Salarys

VADKI KISŁAROD

Ja lažaŭ u ciomnym pakoi zdrancvieły, upieryŭšy pozirk u svietły cyfierbłat na ruce. Kolki heta praciahvałasia, nie viedaju. Ja prysłuchoŭvaŭsia da svajho dychannia i niečamu zdziŭlaŭsia. Stan dziŭnaj abyjakavasci ja zviazvaŭ z vialikaj stomlenasciu. Paviarnuŭsia na bok, łožak byŭ niezvyčajna šyroki, mnie čahości nie chapała. Ja zataiŭ dychannie. Nastupiła poŭnaja cišynia. Ja scišyŭsia. Nijakaha ruchu. Chery? Čamu ja nie čuju jaje dychannia? Ja pravioŭ rukami pa pascieli. Chery nie było.

„Chery”, — chacieŭ ja paklikać, ale pačuŭ kroki.

Niechta vysoki i hruzny išoŭ, jak…

— Hibaryjan? — spakojna spytaŭsia ja.

— Tak, heta ja. Nie zapalvaj sviatła.

— Nie zapalvać?

— Nie treba. Tak budzie lepš nam abodvum.

— Ale ž ciabie niama siarod žyvych?

— Heta nie maje značennia. Ty paznaješ moj hołas?

— Paznaju. Navošta ty heta zrabiŭ?

— Tak treba było. Ty spazniŭsia na čatyry dni. Kali b ty prylacieŭ raniej, mahčyma, u hetym nie było b patreby. Nie pakutuj, chaj tvajo sumlennie budzie spakojnym. Ja adčuvaju siabie narmalna.

— Ty sapraŭdy tut?

— A ty dumaješ, što bačyš mianie ŭ snie, jak dumaŭ pra Chery?

— Dzie jana?

— Čamu ty ličyš, što ja pavinien viedać?

— Ja zdahadaŭsia.

— Nie budziem havaryć pra heta. Dapuscim, što zamiest jaje pryjšoŭ ja.

— Ale ja chaču, kab jana taksama była tut.

— Heta niemahčyma.

— Čamu? Pasłuchaj, ty ž viedaješ, što na samaj spravie heta nie ty, a ja?

— Nie, heta na samaj spravie ja. Dakładniej — ja, paŭtorany jašče raz. Ale navošta my marnujem čas?

— Ty pojdzieš?

— Pajdu.

— I tady jana vierniecca?

— Tabie heta važna? Jana dla ciabie vielmi mnoha značyć?

— Heta maja sprava.

— Ty ž baišsia jaje.

— Nie.

— I hrebuješ…

— Što ty chočaš ad mianie?

— Škadavać treba siabie, a nie jaje. Joj zaŭsiody budzie dvaccać hadoŭ, nie prytvarajsia, nibyta ty nie viedaješ pra heta!

Niečakana ja supakoiŭsia. Ja słuchaŭ Hibaryjana biez chvalavannia. Mnie zdałosia, što jon staić zaraz bližej, u nahach, ale ja pa-raniejšamu ničoha nie bačyŭ u ciemry.

— Što ty chočaš? — spytaŭsia ja cicha.

Moj ton, badaj, zdziviŭ jaho. Jon pamaŭčaŭ.

— Sartoryus tłumačyŭ Snaŭtu, što ty padmanuŭ jaho. Zaraz jany padmanuć ciabie. Pad vyhladam mantažu renthienaŭskaj ustanoŭki jany budujuć anihilatar pola.

— Dzie jana? — spytaŭsia ja.

— CHiba ty nie čuješ, što ja tabie skazaŭ? Ja papiaredziŭ ciabie!

— Dzie jana?

— Nie viedaju. Zapomni: tabie spatrebicca zbroja. Tabie niama na kaho spadziavacca.

— Ja mahu spadziavacca na Chery, — pramoviŭ ja.

Hibaryjan cicha zasmiajaŭsia.

— Viadoma, možaš. Da peŭnaj miažy. Zrešty, ty zaŭsiody možaš zrabić toje, što i ja.

— Ty nie Hibaryjan.

— Vybačaj. A chto ž? Mo tvoj son?

— Nie. Ty lalka. Ale ty pra heta nie viedaješ.

— A ci viedaješ ty, chto ty?

Heta mianie zacikaviła. Ja chacieŭ ustać, ale nie moh. Hibaryjan štości havaryŭ. Ja ničoha nie razumieŭ, čuŭ tolki jaho hołas, adčajna zmahaŭsia sa słabasciu, jašče raz irvanuŭsia z usiaje siły i… pračnuŭsia. Ja łaviŭ rotam pavietra, jak ryba na piasku. Było vielmi ciomna. Heta son. Kašmar. Adnu chvilinku… „dylema, jakuju my nie možam vyrašyć. My pryhniatajem sami siabie. Paliteryi skarystali tolki padabienstva vybiralnaha ŭzmacnialnika našych dumak. Pošuki matyvaŭ hetaj zjavy — antrapamarfizm. Dzie niama čałavieka, tam niama dastupnych dla jaho matyvaŭ. Kab praciahvać płan vyvučennia, nieabchodna zniščyć abo svaje dumki, abo ich materyjalnuju realizacyju. Pieršaje — nie paddajecca nam. Druhoje nadta nahadvaje zabojstva”.

