылыллар үчүгэй сыттаах сымала; смирна – илиҥҥи дойдуларга өлбүт киһини оҕунуохтуурга туттуллар үчүгэй сыттаах сымала.

[10] 3:2 Аньыыны билинии ( грек. метанойа, нууч. покаяние) – аньыыттан аккаастанан Таҥараҕа эргиллии, аньыыны кэмсинии, өйдүүн-санаалыын үчүгэй өттүгэр тосту уларыйыы.

[11] 5:22 Оруна суохха – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар. Рака (арамей.) – акаары.

[12] 5:35 Улуу Ыраахтааҕы – Таҥара.

[13] 5:44 Кырааччылары алҕааҥ, абааһы көрөөччүлэргэ үтүөнү оҥоруҥ, эһигини атаҕастааччылар... – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[14] 6:4, 6, 18 Илэ бааччы – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[15] 6:12 Бырастыы гынарбыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «бырастыы гыммыппыт».

[16] 6:13 Ол эмит Эн Саарыстыбаҥ, Эн күүһүҥ-күдэҕиҥ, албан аатыҥ үйэлэртэн үйэлэргэ муҥура суох. Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[17] 6:15 Аньыыларын – сорох былыргы илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[18] 6:24 Маммона (арамей.) – баай-дуол, харчы.

[19] 6:27 Уҥуоҕун саатар биир тоҥолох уһатынар кыахтаах дуо? – эбэтэр «Олоҕун кыратык даҕаны уһатынар кыахтаах дуо?»

[20] 8:28 Гергеса – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Гадара».

[21] 9:8 Сөҕөн – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «саллан».

[22] 10:3 Фаддей диэн хос ааттаах Леввей – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Фаддей».

[23] 10:4 Кананит – Палестинаҕа Рим былааһын утарар религиознай-националистическай бөлөх чилиэнэ.

[24] 11:2-3 Икки үөрэнээччитин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «үөрэнээччилэрин».

[25] 12:4 Ытык килиэп – Таҥараҕа бэлэх бэриллэр көтөхтөрүүтэ суох килиэп. Лев 24:5-7.

[26] 12:23 Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[27] 12:46 Бырааттара – «аделфой» ( грек. ) диэн хомуур суолталаах тыл: убайа-быраата араарыллыбат, хайалара да буолуон сөп.

[28] 13:31 Хартыыһа ( нууч. черная горчица) – 2–4 м үрдүктээх Палестина үүнээйитэ.

[29] 14:24 Муора ортотугар тиийбитэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «кытылтан хас да стадия ырааппыта». Стадия ( грек. ) – 185 м.

[30] 15:2 Манна ыраастаныы сиэрин-туомун туһунан этиллэр. Фарисейдар туох эмэ быртаҕы таарыйбыппыт буолуо диэн, аһыахтарын иннинэ илиилэрин тоҥолохторугар диэри кичэйэн сууналлара.

[31] 15:6 Ийэтин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[32] 15:39 Магдала – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Магадан».

[33] 16:18 Петр (грек.) – таас. Церковь ( грек. экклесиа) – мунньах. Айыы Тойон Иисус Христоһу итэҕэйээччилэр түмсүүлэрэ, Таҥара норуота.

[34] 17:21 Оттон абааһы бу бииһин ууһа мэлииппэ уонна пост эрэ күүһүнэн үүрүллэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[35] 17:22 Галилеяҕа сылдьан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Галилеяҕа төннөн иһэн».

[36] 17:24 Таҥара Дьиэтин тардыыта – грек. «дидрахма». Дидрахма (икки драхма), эбэтэр шекель аҥаара – икки күннээх үлэ төлөбүрэ. Иудей эр дьоно сылга биирдэ Таҥара Дьиэтигэр төлүүр нолуоктара.

[37] 17:27 Манньыат – грек. «статир». 1 статир 2 дидрахмаҕа тэҥнэһэрэ.

[38] 18:11 Киһи Уола сүппүтү көрдөөн быыһыы кэлбитэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[39] 19:9 Оттон арахсыбыт дьахтары ойох ылыы – ол эмиэ көссүүлэһии – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[40] 19:16 Үтүө Үөрэтээччи! – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Үөрэтээччи!»

[41] 19:17 Миигин тоҕо үтүө диэн ыҥыраҕын? Таҥараттан ураты үтүө атын ким да суох – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Миигиттэн тоҕо үтүө туһунан ыйытаҕын? Соҕотох Үтүө Таҥара эрэ баар».

[42] 19:20 Оҕо сааспыттан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[43] 19:29 Ойохторун – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[44] 20:3 Үс чаас саҕана – сарсыарда тоҕус чаас саҕана.

[45] 20:5 Алта саҕана уонна тоҕус чаас саҕана – күнүс уон икки чааска уонна үс чааска.

[46] 20:6 Уон биир саҕана – киэһэ биэс чаас саҕана.

[47] 20:16 Ыҥырыллыбыт элбэх эрээри, талыллыбыт аҕыйах – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[48] 20:22 Мин сүрэхтэнэр сүрэхтэниибин ааһар кыахтааххыт дуо? – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[49] 20:23 Мин сүрэхтэниибинэн сүрэхтэниэххит – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[50] 21:4-5 Сион – Давид ыраахтааҕы дьоно сэриилээн ылбыт Иерусалимнааҕы кириэппэстэрин аата. Кэлин Таҥара Дьиэтэ турар томторун маннык ааттыыр буолбуттара.

[51] 21:23 Таҥара Дьиэтиттэн атыыһыттары үүрбүтүн туһунан ыйытыы.

[52] 21:44 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу этии суох.

[53] 22:16 Иродианнар – Ирод Антипа диэки санаалаах, Рим былааһын өйүүр баай дьон.

[54] 22:30 Халлааҥҥа баар Таҥара Аанньалларын курдук буолаллар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Халлааҥҥа баар Аанньаллар курдук буолаллар».

[55] 22:32 Авраам, Исаак уонна Иаков – еврей норуотун улуу төрүттэрэ.

[56] 23:5 Сүүстэригэр, илиилэригэр бааныылара – иудейдар Таҥараҕа үҥэллэригэр сүүстэригэр уонна хаҥас илиилэригэр тирии хоруопкалары бааналлара; хоруопкалар истэригэр Таҥара тылыттан быһа тардыылар угуллан сылдьаллара. Ону таһынан, Сокуону күүскэ тутуһар дьон таҥастарын алларааҥҥы эҥээригэр бытырыыс (киистэ) тиктэллэрэ.

[57] 23:8 Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[58] 23:14 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу этии суох.

[59] 24:7 Өлүүлээх сутул – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[60] 24:36 Аанньаллар даҕаны – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Аанньаллар даҕаны, Уола даҕаны».

[61] 25:13 Киһи Уола төннөн кэлэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[62] 25:15 Талаан – ( грек. талантон) 5000–6000 динарийга тэҥнэһэр грек манньыата.

[63] 25:30 Маны кэпсээн баран Иисус эппитэ: «Ким истэр кулгаахтаах истиэхтин!» – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[64] 26:3 Сокуонньуттар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[65] 26:19 Паасха бырааһынньыгын сүрүн бүлүүдэтэ – аһыы оту кытта буспут бараан эбэтэр козел оҕотун этэ – эмиэ «паасха» диэн ааттанара.

[66] 26:20 Өттүгэстээн сыппыттара – еврейдэр, гректэртэн ылбыт үгэстэринэн, улахан бырааһынньыктарга, ордук Паасхаҕа, өттүгэстээн сытан аһыыллара.

[67] 26:28 Саҥа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[68] 26:50 Доҕоор, бу туох соруктанан кэллиҥ? – эбэтэр «Доҕоор, тугу соруктанан кэлбиккин толор».

[69] 27:2 Понтий Пилакка – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Пилакка».

