Прошча

СУЗОР'Е РЫБ

За ноч адну і тысячы начэй,

Заплеценых абдымкамі ў абдымак,

Не наталіць да слодычы вачэй,

Не злаіпчыць губ - не сцалаваць з плячэй

Рассыпаных

Сузор'ем Рыб

Радзімак.

А неба, дзе плыве сузор'е Рыб,

Ушыркі рассыпаецца і ўглыб

Пустотамі міжгалактычных дымак,

Хоць нанава нябёсы перасып,

Сузор'і ўсе - абдымкамі ў абдымак.

Што нам да неба - і яму да нас?..

Так соладка, нібы ў апошні раз

Ляцім у снах - абдымкамі ў абдымак,

I ў валасах, не выбраныя ў час,

Праменяцца сузор'і невідзімак

I сыпяцца, як срэбра на атлас.

***

Тым быў час і не тым, а затым

Нават часам не быў ён, затое

Праступала імя залатое

На пярсцёнку тваім залатым.

I калі, не ўтаіўшы імя,

Ты адкрыла яго і назвала,

Ты ўжо знала, што часу не мала

I не многа, а проста няма.

Ён з нічога, з малітвы тваёй

Узнікаў, як пустэча ў пустэчы,

I яго абняла ты за плечы -

I сышліся далонь з даланёй.

Ты ўжо знала: нікога няма

У абдымках тваіх,- ты ўжо знала

I пустое ў пустым абдымала,

I ў пустэчы блукала сама.

I збірала пустое ў пустым,

I складала пустое ў пустое,

I было залатым залатое -

I пустое было залатым.

***

Прыбегла з марозу, на вейках зара -

I хрумстка, і свежа, і снежна з парогу!

Яшчэ ў нас наперадзе, дзякаваць Богу,

I срэбная, і залатая пара.

Яшчэ майскім мёдам гарчыш на губах,

I пахне каханне пралескай пад снегам,

I ў смех - раўнаваць, каб наяве і ў снах

Не верыць вяртанню, сачыць за пабегам.

Яшчэ не ў апёк дакрананне да болю,

I лёгка наш лёс вызначаецца тым,

Чаго перад чым назбіраецца болей:

Пабегам адным ці вяртаннем адным.

***

Ветраны ранак апошняга дня лістапада.

Першыя подыхі неасмялелай зімы.

Далеч наперадзе...

Сцены і лесвіцы ззаду.

Не азірайся, каханая: гэта не мы!

Гэта не нас даганяе па лесвіцах здрада,

Гэта не мы сярод сцен, як з нямою нямы,

Гэта не з намі нянавісць засела ў засаду, -

Ты не палохайся, любая: гэта не мы...

Гэта ў пару, калі мёдам набраліся соты,

Згаслі маланкі, бязладна грамы адгулі,

Раптам над ранкам,

над ветрам,

над снегам з лістотай

Прывіды нашы, спалохаўшы нас, праплылі.

***

Неба застаўлена пасткамі,

Глянеш - і цягне ў нябыт...

Што ты згубіла ў ім, ластаўка,

Бліскаўка, метэарыт?

Там, пад сінечаю цупкаю,

Зор захінаючы раць,

Воблакі, сшытыя дзюбкаю,

У бліскавіцах гараць.

Што ты шукаеш там, мілая?

Там без цябе ўсё было,

Швейка мая хуткакрылая -

Спаленае крыло.

***

Глухі завулак.

Вецер.

Ноч.

Расстанне.

Я затулюся, падыму каўнер

I ўспомню мімалётнае каханне,

Як паляванне ўспамінае звер.

Імя згадаю.

Плечы.

Вусны.

Вочы.

Было ж яно! Ну як я мог забыць!

I цень ягоны над прадоннем ночы,

Нібы анёл ружовы праляціць.

У цені тым, знікаюча-імклівым,

Што ледзьве ўзняў - і абламаў крыло,

Хоць міг адзін я пражыву шчаслівым...

Як звер, што п'е ружовае святло.

***

У Баранавічах снег.

Праз дарогу - змеі:

Нізкі, роўны, доўгі бег

Белае завеі.

Анікога тут няма

3 тых, хто быў бы любы.

Ды забытае імя

Вышапталі губы.

I забыты твар узнік

Прывідна - да рання

У акно глядзеў двайнік

Юнага кахання.