U ciemry ja prysłuchoŭvaŭsia da dalokaha razvažlivaha hołasu, intanacyju jakoha ja adrazu paznaŭ. Havaryŭ Hibaryjan… Ja vyciahnuŭ ruki. Na pascieli nikoha nie było.

Mnie snicca, što ja pračnuŭsia, padumaŭ ja.

— Hibaryjan?.. — paklikaŭ ja.

Hołas adrazu ž scich. Niešta ščoŭknuła, ja adčuŭ na tvary lohki podych pavietra.

— Nu što ž ty, Hibaryjan, — pramarmytaŭ ja, paziachajučy. — Niepakoić mianie ŭ adnym snie, u druhim — heta ŭžo zanadta…

Niešta zašamacieła kala mianie.

— Hibaryjan! — paŭtaryŭ ja macniej.

Pružyny łožka zdryhanulisia.

— Krys… heta ja, — pačuŭ ja blizki šept.

— Heta ty, Chery?.. A dzie Hibaryjan?

— Krys, Krys… jaho niama… ty ž sam kazaŭ, što jaho niama.

— U snie ŭsio moža być, — pramoviŭ ja niaspiešna. Ciapier ja nie byŭ upeŭnieny, što bačyŭ son. — Jon niešta skazaŭ, jon byŭ tut, — pramoviŭ ja.

Mnie strašna chaciełasia spać. Kali tak chočacca spać, značyć, splu, pramilhnuła dziŭnaja dumka. Ja dakranuŭsia hubami da chałodnaha plača Chery i ŭlohsia jamčej. Jana niešta adkazała mnie, ale ja ŭžo zasynaŭ.

Ranicaj u zalitym čyrvonym sviatłom pakoi ja ŭspomniŭ, što adbyłosia nočču. Havorka z Hibaryjanam mnie prysniłasia, a što było pasla? Ja čuŭ jaho hołas, u hetym ja pierakanany, ale ŭspomnić, što jon skazaŭ, nie mahu. Praŭda, jon nie havaryŭ, a čytaŭ lekcyju. Lekcyju?..

Chery myłasia. Čuŭsia šum vady ŭ dušavoj. Ja zazirnuŭ pad łožak, kudy niekalki dzion tamu zakinuŭ mahnitafon. Jaho tam nie było.

— Chery! — huknuŭ ja.

Jaje tvar, zality vadoj, pakazaŭsia z-za šafy.

— Chery, ty nie bačyła pad łožkam mahnitafon? Maleńki, kišenny…

— Tam lažała šmat rečaŭ. Ja skłała ich tudy, — jana pakazała na paličku z lakarstvami kala aptečki i znikła ŭ dušavoj.

Ja ŭskočyŭ z łožka i pašukaŭ tam, ale ničoha nie znajšoŭ.

— Ty nie mahła jaho nie zaŭvažyć, — skazaŭ ja, kali Chery viarnułasia ŭ pakoj.

Jana moŭčki rasčesvałasia pierad lusterkam. Tolki zaraz ja zaŭvažyŭ, jakaja jana blednaja. Jaje vočy ŭ lusterku pazirali na mianie nasciarožana.

— Chery, — uparta, jak asiol, pačaŭ ja znoŭ, — mahnitafona na palicy niama.

— Ty ničoha bolš nie chočaš skazać mnie?

— Daruj, — marmytnuŭ ja, — ty maješ racyju, heta hłupstva…

Nie chapała, kab my pasvarylisia!

My pajšli sniedać. Chery rabiła ŭsio nie tak, jak zvyčajna, ale ja nie moh zrazumieć, jakaja tut roznica. Jana da ŭsiaho pryhladałasia, časam nie čuła, što ja joj kažu, zachoplenaja svaimi dumkami. Ja zaŭvažyŭ, što vočy ŭ jaje bliščać.

— Što z taboj? — spytaŭsia ja šeptam. — Ty płačaš?

— At, nie čapaj mianie. Heta niesapraŭdnyja slozy, — prašaptała Chery.