[70] 27:16-17 Варавва – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иисус Варавва».

[71] 27:24 Бу Кырдьыксыт Киһи хааныгар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Бу Киһи хааныгар».

[72] 27:26 Таһыйтаран баран – тиириллэргэ ууруллубут киһини уҥуох, тимир тигиллибит тирии кымньыытынан таһыйаллара, оччоҕо киһи этэ уҥуоҕар тиийэ тырыта барара.

[73] 27:28 Кыһыл сон – Рим буойуна бүрүнэр кыһыл плащ соно.

[74] 27:45 Алта чаастан тоҕус чааска диэри – күн ортотуттан күнүс үс чааска диэри.

[75] 27:62 Бэлэмнэнии күнэ – бээтинсэ, субуота бырааһынньыгар бэлэмнэнэр күн.

[76] 28:6 Айыы Тойон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Кини».

[77] 28:9 Үөрэнээччилэргэ биллэрэ баран истэхтэринэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[78] 28:20 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[79] 1:2 Пророктар кинигэлэригэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Исайя пророк кинигэтигэр». Бу быһа тардыы Малахия уонна Исайя пророктартан ылыллыбыт. Илдьит киһи – «ангелос» диэн грек тыла икки суолталаах: «Аанньал» уонна «Таҥара илдьиккэ ыыппыт киһитэ».

[80] 1:10 Кини – эбэтэр «кини» (Иоанн).

[81] 1:14 Таҥара Саарыстыбатын Евангелиетын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥара Евангелиетын».

[82] 1:34 Кини Христос буоларын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Кини Кимин».

[83] 2:4 Чугаһыыр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «илдьэр».

[84] 3:14 Уон икки киһини – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «уон икки киһини Апостолларынан ааттаан баран».

[85] 3:16 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу этии «Кини талан ылбыт уон икки киһитэ бу бааллар» диэн саҕаланар.

[86] 3:20 Кинилэр дьиэлэригэр төннөн кэлбиттэрэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Кини дьиэтигэр төннөн кэлбитэ».

[87] 4:24 Истээччилэргэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[88] 5:1 Гадара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Гергеса».

[89] 5:36 Бу эппиттэрин истэн – эбэтэр «бу эппиттэригэр кыһаммакка».

[90] 6:11 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Дьүүл күнүгэр ол куоракка Содомнаах Гоморратааҕар ордук ыарахан буолуоҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[91] 6:14 Ирод – Ирод Антипа, Улуу Ирод уола.

[92] 6:20 Иоанн этэрин толорон Ирод элбэҕи оҥороро... – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иоанн этэрин иһиттэҕинэ, Ирод улаханнык симиттэрэ...»

[93] 6:22 Иродиада кыыһа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «кыыһа Иродиада».

[94] 7:4 Ыскаамыйаларын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[95] 7:8 Купсууннаргытын, чааскыларгытын сууйаҕыт, ити курдук онтон да атыны элбэҕи оҥороҕут – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[96] 7:16 Ким истэр кулгаахтаах истиэхтин! – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[97] 7:19 Онон ас барыта ыраас – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «онон Кини аһы барытын ыраас диэбитэ».

[98] 7:24 Сидон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[99] 7:31 Тирдээх Сидон сириттэн тахсан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Тиртэн төннөн Сидон сиринэн ааспыта».

[100] 8:26 Уонна онно кимиэхэ да кэпсээмэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[101] 9:14 Үөрэнээччилэригэр төннөн кэлэн көрбүтэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «үөрэнээччилэргэ төннөн кэлэн көрбүттэрэ».

[102] 9:23 Итэҕэйэр кыахтаах буоллаххына – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Тугу эмэ кыайан оҥоруох буоллаххына диэн ол тугуй?»

[103] 9:24 Уу-хаар баһан туран: Итэҕэйэбин, Тойонуом! – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[104] 9:29 Уонна пост – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[105] 9:43-44, 46 Үөнэ да өлбөт, төлөнө да сөҕүрүйбэт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[106] 9:47-48 Уоттаах – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[107] 9:49 Ханнык баҕарар сиэртибэ тууһунан тууһаныаҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар. Былыр Иудеяҕа Таҥараҕа сиэртибэлиир астарын, ырааһырдын диэн, тууһуур этилэр.

[108] 9:50 Искитигэр туустаах буолуҥ – «бэйэ-бэйэҕитин кытта доҕордуу буолуҥ» диэн суолталаах грек тылын сомоҕо домоҕо.

[109] 10:8 Ойоҕунуун холбоһуо – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[110] 10:13 Чугаһаппатахтара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «сэмэлээбиттэрэ».

[111] 10:21 Кириэскин ылан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[112] 10:24 Баайдарыгар эрэнэр дьон Таҥара Саарыстыбатыгар киирэллэрэ хайдахтаах ыараханый! – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥара Саарыстыбатыгар киирэр хайдахтаах ыараханый!»

[113] 11:24 Ылыахпыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «ыллыбыт».

[114] 11:22-26 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу этии суох.

[115] 11:28 Атыыһыттары Таҥара Дьиэтиттэн үүртэлээбитин туһунан ыйытыы.

[116] 12:38 Уһун таҥастанары – еврейдэр төбөлөрүгэр уһун саал былаат – талиф – кэтэн баран үҥэллэрэ.

[117] 13:8 Аймалҕан саҕаланыаҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[118] 13:14 Даниил пророк өтө көрөн эппитин курдук – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[119] 13:18 Куотуугут – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[120] 13:33 Үҥэ сылдьыҥ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[121] 14:3 Нард – Индия үүнээйититтэн оҥоһуллубут күндү маас; үчүгэй сыта көппөтүн туһугар ыга хаппахтаммыт алебастр (мраморы санатар сымнаҕас үрүҥ таас) иһиттэргэ кутан Израильга аҕалаллара.

[122] 14:5 Үс сүүс динарий – үлэһит биир сыллаах хамнаһа.

[123] 14:70 Саҥаҕыттан да биллэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[124] 15:25 Үс чаас саҕана – сарсыарда тоҕус чааска.

[125] 15:28 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу этии суох.

[126] 15:33 Алта чаас саҕана... тоҕус чааска диэри – күн ортотуттан күнүс үс чааска диэри.

[127] 15:39 Хаһыытаан баран – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[128] 15:40 Иосия – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иосет».

[129] 16:19 Айыы Тойон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон Иисус».

[130] 16:9-20 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу кэрчик суох, оттон сорохторугар маннык кылгас түмүк баар: «Кинилэр Аанньал тугу эппитин барытын Петрга уонна кини аргыстарыгар кылгастык кэпсээн биэрбиттэрэ. Онтон Иисус Бэйэтэ көстөн, кинилэри бүтэһиктээх быыһаныы туһунан өлбөт-сүппэт сибэтиэй Евангелиены Илинтэн Арҕааҥҥа диэри иһитиннэртэрэ ыыппыта. Аминь».

[131] 1:5 Авия бөлөҕө – аҕабыыттар 24 бөлөххө арахсаллара, хас биирдии бөлөх сылга иккитэ сэттэлии хонук устата Таҥара Дьиэтигэр сулууспалыыра.

[132] 1:28 Эн дьахталлартан алгыстаахтарынаҕын! – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[133] 2:1 Август – Рим бастакы императорын Гай Юлий Цезарь Октавиан (б. э. иннинээҕи 31 с. – б. э. 14 с. диэри ыраахтааҕылаабыта) титула. Биэрэпис, ким да Римҥэ түһээн төлүүртэн куотумматын туһугар, суруллара.

[134] 2:9 Эмискэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[135] 2:33 Иосиф – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Оҕо аҕата».

[136] 3:2 Анналаах Каиафа – Анна (евр. Хананья эбэтэр Ханан) б. э. 6–15 сс., оттон кини күтүөтэ Каиафа – 18–37 сс. архиерейдаабыттара.

