Gerda malaperis

– Vi plene pravas. Kaj mi devas konfesi, ke ankaŭ al mi okazas, ke mi fojfoje ekstiras mian aŭton, dum mi havas tro multe da alkoholo ensange, kvankam post mia trejniĝo mi pli bone ol multaj scias pri la riskoj. Estas vere, ke oni povas detrui vivon, eventuale la propran, pro tiu eta diferenco. Estas vere, ke, se, subjektive, ni sentas nenion specialan, eĉ ne plej etan diferencon rilate al nia normala stato, ni tamen havas, objektive, pli malrapidajn refleksojn kaj malpli bonajn perceptojn. La samo validas, cetere, pri diversaj medikamentoj. Homo uzas sian racion, ho ve!, nur kiam ĝi akordas kun ĝiaj deziroj.

– Eble tial vi malinklinas uzi ĝin, tuj kiam temas pri la alia dimensio …

Dekdua kunsido: Mallibere en kelo

– Bonan tagon, psiĉjo. Ŝajnas, ke vi disradias bonhumoron! Ĉu vi rimarkis, kiel belas la lumo?

– Efektive, ĝi estas mirinda! Mi tre ŝatas la lumon post fulmotondro, ĝi prezentas ian specialan viglecon, se havas sencon diri, ke lumo estas vigla. Sed verdire mi ne rimarkus ĝin, se vi ne atentigus min pri ĝi.

– Kompatinda psiĉjo! Vi neniam feliĉos, se vi ne vidas la mirindaĵojn, kiuj ĉirkaŭas vin!

– Tio distrus min. Atendante vin, mi repensis pri nia lasta renkonto, pri la katastrofo, kiun vi hipotezis. Tio ne instigis min rigardi la lumon, nur rigardi enen al miaj pripensoj. Se mi bone komprenis, kion vi diris lastfoje, vi kredas, ke katastrofo trafis en alia ekzistado la homojn, kiuj nun vivas ĉi-tere, kaj ke ili suferas la konsekvencojn?

– Ne. Estus mensogi diri, ke je tio mi kredas. Mi ne scias. Mi diras nur, ke tio situas en la sfero de la ebloj. Estas impreso, kiun mi havas en miaj rilatoj kun la alia flanko. Mi sentas la aferon jene. Ni estas kaptitaj en speco de kelo. Okazis bombado aŭ tertremo. Ni antaŭe rifuĝis en kelon, sed ĉio disfalis sur nian ejon, kaj ne plu eblas eliri. Mankas laboriloj por senigi la ŝtuparojn je la rok- aŭ betonpecoj, kiuj ilin nun ŝtopas. Alivorte, ni estas malliberaj sub tunoj da rubo.

– Ĉi-foje, via imago ne funkcias ĝojige. Kia terura situacio! La kompatinduloj certe reagas panike kaj kverelas inter si.

– Prave. La plimulto sentas angoron, kelkaj provas fanfaroni kaj montri sin fortaj, sed ĉiuj fakte estas senhelpaj, senkonsilaj kaj senkonsolaj. Kelkaj kuraĝe penas trabati vojon por eliri. Aliaj diras al si: “Ĉio estas perdita ĉiaokaze, ni provu profiti kiel eble plej bone, eĉ se pro tio suferos tiu aŭ tiu alia”. Aliaj zorgas kaŭzi neniun suferon, malpliigi la doloron, kiun ili konstatas, sed funde ili estas senesperaj. Aliaj perdis la kapon kaj agaĉas dise-mise. Ĉiaj reagoj prezentiĝas.

– Kaj tiuj, kiuj vivas “trans la vualo”?

– Ili estas la savantoj, kiuj ekstere strebas por nin liberigi. Ili havas relative ampleksan vidon al nia situacio. Ili provas komuniki kun ni, sed ni, enŝlosite en la ruino, aŭdas ilin malbone, aŭ tute ne. Kiam iuj diras, ke ili aŭdis homojn venantajn de ekstere, ili vekas plej diversajn reagojn. Unuj diras, ke ili misprenas siajn dezirojn por realo, aŭ ke ili halucinas, kaj ili tiel neniigas la esperon de tiuj, kiuj komencis esperi. Aliaj elpensas tutajn fantaziaĵojn surbaze de tiuj vokoj aŭ bruoj, kiuj venas de la savantoj, nekompreneblaj por la enterigitoj. Eble tiel naskiĝas kelkaj religioj: percepto komence aŭtenta, sed miksita kun tuta ĥaoso da psikologiaj projekcioj aŭ imagaj produktadoj, kiajn povas elpensi homoj kaptitaj en angoro. Ĝenas la fakto, ke la homoj enŝlositaj en la rubo tiom bruas diskutante inter si pri la realeco de la vokoj, ke estas tre malfacile aŭdi tiujn. Sed tiuj, kiuj perceptis precizan frazon, scias, ke ili perceptis ĝin, kaj ne plu dubas, ke la savo estis organizita, eĉ ke la savantoj troviĝas relative proksime. Bedaŭrinde, ili ne povas transdoni al la aliaj tion, kion ili aŭdis. Aŭ pli ĝuste jes, ili tion trandonas, sed tiuj panikemaj, angorplenaj, skeptikaj kunkaptitoj timas esti trompataj kaj fermas sin, rifuzas kredi. Atestantoj povas atesti, sed ne esti kredataj, eĉ se ili diras nur plej rigoran veron. Tio estas la situacio, en kiu mi sentas min.

– Kaj la fakto, ke ni nenion komprenas, rezultus el la katastrofo, ĉu?

– Kial ne? Memoru pri la junulo, pri kiu mi parolis, tiu, kiun aŭto kolizie ĵetis aeren, ĉar li ne haltis ĉe “halt”-signalo. Tiu perdis la memoron kaj grandan parton de sia intelekto. Li ne plu scipovas kalkuli, li ne plu scipovas legi, li ne plu scias, en kiu stato li troviĝas. Li ne plu scias, ke li mem, kaj neniu alia, respondecas pri tiu stato. Li eĉ ne scias, ke tio estas nenormala stato, li estas handikapita, limigita, sed komprenas nenion pri si kaj pri la evento. La homaro povus esti en simila situacio. Sed pri tio mi scias nenion. Kion mi ĵus diris, tio estas unu fantaziita scenaro, kiu povas havi neniun rilaton kun la realo. Mi ne kredas ĝin pli ol ion ajn alian. Mi scias, ke mi ne scias. Certe ekzistas miloj da aliaj validaj hipotezoj. Mi estas certa, ke iutage, en nedifinebla stato, post ĉi tiu vivo, ni komprenos.

– Kio igas vin tiel certa?

– Mi vidis, aŭ, se vi preferas, halucinis la senfinan bonkorecon de mia luma amiko. Mi scias, ke di estas bonulo, nenio malica troveblas en di. Mi scias ankaŭ, ke di vokas kaj atendas nin, nin altiras kiel magneto. Alivorte, la senco de nia vivo estas iri al di, forigi kiel eble plej multe la ekranojn kaj rubojn, kiuj kovras nin, kaj kiuj faras, ke ni renkontas din nur parte, malprecize, kvazaŭ tra nebulo. Mi perfekte scias, ke se mi plu paŝas diadirekte, kiaj ajn la devojiĝoj, kiuj perdigos al mi tempon, mi fine trafos dian hejmon por definitiva restado. Tiam komenciĝos la longa esplorado de la misteroj, kaj la senfina raviĝo. Ankaŭ vi tie troviĝos, kaj vi komunikos al mi, kion vi vidis, kaj ĉiuj aliaj same faros, kaj ni transiros de raviĝo al raviĝo, de danko al danko, kaj nia amo al di kaj unuj al la aliaj paralele kreskos. Mi intuicias, ke tiam ni perceptos, ke ĉiuj abomenaĵoj, kiuj misformas nian planedon, estis nur deirpunkto. Finfine, nenio aspektas pli ĥaose ol konstruejo. Vidiĝas ĉarumoj, radsulkoj en koto, palisaroj, betonmaŝinoj, dratrulaĵoj, homoj, kiuj kolizias inter si kaj kriaĉas. Estas ege malbele. Sed estas la deirpunkto. Oni ne misprenu la konstruejon por la finita konstruaĵo.

– Estas terure tio, kion vi rakontas, pri tiu homaro, kiu igis sin handikapita per la propraj agoj, sed mi devas konfesi, ke ne estas komplete kontraŭracie. Ne estas tre probable, sed el logika vidpunkto, estas neriproĉeble. Tion dirinte, mi admiras vian certecon, ke ĉio bone finiĝos. Mi tute ne samopinias. Laŭ mia vidpunkto, vivo estas absurda, ĉar ĝi fontas el hazardo, kaj hazardo rezultigas ion ajn. Al mi plaĉas la starpunkto de Sartre, ke ĉio jes ja estas absurda, sed ke ni povas en tion meti sencon, pli malpli sukcese, kiu konsistus en tio, ke ni strebu por igi vivon kiel eble plej agrabla por kiel eble plej multaj homoj. Mi eĉ opinias, ke ni havas tiun respondecon. Se konsideri, ke ne ekzistas Dio, kaj ke neniam ekzistis paradizo, estas nia tasko krei kondiĉojn sociajn, sanecajn, humanecajn, psikologiajn tiamaniere aranĝitajn, ke ni pli kaj pli proksimiĝu al tiu idealo. Jen. Mi diris al vi, kion mi kredas. Estas tre diference de tio, kion kredas vi, sed mia vidmaniero ŝajnas al mi pli probabla.

– Vi kredas, kion vi kredas, mi kredas, kion kredas mi. Nenio povas helpi scii, kiu el ni pravas, ĉefe ne scienco, ĉar tiu temo staras ekster ĝia studkampo. Sed, sincere, mi preferas mian pozicion al la via. Des pli ĉar la mia baziĝas sur travivita sperto konstante retravivata.

– Ĉu sperto, ĉu deliro kun halucinoj? Aŭ fabelo, kiun via nekonscia psiko proponas al vi, por ke vi povu elteni en mondo, en kiu vivo estas malmilda, se oni kuraĝas fronti al la fakto, ke ĝi ne havas sencon.

– Ne havas sencon, ĉu? Vivo sensenca? Nenio permesas al vi diri tion. Vi ŝvelas pro malmodesteco! Por vi “Mi ne komprenas” egalas al “Tio ne povas ekzisti”. Gravega mislogiko: vi atribuas al via intelekto kapablon senliman. Kelkaj el viaj kolegoj havas alian rigardon al la mondo, ekzemple karmemora esperantista psikoterapiisto Charles Baudouin, kiu foje diris: “La signifo de la vivo estas rideto de infano.”

Dektria kunsido: Nuancoj

– Vi ekposedis min, fine de nia lasta renkonto, kun via citaĵo pri infana rideto. Ĝi neniel ŝanĝas mian rigardon al la mondo, tute certe, sed estas vere, ke, ek de kiam mi estas avo, vivo havas por mi pli riĉan signifon, ĉar mi povas babili kun miaj nepoj, ludi kun ili, instrui al ili ĉiajn aferojn. Kaj kiam ili ridetas, fandiĝas mia koro tenere. Mi sentas ian eksterordinaran varmon en la brusto, mi vibras, tio faras al mi bonon. Mi supozas, ke tio estas manifestiĝo de la vivinstinkto. Kiam aperas nova generacio, varmas nia koro, ĝoja, ke la speco plu daŭros. Nia speco, kiel ĉiu besta speco, volas plu vivi. Tio jam okulfrapis al mi, kiam miaj gefiloj naskiĝis. Mi reagis per sento de fiereco, kiel ĉiuj junaj patroj. Tamen, sincere, se oni pensas pri tio, kion viro devas fari, por ke homido naskiĝu, tio ne estas aparte heroa ago. Ne estas kialo fieri. Ĉu ne stranga tiu fiero? Kion vi opinias?

– Ĝi ŝajnas al mi normala. Vivo estas manifestaĵo de mia amiko la eternulo. Ĝi estas konstanta renoviĝo, muariĝo, kiel rebriloj de suno sur akvo fluanta, ree kaj ree ŝanĝiĝantaj. Ĝi estas konstante si mem kaj konstante malsama, kiel maro aŭ fajro. La alveno de plia estulo, unika, al kiu, de la komenco de la universo – do dum dek kvin miliardoj da jaroj – plene similis neniu, manifestas la fekundecon de la kreanto. Kaj la fakton, ke di estas senfina, ĉar la genkombinoj estas same senfinaj kiel la liter- aŭ ciferkombinoj, kiujn mi citis, kiam ni pritraktis eternecon. La fiereca sento radikas en tio, ke vi servis kiel kanalo por tiu fekundeco. Iom kiel en la rakonto pri la fonto. Ankaŭ la fonto rajtis fieri, kvankam ĝi sciis, ke ĝi estas nenio, nur truo.

– Laŭ via opinio diverseco estas bonaĵo, nur pro tio, ke ĝi ekzistas, ĉu?

– Kompreneble, kaj ankaŭ laŭ via, se vi nur pripensos du sekundojn. Vi ne elportus mondon, kie ekzistus nur unu besto, nur unu frukto, nur unu speco de vino, nur unu manĝaĵo, nur unu korpa tipo, nur ebenaĵo sen eĉ plej eta monteto, sen valo eĉ mallonga. La diversecon de naturo, kiel la diversecon vivstilan, kulturan, vestan, muzikan kaj dancan, lingvan, arkitekturan, kuir-receptan, ktp, ĉiuj taksas riĉaĵo, ĉar fakte estas riĉaĵo. Estas la respondo de vivo al postulo pri senfineco, kiu vivas en ĉiu el ni. Kaj tiu respondo kontentigas ion en ni, eĉ se ni scias, ke neniam ni sukcesos tute-tute koni ĉiujn diversaĵojn, almenaŭ ĉi-vive. Mi kredas, ke mia tie-transa ĝojdonanto same alte taksas diversecon kiel liberecon. Verŝajne, cetere, ambaŭ estas du flankoj de unu sama monero. Mondo, en kiu A diesa ne tute egalas al B bemola, kaj en kiu ekzistas dekoj da nuancoj de ruĝo aŭ bluo estas pli agrable aminda ol mondo, kie ekzistus nur unu speco de ruĝo aŭ bluo, aŭ nur unu noto A. Ĉu vi ne samopinias?

– Jes, certe. “Nuancoj”. Mi ne scias, kial, tiu vorto tuŝas min. Mi forgesis la penson, kiu trafulmis tra mia menso, kiam vi menciis ĝin alifoje. Ĉu vi memoras, en kiu ĉirkaŭteksto?

– Verŝajne, mallerte provante priskribi al vi mian paradizan amikon, mi diris al vi, ke mi konstante vidas din “en nuancoj”. Mi konscias, ke tion diri ne estas tre klare, sed la afero ne estas facile esprimebla. Mi diru, ke di ne estas giganta bloko, maso, ŝtona koloso. Di estas konstante ŝanĝiĝantaj rebriloj. Rivereton vi ne povas kapti. Ankaŭ fajron ne. Se vi fotos fajron je iu difinita momento, vi havos unikan bildon. Ek de la bigbango … mi ne scias, ĉu la vorto ekzistas, mi celas: la eksploda komenco de la universo … neniu fajro havis ekzakte tiun formon. Tamen dum la tuta daŭro de la fajro, estas la sama fajro, kaj la rivero estas la sama rivero, eĉ se ne estas du sekundoj, dum kiuj la akvo estas ekzakte sur la sama loko, kun la sama aspekto, la sama koloro. Mia luma amiko similas al ili: ŝanĝiĝanta, viva, ondeca, kaj tamen ĉiam si mem, ĉiam fidela al si kaj al ni, ĉiam absolute fidinda. Tial nia inteligenteco ne kapablas kapti din. Di ne estas nur substantivo, di estas ankaŭ verbo: ami, krei. Mi volas diri, ke kiam vi amas, vi dias, vi diumas, se vi preferas: di estas tie, estas en vi, pasas tra vi. Same kiam vi kreas, escepte se vi kreas por suferigi aŭ ekspluatante iun. La nuanco estas la eta diferenco. Simila al spico, al eta guto, al eta herbo, sen kiuj la manĝo ne estus same frandinda. Por priparoli din ĝuste, ofte necesas uzi du terminojn kun malsama intenseco: forta, sed ne disprema, milda sed ne mola, rekta sed ne rigida, fleksebla sed ne senspina, simpla sed ne simpligita ĝis kompleta plateco …

– Dio ne estas malsupre, ĝi estas supre. Pri tio vi ne povas kontraŭmeti viajn adjektivojn.

– Kian strangan ideon! Vi asertas, ke vi volas koni la enhavon de mia “deliro”, sed kiam mi ĝin tute simple priskribas, vi ĵetas kontraŭargumentojn al mia vizaĝo. Ĉu vi ne sentas vin komforte en niaj konversacioj? Ne estas supro kaj malsupro rilate al mia amiko. Kiam mi uzis vortojn kiel “supre” aŭ “ĉiele”, tio estis, ĉar mi ne scias, kiel esprimi tiujn senspacajn realaĵojn. Oni povas metafore diri, ke di situas supre, sed di situas ankaŭ en la profundo. Ju pli vi supreniras al la kulmino, des pli vi progresas malsupren al la profundo. Tio povas soni stranga, sed tia estas mia sperto. Supozeble la spiritaj leĝoj diferencas de la fizikaj. Certe, di neniam troviĝas en tio, kio estas morale malalta. “Malalta” kaj “profunda” estas tre malsamaj aferoj en la spirita mondo. Estas vere, ke di tamen ĉeestas en la kanajlaj, malnoblaj tavoloj de la socio, por solidari. En la drogaĉulo, kiu hurlas al li “merdon!” kaj kiu, intence, delogas kunulon por tiun treni en sian fian dekadencan kirlofumon, sciante, ke nur mizeron li kaŭzos al li, di ĉeestas. Ne en la volo detrui kaj malbonfari, sed en la solidareco kun la sufero, kiu kondukis al tio, en la kompreno, ankaŭ en la deziro liberi. La drogulo volas liberi rilate al la socio aŭ al morala mizero aŭ al aliaj aferoj, kaj la deziro liberi, en ni, ĉiam estas la ĉeesto de mia luma kamarado. Evidente, en la kazo de la drogulo, tiu deziro estas perversigita, sed ĝi tamen estas aŭtenta aspekto de tiu, kiun mi rakontas al vi. Mia amiko la eternulo, mi jam diris al vi, similas al nia sango. Sango nutras ne nur cerbon, ĝi iras ankaŭ en la intestoj kaj plandoj.

– Via ulo – Dio – havas sentojn: ĝi amas, ĝi preferas, ĝi volas savi. Kaj ĝi agas: ĝi organizas savon. Mi ne scias kial, sed tio ĝenas min. Se mi kredus je Dio, mi komprenus ĝin kiel abstraktan principon, kiu regas la universon.

– Vi rondiras en senelirejo. Vi eĉ ne volas supozi dum sekundo, ke temas pri io alia ol halucinoj, ekzemple pri realo ekstera al via eta fermita mondo de universitata intelektulo, kaj vi ne akceptas, ke mi scias preskaŭ nenion pri la naturo de la estulo, kiun mi renkontas nokte dum miaj … mi diru … spiritaj … aŭ ĉu mistikaj? … vojaĝoj. Sed mia vidmaniero estas kohera. Di estas la plej perfekta el la ekzistaĵoj. Ĉu vi ne opinias, ke estulo, kiu amas, vibras, vivas, estas pli perfekta ol abstrakta principo? Eĉ se kelkrilate vi blindas pro ŝtopitaj menskanaloj – vi sentas, ĉu ne?, ke kiam mi tiel parolas, estas nur luda amika moketado, kiu forprenas nenion el mia respekto al vi – eĉ, do, se kelkajn aferojn vi ne vidas klare, vi tamen ege utilas al la homoj per via stranga profesio. Vi savas, vi eltiras pacientojn el ĉiaspecaj suferoj, vi igas homojn pli feliĉaj senigante ilin je inhiboj aŭ kompleksoj, kiuj fuŝis ilian vivon, ĉu ne vere? Ĉu tio ne havigas al vi valoron superan al tiu de astronomiaj leĝoj, kiuj ŝanĝos eĉ ne reguleton, ĉar io al infano doloras, aŭ ĉar alia tipo de verdo igus pentraĵon pli kontentiga? Via “Dio-abstrakta-principo-reganta-la-universon” ege similas astronomiajn leĝojn. Blindaj, senkompataj, necedemaj, neflekseblaj. Sed kiel savi aŭ krei belaĵojn, se oni ne estas iu, kiu sentas, kiu vidas, kiu agas? Ĉu iu ne estas pli ol io? Se mia luma amiko estas io, vi estas supera al di. Eble ĝuste tio plaĉas al vi en via teorio: ĝi metas vin super ĉiuj!

– Vi eraras. Mi senprobleme akceptas, ke ekzistas estaĵoj superaj al mi. Sur aliaj planedoj, ekzemple, aŭ en la estonta tempo. Kio ĝenas min, tio estas, ke Dio, laŭdifine, estas senlimulo. Nu, persono distingiĝas de alia persono, do havas konturon, havas limojn. Personojn limigas tio, kion ili havas, sed aliaj ne havas, kaj tio, kion ili ne havas, sed havas aliaj.