Vidać, treba było vysvietlić usio da kanca, ale ja bolš za ŭsio na sviecie bajusia „ščyrych razmoŭ”. Mianie turbavała zusim inšaje. Choć ja i viedaŭ, što intryhi Snaŭta i Sartoryusa mnie tolki prysnilisia, ja pačaŭ uspaminać, ci josć na Stancyi choć jakaja-niebudź zručnaja zbroja. Ja nie dumaŭ, navošta jana mnie, — prosta chaciełasia jaje znajsci. Ja skazaŭ Chery, što mušu pajsci ŭ trum i na składy. Jana moŭčki pajšła sa mnoj. Ja kapaŭsia ŭ skryniach, vyniuchvaŭ u kantejnierach, a kali spusciŭsia na samy niz, nie zmoh adoleć žadannia zazirnuć u chałodnuju kamieru. Mnie nie chaciełasia, kab Chery zachodziła tudy, tamu ja tolki pračyniŭ dzviery i ahledzieŭ usio pamiaškannie. Pad ciomnym pokryvam pa-raniejšamu adroznivalisia abrysy cieła niabožčyka, ale z taho miesca, dzie ja stajaŭ, nielha było ŭbačyć, lažyć tam čarnaskuraja ci nie. Mnie zdałosia, što jaje niama.

Ja praciahvaŭ błukać, tak i nie znajšoŭšy ničoha vartaha ŭvahi. Nastroj usio bolš i bolš psavaŭsia. Niečakana ja zaŭvažyŭ, što pobač sa mnoj niama Chery. Zrešty, jana adrazu ž zjaviłasia — zatrymałasia ŭ kalidory, ale ŭžo adno toje, što Chery sprabavała addalicca — a joj ža doraha kaštavała pakinuć mianie choć na chvilinku, — pavinna było nasciarožyć mianie. Ja pa-raniejšamu imitavaŭ pakryŭdžanaha, karaciej, pavodziŭ siabie nadzvyčaj dziŭna. Razbalełasia hałava, ja nie moh znajsci nijakich paraškoŭ i, złosny, jak čort, pierakapaŭ usiu aptečku. U apieracyjnuju isci nie chaciełasia, i naohul u mianie ničoha nie ładziłasia. Chery, jak cień, błukała pa pakoi, časam niekudy znikała. Pasla poŭdnia, kali my paabiedali (zrešty, jana naohul nie jeła, a ja žavaŭ biez apietytu — u mianie tak traščała hałava, što ja navat nie sprabavaŭ prymusić Chery pajesci), jana raptam sieła pobač i pačała skubci moj rukaŭ.

— Što? — nieachvotna azvaŭsia ja.

Mnie chaciełasia pajsci navierch, bo zdavałasia, što truby pieradajuć słaby vodhuk stuku — vidać, Sartoryus zajmaŭsia aparaturaj vysokaha napružannia. Ale ad adnoj dumki, što daviadziecca brać z saboj Chery, znikała ŭsialakaje žadannie isci. Prysutnasć Chery ŭ biblijatecy była choć krychu zrazumiełaja, ale tam, siarod mašyn, heta moža dać padstavy Snaŭtu dla niepažadanych zaŭvah.

— Krys, — prašaptała Chery, — a jak u nas z taboj?..

Ja mižvoli ŭzdychnuŭ. Nielha skazać, što heta byŭ ščaslivy dzień.

— Usio cudoŭna. A ŭ čym sprava?

— Ja chaču z taboj pahavaryć.

— Kali łaska. Ja słuchaju.

— Ale nie tak.

— A jak? Ja ž tabie kazaŭ, što ŭ mianie vielmi balić hałava, dy i kłopataŭ šmat…

— Kab tolki było žadannie, Krys.

Ja prymusiŭ siabie ŭsmichnucca. Napeŭna, heta vyhladała pakutliva.

— Dobra, kachanaja, kažy.

— A ty skažaš mnie praŭdu?

Ja padniaŭ brovy. Taki pačatak mnie nie padabaŭsia.

— Navošta ja budu ciabie padmanvać?

— U ciabie mohuć być pryčyny. Surjoznyja. Ale kali chočaš, kab… nu, viedaješ… tady nie padmanvaj mianie.

Ja pramaŭčaŭ.

— Zaraz ja nieštačka tabie skažu, ale i ty mnie skažy. Dobra? Usiu praŭdu. Niahledziačy ni na što.

Ja nie paziraŭ u jaje vočy, a jana łaviła moj pozirk. Ja zrabiŭ vyhlad, što nie zaŭvažaju hetaha.

— Ja ŭžo skazała tabie, što nie viedaju, adkul ja tut zjaviłasia. CHiba mo ty viedaješ. Pačakaj, ja jašče nie ŭsio skazała. Mo i ty nie viedaješ. A kali viedaješ i nie možaš ciapier skazać, to, mahčyma, skažaš kali-niebudź pazniej? Heta nie budzie sama strašnaje. Va ŭsiakim razie dasi mnie šanc.

Mnie stała choładna.

— Dziciatka, što ty kažaš? Jaki šanc?.. — marmytaŭ ja.

— Krys, kim by ja ni była, ale ja nie dzicia. Ty ž abiacaŭ. Skažy.

Toje „kim by ja ni była” tak pierachapiła mnie horła, što ja zniamieŭ i moh tolki pazirać na jaje, biazhłuzda kivajučy hałavoj, niby abaraniajučysia ad taho, što ja mieŭ pačuć.

— Pasłuchaj, nieabaviazkova ž kazać zaraz, prosta skažy, što nie možaš…

— Ja ničoha nie chavaju… — adkazaŭ ja chrypłym hołasam.