[137] 4:4 Таҥара этэр хас биирдии тылынан олоруоҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[138] 4:18-19 Елей арыынан аҕаабыта – илиҥҥи омуктарга ыраахтааҕынан ананар киһини үчүгэй сыттаах олива арыытынан аҕыыр сиэр-туом баара. Самныбыт санаалаахтары үтүөртэрэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[139] 4:44 Галилея – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иудея».

[140] 5:38 Оччоҕо хайата да харыстаныа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[141] 6:1 Паасха иккис күнүгэр, бастакы субуотаҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Субуотаҕа».

[142] 6:9 Ким да тугу да саҥарбатаҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[143] 7:10 Ыалдьыбыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[144] 7:11 Үгүс үөрэнээччилэрэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «үөрэнээччилэрэ».

[145] 7:28 Иоаннааҕар улуу пророк – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иоаннааҕар улуу ким да».

[146] 7:44-46 Дьон сандалиянан сылдьар буолан, атахтара быыл буолара, ол иһин кэлбит ыалдьыкка, үгэс быһыытынан, атаҕын суунарыгар уу биэрэллэрэ; хаһаайын ыалдьытын иэдэһиттэн уураан көрсөрө; уһулуччу ытыктанар ыалдьыт төбөтүн үчүгэй сыттаах олива арыытынан аҕыыллара.

[147] 8:2 Магдалина – Магдала куораттан төрүттээх.

[148] 8:3 Ирод – Ирод Антипа.

[149] 8:15 Маны кэпсээн баран Кини: «Ким истэр кулгаахтаах истиэхтин!» – диэн саҥа аллайбыта – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[150] 8:45 Итиэннэ Кинини кытта бииргэ сылдьааччылар... Эн буоллаҕына ким миигин таарыйда диигин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[151] 9:7 Баһылык – грек. тетрарх, еврей сирин түөрт гыммыттан биирин баһылыга.

[152] 9:22 Аҕа баһылыктар, архиерейдар уонна сокуонньуттар – синедрион чилиэннэрэ.

[153] 9:24 Олоҕун – эбэтэр «дууһатын».

[154] 9:35 Тапталлаах – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «талбыт».

[155] 9:54 Урукку Илия курдук? – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[156] 9:55, 56 Ханнык Тыын дьоно буоларгытын билбэккит. Киһи Уола дьон дууһатын өлөрө кэлбэтэҕэ, быыһыы кэлбитэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[157] 10:1, 17 Сэттэ уон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «сэттэ уон икки».

[158] 10:21 Тыын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Сибэтиэй Тыын».

[159] 10:22 Онтон үөрэнээччилэригэр хайыһан эппитэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[160] 11:2 Халлааҥҥа баар Аҕабыт! – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Аҕаа!»

[161] 11:2 Халлааҥҥа курдук, сиргэ эмиэ барыта Эн көҥүлүҥ хоту буолуохтун – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[162] 11:4 Уонна, аньыы угаайытыгар киллэрбэккэ, биһигини хара дьайдаахтан харыстаа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «уонна биһигини аньыы угаайытыгар киллэримэ».

[163] 11:11 Уолугар, килиэп көрдөөтөҕүнэ, тааһы биэриэҕэй – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[164] 11:29 Иона пророк бэлиэтэ – Иона сүүнэ улахан балык иһигэр үс түүннээх күн сылдьыыта.

[165] 12:25 Саатар биир тоҥолох уҥуоҕун уһатынар кыахтаах дуо? – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Саатар биир чаас олоҕун уһатынар кыахтаах дуо?»

[166] 12:31 Таҥара Саарыстыбатыгар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Кини Саарыстыбатыгар».

[167] 12:39 Утуйан хаалыа суоҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[168] 13:19 Сүүнэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[169] 13:27 Эһиэхэ этэбин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[170] 13:32 Саһыл – арҕааҥҥы дойдуларга саһыл уодаһыннаах, өлөрөр-өһөрөр киһини сирэйдээн көрдөрөр.

[171] 14:5 Осела эбэтэр оҕуһа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «уола эбэтэр оҕуһа».

[172] 14:24 Ыҥырыллыбыт элбэх эрээри, талыллыбыт аҕыйах – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[173] 15:16 Сибиинньэ сиир туораҕа – кароб (рожковай мас) минньигэс амтаннаах туораҕа.

[174] 16:19 Көрүөхтэн кэрэ, күндү таҥаһы – тылыттан тылыгар түһэрэн тылбаастаатахха, «пурпуру уонна виссону». Күндү пурпурунан кырааскаламмыт таҥаһы ыраахтааҕы эрэ кэтэрэ; виссон таҥаһы (чап-чараас күндү лүөнү) ыраахтааҕылар, баайдар уонна архиерейдар кэтэллэрэ.

[175] 17:3 Эйигин утары – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[176] 17:9 Суох дии саныыбын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[177] 17:21 Таҥара Саарыстыбата эһиги искитигэр баар – эбэтэр «Таҥара Саарыстыбата эһиги ортоҕутугар баар».

[178] 17:36 Ходуһаҕа сылдьар икки киһиттэн биирдэстэрэ ылыллыаҕа, атына хаалларыллыаҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[179] 19:42 Эйигин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[180] 20:2 Таҥара Дьиэтиттэн атыыһыттары үүрбүтүн туһунан ыйытыы.

[181] 21:4 Таҥараҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[182] 22:8 Паасханы – Мф 26:19 быһаарыытын көр.

[183] 22:31 Онтон Айыы Тойон эппитэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[184] 22:43-44 Халлаантан Аанньал көстөн, Кинини бөҕөргөппүтэ. Иисус ис-иһиттэн муунтуйан, ордук кыһаллан үҥпүтэ, Кини көлөһүнэ сиргэ саккырыы тохтор хаан курдуга – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[185] 22:68 Уонна Миигин босхолуоххут суоҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[186] 23:15 Кинини Ирокка ыыта сылдьыбыппар Ирод эмиэ тугу да булбата – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Ирод эмиэ, туох да буруйу булбакка, Кинини төттөрү ыытта».

[187] 23:17 Бырааһынньыкка Пилат кинилэргэ биир хаайыылааҕы босхолуохтааҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[188] 23:23 Кинилэр уонна архиерейдар хаһыылара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «уонна архиерейдар хаһыылара» диэн тыллар суохтар.

[189] 23:38 Гректии, латыынныы, еврейдии – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[190] 23:44 Күнүс алта чаас саҕана... тоҕуска диэри – күн ортотуттан күнүс үс чааска диэри.

[191] 24:1 Кинилэри кытта атыттар эмиэ бааллара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[192] 24:42 Уонна мүөт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[193] 24:53 Алгыс , аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[194] 1:1 Тыл ( грек. Логос) – Айыы Тойон Таҥара Иисус Христос ааттарыттан биирдэстэрэ.

[195] 1:5 Кыайар кыаҕа суох – эбэтэр «өйдүүр кыаҕа суох».

[196] 1:9 Эбэтэр «Бу аан дойдуга кэлэн хас биирдии киһини сырдатар дьиҥнээх сырдык баара».

[197] 1:18 Төрөппүт соҕотох Уола – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Төрөппүт соҕотох Уола Таҥара».

[198] 1:28 Вифаварга – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Вифанияҕа».

[199] 1:39 Уон чаас – күнүс түөрт чаас.

[200] 1:42 Иона – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иоанн».

[201] 3:3 Үөһэттэн хаттаан – грек тыла икки суолталаах: «үөһэттэн» эбэтэр «хаттаан».

[202] 3:8 Тыын – «руах» диэн еврей тыла «тыал» уонна «тыын» диэн суолталаах.