– Vi pravas. Kion vi diras, tio bele esprimas, kion mi vidis. Miaopinie nin ĝenas refoje la lingvaj kaptiloj. Vortoj. Vortoj kiel “persona” kaj “nepersona” estas kaptiloj, trompiloj. “Persona” povas elvoki ideojn kiel “iu, kiu faras stultaĵojn sekvante sian fantazion sen konsideri la aliajn” aŭ “kiu volas diferencigi sin de ĉiuj”. Klare, tio ne povas aplikiĝi al mia lumulo, kiu ne estas persona en la senco, ke Ulo Ikso havas tiun kaj tiun karakterizojn, kiuj mankas al Ulo Ipsilono. Mia tiea amiko ne havas rivalojn, samulojn, similulojn. Estante ege supera al ĉiuj niveloj, di estas, iumaniere, nepersona: super kaj trans ĉiu persona diferenco.

Sed se mi diros “nepersona”, oni miskomprenos min. Tiu vorto elvokas konceptojn kiel “sen animo”, “sen koro”, “anonima”, “abstrakta” aŭ “universala”, en la senco “konsideranta nur la amasojn, ne la individuojn” aŭ en la senco de io tiel vasta, oceaneca, ke eta guto aŭ eta fiŝo por ĝi ne ekzistas. Tiu, kiun mi renkontadas, plej kontrastas al tiuj. Ĉu estus pli klare, se mi dirus “transpersona” aŭ “superpersona”? Ĉiaokaze, mia amiko el la alia dimensio estas ne io, sed iu.

– Se tiel, estas klare, ke tiu, kiun vi nomas via amiko, estas la Dio de okcidentaj religioj. Por ili estas tre grave koncepti Dion kiel iun, eĉ iun, kun kiu eblas rilati, kun kiu rilati eĉ estas normale. Tio estas punkto, je kiu mi ne povas kredi.

– Vi estas libera elekti vian starpunkton. Sed via elekto estas laŭ mi bedaŭrinda. Se vi nur scius, kiom da bonaĵoj pro ĝi vi mistrafas!

Dekkvara kunsido: Ne senkorpa

– Refoje vi cerbumis pri miaj diraĵoj, kaj vi deziras diskuti. Tio vidiĝas el via vizaĝo. Ni ofte staras malproksime de la komenca projekto: ke mi simple raportu miajn travivaĵojn en la transo.

– Mi konfesas, ke vi pravas. Vi igas min cerbumi, tio estas fakto. Kio interesas min, tio estas vin kompreni, kompreni la mensajn meĥanismojn, per kiuj naskiĝas viaj strangaj noktaj eksterteraj vojaĝoj. Kaj kiel mi povus esti certa, ke mi bone komprenas vin, se mi ne demandas?

– Konsentite. Nu, bone. Elpafu!

– Vi klarigis al mi pasintfoje, ke via luma amiko la eternulo estas nek persona nek nepersona. Kaj mi kontraŭdiris, ke ĝi havas sentojn, ĉar ĝi sendas savistaron al tiuj, kiuj estas enŝlositaj sub la ruboj de ruinigita konstruaĵo. Sed, eĉ se superpersona, kiel principo povus ami? Ĉar por mi, senkorpa estaĵo nepre estas io abstrakta.

– Jen tipa okazo, kiam reliefiĝas la nekredebla distanco inter vi kaj mi. Se laŭ vi temas pri principo, ĝi havas nenion komunan kun la estulo, kiun vi petis min rakonti. Principo estas io, ne iu. Krome, mia amiko havas korpon. Kiel mi jam diris, di estas kiel sango en vi. Di estas la vivo en vi. Vi estas ties korpo. Kaj ankaŭ mi. Sed di lasas vin libera – kaj di lasis liberaj la socion, viajn gepatrojn, ĉiujn, kiuj iel influis vin – tiel, ke via korpo povas fari agojn, kiujn “di-en-vi” per si mem ne farus. Certe estas okazoj, kiam vi sentas, ke vi faras aferon, kiun funde de vi vi ne aprobas, ke vi estas kvazaŭ enŝlosita en konduto, kiun vi ne vere elektis plene libere. Tiuj estas okazoj, kiam vi estas viktimo ĉu de via pasinteco (stulta decido, kiun vi foje plenumis kaj kies konsekvencoj plu daŭras), ĉu de aliaj estuloj – gepatroj, amikoj, instruistoj, pastroj, filmkreantoj, libroverkintoj, reklamistoj, ĉiaspecaj uloj – kiuj kondiĉis vin fari aferojn, kiuj, funde, malplaĉas al vi, sed el kiuj vi ne scias, kiel malligi vin. Eble estus troigo diri, ke ni vivas en mondo, en kiu ĉiuj konstante provas influi ĉiujn, sed ĉu vi ne kredas, ke estas iom da vero en tiu ideo? Kaj kiam la influemuloj uzas tre potencajn premrimedojn, ekzemple: “Se vi tion faros, vi eterne suferos en infero” aŭ “Se vi ne surhavas veston aŭ ŝuon de marko Ikso, kio vi estas? Nulo!”, ni estas tiel malfortaj, ke la premanto gajnas. Ŝajnas al mi, ke la plimulto el la homoj ne kapablas defendi sian liberecon, ili konstante serĉas, sen tion konscii, iun, kiu diros al ili, kion fari aŭ kion pensi.

– Jes, mi vidas, kion vi celas. Tia estas ekzemple cigaredfumanto, kiu volus ĉesi fumi, sed kiu ne sukcesas, kaj kiu komencis, ĉar, kiam li adoleskis, lin tedis ĉiam rifuzi la proponitan cigaredon kaj aŭdi la kunulojn diri “Vi ne kuraĝas fumi, ĉu? Vi ne estas viro!” Ili ne respektis lian liberecon, ili premis, por ke li faru kiel ili, la reklamoj aldonis al ilia influo siajn manipuladojn de la nekonscia psiko, kaj nun li bedaŭras, sed li ne trovas, kiamaniere eliri el tiu sakstrato.

– Jes. Ekzakte al tiaj sintenoj mi aludis. Ni povas uzi nian persvadforton aŭ nian prestiĝon por konduki aliajn al kondutoj, kiuj funde ne plaĉas al ili. Aŭ instrui al ili ami aferojn – drogon, malhonestaĵojn, seksumajn praktikojn ne respektajn al la partnero – kiujn, komence, ili sentis plej kontraŭaj al tio, kio radias plej profunde en ili. Temas pri perversigo de gusto aŭ inklino.

– Vi priskribas per terminoj … kiel diri? … ĉu metafizikaj? … realaĵojn, kiujn mi ĉiutage renkontas en mia profesia praktiko. Sed en nia ĵargono ni nomas tiujn “kompleksoj”, “nekonsciaj meĥanismoj”, “duobla ligo”, ktp

– Egale, kiel tiuj nomiĝas, kiam la funkciado de liberecoj estigas diferencon inter tio, kion via korpo faras, kaj tio, kion via animo esperas en siaj plej profundaj tavoloj, aperas streĉiĝo, konflikto, inter la fundo kaj la pli supraĵaj niveloj. Mi tion bone perceptis pri mi. Kion oni sentas, kiam oni sentas sin malbonhumora, fuŝa, aĉa, sentaŭgulo, aŭ sentas la mondon fuŝa, aĉa, maltaŭga, tio estas la konflikto inter “di-en-ni” kaj “ni-en-ni”. Tiu foje montris al mi, ke nia korpo enhavas pli multajn agantojn ol ni imagas.

– Aj aj aj! Per tia diro, amiko mia, vi montras vin preskaŭ psikoza. Ekzistas fakterminoj por tiatipa deliro …

– Sed eble la frenezuloj estas tiuj, kiuj kredas, ke ili komprenas ĉion, kaj kiuj elpensas tiajn terminojn por rigardi de supre homojn, kies travivaĵoj superas la komprenpovon de ilia malvasta cerbo. Krome, kiel vi scias, mi ne pretendas ne esti freneza. Mi ne scias. Mi ne eldiras juĝon. Mi rakontas miajn travivaĵojn. Dia korpo estas ne nur la via, estas ankaŭ arbo, herbejo, lago, floro, domo, kiujn homoj konstruis kun koro plena je amo …

– … aŭ kun multe da egoismo kaj aĉa kompreno pri belo.

– Jes. Se tiel, homoj vestis din per vesto, kiu din misprezentas. Di tion ne ŝatas, sed di lasas ilin fari, ĉar por di homoj estas infanoj, kiuj ne scias, kion ili faras, kiuj tion lernas ege malrapide, ege laŭgrade, de jarmilo al jarmilo. Di similas patron, kiu lasas sian fileton ludi tajloron kaj surmeti sur la korpon patran vestaĵojn, kiuj naŭzus lin, se tion farus plenkreskulo. Aŭ katon, kiu konsentas, ke infano kaŭzu al ĝi doloron, ĉar ĝi scias, ke estas infano. Mia luma amiko lasas la homojn kaj aliajn estulojn fari, kion ili volas, ĉar di disponas eternecon. Di scias, ke la allogo de dia belo / bono estas tiel forta, ke homoj kaj aliuloj finfine vestos la universojn laŭ maniero, kiu taŭgas al di. Por di jarcento estas multe malpli ol sekundo por ni.

– Unu el la fascinaj trajtoj de via mensa stato estas via tempa skalo. Vi rigardas laŭ vidpunkto tre malsama ol la mia. Vi parolas pri jarcentoj kaj jarmiloj en kazoj, kiam mi uzus skalon nur horan aŭ tagan.

– Tiaj la aferoj aperas al mi, kiam mi iras al mia rendevuo trans la bordo. Sed mi revenu al tio, kion mi diris: mia tiea amiko ne estas principo. Estas iu, kiu amas, vibras, vivas. Di estas amo, vibrado, vivo. Kaj di transdonas amon, vibradon, vivon. Di traktas ĉiun ekzistanton kiel unikan. Estas la malo de administrejo. Por la impostoj, kiu vi estas, tio tute ne gravas. Kio gravas, tio estas eksteraj aferoj: via salajro, viaj enspezoj, via familia situacio. Sed kio okazas en via imago, viaj revoj, sonĝoj, deziroj, timo, suferado, aspiroj, psika aŭ spirita vivovojo, tio ne estas konsiderata. Di agas male. Kio din interesas, tio estas via esto. Vi kiel persono, ne kiel n-ro Tiom aŭ Tiom ĉi.

– Ĝi havas malsaman sintenon rilate al ĉiu kreito?

– Jes. Di estas plene adaptita al ĉiu kreato, di ja …

– Pardonu la interrompon, kial vi diras “kreato”, ne “kreito”?

– Ĉar di ne ĉesas krei ĉion, kio ekzistas. Di nun kreas vin, kaj min. Je ĉiu sekundo de nia tempo di subtenas tiujn, kiujn di kreas. Di estas kiel mano en infanteatra pupo. Sen la mano ĝi estus mola kaj inerta. Sed mia komparo riskas kaŭzi miskomprenon, ĉar vera teatra pupo ne vivas sendepende. Kontraste, homo liberas: estas pupo, kiu faras, kion ĝi volas, kiu decidas, kion la subtenanta mano faros. (La realo estas pli komplika: oni aldonu, ke la teatra pupo samtempe estas viktimo – kaj profitanto – de la influo de aliaj estuloj, kiuj antaŭe intervenis en ĝia vivo: ĝi faras movojn, kiuj jen estas tiuj, kiujn ĝi mem volas, jen estas movoj, kiujn aliaj kondiĉis ĝin fari, sed ambaŭkaze la mano lasas la pupon regi siajn movojn.)

– Se tiel, la mano utilas al nenio! Kial supozi, ke ekzistas mano? Ne estas mano!

– Estas unu mano, ĉar estas ankaŭ alia mano, kiu estas parto de la sama korpo. Ankaŭ tie estas pupo vibranta. Di lasas ilin ludi. Ili povas frapi unu la alian, batali, insulti sin reciproke: estas stadio en ilia ludo. Di scias, ke finfine ili komprenos, ke estas preferinde harmonii inter si ol malestimi, ol kriaĉi humilige aŭ ol militi. Pro respekto, di volas, ke ili mem atingu tiun komprenon, ne ĉar iu perforte trudis la bonan sintenon al ili. Sed mia komparo, kiel ĉiuj komparoj, tre malproksimas de la realo, kia mi vidis ĝin. Eĉ se nur ĉar mi devus atribui al di senfinan nombron da manoj.

– Kiam vi diris, ke la pupo regas la manon, tio pensigis min pri dancado.

– Jen belega bildo! Vi plene pravas. Ĉiu estulo dancas kun di. Iuj sentas, ke di pli bone gvidas ol ili, kaj ili petas din gvidi. Tion di faras, kvankam kelkfoje di diras: “Tamen, iom da digno! Ne pasivu! Akceptu iniciatemi! Nun estu via vico konduki min.” Aliaj volas fari, kvazaŭ ili estus solaj, sen partnero. Di respektas ilin, lasas ilin konduki din tien, kien ili iras. Di plu havigas al ili vivon, moviĝon. Di provas revenigi ilin al ilia propra ritmo, al la vera ritmo de la paro, di flustras al ili, ke tiu zono estas danĝera, aŭ tiu maniero danci nekontentiga, sed di nur flustras. Di neniam perfortas, ĉar por di, kio valoras pli ol ĉio, tio estas libereco. Di scias, ke oni sukcesas pli bone, se oni malkovris mem. Kaj di scias ankaŭ, ke se la partnero faligos ilin en abismon, di kapablos eltiri lin aŭ ŝin el tie.

– Se ĉiu dancas kun ulo, kiu estas la sama laŭ miliono da ekzempleroj, devas esti ege monotone!

– Sed ĝuste tiel ne estas. Kaj mi imagis, ke vi komprenis! Memoru, kion mi diris pri dia amo al diverseco. Di similas manon en teatra pupo. Se estas infana pupo, di similas infanan manon, se estas gorila pupo, gorilan manon. Di estas la animo de ĉiu korpo. Di ne estas la sama ulo. Jes, jes, mi eraras. Kiel malfacile estas klarigi ĉi-tere aferojn tiel simplajn tie! Di ĉiam estas si, la unikulo, la sola, kiu estas super ĉio, origine de ĉio, baze de ĉio kaj fine de ĉio, samkiel centre de ĉio, sed di havas miliardojn da vizaĝoj. Ĉar di estas vivo konstante renovigata. Mi nomis din ondemaj, ŝanĝiĝantaj rebriloj, ĉu vi memoras? Di povus esti io ajn, krom monotona.

– Adaptita al ĉiu, amanta ĉiun, ĉu?

– Jes. Estas dio proksima. Tiel proksima al vi kiel viaj karno kaj sango. Sed samtempe universala: ena al ĉio, subtenanta ĉion ekzistantan, amantan ĉion, kio estas.

– Ĉu ankaŭ viruson, kiu kaŭzas inferecajn suferojn?

– Aŭskultu, tion mi ne vidis. Sed se juĝi laŭ tio, kion mi efektive konstatis, mi diros, ke plej probable okazas jeno: di amas la viruson, sed di ne amas tion, kion la viruso faras al la malsanulo, aŭ di ne amas ĉi ties mankon de rezistopovo, kiu ebligas al la viruso agi detrue. Kiel estaĵo, la viruso estas amata. Sed io certe estis perversigita en la rilato inter homo kaj viruso, ĉu la homo iĝis sendefenda kontraŭ io, kio havis alian funkcion ol malbonfari, ĉu la viruso estis enpuŝita en alian agadon ol tiu, por kiu ĝi kreiĝis. Kiam vi diras al via edzino vundan parolon, se tio okazas al vi, di amas vin, eĉ en tiu momento. Di amas vian personon, vian eston, vin. Sed kion vi faras, tio ne plaĉas al di. Ĉar di amas ankaŭ la personon de via edzino kaj por di ĉiu ekzistanto rajtas esti respektata. Miaopinie, por di ekzistas granda diferenco inter estulo kaj ago … Ej! Mi atentu! Estas io fia en niaj interparoloj!

– Kio?

– Pli kaj pli vi alparolas min, kvazaŭ mi estus fakulo pri Dio. Kaj mi ludas la ludon, kiun vi ekirigas. Ĉu ne ĝuste tion moralistoj nomas “orgojlo”? Eĉ se vi ne kredas, kion mi rakontas, via maniero paroli flatas min. Mi preteratentas, ke mi scias pri di praktike nenion. Mi ŝajnigas min tiu, kiu scias. Mi donas al vi belajn respondojn, kvazaŭ mi kompetentus. Estas trompe. La demando, kiun vi ĵus vortigis, tre alte superas mian “halucinan” sperton. Nenion mi eksciis pri virusoj. Kial mi tamen provis respondi?

– Estas home, laŭ mi. Unuflanke, mia parolmaniero subkomprenigas, ke vi havas tiun kompetentecon, kaj estas normale ludi rolon, kiun la alia atribuas al ni kiel evidentan. Aliflanke, estas home, kiam oni havas partan sperton en unu kampo, provi diveni, surbaze de tiu sperto, kio okazas tuj trans la limo de la konataĵoj. Estas tie nenio riproĉinda. Des pli se, kiel vi, oni kapablas ekkonscii, kio okazas, kaj konstati, ke oni eliras el la konata sfero. Se ne, oni misprenas probablan opinion por vero, kaj oni falas en antaŭjuĝon.

– Vi estas indulgema. Dankon pri viaj toleremo kaj kompreno.

– Ĉu vi scias, kiel la verkisto David Ŝahar konceptas malbonon?

– Ne.

– Li diras, ke ĝi konsistas en tio, ke afero ne situas ĝustaloke, tiel ke ĝi akiras alian identecon. Kafo en mia taso estas bono, bona. Kafo sur mia pantalono estas malbono, malbona. Ĝi eĉ ne plu estas kafo, ĝi estas makulo. Eble la viruso estas en simila situacio …

Dekkvina kunsido: Ĉu toksomanie?

– Okazis io. Vi aspektas kiel iu, kiu estis … mi ne dirus traŭmatita … tio estus tro forta, sed … skuita.

– Psiĉjo, vi mirinde legas el vizaĝo, tio estas unu el viaj ŝatataj talentoj. Jes, okazis al mi io, kio … ankaŭ mi ne trovas la vorton … ŝancelis min, kaŭzis en mian animon kvazaŭ tertremon.

– Sed estas klare, ke vi retrovis vian ekvilibron, tio ne lasis vin surgrundigita, aŭ deprimita.

– Ne, tute male. Mi ŝvebas en dankemo, kaj tio estas plej agrabla. Fakte, temas pri sonĝo.

– Ĉu vera sonĝo, aŭ io, kio okazis al vi dum ekskurso en la mondo de senfina lumo? Por vi, tiuj estas tre malsamaj aferoj, ĉu ne?

– Jes. Mi sonĝas ĉiunokte, kiel ĉiu homo, kaj tio havas nenion komunan kun la alia sperto, kiu ĉiam estas tute stabila, en kadro, kiu ne varias dum la restado tie, aŭ varias nur en kohera maniero, kiel surtere. Kaj krome estas ĉiufoje io, kio bonefikas al mi, travivaĵo, dum kiu mi renkontas nur bonulojn, estulojn simpatiajn, komprenemajn, kapablajn kunvibri kun mi aŭ kundividi miajn zorgojn. En la sonĝoj okazas io ajn. Mi povas timi. Ofte mi forgesis ion, aŭ mi ne retrovas miajn ŝlosilojn. Aŭ mi sidas en la lernejo kaj mi ekkonscias, ke mi ne faris la farendan taskon. Aŭ mi estas tute nuda inter homoj vestitaj. Aŭ min persekutas banditoj. Aŭ mi transiras en unu sekundo de ĉevalo al biciklo al kamiono. Vi scias, kiajn sonĝojn mi vidas, ni sufiĉe parolis pri ili dum la terapio. Ili ne ŝanĝiĝis ek de kiam mi vizitadas la brilmondon, krom per tio, ke mi pli malofte havas sonĝojn, en kiuj mi timas aŭ sentas min malsupera.

– Vi diras, ke tiuj noktaj vojaĝoj estas stabilaj. Kiam vi forflugas al tiu brilmondo, ĉu vi ĉiufoje trafas la saman ejon?

– Ne. Tute ne. Estas preskaŭ ĉiam malsame. Mi vidas la knabineton. Ŝi ridetas al mi petole, kaj poste … Estas kvazaŭ mi ĵetus ĵetkubon, kiu difinus, en kiun ĉelon de la ludo mi metos mian ludmarkon por komenci. Fakte, mi havas ian povon super la komenca kadro. Se mi deziras alveni en loko kun difinitaj karakterizoj, senprobleme prosperas al mi. Sed tion mi ne faras, ĉar fascinas min vidi la variecon de la scenejoj, kaj tio pliigas mian liberec-senton, kiu pliigas la senton proksimi al mia tiea amiko. Ofte mi sentas din, mi sentas dian ĉeeston, eĉ se mi din ne vidas, eĉ se mi ne parolas kun di. Mi sentas, ke mi estas en mondo, kiu aparte bele manifestas din. Estas tre malfacile esprimi, kion mi vivas, per teraj vortoj. Kiam di ne percepteblas, mi tamen sentas din, kaj kiam ni ne parolas, tamen ni parolas. Kompatinda psiĉjo! Kun via kartezia logiko, vi neniam povos penetri la mondon de la glorbrilo.