— Voś i dobra, — pramoviła jana i ŭstała.

Ja chacieŭ što-niebudź skazać, adčuvajučy, što nielha tak zakančvać razmovu, ale słovy zasieli ŭ horle.

— Chery…

Jana stajała la akna, spinaj da mianie. Ciomna-sini pusty Akijan raskinuŭsia pad pustym niebam.

— Chery, kali ty dumaješ, što… Chery, ty ž viedaješ, što ja kachaju ciabie…

— Mianie?

Ja padyšoŭ da jaje. Chacieŭ abniać. Jana vyzvaliłasia, adpichnuŭšy maju ruku.

— Ty taki dobry… — skazała jana. — Kachaješ? Mianie? Ja chacieła b, kab ty lepš biŭ mianie!

— Chery, kachanaja!

— Nie! Nie. Lepiej pamaŭčy.

Chery padyšła da stała i pačała zbirać talerki. Ja paziraŭ u ciomna-siniuju pusteču. Sonca zachodziła, i vializny cień ad Stancyi pavoli chistaŭsia na chvalach. Talerka ŭpała z ruk Chery. Vada bulkała ŭ rakavinie. Ryžy koler pa krai niebaschiłu pierachodziŭ u załacista-rudy. Kali b ja viedaŭ, što rabić. Kali b ja viedaŭ! Nastupiła cišynia. Chery stajała za majoj spinaj.

— Nie. Nie advaročvajsia, — pramoviła Chery amal šeptam. — Ty nie vinavaty, Krys. Ja viedaju. Nie chvalujsia.

Ja vyciahnuŭ u jaje bok ruku. Chery ŭciakła ŭ hłybiniu kabiny i, padymajučy ceły stos talerak, pramoviła:

— Škada. Kali b ich možna było razbić, ja rastaŭkła b ich, rastaŭkła b usie!!!

Ja dumaŭ, što jana sapraŭdy špurnie ich na padłohu, ale Chery, zirnuŭšy na mianie, usmichnułasia:

— Nie bojsia, ja nie budu rabić hłupstva.

Ja pračnuŭsia pasiarod nočy i adrazu nasciarožana sieŭ na łožku; u pakoi było ciomna, z kalidora praz pračynienyja dzviery padała słabaje sviatło. Niešta pranizliva šypieła, hety huk usio macnieŭ, supravadžaŭsia hłuchimi ŭdarami, nibyta niešta vialikaje adčajna biłasia za scianoj. „Mieteor! — pramilhnuła ŭ hałavie. Prabiŭ abšyŭku. Niechta tam josć!”

Praciahłaje chrypiennie.

Ja kančatkova pračnuŭsia. Ja ž na Stancyi, a nie na rakiecie, a hety strašny huk…

Ja vybieh u kalidor. Dzviery małoj łabaratoryi byli adčynieny, tam hareła sviatło. Ja ŭskočyŭ tudy.

Mianie aharnuŭ nievynosny choład. Kabina była zapoŭniena paraj, ad jakoj zamiarzała dychannie. Mnostva biełych sniažynak kružyłasia nad ciełam, zahornutym u kupalny chałat, jano słaba stukałasia ab padłohu. U hetym chałodnym tumanie ja zaŭvažyŭ Chery i kinuŭsia da jaje, padniaŭ, choład apiakaŭ mnie ruki, Chery chrypieła; ja pabieh pa kalidory mima dzviarej, užo nie adčuvajučy choładu, para, jakaja vyryvałasia z jaje hub, jak ahniom apiakała majo plačo.

Ja pakłaŭ Chery na stol, razarvaŭ na jaje hrudziach chałat, zirnuŭ na zaledzianieły dryhotki tvar, kroŭ zamierzła ŭ rocie, čornym nalotam zapiakłasia na rastulenych hubach, na jazyku bliščali kryštaliki lodu…

Vadki kisłarod. U łabaratoryi byŭ vadki kisłarod, u sasudach Dziuara. Kali ja padnimaŭ Chery, u mianie pad rukami chrusnuła škło. Kolki jana mahła vypić? Usio adno spaleny trachieja, hartań, lohkija; vadki kisłarod macnienšy za kancentravanuju kisłatu. Jaje skrypučaje, suchoje, jak huk razarvanaj papiery, dychannie zamirała. Vočy byli raspluščany. Ahonija.

Ja pahladzieŭ na vializnyja zašklonyja šafy z instrumientami i lekami. Trachieatamija? Intubacyja? Ale ž lohkich užo niama! Jany spalenyja. Lakarstva? Kolki lakarstvaŭ! Palicy zastaŭleny šerahami kalarovych butelečak i pakiecikaŭ. Chrypiennie napaŭniała ŭsio pamiaškannie, z adkrytaha rota Chery išła para.

