Чазенія

III. КАРОТКАЯ ПЕСНЯ ПРА СНЫ, АБУДЖЭННЕ I ШТОРМ

Тыя два дні, што заставаліся да нядзелі, ён правёў, бы ў тумане. Ён сам не чакаў, што выпадковая сустрэча народзіць у ім такую шчаслівую, напятую, як струна, трывогу, такое хвалюючае, дзіўнае чаканне. I гэта было, вядома, не таму, што чакала жанчына (яна яго не чакала, ды і не магла чакаць), а таму, што наперадзе былі шляхі, змены, нетры джунгляў і спадзяванне на тое, што яму стане лягчэй.

Нават страшныя начныя кашмары не так катавалі яго: тое, што адбывалася ўдзень, таксама было падобна на сон. Ён адчуваў прыблізна тое, што, відаць, адчувае рыба-поўня.

Ёсць такая. Сапраўды круглая, як поўня. Плысці сама, з гэтай прычыны, амаль не ўмее. Марскія цёплыя плыні нясуць яе то пад сонцам, то пад зорамі, і яна лянотна марыць аб нейкіх невядомых залатых краінах. Часам яна адчувае, што ўзнік менавіта той вецер, што аднясе яе ў гэтыя краіны. Тады яна выстаўляе з вады вялізны, як ветразь, плаўнік, ловіць ім вецер, і той нясе яе да пальмавых астравоў, да вясёлкавых каралавых рыфаў, у шчасце. I ласкава цалуе, песціць яе добрая плынь.

I Севярын адчуваў, што і ён, як рыба-поўня, марыць аб незвычайным, аб крывавых захадах, аб хатках, уваход у якія заплялі ліяны, аб вячэрнім дыме ачага, аб кімсьці, з кім можна глядзець на агонь.

Акіян жыцця нёс яго невядома куды.

Абуджэнне было кепскае. У нядзелю Будрыс напхаў цяжкі рукзак, рушыў на трэці прычал і даведаўся там, што катэра з Падзі сёння не было і не будзе, а іншым чынам дабрацца туды нельга.

Чакаць яшчэ тыдзень – гэта было нясцерпна. Ён пераконваў сябе, што гэта ён проста настроіўся на сённяшняе падарожжа. I ён нізавошта не прызнаўся б, нават сабе, у сапраўднай прычыне свайго адчаю.

А прычына была тая, што ён абяцаў прыехаць, прычына была тая, што за гэты тыдзень жанчына магла перабрацца некуды ў другое месца.

Яна не цікавіла яго, але нетры, куды ён хацеў забрацца, шмат страцілі б у ягоных вачах без яе. Душу. Водар. Радасць. Святло.

"Усё ж знаёмы чалавек. Шмат ведае. Добра было б хадзіць з ёю па тайзе, слухаць, глядзець. А там прыедзеш – чорт яго ведае, што яшчэ там за людзі! Ці захочацца ісці з імі? Ды і ці захочуць яны?"

Будрыс у апошні час цяжка сыходзіўся з людзьмі. I таму, не ведаючы, як памагчы сабе ў сваёй бядзе, Севярын пайшоў на сліп шукаць Паўлава: а раптам нешта параіць...

Васіль, сапраўды, быў у "пуні" (так ён называў зімовае памяшканне для яхт). Стаяў ля сваёй шафы і пераапранаўся ў чорны вячэрні гарнітур. "Пуня" была для яго другім домам.

Агледзеў грубыя чорныя Севярынавы нагавіцы, каменнай цвёрдасці марскія чаравікі, клятчастую, чырвоную з чорным, каўбойку, рукзак. Свіснуў.

– Кліча муза вандраванняў. Севярын Баўтрук выправіўся шукаць экспедыцыю Лівінгстона... "Из дальних странствий возвратясь, какой-то дворянин, а может быть и князь..."

– Не паяснічай, – стомлена сказаў Будрыс.

– У ваенторгу купіў?

– Ну...