– Aĉ al mi! Tamen, mi ne malbone vivas eĉ sen koni vian fantazian mondon. Des pli, ĉar mi ekkonas ĝin per vi …

– Ha jes! Tion vi foje nomis “vivi per peranto”. Mi ĝojas, ke mi povas fari al vi tiun servon.

– Ni transiru al io pli serioza. Kiel aspektas tiuj neatenditaj kadroj, en kiuj vi subite troviĝas.

– Ili konigas al mi la diversecon de mia tie-transa lumkamarado, diversecon, kiu estas senfina, ĉar di estas senfina. Alivorte, povas esti ege simple, normale aŭ tute surprize. Verda pejzaĝo kiel nialanda kamparo. Granda urbo kiel Parizo, sed sen poluo, sen malbelaj magazenoj, sen homamasoj, kies vizaĝoj estas streĉitaj, zorgaj aŭ atakemaj, kaj kun pli vastaj kaj plaĉaj verdaj spacoj. Neĝa pejzaĝo. Ŝipo meze de vasta maro, jen kvieta, jen kun gigantaj ondoj. Biblioteko, kie homoj toge vestitaj malvolvas antikvajn tekstojn kovritajn per stranga skribo, ridetante unu al la alia. Vidaĵo de sur alta montaro, vi scias, kiel aperas, se oni staras pli alte ol la limo de la arboj, kaj oni troviĝas en rokdezerto. Tre paca klostro, kun kvadrata ĝardeneto kaj puto meze. Ĉambro simila al nenio konata, en domo eksterordinara, kiel verŝajne ekzistas sur aliaj planedoj. Praarbaro simila al la amazonia. Ĉina ĝardeno mirinde aranĝita, kiajn mi vidis, dum mi laboris en orienta Azio. Vastega herbejo kun enormaj aroj da bizonoj …

– Estas do bestoj, ĉu ne?

– Certe! Ĉu pri tio mi neniam parolis? Nekredeble vasta gamo de plej diversaj bestoj, floroj, kreskaĵoj.

– Kaj vi ne elektas, ĉu?

– Ne konscie. Estas pli malpli, kvazaŭ mi pagus abonon al restoracio, kies ĉefkuiristo ĉiutage preparas malsaman menuon. Mi fidas lin. Se io ne plaĉus, mi petus ion alian kaj tion ricevus. Sed neniam okazis, ke ne plaĉas al mi. Eĉ kiam mi retroviĝis rajdanta flugantan ĉevalon, kiu rapidis supren direkte al brulanta stelo. Aŭ kiam mi staris funde de oceano, kaj paŝis sen devi naĝi kaj sen spirproblemo. Iuaspekte, estas mondo sonĝa aŭ luda, kiel la mondoj, kiujn elpensas infanoj aŭ bildostri-desegnistoj. Sed ĉiam estas io, pro kio estas ege pli ol tiuj: la konversacioj, la faktoj, kiujn oni instruas al mi, la fakto esti amata, estimata, alte taksata. La ĝojo. Ĉiam estas fona etoso de ĝojo. Kaj ĉiam estas tre trankvile, krom se mi decidas la malon por preciza celo. Aŭ pli ĝuste, ĉiam regas granda trankvilo funde de mia koro, eĉ se je la nivelo de gestoj kaj agoj povas ekzisti ia ekscitiĝo.

Foje la ekskurso komenciĝis meze de tre skuata maro. Mi estis en eta-eta boato, vera nuksoŝelo. Mi estis sola, kaj ne sciis, kie mi troviĝas. Zigzagis fulmoj, tondris. Sed sentiĝis nevidebla ĉeesto, pro kiu mi estis plene trankvila, sen eĉ plej eta zorgo. En sonĝo simila sceno terure angorigus, ĝi striktigus la gorĝon, anheligus. Ankaŭ en realeco, cetere. Tie, ĝi pli similis al plezuro. Tial mi ne timas morti. Mi scias, ke trans morto nin bonvenigas homoj ege simpatiaj, kaj ni neniam enuos, tiom da fascinaj aventuroj ni vivos. Preterpase mi diru, ke vi, kiu ŝatas legi, trovos tie transe librarojn, apud kiuj ĉiuj teraj kune estas kvazaŭ ludmagazeno por sesjaruloj.

– Ha jes! Ĉu vi vidis bibliotekojn?

– Jes. Kaj vidbendejoj kaj diskejoj.

– Ĉu oni dancas en tiu universo?

– Kompreneble. Festo estas tie grava ero de la vivo. Sed ankaŭ silento, kian povas elekti iu portempe enmemiĝinta en soleco, plej ripozige. Oni tie trovas ĉiujn elementojn de surtera kaj ekstertera vivo, escepte de la malbonaj. Apud bibliotekoj ekzistas rimedoj por transdoni informojn, kiaj ne ekzistas niamonde, specoj de ĉioampleksa vido, kiuj komunikas en unu sekundo la enhavon de dudekvoluma enciklopedio (ho ve, en mia sperto, restas el tio nenio, kiam mi revenas sur nian planedon). Oni elektas laŭ la gusto kaj ritmo. Oni povas pasigi la eternecon en lernado, distrado, kontentigo de sia scivolemo.

– Ĉio, kion vi ĵus diris, tiuj pejzaĝoj, la ĉevalo, kiu ekflugas, la eta boato en la alt-onda maro, pensigas min pri LSD. Mi min demandas, ĉu, neintence, vi ne hazarde trovis sistemon, kiu igas vian cerbon sekrecii halucinigan substancon. Ĉu viaj promenoj en tiuj ĉielaj lokoj ne estus kvazaŭ toksomania kutimo?

– Je tio vi ne kredas, espereble! Aŭ ĉu pliafoje estas rimedo defendi vin kontraŭ vero, kiu vin timigas? Kiel vi povas diri ion similan? Kun via profesio, vi certe rilatas kun veraj toksimaniuloj. Ĉu vi vidis eĉ unu, kiun drogo kondukis al anima paco, al trankvilo, al ekvilibro, al pli bona sano, al kuraĝo? Vi sekvis mian progresadon. Vi konas mian evoluon. Vi perfekte scias, ke mi ŝanĝiĝis ek de la unua vojaĝo tien laŭ plene pozitiva maniero. Vi eĉ scias, ke mi estis psikologie kaj spirite devigita ŝanĝi mian okupon, ĉar mi ne plu elportis nur relative facile perlabori monon, kaj io profunda en mi postulis, ke mi prizorgu suferantojn, agu en la kampo de homa mizero, pro kio mi transiris al sociala aktiveco, kvankam mia salajro nun havigas al mi kvaroble malpli da mono ol mi ricevis en mia antaŭa profesio. Vi scias, ke mia edzino trovas la vivon kun mi tre pli facila kaj plaĉa, ek de kiam mi oftumas en tiu paradizo. Se vi konas drogon, kiu havas tian efikon, mi tre dankus, se vi indikus al mi, kiu. Kaj vi havas la moralan devon konigi ĝin al niaj aŭtoritatoj, al la medicinaj, sociaj kaj ekonomiaj rondoj, al internaciaj instancoj. Ĝi rapide solvus ĉiujn problemojn de la homaro.

– Bonvolu senkulpigi min. Vi pravas. Neniu drogo havas sur la psikon la efikon, kiun klare havas sur vin viaj malkovroj en tiu transa mondo. Toksa drogo enŝlosas individuon en si mem. Viaj noktaj ekskursoj malfermis vin al aliuloj. Ili liberigis fontojn de sindediĉo kaj sindonemo, kiujn mi nur povas agnoski. Mi scias pri viaj aktivecoj serve al senesperuloj kaj homoj senhejmaj, ili estas publike konataj. Kaj estas vere, ke vi tute ne estis tia antaŭe. Pardonu min. Asimili viajn travivaĵojn al drog-efiko estis nepermeseble.

– Uf! Mi ektimis. Mi ĝojas, ke vi ekkonsciis la signifon de via diro. Alie nia rilato estus fuŝita. Mi ne plu fidus vin. Sed … mi bone komprenas, ke la ideo venis en vin. Estas spontana reago tute normala. Hipotezo, kiun vi devis fari.

– Dankon pri via kompreno. Sed nun mi ŝatus, ke ni revenu al tiu sonĝo, kiu tiom skuis vin, kaj kiu estis vera dorma sonĝo. Ĉu vi rakontu ĝin?

– Estis mallonge, sed plej intense. Mi marŝis en sablodezerto. Mi estis elĉerpita. Mi soifis mortiĝe. Mi malsatis. La suno estis senkompata. Mi ne sciis, kie mi estas. Mi marŝis, marŝis, marŝis plu, ĝis mi falis, perdinte la forton teni min sur miaj kruroj. Mi ne dubis, ke mi mortas, ke ĉi-foje estas vere la fino. Mi perdis la konscion. Post longega daŭro mi vekiĝis en groto. Kaŭris apud mi maljunulo kun turbano surkape, kiu psalmis ritmajn frazojn. Komence estis tute konfuze, sed iom post iom mi komprenis, kion li ĉantas kaj mi sentis, ke tion mi ripetu. Estis kvazaŭ magia formulo, kiu min resanigos: “Dissolviĝu la timoj / Regu lumo / Bono disvastiĝu kaj venku” Mi ankoraŭ estis grandparte nekonscia, kiam mi komencis ripeti tiujn vortojn. Kaj subite mi retroviĝis en oazo kun beleco senkompara. Staris palmoj, mozaikaj fontanoj, marmorpalacoj puntece prilaboritaj. Ek de tiu fazo de la sonĝo, la etoso tre similis tiun de miaj paradizaj ekskursoj. Tamen estis malsame. Jen. Estas nenio pli ol tio. Mi ne sukcesas komuniki, kial mi sentis ĝin tiel eksterordinara. Eble la dankosento al la turbana maljunulo. La impreso, ke oni tiris min elmorte, el morto aparte abomena, en angoro kaj plena sekiĝo.

– Dankon, ke vi rakontis al mi tiun belan sonĝon.

– Mi rakontis la sonĝon, sed ne tion, kio okazis al mi tuj, post kiam mi vekiĝis. Mi ne povas diri tion. Mi ne kuraĝas. Vi rigardus min definitive freneza. Eble foje, post multe da tempo, mi tion rakontos al vi.

– Feliĉe mia profesio trejnis min elporti frustron.

Deksesa kunsido: Preferi, prefero, prefera, prefere

– Hoho! Hodiaŭ vi aspektas bataleme. Vi sentas emon diri al mi ion, kio saltigos min plafonen!

– Ĝuste divenite, psiĉjo mia kara. Mi efektive deziras diri al vi ion nekompreneblan, nelogikan, kio restos en via gorĝo negluteble. Sed diri mi devas, ĉar mi vidis.

– Ĉesu rondvagi ĉirkaŭ la temo! Pri kio temas?

– Pri vero, kiun vi ne sukcesos digesti, tiel ke vi trovos esprimojn, pro kiuj mi sentos min idiota aŭ nekomprenata, kio estas plej malagrabla. Jen: Dio preferas ĉiun.

– Efektive, tio ne havas sencon.

– Ĉu vi havas gefilojn, psiĉjo? Jes, certe. Vi ja estas avo. Kaj vi aperas al mi kiel bonulo, malgraŭ kelkaj misfunkciantaj cirkvitoj viacerbe. Mi do supozas, ke vi amas viajn infanojn kaj ke ankaŭ ili estas homoj ne malbone bakitaj. Se tiel estas, certe okazas, kiam via familio kunestas ĉe vi, ke vi rigardas viajn idojn unu post la alia. En la momento, kiam vi rigardas unu, vi sentas vin plena je tenereco, vi fandiĝas pro amo, kaj vi diras al vi: “Ne estas dubo, tiun mi preferas.” Vi vere sentas la preferon. Sed post sekundeto viaj okuloj turniĝas al alia, kaj enmense vi diras: “Kia bela knabino, kaj kiel dolĉa! Certe ŝin mi preferas.” Kaj vi sentas korinklinon miksitan kun fiero, kiu portas vin al kulmino de feliĉo. Kaj tiel plu kun ĉiu. Mia amiko la eterna vivdonanto sentas same por ĉiu el ni. Sed, kiel mi foje diris pri la ĉielarko, di havas la kapablon ĉion vidi samtempe. Tiu preferas ĉiun el ni al ĉiu el ni je la sama momento.

– Tro paradokse! Tio estas sensencaĵo.

– Mi sciis, ke tiel vi reagos. Nu, egale ĉu paradoksan aŭ ne, tiun preferon al ĉiuj mi konstatis, kaj pri ĝi diskutis kun diversaj renkontitoj tie-transe. Mia impreso do estis ĝusta, sed mi ne scias, kiel ĝin komuniki. Vi iam klarigis al mi, ke ĉiu homo deziras esti iu speciala por iu, esti rekonata, amata nur pro tio, kio li aŭ ŝi estas. Tiu deziro estas plenumita rilate al mia tie-transa amiko. Vi estas speciala, vin di rekonas aparte, vi elstaras por di el la homamaso, vi estas la preferato. Sed ankaŭ ĉiuj aliaj.

– Via rakonto estas simpatia, sed mankas al ĝi kohero.

– Eble por di “simpatia” pli gravas ol “kohera”, tenero pli ol rigoro. Sed imagu jenan situacion. Okazis ŝippereo, kaj la sinsavintoj, sur senhoma insulo, sukcesis komuniki per radio kun homoj sur la firma tero, tiel ke la estro de sav-organizo delegas al ili junan virinon por alporti nutraĵojn, medikamentojn, ktp, kaj aranĝi la revenon. Plenumante sian taskon, ŝi enamiĝas al junulo el la grupo. Ŝi klare preferas lin. Ŝi agas juste rilate al la aliaj, ŝi ne favoras lin, sed en ŝia koro ne estas dubo: lin ŝi preferas. Ĉu vi sekvas min?

– Kompreneble! Ĉi-foje, estas nenio kompleksa en la afero, estas eĉ simplege.

– Bone. Nun imagu, ke la estro sendas tiom da delegitinoj, kiom da rifuĝintoj estas sur la insulo, kaj ke pro eksterordinara hazardo ĉiu enamiĝas al malsama grupano. Aperas reala prefero, tamen neniu estas maljusta. Nu, mia tie-supra amiko estas tia: di delegas sin al ĉiu vivanto, kaj ĉiufoje di enamiĝas al tiu, di tiun preferas. La fakto, ke di preferas vin, ke por di vi estas iu elstaranta el la amaso, ke vi estas iu speciala en dia koro, ne malhelpas, ke di sentas la samon pri mi.

– Tiam ĝi estas plura!

– Vi foje klarigis al mi, ke ĉiu homo estas plur-esta, ke en difinita momento min tenas kontraŭaj deziroj: fordoni min al la ĝuado, al kiu miaj instinktoj min puŝas, kontentigi postulemajn moralajn ordonojn, kiujn mi akceptis por mi, prizorgi la bildon, kiun mi prezentas al la ekstera mondo, konsideri, kio plej utilos al mia estonta bonstato, ktp. En ĉiu el tiuj inklinoj mi tamen estas mi. Mi estas unu sola estulo, unu sola korpo, unu sola psiko. Kiam mi parolas al mia patrino, mi ne estas ekzakte la sama kiel se mi parolas al kamaradoj aŭ al mia direktoro. Mi uzas iom alian lingvaĵon, mi diras malsamajn aferojn. Mi iel estas iu alia. Mi povas tion fari ne mensogante, plene restante mi mem. Kial mia amiko ĉiela ne estus tia kun la senfina nombro de la kreaĵoj, tamen restante si? Kun la diferenco, ke en di ne ekzistas la streĉiĝoj kaj disstreboj, kiujn vi citis, kiam vi klarigis al mi tiun homan plur-estecon.

– Kiamaniere vi reagis, kiam vi … halucinis …, ke ĝi preferas vin?

– Mia tuja emo estis fandi min en di. Mi diris: “Mi volus esti en vi, miksita kun vi”. Iom kiel kiam oni karne amas kaj oni sentas deziron enplekti sian korpon en la korpon de la alia.

– Kaj ĉu vi kunfandiĝis kun ĝi?

– Ne. Di diris: “Mi volas, ke vi estu vi, ne mi. Al mi plaĉas diverseco, tial mi volas, ke vi estu malsama, unika. Mi volas, ke vi estu distingebla de mi. Mi volas, ke vi estu.”

– Ĝi forĵetis vin!

– Tute ne. Di min kreis. Di diris: “Vi volas miksi vin kun mi, ĉar vi amas min. Sed se vi fariĝus mi, mi ne plu povus ami vin. Imagante, ke mi vin amas, mi amus nur min, mi falus en mem-erotecon. Mi estus la Egoisto. Ne. Faru al mi la plezuron esti, por ke mi povu ami vin.”

– Kaj kion vi respondis?

– Ke ju pli mi vizitadis din, des pli mi trovis din mirinda, des pli mi amis din, des pli mi sentis emon din plezurigi. Mi diris: “Mi volas fari, kion vi volas. Nur tion, kion vi deziras. Estu ĉio laŭ via volo!”

– Vi vere suferas pro obseda pasio. Tiagrade, ke vi submetas vin. Vi rampas kiel kompatinda larvo ĉe la piedoj de via diktatoro el la mistikaj regionoj. Via idealo estas iĝi ĝia sklavo, ĝia roboto.

– Ĉi-foje, psiĉjo, vi troigas. Vi ne plu respektas nian interkonsenton. Vi diris, ke neniam vi insultos min. Mi ne estas kompatinda larvo, nek sklavo, nek roboto. Vi nenion komprenis pri tio, kiom al di gravas, ke ĉiuj ĝuu dignon. Prave di atribuas grandegan gravecon al tiu digno. Se ni submetas nin, io en ni grumblas: “Vi lasas tiun ekposedi vin, vi povus agi sola, memstare, vi ne estas vera homo.” Tiu montris al mi, kiom di amas tiun parton de nia personeco, la parton, kiu postulas liberecon. Certe, di ankaŭ vidigis, ke ofte tiu parto eraras, tiusence, ke pro ĝi ni ne metas nin sur nian lokon de ono de granda tuto, aŭ de etulo fronte al iu grandega, sed eĉ kun tiu fuŝo mia vivkrea kamarado ege amas ĝin. Kaj realisma vido al la mondo postulas, ke ni perceptu nin subaj al di. El di ni ja eliras, ne inverse. Di naskas nin, ne ni din.

– Ĉu vere? Se, kiel mi kredas, ĝi ne ekzistas kaj vi nur imagas ĝin, Dio eliras el via cerbo, ĝin naskas vi, via deliro.

– Vi havas talenton, psiĉjo, por trovi ruzajn elturniĝojn, sed, kiel ajn inteligenta vi estas, ne vi fabrikis la universon, nek vian propran korpon, nek eĉ la psikologiajn leĝojn, kiujn vi aplikas en viaj terapioj. Naturo ekzistis antaŭ ol vi naskiĝis, ĝi havas leĝojn, kiuj jam ekzistis antaŭ ĉio, kion vi povas imagi, antaŭ ĉio, kion vi povas decidi, pretekste, ke vi rifuzas esti submetita sklavo. Ej! Vi ĵus reagis kiel infano!

– Kiel do?

– Estas amuze, vi aspektas ofendite! Vi ĉagrenis min kun via akuzo pri sklaviĝemo, kaj, sen tion konscii, mi nomis vin infano por miavice vundi vin. Estu kiel ajn, estas vi, kiu foje klarigis, ke infanoj ĉiam puŝas koncepton ĝis ekstremo, ĉu ne? Redukti al nur du terminoj la multajn eblajn sintenojn fronte al mia kamarado, kvazaŭ eblus esti nur ĉu “nobla ribelulo”, ĉu “submetita sklavo”, estas infaneca du-termina rezono, ĉu ne?

– Trafite! Vi pravas.

– Homo ne estas sklavo. Ĝi estas libera fari, kion ĝi volas. Mia amiko eterna volas, ke la kreitoj / kreatoj liberu. Ĝuste ĉar por di tiom gravas libereco, di ne malhelpas, ke ili kaŭzu katastrofojn, sciante, ke di sukcesos restarigi la situacion poste. Sed rekonu, ke homo estas parto de Naturo, ke ĝi ne superregas ĝin laŭ absoluta mezuro. Ĝi povas administri ĝin, mastrumi ĝin, sed se ĝi ne respektas ĝiajn leĝojn, ĝi povos fari plej penajn fortostreĉojn, ĝi atingos nenion. Pripensu: kiel homoj iris sur Lunon?

– En raketo komence, poste en eta spacveturilo nomata … kiel do? … ĉu “modulo”?

