Зорка засвеціцца ярчэй

Сіняковенка сказаў, што ён як гасцінны гаспадар можа пачаставаць усіх чаем. Дзяўчаты прыціхла сядзелі на канапе, скаваныя цяжкім настроем ад таго, што неспадзявана сталі ўдзельніцамі такой незвычайнай, непрыемнай падзеі. У пакоі ўсталявалася гнятлівая цішыня. Чарнявая нарэшце, скідваючы з сябе здранцвенне, зварухнулася, уздыхнула. Адразу ж, як бы ў падтрымку сяброўцы, працяжна охнула — о-ох!— бялявая. Потым яны абедзве разам кінулі на Маскальчука незадаволеныя, дакорлівыя позіркі. У іх вачах ён прачытаў: ну навошта ты нас прыцягнуў сюды, навошта мы тут спатрэбіліся?..

Сіняковенка, не атрымаўшы згоды на пачастунак, чамусьці пасунуў бліжэй да канапы новае, са свежай цёмна-зялёнай абіўкай крэсла, момант памарудзіў, быццам разважаючы, садзіцца ці не. Сеў.

— Дык што, так і будзем сумаваць? — звярнуўся да дзяўчат, хаваючы ў куточках губ ледзь улоўную гаркавую ўсмешку.

— А што нам рабіць, спяваць ці танцаваць? — непрыязна кінула яму чарнявая. Ёй, мусіць, не падабалася яго наўмысная напышлівасць.

Ён пільна паглядзеў на яе, але не пакрыўдзіўся.

— Можна было б і маг уключыць ды патанцаваць, каб начальнік дазволіў. — Кіўком галавы ён паказаў на Маскальчука.— Такія запісы ў мяне ёсць — закачаешся! Але жарты жартамі, а сумаваць, дзяўчаты, сапраўды не трэба. Пакуль яны тут будуць весці шмон, я раскажу вам што-небудзь цікавае. — У голасе, у выглядзе яго ўжо не было ранейшай робленай напышлівасці.

У пакой увайшоў Багачэнка. У руках ён трымаў новенькія, блішчастыя светла-карычневыя туфлі.

— Зусім не ношаны абутак, а ношаныя я не знайшоў, — Багачэнка недаўменна паціснуў плячамі. — Ці вы, Сіняковенка, апошнім часам зусім з кватэры не выходзіце?

— Навошта ж так спрашчаць, таварыш старшы лейтэнант. — Перад тым як вымавіць слова «спрашчаць», Сіняковенка на момант запнуўся, мусіць, хацеў уставіць яшчэ нейкае, з’едлівае, ды не адважыўся. — Я і на работу хаджу, і ў кіно, і ў магазін наведваюся. Сёння апоўдні ў абутковым дык і вас сустрэў. — У яго быў такі выгляд, быццам яму карцела падміргнуць участковаму інспектару. — А вас цікавяць мае ношаныя туфлі? Шкада, але вы ўжо іх ніяк не зможаце знайсці. Я іх выкінуў у смеццевы кантэйнер, а машына пад’ехала, зачапіла яго крукам — і на звалку. Вось такая карусель, таварыш старшы лейтэнант.

Сіняковенка гаварыў, не хаваючы сваёй асалоды ад той здзеклівасці, якую ён укладваў у гэтыя словы.

Маскальчук кінуў на Багачэнку хуткае пільнае вока, і яму падалося, што ў таго зараз вырвецца: «Як на звалку, чаму?!»

— Інакш яно і не можа быць. Калі знасіліся — у скрынку для смецця іх, вось і ўся сутнасць, — спакойна адказаў участковы інспектар. Аднак Маскальчук бачыў, што спакой яго — толькі знешні.