Там яно - на тым баку

Змушанай разлукі

На расстайным скразняку

Прасцірала рукі.

Там пытала - з нематы,

3 даўніны, з нябыту:

"Да каго вярнуўся ты,

Калі ўсё забыта?".

"Да цябе",- азваўся я

Так, каб не пачула

Не чужая, не свая,

Што са мной заснула.

***

Твае вочы, як вокны бальніцы.

Колькі боляў за імі, мой Бог!

Нас ад волі ніхто не ўсцярог -

I на ростані нашых дарог

Б'юць і б'юць

след у след

бліскавіцы.

Ла слядах даганяюць грамы.

Невылечны, як глуханямы,

Наш сусвет, дзе аслепла надзея.

Мы казалі,

а чулі

не мы.

О, кахання астрог!..

Кожны дзень я

Вырываўся з цябе, як з турмы.

I з астрожным кляймом на ілбе

Я шукаў сабе волі ў гульбе,

У абдымках спустошанай стомы

I чужы, сам сабе не знаёмы,

Я штоночы вяртаўся ў цябе,

Як вяртаецца магма ў разломы.

I застацца не мог... Бачыць Бог,

Гэта ўсё, што я здолеў і змог.

Як бальніца, глядзіш ты начамі.

А на ростані нашых дарог

Бліскавіцы малоцяць цапамі

Тыя ружы, якія снапамі

Да тваіх панакіданы ног.

СВЕЧКА

Вiльготныя зрэнкі начы -

На сподку

пад свечкай

парэчкі і слівы.

Маглі вы,

Сюды ідучы,

Прадбачыць, якім будзе ранак?

3 усіх калыханак

Я выбраў такую, што нельга заснуць.

Снуюць

За вокнамі цені,

нібы вартавыя.

Мы з вамі - не тыя.

Абняўшы калені,

Задзьмулі вы свечку,

Каб зманныя словы пачуць.

***

Заплакаць мне

па той вясне?

Як соладка... так горка...

Там з ночы ў ноч скакала ў сне

Агнём па залатой сасне

Чырвоная вавёрка.

Адзін адну

гукну вясну -

Ні голасу... ні рэха...

Прачнуся плакаць, зноў засну,

I мне вавёрка сніць сасну

У залатых арэхах.

***

Бронь Божа мне ўспомніць пра тое,

аб чым ты забылася,

Што з пылу ляпілася, а паўставала сцяной.

Як ты стамілася, любая,

як ты стамілася

Побач са мной!

I тая птушынка, што ў вокны азяблыя

білася,

Таксама стамілася грэць невідушчае шкло.

Колькі было ўсяго, любая!..

Пералюбілася -

Як не было.

I тая травінка, што ў сне да мяне

прытулілася,

Таксама травою стамілася быць у траве,

Ды ўсё так сплялося, звязалася,

перакруцілася -

Бог разарве.

СЛІВА

Сiнечаю свяціла сліва,

Гулі між намі скразнякі,

I ты глядзела з-пад рукі

Няўцямна, мройна, палахліва

У далячынь, дзе небасхіл

3 зямлёй зліваецца шчасліва,

Адкуль да нас дабегла сліва

Задыхана, з апошніх сіл...

- 3 апошніх сіл цябе кахаю

I з ночы ў ноч, і дзень пры дні

3 апошніх сіл да небакраю

Кідаю сінія агні...

На тую сліву цемра легла!

На камень, у пясок -

куды

Пападалі яе плады,

Пакуль да нас яна дабегла?..

***

Тая, што днем i уначы

Побач за лёкая,

Блізкая

спіць на плячы -

Сніцца далёкая.

Соладка сон прытулю,

Колькі ў ім горычы,

Як яму горача -

Каля агню матылю.

***

У нашых снах было каму прысніцца.

Перад тваім партрэтам на стале

Дыміцца цыгарэта ў папяльніцы,

I кава ў філіжанцы астые.

Сто сноў яшчэ да несаснёнай страты,

А ўжо ў адхіст, як травы ад касы,

Зламаны жэст, якім бакал падняты,

I рух, што папраўляе валасы.

Нібы па ветры мроіва сняжынак -

Усё ў адхіст!..

Нічога не ўтрымаць.

Застацца жыць. Глядзець на фотаздымак.

Паліць цыгарку. Каву дапіваць.

***

На сёння завершаны спевы -

На вечар. На золак. Даўно

Дрымотна ўзіраюцца дрэвы -

Сляпыя ў сляпое акно.