– А я хацеў цябе з сабою запрасіць. У Верачкі танцы "Шарыкі за ролікі – усё наадварот..." Ды што з табой?

– А што?

Паўлаў начапляў "лінкольн".

– Ды выгляд такі, нібы ты... А ну, расказвай.

Севярын расказаў.

– Ясна, – сказаў Паўлаў. – Севярын Бахрым мелі ласку закахацца. "Ты, што мора трымаеш і сушу нерухома тонкай рукой..."

– Кінь! Слова гонару даю. Якое там каханне! Нязручна. Слова дзяўчыне даў. Палічыць за хлуса...

– А мне якая справа, калі мяне выпадковая знаёмая за хлуса палічыць?

Празрыстыя, наіўна-сінія вочы глядзелі ўбок: Паўлаў думаў. Але язык яго мянціў нібыта незалежна ад мазгоў:

– Аэліта джунгляў. Сын неба імкнецца. "Я цалую зяніцы твае, каб мяне не забыла ніколі..." Міжзорны вандроўнік занадта лёгка згаджаецца на "хао". Па-марсіянску азначае: "Сыход". I асуджае на яго сваю каханую.

– Даю табе слова гонару, што ні аб якім такім і не думаў.

Голас у Севярына затрымцеў. Васіль уважліва глянуў на сябра, уздыхнуў і пачаў здымаць "лінкольн".

– Распранайся. Загортвай транты ў брызент. Паплывём.

– Ты што? Казалі, шторм можа быць.

– Ну і штармяга! – сказаў Паўлаў.– "Друг заўжды саступіць гатоў месца ў шлюпцы і круг..."

– Я не паеду.

– Тады я дастаўлю замест цябе рукзак. Ёй нават цікавей будзе...

– А Вера? Я ж ведаю...

– Нічога ты не ведаеш. Вера побач. Не бачыў я гэтых танцаў... Слухай, сук-кін ты кот, ты будзеш рыхтавацца? Нам нельга марудзіць. Сапраўды, трапім у шторм, і... "стане плакаць мая маладая любоў..."

Яны спусцілі яхту на ваду. Васіль прытрымаў яе ля прычала, каб сябар мог скочыць. I толькі ўжо калі яны адчалілі, сказаў:

– Гэта больш важліва.

Сур'ёзнасці ў яго хапіла толькі на гэтыя словы.

– Не, не загінула яшчэ каханне! "Гарачэй і мацней, чым Рамэа Джульету". Пры такой справе цікава, чаму нашы ВНУ пастаўляюць спецыялістаў, а не сыравіну для могілак?.. Я разумею вас, я, праўнук жандарскага палкоўніка, сасланага за каханне. "Праз буры і змрок на кахання агонь". "Клоцікаў трэск і кітоў плеск".

– Балаболка ты, – сказаў Будрыс. – Ты проста звычайны паршывы балабон...

Вецер напоўніў ветразь. Яхта паляцела, нібы пушчаная з цецівы страла.

– Слухай каманду, – сказаў Паўлаў, – ты, дохлы васьміног, якога выкінула цунамі! Ану, на борт!

– Ёсць!

– ...сэр.

– Ёсць, сэр.

– Калючую жывародку акулу табе ў зад! Усе сто дваццаць пяць сантыметраў яе калючак, пратухлая марская капуста!.. А шторм будзе... Добра, калі паспеем схавацца за востраў Рагвольд.

– Але ж адтуль яшчэ...

– Я не павязу вас далей, вы, сіні краб... Тапіцца разам – маё сяброўства не заходзіць так далёка... Адкінься!

– Ёсць.

– ...сэр.

Сапраўды, было падобна, што збіраецца на шторм.

– Я завязу вас на Рагвольд і выкіну там, як сапсуты ўлоў. Сёння ў мяне быў капітан малога рыбалоўнага сейнера Іван Няпіпіва... Запарожскі казак.

Сінія бясстрашныя вочы глядзелі на пагрозлівы захад, што абяцаў небяспеку.