Hrełki…

Ja pačaŭ ich šukać, kinuŭsia da adnoj šafy, da druhoj, vykidvaŭ pakieciki z ampułami. Špryc? Dzie? U sterylizatary! Ja nie moh sabrać špryc, bo ruki zamierzli, palcy zdrancvieli, nie hnulisia. Ja šalona stukaŭ rukoj pa sterylizatary, ničoha nie adčuvajučy. Chrypiennie stała macniejšym. Ja kinuŭsia da Chery. Vočy ŭ jaje byli raspluščany.

— Chery!

Moj hołas prapaŭ, huby stali niepasłuchmianyja.

Pad biełaj skuraj chodyram chadzili rebry, vilhotnyja ad rastałaha sniehu vałasy rassypalisia. Chery hladzieła na mianie.

— Chery!

Bolš ničoha skazać ja nie moh. Stajaŭ jak słup, apusciŭšy niepasłuchmianyja skalełyja ruki; nohi, huby, pavieki hareli ŭsio macniej. Ale ja amal nie adčuvaŭ hetaha. Kropla rastałaj ad ciapła kryvi ciakła pa ščace Chery, pakidajučy kryvuju liniju; jazyk zatrymcieŭ i znik, Chery ŭsio jašče chrypieła.

Ja ŭziaŭ jaje ruku — puls nie adčuvaŭsia; rassunuŭšy poły chałata, ja prykłaŭ vucha da pranizliva chałodnaha cieła la hrudziej. Praz šum, jaki nahadvaŭ tresk ahniu, ja pačuŭ lichamankavy stuk, šalonyja ŭdary, takija chutkija, što ich nielha było paličyć. Ja stajaŭ, nizka schiliŭšysia, vočy byli zapluščany. Štości dakranułasia da majoj hałavy. Heta Chery palcami pašavialiła maje vałasy. Ja zazirnuŭ joj u vočy.

— Krys, — prachrypieła jana.

Ja schapiŭ jaje za ruku, Chery adkazała pociskam, jaki ledź nie razdrabiŭ maju kisć. Strašnaja hrymasa zastyła na jaje tvary, pamiž viejkami bliščali białki, u horle zachrypieła, cieła zakałaciłasia ad vanitaŭ. Ja ledźvie ŭtrymlivaŭ Chery; jana spaŭzła sa stała, hałavoj biłasia ab bierah fajansavaj lejki. Ja padtrymlivaŭ jaje, pryciskaŭ da stała; pasla kožnaj spazmy Chery vyryvałasia z maich ruk. Ja imhnienna spacieŭ, nohi stali vatnyja. Kali prystupy vanitaŭ zmienšylisia, ja pasprabavaŭ pakłasci Chery. Pavietra svistała ŭ jaje ŭ hrudziach. Niečakana na hetym strašnym skryvaŭlenym tvary zasviacilisia vočy.

— Krys, — zachrypieła jana, — jak… jak doŭha, Krys?

Jana pačała zadychacca, na jaje hubach vystupiła piena, znoŭ pačalisia vanity. Ja trymaŭ jaje z apošniaj siły. Chery tak rezka ŭpała tvaram uniz, što ŭ jaje navat zastukali zuby. Jana ciažka dychała.

— Nie, nie, nie, — chutka vydychała jana, i kožny vydych zdavaŭsia apošnim.

Vanity praciahvalisia; Chery znoŭ zatrapiatałasia ŭ maich rukach, u čas karotkich pierapynkaŭ miž prystupami jana ŭciahvała pavietra z takoj ciažkasciu, što ŭ jaje vystupali rebry. Zatym viejki napałovu prykryli jaje nieviduščyja vočy. Chery bolš nie varušyłasia. Ja vyrašyŭ, što heta kaniec. Navat nie sprabujučy scierci z jaje hub ružovuju pienu, ja stajaŭ, nachiliŭšysia nad joju, čuŭ daloki hul vializnaha zvona i čakaŭ jaje apošniaha vydychu, kab pasla pavalicca na padłohu, ale Chery dychała ŭžo amal biez chrypaŭ, dychała ŭsio bolš spakojna, hrudzi ŭžo amal nie ŭzdryhvali, serca biłasia raŭniej. Ja stajaŭ zhorbiŭšysia. Tvar Chery pačaŭ ružavieć. Ja jašče ničoha nie razumieŭ. Maje dałoni spacieli, mnie zdałosia, što ja stanaŭlusia hłuchim: niečym miakkim, ełastyčnym byli zabityja vušy, adnak ja ŭsio jašče čuŭ časty zvon, užo hłuchi, nibyta zvon tresnuŭ.

Chery ŭzniała pavieki, našy pozirki sustrelisia.

„Chery”, — chacieŭ pramović ja, ale nie moh pašavialić hubami, nibyta na maim tvary była miortvaja ciažkaja maska; ja moh tolki pazirać.

Jaje vočy ahledzieli pakoj, jana paviarnuła hałavu. Było nadzvyčaj cicha. Za mnoj, u niejkim inšym, dalokim susviecie, kapała vada z niezakručanaha krana. Chery padniałasia na łokciach. Sieła. Ja adstupiŭsia. Chery sačyła za mnoj.