Глухія ў глухое - у сцены,

У краты мы ўперліся,

нам

Адсніліся ўсе перамены,

Як птушкі зімовым лясам.

Мы самі сваё прадказалі.

Блукалі - кругамі сляды

На дэкарацыйным вакзале.

Адсюль не ідуць паязды.

Сюды не прыходзяць. Валодаць

Нямашака чым, акрамя

Чужога. Чужое - Валодзя -

Гукаецца ў далях імя:

"Валодзя ты, Валодзенька,

Хадзі ка мне зімой,

Кахай, пакуль малодзенька,

Харошы, мілы мой".

***

Адхiнецца

вада ад зямлі -

Да агню прыхінецца.

Аблачынкаю стане,

Растане...

Вось - каханне.

Гэты шлях мы з табою прайшлі.

***

Вечар у ветраным Віцебску -

Ды не падмануць цябе

Слёзы, што вецер мне выціснуў

У развітальнай журбе.

Я з тваіх рук вырываюся,

Як крыгалом па Дзвіне!

Роспач, якой захлынаюся,

Ды не падмане мяне.

Хай мы ўдваіх не падманемся

Мройным імгненнем адным,

Ценем, з якім абдымаемся

I застаёмся ў якім.

Мы застаёмся ў ім, скрушныя,

3 тым, што прыснілася нам,

3 горадам, з храмам парушаным,

3 небам, што ўпала на храм.

Божа! Малюся ды каюся:

Перад Тваім алтаром

3 рук Тваіх я вырываюся,

Як па Дзвіне крыгалом!

3 ёй застаюся, знікаючы

Зманлівым ценем начным,

Роспачных слёз не хаваючы,

Слёз невядома па чым.

СТАЎ

Басанож прайду па пожні

Да мяжы, дзе цёмны стаў...

Так настане дзень апошні,

Як і кожны наставаў.

I ў замежнай той старонцы,

Дзе я страчу ўсё і ўсіх,

Не заплачу я па жонцы,

Па каханках па сваіх.

А па кім жа я заплачу

На мяжы, дзе цёмны стаў?

А па Той, якой не бачыў,

Той, што ў свеце не застаў.

Па адной

нецалаванай,

Той, якой не цалаваць,

Па адзінай,

неспатканай,

Той, што Бог не даў спаткаць.

1

У сны ўвайшлi твае сланы.

Ступалi за сланамi сны

I не належалi мне болей.

Іх сніў

не ў сутарэннях болю,

А ў храме радасці

манах.

Я з босых ног ягоных прах,

Схіліўшыся, сабраў рукамі,

I прахам асвянціў чало...

I, паўшы ніц, спытаўся:

- Свамі,*

Скажы мне:

што са мной было?

* Свамі - святы.

2

- У сны твае

ўвайшлі сланы, -

Сказаў манах. - Але яны

Сваім ісці павінны шляхам.

Чало, што асвянціў ты прахам,

Вадой асвенчана святой.

Шлях з веры ў веру - шлях не твой.

3

"Чаму?" - спытаўся я не ўслых.

Не ўголас ён сказаў: "Ты з тых,

Чый шлях - зваротны.

Да чужых

Святых

ты рушыў са сваімі".

"Святыя могуць быць чужымі?" -

Здзівіўся я.

Нібыта ў шкло

Задымленае, глянуў Свамі,

I дым шкляны праплыў між намі,

Пусты, як тое, што прайшло.

4

- Устань, - сказаў манах. - Ты ніц

Дарэмна падаеш, прыкуты

Да саркафагаў і грабніц

Англійскіх могілак Калькуты.

Ты ў Індыі, - казаў мне Свамі, -

Але дарма марнуеш дні,

Упёршы вочы ў камяні.

Пустыя сны пад камянямі.

Усе, хто зараз сніць іх тут,

Дарма прайшлі свой шлях пакут,

Канаючы ад малярыі.

- Не, - я сказаў. -

Бо тут

Марыя.

- Ты знаў яе? - спытаў манах.

5

Гаруда, белы Божы птах

Ляцеў - далёка ад Калькуты,

I двух аблокаў парашуты

Нёс тым, хто страціўся ў гарах.

- Марыя, нам уніз пара, -

Прасіў я, змучаны гарамі.

"Ты знаў яе?" - пытаўся Свамі.