[203] 3:13 Халлааҥҥа баар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[204] 3:17-21 Бу кэрчик эмиэ Иисус Христос этиитэ буолуон сөп.

[205] 3:25 Иудейдары – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биир иудейы».

[206] 3:27-36 Бу барыта Иоанн этиитэ буолуон сөп.

[207] 4:52 Сэттэ чаас – күнүс биир чаас.

[208] 5:2 Вифезда – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Вифсаида», сорохторугар «Бетзата».

[209] 5:4 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу этии суох.

[210] 5:10 Субуота күн үлэ 39 көрүҥэ, ол иһигэр таһаҕаһы, малы-салы таһыы, бобуллара.

[211] 5:14 Көрсөн – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «булан ылан».

[212] 6:7 Икки сүүс динарий – үлэһит аҕыс ыйдаах хамнаһа.

[213] 6:22 Онно Кини үөрэнээччилэрэ киирбит соҕотох оҥочолоруттан ураты атын оҥочо суоҕун, Иисус – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Онно биир эрэ оҥочо баарын, Иисус...»

[214] 6:47 Ким Миигин итэҕэйэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «ким итэҕэйэр».

[215] 6:58 Маанналарын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «килиэптэрин».

[216] 6:69 Эн Христос, Тыыннаах Таҥара Уола буоларгын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Эн Таҥара Сибэтиэйэ буоларгын» эбэтэр «Эн Христос, Таҥара Сибэтиэйэ буоларгын».

[217] 7:8 Билигин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «билигин барбаппын».

[218] 7:32 Таҥара Дьиэтэ бэрээдэги көрөр левит харабыллардаах этэ.

[219] 7:39 Сибэтиэй Тыын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Тыын».

[220] 7:53–8:11 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу кэрчик суох.

[221] 8:6 Кинилэргэ кыһаллыбакка – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[222] 8:9 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Маны истэн кинилэр биир-биир тарҕаспыттара, бастакынан саамай аҕа саастаахтара барбыттара. Иисус уонна Кини иннигэр турар дьахтар иккиэйэҕин хаалбыттара».

[223] 8:10 Дьахтартан ураты атын ким да суоҕун көрөн – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар. Буруйдааччыларыҥ ханналарый? – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Бары ханна бардылар?»

[224] 8:25 Мин аан бастааҥҥыттан баарбын – эбэтэр «Мин киммин эһиэхэ хара маҥнайгыттан эппитим».

[225] 8:38 Тугу көрбүккүтүн – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «тугу истибиккитин».

[226] 8:48 Самария киһитинэҕин – еврей киһитин маннык этии үөҕүүгэ тэҥнэһэрэ.

[227] 8:59 Быыстарынан ааһан, Таҥара Дьиэтиттэн тахсан салгыы бара турбута – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥара Дьиэтиттэн баран хаалбыта».

[228] 9:4 Мин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги».

[229] 9:24 Кырдьыгы этиэм диэн андаҕай! – тылыттан тылыгар түһэрэн тылбаастаатахха «Таҥараны айхаллаа» (иудейдар киһини андаҕатар тыллара).

[230] 9:35 Таҥара Уолун – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Киһи Уолун».

[231] 10:23 Соломон колоннадата – Омуктар Тиэргэннэрин илиҥҥи өттүн кыйа барар колоннада.

[232] 10:26 Мин эһиэхэ эппитим курдук – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[233] 10:38 Итэҕэйиэххит даҕаны – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[234] 11:33 Хаана хамнаан – эбэтэр «долгуйан».

[235] 11:48 Ытык сирбитин – Иерусалимнааҕы Таҥара Дьиэтин.

[236] 11:50 Биһиэхэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «эһиэхэ».

[237] 12:3 Нард – Мк 14:3 быһаарыытын көр.

[238] 12:14-15 Сион кыыһа – Иерусалим.

[239] 13:2 Симон уолун Иуда Искариокка – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Симон Искариот уолугар Иудаҕа».

[240] 13:18 Миигин кытта бииргэ килиэп сиэччи – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Мин килиэппин сиэччи».

[241] 14:4 Мин ханна барарбын эһиги билэҕит, суолун эмиэ билэҕит – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Мин барар сирим суолун эһиги билэҕит».

[242] 14:14 Тугу баҕарар көрдөстөххүтүнэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Миигиттэн тугу баҕарар көрдөстөххүтүнэ».

[243] 16:16 Тоҕо диэтэххэ, Мин Аҕабар барабын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[244] 17:11 Кинилэри, Миэхэ биэрбит дьоҥҥун, Бэйэҥ аатын күүһүнэн араҥаччылаа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «кинилэри Миэхэ биэрбит аатыҥ күүһүнэн араҥаччылаа».

[245] 17:12 Бу дойдуга – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[246] 19:29 Иссоп лабаатыгар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «үҥүүгэ». Иссоп – кыра ыарҕа үүнээйи. Сиэр-туом толороллоругар бу үүнээйи умнаһынан сүөһү хаанын ыһыахтыыллара.

[247] 19:39 Алоэ – сандаловай маһы үлтү мэлийэн оҥоһуллубут бороһуок. Смирналаах алоэ булкудаһыгынан өлбүт киһини сотоллоро, оччоҕо этэ-сиинэ өр кэмҥэ тулуһара.

[248] 19:42 Палестинаҕа киһини өлбүт күнүгэр харайаллара.

[249] 20:1 Нэдиэлэ бастакы күнүгэр – субуота кэнниттэн кэлэр күҥҥэ.

[250] 20:20 Илиитин, атаҕын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «илиитин, ойоҕоһун».

[251] 21:15-17 Иона уола Симон! – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иоанн уола Симон».

[252] 21:25 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[253] 1:12 Биир биэрэстэлээх – тылыттан тылыгар түһэрэн тылбаастаатахха «субуота суолун саҕа ыраах сиргэ баар». Субуотаҕа 900 м кэриҥэ сири эрэ барар көҥүллэнэрэ.

[254] 2:15 Үс эрэ чаас – сарсыарда тоҕус чаас.

[255] 2:43 Иерусалимҥа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[256] 3:1 Тоҕус чаастааҕы – күнүс үс чаастааҕы. Бу кэмҥэ Таҥара Дьиэтигэр сиэртибэ биэрэллэрэ.

[257] 3:11 Соломон колоннадата – Ин 10:23 быһаарыытын көр.

[258] 3:22 Өбүгэлэрбитигэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[259] 4:24 Таҥара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[260] 4:33 Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[261] 5:16 Чугас эргиннээҕи куораттартан... Иерусалимҥа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иерусалим эргиннээҕи куораттартан».

[262] 5:33 Өлөрөргө санаммыттара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «өлөрүөхтэрин баҕарбыттара».

[263] 7:29 Мадиам сирэ – Аравия уобалаһа.

[264] 8:27 Кандакия – эфиоптар судаарыстыбаларын салайар ийэ сарыысса титула.

[265] 8:37 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу кэрчик суох.

[266] 8:39 Аттакыга Сибэтиэй Тыын түһэн киирбитэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[267] 9:5 Мин эн сойуолаһар Иисуһуҥ буолабын – бу кэнниттэн кэлэр «„Үөрбэни утары барарыҥ ыарахан буолуо“. Савл титирэстиэр диэри, уолуйа куттанан ыйыппыта: „Айыы Тойон! Тугу оҥор диэн дьаһайаҕын?“ Онуоха Айыы Тойон киниэхэ эппитэ: „Туран...“» диэн кэрчик сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга суох.

[268] 9:31 Церковтарга – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «церковка».

[269] 9:32 Сибэтиэйдэргэ – Таҥара дьонугар.

[270] 9:36 Иоппия – Яффа.

[271] 10:9 Алта чаас саҕана – күнүс уон икки чаас саҕана.

[272] 10:16 Төттөрү – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «эмискэ».