Багачэнка таксама ўвесь час шукаў «трэцяга». Па-мятаючы, што на месцы злачынства быў выяўлены след, пакінуты правым туфлем сорак другога памеру з набойкай-касячком на абцасе, ён упарта думаў, як знайсці той абутак. Каму мог належаць след? Меркаваў і так, і гэтак. I адно з яго меркаванняў усё ж неяк сыходзілася на Сіняковенку: «почыркі» злачынстваў чорных масак і тых, якія некалі ўчыніў Сіняковенка, былі аднолькавыя. Багачэнкава падазрэнне па меры таго як ён стараўся глыбей асэнсаваць яго, пачынала ўсё больш непакоіць. Часам, праўда, яно крыху атухала, потым зноў разгаралася — як вугольчыкі ў шэрым прысаку, разварушаным свежым павевам ветру. Ён спадзяваўся, што, можа, Сіняковенка, ідучы з работы ці на работу, пакіне след дзе-небудзь на незатаптаным вільготным снезе, які апошнія дні час ад часу рэдзенька церушыў з хмарнага неба, засцілаючы зямлю тонкім, як марля, покрывам. Дзе-небудзь каля голай клумбы, што насупраць заводскай прахадной, ці на крайку тратуара пакіне. Багачэнку толькі б зірнуць на той след, тады б ён ведаў, што рабіць. Сёння яму сустрэўся Сіняковенка ў горадзе на цэнтральнай вуліцы. Заўважыўшы, як той зайшоў у абутковы магазін, Багачэнка адчуў, што нейкая насцярожаная, прыкрая цікавасць і яго туды пацягнула. Але ўсярэдзіну не пайшоў: як стаў каля шырокіх зашклёных дзвярэй, так і не зрушыўся. Пасля падумаў: «Зайду, можа, што сыну на ногі нагледжу».

У магазіне ў аддзеле дзіцячага абутку ён стаў, пацікаваў за Сіняковенкам. Той, не заўважаючы яго, пачаў здымаць з нагі правы туфель, каб прымераць новы. Тут Багачэнка ўгледзеў на абцасе набойку-касячок і ледзь не ўсклікнуў, не выгукнуў сваё ўлюбёнае: «Вось і ўся сутнасць!» Сіняковенка прымяраў туфлі сорак другога памеру… 3 магазіна Багачэнка хуценька пашыбаваў у аддзел міліцыі і ледзь дачакаўся там Маскальчука, пакуль той вярнуўся ад Дняпра, дзе вадалазы шукалі зброю. Расказаўшы капітану пра сваё неспадзяванае адкрыццё, ён катэгарычна зазначыў: трэба рабіць вобыск. Маскальчук нерашуча запярэчыў, што адной гэтай падставы для вобыску малавата, а сам таксама падумаў: трэба, відаць. Багачэнка, што бывае з ім даволі рэдка, загарачыўся. Хай фактаў малавата, аднак жа з рахунку і тое, што ёсць, не скінеш! Наадварот, неабходна не марудзячы праверыць, высветліць усё. Як гэта зрабіць? А так і зрабіць: даруйце, Сіняковенка, але мы вас патурбуем. Служба!.. Калі ён вінаваты, дык точыць жа яго душу хоць які страх? Точыць, безумоўна. I адразу хоць чым ды і выдасць сябе, гэта — закон. Гэта бывае з кожным, калі ёсць грэх за душою. А дзейнічаць трэба хутка яшчэ і таму, што ў яго, акрамя тых туфель можа, і яшчэ што знойдзецца.

Багачэнка, трымаючы туфлі ў апушчаных руках, павярнуўся, каб зноў пайсці ў пярэдні пакой. Падумаў: «От так, спазніліся…»

— Адну хвілінку, Аніськін… Даруйце — таварыш старшы лейтэнант, — спыніў яго Сіняковенка. — Вось вы разумееце, што калі абутак знасіўся — на звалку яго. А ці разумееце вы, што чалавеку нельга душу травіць? Я ж вам адразу, калі прыйшоў па чыстай, заявіў: завязаў, упісваюся ў правільную лінію. Заяўляў? Я добра ўклаў сабе ў башку: калі зноў выйду на крывую, дык мяне так можа вынесці за паварот, што ўжо, як гаворыцца, збіраць не будзе чаго. — Лютая злосць, якую ён ледзь стрымліваў, успыхнула ў ім недзе далёка ўнутры, ішла з самай глыбіні, з ускаламучанага дна. — А вы ўсё думаеце, што я для понта вам сказаў, што я жлоб? Ды я кожны месяц з заводскай касы па дзвесце хрустоў у кішэню кладу! Падраныя туфлі мае спатрэбіліся ім!.. — Яго шырокія губы, скрывіўшыся, сцяліся, моцна напятыя скулы пабялелі. Ён чакаў, калі Багачэнка паглядзіць у яго бок, нешта адкажа.