– Ankaŭ mi ne memoras, sed tio ne gravas. Kion mi celas, tio estas: por liberigi sin el la fortoj tenantaj ilin kaptitaj sur Tero, kaj ekĵeti sin en spacon, la homoj ne diris: “Ni rifuzas submeti nin al la leĝoj de Naturo, ni rifuzas esti sklavoj aŭ subuloj, ni estas estuloj liberaj, ni estas Ribeluloj kun granda R.” Ne. Ili humile esploris por malkovri, kiuj estas la faktoroj, kiuj ligas ilin al Tero. Ili pene laboris por havigi al si detalan ekkonon de ĉiu leĝo astronomia, fizika, ĥemia, matematika, ktp, sciante, ke tiuj leĝoj estas pli fortaj ol ili, kaj ili akceptis, ke tiuj estu pli fortaj ol ili. Tiel ili povis kontraŭmeti unu malliberigan leĝon al alia leĝo lasanta same neniom da libereco: difinita karakterizo de difinita ĥemiaĵo, se metite en difinitajn fizikajn kondiĉojn, estas pli forta ol la senkompata leĝo de universala gravito kaj ebligas, ke la raketo eskapu el la tera altiro, el pezeco. Poste oni utiligas la saman senesceptan leĝon de universala gravito, kiam ĝi fariĝas altiro al Luno. Humile oni submetas sin al la leĝoj. Sed ju pli oni konas ilin, des pli kontraŭeblaj ili fariĝas, des pli inteligenteco povas meti en ilin flekseblecon. Homo ne estas la Plej Supra Ribelulo, kiu estus Kontraŭdio, neanto de la leĝoj de la kreita mondo. Tiu rompus sian korpon, kiel Ikaro, ĉar li lokus sin mem en iluzion. Ni homoj estas la mastrumantoj, plene liberaj (ĉar la mastro lasas nin agi laŭvole), de bieno, kiu ne apartenas al ni, sed kiu estis al ni konfidita. Ni povas helpi Naturon produkti pli multe aŭ pli bone, sed nur se ni respektas ĝiajn leĝojn.

– Mi konfesas mian eraron. Vi ne estas submetita sklavo, kaj estas vere, ke viaj konsideroj estas pli maturaj ol mia unua reago. Sed pri kio ni parolis? Ha jes! Pri tio, kion via halucinata Dio respondis, kiam vi diris: “Estu farate laŭ via volo”

– Vi neniam divenus, kion di respondis.

– Mi eĉ ne provos!

– Di respondis: “Faru laŭ via volo!” Stranga interŝanĝo! Di ripetadis: “Mi volas, ke vi estu libera, ke vi havu vian propran volon kaj plenumu ĝin. Mi petas vin, faru, kion vi volas.” Kaj mi respondadis: “Ne, ne. Kion volas vi. Mi amas vin. Plej gravas via plezuro.”

– Kaj ĝi respondadis: “Mi vin amas. Plej gravas via plezuro.”

– Ekzakte. Ni estis kiel du uloj, kiuj ĝentile kapklinas unu al la alia tiel profunde, ke la kranioj preskaŭ kolizias. Sed ĉe ni estis, ne etiketa rito, nur absolute aŭtenta deziro. Ŝajnas al mi, ke ami estas tio: kiam ambaŭ sincere deziras, ke la alia estu … ekzistu … estu si mem.

– Vi do kreis Dion laŭ via bildo kaj vi imagas, ke ĝi reciproke kreis vin laŭ sia!

– Facilas ironii, kaj rediri delonge gurdatajn ŝercojn. Amuzu vin per tiuj ludoj, se ili helpas vin elporti ion neelporteblan, nome, ke mia alimonda amiko ekzistas, ke di vivas en vi, kaŝite, diskrete, modeste, kaj ke di amas vin per prefer-amo. Tiufoje, mi sentis min kiel planedo orbitanta ĉirkaŭ suno. Mi sentis min altirata al ĝi, al ĝia maso enorma kaj brula. Mia neperceptebla maso de eta-eta planedeto neniom pezis kompare kun tiu altirforto, mi falis sur ĝin el la ekstremaĵo de l’ kosmo. Sed la suno diris al la planedo: “Ne venu tro proksimen, vi brulus. Kaj mi ĉesus vidi vin. Mi amas vian vizaĝon. Eble vi ne trovas ĝin bela, sed mi amas ĝin, kia ĝi estas. Mi vidas en ĝi belecon, kiun la plimulto el la homoj ne povas vidi. Tiun belecon mi volas kontempli. Mi volas vidi vin. Elpensu vian irvojon ĉirkaŭ mia akso: vi amos min, kaj mi vin amos. Se vi fandiĝus en mi, vi ĉesus esti.”

Deksepa kunsido: Patro, patrino, Dio: la granda elreviĝo

– Vi aperas bonhumora. Via vizaĝo kvazaŭ disradias lumon. Ĉu okazis io aparte ĝojiga?

– Tiel bagatela okazaĵo, ke mi normale ne mencius ĝin, nur pro via demando mi ĝin diros. Mi preterpasis sur la trotuaro, kiam iu sinjorino eliris el sia veturilo, kiun ŝi ĵus lasis tie. Viro pretiĝis enŝovi sin en la propran aŭton. La sinjorino ridetis. Kaj la sinjoro diris al ŝi: “Kiel plezure komenci la tagon ricevante tiel luman rideton!” Estas fakto, ke la rideto de la virino estis aparte radia. Ŝi tuj ridetis eĉ pli, kompreneble, aŭdante tiujn vortojn. Klare, ili ne konis unu la alian. Jen. Nenio pli. Mi nur observis tiun scenon, kiu ne daŭris pli ol tridek sekundojn. Sed ĝi havis efikon. Ĝi vekis en mi grandan ĝojon. Tiu rideto ja estis libera je ĉia atendo, je ĉia reciprokaĵo, fontanta el pura kora inklino, kvazaŭ troabundis la plezuro vivi en mondo kun aliaj vivantoj. Mi havis la saman impreson kiel la sinjoro, ke mia tago bele komenciĝis kaj nun estos pli luma.

– Kaj, se juĝi laŭ tio, kion mi scias pri vi, vi vidis en tio manifestiĝon de via ulo alimonda, ĉu ne?

– Jes. Kvazaŭ la sinjorino ekkonsciis la belecon de la tago. La blua ĉielo, la birdoj trilantaj, la floroj sur vidalvida balkono. Ŝi ne povis teni ĉion ĉi nur en si. Ŝi devis kundividi. Verŝajne ankaŭ la sinjoron kortuŝis tiu belega tago. Li akceptis ŝian proponon kundividi. Kaj ankaŭ mi, kiu staris tie flanke, kaj kiun ili eĉ ne rimarkis, profitis de la interŝanĝo. Ĉio ĉi – la ĝojo pri beleco, la plezuro komuniki (eĉ se senvorte, kiel la virino), la simpleco de la situacio – elvokas tion, kion mi travivas dum miaj noktaj ekskursoj. Mi perceptas en la tri homoj, kiuj partoprenis en la sceno, la amon de mia amiko, amon, kiu superrandiĝas, kaj kreas bonon.

– Iu alia cinikus kaj reagus dirante: “Por tiel rideti, ŝi devas esti bonŝanca. Kial ŝi kaj ne mi? Estas nejuste. Ĉiaokaze, ne ŝia rideto havigos al mi la monon necesan por fini la monaton.”

– Kompreneble. Ĉiu elektas sian aliron al la vivo kaj ĝin flegas en si. Mi ne diras, ke la hipoteza cinikulino kulpas pri sia reago, ni ne scias, kion ŝi travivis, kaj ni ne havas la rajton juĝi ŝin. La sola punkto, pri kiu mi parolas, estas, ke reagi kiel tiu sinjoro estas ege pli agrable. Sed estas homoj, kiuj ne elportas, ke oni amu ilin. Kaj en la rideto de la sinjorino, kiel en la respondo de la viro, estis io simila al “Estas plaĉe esti ĉi tie, estas plaĉe komuniki, eĉ se nur per rigardo …” Jen kio estas ami.

– Vi ĵus parolis pri la homoj, kiuj ne toleras amon fare de aliaj. Foje vi eĉ diris, ke mi ne elportus, ke via ĉiela amiko amu min, se mi ĝin renkontus. El kie vi ĉerpis tiun strangan ideon?

– Kiel respondi? Ek de kiam mi regule vizitas tiun alian mondon, mi ofte vidas klare tra la maskoj, kiujn homoj surhavas eĉ nescie, kaj …

– Laŭ psikologia terminologio: ek de kiam vi deliras kaj halucinas, vi projekcias sur aliulojn viajn frenezajn ideojn.

– Se vi volas. Ĉiu el ni respektu la regulojn de la ludo, la travivaĵojn de la alia. Mia impreso estas, ke vi timas senti, ke di amas vin, ĉar tio kondukus vin al reciproka amo al di. Kiam la sinjorino ridetis, certe multaj homoj blokus sian spontanan reagon, dirus al si: “Ne indas respondi”, eble eĉ “Ne decas respondi”. La sinjoro sentis, ke tie aperis amo, kaj respondis per amo. Miaopinie ĝuste tion vi malfacile farus, se vi akceptus renkonti mian amikon. Respondi al amo, iel estas devigi sin. Devigi sin al io estonta timigas, ĉar tio metas limojn ĉirkaŭ peco de onta tempo … ĉu tio, kion mi diras, estas komprenebla? … mi ne scias, kiel esprimi min … Mi volas diri: se vi devigas vin al io, vi akceptas, ke vi ne plu povos fari ion ajn, vi libere limigas vian liberecon, ĝi ne plu estos absoluta. Kaj vi ne scias, kiaj estos la cirkonstancoj, vi do ne scias, ĉu vi saĝe decidis, difinante tiujn limojn. Ili reduktas vian liberecon rilate al io nekonata. Io nekonata timigas.

– Tion mi jam aŭdis. Mi admiras vian arton rediri la konsiderojn, kiujn mi vortigis dum la terapio. Sed diru plu, vi interesas min.

– Timigas pro la memoro de la elreviĝoj. Vi amis, vi investis vian tutan amon, vi atendis ion mirindan, kaj ĉio disfalis. Kio aperis al vi samtempe nemalhavebla kaj certa, evidenta, tio ne okazis. Vi falis de la alto de ŝatinda revo, aŭ iluzio. La imagata persono, kiu respondus al la ridetulino dirante al si: “Ne tio solvos miajn problemojn” verŝajne travivis similan seniluziiĝon.

– Sed kiom koncernas min …

– Ree memcentra, psiĉjo kara!

– … pri kio temus?

– Mi ne scias, sed kun via profesio, vi certe scias, ke grandega nombro da homoj, eble eĉ ĉiuj, foje elreviĝis, jen el amo, jen el amikeco, jen el fido al iu. Ĉu vi ne opinias, ke plej probable temis pri viaj gepatroj?

– Tiuj, ĉu? Ili estis bonuloj. Kion ili venas fari en ĉi tiun aferon? Aŭ pli ĝuste en vian deliron?

– Ŝajnas al mi, ke vi iĝas pli kaj pli sindefenda. Aŭ agresema. Vi timas ion, ĉu ne? Rigardu bone en vin, psiĉjo, vi konas la simptomojn pli bone ol mi. Kion mi volas diri, tio estas, ke bebo konas nur din, la eternulon, la kreanton. Estas ja ĝia plej freŝa memoro, de antaŭ ol ĝi koncipiĝis. Venante de tiu, ĝi atendas trovi din ĉie, en ĉiuj ĉirkaŭantoj. Kaj komence ĝi trovas din: la patrino kontentigas ĉiujn ĝiajn dezirojn, la patro abundas je amo, en eble iom stulta maniero, sed tio neniam ĝenis bebon. Beboj ne zorgas pri tio, ĉu iu montriĝas ridinda aŭ ne. Memorigu al mi foje, ke mi repriparolu pri la vorto “ridinda”. Estas vorto, kiu mortigas ĉion sanan en homa animo.

– Tiurilate mi sekvos vin senprobleme. Mi tion ĉiutage konstatas.

– Nu, se paroli vian faklingvon, bebo “projekcias” mian amikon sur siajn gepatrojn. Ĝi atendas, kiel ion normalan, ke ili estu ĉiopovaj kaj amplenaj. Perfektaj. Se jukas, necesus, ke la patrino-Dio forigu la jukon tuj, kvazaŭ per magia parolo. Se ĝi malsatas, ĝi volus esti tuj nutrata. Ĝi estas ĉiopova diktatoro, kiun devus servi dioj ĉiopovaj. Bedaŭrinde la efektivaj gepatroj ne estas dioj. Iutage okazas io, kio pruvas la gepatrojn ne-dioj: ili ne sukcesas solvi iun ĝenan problemon. La bebo do devas rezigni la revon. Post iom da tempo, ĝi diras al si: “Ne ekzistas dioj, min trompis tiuj, kiuj metis en min la ideon pri ilia dieco. Ek de nun mi malfidos, se iu ŝajnos bonulo”. Eble vi decidis ion similan – ne plu fidi – kiam vi estis, mi diru, kvarmonata. Eble ĉiuj defendoj, kiujn vi organizas, kiam mi parolas pri di, devenas de tio.

– Vi estas vera psikanalizisto. Kaj eble vi pravas. Io, en tio, kion vi ĵus diris, eĥas en mi. Brave, halucinato!

– Mi ne scias, ĉu temas pri beba elreviĝo, aŭ seniluziiĝo, kiu aperis pli poste, ekzemple instruistino, kiun vi amis, kaj kiu forlasis vin aŭ mokis vin antaŭ la tuta klaso, aŭ aliaj okazoj, kiam vi forte atendis ion kun intensa antaŭĝojo, kaj la afero neniam realiĝis. Aŭ eble okazis tuta serio da elreviĝoj, en kiu ĉiu revibrigis la antaŭan kaj plifortigis la decidon ĉiam malfidi. Estas via privata vivo, tio ne koncernas min.

– Ekzakte.

– Sed kiam mi komparas mian amikon alimondan kun la Dio, pri kiu oni konstante parolas, ŝajnas al mi, ke la konfuzo kun la gepatroj estas tre ofta. Ĉefe kristanoj parolas pri Dio kiel pri patro, eble forgesante, ke la rilatado kun la karna patro ne estis tiel simpla. Eble pro tio estas pli da virinoj, kiuj kredas je Dio kaj praktikas religion: la etulino siatempe enamiĝis al paĉjo …

– Kial vi subite haltas? Kial via mieno fariĝas tiel komika?

– Mi repripensis pri diro de unu el miaj nevinoj, kiun ŝi diris, kiam ŝi estis proksimume sesjara. Ŝi diris: “Mi neniam edziniĝos, ĉar la viron, kiun mi amis, panjo jam kaptis por si.”

– Knabino, kiu, de la alto de siaj ses jaroj, parolas pri la viro, kiun ŝi amis, estas vere kortuŝa! Sed tio rivelas, ke ŝi enamiĝis al sia patro.

– Multaj inoj pasas tra tia stadio. Poste ili enamiĝas al Dio. Ĉar oni ne prezentas Dion kiel patrinon, la viroj estas malpli allogataj. Kiel ajn estu, uzi la vorton “patro” parolante pri Dio estas revigligi ĉiaspecajn memorojn pri la propra patro, povas esti riproĉoj, sentoj pri maljusteco, dankemo, unuvorte io ajn, kio okazis inter la patro kaj ni, kun la rezulto, ke vidi Dion tia, kia di estas, fariĝas neeble. Ne. Mi malbone esprimas min. Vidi din, kia di estas en si mem, tio estas superhoma, neebla, di tro superas nin. Mi prefere diru: fariĝas neeble imagi aŭ duonsenti din sen aldoni trajtojn de paĉjo aŭ panjo, kiuj havas nenion komunan kun dia realeco.

– Koheras tio, kion vi diras. Sed mi perceptas ion similan en via maniero priskribi la ulon, kiun vi nokte vizitas. Ĝi amas, ĝi preferas … tio ĝenas min. Ĝi tro similas idealigitan patron. Ami, preferi estas sentoj. Kiel superpersona estulo povas havi sentojn? Ĉu ni ne atribuas al Dio, ĉar ni fabrikas ĝin laŭ nia bildo, tute homajn reagojn?

– Eble ne ni atribuas al di niajn karakterizojn, sed inverse.

– Kion?!

– Laŭ vi, ni alskribus al Dio homajn trajtojn, ĉi-kaze sentojn. Sed ĉu sento ne estas unu el la ĉefaj diaj karakterizoj? Unu el diaj manieroj vivi? Se ili troviĝas en homo, ĉu la kaŭzo ne estus, ke di komunikas ilin al ni, ĉar dia celo estas nin diigi?

– Kion vi elcerbumas!?

– Mi min demandas, ĉu vi ne lasas vortojn trompi vin. Oni diras “havi senton”, kvazaŭ temus pri “aĵo”, kiun eblus “posedi”. Sed kiam mi amas, mia amo ne estas io, ĝi estas mi travivanta ion specialan. Estas speciala modulado, speciala vibromaniero de mia animo, de mi. Miarigarde, ĉiuj sentoj funkcias same. Diri “havi fidon”, “vidi kun estimo”, “senti admiron” estas manieroj esprimi la rilaton: tia mi estas rilate al la alia. Aŭ tiel mi vivas. Mi emus diri: tiel mi vibras. Kiam mi ekvidas mian tie-transan amikon, mi sentas kvazaŭ tremeton. Ion similan al batanta koro, aŭ al la apenaŭa tiklo, kiun sentas nia haŭto, kiam ni deziras karesi. Mia impreso estas, ke niaj pozitivaj sentoj estas karakterizoj de mia amiko alimonda, tradukitaj en perceptojn niaplanedajn. Ĝojo, ekzemple, estas unu el diaj manieroj vibri. Malespero, malamo, malfido, malĝojo, timo, sento pri neni-valoro kaj la aliaj negativaj sentoj estas tio, kio tenas nin kaptitaj, ĉi-planede, kiam la dia vivo, la dia vibrado, provanta pasi en nin, renkontas ŝtopon pro iu aŭ alia kaŭzo.

– Mi ne estas certa, ĉu mi ĝuste komprenas.

– Kio estas, por vi, malamo? Por mi, kiu spertis ĝin en ĉiuj ĉeloj de mia korpo kun infera intenseco, malami estas senti: “Mi volas, ke ŝi mortu, ke ŝi ĉesu ekzisti.” Aŭ: “Mi volas, ke ili suferu mil turnmentojn.” Aŭ: “Mi volas, ke li estu humiligita fronte al ĉiuj.” Aŭ: “Mi volas, ke li estu mallibera, kaj povu fari nenion el tio, kion li deziras.” Nu, ĉio ĉi estas la malo de tiu, kiu montriĝis al mi. Tiu volas, ke la aliaj estu, ke ili feliĉu, ke ili estu rekonataj, dignaj, liberaj. Mi povus diri la samon pri indiferenteco. Esti indiferenta, tio estas pensi (aŭ trovi elturniĝon por eĉ ne devi pensi): “Li aŭ ŝi ne ekzistas por mi”. Por di, kia mi din perceptas, ĉiu kreaĵo ekzistas, meritas atenton, kaj ricevas atenton.

– Ĉu vi ne vidas ĝin tre tipe homa, kiel idealigitan patron, se vi imagas, ke la Granda Mastro de la Universo interesiĝas pri la etaj priokupoj de via eta individua vivo?

– Vi malebligas al vi vidi din, kia di estas, metante grandliterojn, ĉu ne? Ĉiam sindefenda, kara psiĉjo! Vi ne sukcesas kompreni – kaj tio estas normala, estas praktike nekompreneble – kio estas io, aŭ iu, senfina, senlima. Tiun nenio limigas. Di estas la senfinulo. Dia amo ne havas finon, ne havas limojn, ampleksas ĉiun eron de ekzistaĵo, kiel ajn modesta ĝi estas por ni. Libelon, kiu vivas ne pli ol kvin horojn sur eta malproksima planedo en galaksio, kiun homoj neniam malkovros, di konas, di estas en ĝi, di donas al ĝi vivon. Di estas la sango, la suko de ĉiu estaĵo en ĉiuj mondoj.

– Bone. Tiel vi halucinas ĝin, kaj mi tion komprenas: estas kontentige. Plezurigas vin, kredi, ke la grandan mondestron interesas viaj bagatelaĵoj. Sed je tio mi ne kredas. La scienca termino por signi, kion vi kredas, estas “antropomorfismo”: atribui homajn trajtojn al io, kio apartenas al tute alia kategorio.

– Tion pensu, se plaĉas al vi. Sed laŭ mi via maniero vidi Dion ne estas malpli antropomorfa. Ankaŭ homan bildon vi ŝovas sur din, kiam vi rigardas din la granda mondestro, kiun ne kortuŝas libelo aŭ la larmoj de tera infano niatempa. Anstataŭ projekcii sur lin la bildon de bona patro, vi projekcias la portreton de Ludoviko la Dekkvara, kiu nur fajfis pri tio, ĉu servistinon iu gravedigis en plej fora parto de Navaro. Aŭ la ĉinan imperiestron, kiu ĝuas samlitulinojn en Pekino kaj dediĉas eĉ ne penseton al la dorsa doloro de Si-Ĉuana kamparano. Sed, kiel mi jam diris, via konfuzo de tiuj kun di estas tute normala. Je amo tiel delikata, tiel tuta, kiel dia amo, ne estas facile kredi. Estas normale projekcii. Ĉar ni konstatas, ke nenio simila ekzistas en ni, ni kredas, ke io tia ne povas ekzisti. Antropomorfismo. Aŭ, pli bedaŭrinde, memcentreco: mispreni la propran kazon kiel modelon de la tuta realo. Ĉu vi neniam renkontis personojn, kiuj havis enkore pli da amo ol vi povus havi mem?

– Jes ja. Ekzemple, la patrinon de juna paciento mia. La kvalito kaj amplekso de la amo de tiu virino min profunde kortuŝis.

