Лесвіца

— Дык вось, дарагія мае сямейнікі, — пачала сваю прамову Тамара, — ду­маю, усе ведаюць, дзеля чаго мы зараз сабраліся. І ўсё ж для асабліва някемлівых, — тут яна сярдзіта зірнула на Юрася, — паўтару: сёння мы павінны вырашыць пытанне з маім бацькам, вырашыць так, каб прыпыніць яго невыносныя для акаляючых, нахабныя і, я б сказала, антызаконныя дзеянні. А іменна адкрыты сямейны тэрарызм — будзем называць рэчы сваімі імёнамі. Гэты тэрарызм заключаецца ў тым, што бацька, канчаткова згубіўшы пачуццё рэальнасці, уявіў сабе, што можа ўладарыць над воляй і лёсамі сваіх дамашніх.

— А што, ты хацела, каб бацька не цікавіўся тваім лёсам? — уеў сястру брат.

Ад гэтай заўвагі на Тамарыных шчоках выступілі чырвоныя плямы, а лоб пабялеў. З цяжкасцю ўтаймоўваючы злосць, яна прамовіла:

— Мама, калі ласка, прасачы, каб мяне не перабівалі. Асабліва такімі хамскімі выкрыкамі.

— Юрчык, памаўчы, дзетка, — абярнулася да сына Вера Генадзеўна. — Не перашкаджай сястры гаварыць.

— А калі я хачу сваё меркаванне выказаць? — не здаваўся Юрась. Ён падышоў да стала і паставіў на яго пустую талерку, наліў фужэр ліманаду, выпіў і вярнуўся назад. Сястра з грэблівым нецярпеннем праводзіла яго вачыма.

— Усім будзе дадзена слова, — сказала Тамара, калі брат зноў стаў у пра­ёме. — А цяпер з вашага дазволу прадоўжу.

— Давай, Тамарачка, — падахвочвала яе бабуля.

— Паўтараю: наш бацька памылкова ўявіў, што можа ўладарыць над лёсамі і ціснуць на псіхіку сваіх дамашніх. Ён, фактычна не жывучы з сям’ёй, не выконваючы абавязкаў галавы сямейства, тым не менш пастаянна чапляецца з заўвагамі, павучае, прычым робіць гэта ў надзвычай грубай, абразлівай форме. Кожнае яго з’яўленне на ніжнім паверсе нашай кватэры ўжо цэлы год суправаджаецца скандаламі, а то і бойкамі. У прыватнасці ён тры разы ўжываў у дачыненні мяне сілу, хапаў рукамі за плечы, трос, па-люмпенску лаяўся. Прызнаюся, такія паводзіны бацькі не ў апошнюю чаргу пабудзілі мяне сысці з дому да чалавека, нашмат за мяне старэйшага, з якім я жыву ў грамадзянскім шлюбе.

— Дай Бог кожнаму з такім чалавекам жыць, — не стрымаўся з’яхіднічаць брат.

Сястра намаганнем волі ніяк не адрэагавала на братаў закід і доўжыла:

— Не ўтаю, я спадзявалася знайсці сабе абарону ў асобе Пятра Вацлававіча, справядліва мяркуючы, што хоць цяпер бацька ад мяне адкаснецца, і я змагу спакойна пажыць. Хіба свабодны чалавек не мае права на асабістае шчасце?

— А ён не можа, калі хтосьці вакол шчаслівы. Такі чалавек, — выказалася са свайго крэсла бабуля.

— Правільна, — гаварыла далей Тамара, — пасля таго, як я сышлася з Пятром Вацлававічам, бацька, якому гэты чалавек усё жыццё рабіў толькі дабро, чамусьці люта яго ўзненавідзеў. А заадно і мяне, што дзіўна, бо ў падобным выпадку кожны нармальны бацька адно б узрадаваўся. А гэта, на маю думку, ужо гаворыць пра яго псіхічную ненармальнасць. Бо, пагадзіцеся, які бацька будзе працівіцца сужыцельству дачкі з вельмі заможным і паважаным у грамадстве чалавекам? Павел жа Алегавіч як ашалеў, даведаўшыся, што я жыву з Пецем. Мала таго, ён распачаў жорсткі і напорысты пераслед, які нязменна суправаджаецца пагрозамі, праклёнамі, беспардонным умяшаннем у наша асабістае жыццё. Для таго, хто забыў, нагадаю, — тут сястра нядобра зірнула на брата, — што ў пачатку чэрвеня бацька падпільнаваў мяне каля варот дома, патрабаваў разысціся з Пятром Вацлававічам, а затым, калі я вы­казала законнае нездавальненне, літаральна выкручваў мне рукі і пагражаў ператварыць маё жыццё ў пекла. Потым, вераломна раздабыўшы нумар нашага тэлефона, пачаў мардаваць званкамі, сярод якіх пераважалі начныя: са знявагамі, праклёнамі, абяцаннямі расправы і гэтак далей. Таксама дасылаў пагрозлівыя лісты. У гэтым мяшку, — Тамара падняла перад сабой непразрысты пакет, — знаходзяцца яго лісты і касета з запісамі ягоных званкоў — тымі, што занатаваў аўтаадказчык. І каб не быць галаслоўнай, прапаноўваю зараз крыху паслухаць, як мой бацька выказваўся.

— Ды мы верым, Тамарачка. Можа, не трэба? — засумнявалася Вера Генадзеўна. — Гэта ж у пэўнай ступені ваша інтымнае жыццё.

— А я дык ахвотна паслухаю гэтага мацюкальніка! — праявіла непадробную цікавасць да зместу касет Ганна Андрэеўна.

— І я хачу праслухаць, — ажывіўся Юрась, які ўжо прадчуваў бацькава «красамоўства» ў адрас Тамары і яе сужыцеля.

— Неабходна праслухаць, мама, — сказала Тамара, — хоць, па шчырасці, мне гэта будзе балюча. Але толькі ў такім выпадку вы зразумееце, што ў мяне не было іншага выйсця, як прыняць рашучыя захады.

Уключылі Юрасёву магнітолу, уставілі касету, і неўзабаве з магутных дынамікаў загрымеў крыкліва-пагрозлівы, часам насмешлівы і крыўлясты голас Паўла Алегавіча. Ён сапраўды не саромеўся ў выразах, і даслоўна перадаваць яго прамовы ніяк немагчыма. Падчас праслухвання Вера Генадзеўна скрушна хітала пануранай галавой, Юрась зларадасна ўхмыляўся, Г анна Андрэеўна разпораз ускрыквала «Ну, я ж казала!» і «Які ж падлюган!», а Тамара, з ганарліва ўзнятай галавой, удавала нявінную, несправядліва пакрыўджаную паненку.

Нарэшце Вера Генадзеўна настойліва папрасіла дачку выключыць, не зважаючы на нездавальненне Г анны Андрэеўны і Юрася, якім відавочна карцела слухаць далей.