Участковы інспектар паглядзеў, глуха прадыхнуў:

— А вы, Сіняковенка, разумееце маю душу? Ці не травіцца яна тым, што ў нас яшчэ з’яўляюцца чорныя маскі? — Ён развёў рукі — вось так, маўляў! — і павольна апусціў.

У пакоі зрабілася ціха-ціха. Бялявая прадаўшчыца сцепанулася на канапе, адвяла плечы ад спінкі, прыгнулася і зноў, другі раз, уздыхнула. Маскальчук стаяў, павярнуўшыся ад расчыненага шыфаньера. Сказаў:

— Даруйце, што зробіш — служба.

Бялявая прадаўшчыца паглядзела на яго, як яму здалося, з асуджэннем: навошта так холадна, казённа? Чаму не сказаць мякчэй, больш добразычліва?

Сіняковенка к таму часу быццам ужо і паспакайнеў, прамовіў прымірэнча:

— Ды што з вамі зробіш, сапраўды: служба — не пазайздросціш. — Потым спахапіўся: — Там ужо, мусіць, чайнік закіпеў. — I да прадаўшчыц: — Пайшлі, дзяўчаты… Даруйце, як вас завуць? Давайце пазнаёмімся: я — Аркадзь.

— Лена, — таропка, можа, нават і не падумаўшы як след, навошта яна гэта робіць, назвала сваё імя бялявая. Хутчэй за ўсё так здарылася таму, што ёй падсвядома хацелася хоць як змякчыць гнятлівую напружанасць, якая панавала ў пакоі і чымсьці загадкавым, пагрозлівым наганяла страх. Яна міжволі спадзявалася неяк паспрыяць, каб тут усталявалася хоць бачнасць больш-менш непасрэдных чалавечых адносін.

Чарнявая адказала стрымана, але таксама без запінкі:

— Тамара.

— То пайшлі, Тамара і Лена, я вас чаем пачастую. 3 варэннем, што сястра наварыла. — Сіняковенка кінуў позірк на Маскальчука. — Некаторых я не магу запрасіць, яны пры выкананні.

— А мы таксама пры выкананніі — байчэй, чым назвала сваё імя, адгукнулася Лена. У яе воклічы пачулася нейкая палёгка, ім яна нібы апраўдвалася за тое, што мінуту назад так неразважліва пайшла на знаёмства з чалавекам, які, мусіць, запляміў сябе нечым нядобрым.

Тамара нічога не адказала, толькі ледзь-ледзь прыкметна, няпэўна паціснула плячамі.

— Як хочаце, я — ад душы.— Скупа ўсміхнуўшыся, Сіняковенка пайшоў на кухню.

Усмешка яго нечакана паказалася Маскальчуку чыстай і добрай. Паказалася, што ўзнікла яна проста, без натугі ад нядаўняй крыўды, як бы сама сабою. I дзесьці ў глыбіні душы Маскальчук пашкадаваў, што дзяўчаты не далі Сіняковенку магчымасці атрымаць задавальненне ад таго, каб пачаставаць іх чаем са смачным варэннем. «Ну і хай бы пачаставаліся, — падумаў ён, слухаючы, як на кухні тонка забразгала аб шклянку лыжачка — Сіняковенка памешваў чай.— Яго ж не назавеш злачынцам — не прызнаны судом. Мала што падазрэнне!..»

Стала прыкра: вось колькі ўжо часу возяцца, а так нічога і не знайшлі. Можа, і дарэмна кінулі цень на чалавека?