[273] 10:30 Постанан баран – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[274] 10:32 Кини, кэлэн, эйиэхэ барытын этиэҕэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар

[275] 10:33 Таҥара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон».

[276] 11:11 Мин олорор дьиэм – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги олорор дьиэбит».

[277] 13:1 Ирод – Ирод Антипа.

[278] 13:42 Иудей синагогатыттан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «синагогаттан».

[279] 13:44 Таҥара тылын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон тылын».

[280] 14:25 Айыы Тойон тылын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «тылы» эбэтэр «Таҥара тылын».

[281] 15:20-21, 29 Тугу бэйэҕитигэр баҕарбаккытын атыттарга оҥорумаҥ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[282] 15:24 Эһиги быһыллыы сиэрин-туомун толоруохтааххыт, Сокуону тутуһуохтааххыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[283] 15:34 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу кэрчик суох.

[284] 15:40 Таҥара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон».

[285] 16:7 Тыын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иисус Тыына».

[286] 16:13 Иудейдар үгэстэринэн бииргэ түмсэр үҥэр сирдэригэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги быһа холоон сэрэйбит сирбитигэр».

[287] 16:17 Биһиэхэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «эһиэхэ».

[288] 16:37 Рим гражданнара – Рим империятыгар олорор дьон сороҕо эрэ Рим гражданинын үрдүк быраабынан туһанара. Кинилэргэ элбэх чэпчэтии, быраап көрүллэрэ, кинилэри кырбыыр, накаастыыр, тиирэн өлөрөр бобуллара.

[289] 17:18 Тиллии – гректии «Анастасис». Павелы истибит дьон кини «Анастасия» диэн ааттаах хайа эрэ дьахтар таҥара туһунан кэпсиир дии санаабыт буолуохтарын сөп.

[290] 17:19 Ареопаг – Афины куоракка баар томтор аата. Бу томтор үрдүгэр мунньахтыыр Үрдүкү Суут эмиэ маннык ааттанара.

[291] 17:34 Ареопагит – Ареопаг чилиэнэ.

[292] 18:5 Тыын салайыытынан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[293] 18:17 Гректэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[294] 18:26 Айыы Тойон Суолун – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥара Суолун».

[295] 19:19 Драхма – гректэр үрүҥ көмүс манньыаттара. Биир драхма үлэһит күннээҕи орто хамнаһа этэ.

[296] 19:24 Ефескэ үүнүү-быйаҥ таҥаратын Артемида аатырбыт храма баара. Бу аан дойду сэттэ кэрэ дьиктититтэн биирдэстэрэ буолара. Храм иһигэр киһини санатар быһыылаах халлаантан түспүт «таас» (метеорит буолуон сөп) – «Артемида ытык мөссүөнэ» баара.

[297] 20:4 Асияҕа диэри – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[298] 20:21 Иисус Христоска – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иисуска».

[299] 20:28 Айыы Тойон уонна Таҥара Церковын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥара Церковын».

[300] 21:22 Кэлбиккин истэн, дьон хайаан да мустуо – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Кэлбиккин дьон хайаан да билиэ».

[301] 21:25 Атын тугу да боппокко – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[302] 21:34 Кириэппэс – Таҥара Дьиэтин хотугулуу-арҕаа өтүгэр турар Антоний кириэппэһэ. Кириэппэскэ Рим буойуннарын хаһаармата уонна хаайыы бааллара.

[303] 22:9 Сырдыгы көрөн уолуйа куттаммыттара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «сырдыгы көрбүттэрэ».

[304] 23:23 Үс чааска – киэһэ тоҕус чааска.

[305] 23:30 Этэҥҥэ буол – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[306] 25:11 Император дьүүллүүрүгэр модьуйабын – Рим гражданина император дьүүллүүрүгэр модьуйар бырааптааҕа (чуолаан өлөргө ууруллубут буоллаҕына).

[307] 27:9 Пост (евр. Йом-Киппур) – Тишри ый 10 күнүгэр бэлиэтэнэрэ (балаҕан ыйын – алтынньы ортото). Бу кэмҥэ күһүҥҥү буурҕа түһэр буолан, муоранан айаннааһын кутталланара, онон сырыы сэтинньи ортотуттан кулун тутар ортотугар диэри тохтотуллара.

[308] 27:17 Сирт кумаҕар – Ливия кытылын чугаһынааҕы кумах чаар. Бу өс номоҕор киирбит кутталлаах сир этэ.

[309] 28:11 Диоскурдар – грек мифологиятыгар: Зевс таҥара игирэ уолаттара Кас уонна Поллукс, муоранан айаннааһыны араҥаччылыыр таҥаралар.

[310] 28:16 Сотник хаайыылаахтары сэрии тойонугар туттарбыта – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[311] 28:25 Өбүгэлэрбитигэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «өбүгэлэргитигэр».

[312] 28:29 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу этии суох.

[313] 1:12 Айыы Тойон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥара». Мэнньиэс ( нууч. венец) – күрэхтэһиигэ кыайбыт киһи төбөтүгэр кэтэр венога.

[314] 1:19 Онон, таптыыр бырааттарым – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Онон өйдөөҥ, таптыыр бырааттарым».

[315] 2:20 Өлбүт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «кураанах».

[316] 3:9 Таҥараны – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойону».

[317] 5:4 Саваоф (евр.) – «Халлаан сэриитин Тойоно».

[318] 1:22 Тыын көмөтүнэн – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[319] 2:21 Биһиэхэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «эһиэхэ».

[320] 3:8 Эйэҕэс – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[321] 3:15 Айыы Тойон Таҥараны – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон Христоһу».

[322] 4:15 Атын киһи бас билиитигэр суудайан – эбэтэр «донуосчут буолан».

[323] 5:10 Бэйэтинэн эҥкилэ суох гынан бөҕөргөтүөхтүн, күүс-сэниэ киллэрэн халбаҥнаабат оҥоруохтун – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Бэйэтинэн эҥкилэ суох гынан бөҕөргөтүө, күүс-сэниэ киллэрэн халбаҥнаабат оҥоруо».

[324] 5:14 Христос Иисустуун – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христостуун».

[325] 5:14 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[326] 1:1 Симон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Симеон».

[327] 1:2 Христос Иисус – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иисус» эбэтэр «Иисус Христос».

[328] 3:9 Биһиэхэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «эһиэхэ».

[329] 1:4 Үөрүүгүт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «үөрүүбүт».

[330] 3:14 Быраатын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[331] 3:19 Итинтэн билэбит – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «итинтэн билиэхпитин сөп».

[332] 3:19-21 Суобаспытын – тылыттан тылыгар түһэрэн тылбаастаатахха «сүрэхпитин».

[333] 4:3 Иисус Христоһу – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иисуһу», «Айыы Тойон Иисус Христоһу» эбэтэр «Христоһу».

[334] 4:19 Биһиги эмиэ Кинини таптыаҕыҥ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги эмиэ таптыыбыт», сорохторугар «биһиги Таҥараны таптыыбыт», «биһиги бэйэ-бэйэбитин таптыыбыт».

[335] 4:20 Хайдах... таптыаҕай? – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «таптаабат».

[336] 5:7-8 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Үс туоһу баар: Тыын, уу уонна хаан; бу үс туоһу үһүөн биири этэллэр».

[337] 5:20 Сырдыгы – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[338] 5:21 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[339] 1:1-2 Кырдьаҕас – «пресвитерос» диэн грек тылын атын суолтата «аҕа баһылык».

[340] 1:3 Айыы Тойон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[341] 1:8 Үлэбит – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «үлэҕит».

[342] 1:13 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[343] 1:15 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[344] Сибэтиэй Иуда – Айыы Тойон Иисус Христос эрэллээх үөрэнээччитэ уонна чугас аймаҕа (убайа эбэтэр быраата). Ол гынан баран кини сэмэй суругар бу туһунан ахтыбат, «Иаков быраата» эрэ дэнэр.