– Kial ne ekzistus iu kun en si eĉ pli da amo ol tiu patrino? Kaj iu alia kun ankoraŭ pli da amo ol tiu dua persono? Kaj tiel plu? Se ekzistas estuloj, kiujn bremsas nek materio, nek la limigiteco de homa cerbo, nek la diversaj faktoroj, kiuj ĝenas plenan disvolviĝon de senlima potencialo, kial ili ne povus ami eĉ pli? Pli bone kvalite, pli intense kvante. Kaj je la supro de la piramido, aŭ je la plej profundo de la senfundaĵo, estulo, kies amo estas senlima kvalite kaj kvante. Estulo, kiu estas pura amo. Tiun estulon la knabineto igis min renkonti, kvankam mi ne komprenas, al kio mi danku tiun honoron. Eble simple pro tio, ke iu devis atesti, kaj ke bona atestanto estus mi, ĉar mi havas la feliĉon povi apogi min sur altnivela psikisto, kiu min helpas ordigi miajn memorojn, miajn emociojn, miajn provojn kompreni, do sur iu vere kompetenta. Ĉiaokaze, nenio dirata de mi estas originala. Ĉio jam estas gurdata, ek de kiam kredantoj vivas sur nia Tero.

– Kio estas ĝia amo, en tio, kion vi vidis? Aŭ pli ĝuste, kion vi sentis, ĉar viaj halucinoj ne estas nur vidaj kaj aŭdaj. Estas ankaŭ sentoj, ĉu ne?

– Jes, mia sperto ne estas nur sensa. Mi sentas. Sed klarigi dian amon! Vi elĉerpas min, psiĉjo. Vi devigas min resuprentiri senton aŭ perceptaĵon el la fundo de mia animo, analizi ĝin. Estas plej laciga peno, ĉar temas pri spertoj neesprimeblaj. Ĉiuj vortoj aperas misaj, tro mallarĝaj, neadekvataj. Nu, mi pliafoje provu. Vere komuniki al vi mi ne povus, nur eblas elvoki, meti vin sur la vojon, kiu kondukas ĝustadirekte, eĉ se kompreno kuŝas trans la atingebla horizonto. Pli mi ne povas fari. Mi diru jenon: ami, por di, estas samtempe voli, ke la alia estu kun di, en rilato kun di, kaj samtempe libera, si mem, malsama. Esti kune – jen proksimaj, jen je ekstrema distanco, sed ĉiam en kontakto – sen kunfandiĝi, en kadro, en kiu ĉiu restas si mem. Ami kaj krei estas pli malpli la samo, en di. Di kreas estulojn liberajn kaj diversajn, kaj deziras, ke ili mem kreu kaj plene feliĉu.

Dekoka kunsido: Ĉu vi diris: devigo?

– Ĉu vi vidis la filmon “La dek ordonoj”? Imagu, ke mi sonĝis pri ĝi! Ne vere pri la filmo, sed pri Moseo malsupren venanta de la supro de Sinajo portante la Leĝtabelojn.

– Plaĉas al mi, psiĉjo, kiam vi parolas pri viaj sonĝoj. Mi tiom tedis vin rakontante miajn angorsonĝojn dum la terapio, ke estas nur juste, ke vi uzu min kiel rubujon por elŝuti viajn. La Leĝtabeloj! Certe estis premsonĝo, ĉu ne? Sed permesu, ke mi ludu psik-analiziston: kiujn bildojn kaj ideojn venas al vi en la kapon, se vi pensas pri tiu sonĝo?

– Kion vi diris fine de nia lasta renkonto. Vi diris, ke via amiko la eternulo “kreas estulojn liberajn”. Kiel vi povas diri tion pri ulo, kiu distrumpetas siajn Dek Ordonojn? Kiam oni ordonas, oni ne lasas la alian libera!

– Vi nepre volas konvinki min, ke la lumulo, kiun mi vidas dum miaj ekskursoj ekster niaj tempo kaj spaco, estas la Dio biblia (kio estas bele amuza, se konsideri, ke je tiu vi ne kredas). Mi rifuzas tion aprobi: mi scias, ke mi ne scias. Eble do temas pri iu alia. Estu kiel ajn, foje mi babilis pri tiuj aferoj kun juda kolego kaj li emfazis ion, kio interesis min. La famaj “Dek Ordonoj” ne estas ordonoj. La hebrea vorto, dibrot, simple signifas “paroloj”. Mia amiko la eterna kreanto volas, ke ni estu feliĉaj kaj liberaj. Sed la universon regas amaso da leĝoj, kiuj superas nin, simple ĉar ĝi estas kompleksa, riĉa, senfine diversa, enhavanta tiom da malsamaj estaĵoj, ke konstante okazus katastrofoj, se ne estus reguloj por meti ordon en mondon, kiu povus iĝi ĥaosa. Mi tion iom pritraktis kun vi, kiam ni parolis pri la vojaĝo Lunen. Estas kaŭzoj kaj efikoj.

Ekzemple, se vi mortigos iun, vi ne plu estos libera. Via ago havos efikojn. Vi estos interveninta en la vivon de alia estulo, de familio, de grupo. Vi semos semojn de venĝo en la familio aŭ grupo, al kiu apartenis la viktimo, aŭ eĉ en la tuta socio. Al neniu plaĉas, ke oni mortigu sen limigo, proprainiciate, simple ĉar tio aperas al ni utila. Tiu reago de la aliaj malpliigas vian povon manovri, do vian liberecon. La Eternulo, diris Joel, mia kolego – kaj en lia buŝo klare sonis la granda E – ne povus samtempe voli, ke vi estu libera kaj feliĉa, kaj ne atentigi vin pri la eraroj, kiujn vi evitu por povi feliĉi kaj liberi. Ŝtelo, mensogo, adulto kaj la aliaj agoj signitaj kiel evitindaj, estas agoj, kiuj povas limigi feliĉon kaj liberecon. Kion pluan diris Joel? Ha jes! Ke kiam oni faras unu el tiuj fuŝagoj, oni anstataŭigas aŭtentan liberecon per iluzia libereco: kredi, ke oni povas fari ion ajn, kion oni deziras, kaj ke tio ne havos konsekvencojn. Tio estas nei, ke kaŭzoj havas efikojn proprajn al la kaŭzo, ne dependajn de ni.

Nia universo ampleksas miliardojn da estuloj malsamaj, kaj se oni volas eviti, ke ili malutilu unu al la alia, necesas reguloj. Se ekzistus nur unu aŭto, ne gravus, ĉu ĝi veturos dekstre aŭ maldekstre, sed kiam estas multegaj … Se vi eniras aŭtoŝoseon laŭ inversa senco, rilate al la tuta trafiko, vi kaŭzos katastrofon, aŭ vi sukcesos tiun eviti nur streĉe atentante kaj devigante ĉiujn aliajn same streĉe atenti. Ne eblas fari ion ajn. Ĉar ni estas multegaj kaj plej diversaj, necesas precizaj reguloj, por ke nenio fuŝiĝu. Ĉu vi deziras mondon diversan, do neprigantan regulojn, aŭ ĉi vi preferas esti sola, ĉar tiam vi povos fari, kion vi volas? Persone mi voĉdonas por mondo kun diverseco kaj multeco, ĝi estas miloble pli bela kaj interesa ol dezerto kun nur unu arbo kaj nur unu loĝanto, kiu enuas tuttage, eĉ se tiu povas fari ion ajn sen devi obei regulojn. Viaj famaj t.n. “ordonoj” estas nenio alia ol la Ariadna fadeno, kiu ebligas orientiĝi en la labirinto de la kondutoj alireblaj al estuloj multnombraj kaj diversaj, kiuj interpuŝiĝas sur la sama planedo.

– Kaj kio pri la devo ripozi unu tagon el sep?

– Psiĉjo, psiĉjo! Min demandas tion vi? Vi tamen foje diris, ke vi devas kuraci multajn deprimiĝojn, kiujn kaŭzas trolaborado. Se oni ne respektas la leĝon de nia funkciado, laŭ kiu alternu tempo por aktiveco kaj tempo por ripozo, la nerva sistemo ekgalopas neregeble, ĝi tiel ekscitiĝas, ke oni ne plu dormas, perdas energion sen povi rekolekti ĝin, komencas misfunkcii: oni ĉesas esti libera. Tion al mi klarigis vi.

– Kaj la devo kulti al Dio?

– Jam duan fojon vi uzas la vorton “devo”. Sed neniu devigas vin. Certe ne mia paradiza amiko. Milionoj da homoj ne honoras Dion per kulto, kaj ĉu vi povus citi unu el ili, kiu estis pro tio punita? Absolute ne. Ne temas do pri devigo. Estas indiko por trovi la vojon, kiu kondukas al maksimumo da libereco kun maksimumo da feliĉo. Sed mi ne scias, kiel respondi, krom per atesto pri mi. Mi konfesu al vi ion. Ek de iom da tempo, ne nur mi din vizitas preskaŭ ĉiunokte, sed mi kultas din. Fakte, mi parolas al di preskaŭ tuttempe, tuttage, kiam mi ne estas koncentrita al io alia, kaj eĉ kiam mi faras laboron, kiun mi streĉe atentas, ŝajnas, ke mia babilado kun di plu daŭras silente, en la nekonscio, vi eble dirus.

– Pli ĝuste en la antaŭkonscio.

– Por mi tio estas sengraveca distingo. La grava afero estas, ke ek de kiam mi esprimas mian ligitecon per kulto, ĉio funkcias pli bone en mia vivo. Eble ĉar tio metas ĉion ĝustaloken. Tiu amiko estas por mi grava realaĵo. Klini min antaŭ di, lumigi kandelon pensante pri di, paroli al di eĉ en la momentoj, kiam mi ne povas din vidi, estas preni en konsideron tiun gravan realaĵon. Mi faru al vi duan konfeson. Ne nur mi kultas al di, sed mi aliĝis al komunumo, kiu same faras. Kaj tie mi konstatis, ke ligoj nodiĝis, ligoj de amikeco, respekto, solidareco. Fakte, kulti estas dediĉi tempon al rilatado. Se oni havas amikon, al kiu oni ŝuldas ĉion, kaj al kiu oni havas la plezuron doni multon, ĉar oni amas lin, estas normale antaŭvidi tempon por li en sia vivprogramo, ĉu ne vere? Oni estas pli libera kaj pli feliĉa, ĉar oni nutras en si, kaj en la alia, senton, kiu bonfaras al ambaŭ.

– Dirante tion, vi min surprizsaltigis.

– Kiel do?

– Konfesante, ke vi aliĝis al komunumo, kiu kultas. Tio ne plu estas simpla deliro aŭ halucinoj, tio estas elplenumado.

– Kion vi volas diri? Mi ne komprenas “elplenumado”.

– Mi ne scias, kiel tion esprimi nialingve. Estas faka vorto, angle acting out, france passage à l’acte. Oni uzas tiun vorton por signi, ke iu nekonscia aŭ pli malpli konscia inklino eliras el la sfero de nur bildoj aŭ sentoj, kaj fariĝas ago konkreta, plenumiĝas ekster la mensa vivo, en la reala, ekstera mondo. Sed kiel ajn vi nomu tion, via deliro efektive per tiu decido esprimiĝis en la realeco. Mi antaŭe ne kredus tion pri vi …

Deknaŭa kunsido: Donacoj al amiko

– Vi aperas serena hodiaŭ. Vi do ne plu havis angorigan sonĝon, ĉu?

– Premsonĝojn mi malofte havas. Sed indus reparoli pri tio, kion vi diris pasintfoje. Vi provis kaŝi la veron, sed ek de la komenco mi suspektis ĝin. Vi neniam parolis pri aneco al religio, sed nun vi konfesis, ke vi kultas al Dio en difinita komunumo.

– Mi evitas la vorton “Dio”, ĉar ĝi ĝenerale elvokas iun, kiu havas nenion komunan kun la amiko, pri kiu ni diskutas. Juĝiston, grumblemulon, etmensan spiriton, kiu ŝatas ĝeni, kulpigi kaj redukti liberecon … Aŭ iun aŭtoritatan, laŭ kiu ĉio, kio ne estas eksplicite permesita, estas malpermesita, kun minaco pri puno per eterna suferado. La malo de libereco kaj amo. Tion dirinte, mi efektive povas konfirmi, ke mia tiea amiko estas Dio, sed dio alia ol la ordinare imagata. Estulo, kiu estas senfina fonto de tenereco, de bonkoreco, de saĝo. Eksterordinara amiko. Se tion la vorto “Dio” elvokas al vi, nu bone, sed dum mia infanaĝo, kaj eĉ pli poste, la vorto signifis iun tiel malsaman, ke min ĝenas uzi ĝin, eĉ en mia kapo, eĉ en la momento, kiam mi turnas min al di, preĝe aŭ kulte.

– Momenteton! Ĉu mi bone aŭdis? Ĝi estas via amiko, via kamarado, vi uzis tiujn vortojn milfoje. Alifoje vi nomas ĝin eternulo aŭ kreanto. Kiel vi povas, vi eta terano, nomi amiko eternan kreanton, pri kiu vi ofte diris, ke ĝi estas senfina? Jam se vi dirus, ke vi estas amiko de la Respublika Prezidento, aŭ de la Ĝenerala Sekretario de UN, mi trovus tion neverŝajna, tiam, imagu, amiko de la eternulo! Krome, vi diras, ke plezurigas vin multon doni al ĝi! Kiel eblas doni al Dio? Ĉu ĝi ne havas jam ĉion dekomence?

– Se respondi vian unuan demandon, jes, tiu estas mia amiko. Mi kelkfoje plu havas la antropomorfan reflekson projekcii sur din iun malproksiman kaj potencan, ian Imperiestron, kiun mi hezitus nomi mia amiko, kvazaŭ tia familiareco estus pretendema, sed tiu reflekso estas nesana. Ankaŭ mi estas sindefenda, kiel vi, ankaŭ mi ne kuraĝas plene kredi, kion mi vidas trans la bordo. Tamen estas klare: estas mia amiko, kiel di estas via amiko, latente: di atendas, ĝis vi libere respondos al dia propono interamikiĝi. Sed mi perdis la fadenon de nia babilado, senkulpigu min. Ŝajnas al mi, ke vi starigis dek demandojn samtempe.

– Estis nur unu alia demando: kiel eblas doni al Dio?

– Pripensu momenton. Kiam oni respektas, oni lasas spacon al la alia. Oni retiriĝas. Ankaŭ tiu respektas la kreaĵojn. Di retiras sin, lasas al ili spacon. Joel tion klarigis al mi laŭ la juda tradicio. Hebree tiu movo havas amuzan nomon: cimcum. Tio signas, ke ĉe malalta tajdo la maro retiriĝas kaj lasas la sablon aperi. Tion faras Dio. Di retiras sin, kaj kreo aperas. Alivorte, kvankam di povus havi ĉion kaj esti ĉio, di rezignas parton de sia havaĵo, por ke la kreataj kreantoj povu libere inventi. Tio ebligas al di ricevi. Di estas la universa harmonio. Sur la “paradiza” nivelo – mi ne scias, kiun alian esprimon uzi – tiu harmonio ekzistas, perfekta, vivanta, konstante ŝanĝiĝanta kiel lumaj rebriloj sur ondetoj en maro, ade renoviĝanta sen iam ajn forsveni. Sed sur la nivelo, kie vivas ni, sur difinita planedo, en difinita tempo, en difinita loko en la spaco de difinita universo, tiu harmonio ne estas donita: estas celo proponita al liberaj estuloj. Sur la nivelo “Tero”, ĉiufoje kiam iu faras ion, kio pligrandigas la harmonion (amon, respekton, fidon, belecon, raviĝon, bonfarton, ĝojon, liberecon, senton pri digno, ktp) mia amiko ricevas tion kiel donacon, di iĝas pli, di havas pli.

– Ĉu tio signifus, ke Dio konas mankon?

– Psiĉjo, psiĉjo, vi komplikulo! Vi traktas min jen kiel kompatindan delirantan frenezulon, jen kiel filozofian profesoron, kiu konus la respondon al nesolveblaj demandoj, super kiuj la plej altnivelaj intelektoj senrezulte cerbumas jam milojn da jaroj. Vi asertis, ke vi volas pli bone kompreni mian deliron, sed fakte vi fordonas vin al intelekta diskuto. Mi ne scias. Mi ne pretendas kapabli kompreni tiujn aferojn. Sed ŝajnas al mi, ke di havas plurajn aspektojn. Ununivele, sur la nivelo “paradizo”, nenio mankas al di. Sed alinivele, sur la nivelo “Tero”, eble di spertas mankon kaj suferas. Dia tenereco …

– Pardonu la interrompon, sed vi kontraŭdiras vin.

– Ĉu vere? Kiel?

– Tiu ulo, kiu troviĝas samtempe sur nivelo paradiza kaj sur nivelo tera, tio ŝokas mian logikon. Ĝi estas tie aŭ ĝi estas tie ĉi. Ĝi ne povas esti samtempe en du malsamaj lokoj.

– Kaj kio pri la tera atmosfero? Ĉu ĝi ne estas samtempe ĉe la ekvatoro kaj ĉe la norda poluso? Pli kaj pli ŝajnas al mi, ke tio, kion vi nomas via scienca logiko, estas simpla nekapablo kunmeti samtempajn realaĵojn, kiuj, unuavide, ŝajnas kontraŭaj, sed tiaj fakte tute ne estas. Povas okazi, ke vi rompis al vi kruron kaj aŭskultas muzikon, kiu plenigas vin per ĝojo, aŭ spektas filmon, kiu igas vin rid-eksplodi. Vi sentas la doloron en la kruro, kaj la ĝojon en la koro. Ambaŭ samtempe. Eble mia amiko estas tia: plene feliĉa en sia “de eterne naskita, realigita” aspekto, suferanta kaj solidara en sia “realigota, naskota” aspekto. Sed vi igas min elbobeni vortajn makaroniaĵojn. Mi vidis nenion, kio ebligus al mi respondi. Di estas esence mistero. La sola afero, kiun mi povas diri, estas, ke di amas, komprenas, sentas kaj estas feliĉa ricevi, kiam oni donas al di donacon.

– Kiel ĝi povas esti senfina, kaj tamen “feliĉa kiam”?

– Min agacas viaj demandoj! Kiel mi povus scii? Kion mi vidis, tio estas, ke di estas vivo, viva, vivi. Vivi signifas moviĝi, ŝanĝiĝi, senĉese renoviĝi. Oceano konstante ŝanĝiĝas, kaj konstante restas si mem. Same, kiel di. Kial ne estus momentoj kun pli granda kontentiĝo? Eble di povus decidi esti rigida, senmova, sensenta, solidigita en neniomo da vivo. Eble eĉ sur iu nivelo di estas tia. Sed pro tio, ke dia povo estas senlima, ĉiuj eblaj elektoj prezentiĝas al di. Di amas diversecon, tion mi vidis, tion di diris al mi. Kial do ne plaĉus al di esti mem diversa? Di eble decidis ekzisti plurnivele, di povas havigi al si senfinon da niveloj, inter kiuj nivelon, kie di ĉesas esti senmova kaj senŝanĝa, kaj kie ĝi fordonas sin al la ĝojo doni kaj ricevi. Sed kio okazas al vi, psiĉjo? Vi subite aspektas ŝancelite!

– Nenio speciala. Ho jes! Kial diable mi komence respondis nee? Pardonu! Io. Io plej efemera. Ĵus trazigzagis en mi mensa bildo.

– Ĉu vi komencus viavice halucini?

– Jen la ideo, kiu ĵus estis inspirita al mi …

– Inspirita, ĉu? Stranga vorto el via buŝo!

– Mi diris “inspirita”, ĉar ĝuste tia mi sentis ĝin: ne kiel produkto de mia cerbo, sed kiel mesaĝo venanta el aliloke. Unuvorte, kio sin trudis en min, tio estis la bildo de infano, kiu donacas desegnaĵon al plenkreskulo, aŭ etan objekton, kiun ĝi ĵus fabrikis. Tia donaco kontentigas neniun mankon en ni, sed ĝin ricevi feliĉigas nin. Ĉar la infano metis en ĝin sian tutan amon. Kaj eĉ se ni jam havis plenplene da amo, tio estas pluso da amo, kiu pliigas nian bonsenton. Io en ni sentas sin ravita. La infano faris ion neatenditan, kio signifas “Mi amas vin”, aŭ “Mi amas la vivon”, aŭ “Mi amas krei”. Invadas nin dankemo, amo, ĝojo, kaj ni mire admiras aŭ admire primiras aĵon en si mem ne speciale mirindan.

– Verŝajne tian donacon mia amiko la eternulo esperis ricevi, kiam di eklanĉis sian kreon. Ĉu vi memoras la frazon, kiun mi foje citis, kaj kiun oni legas komence de la Biblio, kaj kiu aperas unuavide naiva? Post ĉiu krea ago, Dio rigardas sian verkon, kaj la teksto diras: “Kaj Dio vidis, ke ĝi estas bona”. Kvazaŭ di estus tute surprizita kaj ravita vidi, kion di produktis. Tio estas naiva nur, se ni deiras de la ideo, ke di ne kreis estulojn vere liberajn. Se, ekzemple, li unue kreis anĝelojn, kaj lasis ilin liberaj, vere liberaj, krei mondojn laŭ sia bontrovo, dirante: “Mi akceptas, ke aperu truoj en mia ĉioscio: mi lasas vin fari, kaj mi ne scias, kion vi faros”, di povis esti aŭtente mirigita.

– Kaj ankaŭ elrevigita!