Вярнуўшыся з кухні, Сіняковенка зноў падсеў да дзяўчат. Пажартаваў: чаго маркотна галовы павесілі, не ў вас жа далікатныя людзі з клапатлівага чулага органа шмон вядуць! Потым пачаў забаўляць іх нейкай банальнай гісторыяй, якая надоечы здарылася ў прыгарадным цягніку. «Тэатр быў, дый годзе! Заляцаўся якісьці хлюст да дзяўчыны, што сядзела на лаўцы насупраць яго. А побач з ёю кімарыў здаравенны мардаты бамбіза. Увішны кавалер, пад гальштукам, інтэлігентны такі, аж захлёбваўся прыгожымі спакуслівымі словамі. Раптам вырачыў вочы як за горла яго хто хапіў. А калі той мардаты — уж? Ён не глядзіць, кімарыць, ды як улепіць па фізіяноміі — выцірайся тады…».

Маскальчук слухаў і не слухаў яго балбатню. Словы не затрымліваліся ў галаве. А дзесьці між імі на адно імгненне мільганула: «Расказвае, ды быццам не ім гаворыць, а сабе, самога сябе займае». I ўслед за гэтым ён адчуў, нібыта чыесьці недаверлівыя вочы ўпотай вельмі пільна цікуюць за ім. Тады адразу з’явілася ўражанне, што яны даўно, з самага пачатку вобыску, не адпускалі яго ні на крок, ды ён проста не заўважаў гэтага.

— А яму, ахламону, адважыць пілюлю і не зашкодзіла б. — Адкінуўшы сваю прытворную пачцівасць, якую імкнуўся выстаўляць на першым часе, Сіняковенка цяпер гаварыў, не дужа падбіраючы словы. Яму, відаць, надакучыла тая гульня.— Ты чаго чапляешся да замужняй жанчыны? Сляпы, ці што? Ёсць жа яшчэ такія жалезабетонныя балваны, што і з людзьмі паводзяць сябе па-дурному, і жывуць гэтак жа. У нашым жыцці трэба ўвесь час шукаць і знаходзіць інакшы ад усіх, свой асаблівы сэнс існавання. Правільна, дзяўчаты, я кажу? Шукаць і знаходзіць…

Маскальчук, які ў той момант нагнуўся, каб зазірнуць за батарэю ацяплення, выпрастаўся, але да Сіняковенкі не павярнуўся. Як бы пабачыў перад сабою нейкуюі яркую, аслялляльную ўспышку. Так выразна мільгануў зусім жывы трапяткі агеньчык. Ён адразу ж аддаліўся, знік з вачэй, прыцьмеў удалечыні, аднак не патух. «Шукаць свой асаблівы сэнс існавання…»

Імгненна ў памяці Маскальчука ўваскрэсла, як аднойчы бяздумна прагаварыў гэтыя словы Вайцяховіч, і ў раптам праясніла ўсё — «Сіняковенка!.. Ці, можа, тут казус, выпадковае супадзенне? Ды наўрад». Не, гэтая фраза гаварыла Маскальчуку больш, чым сказалі б тыя стаптаныя туфлі, каб яны былі знойдзены. А Кірыльчанка… Тым, што так упарта, зацята сцвярджае, нават выстаўляе сваю віну, ён адначасова, хочучы таго ці не, і адхіляе яе. Не бывае такога, каб чалавек, не маючы пэўнай мэты, імкнуўся пераканаць органы следства, што ён учыніў цяжкае злачынства. Можа, якраз Сіняковенка навучыў яго: «Ты ўпершыню блазнаваў па хлапечай дурноце. Табе за гэта — пазбаўленне волі ўмоўна. Зразуімеў? Затое мяне з бяды выбавіш. Так робяць усе сапраўдныя хлопцы. Зразумеў?..» Вось так яму на мазгі: кап, кап… — сапраўдныя хлопцы…