[345] 1:1 Аҕа Таҥара сибэтии гыммыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Аҕа Таҥара таптаабыт».

[346] 1:3 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.

[347] 1:4 Улуу Баһылык Таҥараны – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Улуу Баһылыгы».

[348] 1:23 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «сороҕу, мунаарар өттүн, уоттан быыһаан таһаарыҥ; сороххо амарахтык сыһыаннаһыҥ, ол гынан баран кинилэр имэҥнээх эттэрэ киртиппит таҥаһын да таарыйартан дьиксинэр буолуҥ».

[349] 1:25 Муударай – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[350] 1:1 Иисус Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христос Иисус».

[351] 1:29 Содур – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[352] 1:31 Эйэлэһимтиэтэ суохтар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[353] 2:16 Иисус Христоһунан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христос Иисуһунан».

[354] 4:1 Эбэтэр «Оччоҕо өбүгэбит Авраам бэйэтин кыаҕынан тугу ситиспитэй?»

[355] 4:19 «Этим-сииним эмэхсийбитэ ыраатта,.. кыаҕа суох», – дии санаабатаҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «этэ-сиинэ эмэхсийбитин өйдүүрэ».

[356] 6:11 Айыы Тойоммутун – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[357] 8:1 Сатарыйбыт айылҕаларынан олорбокко, Тыын ыйарынан олорор дьон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[358] 8:27 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.

[359] 8:35 Таҥара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христос».

[360] 9:29 Айыы Тойон Саваоф – Иак 5:4 быһаарыытын көр.

[361] 9:32 Сокуон дьайыыларын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «дьайыылары».

[362] 10:1 Израиль быыһаныыта – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «кинилэр быыһаныылара».

[363] 10:15 Эйэҕэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[364] 10:17 Таҥара тылын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христос тылын».

[365] 11:6 Оттон бэйэҥ үтүө дьайыыгынан буоллаҕына, ол аата Таҥара үтүөтүнэн буолбатах, онтон атын эбитэ буоллар, эн үтүө дьайыыҥ хайыы-үйэ үтүөнэн ааттаныа суоҕа этэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[366] 13:9 Сымыйанан туоһулаама – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[367] 13:11 Утуйбут уубутуттан уһуктар чааспыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «утуйбут уугутуттан уһуктар чааскыт».

[368] 14:4 Таҥара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон».

[369] 14:10 Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥара».

[370] 14:24-26 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу кэрчик 16 түһүмэх бүтүүтүгэр баар.

[371] 15:24 Испанияҕа сылдьан баран – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Испанияҕа баран иһэн».

[372] 15:29 Христос Евангелиетын алгыһын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христос алгыһын».

[373] 15:33 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох, ол оннугар 16:25-27 кэрчик киирбит.

[374] 16:7 Юнияҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Юнийга».

[375] 16:15 Юлияҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Юлийга».

[376] 16:18 Айыы Тойоммутугар Иисус Христоска – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойоммутугар Христоска».

[377] 16:20 Айыы Тойоммут Иисус Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойоммут Иисус».

[378] 16:23 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга мантан салгыы бу сурук 14:24-26 кэрчигэ киирбит, ол оннугар 16:24 суох.

[379] 1:1-2 Коринф – Пелопоннеһы кытта Грецияны холбуур, Коринф билиитигэр турар порт куората. Биһиги эрабыт 1 үйэтигэр араас омуктар, чуолаан римляннар, гректэр, еврейдэр олорбут үрдүк сайдыылаах куораттара.

[380] 1:13 Ама Христос хас да бөлөххө хайынна дуо? – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «хас да бөлөх буола хайдыбатаҕа».

[381] 1:14 Таҥараҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥарабар».

[382] 2:1 Таҥара туһунан кэрэһилии – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥара кистэлэҥин биллэрэ кэлэрбэр».

[383] 2:13 Духуобунайы духуобунайдык – эбэтэр «духуобунайы духуобунай дьоҥҥо быһаарабыт»; «духуобунай суоллары атын духуобунай суоллары кытта тэҥниибит».

[384] 3:2-3 Тыл тылгытыгар киирсибэт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[385] 4:17 Христоһу – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христос Иисуһу».

[386] 5:3-4 Айыы Тойоммут Иисус Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойоммут Иисус».

[387] 5:5 Айыы Тойоммут Иисус Христос Күнүгэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон Күнүгэр».

[388] 6:1 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.

[389] 6:20 Онон эккитин-сииҥҥитин, дууһаҕытын – бүтүн бэйэҕитин Таҥара бас билэрин быһыытынан, эккитинэн да, дууһаҕытынан да Таҥараны албан аатырдар гына олоруҥ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «онон эккитинэн-сииҥҥитинэн Таҥараны албан аатырдар курдук олоруҥ».

[390] 7:5 Поһу тутуһар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[391] 7:15 Биһигини – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «эһигини».

[392] 7:32, 33 Сулумах... түбүгүрэр. Эрдээх дьахтар уонна эргэ бара илик кыыс туспалаахтар – эбэтэр «Сулумах... түбүгүрэр. Инньэ гынан икки аҥыы тардыстар».

[393] 7:36-38 Кыыһа – эбэтэр «кэпсэтиилээх кыыһа». Оччоҕо маннык тылбаастыахха сөп: «Кэпсэтиилээх кыыһа сааһын сиппитин үрдүнэн кинини ылбакка сылдьарын сиэрэ суох суол диир, имэҥнээх санаатын кыана туттубат киһи бэйэтэ хайдах саныырынан быһаарыннын; аньыы буолуо суоҕа, ол кыыһын ойох ыллын. 37 Оттон сүрэҕэр халбаҥнаабат бигэ быһаарыныыны ылыммыт киһи, ким да кинини күһэйбэт, бэйэтэ эмиэ баҕа санаатын кыана туттар буолан, чиҥник быһаарынан ойох ылбаттыы санаммыт буоллаҕына, сөпкө быһаарынар. 38 Ол аата кэпсэтиилээх кыыһын кытта ыал буолар киһи сөпкө гынар, оттон кыыһы кэргэн ылбаттыы, ырааһын сүтэрбэттии, санаммыт киһи быһаарыныыта өссө ордук».

[394] 9:20 Иудей кэриэтэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу кэнниттэн «төһө да Сокуоҥҥа бас бэриммэтэрбин» диэн тыллар бааллар.

[395] 10:9 Христоһу – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойону».

[396] 10:28 «Сир уонна сир үрдүгэр баар барыта Айыы Тойон киэнэ» – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[397] 11:2 Бырааттарыам – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[398] 11:24 Маны ылан сиэҥ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[399] 11:29 Бэйэтин тургутунан көрбөккө – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[400] 11:29 Айыы Тойон Этигэр уонна Хааныгар суолта биэрбэккэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Эккэ уонна Хааҥҥа суолта биэрбэккэ».

[401] 12:3 Анафема (грек.) – кырыыска турдун.

[402] 12:9 Ол Тыын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биир Тыын».

[403] 12:12 Биир – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[404] 13:3 Эппин-сииммин уокка уматтара биэрэн да бараммын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «хайҕанаары, эппин-сииммин биэрэн да баран».

[405] 14:38 Оттон ким өйдөөбөт, ол өйдөөбөтүн даҕаны – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «оттон ким эмэ ылыммат буоллаҕына, кинини эмиэ ылымматыннар».

[406] 15:14 Эһиги эмиэ халтайга итэҕэйэҕит – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги эмиэ халтайга итэҕэйэбит».

[407] 15:33 Грек суруйааччыта Менандр «Таис» диэн комедиятыттан (б. э. иннинээҕи 3 үйэ).