— Što? — skazała jana. — Što?.. Nie… udałosia? Čamu?.. Čamu ty tak paziraješ?..

I raptam jana strašna zakryčała:

— Čamu ty tak paziraješ!!!

Nastupiła cišynia. Chery pahladzieła na svaje ruki. Pavarušyła palcami.

— Hetaja?.. — spytałasia.

— Chery, — pramoviŭ ja biazhučna, adnymi hubami.

Chery padniała hałavu.

— Chery?.. — paŭtaryła jana.

Chery marudna spaŭzła na padłohu i ŭstała. Pachisnułasia, ale ŭtrymałasia na nahach. Zrabiła niekalki krokaŭ. Usio heta jana rabiła jak zahipnatyzavanaja, pazirajučy na mianie slapymi vačyma.

— Chery? — pavoli paŭtaryła jana jašče raz. — Ale… ja… nie Chery. A chto ja?.. Chery? A ty, ty?!

Niečakana vočy jaje rasšyrylisia, zasviacilisia, ledź prykmietnaja zdziŭlenaja ŭsmieška milhanuła pa tvary.

— Mo i ty taksama? Krys! Mo ty taksama?!

Sa strachu ja prycisnuŭsia spinaj da šafy i stajaŭ moŭčki. Ruki Chery apuscilisia.

— Nie, — skazała jana. — Nie, bo ty baišsia. Ale pasłuchaj, ja bolš nie mahu. Nielha tak. Ja ničoha nie viedała. Ja i zaraz ničoha nie razumieju. Heta ž nievierahodna? JA, — jana prychinuła da hrudziej scisnutyja biełyja ruki, — ničoha nie viedaju, ničoha, ja viedaju tolki adno: ja — Chery! Ty dumaješ, što ja prytvarajusia? Nie, nie prytvarajusia, sviatoje słova honaru, nie prytvarajusia.

Apošnija słovy prahučali jak stohn. Chery z płačam upała na padłohu. Hety kryk niešta złamaŭ u mianie, ja padskočyŭ da jaje, schapiŭ za plečy, Chery supraciŭlałasia, adšturchoŭvała mianie, płakała biez sloz, kryčała:

— Pusci! Pusci! Ja hidkaja tabie! Ja viedaju! Ja nie chaču tak! Nie chaču! Ty ž bačyš, sam bačyš, što heta nie ja, nie ja, nie ja…

— Maŭčy! — kryčaŭ ja, trasučy jaje.

My aboje kryčali jak zvarjaciełyja, stojačy adno pierad adnym na kaleniach. Hałava Chery stukałasia ab majo plačo. Ja z usiaje mocy pryciskaŭ Chery da siabie. Raptam my scichli, ciažka dychali. Vada pa-raniejšamu kapała z krana.

— Krys… — marmytała Chery, ucisnuŭšysia tvaram u maje plačo, — skažy, što ja pavinna zrabić, kab ja znikła, Krys…

— Pierastań! — vyhuknuŭ ja.

Chery padniała hałavu, uvažliva pahladzieła na mianie.

— Jak?.. Ty taksama nie viedaješ? Ničoha nielha zrabić? Ničoha?

— Chery… zlitujsia nada mnoj…

— Ja chacieła… Ty ž bačyŭ… Nie. Nie. Pusci: ja nie chaču… Nie dakranajsia da mianie! Tabie hidka.

— Niapraŭda!

— Chłusnia. Pavinien hidzicca. JA… ja sama… taksama. Kali b ja mahła. Kali b ja tolki mahła…

— Ty zabiłasia b?

— Aha.

— A ja nie chaču, razumieješ? Nie chaču! Ja chaču, kab ty była tut, sa mnoj, i bolš mnie ničoha nie treba!

Vializnyja šeryja vočy spynilisia na mnie.

— Jak ty chłusiš… — zusim cicha pramoviła Chery.

Ja adpusciŭ jaje i ŭstaŭ. Chery sieła na padłohu.

— Skažy, što mnie zrabić, kab ty pavieryła? Ja kažu toje, što dumaju. Heta praŭda. Druhoj praŭdy niama.

— Ty nie moh skazać mnie praŭdu. Ja nie Chery.

— A chto ty?

Jana zadumałasia. Padbarodak u jaje zadryžaŭ. Apusciŭšy hałavu, Chery prašaptała:

— Chery… ale… ale ja viedaju, što heta niapraŭda. Ty nie mianie… kachaŭ tam, daŭno…

— Tak, — skazaŭ ja. — Toje, što było, minułasia. Pamierła. Ale tut ja kachaju ciabie. Razumieješ?