Разважаючы і так і гэтак, Маскальчук працягваў вобыск. Адну за адной перастаўляў кнігі ў прыгожай, пафарбаванай пад колер арэхавага дрэва кніжнай шафе. А іх было не мала, бітком набіта. I ранейшых выданняў, відаць, ужо не раз патрыманых у руках, і зусім новых, сёлетняга года выпуску. Раптам на нейкі момант узяла цікавасць: «Што ён чытае?» Позірк пачаў выхопліваць на вокладках назвы кніг: «Граф Монтэ-Крыста», «Тры мушкецёры», «Чырвонае і чорнае»… Вочы спыніліся на чырвонай вокладцы, на якой быў намаляваны стары ў капелюшы, з піпкай у роце і стрэльбай на плячы, з надпісам пад малюнкам: «Дэрсу Узала». Ён узяў кніжку, адгарнуў адну старонку, другую і адзначыў: нечытаная. Некаторыя аркушы, на якія на камбінаце ў час брашуроўкі трапілі пырскі клею, так і засталіся склеенымі.

Як толькі кніжка стала ў шэраг з іншымі, думкі Маскальчука адразу вярнуліся да ранейшага. Калі ўсё так, як яму ўяўляецца, дык Сіняковенка, выходзіць, цалкам заўладаў душамі юнакоў. Хлопцы былі паслухмянымі, сляпымі выканаўцамі яго злой волі? Тое, што ўчынілі яны (адзін — рабаваў, другі — пакрываў завадатара і верхавода), пакінула ў іх душах глыбокі псіхалагічны зрух, заклалася ў характары. Дык якім жа трэба быць жорсткім, бязлітасным чалавекам, каб калечыць даверлівыя юначыя натуры!.. Але…

«Што — але?!» Маскальчук са злосцю і роспаччу як бы выгукнуў гэтыя словы. Выгукнуў у дакор сабе: якога табе ражна яшчэ трэба, ты ж знайшоў галоўнае — выток злачынства!.. Аднак ён добра ўсведамляў, што хавалася ў тым бязлітасным «але», ды што ён мог супрацьпаставіць яму? Дзе яны, доказы вінаватасці Сіняковенкі, дзе? Адны разважанні, здагадкі.

Маскальчук ужо не спадзяваўся, што адшукае нешта за кнігамі: заставалася перакласці з дзесятак тамоў. Можа, Багачэнка што знойдзе? Як тады, у Вайцяховіча… Ён прыслухаўся, як участковы інспектар шоргаў, грукаў на антрэсолях у калідоры, штосьці перасоўваючы і перастаўляючы там. Праз колькі секунд шорганне і грукат на антрэсолях спыніліся. Маскальчук таксама скончыў сваю справу, павярнуўся ад шафы. У пакоі з’явіўся Багачэнка.

— Нічога не знайшоў, таварыш капітан, — далажыў ён панура.

— Ну, калі не знайшоў, значыць, нічога такога, што нас зацікавіла б, тут няма, — усміхнуўся Маскальчук. — Я так мяркую.

— Ды ўжо ж — няма. Шукаў пільна.

— У вас, Сіняковенка, ёсць якое-небудзь падсобнае памяшканне?

— Як і ў кожнага жыхара гэтага дома — кладоўка ў падвале. — Сіняковенка крута схіліў галаву. Ад прыкрасці — во прычапіліся! — ён пазмрачнеў. Але прайшло колькі секунд, і ён як бы ўнутрана страпянуўся: — Што ж, можна і туды прайсці. Толькі там вы, таварыш капітан, будзеце мець справу не з кнігамі, а са старымі крэсламі, тумбачкамі, лыжамі. Ды з павукамі.

Лена шпарка, як спалохаўшыся чаго, усхапілася з канапы.

— То, можа, таварыш капітан, там без нас ужо абыдзецца? Дадому спяшаюся.

— На спатканне трэба? Нічога, падажджэ, — апярэдзіў Маскальчука Сіняковенка, пажартаваў ранейшым развязна-бойкім тонам. — Я б такую да ночы чакаў.