6

Мандара, Божая гара

Вяршыняй падпірала неба.

"Знямогшы без вады і хлеба,

Аслепшы без павадыра,

Зблукаўшы шлях - з якой пары я

I для чаго я тут, Марыя?"

- На тое, каб адолець шлях.

7

"Ты знаў яе!" - сказаў манах,

Падаў задымленае шкло,

I, як пры сонечным зацьменні,

Я ў шкло зірнуў...

Мільгалі цені,

Глядзеў я, што са мной было.

8

Увесь у жоўта-залатым

Стаяў манах на небасхіле,

Упэўнены ў спрадвечнай сіле

Таго, што свет заве пустым.

- Тут выйсце ў неба, - мовіў ён. -

Пераступаю я закон,

Наблізіўшы да зор жанчыну.

Ды шлях адолены. Прычыны

Для апраўдання мне стае,

Каб паказаць дарогу тую,

Дзе Веду зведаеш святую,

Марыя! Зоры ўсе - твае...

I ён накінуў на яе

Апратку жоўта-залатую.

9

- А хто за мной?

- Няма каму.

- А спадарожнік мой?

- Ён следу

Твайго не ўбачыць, бо яму

Час не настаў спасцігнуць Веду.

Ён вернецца. А ты - ідзі.

10

- Ты судзіш, Свамі?

Не судзі,

Я знаў яе, таго даволі.

Глядзі, як шкло іскрыць на сколе,

Ды што ў тых іскрах для сляпца?

Зваротны шлях - сляпы. Ніколі

Яго не пройдзеш да канца.

Па ім

вяртаешся ні з кім.

11

Плыў над зваротным шляхам дым

Ад Індыі да Беларусі...

- Я не хачу ісці па ім,

А незваротнага - баюся.

Шлях там,

дзе ўперадзе - сляды.

12

- Той шлях, - сказаў манах, - нікуды,

Па тых слядах мільёны люду

Сышліся ў гурт, у гарады.

У храмы іх, у іх суды

Ты б з Індыі вярнуўся, ды

Сюды прыходзяць адусюды -

Адсюль ісці няма куды.

13

Я ўніз ішоў.

Гара з гарою

Перагукаліся, сырою

Прасцінай поўз па схілах снег...

Лавіна!

Я дарма пабег

Па камянях,

па скалах слізкіх...

Дні прабягаючы, гады,

Не змог я збегчы гэтак нізка,

Каб падаць не было куды.

14

Лавіна падала -

на схіле

Раз'юшана, у самай сіле

Дагнала, душна абняла.

- Марыя! - крыкнуў я. - Марыя!.. -

I ўкрылі крык снягі сырыя.

15

Манах сказаў: "Яна дайшла

Дарогай Вед амаль да межаў,

3 якіх звароту ўжо няма,

А ты вярнуў яе. Дарма".

16

Я не вяртаў. Лавінай снежнай

Яна вярнулася сама

Па камянях, па скалах слізкіх.

17

- Ты дзе была, Марыя?

- Блізка.

- Чаму на могілках англійскіх

На камені тваё імя?

- Бо шлях адолела дарма, -

Сказаў манах. - Бо не жанчыне

Пакінуць свет дарогай Вед,

Бо светам стаўся ёй паэт

Англійскі ў афіцэрскім чыне.

18

За нораў дзёрзкі і бунтоўны

Ён з метраполіі раптоўна

Адпраўлены ў Калькуту быў.

Тут ён гібеў, страляўся, піў,

Блукаў, зваротны шлях згубіў -

I ў дом патрапіў малітоўны.

Бог ведае, што за хімеры

Жылі ў англійскім афіцэры,

Ды выдумаў сабе паэт,

Што вернецца місіянерам

Дамоў, што прагне новай веры

Стары ягоны добры свет.

Ён кінуў піць. Пісаў увішна

Евангелле ад Рамакрышны,

Ствараў хімеру: Веру Вер.

Як сноб, на англіцкі манер

Хрыста аспрэчваў афіцэр.

Паслаў ерэтыка Ўсявышні

У горы.

Перад ім гара

Мандара ўстала - брама ў неба.

Аслаблы без вады і хлеба,

Аслеплы без павадыра,

Караскаўся ён за хімерай

Дарогаю, якой не верыў,

Бо верыць не прыйшла пара.

I скінула яго гара

Лавінаю...