– Kiu scias? Dia mistero estas nesondebla, kvankam tre ofte vi parolas, kvazaŭ mi devus scii ĉion pri di. Kion mi vidis el tiu, tio estas miliardono el miliardono el miliardono … kaj vi povas aldoni onojn dum miliardoj da horoj … el tio, kio di estas. Sed tiu eta kvazaŭnenio, kiun mi vidis, efikas kiel sunradio, kiu lumigas malluman kelon, igas ĝin transiri de etoso prema kaj aĉ-aŭgura al brustoŝveliga beleco. Mi estas kiel formiko, kiun oni fingrofrapetis for. Komence senkonscia, konfuzita, ĝi poste konstatas kun intensa ĝojo, ke oni transsaltigis ĝin el aĉ-odora ejo al ĝardeno kun natura plej agrabla parfumo.

Dudeka kunsido: Psikologia kontaĝo

– Kio okazas, eta psiĉjo mia? Vi aspektas kvazaŭ vi sentus vin nehejme en via haŭto, kvazaŭ io vin perturbus!

– Vi sciu: mensaj malsanoj povas transdoniĝi kontaĝe. Teorie, mi estas vakcinita kontraŭ tiu risko dank’ al longa psikanalizo, kiu laŭdire purigis mian nekonscian psikon eĉ en ties plej forperditaj anguloj. Kaj mia profunda trejniĝo, mia plena kono de ĉiuj psikaj patologioj devus ebligi al mi tuj rimarki viajn neŭrozajn aŭ psikozajn diraĵojn, viajn halucinojn, viajn projekciojn, la misformadojn, kiujn viaj kompleksoj enmetas en vian rilaton kun la realo, ktp, kio, teorie, devus protekti min kontraŭ la risko, ke via malsano transdoniĝos al mi, sed …

– Sed …

– Mi sentas al vi troan simpation. Ne estas bone. Mi devus esti pli distanca, instali min en strikta afekcia neŭtraleco, por eviti, ke vi tiros min en la kirlon de via patologio, sed …

– Sed …

– Vi imponas al mi. Mia longa profesia sperto instruis al mi distingi la delirantojn, la ruzulojn, la mensogulojn, la ekzaltitojn disde tiuj, kiuj sobre diras la veron. Nu, ĉio en vi donas la impreson, ke vi diras la veron, efektive.

– Eble la kaŭzo estas simple, ke mi sinceras. Ni allasu, ke miaj dumnoktaj vojaĝoj al la lando de mia luma kamarado estas halucinoj aŭ deliro. Por mi, ili estas la realo. Ĉu ne ĉiam estas tiel, kiam iu halucinas? Se la malsanulo ne konsideras la aferon solida realaĵo, ne estas halucino, estas nur imago aŭ sonĝa bildo. Kiam mi raportas pri miaj travivaĵoj, mia sincereco do estas absoluta, eĉ se mi parolas pri aferoj, kiuj tute ne ekzistas objektive. Ĉar mi tion priskribas al vi kun eĉ ne plej eta emeto trompi vin, mia sincera tono kaptas vin. Ŝajnas al mi, ke mi iam legis, ke cent-elcenta sincereco povas trompi eĉ la aparaton, kiu rivelas mensogadon.

– Jes, tiel estas. Tiu aparato, faktermine poligrafo, signas mensogon, ĉar se oni mensogas, oni havas emocian reagon, kiu ofte estas tiel malforta, ke la mensoganto mem ne konscias ĝin, sed kiu fizike esprimiĝas per muskolaj mini-movetoj aŭ minimumaj fiziologiaj variaĵoj (modifiĝas la elektra kondukteco de haŭto, akceliĝas la pulso, ktp). Sed tiuj efikoj aperas nur, se la parolanto scias, ke tio, kion li aŭ ŝi diras, ne esprimas la veron.

– Vi vidas, vi povas ĉesi zorgi. Vin ne trafis kontaĝo. Simple, mi estas vera halucinulo kun absoluta sincereco. Vera mensmalsanulo.

– Vi pravas, mi devus fajfi pri tio … sed … Vi sciu: vera mensmalsanulo ne estus same bone adaptita al la reala mondo kiel vi. Rigardante vin vivi, neniu imagus, ke vi havas tiajn halucinojn.

– Tio signifas nenion. Vi foje diris al mi, ke ĉiu homo havas sian zonon … mi ne memoras la ĝustan terminon … en mia ena lingvaĵo, tio fariĝis “zono de fuŝpensado”. Mia esploro de la transa mondo povus situi en mia zono de fuŝpensado. Tute patologia, sed tiel bone izolita de la ceteraj zonoj de mia menso, ke ĝi havas neniun efikon sur mian manieron vivi.

– Tio ne konvinkas min. Estas vere, ke povas ekzisti psikaj zonoj izolitaj de la cetero, sed en vi tiu travivado ne estas apartigita de la tuto. Viaj deliraj spertoj koloras vian humoron, vian etikon, vian manieron regi vian vivon. Ne. Ne estas zono de fuŝpensado, nek psikoza kerno, kiel ni diras faklingve. Kaj ĝuste tio agacas min. Vi ne eniĝas en konatan kategorion. Vi sciu: kiam mi laboris en psikiatria hospitalo, mi vidis multajn delirantojn, mi aŭdis ĉiajn delirojn, inkluzive de religiaj, ili ne estas maloftaj en tia institucio. Sed ĉiam estas io nenormala, kion oni tuj rimarkas: tro multajn kontraŭdirojn, tro multajn variaĵojn de tago al tago, por ke oni risku konfuzi tiujn rakontojn kun ekzakta raportado pri io efektiva. En vi aperas neniu el tiuj signoj. Mi ne parolas nur pri via kohero. Ankaŭ paranojuloj perfekte kohere rezonas. Ili tamen estas mensmalsanuloj, kaj oni post nelonge rimarkas, ke iliaj rezonoj havas neniun bazon en la realo.

– Se tiel, mi povas trankviligi vin. Kion mi diras – atentu, estas ne rezonoj, nur mallertaj provoj priskribi – tio havas nenion komunan kun la realo, kia vi komprenas ĝin, t.e. kun materiaj mezureblaj aĵoj, kies ekziston sur nia planedo oni povas kontroli.

– Konsentite … tamen … io tre simpla en via maniero paroli … Vi sciu: ĉe mensmalsanuloj, ĉiufoje aperas io, kion profesiulo ne pretervidas: malmodesteco, ideoj pri persekutiĝo, emo sin akuzi mem, impulso malbonfari al iu aŭ iuj, aŭ fari ion detruan al si, nenormala konduto, tute nepravigita eŭforio, enorma suferado, foje kaŝita, tamen vere reala. En vi videblas nenio el tiuj. Mi sentas min embarasita. Se nur estus unu afero, unu eta detalo, kiu sonus mise … Sed estas nenio. Nek troŝvelo de la egoo, nek fantaziaj strangaĵoj ĉerpitaj el malproksimaj kulturoj por imponi al filistro, nek malico, nek vizaĝ-esprimoj atestantaj pri enaj streĉiĝoj aŭ pri nekonscia volo tute malakorda kun la konscia volo, nek bizaraj ideoj, kiajn oni nun facile renkontas en nia “Amfora Erao”. Nenio el ĉio ĉi. Vi estas senesperige normala. Pli grave: vi estas feliĉa. La problemoj, pro kiuj vi konsultis min kaj komencis terapion, estas solvitaj, la kuracado bonege funkciis. Via maniero vivi estas pli sana ol tiu de la plimulto. Vi estas memstara, prudenta, hejme en via haŭto, kun bonaj sentorilatoj, vi sukcesas profesie, vi havas bonan humursenton, se vin trafas serioza, eĉ tragika problemo, vi ne lasas ĝin vin dispremi, vi kuraĝe ĝin alfrontas, vi estas bone adaptita al nia socio, sed ne lasas ĝiajn iluziojn kaj modojn kapti vin … Kelkfoje … mi konfesu al vi ion …

– Vi impresas min. Vi aspektas tiel serioze! Kaj humile. Mi ne konis vin tia. Kion vi konfesu?

– … mi min demandas, ĉu tiu kulmino de mensa kaj korpa sano, kiun vi ĝuas, ne rezultas el viaj noktaj ekskursoj en la mondo de glorbrilo.

Dudekunua kunsido: Ridinde!

– Saluton, psiĉjo, kiel vi fartas? Hoho! Ŝajnas al mi, ke io vin zorgigas. Ĉu plu ĝenas mia kontaĝa efiko? Via vizaĝo ne esprimas la serenan liberecon, kiun ĝi kutime montras.

– Estas vere, ke tiuj interparoloj kun vi perturbas min. Mi komence imagis, ke mi ekfaros pure sciencan esploradon pri viaj mensaj meĥanismoj, sed vi pli kaj pli imponas al mi. Turmentas min la demando pri la rilato inter via … mi diru “mistika” … vivo kaj via rimarkinda psika ekvilibro. Vi estas mense sana. Jes ja, grandparte estas pro la helpo, kiun mi havigis al vi: sen mi aŭ sen alia kolego vi certe ne facile retrovus vian ekvilibron post la periodo terure traŭmata, tra kiu vi pasis. Sed kiel eblas, ke mi, kiu vin konas tiel ĝisfunde, ne sukcesas vidi, kio fuŝa en vi igas vin deliri? Kial mi ne estas imuna?

– Eble mi estas tro kontaĝa.

– Strange, kelkfoje ŝajnas, ke mi komprenas ion, je kio mi ne povas kredi. Mi faru plian konfeson. Kiam vi rakontis viajn ventrodolorojn, vian vekiĝon je la kvara nokte, vian unuan vojaĝon en alispecan spacon-tempon kaj ĉefe – tio aparte impresis min – vian malam-eksplodon, mia profesia, racia ero flustris al mi tri rimarkojn.

– Ĉu vere? Pri tio vi neniam parolis!

– Ĝuste, jam en tio mi ne rekonas min. Mi ne povis tion diri, ĉar mi sentis, ke estus mistrafe kaj detrue. Kaj, unuflanke, mi provas neniam diri ion mistrafan, kaj aliflanke mi rifuzas detrui ion, kio estas viva kaj sana.

– Pri kio temis?

– Kiam vi priskribis vian ekflugon en tiun alian mondon, mi diris al mi: jen tipa spontana memhipnotigo. Vi eble scias, ke, se oni konas la metodon, oni povas senpene hipnoti tute sola. Tion oni povas fari vole, sed ankaŭ nevole kaj nekonscie. Ĝuste konstatante tian fenomenon Chastenet de Puységur priskribis la unuan kazon de hipnota tranco atestita en Okcidento. Mi do diris al mi: “Li metas sin en hipnotan staton, kaj li lasas sian imagon gvidi lin.” Evidente, tio klarigis nenion; la plimulto el la homoj, kiuj sukcesas hipnotigi sin mem, ne travivas tiel eksterordinarajn aventurojn. Kaj poste, kiam vi rakontis pri la elŝpruco de malamo, mi pensis: “Jen li revivas, kiel tridekjarulo, adoleskan krizon, kiu ne komplete plenumiĝis je la ĝusta aĝo. Li amasigis agresemon kontraŭ la gepatroj, la instruistoj, la aŭtoritatoj, kiel ofte okazas adoleske, kaj jen li resentas ĉion ĉi tre intense en tiu imaga mondo, kien li trafis memhipnotige.” Kaj kiam vi rakontis, kiel vi staris antaŭ elekto inter VI kaj TIU, mi diris al mi: “Tipa ekzemplo pri du-termina pensado. Li ree trapasas la etapon de personeca disvolviĝo, kiu antaŭas la stadion de ‘konkretaj operacioj’ laŭ la terminologio de Piaget”.

– Kial vi ne menciis tiujn opiniojn?

– Ĉar, kvankam estus la racia interpreto de la faktoj, kiun la plimulto el miaj kolegoj alprenus, mi tamen sentis, ke ne tie kuŝas la vera klarigo. Estus redukte. Estus friponaĵo, kvazaŭ mi ĉiakoste volus trovi kaŭzojn, ĉar mi timus agnoski, ke estas en viaj spertoj io, kio superas min. Rimarku, ke sendube ne estas erare diri, ke vi ĉiunokte metas vin en hipnotan staton por fari tiujn eksterordinarajn renkontojn. Kaj ne estas erare diri, ke vi retravivis amasiĝintajn sentojn agresajn kontraŭ aŭtoritato datiĝantajn de via adolesko, aŭ eĉ de via infanaĝo, same kiel eliron el la du-termina pensmaniero infaneca. Sed eĉ se tio estas vera, ne estas la tuta klarigo. Viaj travivaĵoj ne reduktiĝas al tio. Estas tio, jes ja, sed ankaŭ io plia. Kaj ĉar mi sentis tiun alian elementon, eĉ se mi ne povis precizigi, pri kio temas, mi malpermesis al mi fari tiujn komentojn. Tio ja difektus aŭ vundus ion en vi, sen kompense alporti pozitivan efikon. Tio detruus la fidon al mi, ĉar vi sentus vin nekomprenata, revenigita al nivelo tute alia ol tiu de la travivaĵoj. Via sperto transirus de “Estas mirinde!” al “Estis nur tio!” Unuvorte, aperis al mi, kiel evidentaĵo, ke mi ne rajtas damaĝi vian trezoron.

– Estas bonintence, mi dankas, sed vi imagis min malpli fortika ol mi estas. Aŭ vi sentis vin pli forta ol vi estas fakte. Ĉu vere vi opinias, ke sufiĉas trovi racian klarigon, por ke mi ĉesu kredi je la aŭtenteco de miaj tieaj spertoj? Vi ne imagas, kiagrade tio impresas reale, nekredeble reale, ege pli solide ol tio, kio okazas en ĉi tiu mondo! Neniu racia interpreto, aŭ prezentita de la plej fama specialisto, povas rivali kun tiu sensado de realeco. Mi tuj estus certa, ke vi devas elpensi tiajn fantaziaĵojn por trankviligi vin, ĉar mankas al vi la kuraĝo eliri el la sfero de viaj antaŭjuĝoj kaj alfronti la realaĵojn de la mondo transa. Ne. Vi detruus nenion, kara psiĉjo mia. Sed tamen, dankon, ke vi havis tiun delikatecon. Vi ne vundus min, sed vi kaŭzus suferon. Mi dirus al mi: “Vere estas neeble komuniki miajn spertojn”, kaj mi sentus min tre-tre sola; kontraste, via aŭskultado, eĉ kun viaj kontraŭargumentoj kaj agacaj demandoj, igas min vidi, ke, fundfunde, vi prenas min serioze.

– Vi komprenu, estas tre ĝene. Oftege mi sentas min tentata kredi je tiuj vojaĝoj alimonden. Sed ĉu vi konscias, kion tio signifas? Se miaj kolegoj imagus, ke mi sentas ion similan, mi perdus la vizaĝon, mi iĝus ridinda.

– Ha jes, “ridinda”! Terura vorto! Ĝi efike malhelpas, ke disvastiĝu la vivo de la transa lumulo en la homaj socioj.

– Kiel do?

– Estas vorto blokanta. Ĝi malhelpas la homojn koni sin, koni siajn naturajn reagojn, koni, kion mia amiko eterna flustras el la plejprofundo en ili. Ili ne kuraĝas paroli en grupo, time, ke oni taksos ilin ridindaj. Ili ne kuraĝas trovi sian veran opinion pri io, time, ke ĝi diferencos de ĉies opinio, aŭ de la elita, kaj ili aperos ridindaj. Ili ne kuraĝas plenumi tiun aŭ tiun agon: eble oni trovos ilin ridindaj. Tiu vorto estas la armilo, per kiu grupo teroras al unu el siaj anoj. Multaj patroj kaj patrinoj uzas ĝin kontraŭ siaj gefiloj, instruistoj kontraŭ lernantoj, samklasanoj kontraŭ samklasanoj. Mi trovas tion terura. Kiom da inhiboj, da fuŝoj, da viktimoj tiu vorto kaŭzas!

– Vi pravas. Ankaŭ kuraci ilin el ĝi estas aspekto de mia ĉiutaga laboro.

– Doloras al mi. Mi ege amas mian amikon ĉielan, vere. Di estas tia disradianto de bono! Kaj por di, ĉiu el ni estas subjekto, libera, memstara, kiu mem decidas pri siaj agoj, kiu havas rajtojn kaj devojn, kaj al kiu oni havu konsideron, respekton. Ĉiuj, kiuj akceptas esti kanaloj, tra kiuj pasu la vivo de tiu paradizulo – dia lumo, dia energio, diaj sugestoj, mi ne scias, kiel nomi ĉion – havas la saman sintenon de konsidero al la aliaj. Taksi iun ridinda, tio estas rigardi tiun objekto. Oni elstarigas ulon el la grupo, kaj oni faras el li objekton, kiun oni submetas al ĉies rigardoj dirante: “Rigardu tiun! Ĉu li aŭ ŝi ne meritas, ke pri ŝi aŭ li ni ridu? Vidu, kia stultulo tiu estas!”

– Kaj ĉiuj ridas, kontentaj kuni kun tiuj, kiuj montras, kaj distanci de la mokata montrato.

– Ekzakte, sed ne estas bonkora rido, rido de egaluloj. Tiu, kiu montras la personon “ridindan”, vekas ridon superecan. La aliaj kuniĝas al li por formi grupon, kiu tiel konfirmas sian superecon. Ĉar neniu ŝatas esti traktata kiel objekto, la plimulto el la homoj faras ĉion ajn por eviti, ke oni taksu ilin ridindaj. Ili do aliĝas al la grupo de tiuj, kiuj rigardas de alte, altanaze, kiel oni diras en Sanktavalo. Ili tiel perdas la ĝojon de rilatado simpla kaj vera, ili pagas gigantan prezon por sia sekureco, por tiu iluzia supereco, sed tion ili eĉ ne konscias.

– Tio estas perfekte komprenebla, oni ne malbone juĝu ilin.

– Kompreneble. Ili malbonfaras al tiu, kiun ili nomas ridinda, sed ili estas viktimoj, ne kulpuloj. La puno estas tiel suferiga: esti apartigita de la grupo, tiranta ĉies rigardojn al si, transformata al objekto de mokado. Preferindas esti en la tendaro de la plej forta. Kio estas malĝojiga, tio estas, ke multaj oferas al tiu iluzia kaj amara supereco la kontakton kun la luma estulo, kiu vivas fundfunde de ili, kun tio, kio igas bona, ĝoja, kreema, sincera, simpla … Pro tio, homaj rilatoj estas ege malpli plaĉaj ol ili estus sen tiu koncepto. Neniu ridindas laŭ la vidmaniero de mia kamarado. Interese: vidu, kiom di diferencas de la kutima “Dio”! Ĉi-lasta, laŭ la ĝenerala kompreno, estas juĝisto. La amiko, kiun mi vizitadas, eble estas, en la miliardoj kaj miliardoj da universoj, la sola konscia estulo, kiu neniam arogas al si la rajton juĝi. Tiu akceptas, bonvenigas, esperas. Ne juĝas. Por di, juĝi estas agresi. Kaj, en ĉiuj universoj, di estas tiu, kiu plej sincere kaj definitive rezignis perforton.

– Se ĝi malpermesas al si agresi kaj juĝi, ĝi iĝus bona psikoterapiisto.

Dudekdua kunsido: Sanktaj skriboj

– Okazis stranga koincido. Mi havas pacientinon, kiu tuttage dronas en la Biblio. Ŝi asertas, ke, kiam oni starigas al si demandon, sufiĉas malfermi Biblion sen pripensi, kaj la paĝo, kiun oni ŝance trafos, enhavos tekston, kiu donos la respondon. Post kiam ŝi foriris lastfoje, mi cerbumis pri la komentoj, kiujn vi faris fine de nia lasta kunsido, kaj mi diris al mi: “Ej, jen mi ekprovos la sistemon de S-ino Ŝi”. Ĉu vi memoras? Antaŭ ol ĝis-revidi, vi diris, ke Dio estas tiu, kiu plej sincere kaj definitive rezignis perforton. Mi do prenis Biblion, fermis la okulojn kaj ĝin malfermis. Ŝanco faris, ke ĝi malfermiĝis ĉe teksto raportanta la alvenon de la hebreoj en Kanaanon. Kredu min, mian respondon mi ekhavis! Kia elreviĝo! La minimumo, kiun eblas diri, estas, ke la Dio de la hebreoj ne instruis al ili, almenaŭ sukcese, esti respektemaj al tiuj, kiuj tie troviĝis antaŭ ili, nek gustumi la ĝuon de senperforteco. Oj oj oj! Kia buĉado!