— Ніяк не абыдземся. — Маскальчук дакорліва паглядзеў на яго і позіркам папрасіў у дзяўчыны прабачэння. — Нельга без вас.

Яна пастаяла моўчкі, нібы чакала ад яго нейкіх іншых слоў, і, не дачакаўшыся, ціха сказала:

— Усё роўна ж нічога не знайшлі.

— А гэта таксама, калі разабрацца, няблага, — адказаў ёй Маскальчук. — Падазрэнне спадзе з чалавека.

У пярэдняй Сіняковенка скінуў з ног мяккія пакаёвыя тапкі, пачаў абуваць новыя туфлі, якія паказваў Багачэнка. I адзін, і другі доўга зашнуроўваў. Спакойна апрануў ужо знаёмую Маскальчуку сінюю з чырвонымі палосамі нейлонавую куртку. Няспешнасцю сваёю ён як бы хацеў паказаць пагарду да работнікаў міліцыі, якія падазрэннем зняважылі, прынізілі яго чалавечую годнасць.

Для таго каб трапіць у падвал, трэба было з пад’езда выйсці ў двор. На дварэ Маскальчук спыніўся падыхаць свежым паветрам. Над галавой нізка паўзла невялікая хмара. Яна была адна-адзіная, але зоркі чамусьці не высыпалі. Неба здавалася пустым і жалобным.

Вобыск у кладоўцы цягнуўся нядоўга. Але Маскальчуку ён паказаўся больш цяжкім, пакутлівым, чым той, у кватэры. Спіною, плячамі, патыліцай ён увесь час адчуваў на сабе пранізлівы, варожы погляд Сіняковенкі. Стараючыся не звяртаць на гэта ўвагі, зазірнуў пад ашмоцце, што грувасцілася ў кутку, павёў вачамі па цагляных нетынкаваных сценах. Кінуў позірк на вадасцёкавую трубу. Падышоў, нагнуўся. Намацаў пад ёю ў падлозе шчыліну, запусціў туды руку. Пальцы адразу крануліся нечага цвёрдага, загорнутага ў шмотку. Ледзь вышчаміўшы са шчыліны сваю знаходку, Маскальчук выпрастаўся, хацеў папытаць у Сіняковенкі, што гэта такое, ды не паспеў. Сіняковенка з раз’юшанасцю лютага звера, якая распірала яму грудзі, прахрыпеў:

— Трэба было мне, дурню, кіпці рваць адсюль, а я глядзеў на месяц і спяваў пад гітару.

На яго ніхто не глянуў, усе з трывожнай насцярожанасцю сачылі за капітанам. Маскальчук паволі разгортваў скрутак, і ўсе спачатку ўбачылі чорную, крыху выгнутую ручку.

— Так і ёсць, наган. — У адной руцэ ён трымаў зброю, у другой — скамечаную шмотку.

Дзяўчаты спалохана прыціснуліся адна да адной, знерухомелі, як скамянелі. Багачэнка ўзяў у капітана шмотку.

— А гэта што? — разгарнуў яе.— Гэта маска.— У лапіку чорнай матэрыі з прышытымі матузкамі былі прарэзаны дзве дзіркі, каб бачыць.— Акурат як тая, што ў Вайцяховіча знайшлі. Вось і ўся сутнасць, грамадзянін Сіняковенка.

— Ды не вякай ты, Аніськін, не рві душу, — працадзіў скрозь зубы Сіняковенка. — Пішыце пратакол хутчэй. — Выняў цыгарэту, закурыў.

Багачэнка, не зважаючы на яго злосны выпад, патаптаўся на месцы, павярнуўся да Маскальчука.