— Ну хоць хвілінку яшчэ! — запратэставаў брат, калі сястра рашуча наблізілася да магнітолы.

— Пераб’ешся, — кінула на яго Тамара ўтрапёны позірк, шчоўкнула пераключальнікам і дастала касету.

— Тады хоць лісты дай пачытаць!

Сястра не ўдастоіла брата адказам. Касету яна паклала назад у непразрысты пакет, села на ранейшае месца і прамовіла:

— Але гэта яшчэ не ўсё. Бацька, як вам неўзабаве стане вядома, не абмежаваўся вуснымі пагрозамі, а пачаў літаральна пераследаваць нас з Пецем. Яшчэ ў пачатку чэрвеня нашы людзі сталі заўважаць яго каля нашага дома, прытым ён, як злодзей, таіўся, паводзіўся падазрона.

— Ого! — усклікнуў узрадаваны Юрась, прадчуваючы новую забаўную гісторыю. — Аж вунь яно што!

— ...Ён паводзіўся падазрона, — успыхнула ад злосці сястра з-за таго, што яе перабілі, — і нам давялося наняць прыватнага дэтэктыва. Для абароны.

Маці з бабуляй слухалі вельмі ўважліва і сур’ёзна. Юрась жа ўсё ўсміхаўся і наравіў уставіць якуюсь дурную заўвагу.

— Вось паглядзіце, якія здымкі зрабіў прыватны дэтэктыў за месяц працы. — Яна выняла з папкі фотапакет і падала цераз стол Веры Генадзеўне.

Калі тая пачала даставаць фотакарткі, сын у нецярпенні сарваўся з месца ля дзвярэй і памкнуўся да яе.

— Стаяць! — гаркнула на яго сястрыца. — Назад, я табе гавару!

Брат напалохана аслупянеў.

— Табе дзе было загадана стаяць, боўдзіла! — спапяляла яго Тамара паглядам. — Ці ты думаеш, гэта ў нас проста гулі-забаўкі тут? А ну неадкладна наверх — яшчэ раз праверыць, ці не прыйшоў бацька!

— Мама! — абурана ўскрыкнуў Юрась, не рухаючыся з месца. — Ды што яна раскамандавалася! Хай на слуг сваіх, у асабняку, гыркае. А я вольны чалавек і не дазволю. — Тут ён запнуўся, бо ў скіраваным на яго позірку сястры выявілася столькі нянавісці і намёку на помсту ў будучыні, што брат пашкадаваў аб сваёй нястрыманасці.

— Вольны, кажаш?.. — зашыпела расчырванелая Тамара, прыўстаючы з крэсла.

— Ды я што. — замармытаў брат. — Я толькі хацеў сказаць. каб на мяне не крычалі.

Тамара сурова маўчала.

— Юрчык, — сказала маці, адвёўшы вочы ад кіпы здымкаў, якую трымала ў руках. — Я ж цябе прасіла слухацца старэйшых, асабліва сёння, калі ў нас такая важная справа.

— Схадзі, дзетка, схадзі, — параіла бабуля, якая ажно падалася цераз стол, намагаючыся разгледзець фотаздымкі ў даччыных руках. — А потым прыйдзеш і паглядзіш.

Юрась павярнуўся кругом і выйшаў з пакоя.

Тамара адразу ж села на месца, нахілілася наперад і стала паштучна браць у маці фотакарткі і каменціраваць.

— Вось, глядзіце, — казала яна, — у куце кожнага здымка аўтаматычна прастаўлены дата і час.

Трэба прызнаць, што на фотакартках Павел Алегавіч выглядаў напраўду грозна і падазрона. То ён тырчаў ля брамы, цікуючы ўбок дома, дзе пражывала Тамара. То лаяўся з вартаўніком — пра гэта сведчыў здымак з разяўленым ротам на скажоным злосцю твары. То таіўся Павел Алегавіч за тэлефоннай будкай на процілеглым баку вуліцы, назіраючы за брамай, адкуль выязджалі жыльцы. Словам, кадраў, дзе быў занатаваны Тамарын бацька ў непасрэднай блізкасці ад дома Жыгоцкага, было вельмі шмат. На двух ён трымаў у руцэ нейкі металічны дрын, сантыметраў пяцьдзесят даўжынёю. Прычым фотакарткі былі датаваны рознымі днямі, у перыяд з 15 чэрвеня па 19 ліпеня.

— А вось гэта — некаторыя кадры з назіральнай камеры перад брамаю дачы, — дэманстравала Тамара бабулі, маці і брату, які ўжо вярнуўся зверху, новыя фотаздымкі. — Мы іх адмыслова апрацавалі на камп’ютэры і вывелі на прынтэр.

— Гэта тады, калі ён на траве выдурваўся? — удакладніла Вера Генадзеўна.

— Ага, — кіўнула дачка.

— Вось жа якая дрэнь! — з нянавісцю перабірала карткі ў дрыготкіх старэчых пальцах Ганна Андрэеўна.

Юрась хапаў тыя, што паглядзелі старэйшыя, і грунтоўна, ледзь стрымліваючы смех, іх разглядаў.

— А цяпер, — сказала Тамара, калі ўсе наталіліся выявамі Паўла Алегавіча, — я хацела б пачуць вашы каментарыі наконт майго бацькі. Але ж не спяшайце, падумайце. — Яна спрытна ўклала здымкі ў фотапакет і схавала ў скураную папку. — А я пакуль што, дзеля бяспекі, прыбяру ўсё назад у машыну.

Яна вывудзіла з поліэтыленавага мяшка малюсенькі мабільнік, націснула адну кнопку і праз пару секунд прагаварыла:

— Віцёк! Давай, дружа, сюды. Забярэш рэчы.

Затым Тамара паклала мабільнік на стол, скрыжавала на грудзях рукі і замаўчала.

— Юра, вярніся ўсё ж на сваё месца, — нагадала маці сыну, які прыняўся дапіваць рэшткі ліманаду. — Мы яшчэ далёка не скончылі, а бацька можа заявіцца ў любую секунду.

З напоўненым зялёнай вадкасцю фужэрам сын вярнуўся да дзвярэй і прыхінуўся спінай да вушака.

Хутка прыйшоў вадзіцель. Тамара з мяшком у руках сустрэла яго ў калідоры. Там яны крыху пашапталіся.

— Я загадала Віцьку, каб сачыў за пад’ездам, — сказала Тамара, вярнуўшыся ў залу. — Гэтак надзейней будзе. Але і ты, — паказала яна пальцам на брата, які быў узрадаваўся яе словам, — таксама па-ранейшаму стой там і прыслухвайся.

Юрась спахмурнеў, насупіўся, але прамаўчаў.