Chery pakruciła hałavoj:

— Ty vielmi dobry. Nie dumaj, što ja nie mahu acanić usio, što ty zrabiŭ. Ty staraŭsia rabić jak maha lepš, ale ŭsio daremna. Try dni tamu rankam ja siadzieła kala ciabie i čakała, pakul ty pračniešsia. Tady ja ničoha nie viedała. Mnie zdajecca, što heta adbyvałasia daŭno, vielmi daŭno. Ja była jak zvarjaciełaja. U hałavie stajaŭ niejki tuman. Ja nie razumieła, što było raniej, a što — pazniej, ničomu nie zdziŭlałasia, jak pasla narkozu abo pasla ciažkaj chvaroby. Ja navat dumała: mo ja chvareła, a ty nie chočaš mnie pra toje skazać. Ale roznyja fakty ŭsio bolš i bolš navodzili mianie na dumku. Ty viedaješ, jakija fakty. U mianie štości milhanuła ŭ hałavie pasla tvajoj razmovy tam, u biblijatecy, z hetym, jak jaho, sa Snaŭtam. Ty mnie ničoha nie zachacieŭ skazać, tamu ja ŭstała nočču i ŭklučyła mahnitafon. Ja padmanuła ciabie adzin-adziny raz, a mahnitafon ja pasla schavała, Krys. Toj, što havoryć, jak jaho zavuć?

— Hibaryjan.

— Aha, Hibaryjan. Tady ja zrazumieła ŭsio, choć, kali kazać praŭdu, pa-raniejšamu ničoha nie razumieju. Ja nie viedała adnaho: što ja mahu… što ja… što heta tak skončycca, što hetamu… niama skančennia. Pra heta jon ničoha nie kazaŭ. Zrešty, mo i havaryŭ, ale ty pračnuŭsia, i ja vyklučyła mahnitafon. Ale ŭsio adno ja pačuła šmat, kab zrazumieć, što ja nie čałaviek, a tolki instrumient.

— Što ty kažaš, Chery!

— Tak, instrumient. Dla vyvučennia tvaich reakcyj. Nu, štości nakštałt hetaha. U kožnaha z vas josć taki… takaja, jak ja. Usio hruntujecca na ŭspaminach abo na ŭiaŭlenni… Zrešty, ty viedaješ lepš, čym ja. Jon raskazaŭ takija strašnyja, nievierahodnyja rečy, i, kali b usio nie supadała, ja nie pavieryła b!

— Što supadała?

— Nu, što mnie nie treba spać i ja pavinna być zaŭsiody kala ciabie. Učora ranicaj ja jašče dumała, što ty mianie nienavidziš, i tamu była nieščaslivaja. Božuchna, jakaja ja była durnaja! Ale skažy, skažy sam, ci mahła ja sabie ŭiavić?.. Hibaryjan zusim nie nienavidzieŭ hetuju svaju, a što jon pra jaje havaryŭ! Tolki tady ja zrazumieła: što ja ni zrablu, nie maje nijakaha značennia, bo chaču ja albo nie chaču, a dla ciabie heta ŭsie roŭna pakuty. Nie, navat horaj, bo krynica pakut heta štości niežyvoje. Jana ni ŭ čym nie vinavataja, jak i kamień, jaki moža ŭpasci i zabić. A što krynica pakut moža chacieć dabra i kachać, hetaha ja i ŭiavić nie mahła. Mnie chaciełasia b tabie raskazać, što ja adčuvała pasla, kali zrazumieła, kali słuchała plonku. Mo tabie spatrebicca. Ja navat pasprabavała zapisać…

— Tamu ty zapaliła sviatło? — spytaŭsia ja, z ciažkasciu pramaŭlajučy hetyja słovy.

— Tak. Ale ničoha nie atrymałasia, bo ja šukała ŭ sabie, viedaješ… ich — niešta zusim inšaje, ja prosta varjacieła, pavier mnie! Časam mnie zdavałasia, što pad skuraj u mianie niama cieła, što ŭnutry ŭ mianie štości takoje… što ja… što ja tolki abałonka. Kab padmanuć ciabie. Razumieješ?

— Razumieju.

— Kali nočču lažyš biez snu, da čaho tolki nie dadumaješsia! Da sama nievierahodnych rečaŭ, ty ž i sam viedaješ…

— Viedaju…

— Ale ja adčuvała svajo serca i pamiatała, što ty zrabiŭ analiz majoj kryvi. Jakaja ŭ mianie kroŭ, skažy, skažy praŭdu. Ciapier ža ty heta možaš.

— Takaja, jak i ŭ mianie.

— Praŭda?

— Klanusia.

— Što heta aznačaje? Ja pasla dumała, mo heta schavana niedzie ŭva mnie, što jano… mahčyma, vielmi maleńkaje. Ale ja nie viedała dzie. Zaraz ja dumaju, mo ŭ rešcie rešt heta była chitrasć z majho boku, bo ja vielmi bajałasia taho, što chacieła zrabić, i šukała inšaha vyjscia. Ale, Krys, kali ŭ mianie takaja ž kroŭ… kali ŭsio tak, jak ty havoryš, tady… Nie, heta niemahčyma. Bo tady ja pamierła b, praŭda? Značyć, niešta ŭsio-taki josć, ale dzie? Mo ŭ hałavie? Ale ž ja dumaju zusim narmalna… i ničoha nie viedaju… kali b ja hetym dumała, to pavinna była b adrazu ŭsio viedać i nie kachać ciabie, tolki rabić vyhlad i razumieć, što rablu vyhlad… Krys, skažy mnie, kali łaska, usio, što ty viedaješ, mo ŭdasca choć niešta zrabić?