Капітан уважліва паглядзеў на ўчастковага інспектара. Яму падалося, што пакуль вёўся вобыск, Багачэнкаў твар схуднеў, вочы глыбока запалі. I скроні нібыта пабялелі таксама за час вобыску. Падумалася: вось на што мы яшчэ вымушаны растрачваць сябе! Ад людзей, хоць за дзень іншы раз бываюць дзесяткі сустрэч і прафілактычных гутарак, не стамляешся, а вось такое — дужа непрыемнае і цяжкае…

Сіняковенка раз-пораз моцна зацягваўся дымам, ціха пагойдваўся на насках сваіх новых туфляў. I толькі па сініх наттружаных жылах на шыі можна было зразумець, чаго каштавала яму гэтае пагойдванне. Дзяўчаты пазіралі на яго з непрыхаваным страхам. Здавалася, каб ён толькі тупнуў нагою, яны пырхнулі б з падвала, як вераб’і з падстрэшша. I яшчэ падобна было на тое, што ім толькі гэтага цяпер і хацелася.

— Зараз пойдзем у кватэру і там саставім пратакол.

Дзяўчаты скоранька патупацелі па прыступках, што вялі да дзвярэй. За імі і Багачэнка пайшоў. Сіняковенка зачыніў кладоўку, некалькі секунд памарудзіў і зноў адчыніў.

— Таварыш капітан, калі падазраваемы сам аддае тое, што ў яго шукалі, ды не знайшлі, палёгка яму бывае? Гэта ўлічваецца як пацвярджэнне, што ён раскайваецца ў сваім злачынстве?

— Вы ж, Сіняковенка, добра ўсё ведаеце — і пытаеце. Толькі час марнуеце, калі ёсць што — аддайце.

— Есць… Ну, а наконт палёгкі… Канечне, на поўную катушку мне будзе: рэцыдывіст, ды яшчэ і іншых падбіў.

Яны ўвайшлі ў кладоўку. Сіняковенка рашуча ўскінуў руку, выняў з-за вадасцёкавай трубы з-пад самай столі фінскі нож.

— Няўважліва шукалі, таварыш капітан, колюча-рэжучая зброя амаль на вачах ляжала. — Ён гаварыў з грудным хрыпам, задыхаючыся. Лютая нянавісць раптам захліснула ўсю яго зараз змардаваную, змучаную істоту. Яна хлынула як ледзяная вада ў пусты цесны склеп, прарваўшыся з лужыны цераз гнілы парог. Сіняковенка, аглушаны ёю, зусім страціў кантроль над сабой, чуў у сабе толькі яе, шалёную, нястрымную нянавісць. — Во, зусім неглыбокая выемачка — паглядзіце, — сказаў і сцяў зубы.

Маскальчук, не падумаўшы, навошта яму гэта рабіць, машынальна падняў руку, каб абмацаць выемку. У той момант яго скалануў жудасны жаночы крык: «Ой!», а спіну наскрозь працяў востры пякучы боль. Цагляная сцяна, што была перад ім, захісталася і абрынулася на яго. Яму не стала чым дыхаць, і ўсё знікла.

X

Было апоўначы. Двое, што ляжалі з Маскальчуком у палаце, пакалечаныя ў аўтааварыі, ціха пасопвалі ў сне. Маскальчук не спаў. Надзеў навушнікі, пачаў слухаць перадачу радыёстанцыі «Юнацтва». Выступалі паэты. ён прагна лавіў гарачыя, свежыя, поўныя шчырага пачуцця і ўзнёслай паэтычнай вобразнасці радкі. У памяці спакваля выплыла: «Вера, надежда, любовь — синие птицы мои». Гэтыя словы ён запомніў, прачытаўшы верш у часопісе, але чамусьці захацелася, каб аўтар сам прачытаў цяпер яго ў перадачы «Юнацтва».

Калі перадача скончылася, Маскальчук павярнуўся на бок, пачаў глядзець у акно. Удзень ён добра падрамаў, і спаць яму не хацелася. Мароз размаляваў ніжнія шыбы мудрагелістымі ўзорамі, а верхнія былі чамусьці чыстыя. Павярнуўшы трохі галаву, ён убачыў малую зорачку. Яна квола і ледзь бачна трымцела ў небе. «Хай бы яна ярчэй разгаррлася. Можа, то, як людзі кажуць, лёс чый засвяціўся ў Сусвеце», — падумаў Маскальчук, нечакана ўспомніўшы даўняе-даўняе.