— А зараз, — доўжыла дзелавая Тамара, усеўшыся ў крэсла, — я хачу выслухаць кожнага з вас. Думаю, варта першай даць слова бабулі. Ніхто не супраць? — Яна акінула позіркам прысутных. — І наогул, пачнём па старшынстве.

Брат прабурчаў нешта няўцямнае са свайго месца, хмыкнуў, паставіў апусцелы фужэр на тумбачку і сашчапіў рукі за спінаю.

— Так будзе правільна, — пагадзілася з дачкой Вера Генадзеўна.

26

Ганна Андрэеўна паважна выпрастала спіну ў крэсле, дзе яна дагэтуль напаўляжала, праперхалася і пачала.

— Ну што я магу сказаць пра гэтага чалавека, — гаварыла яна памаладзелым, звонкім голасам. — Ды нічога добрага, пры ўсім жаданні, і згадаць нель­га. Ён мне не спадабаўся з першых жа дзён, калі Вера, — яна скасавурылася на дачку, — прывяла яго да нас для знаёмства. Нейкі неахайны, няветлівы, усё глядзеў спадылба, ніякай павагі да старэйшых не назіралася.

— Мама, — перабіла яе Вера Генадзеўна, — а можа, абыдземся без экскурсаў у гісторыю, можа, бліжэй да справы?

— Вось! — нават усцешылася гэтай заўвазе бабуля. — Я заўсёды казала, што ты сама вінаватая ў сваёй нядолі. Сама выбрала гэтага. недаробка. Сама і пакутуй!

— Бабуля, бабуля! — умяшалася Тамара, каб папярэдзіць бурную сцэну. — Не трэба адно аднаго абражаць. Толькі час змарнуем. І ты, мам, напрамілы Бог, не ўмешвайся. Дай выказацца напоўніцу, хоць бы табе што і не даспадобы было. Згода?

— Добра, дачушка. — Вера Генадзеўна пакрыўджана зірнула на маці.

— Ну дык я магу працягваць? — іранічна спыталася Ганна Андрэеўна. Яна вытрымала салідную паўзу і загаварыла: — Дык вось, першае ўражанне ад знаёмства з будучым зяцем мяне не падманула. Больш таго, усё далейшае жыццё адно пагаршала маё меркаванне пра Пашку. І хоць жылі мы, за выключэннем апошніх гадоў, паасобку, усё ж добра было відаць, што Вера глыбока няшчасная ў сваім шлюбе. А калі няма ладу ў сям’і — найперш пакутуюць дзеці. Нездарма ж яны так любілі бавіць выхадныя ў нас з Генадзем Карпавічам. А Пашку і выгадна: закіне дзяцей у пятніцу вечарам і толькі праз двое сутак забірае — дагледжаных, накормленых, чысценькіх.

— Бабуля, не тамі, а! — не стрываў языкаты Юрась. — У мяне яшчэ сёння вечарам справы. Гэтак я да канца не дабуду.

— Ты будзеш роўна столькі, колькі спатрэбіцца! — зыкнула на яго Тама­ра. — І каб больш не перабіваў! Уцяміў?

Брат не адказаў. Апусціў вочы на мысы сваіх тапак.

— Карацей, сербанула мая дачка з Пашкам гора. Не прывядзі Бог як сербанула, — доўжыла Ганна Андрэеўна. — Гэта для мяне відавочна было. Але тое толькі кветачкі, пакуль я на сваёй шкуры не зведала яго зверскі характар. Пакуль быў жывы Генадзь Карпавіч, — тут яна ледзь не ўсхліпнула, — зяць хоць адкрыта мяне зневажаць не асмельваўся. А як памёр мой муж ды собіла нам аб’яднаць кватэры — і пачалося. Пекла, сапраўднае пекла з такім чалавекам жыць! Ён знарок зрабіў такую лесвіцу, каб я наверх не магла падымацца. Сваркамі, звадамі, скандаламі ўсіх выцесніў зверху і зажыў там, як пан, калі астатнія мусілі цясніцца агулам, як быдла.

Веры Генадзеўне каштавала вялікіх унутраных намаганняў стрымацца і не перабіць маці ў час прамовы, нагэтулькі несправядлівай ёй падавалася большасць матчыных слоў. Каб змаўчаць, яна апусціла вочы ў стол, сашчапіла і да болю сціснула пальцы рук.

А Ганна Андрэеўна злавіла кураж і прамаўляла з запалам, неверагодным для яе ўзросту і хваравітасці.

— Мала таго, што Пашка ўсё жыццё мяне ненавідзеў, — узбуджана соўгалася ў крэсле бабуля, — дык пасля пераезду сюды ён стаў на мяне пакрыкваць, лаяцца, а аднаго разу дык і наогул ледзь не ўдарыў!

— Ды хлусня гэта, мама! Калі такое было? — усё ж такі не стрывала Вера Генадзеўна.

— Мам! Ты ж абяцала! — дакорліва нагадала Тамара.

— Маўчу, маўчу... — Вера Генадзеўна ажно заціснула сабе вусны далонню.

— Так, ледзь не ўдарыў! — настойвала на сваім Ганна Андрэеўна. — І ўдарыў бы, каб не ведаў, што я яму так не спушчу, што я, калі што, яго ў турму запратору!

Вера Генадзеўна ашчаперыла панураную галаву.

— Карацей, Тамарачка, — трыумфальна працягвала бабуля, — скажу па шчырасці: я цябе разумею і цалкам падтрымліваю ў намеры яго прыструніць. Бо як ён даўся мне ў знакі за апошнія тры гады, то ўжо ўяўляю, як ты ад яго пацярпела. Гэта ж якое нахабства — умешвацца ў асабістае жыццё двух дарослых людзей. Аднак тут ён, балван, пралічыўся! Тут ён пупок надарве! І вельмі я буду радая, калі Пятро Вацлававіч яго ўціхамірыць — ды так, што на ўсё жыццё сваё, паршывец, запомніць. — Г анна Андрэеўна перавяла дух. — Вось, бадай, і ўсё, што я мела сказаць. Поўнасцю, Тамарачка, я на тваім баку.

— Дзякуй, бабуля, — сказала пасвятлелая з твару ўнучка, пацягнулася цераз стол і цмокнула бабулю ў шчаку. — Я пакуль устрымаюся ад каментарыяў, каб яшчэ раз выказацца пасля ўсіх. А цяпер, мам, — кіўнула яна на Веру Генадзеўну, якая прыкметна збляднела за апошнія хвіліны, — выкажыся, калі ласка, і ты. Дарэчы, цяпер можаш агучыць свае заўвагі па бабуліных словах.