– Рыбалоўная фірма "Няпіпіва энд карпарэйшн". Калені ў трапангах, дно ў ахоцкіх крабах. Заўтра ён павінен быў ісці якраз на Тыгравую. Я ўспомніў і падумаў, што ён можа даставіць туды і гэты мех з сухапутным смеццем... А я перачакаю на востраве.

...Калі яны выйшлі з заліва ў мора, Будрыс адчуў трывогу. Мора было ўсё грыфельнае, уздыбленае, усё ва ўзвёртах і закалупінах, як кракадзілава скура. I над гэтым графітавым морам далёка ляжалі ліловыя, як слівы на блюдзе, астравы.

У гэтае змрочнае мора сядала трывожнае сонца.

Будрыс нічога не разумеў у мастацтве ваджэння яхтаў. Але тут нават ён адчуў нешта дзіўнае і рызыкоўнае ў паводзінах сябра.

Паўлаў нібы лавіў не дужа спрыяльны вецер, ішоў зігзагамі ("галсамі" гэта называецца, ці як?). Часам на гэтых паваротах яхта ледзь не чапляла ветразем за хвалю, і тады яны ўсім цяжарам навальваліся на ўздыблены над пучынаю борт.

Але ж затое яна і ляцела! Такога шалёнага лёту Севярыну ніколі не даводзілася бачыць у жыцці.

У водаваротах, у кіпенні пены, у ветры.

Моцна давала ў дно вада.

– Выціскаеш усё, што магчыма? – спытаў Будрыс.

Паўза.

– Вельмі баюся, – нечакана сказаў Васіль. – Будзе шторм. Вялікі. А нам яшчэ гадзіны тры хады...

– Вярнуцца?

– Вярнуцца – позна... I... сорамна.,

Вада ля бартоў была больш гучная, чым наводдаль. Патокі яе ляцелі на людзей.

– Дзякуй, браце, – сказаў Севярын.

– ...сэр, – праз зубы сказаў сябар.

– Дзякуй, сэр.

Дзіўна было бачыць над гэтым узбунтаваным, страшным морам спакойнае неба і далёкія сопкі берага, над якімі вісеў радок бялюткіх хмар. Як паралельна вісячая мантыя з гарнастая. Як стужка, што змяшчалі ля верхняга абрэзу старажытных гравюр. Так і хацелася напісаць на ёй, што менавіта намалявана на гэтым пейзажы.

– Давай, мілая! Давай, любенькая... Ну... ну... – праз зубы цадзіў Васіль. – Кальмары і зубастыя кіты!.. Баўтрамей, цюлень-акіба... Калі не пашанцуе, калі перакуліць – яхты не кідай. Трымайся за яе. Тады знойдуць. Яна – як канаючая чайка. А чалавечая галава на вадзе – тфу! Плявок. Вялікі шкляны кухтыль ад мярэжы. Чуеш?

Сонца ў свінцовым захадзе было ўжо, як чырвоны мазок. I гэты яго апошні позірк быў невымоўна журботны і дзікі.

Спусцілася цемра. Лявей, недзе далёка, міргаў маяк. З роўнымі інтэрваламі. I ў мірганні таксама былі трывога і папярэджанне.

Будрыс не памятаў, як мінулі наступныя гадзіны. Пару разоў іх ледзь не перакуліла. Мокрыя, аслепленыя цемрай і вадой, яны рваліся наперад, амаль толькі па зорах. I страшна было падумаць, што зоры вось-вось заснуе чарада хмар, што напаўзала з поўдня.

Яхта калацілася ў бязмежным моры, як мятуліца-падзёнка, і, здавалася, шансаў на жыццё ў яе не больш, чым у мятуліцы. I ўсё ж яна адчайна змагалася за жыццё.

...Калі вецер раптоўна сціхнуў, Будрыс не адразу зразумеў, што ўсё скончана, што яны ў бяспецы, што гэта востраў Рагвольд прыкрыў іх ад шторму сваім скалістым целам.