Чорны замак Альшанскі

Примечания

1

Галоўны над архівам (старабел.).

2

Становiшча абавязвае.

3

Андрэй Станкевіч — самы славуты з гэтай «дынастыі законнікаў» следчы і суддзя беларускага сярэдневякоўя (у прыватнасці — справа Марыны Дастаеўскай-Карловіч 6 сакавіка 1607 г.).

4

Пляскатая табакерка (часцей з бяросты, рэдка — металічная) для табакі (нюхальнага тытуню).

5

Паметкі на палях.

6

Салодкае няробства.

7

Lura (польск.) — памыі.

8

Заторкніся (ням.).

9

Пергамент, на якім адзін тэкст выскаблены, а паўзверх яго напісаны другі.

10

Знатнік — багаты, уплывовы.

11

Iсцінстваваць — гаварыць праўду.

12

Слова «очына» мела два сэнсы: а) бацькі, продкі; б) маёрат, маёмасць.

13

Скоец — манета.

14

Альмарыюм — скрыня, радзей шафа.

15

Окрут — карабель.

16

Ключацца — падыходзіць, быць вартым. Тут у сэнсе згаджацца.

17

Рэмень — мера вагі.

18

Сажоны — вышыты каштоўнымі каменнямі.

19

Зэлжыў — зняславіў.

20

Пакон — закон, наканаванне.

21

Акрутны — жорсткі, люты. Апаёвы — запойны. Псарэц — псяр.

22

Судба — суд, прысуд, правасуддзе, прадвызначэнне.

23

Піжмо — мускус.

24

Спраўца — вінаваты, зачыншчык.

25

Зэшлы час — стары час.

26

Контарфект — малюнак, вобраз.

27

Проўст — свяшчэннік, часцей за ўсё каталіцкі.

28

Макула — лацінскае «пляма», польскае «недахоп», «загана».

29

Партаці — псаваць, дрэнна працаваць.

30

Пагной — гной. Умёт — гразь, дзярмо.

31

Мярзячка — прыкрасць, нуда, смутак.

32

Бац — пацук (дыял.).

33

Бузіна.

34

За рэдкім выключэннем (чалавек быў «сцягам» нейкай апазіцыйнай групы ці руху) чалавека нельга было ў сярэднявечнай Беларусі замкнуць больш як на год і шэсць тыдняў. Езуітызм суддзяў часам выяўляўся ў тым, што пакараць смерцю па тых ці іншых прычынах нельга было, а год і паўтара месяца так званай горнай вязніцы было замала. Калі злосць была асабліва вялікай — садзілі ў вязніцу — яму ў дванаццаць локцяў ад акна, праз якое спускалі вязня, а пасля — скупую ежу. Голад, вільгаць, вечная цемра рабілі тое, что чалавек выходзіў адтуль праз год і шэсць тыдняў часцей за ўсё зламаны здароўем, часам звар'яцелы, а бывала — сляпы.

35

Аршак — світа, атрад.

36

Шаўковая візэрунчатая тканіна.

37

Нявестнік — жаніх.

38

Намова — падбухторванне.

39

Плюндраваць — рабаваць, расцягваць.

40

Кусіціся — квапіцца, рабіць замах, пасягаць.

41

Адправа — прысуд і выкананне прысуду. Абешанне — павешанне. Усніе — шкура. Усніяны квас — дубільная кіслата. Паток — выгнанне.

42

Ужа — вяроўка, канат, ліна.

43

Цякач — ганец, вястун, скараход.

44

Мілі падольскія альбо ўкраінскія, у два разы даўжэйшыя за польскія, а чым бліжэй да Турцыі, тым большая міля.

45

Роршах Герман (1884–1922) — швайцарскі псіхіятр, які прапанаваў свой спосаб класіфікацыі характараў.

46

Падманны крок, няёмкасць.

47

Шчаслівы, хто ў час памірае.

48

Вядомае артыстычнае кафэ ў Кракаве з мадэрнісцкімі малюнкамі на сценах.

49

«Экс» — ад «экспрапрыяцыя». Рабунак не дзеля сваёй кішэні, а для патрэб партыі.

50

На ўсю Польшчу ў той час быў толькі адзін кат, якога вазілі па меры патрэбы з месца на месца. І хаця «выступаў» у масцы — усе ведалі ягонае прозвішча — Мацыеўскі. На кожнага павешанага ўжываў свежую пару белых пальчатак. Пасля выканання прысуду — выкідаў старую пару са словамі: «Справедлівосці стала сен задосць» — «Справядлівасць перамагла».

51

Чыноўнік або пісар земскага павятовага суда.

52

Ксёндз.

53

У той час не толькі «рызы», але і «адзенне».

54

Гразь, гной.

55

З'едлівы, калючы, кплівы.

56

Сталяр, карэтнік, каляснік.

57

Мінулагоднюю.

58

Атрымалі ў спадчыну.

59

У акружнасці.

60

Фартугаль (партугаль) — залаты медальён заходняй работы.

61

Радзімка, мета, кляймо.

62

Неледаўчоны — някепска вучоны.

63

Біблейскі Ной, калі патоп пачаў спадаць, выпусціў з каўчэга спачатку крумкача, які не вярнуўся, узрадаваны мноствам трупаў на ўзгорках.

64

Марын Гетальдзіч (1568–1626) — славуты югаслаўскі матэматык, астраном і фізік, які шмат увагі аддаў аптычным даследаванням. Марк Антоній дэ Дамініс, або Маркантун Гасподнетіч (1560–1624) — славуты харвацкі грамадскі дзеяч і вучоны, аўтар тэорыі прыліваў і адліваў, тэорыі вясёлкі і праламлення святла. Памёр у сутарэннях інквізіцыі.

65

Мартынаў Мікалай Саламонавіч (памёр у 1875 г.) — забойца М.Ю.Лермантава. Пасля рэвалюцыі ў маёнтку Мартынава быў дзіцячы дом. Выхаваўцы ягоныя выкінулі косткі Мартынава з магільні на сметнік.

66

Мы таксама не сякія-такія, а спрытнягі.