— Што ж, — пачала Вера Генадзеўна пасля кароткай паўзы. — Я паважаю меркаванне кожнага з прысутных, — яна шматзначна паглядзела на маці, — а таму нічые словы каменціраваць не буду. Гэта іх асабістая справа. Ад сябе ж скажу, што ў цэлым вялікіх прэтэнзій да свайго мужа, Паўла Алегавіча, не маю. Жылі мы нармальна, не горш, чым абсалютная большасць беларускіх сем’яў. Выгадавалі дзяцей. — Тут Вера Генадзеўна крыху запнулася. — Па­вел Алегавіч, канешне, чалавек не мяккага характару, а іначай што б гэта быў за мужчына? Так, мы, канешне, сварыліся, узнікалі непаразуменні, але я гатовая паклясціся, што муж ніколі не ўзнімаў на мяне руку. Не, жылі мы нармаль­на. Аднак трэба прызнаць, што тры гады таму сапраўды ўзніклі сур’ёзныя праблемы. І віной усяму, — павысіла голас Вера Генадзеўна, — гэтая праклятая лесвіца, якая нібы размежавала нашу сям’ю. З гэтага часу Паўла Алегавіча як падмянілі. Ён стаў імкліва аддаляцца ад мяне і дзяцей, прытым зрабіўся нецярпімы, скандальны і ваўкаваты. Гэта трэба прызнаць. І я, нягледзячы на ўсе высілкі, нічога не змагла з ім зрабіць. Мяркую, гэта нейкае псіхічнае адхіленне. А інакш як патлумачыць яго паводзіны? Гэтая неабгрунтаваная злосць на дзяцей, асабліва на дачку. Гэтае ўпартае непрыманне Тамарынага выбару жыць з Пятром Вацлававічам... Нешта шчоўкнула і зламалася ў нашым бацьку, дзеці, — у голасе Веры Генадзеўны з’явілася непадробная горыч. — Яго відавочна трэба лячыць, каб прывесці ў нармальны, ранейшы стан. — Тут яна не вытрымала, захінула твар далонямі і ўсхліпнула.

Ганна Андрэеўна касілася на яе нядобрым позіркам, без ценю спачування і жалю.

— Давай ты, — кіўнула абсалютна спакойная Тамара на Юрася, які, наад­варот, расчуліўся ад матчыных слоў.

— А што я. — ступіў ён пару крокаў наперад. — Нічога пэўнага тут і не скажаш. Хаця ўсё, так бы мовіць, навідавоку, усё зразумела.

— Я б цябе папрасіла без філасофскіх прэамбул, — абарвала брата Тама­ра. — Г авары па магчымасці слушна і коратка.

— Ну, калі так, то. — Юрась наморшчыў нос, нервова адкінуў з вачэй доўгую пасму валасоў, — то бацька мяне, канешне, дастаў. Урываецца ў па­кой, будзіць, хоць ведае, што я сплю пасля працоўнае ночы. Пастаянна папракае тым, што я не служу ў войску, цвеліцца, здзекуецца, можна сказаць. Ніякай бацькоўскай любові, карацей, я ад яго не бачу. Не кажучы ўжо пра тое, каб які падарунак, грошы. З аднаго боку, як чужыя людзі жывём, а з другога — ён намагаецца мяне павучаць, настаўляць, грузіць натацыямі. Нешта і сапраўды з ім не тое робіцца. Можа, і праўда, як ужо тут было сказана, трэба ўрачам паказацца?

— Во-во! — ухваліла бабуля.

— Яшчэ б паўбяды, — працягваў Юрась, — каб ён проста дзіваком быў. А то ж да людзей прыстае — вось што жахліва. Ну і. — ён нясмела зірнуў на сястру, — і Тамарай, канешне, несправядліва ён памыкае, умешваецца. Хаця, я яго магу зразумець: сябар юнацтва стаў грамадзянскім мужам яго дачкі. Мала каму такое прыемна.

— А вось гэта ўжо твае домыслы, — перабіла яго Тамара. — Не будзем тут дастаеўшчыну разводзіць. Мяркую, што ўсё асноўнае ты сказаў. Ці не так? — уперыла яна ў брата суровы позірк.

— У цэлым. — развёў той рукамі.

— Тады станавіся на месца, — загадала сястра.

Юрась паслухмяна вярнуўся да дзвярэй.

— Значыць, так, — Тамара, з папкай у руках, урачыста паднялася з крэс­ла, — усе выказалі свае меркаванні, і яны збольшага супалі з маімі. А таму, калі вы не супраць, я агучу тое, што ўсе мелі на ўвазе, але наўпрост сказаць не рашаліся.

Вера Генадзеўна пасля гэтых слоў пакутліва скрывіла твар, панікла. Г анна Андрэеўна, наадварот, пасвятлела, узбадзёрылася і аддана пазірала на ўнучку. Юрась, што падпіраў вушак, беспаспяхова змагаўся са сваёй дурнаватай усмешачкай.

— Бацьку нашага, дарагія мае сямейнікі, трэба ізаляваць, — жорстка прамовіла Тамара. — Ізаляваць, каб пазбегнуць вельмі магчымых і вельмі непажаданых наступстваў. Бо ўгаворамі, як паказвае шматгадовы вопыт, з ім саўладаць не ўдасца. — Яна агледзела прысутных, каб вызначыць рэакцыю на свае словы, і ў асноўным засталася задаволена. — Ізаляцыя будзе заключацца ў часовым змяшчэнні Паўла Алегавіча ў клініку з мэтай дэталёвага абследавання і, калі трэба, лячэння.

— Прымусовага лячэння! — удакладніла Ганна Андрэеўна.

— Мама! Я прашу цябе памаўчаць! — не стрывала Вера Генадзеўна. — Ты замінаеш.

— Не, чаму ж, — уступілася за старую ўнучка. — Бабуля якраз зрабіла вельмі слушную заўвагу. Іменна прымусовае лячэнне — чаго там скрываць. Але гэта адзіна прымальны і адзіна правільны крок у сітуацыі, якая склалася. І каб уладкаваць Паўла Алегавіча ў клініку, ад нас патрабуецца наступнае: заява ў аддзяленне міліцыі на імя ўчастковага, якую мы зараз складзём, і рэчавыя доказы, якія ў нас маюцца. Гэта, нагадаю, серыя фотаздымкаў, лісты з пагрозамі і касета з запісамі бацькавага «красамоўства». А калі спатрэбіцца, я магу прадставіць і відэакадры.

— Можна пытанне? — узняў руку Юрась.

— Ну? — паморшчылася Тамара.

— А ці дастаткова ўсяго гэтага, каб у наш час запраторыць чалавека ў вар’ятню? Цяпер жа, прабач, не брэжнеўскія часы.

— Гэта не твой клопат! — груба адказала яму сястра.

— Ён, відаць, забыўся, хто такі Пятро Вацлававіч! — ад душы засмяялася бабуля.

— Цяпер, — зноў узяла вяршэнства Тамара, — мы падышлі да самага далікатнага — да заявы ў міліцыю, якую трэба будзе кожнаму падпісаць. Дзеля эканоміі часу я сёння пасядзела за камп’ютэрам і склала тэкст. Але падкрэсліваю, што гэта толькі чарнавік, у які, паводле вашых заўваг, могуць быць унесены змяненні. Аднак тады прыйдзецца сёння ж перапісаць заяву, ужо ад рукі.