– Ĝuste tial mi ne komprenas, kial, ek de la komenco, vi konfuzas kun la biblia Dio la kamaradon, kiun mi vizitas sur la alia bordo. Tiu firme rifuzas perforton kaj celas, ke respekto disvastiĝu. Di havas tiom da respekto, ke iunokte … ĉi tio similas tion, kion ni diris pri la koncepto “ridinda” … mi ĵus ekkonsciis pri io aĉa, kion mi faris, kaj, priparolante kun di la aferon, mi diris, ke mi trovas min naŭze priplorinda. Di intense reagis. Di sidis sur speco de seĝo kaj havis kvazaŭhoman lumformon, kiam mi babilis kun di tiufoje, kaj kiam mi diris tion, di eksaltis kvin centimetrojn alten, kun indigna esprimo survizaĝe. Per tono tre firma miksanta grandegan tenerecon al senmanka aŭtoritato, di krietis: “Neniam uzu tiajn esprimojn. Tiuj estas vortoj, kiujn oni uzas, kiam oni volas montri sin supera al iu alia (inkluzive de alia parto de si mem, kiel en via kazo). Sciu, ke, por mi, neniu estas naŭza aŭ priplorinda aŭ ridinda aŭ inda esti rigardata de alte”. Kaj di aldonis: “Mi postulas nenion de vi, mi amas vin, kia vi estas. Mi vidas viajn malfortojn, kaj ili kortuŝas min, ili vibrigas miajn patrinajn fibrojn; mi vidas viajn fortojn kaj mi admiras ilin, ili fierigas mian flankon patran. Kaj mi havas la saman sintenon al ĉiu kreaĵo. Tion neniam forgesu.” Alifoje di simile reagis, kiam mi parolis pri virino nomante ŝin kompatinda. Di diris: “La vorto estas ĝusta, ŝi meritas, ke vi kompatu ŝin, sed estis io supera en via tono, kiam vi prononcis ĝin, kaj tion vi prefere forigu el via pensmaniero. Kompati neniam devus esti rigardi de alte, sed bedaŭrinde tio oftege okazas. Gardu vin kontraŭ tiu emo. Eble forigu tiun vorton el via persona vortaro, kaj serĉu alian, kormildeco, ekzemple, aŭ kunsufero, kunsento, kunvibro. La budhanoj havas specialan vorton por la ĝusta sinteno, demandu ilin, kio ĝi estas.”

– Kiam mi aŭdas vin paroli tiamaniere, mi fieras, ke mi tiel bone sukcesis la terapion, kiun vi faris ĉe mi. Mi konstatas, ke la dion, kiun vi mense fabrikas, vi faras ege sana, el psikologia vidpunkto. Se, post kiam ni komencis labori kune al via psika resanigo, mi ne sukcesus remeti vin stara, mi volas diri, liberigita je la neŭrozaj fuŝoj, kiuj malhelpis vin bone funkcii, vi elpensus dion ege malpli simpatian, kun, ekzemple, sadismaj trajtoj, kiel oni ofte trovas en la bildo pri Dio disvastigata de la predikistoj.

– Jes, tio estas la bildo, kiun oni transdonis al mi, kiam mi estis infano. Nur sadisto povas imagi iun potencegan, kiu suferigos vivantojn dum senfina eterneco, ĉar ili cedis al seksa tento aŭ ne sukcesis kredi la rakontojn, per kiuj oni superŝutis ilin.

– Efektive, mi havis pacientojn, kies vivo estis fuŝita de la ideo, ke ili ne povos eviti inferon, kiam ili mortos, ĉar ili ne sukcesis kredi, kion oni volis enkapigi al ili pri Kristo, kvankam tio estis, por iu normala, malfacile kredebla. Tion oni nomas “duobla ligo” en psikopatologio. La viktimoj estas kvazaŭ katenitaj. Se ili ne kredas je Jesuo-Kristo, ili estas destinitaj al eterno da teruraj doloroj, simbolataj per fajro, kiu neniam estingiĝos sed ankaŭ neniam metos finon al la vivo. Sed se ili perforte, per penado, provas igi sin kredi, por eviti tiun teruran sorton, ili sentas sin kulpaj, ĉar ili perfekte scias, fundfunde, ke fakte ili trudas al si tiun kredon, ke ili mensogas al si, ke ververe ili malkredas. La sadismo de tiuj, kiuj kondiĉas infanojn tiamaniere pensi, indignigas min. Sed ankaŭ mi estas katenita per duobla ligo. Se mi ne diras publike, ke tiaj ideoj damaĝas psikojn, ofte drame, kaj ekkaŭzas tutan ĉenon de psikaj fuŝoj, kiuj kontaĝe transiras de generacio al generacio, kaj igas la vivon de multaj terure pli malfeliĉa, ol ĝi estus sen ili, mia konscienco riproĉas, ke mi ne faras mian devon el la vidpunkto de publika sano. Sed se mi publike denuncas ilin kiel malsanigajn, oni atakos min – eble oni procesos kontraŭ mi – pro tio, ke mi malrespektis tiun aŭ tiun religian grupon.

– Laŭ vi, el kie fontas tiuj ideoj, kiuj faras tiom da psikaj damaĝoj? Vi vidas la psikologian malbonon. Sed mi krome vidas spiritan malbonon, kiu estas pli grava: tiuj ideoj ŝtopas la vojon al mia luma amiko la eternulo. Ili dividas la socion en du grupojn: tiujn, kiuj restas enŝlositaj en la kondiĉado, kun timo al damno kaj bildo de dio terura, kaj tiujn, kiuj sentas tiujn ideojn neakcepteblaj, do forĵetas ilin, sed ne imagas, ke anstataŭe povas esti io alia, ĉar ili definitive konkludis, ke la diraĵoj pri post-tera mondo aŭ pri spirita vivo estas nur teksaĵo el mensogoj. Ili do neniam renkontas la eksterordinarajn estulojn, kun kiuj mi konatiĝis transborde. Kompreneble, la realo estas pli nuanca ol mi ĵus diris, multaj kreas por si pli kontentigan bildon, mezan inter la terura dio kaj la dio indulgema, tamen restas multaj, por kiuj la elekto estas limigita al tiuj du ebloj. Eble ĉar ili ne sufiĉe maturas, restis fiksitaj je la stadio de du-termina penso, ĉu?

– Verŝajne, sed ili estas viktimoj, ne kulpuloj. Kie radikas tiuj ideoj, vi demandis. Miaopinie ili rezultas el la socia organizo, kiu regis dum jarcentoj grandan parton de nia planedo: iu maljunulo, patriarko, havis ĉiujn povojn, kaj devis esti ĉiurilate obeata. Nenion kritikan pri li oni rajtis diri aŭ eĉ pensi. Eĉ hodiaŭ tiu mensa kaj socia strukturo plu ekzistas. Mi konas terkulturiston, ĉi tie, en nia laŭdire civilizita lando, homon kvindekjaran, kiu obeas kiel knabeto la stultajn ordonojn de patro okdekjara, eĉ se ili kondukas la bienon al ruino. Li tremas antaŭ sia patro, tiel aŭtoritata tiu estas! La Dio de multaj similas la maljunan mastron, kiu ne toleras, ke pli junaj homoj rivalu kun li. Ion similan oni trovas en alia raktonto, kiun vi, kiel esperantisto, eble foje legis en la Biblio: la Turo Babela. Ankaŭ en ĝi Dio aperas kiel grumblema maljunulo, kiu timas, ke oni sukcesos atingi la altan lokon, kie li rifuĝis, kaj de tie lin forpelos por kapti lian regadon. Mi faris en la Biblion nur etajn disajn vizitojn, sed tio, kion mi ŝance trafis, konfirmis la pravecon de mia starpunkto pri Dio kaj religioj.

– …

– Kio okazas? Kian strangan mienon vi elmontras! Ĉu vi ne konsentas? Sed antaŭ du minutoj ni ambaŭ kune denuncis la sadisman dion de la sanktaj skriboj!

– Prave. Sed mi aŭdas mian konsciencon grumbli.

– Kio malplaĉas al ĝi?

– Ĝi ne ŝatas antaŭjuĝojn, maljustajn taksojn, ĝi havas ian statistikan manieron pensi, pro kiu ĝi diras, ke oni ne rajtas juĝi grandegan tutaĵon surbaze de minimuma mini-specimeno, kaj mi timas, ke ĝuste tion ni ĵus faris. Ĉu vi legis la Altan Kanton de Salomono, la Kanton el la Kantoj?

– Ne.

– Vi devus. Mi konfesu, ke ankaŭ mi ĝin ne legis! Sed laŭ Joel, pretervidi ĝin estas maltrafi ion gravan. Li asertas, ke oni povas diri nenion ĝustan pri la Biblio, se oni ne legis ĝin kaj ankaŭ ne la Psalmojn, kvankam pri tiuj … Nu, li diris, troviĝas inter ili poemoj kun monstra agresemo. Sed multaj el ili prezentas ankaŭ bildon pri dio, kiu estas nur amo kaj pardono, dio, kiu ŝajne similas tiun, kiun mi havas la feliĉon koni, kvankam mi neniam legis pri di eĉ unu linion. Ankaŭ mi fakte preskaŭ nenion legis el la Biblio. Ni do ne rajtas juĝi ĝin deirante de la etaj gustumetoj, kiujn ni havigis al ni pri ĝi. Ĉu mi iam parolis al vi pri mia amiko Hasan?

– Ne. Kiu li estas?

– Islamano. Viro kun alta homa valoro, viro kun vera digno, tuj videbla en la sinteno. Foje mi diskutis kun li pri la Korano parolante pri ĉiuj abomenaĵoj, kiuj, laŭdire, kuŝas en tiu libro. Li aŭskultis min kun sia kutima pacienco, kaj kun eta enigma rideto. La rideto venis de tio, ke li preparis sian respondon, konsidere al la ofteco, kun kiu li ricevas similajn rimarkojn de homoj absolute sensciaj pri la temo. Li agnoskis, ke tiuj teruraj pecoj ekzistas. Sed li montris al mi dokumenton, kiun li preparis, kaj sur kiu li notis aferojn admirindajn kaj aferojn hororajn ĉerpitajn el la sanktaj libroj de la diversaj religioj: la hebrea Biblio, la Nova Testamento, ktp. El la Biblio li prenis citaĵojn el la profetoj, el la psalmoj, el tiu aŭ alia libro, en kiuj Dio aperas kiel senfino da tenereco por siaj kreaĵoj, kaj citaĵojn, en kiuj Dio estas ia terura tribestro, kies brako senhezite frapegas tiujn, kiuj kontraŭas lian momentan strategion (mi diras “li”, ĉar tiu biblia dio estas vira, almenaŭ en tiaj agadoj). Same pri la Nova Testamento. Se tiu prezentas simpatian dion en iuj tekstoj, troviĝas aliaj – Hasan montris ilin al mi – en kiuj tiu “Patro” havas plej tremigan emon senkompate kaj kvazaŭ ĝue surtreti tiujn, kiuj malplaĉis al li, aŭ forpeli ilin al plej terura sorto. En la Korano estas same, ambaŭ aspektoj aperas. Tio memorigas al mi la unuan tagon, kiam mi venis ĉi tien. Antaŭ ol firme decidi, ĉu vi akceptos min en terapion, vi submetis min al testo, en kiu vi montris kartonojn kun grandaj simetriaj inkmakuloj, kaj mi devis diri, kion mi vidas en ili. Iom kiel, rigardante nubojn, oni ludas vidi en ili signifajn formojn. Vi klarigis, ke ĉiu vidas en tiuj makuloj malsamajn aferojn laŭ sia personeco.

– Jes, estis la Rorschach-testo.

– Nu, ĉu la sanktaj libroj ne estus io simila? Ŝajnas, ke ĉiuj enhavas jen plejbonon, jen plejmalbonon, kaj multon mezan. Ĉiu, kiu aliras ilin, trovas ion por si, depende de tio, kio li aŭ ŝi estas, aŭ depende de la momenta mensostato, aŭ de la kondiĉado, per kiu oni muldis ŝin aŭ lin en la unuaj vivjaroj, ekspluatante la sendefendecon kaj flekseblecon de etulo.

– Efektive. Ĝuste pro tio mi miloble pli ŝatas tion, kion vi rakontas pri via eterna amiko, ol kion oni ĝenerale diras pri Dio.

– Plezurigas min aŭdi tion. Pli: flatas min. Sed jen ree mia konscienco grumblas.

– Ĉu vere? Kion do ĝi volas ĉi-foje?

– Ĝi admonas, ke mi ne stimulu tiun pensovojon en vi, ĉar ĝi kondukas al antaŭjuĝo. Ĝi rimarkigas, ke tiu, kiun mi nomas mia amiko, estas priskribata jam jarcentojn per frazoj, kiuj perfekte tradukas, kion mi vidis, kion mi vidas aŭ komprenas je ĉiu ekskurso tien.

– ???

– Kiel malfacilas honesti!

– Kial vi diras tion?

– Ek de la komenco mi diradas al vi, ke la amiko, kiun mi tie vizitas, havas nenion komunan kun la Dio de la kredantoj, kiuj praktikas religion. Mi kvazaŭ furiozas, kiam oni asimilas la biblian dion al la luma estulo, kiun mi renkontas alimonde. Nu, mi ne estas honesta. Fakte, ĉefe ek de kiam mi aliĝis al la religia komunumo, al kiu mi aludis, mi konas abundon da personoj, kiuj havas pri Dio la saman bildon kiel mi, kvankam mi neniam kuraĝis priparoli kun ili miajn noktajn ekskursojn. Sed eĉ antaŭ ol aliĝi al tiu komunumo, mi konis similajn personojn, eĉ en mia propra familio. Mi havas kuzinon tre inklinan religiumi, kiu legas verkojn pri spiritaj aferoj kaj similaĵoj. Mi scias, ke ŝia Dio estas Dio kun koro, kiu komprenas, helpas, respektas, agas diskrete, lasas liberaj kaj neniam sentas rankoron al iu ajn kreito … Kial do mi metas ĉiujn religiemajn homojn en saman ujon, provante distanci min de ili, aŭ eble pli ĝuste, provante nete distingi mian amikon de ilia Dio? Tion mi faras de la komenco kun vi! Fakte tiu maniero koncepti Dion, komuna al miaj travivaĵoj kaj al tiuj homoj, estas disvastigita en iuj medioj jam multegajn jarcentojn, verŝajne eĉ jarmilojn. Mi supozas, ke laŭ ŝanco oni naskiĝas aŭ ne en familio, kiu transdonas bildon pri dio terura aŭ pri dio, el kiu elfluas senfinaj kvantoj da amemo, da amego, kaj kiu tro respektas la homojn por kondamni ilin pro bagateloj.

– Interese. Se mi havas antaŭjuĝon, la kaŭzo povus esti profesia misformiĝo. La homoj, kiuj pasigis sian infanecon en familio, kie la maniero koncepti Dion estis psikologie sana, havas pli multajn ŝancojn eviti kompleksojn, kulposentojn, inhibojn kaj psikosomatajn malsanojn, pro kiuj oni petas mian helpon. Mia klientaro do ne estas statistike reprezenta pri la tuta loĝantaro. Tiu faktoro igas ĝin netipa. La kredantaro en ĝi enhavas troigitan proporcion da homoj, kiuj havas pri Dio malsanan komprenon. Ekzemple mi nun traktas viron, pri kiu mi sentas min tute senhelpa, ĉar lia baza problemo estas ligita al religia edukado, kaj por tiun efike tuŝi mi estas senrimeda. Ej! Nia interparolo donas al mi ideon. Ĉu vi konsentus, ke mi jam nun transskribu kelkajn partojn el niaj dialogoj, por ke li legu ilin?

– Se vi ne citas mian nomon, vi povas fari el ili, kion vi volas, escepte aŭdigi ilin ĉe radio, aŭ alikadre, ĉar oni povus rekoni mian voĉon.

– Helpus min montri al li, ke eblas alia maniero koncepti Dion, kaj ke ankaŭ tiu estas plene kohera. Tiu viro ne sukcesas eviti masturbi sin, kaj tion li sentas kiel plej teruran dramon, ĉar enkraniiĝis al li, ke temas pri abomena peko, inferen-senda, kaj ke li brulos eterne, se li ne rezignos tiun kutimon. Sed tio estas al li fizike neebla. Estas des pli bedaŭrinde, ke li estas bonulo, pli honesta, pli sindonema, pli bonkora ol la plimulto. Lia masturbado havas neniun negativan efikon, des pli, ĉar li ne estas iu, kiu bezonas pornajn bildojn por eksciti sin. Tia spektado havus la kritikindan efikon, ke ĝi kontribuus al la sukceso de fia ekspluato kaj malnobligo de homaj estuloj, tio apartenus al la kategorio de atencoj al la digno de korpo. Sed kion ajn mi diras al li, ĉio restas senefika, ĉar li scias, ke mi estas ateisto; rezulte miaj opinioj pri religiaj aferoj laŭ li tute ne indas konsideron. Estas io tiel simpla kaj tiel sincera en via maniero paroli pri via luma amiko, ke eble tio helpus. Via eternulo ĉion pardonas, ĉu ne?

– Jes. Tiu neniam juĝas, neniam kondamnas. Di allogas (simple pro sia naturo, ĉio bona kaj bela estas alloga). Kaj di atendas. Di atendas, ĝis oni komprenos kaj iros al di. Kio malhelpas antaŭeniron al di, tio estas la agoj, kiuj kaŭzas malbonon al aliaj homoj, aŭ al la kreaĵaro ĝenerale. Sed se via paciento sin masturbas, ĉar la kutimo tro enradikiĝis en li ek de la adoleskaj jaroj, mi estas certa, ke mia amiko rigardas tion sufero, turmento, seniĝo de libereco, kio din ĉiam kortuŝas, kaj ne fi-ago el vidpunkto morala.

– Se mi povus konvinki lin pri tio, kia senpeziĝo tio estus! Por li, sed ankaŭ por mi!

– Por vi, ĉu?

– Se vi scius, kiel saturita mi estas de lia ĉiama sinkondamno. Estas plej tede reaŭdi je ĉiu renkonto, ke li estas monstro, perversulo, krimulo, ĉar, pliafoje, li ne sukcesis regi sin …

Dudektria kunsido: Ĉu halucino, ĉu atesto?

– Mi avertu vin tuj, hodiaŭ mi estas malbonhumora.

– Kio okazas al vi?

– Nenio speciala, nenio persona ĉiaokaze. Sed tiu pluvo, kiu ne haltas … Kaj tiu tutmonda politiko, kiu ŝajnas tiel freneza! “Frenezas la Romanoj”, diris Obeliks. Kial redukti tiun juĝon al nur unu popolo? Frenezas la homoj!

– Vi pravas. Nia socio vivas ekster la sfero de psikologia sano.

– Estas suferige por mi vivi en du mondoj. En ĉi tiu, kun la konstanta maljusteco, la multaj suferoj, kaj maniero konduti samtempe malsaĝa, ekscita kaj malbonkora, kaj en tiu transa, kiun mi vizitas preskaŭ ĉiunokte. La kontrasto estas grandega, kaj mi spertas ĝin kiel disŝiron. Mi vidas, kio povus ekzisti, kio fakte ekzistas en alia dimensio, kaj mi vidas, ke ĉi tie sur nia planedo en ĉi tiu tempo oni faras nenion por atingi la samon, kvankam eblus.

– Ĉu vi vere kredas, ke eblus?

– Mi eĉ ne dubas, ke oni tion atingos. Mi eĉ povas diri, ke tion mi vidis. Aŭ halucinis, se vi preferas. Nuntempe ni troviĝas je stadio plej primitiva. Jarmiloj necesas, por ke ni tiru la lecionojn el niaj eraroj. Al mi estas vere strange. Kiam mi troviĝas ĉi tie, mi travivas momentojn de senpacienco, kiel mi ĵus spertis. Kaj kiam mi estas tie transe, mi vidas, ke nia planedo progresas direkte al plena, luma, disradianta feliĉo, sed, tute simple, je helika rapideco. Ritmo de heliko, fakte, kiu ne antaŭeniras rekte, kaj kiu jen kaj jen revenas malantaŭen, antaŭ ol reiri la ĝustan vojon, sed tamen, sumsume, progresas al sia celo.

– Eble. Kiam vi ekparolas pri jarmiloj samtone kaj samfacile, kiel mi parolus pri horoj kaj tagoj, vi ĉiam imponas al mi. Via temposkalo estas io, kio plifortigas en mi la senton – kiu timigas min – aŭskulti iun, kiu efektive vidis alian mondon realan. Mia tuta trejniĝo, mia tuta sperto, mia tuta vivo, fakte, ribelas kontraŭ tiu ideo. Sed ĝi estas en mi. Estas terure! Se tion oni scius … Same, kiam vi klarigas, ke por via amiko la eternulo neniu estas ridinda, mokinda, eĉ de supre kompatinda. La homoj, kun kiuj mi konstante rilatas – kolegoj, parencoj, amikoj – oftege taksas homojn ridindaj, mokindaj aŭ kompatindaj. Kun perceptebla supereca sento. Kaj se mi scius, ke ili opinias ion similan pri mi … Ĉiaokaze, vi sukcesis ion, kio ŝajnis al mi neebla.

– Kion do?

– Vi sukcesis akceptigi al mi kiel eblan, kelkfoje eĉ preskaŭ probablan, la hipotezon, ke vera dio reale ekzistas. Mi emfazas: vera. Dio tute ne simila al tiu, pri kiu oni parolis al mi, dum mi estis infano, kaj kiun mi forĵetis, kiel ankaŭ vi, kun intensega sento pri liberiĝo. Mi rifuzis ĝin, ĉar ĝi estis maljusta, ĉar ĝi estis neverŝajna, ĉar estis evidente, ke la homoj elpensis ĝin por sekurigi sin, eltiri sin el sia timo, havigi al si konsolon aŭ esperon, kiam ĉio iras fuŝe. Sed la via …

– Vi certe rimarkis, ke mi malofte diras “Dio”, eĉ se pronome mi nomas din “di”. Mi preferas nomi din mia amiko la eternulo, mia kamarado de tie transe, aŭ io simila, ĝuste, ĉar la vorto “Dio” tro ofte elvokas iun tre diferencan de tiu, kun kiu mi amikiĝis en la alia mondo.

– Sed vi kultas al ĝi. Tion vi mem diris.