Тады, набегаўшыся з хлапчукамі па вуліцы, ён шлёпнуўся побач з маці на лавачку пад кустом бэзу. Маці з бацькам якраз прыселі падыхаць вячэрняй прахалодай. Яна прытуліла яго галаву да сябе і, паказваючы кудысьці ў неба, на нейкую, адной ёй бачную зорку, задумліва прамовіла гэтыя словы. А бацька, памаўчаўшы, сказаў: «Слухай, сын, што маці кажа, і запамінай. Яна гэтую цудоўную казку ад людзей пачула».

Серабрысты іней на шыбах нагадаў Маскальчуку як снежна і бела цяпер на полі, у лесе. Яму дужа захацелася туды. I ён падумаў, што ўжо хутка зможа стаць на лыжы. Хопіць, наляжаўся. Урач абяцаў неўзабаве выпісаць з бальніцы. А чаго яго трымаць тут, калі ён ужо зусім ачуняў? Пойдзе ён на лыжах далёка-далёка, можа, ажно ў Сінічын ці да Чацвярэнскай гары лыжню пракладзе. 3 ім пабяжыць Сігнал. Ад адчування прастору ён у сваёй нястрымнай сабачай радасці будзе, заліваючыся вясёлым брэхам, то качацца ў снезе, то наперад забягаць, то кідацца ў бакі, у гушчэчу задумліва-маўклівага ельніку…

Пераканаўшы сябе, што ўсё яно так і будзе, Маскальчук заплюшчыў вочы. Сон падступаў павольна і як бы хвалямі. То ціха наплываў, то памалу адплываў. За адным такім адлівам, калі затуманенасць у галаве парадзела, Маскальчук раптам падумаў пра Лену.

Гэта яна ў трагічны момант сваім надрыўным «Ой!» тузанула яго павярнуцца.

Неўзабаве пасля таго як ён «засяліў» гэты ложак у бальніцы, яны з Тамарай прыходзілі наведаць яго. Прынеслі чайныя ружы. Ён, хаваючы сваю «не мужчынскую» замілаванасць кветкамі, доўга мудраваў, як прыгажэй размясціць іх у слоіку з вадою. Потым першае, пра што загаварыў, — папытаў у Лены, як яна зноў апынулася ў падвале. Сам жа бачыў — раней за Тамару выходзіла на вуліцу… Пачутае ад Лены вельмі ўразіла Маскальчука. На ганку, калі дзяўчаты спыніліся пачакаць яго, Лена з нейкім жахлівым пачуццём раптам успомніла, як страшна ўвесь час, пакуль ішоў вобыск у кладоўцы, Сіняковенка пазіраў на капітана. Дык жа цяпер яны засталіся сам-насам!.. Бліскавіцаю ўспыхнула здагадка. Не разумеючы, што і навошта робіць, яна кінулася ў падвал.

Тое, што пабачыла Лена ў падвале, прымусіла яе нема закрычаць: «Ой!» Маскальчук, пачуўшы гэты крык, хістануўся ўсяго на нейкую долю секунды раней, чым Сіняковенка ўдарыў нажом. Нож прайшоў на які міліметр ад сэрца.

Зараз, з удзячнасцю думаючы пра Лену, ён сам сабе сказаў: «Гэта ж во вярнулася!» Яму вельмі захацелася разгарнуць свой запаветны блакнот і, выводзячы кожную літару, запісаць: «А такое ж з выгляду кволае, палахлівае дзяўчо... Куды ёй да майстра Старасельцава...»

Пасля Маскальчук неспадзявана адчуў, як тое трагічнае, што здарылася з ім, стала адсоўвацца кудысьці, адыходзіць усё далей, далей, яно ўжо існавала як бы ў нейкай хісткай умоўнасці. Пачалося яго вяртанне да ранейшага нялёгкага жыцця. У гэтым вяртанні ён штосьці адмаўляў у сабе, а штосьці замацоўваў…

Маскальчук засынаў. Праз акно ў палату ліла сваё чыстае святло ясная поўня.