— А чаму такая спешка? — пацікавіўся неўгамонны брат.

— Адкажу, — сястра павярнула да яго ўзмакрэлы ад духаты, сярдзіты твар. — У канцы наступнага тыдня мы з Пятром Вацлававічам ляцім на адпачынак у Грэцыю, і мне неабходна закрыць гэтае пытанне яшчэ да ад’езду. Задавальняе?

— Цалкам і поўнасцю! — блазнавата пакланіўся сястры Юрась.

— А цяпер я зачытаю тэкст заявы. Потым кожны з вас яго прагледзіць і, пры неабходнасці, зробіць свае заўвагі. Мам, — звярнулася Тамара да Веры

Генадзеўны, — ты хоць згодная з тым, што я гавару? Нешта ты апошнім часам маўчыш. Не таіся, скажы, калі што не так.

— Не-не, — страпянулася маці, — я з усім згодная. Проста задумалася.

— Ну як жа так, мам! — папікнула яе дачка. — Тут вырашаецца такое важнае пытанне, а ты задумалася. Слухай, калі ласка, уважліва.

— Добра, добра. — Вера Генадзеўна ўзяла сябе ў рукі, выпрастала спіну і ўдала ўвагу на спалатнелым твары.

27

— Што ж, буду зачытваць, — сказала Тамара. Яна спрытна выняла з папкі аркуш з аддрукаваным тэкстам і пачала.

«Участковаму ***-га аддзялення міліцыі г. Мінска, старшаму лейтэнанту Засульку А. П. ад членаў сям’і грамадзяніна Багаткі П. А.

Заява

Пераканаўча просім Вас спрыяць прымусоваму змяшчэнню Паўла Алегавіча Багаткі ў клініку для вар’ятаў з мэтай грунтоўнага абследавання і, калі спатрэбіцца, лячэння.

Сведчым, што П. А. Багатка апошнім часам, асабліва апошнія два меся­цы, паводзіць сябе неадэкватна. Ён стаў агрэсіўны, схільны да беспадстаўных сварак і ўмяшання ў асабістае жыццё астатніх членаў сям’і, асабліва яго паўналетніх дзяцей. Акрамя абразлівых нецэнзурных слоў, якія сталі для яго нормай, П. А. Багатка прымяняе і рукапрыкладства, што, згодна з нашымі за­конам^ недапушчальна. У прыватнасці ён пачаў пераслед сваёй дачкі, Тамары Паўлаўны Багатка, якая нават не пражывае ў яго кватэры, з мэтай разлучыць яе з Пятром Вацлававічам Жыгоцкім, яе грамадзянскім мужам. Для гэтага П. А. Багатка ўжывае псіхалагічны ўціск (начныя званкі з пагрозамі, лісты, а таксама непасрэдна пасягае на тэрыторыю П. В. Жыгоцкага, урываецца туды і буяніць) і фізічнае ўздзеянне (літаральна выкручванне рук дачцэ).

У дачыненні сына, Юрася Паўлавіча Багаткі, жонкі, Веры Генадзеўны Багаткі, і цешчы, Г анны Андрэеўны Багамаз, што пражываюць з ім у адной ква­тэры, П. А. Багатка праяўляе сябе як надзвычай нецярпімы і агрэсіўны сужыцель. І гэта пры тым, што ён не злоўжывае алкаголем, а значыць, яго псіхічнае адхіленне не выклікае сумневу.

Члены сям’і не жадаюць далей трываць тыранію П. А. Багаткі і, усур’ёз апасаючыся за сваё здароўе і нават жыццё, дамагаюцца змяшчэння яго ў адпаведную клініку.

Усяму вышэйпералічанаму маюцца неабвержныя доказы. Як тое: магнітафонны запіс яго начных тэлефонных званкоў з пагрозамі; два напісаныя ў абразлівай форме лісты; фотакарткі, зробленыя прыватным дэтэктывам з выявамі П. А. Багаткі ў непасрэднай блізкасці ад жытла П. В. Жыгоцкага; кадры з назіральнай камеры перад асабняком, куды парываўся пранікнуць П. А. Ба­гатка. У міліцыі таксама маецца пратакол, нядаўна складзены паводле прапоратага кола ў машыне П. В. Жыгоцкага. Такі факт хоць і не з’яўляецца прамым доказам (ліхадзей скрыўся незаўважаным), але добра дапаўняе карціну памянёнага пераследу П. А. Багаткам сваёй дачкі і яе грамадзянскага мужа.

Усе рэчавыя доказы дадаюцца.

Багатка Тамара Паўлаўна (дачка) Багатка Вера Генадзеўна (жонка) Багамаз Г анна Андрэеўна (цешча) Багатка Юрась Паўлавіч (сын)».

Тамара, зачытаўшы заяву, акінула сямейнікаў праніклівым позіркам, і прамовіла:

— А зараз прашу вас увачавідкі паглядзець тэкст і падпісацца ў належным месцы.

Яна працягнула аркуш Веры Генадзеўне, але бабуля рэзка выставіла руку і перахапіла заяву. Надзела акуляры, што ляжалі ў футарале на століку, і прынялася прагна чытаць. Дачка з дакорам і затоенай грэблівасцю назірала за ёй. Юрась пакуль што маўчаў.

— Малайчына, Тамарачка, — нарэшце адарвалася ад аркуша Ганна Андрэеўна. — Ай малайчына! — Яна проста ззяла ад усцехі і захаплення. — Усё слушна! Усё да апошняга слова праўда! І я. Дай мне, калі ласка ручку. — Тамара не марудзячы працягнула ёй самапіску. — І я. замест слоў — вось табе мой адказ! — Бабуля паставіла тлусты і размашысты подпіс насупраць свайго прозвішча. Адчувалася, што, каб такое было магчыма, яна б заляпіла і два, і тры подпісы.

Вырашыўшы такім чынам лёс ненавіснага зяця, Г анна Андрэеўна нядбайна перадала аркуш дачцэ. Пры гэтым з’едліва прыжмурылася і хмыкнула:

— Ну?

Але насуперак яе падазрэнням Вера Генадзеўна не вагалася (роўна, як і не чытала заяву), а адразу ж паставіла свой несамавіты і невялікі, у параўнанні з матчыным, подпіс той жа аўтаручкаю.

— На, Юрчык, — неяк абыякава працягнула яна руку з аркушам убок сына, што ўсё яшчэ стаяў у праёме дзвярэй.

І тут не абышлося без чарговага Юрасёвага штукарства.

— А я не хачу падпісваць. — слаба, але досыць выразна прагаварыў хлопец.