[408] 15:47 Айыы Тойон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[409] 15:51-52 Бука бары өлөр буолбатахпыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги бука бары өлүөхпүт, ол гынан баран бука бары уларыйар буолбатахпыт».

[410] 15:55 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Өлөр өлүү! Ханна баарый эн кыайыыҥ? Өлөр өлүү! Ханна баарый эн өргөһүҥ?» эбэтэр «Үтүгэн түгэҕэ! Ханна баарый эн өргөһүҥ?»

[411] 16:22 Маран-афа! (арамей.) – «кэл, Айыы Тойон» эбэтэр «Айыы Тойон кэллэ».

[412] 16:24 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[413] 1:1 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.

[414] 1:6 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Биһиги эрэйдэнэр да буоллахпытына, эһиги бөҕөргүүргүт, быыһанаргыт туһугар эрэйдэнэбит; оттон Таҥара биһигини бөҕөргөттөҕүнэ, эһиги эмиэ бөҕөргүүгүт, биһиги тулуйар эрэйбитин эрдээхтик тулуйарга күүс ылаҕыт».

[415] 2:17 Үгүстэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «атыттар».

[416] 3:2 Биһиги – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «эһиги».

[417] 4:10 Айыы Тойон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[418] 5:17 Барыта – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[419] 5:18 Иисус Христоһунан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христоһунан».

[420] 6:15 Велиар – сороҕор «Велиал». Сатана аата.

[421] 6:16 Эһиги – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги».

[422] 8:7 Биһиэхэ тапталгытынан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги тапталбытынан».

[423] 9:4 Итиччэ эрэмньилээхтик хайҕаммыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[424] 11:24 Биэс төгүл отут тоҕустуу таһыыры – иудей итэҕэлиттэн тэйбиттэри кымньыынан 39 охсон накаастыыллара. Уураах быһыытынан 40 охсуллуохтааҕа, ол гынан баран, таһыйааччы алҕаһыан сөп диэн, биир охсууну көҕүрэтэллэрэ.

[425] 13:13 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[426] 1:1-2 Галатия – киин Европаттан көһөн кэлбит, кельт уонна галл омуктары кытта уруулуу галаттар олорор уобаластара.

[427] 1:3-4 Аҕа Таҥараттан уонна... Иисус Христос Айыы Тойоммутуттан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Аҕа Таҥарабытыттан уонна... Иисус Христос Айыы Тойонтон».

[428] 1:6 Христос илгэлээх үтүөтүнэн ыҥырбыт Таҥараттан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Бэйэтин илгэлээх үтүөтүнэн ыҥырбыт Таҥараттан».

[429] 3:17 Христос туһунан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[430] 4:6 Эһиги сүрэххитигэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги сүрэхпитигэр».

[431] 4:7 Иисус Христоһунан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[432] 5:24 Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христос Иисус».

[433] 6:15 Христос Иисуһу итэҕэйэр буоллаххына – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[434] 6:17 Айыы Тойон Иисус бэлиэтин ( грек. «стигмата») – Христос туһунан үөрэтэрин иһин, уһуктааҕынан быһыта тыытан, биитэр итии тимиринэн сиэтэн накаастаабыт баастарын чэрэ буолуон сөп.

[435] 1:1 Ефес – гректэр Малай Азияҕа олохтообут куораттарыттан биир саамай суолталаахтара; бу куорат ордук Артемида храмынан (аан дойду сэттэ дьиктититтэн биирдэстэрэ) аатырара. Сибэтиэйдэр – Таҥара норуота.

[436] 1:11 Биһиги – иудейдар.

[437] 1:13 Эһиги – атын норуоттар.

[438] 1:15 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.

[439] 3:14 Иисус Христос Айыы Тойоммут Аҕатын иннигэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Аҕа иннигэр».

[440] 4:29 Итэҕэллэрин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[441] 5:9 Тыын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «сырдык».

[442] 5:17 Таҥара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон».

[443] 5:21 Таҥараттан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христостан».

[444] 6:24 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[445] 1:1 Филиппы – Греция хотугулуу-илиҥҥи өттүгэр баар куорат. Александр Македонскай аҕата Филипп II сэриилээн ылан баран, бу куоракка бэйэтин аатын иҥэрбит. Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.

[446] 1:14 Таҥара тылын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «тылы».

[447] 3:16 Маннык өйбүтүн-санаабытын ыһыктыбакка, бу быраабыланы тутуһан олоруоҕуҥ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «иннибит диэки баран иһиэҕиҥ».

[448] 4:13 Миигин бөҕөргөтөр Иисус Христос көмөтүнэн – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «миигин Бөҕөргөтөөччү көмөтүнэн».

[449] 4:19 Ситэрэн-толорон биэриэхтин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «ситэрэн-толорон биэриэҕэ».

[450] 4:23 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[451] 1:1-2 Колосс – Лаодикиялаах Иерапольтан чугас сытар Фригия куората. Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно. Христос Иисуһу – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христоһу».

[452] 1:3-4 Уонна Айыы Тойон Иисус Христостан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[453] 1:12-14 Бэйэтин Хаанынан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар. Аҕа Таҥараҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Аҕаҕа».

[454] 2:2 Аҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох. Таҥара, Аҕа уонна Христос кистэлэҥин билиилэрэ – «Аҕа Таҥара кистэлэҥин, Христоһу, билии».

[455] 3:11 Варвардар – Рим 1:14 быһ. көр; скифтэр – Хара муора кытылыгар олорбут биис уустара. Гректэр кинилэри кулуттааһыҥҥа эрэ анаммыт сайдыыта суох варвардар диэн ааттыыллара.

[456] 3:13 Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон».

[457] 3:16 Айыы Тойоҥҥо – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥараҕа».

[458] 3:17 Айыы Тойон Иисус Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон Иисус».

[459] 4:8 Эһиги хайдах быһыыга-майгыга олороргутун тиийэн биллин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги хайдах быһыыга-майгыга олорорбутун тиийэн эһиэхэ иһитиннэрдин».

[460] 4:18 Барыгытыныын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох. Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[461] 1:1 Фессалоника (билиҥҥи Салоники) – Македония куората; уобалас киин порда.

[462] 1:1 Аҕа Таҥарабытыттан уонна Айыы Тойон Иисус Христостан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[463] 2:12 Ыҥырбыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «ыҥырар».

[464] 2:15 Кини пророктарын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «пророктары».

[465] 3:12-13 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.

[466] 5:27 Сибэтиэй – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[467] 5:28 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[468] 1:10 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.

[469] 2:4 Таҥара курдук – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[470] 3:18 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[471] 2:7 Христос иннигэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[472] 3:2 Чөлү хараныы ( нууч. целомудрие) – 1. Чөл өйдөөх, толкуйдаах буолуу. 2. Ыраас майгы-сигили.

[473] 4:10 Ол иһин үөҕэллэрин-таныйалларын тулуйабыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «ол иһин туруулаһабыт».

[474] 5:10 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.

[475] 5:16 Өскөтө итэҕэйээччи, эр киһи да, дьахтар да буоллун – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «өскөтө итэҕэйэр дьахтар».

[476] 6:5 Итинник дьонтон тэйиччи сырыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[477] 6:17 Тыыннаах Таҥараҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥараҕа эрэ».

[478] 6:19 Бараммат олоххо – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «дьиҥнээх олоххо».

[479] 6:21 Эйигинниин эҥээрдэһиэхтин. Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «эһигинниин эҥээрдэһиэхтин».

[480] 1:11 Норуоттары – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[481] 4:1 Таҥара иннигэр итиэннэ, ыраахтааҕылыы кэллэҕинэ, тыыннааҕы да, өлбүтү да барытын дьүүллүөхтээх Айыы Тойон Христос Иисус иннигэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥара иннигэр итиэннэ сотору тыыннааҕы да, өлбүтү да барытын дьүүллүөхтээх Христос Иисус иннигэр, Кини кэлиитинэн уонна Саарыстыбатынан...»