Яго ў снягах

Знайшла Марыя ледзь жывога,

Адняньчыла, нібы малога,

I, не адпрэчыўшы зямнога,

Згубіла свой нябесны шлях.

19

- Вам не ўзляцець, - сказаў манах,

Пакуль зямля цяжарыць крылы...

20

...Яна знайшла мяне, накрыла

Апраткай жоўта-залатой,

Сказала: "За мяжой пустой

Сырая снежная магіла -

I ў ёй усё, што я любіла".

21

"Шлях з веры ў веру - шлях не той?"-

Спытаўся я,

і з вуснаў строгіх

Пачуў адказ: "Адзін са многіх".

22

- То ў чым віна мая, Марыя,

Калі парывы ветравыя

Нясуць, нібыта дым шкляны,

Душу

зблуканымі шляхамі?

23

- Перад усімі, - мовіў Свамі, -

Нябесныя шляхі віны.

Зямным - зямное.

Дзеці самі -

3 малога цешацца яны. -

I шкло іскрылася між намі,

Клубіўся ў ветры дым шкляны.

- I Веда Вед,

I Вера Вер -

Хімерныя, калі на згубу,

Адняньчаны, ідзе да шлюбу

Паэт, англійскі афіцэр.

Калі спасцігнуць Веду свету

Жанчыну абірае лёс,

А тая таямніцу гэту

Лавінай кідае з нябёс

Пад ногі выхрысту-паэту,

То ўсё дарма: і рух, і мэта,

Куды б дарога ні вяла…

24

- Марыя, ты ўсё ж там была.

Скажы мне, што там?

- Дзе?

- У Бога.

- Нічога там няма. Дарога.

25

Сінеча холаду начнога

Над Гімалаямі плыла.

Сыходзіліся ў храм начны

Індусы -

там спявалі хорам,

Там пакланяліся яны

Таму, пра што і думаць сорам

У Англіі...

Крывёй жывой

Жыццё бруілася, як брага,

Густой хісталася травой

У хвалях Інда, водах Ганга,

Гатовае па волі Брамы

Само сабой ахвяраваць,

Яно глядзела ў вочы Ямы,

Не баючыся паміраць,

Спазнаючы сябе, вякамі

Зямную трушчыла кару

I ўзносілася ўвысь хрыбтамі

Высокай Хары і Меру,

Каб там, дзе ўжо няма нічога,

Дзе абрываецца дарога

I зноў вяртае на зямлю,

Змяя пацалавала Бога,

I Бог пацалаваў змяю.

26

- Злуеш, Марыя?

- Не злую.

27

- Адзін адному вы не суддзі, -

Сказаў манах. - Яна праз суцці*

Прайшла, застаўшыся ўдавой.

Той афіцэр англійскі, той

Паэт, сасланы за разбой,

Сектантам стаў,

ахвяраваў

Марыю, што жыла ў Марыі,

Прызначыўшы яе кастру,

Як сам сканаў ад малярыі...

*Суцці - абрад спальвання ўдавы ў дзень пахавання мужа.

28

За ёй падняўшыся ўгару -

Адзін спускаўся ўніз з гары я:

"Марыя, калі я памру,

Дзе мы сустрэнемся, Марыя?"

- Тут, дзе маланкі шаравыя

Высокай Хары і Меру,

У храме, лотасам сагрэтым,

Дзе Вішну абвіла змяя;

Тут, толькі тут, бо ў свеце гэтым

Ёсць Індыя, адна планета,

I ўся астатняя зямля.

Чакай свой час, сваю пару.

29

- Марыя, калі я памру,

Ты скажаш, што там?

- Дзе?

- У Бога.

30

"Нічога там - адна дарога

Ды зор ахвярнае святло..."

31

- А ты 6 хацеў, каб там было

Што-небудзь? - запытаўся Свамі.

- Каб Індыя была...

32

Над намі

Нябёс задымленае шкло

Мігцела зорамі і снамі.

Са сноў сыходзілі сланы.

33

Ступалі след у след яны

На свой зваротны шлях.

Манах

Мне ў прыгаршчы насыпаў прах,

Сказаў: "Ідзі, нясі дадому,

Развей на родных берагах.

Не суддзі мы адзін адному".

- Марыя!.. -

голас у гарах

Прапаў, не чутны мне самому.

Гаруда, белы Божы птах,

Сарваў з Мандары

кветку сому

I кінуў на зваротны шлях.