— Што?! — ледзь не ва унісон ускрыкнулі бабуля з унучкай і пагрозліва ўтаропіліся на Юрася.

— Я не хачу падпісваць такое несусветнае глупства, — нясмела пацвердзіў ён.

Маці ўжо была раскрыла рот і хацела абрынуцца на яго з папрокамі, як Тамара, ускочыўшы з крэсла, яе апярэдзіла.

— Ладна, — паядаючы брата вачыма, сказала яна. — Гэта ягонае права. Але клянуся, што ён не пойдзе адсюль, пакуль не прадставіць дастаткова пераканальныя аргументы сваёй адмовы.

— Юрчык, вой дарэмна ты так. — расчаравана захітала галавою бабуля.

— Ну?! — зыкнула сястра. — Мы цябе слухаем!

У памяшканні за апошнюю гадзіну, з прычыны зачыненай форткі, утварылася надзвычай задушлівая і нездаровая, выбухова небяспечная атмасфера.

— А што тут казаць? — спадылба зірнуў Юрась на сястру. — Казлу зразумела: такая заява не пройдзе. З нас адно пасмяюцца ў міліцыі, а то і саміх, чаго добрага, тузаць пачнуць.

— Ды што ты мелеш! — усклікнула Вера Генадзеўна.

— Ціха! — яшчэ галасней пракрычала Тамара. — Я жадаю пачуць, што ён скажа далей.

Маці, напалоханая даччыным выгукам, змоўкла і замерла як мыш.

— А далей я скажу, што вы наіўныя людзі, — доўжыў Юрась, — калі мяркуеце, што чалавека можна запраторыць у псіхушку на падставе адной заявы. Гэтак вельмі проста было б ад непажаданых сужыцеляў пазбаўляцца. Можа, табе, — ён смялей паглядзеў на сястру, — не спадабаецца, што я ваду ў прыбіральні за сабой не спускаю. Дык што — чырканеш заяву, і мяне ў вар’ятню пасадзяць?

— Што цябе канкрэтна не здавальняе ў заяве? — сталёвым голасам запыталася Тамара. Яна стаяла з прамой спінай, узнятым падбародкам і горда скрыжаванымі на грудзях рукамі.

— А ўсё! — адказаў брат. — Ніводнага сур’ёзнага доказу няма там на бацьку. Адны домыслы, вялы суб’ектывізм. Ды па нашым заканадаўстве мы адно паклёпнікамі на яго выглядаць будзем. Ну чапляецца ён да цябе, ну каля дома дзяжурыць, ну ў асабняк прабіваецца! І што ж тут такога дзіўнага? Ён скажа, што проста хоча сустрэцца з любімай дачкой, а яго не пускаюць. Ад таго і злуецца, і лісты нецэнзурныя шле, і звоніць начамі. Дзе тут крымінал? — Ён абвёў вачыма нядобрыя, неспагадлівыя твары родзічаў.

— Ты ўсё сказаў? — Тамара наблізілася да яго на два крокі.

— У агульных рысах.

— А я вось адкажу табе не ў агульных рысах, а вельмі канкрэтна. Я зразумела адно, што з-за сваёй дураты ты так і недаўмеўся галоўнага: ніхто і не шукае ў бацькавых дзеяннях крымінал. Яго не збіраюцца судзіць і таміць у турме. Яго проста часова пакладуць у спецклініку, дзе абследуюць з мэтай яму ж памагчы.

— А заадно пазбавяць цябе ад клопатаў, звязаных з бацькам! — уставіў Юрась.

— Мама! — ускрыкнула Тамара. — Ды колькі ж будзе здзекавацца з мяне гэты дэбіл!

— Юрчык, не капрызь, падпішы, — ушчувальна звярнулася да сына Вера Генадзеўна. — Ты ж дарослы чалавек і павінен ведаць, што ўсё адно будзе так, як захацеў Пятро Вацлававіч. Гэта ад цябе б не прынялі такую заяву. Аднак не забывайся, хто ён.

— Ну?! — вытрашчылася на брата сястра. — Ты хацеў, каб табе адкрытым тэкстам сказалі? Цяпер задаволены? Госпадзе, няўжо ён у дваццаць гадоў такі тупарылы! — Яна тэатральна ўзняла рукі і пагляд дагары.

— Ды ён проста прыдурваецца! — прымірэнча сказала Ганна Андрэеўна. — Давайце, дарагія, канчаць. Спаць дужа хочацца. — Яна соладка пацягнулася і пазяхнула на поўны рот.

— Дык ты падпішаш? Апошні раз прапаноўваю! — Тамара ўзяла ў маці аркуш і аўтаручку і падышла ўшчыльную да брата.

У яе позірку — драпежным, непрыхільным і помслівым — Юрась прачытаў свой прысуд, з усёй выразнасцю ўявіў сваё далейшае жыццё ў тым вы­падку, калі не скарыцца.

Ён амаль машынальна, нібы пад уплывам магутнай містычнай сілы, прыняў у сястры заяву і аўтаручку, схіліўся над тумбачкай і паставіў свой загагулісты подпіс.

Сястра тут жа чырканула і свой. Цяпер насупраць кожнай асобы ў заяве стаялі размаітыя — рознавялікія і разнатлустыя — подпісы.

— Ну вось і ўсё, — з палёгкай уздыхнула Тамара. Яна вярнулася да свайго крэсла, узяла скураную папку, акуратна ўладавала туды заяву, закрыла і зашпіліла на міні-замочак. Папку паклала на крэсла, а тады наблізілася да акна, падняла ніжнюю засаўку і расчыніла створкі.

У застаялае паветра пакоя шугануў подых навальніцы, якая так і прайшла наўскрай, не праліўшы над іхнім мікрараёнам ні кроплі. Хмара адпаўзала з поўначы на поўдзень, затуляла нізкае сонца, і ад таго на дварэ было цёмна і непрыветліва. Калыхаліся кроны высозных дрэў, шамацела лісце. Ледзь даносіліся далёкія, заглушаныя тысячамі будынкаў і дрэў, дарэшты аслабленыя грымоты. Грукатала недзе ў раёне Сухарава і Малінаўкі.

З дзённіка...