— Što imienna?

Chery maŭčała.

— Ty chočaš pamierci?

— Badaj što tak.

Nastupiła cišynia. Chery siadzieła, skurčyŭšysia, la maich noh. Ja razhladvaŭ zału, biełuju emal abstalavannia, rassypanyja bliskučyja instrumienty, nibyta šukaŭ štości vielmi patrebnaje i nie moh adšukać.

— Chery, možna i mnie skazać?

Jana čakała.

— Tak, praŭda, ty nie zusim takaja, jak ja. Ale heta nie aznačaje, što ty horšaja za mianie. Naadvarot. Možaš dumać, što chočaš, ale dziakujučy hetamu… ty nie pamierła.

Niejkaja dziciačaja, biezdapamožnaja ŭsmieška zjaviłasia ŭ jaje na tvary.

— Ja… niesmiarotnaja?

— Nie viedaju. Va ŭsiakim razie ty nie takaja smiarotnaja, jak ja.

— Jak strašna, — prašaptała Chery.

— Mo nie tak strašna, jak tabie zdajecca.

— Ale ty mnie nie nadta zajzdrosciš.

— Chery, heta chutčej pytannie… ab tvaim pryznačenni, ja tak nazvaŭ by heta. Viedaješ, tut, na Stancyi, tvajo pryznačennie ŭrešcie hetkaje ž nieviadomaje, jak i majo, jak i kožnaha z nas. Tyja buduć praciahvać ekspierymient Hibaryjana, i moža adbycca ŭsio…

— Abo ničoha.

— Abo ničoha, i pavier, ja zhadziŭsia b, kab ničoha nie adbyłosia, navat nie tamu, što bajusia (choć strach, badaj, i adyhryvaje peŭnuju rolu), a tamu, što heta ničoha nie dasć. Voś toje adzinaje, u čym ja pierakanany.

— Ničoha nie dasć? Čamu? Z-za… Akijana?

Chery sciepanułasia ad ahidy.

— Tak. Z-za kantaktu. Dumaju, što, pa sutnasci, usio vielmi prosta. Kantakt aznačaje abmien niejkim vopytam, paniacciami, va ŭsiakim razie vynikami, niejkimi vysnovami, a kali ničoha dla abmienu niama? Kali słon — nie vializnaja bakteryja, to i Akijan nie moža być vializnym mozham. Z abodvuch bakoŭ, viadoma, mohuć adbyvacca peŭnyja dziejanni. U vyniku adnaho z ich ja zaraz baču ciabie i starajusia rastłumačyć tabie, što ty mnie daražejšaja, čym dvanaccać hadoŭ žyccia, addadzienaha płaniecie Salarys, ja chaču znachodzicca z taboj i nadalej. Mo tvajo zjaŭlennie pavinna było stać pakaranniem, mo ščasciem, a mo tolki mikraskapičnym dasledavanniem. Dokazam družby, złosnym udaram, zdziekam? Mo ŭsim hetym adnačasova albo, što bolš vierahodna, — niečym zusim inšym. Ale ŭ rešcie rešt nas nie datyčać zadumki našych baćkoŭ, jakija zusim nie padobnyja miž saboju. Ty možaš skazać, što ad ich zadumak zaležyć naša budučynia, i ja pahadžusia z taboj. Ale ja nie mahu pradbačyć budučyniu. Hetaksama, jak i ty. Ja navat nie mahu scviardžać, što budu kachać ciabie zaŭsiody. Kali ŭžo hetulki zdaryłasia, to moža adbycca ŭsio, što chočaš. Mo zaŭtra ja pieratvarusia ŭ zialonuju mieduzu? Tut my biassilnyja. Ale pakul možam, my budziem razam. A heta nie tak mała.

— Pasłuchaj, — skazała Chery. — Ja chaču spytacca. JA… ja… vielmi padobnaja na jaje?

— Była vielmi padobnaja, — adkazaŭ ja, — a ciapier nie viedaju.

— Što?

Chery ŭstała. Jana pazirała na mianie šyroka raspluščanymi vačyma.

— Ty jaje ŭžo zasłaniła.

— I ty pierakanany, što ty nie jaje, a mianie kachaješ? Mianie?..

— Tak. Mienavita ciabie. Nie viedaju, bajusia, što, kali b ty sapraŭdy była joju, ja nie moh by ciabie kachać.

— Čamu?

— Bo ja pastupiŭ niespraviadliva…

— U adnosinach da jaje?..

— Tak. Kali my byli…

— Nie treba…

— Čamu?

— Ja chaču, kab ty viedaŭ, što ja — heta nie jana.