[482] 4:14 Киниттэн иэстэстин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Киниттэн иэстэһиэҕэ».

[483] 1:12 Поэт-философ Эпименид (б. э. иннинээҕи 6 үйэ).

[484] 2:3 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.

[485] 3:5 Ууга сууннарыы – сүрэхтэнии.

[486] 1:1-2 Таптыыр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[487] 1:1-2 Иисус Христос хаайыылааҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христос Иисус хаайыылааҕа».

[488] 1:4-5 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.

[489] 1:10 Онисим (грек.) – «туһалаах».

[490] 1:25 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[491] Бу сурук автора ким буолара чуолкай биллибэт. Аполлос, Петр, Стефан, Филипп эбэтэр Епафрас буолуохтарын сөп диэн араас сабаҕалааһын баар.

[492] 1:3 Бэйэтинэн – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[493] 1:6 Аан дойдуга киллэрэригэр эмиэ – эбэтэр «аан дойдуга эмиэ киллэрэригэр».

[494] 1:7 Тыын – «руах» диэн еврей тыла итиэннэ «пнеума» диэн грек тыла «тыын» уонна «тыал» диэн суолталаахтар.

[495] 1:12 Олоччу барыта уларыйыаҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥас курдук уларыйыаҕа».

[496] 2:7 Айбытыҥ барытын үрдүнэн кинини туруордуҥ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[497] 2:16 Онон Кини Аанньаллар киэннэрин буолбакка, Авраам удьуордарын айылҕаларын айылҕа гыммыта – эбэтэр «Кини Аанньалларга буолбакка, Авраам удьуордарыгар көмөлөһө кэлэр».

[498] 3:1 Иисус Христоска – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иисуска».

[499] 3:5 Кини дьиэтин – Кини норуотун.

[500] 3:6 Тиһэҕэр тиийэ бигэтик – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[501] 3:13 Бүгүн – Христос иккиһин кэлиэр диэри.

[502] 6:10 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно. Тапталгытын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «тапталгыт дьыалатын».

[503] 7:5 Дэһээтинэ ( нууч. десятина) – үүнүү биитэр дохуот уон гыммыт биирэ. Моисей Сокуонун быһыытынан Израиль дьоно дохуоттарын уонна үүнүүлэрин уон гыммыт биирин левиттэргэ, аҕабыыттарга биэрэллэрэ.

[504] 7:21 Мелхиседек курдук – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[505] 8:11 Чугастааҕытын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «ыалын».

[506] 9:14 Сибэтиэй Тыынынан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «өлбөт үйэлээх Тыынынан».

[507] 9:14 Дьиҥнээх – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[508] 10:9 Таҥара – сорох былыргы илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[509] 10:30 Диир Айыы Тойон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[510] 10:34 Мин хаайыыга сыттахпына – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «хаайыылаахтарга».

[511] 10:38 Кырдьыксыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Мин кырдьыксытым».

[512] 11:11 Эбэтэр «Төһө да Сарра оҕото суоҕун, төрүүр сааһын ааспытын иһин, Авраам аҕа буолар кыахтаммыта».

[513] 11:31 Синодальнай тылбааска «уонна атын сиринэн атааран биэрэн» диэн тыллар эбии киирбиттэр (Сибэтиэй Иаков Апостол суругуттан).

[514] 11:37 Накаастыыллара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[515] 12:1-2 Үөрүү туһугар – эбэтэр «үөрүү оннугар».

[516] 12:17 Оҥорбутун хайдах да уларытар кыаҕа суоҕа – эбэтэр: «Аҕата кини тугу оҥорбутун уларытар кыаҕа суоҕа», «Исав тугу оҥорбутун уларыттарар курдук, аҕатын кыайан тылыгар киллэрбэтэҕэ», «Исавка аньыыны билинэр кыах бэриллибэтэҕэ».

[517] 12:19 Хайатыгар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[518] 13:21 Эһиэхэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиэхэ».

[519] 13:25 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[520] 1:4-5 Аньыыбытыттан-харабытыттан Бэйэтин Хаанынан сууйбукка – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «аньыыбытыттан-харабытыттан Бэйэтин Хаанынан быыһаабыкка».

[521] 1:8 Альфа уонна Омега – грек алпаабытын бастакы уонна бүтэһик буукубалара. Төрүппүн итиэннэ бүтэр уһукпун – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[522] 1:10 Мин Альфабын уонна Омегабын, Бастакыбын уонна Тиһэхпин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.

[523] 2:1 Ефес – Еф 1:1 быһаарыытын көр.

[524] 2:8 Смирна (билиҥҥи Измир) – Ефестэн 56 км хоту сытар, Эгейскэй муора кытылыгар турар улахан эргиэн куората.

[525] 2:12 Пергам – Сардистан 80 км ыраах сытар куорат, Зевс таҥараҕа уонна да атын таҥараларга итэҕэл киинэ. Манна Рим императорыгар, таҥараҕа курдук, сүгүрүйэллэрэ.

[526] 2:18 Фиатира – Пергамтан 65 км ыраах сытар Лидия куората. Бу эргиэн үрдүктүк сайдыбыт куората ордук пурпур таҥаһы оҥорон таһаарарынан сураҕырара.

[527] 3:1 Сардис – Ефестэн илин диэки 50 км ыраах сытар куорат, Малай Азия биир саамай модун куораттарыттан биирдэстэрэ.

[528] 3:7 Филадельфия – Сардистан соҕуруулуу-хоту диэки 40 км ыраах сытар кыра куорат.

[529] 3:14 Лаодикия – Филадельфияттан соҕуруулуу-арҕаа диэки 40 км ыраах сытар куорат; Фригия саамай баай куората.

[530] 5:8 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.

[531] 5:9 Биһигини – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[532] 5:10 Биһигини – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «кинилэри». Биһиги сир үрдүгэр ыраахтааҕылыахпыт – «кинилэр сир үрдүгэр ыраахтааҕылыахтара».

[533] 6:1, 3, 5, 7 Кэлэҥҥин көр! – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Кэл!»

[534] 8:13 Аанньал – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «хотой».

[535] 9:11 Аваддон – «аллараа дойду баһылыга». Аполлион – «өлөрүөхсүт».

[536] 12:3 Уот кыһыл – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «уот тыыннаах».

[537] 13:1 Мин муора кумах кытылыгар турбутум – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «садаҕа моҕой муора кытылыгар турбута».

[538] 13:10 Ким билиэн ылар – бэйэтэ билиэн барыаҕа, ким болотунан өлөрөр – бэйэтэ болоттон өлүөҕэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Ким билиэн барыахтаах – билиэн барыаҕа, ким болоттон өлүөхтээх – болоттон өлүөҕэ».

[539] 15:3 Сибэтиэйдэр Ыраахтааҕылара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «үйэлэр Ыраахтааҕылара» эбэтэр «норуоттар Ыраахтааҕылара».

[540] 16:16 Армагеддон – Магедон (Мегиддо) куорат; сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Армагедон» (Магедон хайата).

[541] 16:21 Түөртүү буут – тылыттан тылыгар түһэрэн тылбаастаатахха, «талант саҕа улахан тобурах». Талант – 26 кг 60 кг тиийэ ыйааһыннаах мээрэй.

[542] 19:6 Таҥара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥарабыт».

[543] 20:9 Таҥараттан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.

[544] 22:14 Кини кэриэстэрин тутуһааччылар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «таҥастарын сууна сылдьааччылар».

[545] 22:21 Айыы Тойоммут Иисус Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон Иисус», «Иисус Христос»; барыгытын кытта – «барыбытын кытта», «сибэтиэйдэри кытта» эбэтэр «Кини бары сибэтиэйдэрин кытта».