27.07.200*

Вечар. На лецішчы. Толькі тут можна стрываць гэтую жудасную спякоту. Амаль тры тыдні ўжо шкварыць і шкварыць без продыху. Ратуюся прагулкамі па гушчарах ды купаннем у возеры. На пляжы ляжаць не магу, адразу ж усчынаецца галаўны боль. Начамі сплю дрэнна, у хаце душна, і прывычна катуюць кашмары. Праклятая лесвіца сніцца ці не штоночы. Адно пасля абеду, умасціўшыся ў гамаку пад засенню ліпы, удаецца някепска заснуць. Не ведаю, як стрываю гэтае пекла ў горадзе. А між тым заўтра ж, хоцькі-няхоцькі, трэба туды падавацца. Даведаюся наконт працы. Хоць грошай што кот наплакаў, а прызнаюся, ужо лепей бы завод і наступны месяц стаяў. Так не хочацца працаваць. Хе, брат Багатка, вось тут ты сябе і падманваеш. Не працы баішся ты, не завода, а таго, што Тамара з Жыгоцкім ад цябе блізка будуць. Баішся паддацца спакусе ды ўчыніць якое вычварства. Гэх, што праўда, то праўда. Гэтага і апасаюся. Як жыць далей, дазвання прыніжаным і абражаным гэтай парачкай? Не ведаю. Ды іх саміх я магу, пры жаданні, зусім не бачыць — чорт з імі. Як думак сваіх пякучых пазбавіцца? Вось дзе пытанне!

Але ж трэба ехаць — хоць трэсні. Зашыюся ў сябе, уніз спускацца не буду, не стану слухаць іхнюю балбатню. Глядзіш — і аслабее мая пакута, зніштожыцца. А што на працу пайду, то гэта нават няблага. Дзесяць гадзін, глядзіш, і вылецяць з дня. Ды ўначы на гадзін шэсць забудуся (каб даў Гасподзь сну!). Ну і застануцца якія восем гадзін. Няўжо ж я іх не запоўню чым гожым? Ва ўсякім разе, буду сцяўшы зубы трымацца, каб ні з Веркай, ні з цешчай, ні з Юркам не грызціся. Ну а наконт Тамары — вушы заткну.

Хочацца хаця б грыбоў сёлета дачакацца. Вядома, не будзе іх без дажджоў. Штодня хаджу па сваіх запаветных мясцінках, пад елачкі, дубкі ды сосенкі зазіраю. Сухмень там. Небяспека пажару. Дый гарыць ужо недзе. Пэўна, тарфянікі. Асабліва ноччу, пры бязветранасці, гэты чад дапякае. Перхаю тады, кашляю, злосны раблюся, не сплю. Ну і, зразумела, усялякая брыдота ў галаву прэцца. Зноў жа крыўды шматлікія ад Жыгоцкага ўспамінаю, да тонкасцяў, да драбніц.

Чамусьці зараз згадалася, як у чэрвені, у адзін з маіх рэдкіх прыездаў у горад, выйшаў я ноччу з прычыны бяссоння на двор. Прайшоўся да водаканала, прысеў на парапет. Закурыў. А гэта перад світаннем было, гадзіны ў чатыры. Ціша, роўнядзь вады. У чарадзе дамоў, што на тым беразе, на ўзгорку, усе вокны патушаны. Толькі сям-там адаб’ецца ў люстры вады самотны ліхтар. І так соладка стала мне ад гэтае цішы. Падумалася, што так і будзе яно калісьці — гадоў праз тысячу-дзве. Без людзей, адны велічныя гмахі, накшталт егіпецкіх пірамід. Найхутчэй лесам усё наўкол зарасце. І слаўненька. Бо што вартага далі людзі гэтай зямлі, навошта яны мітусяцца? Самі не ведаюць. Але ж ваююць, мільёнамі забіваюць адно аднаго, не кажучы ўжо пра жыўнасць шматлікую. Мастацтва іхняе збольшага тую ж мярзоту жыцця апявае: войны, інтрыгі, вераломства ў каханні — улюбёныя тэмы людзей. А колькі зямлі яны перакапалі, колькі балючага зрабілі планеце. Каб апраўдаць свой гвалт над прыродай, назваўся чалавек ейным вянцом. Сам сябе ахрысціў, так бы мовіць. Што пакіне ён пасля сябе, акрамя бетонных гмахаў, якія таксама праз мільён гадоў пылам стануць?

Вось тады і азарыла мяне, для чаго патрэбна рэлігія чалавецтву: каб верыць, што не намарна ўсё пойдзе, не згіне, а ў іншую, нябачную рэальнасць перацячэ. Ды каб было чаму перацякаць! Вось у чым рэч.

Паціху збіраюся да ад’езду. Надвячоркам апошні раз лес абышоў, рушыў па звыклых сцяжынках. Нібы з жывымі, з дрэвамі ды хмызамі, з мохам і верасам развітаўся. Сплакнуў, яй-бо, настолькі расчуліўся.

Не бядуй, Багатка, вернешся ты сюды. Не адзін дзянёк да зімы перабудзеш. У пятніцу пасля працы — на электрычку, у панядзелак раніцай той жа электрычкай — назад, за рабочы стол.

А бульба сёлета, магчыма, будзе нядрэнная. Нізінка тут у мяне, таму спякота не так уплывае. Бульбоўнік не перарос, энергія ў клубні пайшла. Аднак не хваліся сеўшы, а хваліся з’еўшы. Во-во!

28.07.200*

Сёння паспяхова прыбыў у Мінск. Але на вакзале падумалася, што яшчэ рана мне дамоў падавацца — што я там буду рабіць? І таму, нягледзячы на спякоцце, бадзяўся па горадзе. Думаў спачатку да Ліны ў цырульню наведацца, ды рашыў, што выгляд у мяне дужа несамавіты. Трэба спярша памыцца і прыстойнейшую вопратку напяць. А то зняслаўлю сястру. Словам, стаў я проста соўгацца па горадзе з торбай у руках. Не раўнуючы забулдыга. Дзіва, што мяне не спынілі ды ў пастарунак не прывялі. Быў я і ў парку Чэлюскінцаў, і на Камсамольскім возеры, і па праспекце Машэрава шпацыраваў. Спакусе збочыць налева перад кнігарняй «Светач», каб адведаць «зяця», я не паддаўся. Затым — усё пешкі і пешкі — дасягнуў плошчы Прытыцкага, падняўся да універсама, узяў пляшку піва з беляшом і падсілкаваўся. Пасядзеў, пакурыў і па праспекце Пушкіна пацёгся дадому. Але, так і рушыў сваімі нагамі. Потым — на Арлоўскую, Сурганава, па ёй перасек праспект Скарыны, тады паўз карпусы Акадэміі, за­тым ужо на вуліцу Скарыны і так да водаканала. А там і дом мой у двух кроках. Такім чынам, кіламетраў з трыццаць я за дзень адмахаў, не меней.

Адамкнуў свой паверх, увайшоў ціхенька. Каля васьмі вечара ўжо было. Перш-наперш — у ванную, хораша памыўся пад душам. Наведаўся ў халадзільнік, ускрыў шпроты і ўмяў з хлебам, што ў горадзе прыкупіў. Запіў кавай з цукрам. І адразу ж — нататнік у рукі, цела ў крэсла і пісаць, пісаць. (А, яшчэ вокны ўсе адчыніў.)

Апошнюю ноч на лецішчы спаў я надзвычай моцна. Ні разу не прачынаўся, не выходзіў курыць, што для мяне рэдкасць. Ды перад самай раніцай сасніў нейкае дзіва. Дарэчы, чаму «перад раніцай» напісаў? А, напэўна, таму, што найвыразней запамінаюцца сны перад абуджэннем. Ну ды не важна. Словам, цягніка і лесвіцы ў тым сне не было, ні ад каго і ні ад чаго я не ўцякаў — і за тое дзякуй. Але ж апынуўся я на нейкай пустцы між пясчаных грудоў. Сонца смаліла неміласэрна. Праўда, дзьмуў моцны вільготны вецер. Я пайшоў насустрач яму, спадзеючыся да вады выйсці. Агібаў дзюны, увязаючы па шчыкалаткі ў пяску. Доўга рушыў, тамліва. Раптам праваруч чую дзіцячы крык, збочваю на яго. А там, за пясчаным грудом, на вяроўцы калыска гайдаецца. Крык — адтуль. Падыходжу ў страху, гляджу. Там на белай прасцінцы, зусім голенькія, немаўляты ляжаць, двое. Галосяць ды ножкамі сукаюць. Я не ведаю, што рабіць, разгубіўся. І тут адчуваю на сваёй спіне нейчы пагляд. Абарочваюся: на грудзе, па пояс у пяску, стаіць чалавек з нядобрым, нібы скамянелым тварам і паўз мае плечы ў калыску ўглядаецца. Я так напалохаўся, што здранцвеў і слова вымавіць не магу. А чалавек сурова і пільна глядзіць паўз мяне, быццам спапяляе вачыма калыску. Ачомаўся я нарэшце, павярнуўся, гляджу, а адно немаўля пачарнела. Госпадзе, думаю, гэта яго той падлюга сурочыў. Абарочваюся назад, а яго і след прастыў. Хапаю калыску, адвязваю і бягу з ёй, агібаючы груд, на якім той ліхі чалавек стаяў. Бачу, яго плечы і галава ўжо далёка маячаць, над дзюнамі. Я, не выпускаючы калыску, за ім шыбую. І раптам апынаюся на беразе бяскрайняга возера (ці мора). Невысокія блакітныя хвалі з шумам набягаюць на бераг. Ад вады вее доўгачаканаю прахалодай. А постаць незнаёмца ўжо па пояс у вадзе, ад берага метрах у пяцідзесяці. Я стаўлю калыску з немаўлятамі так, каб хвалі да іх не дасталі, заходжу ў ваду, рушу за ім, гукаю, каб спыніўся і дапамог з немаўлятамі. А ён глухі да маіх выгукаў, абыякавы. Брыдзе сабе і брыдзе, так і не азірнуўся. Павольна сыходзіў ён пад ваду, вельмі павольна. З кіламетр мы прайшлі, а вада яму адно па грудзі дастала. Ну і мне — крыху ніжэй, бо пакрысе адставаў ад яго. І раптам бачу, як...

28

Гэта былі апошнія словы, унесеныя Паўлам Алегавічам у дзённік. Дый наогул апошнія прамысленыя ім словы. Наступнага дня, па абедзе, Вера Генадзеўна паднялася наверх даведацца, чаму муж, які — яна чула — вечарам вярнуўся з лецішча, нічым сябе дагэтуль не праявіў.

Яна знайшла Паўла Алегавіча ў крэсле перад адчыненым акном, мёртвага, з расплюшчанымі ашклянелымі вачыма і загадкавай застылай усмешкай. На каленях у яго ляжаў разгорнуты блакнот, на падлозе, пад апушчанай з падлакотніка правай рукой, валялася самапіска.

Плачу і галашэння па памерлым у сям’і Багаткаў не было. Тут жа апавясцілі Тамару, якая неўзабаве прымчалася на машыне. Сын прыбыў значна пазней. Выклікалі міліцыянта, той запатрабаваў урача. Прыйшоў участковы з медкарткай Паўла Алегавіча. З прычыны таго, што памерлы раней ні на што сур’ёзнае не хварэў, было прынята рашэнне правесці ўскрыццё. Нябожчыка павезлі ў трупярню, і ўвечары было атрымана заключэнне. Прычынай раптоўнага скону называўся вялікі інфаркт, указвалася, што стан сардэчна-сасудзістай сістэмы памерлага знаходзіўся ў жахлівым стане. Аказваецца, два мікраінфаркты ён перахадзіў на нагах на працягу апошніх месяцаў.

З-за жудаснай гарачыні і бязветранасці наважылі забіраць Паўла Алегавіча з трупярні толькі заўтра зранку і амаль адразу ж хаваць. Арганізацыю пахавання ўзяў на сябе Пятро Вацлававіч Жыгоцкі, ён жа ўсё аплаціў, уключаючы і памінкі.

Перад самым вынасам цела прыехала бічаўская радня — Вольга Ігараўна з зяцем Артурам. Пляменніца Паўла Алегавіча засталася глядзець малога сына, а брата, Вячаслава, не адшукалі, бо ён так і не адкрыў ні дачцэ, ні жонцы сваё новае месца жыхарства.

Была стрыечная сястра Ліна са сваім сужыцелем Ігарам. Дзіўна, але толькі Ігар не стрымаўся падчас памінак і горка расплакаўся, прамаўляючы тост. І яшчэ Вольга Ігараўна ўвесь вечар сядзела з вільготнымі пачырванелымі ва­чыма. Ліна ж, бледная і маўклівая, трымалася мужна. Артур хутка набраўся гарэлкі, зрабіўся празмерна гаваркі і відавочна забыўся, дзеля чаго прыехаў.

Жыгоцкі, спаслаўшыся на занятасць, ні на пахаванні, ні на памінках не паявіўся.

Цяпер, а мінула два гады з таго часу, усе чыннікі нашага аповеду жывыяздаровыя. За выключэннем малодшага сына Пятра Вацлававіча, які год таму, будучы ўжо сталым наркаманам, павесіўся ў нейкім бамжатніку, дзе апошнім часам туліўся. Ён пакінуў пасмяротную цыдулку, дзе праклінаў і вінаваціў бацьку ў сваёй смерці. Розгалас той падзеі дала жонка Жыгоцкага (яны і па сёння афіцыйна не развяліся). Самагубства адрынутага сына моцна і надоўга парушыла душэўны спакой Пятра Вацлававіча і Тамары. Жыгоцкага парадкам патрапалі ў міліцыі, і ў яго, мо ўпершыню ў жыцці, узніклі праблемы са здароўем, давялося легчы ў бальніцу.

Аднак праз год і гэта згладзілася ды прызабылася. Тым больш што ўвесну ў іхнюю незарэгістраваную сям’ю прыйшло папаўненне: нарадзілася здаровая дач­ка, як і прадказваў нябожчык Павел Алегавіч. Яго «грамадзянская ўнучка» — як бы не прамінуў пажартаваць гэты невыносны штукар.

2004—2005 гг.