– Sed mi ne diris al vi, al kiu komunumo mi aliĝis. Vi ne scias, kiu di estas. Eble estas Alaho (Allah, se vi preferas). Aŭ Ganeŝo, la hindua dio, kiun oni bildigas kun kapo elefanta.

– Nu, kiel ajn vi ĝin nomas, temas pri iu dio. Ĝi havas ĉiujn karakterizojn de la dio de teologoj. La diferenco estas, ke, kiam oni legas tekston teologian, oni diras al si: “Estus bele, se tia estulo ekzistus, sed ne estas konvinke, estas nur revo. Teologoj esprimas sin kiel infanetoj, kiuj misprenas siajn dezirojn por realo aŭ kiuj projekcias sur ĉielon la idealigitan bildon de sia patro.” Agacas min, ke pri vi mi ne sukcesas diri la samon! Mi ne komprenas, kial. Estas humilige.

– Pardonu min, mi bedaŭras, sed, sincere, mi faris nenion tiucele.

– Klare! Mi ne kritikas vin. Mi konstatas nur, ke pro vi la ekzisto de via dio aperas al mi probabla. Tio ŝancelas min.

– Kial? Kion tio ŝanĝas?

– Se ĝi ekzistas, ĉio estas malsama. Vivo havus sencon. Eĉ bonan sencon. Sencon kunmetitan el amo, paco, harmonio, simpleco, justeco …

– Plus humuro, fantazio, kreemo, ĝojo. Plus senfina diverseco, kio estas riĉo. Plus vivigaj streĉiĝoj, kaj konfliktoj, kiuj stimulas progresadon.

– Kiam vi parolas pri senfina diverseco, kaj pri konfliktoj, vi pensigas min pri demando, kiun jam de longe mi volus starigi al vi, sed okazo neniam prezentiĝis. En tiu senfina diverseco, kiu, se mi bone komprenis, manifestas vian Dion … Ne. Mi revortigu mian demandon: en tiu alia mondo, kien vi tiel facile iras, ĉu ekzistas spiritoj fundamente malicaj?

– Prave vi diras, ke la senfina diverseco manifestas Dion. Tiel mi sentas ĝin, kiam, decidinte ekflugi tien supren, aŭ plonĝi tien profunden, mi trovas min kvazaŭ en filmo ĉiufoje malsama. Kia ajn la kadro – alta montaro, vicoj de vinberplantoj terase aranĝitaj sur deklivo desupranta ĝis blua lago dum bela tago aŭtuna, oceano, ŝtonponto kun aparte harmonia kurbo, ekzotaj vilaĝanoj feste kostumitaj, kiuj dancas ronde – mia sento estas, ke mi vizitas la bienon de kreanto, kies imagpovo estas laŭvorte senlima, ke mi malkovras ĉiufoje novan aspekton de Dio, kiun mia cerbo tradukas en aron da sensaĵoj, da bildoj, kiuj ne estas ekzakte di, sed kiuj din esprimas.

– Jes, mi opinias, ke mi komprenas, kion vi volas diri. Via Dio ne estas eksplicite tia, sed ĉiu el tiuj bildoj esprimas unu el ĝiaj aspektoj, kiu estus per si mem neesprimebla. Vi uzas elementojn bone konatajn al vi por traduki ion netradukeblan. Kaj Dio estas la sumo de ĉio ĉi.

– Vi iom komprenas, sed ne tute. Dio ja estas multe pli ol la sumo de tio, kion mi povas vidi, di estas pli multobligo ol adicio. Sed krome tre ofte mi vidas aferojn, kiuj tute ne estas bone konataj al mi. Antaŭ ol mi gustumis unuafoje mangon, mi ne sciis, kiel ĝi gustas. Nu, tie mi gustumis centojn da fruktoj, al kiuj nenio similas surtere. Kaj mi aŭdis kanti en lingvoj aliplanedaj.

– Sed ĉu en tiu senlima diverseco, kiu konkretigas la senfinan riĉecon de via dio, troviĝas estaĵoj, kiuj volas suferigi, kiuj volas malbonfari, unuvorte malicaj?

– Mi ne scias, kiel respondi. Ŝajnas al mi, ke la aĉuloj estas tiuj, kiuj ŝtopas la pason de la dia vivo. La plimulto el ni tion parte faras, tiel ke parto de la malbono pasas tra ni. La proporcio certe estas tre malsama de persono al persono (aŭ eble de besto aŭ anĝelo al alia). Kaj mi havas neniun ideon pri tio, kiom da respondeco la koncernatoj havas en la amplekso de tiu ŝtopado. Sed via demando havas sencon. Ekzistas danĝeraj estaĵoj en tiu alia mondo. Kaj kvankam mi neniam renkontis eĉ unu, mi povas diri, ke pri ilia fakta ekzisto mi efektive scias. Komence ja – estas strange, ke mi neniam tion rakontis al vi – la knabino diris, ke se mi volos reveni al ŝia mondo, mi devos protekti min por ne fari malbonajn, danĝerajn renkontojn.

– Kaj kiel oni protektas sin?

– Ŝi diris, ke antaŭ ol mi ekvojaĝos, estos saĝe diri “preĝon el tradicia religio”. Tiuj estas ŝiaj propraj vortoj. Ŝi aldonis, ke tute ne gravas, se la vortoj aperas primitivaj, naivaj aŭ strangaj, la ĉefa afero estas diri la preĝon, enmense aŭ laŭte, ĉar tion farante, mi unuigos min kun la miloj da homoj, kiuj diris la saman preĝon laŭlonge de la historio, orientante sian animon direkte al la plejalto. Al la bono. (La preĝo, ŝi plu diris, ne enhavu ion ajn, kio celu altiri malbonon al iu alia; ekzemple preĝoj por venko super malamikoj, aŭ por faligi sur iun la koleron de Dio, ne havus la ŝirman efikon). Ŝi diris al mi: “Se vi turnos vin al la bono, t.e. se via preĝo celas, ke viaj ĉielaj aliancanoj helpu vin progresi sur la vojo al bonkoreco, donemo, humileco, vero, justeco, ktp, vi riskos nenion, tio kreos ĉirkaŭ vi tavolon protektan, vi estos kvazaŭ en spirita skafandro, en nemateria kosmonaŭta kombineo, tra kiu neniu pafo de malbona influo sukcesos atingi vin.” Mi do tion faras ĉiufoje. Mi repensas al ĉiuj aspektoj de la bono kaj mi diras preĝon, kiun oni diras en mia komunumo. Mi ne pensas pri la frazoj, kiujn mi prononcas, mi zorgas nur pri tio, ke mia animo estu turnita al la bono, ke tiu decido preĝi estu maniero aserti: “Mi elektas la bonon”, “Mi elektas la vivon”, “Mi voĉdonas por amo”, sed estas klare, ke ne temas pri mia persona bono, sed pri la ĝenerala bono, ene de kiu la mia estas inkluzivita. Tiu orientado de la animo estas gravega. Necesas celi al bono, kvankam ni scias, ke ni ne atingos ĝin perfekte en ĉi tiu vivo, nek nur per niaj propraj rimedoj. Ŝajnas, ke la ŝirman efikon efektivigas la orientado de la animo kaj la fido al la alimondaj helpantoj.

– Sed kontraŭ kio vi devas protekti vin?

– Tiurilate mi neniam sukcesis ricevi kompreneblan respondon. Ĉio disvolviĝas, kvazaŭ ekzistus estuloj, kiuj volas perversigi aliajn, forlogi ilin for de la vojo bonen … Sed la knabino diris nenion pri ili, aŭ pli ĝuste, nenion, kion mia cerbo kapablis kompreni.

– Ege bedaŭrinde! Supozeble, mia profesia agado ĉefe rilatas al la efikoj, kiujn havis sur miajn pacientojn tiaj estuloj pli malpli perversaj, verŝajne tra la generacioj kaj tra la influaj uloj en la socio. Ej! Kio okazas al mi? Jen mi parolas, kvazaŭ viajn cerbumaĵojn mi prenus serioze!

– Antaŭ unu minuto vi diris, ke vi komencas akcepti, ke miaj ĉielaj aŭ halucinaj spertoj povus signifi, ke vivo havas sencon. Se vi tion akceptas, kial ne la aliajn aferojn, pri kiuj mi raportas? Kaj tio, kion vi citis – amo, paco, harmonio, simpleco, justeco, diverseco – estas nur eta-eta parto de tiu senco. Mi povus plu aldoni multajn aferojn, ekzemple la senton esti, esti si mem, rajti esti tiu, kiu oni estas, eĉ se oni estas ege malperfekta. Ĉiuj ĉi aferoj, tiu indulgema kaj harmonia mondo, regata de reciproka amo kaj de kreemo, estas paradizo.

– Ĉu vi legis la romanon de Johán Valano “Tien”?

– Ne. Mi ne konas ĝin. Pri kio temas?

– La demando enkapiĝis al mi. Temas pri aventuro en alia mondo; “paralela mondo” ĝin nomas la aŭtoro. La etoso tie, se ĉion konsideri, multrilate similas tiun, pri kiu vi raportas al mi. Almenaŭ kiom koncernas la harmoniajn rilatojn inter la homoj, la ĝeneralan respekton kaj bonkorecon, kaj similajn alte taksindajn kvalitojn. Mi demandis al mi, ĉu ne kuŝus en tiu fikcia mondo la mensa bildo, kiu havigis la kadron de viaj halucinoj. Interesus min scii, kion vi dirus pri tiu romano, se vi legus ĝin. Ĝi priskribas vivon grandparte paradizan.

– Certe al tia vivo funde sopiras la homoj, vi kiel la aliaj. Sed la fundo de homo, tio estas via fako, psiĉjo, vi certe konas tion pli bone ol mi.

– Jes, mi konas tiujn dezirojn al mondo paradiza. Mi sentas ilin en mi, mi perceptas ilin en ĉiuj pacientoj. Sed mi ĉiam rigardis ilin infanecaj deziroj, iluziaj, sen responda realaĵo.

– Eble deziro estas signo. Kion ni deziras en la vivo, se ne aferojn, kiuj ekzistas? Vi deziras belan aŭton, belaj aŭtoj ekzistas. Vi deziras manĝi bongustaĵojn kaj trinki ion plaĉan, frandindaĵoj ekzistas. Vi havas seksajn dezirojn, abundas eblaj partneroj. Vi deziras tiun aŭ tiun diplomon, studoj estas organizitaj por la celantoj al la koncerna titolo. Ĉio dezirata havas respondaĵon en la realo. La deziraĵo ne nepre estas atingebla al ĉiu el ni je difinita momento, aŭ ĉar ni ne posedas la rimedojn por ĝin aliri, sed ĝi ekzistas, eĉ se ekster nia atingpovo. Neniam temas pri nenio, pri nulaĵo. Se ni deziras pacon, amon, scion, saĝon, ĝojon, ridon, amikecon, tenerecon, belecon, eble le kaŭzo estas, ke tio ie ekzistas.

– Alia afero zorgigas min. Mi diris al vi, ke mensa malsano estas kontaĝa. La mensaj procezoj de unu persono povas reeĥi en la cerbo de alia, kun kiu tiu rilatas, kaj eniĝi en ĝin. Se ili estas malsanaj, transdoniĝas la malsano, sed la inverso povas okazi. Iom da tio prezentiĝas en ĉiu sukcesa psikoterapio: komunikiĝas sana mensa funkciado. La demando, kiun mi starigas, estas la jena. Kial mi ne estas kontaĝa al vi? Mi havas la necesan prestiĝon, ĉar mi savis vin, kiam vi estis plene perturbita pro la terura traŭmata periodo, el kiu vi ĵus eliris. Post tiu longa maljusta mallibereco en fora lando, nepris, ke vi ricevu psikologian helpon por retrovi vian ekvilibron. Vi venis al mi kaj ni frukte kunlaboris, tiel ke vi sentas dankemon al mi. Cetere, vi konas miajn titolojn kaj respektas ilin, vi ne estas unu el tiuj uloj, kiuj klasas ĉiujn psikfakulojn en la saman kategorion de ĉarlatanoj. Vi faris sur min tion, kion en psikanalizo oni nomas pozitiva transŝovo. Logike mi do devus influi vin. Mia racio, mia kapablo malimpliki viajn sensencajn klarigojn devus agi. Sed mi klare estas pli influata de vi ol vi de mi. Tiam …

– Ĝenas min ne povi helpi al vi, psiĉjo mia, ĉar mi vin treege ŝatas, kiel vi scias, mi havas al vi senton de grandega dankoŝuldo. Kaj kvankam vi ofte incitas min, ĉar vi provas glitigi mian atestadon al intelekta diskuto, aliflanke, vi estas la sola persono, krom mia edzino, kun kiu mi povas paroli pri miaj travivaĵoj. Kaj tio estas ege, ege grava. Ek de kiam mi komencis promeni en la alia mondo, mi sentas min plej sola. Vivo estas tre malsama por mi ol por la aliaj. Sed tion mi povas diri al neniu. Ĉiufoje kiam mi provis, bumerangis al mi. Kvankam mi scias, ke por di neniu estas ridinda, mokinda aŭ de supre rigardinda, ne estas amuze senti, ke tia oni estas por homoj, eĉ se oni scias ilin malpravaj. Ankaŭ en mia religia komunumo mi ne kuraĝas rakonti, kion mi travivas. Kiam mi faris etajn paŝojn tiudirekte, mi tuj vidis, ke ne prosperos. La homoj ne deziras scii la veron. Strange, ĉu ne? Ĝi estus tiel bon-efika al ili!

– Tio donas al mi ideon. Kial ni ne publikigus nian dialogon? Ĉio ja estas surbendigita.

– Sed se ni publikigos niajn interparolojn, la legantoj ne prenos min pli serioze ol vi!

– Tion vi ne povas diri. Vi ne scias. Homoj estas tre diversaj. Via amiko ŝatas diversecon, kaj, se mi parolu vian lingvaĵon, ĝi aranĝas la aferojn tiamaniere, ke ĉiu homo estas unika, senfine unika. Eble do iu nombro da legantoj prenos vin serioze. Aŭ almenaŭ al ili vi malfermos pripenso-vojojn, aŭ komunikos sentojn, kiuj influos sanige.

– Vi pravas. Finfine, al mi estas egale, ĉu mi aperos mokinda aŭ ĉu oni ne kredos min. Gravas, ke ili povu konatiĝi kun mia rakonto. El ĝi ili faros, kion ili volos. Ili estos liberaj fronte al ĝi, kiel mi liberis fronte al di, kiam ŝprucis la malamo dum mia unua vojaĝo tien. Eble mia atesto malŝlosos pordojn en kelkaj animoj.

– Jes, ni faru tion, ni publikigu. Sed ne kun mia vera nomo. Ne taŭgus, ke miaj kolegoj trovu en nia dialogo pretekston por moki min. La studo, kiun mi publikigos pri la religiaj deliroj kun kuraca efiko, estos pure priskriba, kaj aperos kun mia nomo. Tie mi esprimos min tiamaniere, ke oni ne divenos, ke mi iom emas kredi viajn spertojn aŭtentaj.

– Kompatinda psiĉjo! Kiel facile ŝancelebla vi estas! Kaj tamen, kiam mi venis al vi komence, mi diris al mi: “Feliĉe mi trovis fortulon. Mi povos plene apogi min sur li.” Sed ne … Pardonu … Mi malpravas. Vi estas ŝancelebla nur koncerne la alian dimension. Por via laboro sur ĉi tiu Tero, vi estas fortika, nefaligebla, kompetenta. Jes, jes, ju pli mi pensas pri ĝi, des pli mi trovas vian ideon bona. Ĉu ni do lanĉu nian libron, kiel ŝippereulo ĵetas maren botelon kun mesaĝo? Kiu scias, kiujn ĝi trafos? Eble eĉ troviĝos homoj, kiuj rekonos sin en mia aventuro. Mi celas: por kiuj tio ne estos io fremda, sed ĉe kiuj miaj diroj elvokos ion tute aŭ parte similan, de ili travivitan. Estus neverŝajne, ke nur mi malkovris tiun mondon kaj tiun eksterordinaran amikon. Se ni publikigos, la libro probable bonfaros jen kaj jen. Dankon pri via ideo, dankon, psiĉjo.

– Ĉefe, dankon al vi. Vi efikis al mi ŝanĝe. Mi estas malpli fermita ol antaŭe, ŝajnas al mi. Eble iom malpli memcerta, sed tio estas progreso. Ĉu vi scias, pri kio mi subite revas?

– Ne. Kiel mi povus?

– Ke nia libro iĝu deviga en ĉia psikfaka trejniĝo.

Dudekkvara … ĉapitro

Kara Psiĉjo mia,

Vi certe memoras la fojon, kiam mi rakontis al vi mian sonĝon pri la dezerto. Ĝin rakontinte, mi aldonis, ke mi ne kuraĝas diri, kio okazis tuj poste, ĉar vi certe definitive rigardus min nekuracebla frenezulo.

Efektive, diri mi ne kuraĝus – via rigardo embarasus min – sed skribi ne starigas problemon, mi do decidis tion fari. Vi ja esprimis scivolemon, kaj ŝajnas al mi, ke vi rajtas scii, pri kio temas.

Ne estas facile, sed, nu, hm! … ek! Mi ĵetu min en la faron.

Mi vekiĝis el tiu sonĝo kun la impreso, ke iu savis min, ke mi estis savita el plej dolora morto pro soifo kaj elĉerpiteco, sub senkompata varmego, fare de maljuna turbanulo, kiu portis min al groto, kaj poste al oazo mirinde bela. Se ne estus sonĝo, mi demandus min, el kie tiu skeleta grandaĝulo ĉerpis la forton porti min, ĉar li aperis vere senmuskola.

Kaj je tiu punkto, tuj post la vekiĝo, la afero fariĝas freneza, des pli, ĉar tio, kio okazis, gravas por neniu.

Ia ena voĉo, insista, igis min preni paperfolion kaj skribilon. Kaj surprizite mi ekskribis, kvazaŭ ĉe diktado, sen vere regi miajn gestojn. Ĉu ne temas pri fenomeno konata en psikiatrio sub la nomo “aŭtomata skribo”?

La teksto, kiun mia mano produktis, sen kontrolo de mia cerbo estas la jena:

Kiam mi trastumblis la dezerton,

kiam mi vagadis tute sola,

kiam min brulvundis la soifo

murda,

kiam sub la suno mi ne povis

spiri, kaj la sablo min sufokis,

kaj la tuta kosmo sin prezentis

surda,

kiam estis plu neniu nordo,

kiam oriento estis sonĝa

bildo sen ekzisto sen troveblo

ie,

kiam sekomorto ĉirkaŭrampis,

kiam dissolviĝis la miraĝoj,

kiam mi sterniĝis elĉerpite

tie,

kial do ekkreskis tiuj palmoj?

kial milpetale floroj buntis?

kial novafonte ŝprucis akvo

rave?

Kies himnon kantis tiuj birdoj?

kies ombro donis al mi pacon?

kiu min relevis el la stumblo

save?

Sonas mia danko nekomprene,

morta mi estadis kaj nun vivas,

vere mi ne indis la donacon

de vi,

sed eĉ se neniu min aŭskultos,

eĉ se oni taksos min freneza,

mia tuta vivo estos laŭdo

al Di’.

Kiam, elirinte el kvazaŭ hipnota stato, mi relegis laŭte, kion mi, aŭ pli ĝuste mia mano, ĵus skribis, orelfrapis la ritmo:

–vvv/–vvv/–v//–vvv/–vvv/–v

tatititi / tatititi / tati // tatititi / tatititi / tati

Kiom da demandoj tiu poemo ŝprucigas!

Kiu estas la aŭtoro? Ĉu iu el la alia mondo, por kiu mi funkciis kiel nekonscia kaj nevola mediumo? Se jes, kiu? Kial?

Ĉu produktis la tekston iu nukleo kuŝanta en la nekonscia parto de mia psiko? Ekzistus en mi ekster mia scio nervoĉelaj konektoj, senrilataj kun mia konscia intelekto, kapablaj verki en du minutoj tutan poemon, sen ritma aŭ gramatika fuŝo? Parto de mia cerbo izolita de la cetero, kiel komputprogramo funkcianta per si mem?

Tiu travivaĵo starigas fundamentajn demandojn. Kiu mi estas? Kio mi estas? Kiuj ni estas? Kio ni estas, ni homoj vivantaj surtere? Kio estas la alia mondo, la alia dimensio? Kio estas la nekonscio? Kio la nerva sistemo?

Mi ne kuraĝis pritrakti tiun nekompreneblan sperton kun vi vizaĝ-al-vizaĝe, vi konas min sufiĉe por tion akcepti, kaj senkulpigi min.

Supozeble vi estos same perpleksa kiel mi.

Sed mi povas plezure emfazi, ke la kapŝancela apero de tiu teksto en mia vivo havis neniun malfavoran efikon sur min. Mi ne komprenas, pri kio temas, nur ke ĝi bonege tradukas la etoson de la sonĝo. La sola efiko estis kreskigi mian miron rilate al ĉio, kio okazas al mi.

Cetere mi fartas tute bone, kaj ankaŭ mia familio. Mi esperas, ke estas same ĉe vi.

Plej amike salutas

via deliranta halucinato

Aldonaĵo : Konfeso de la surbendiginto

Tiu ĉi libro prezentas la transskribon de surbendigita serio da interparoloj, kiuj disvolviĝis inter mi, psikoterapiisto, kaj unu el miaj pacientoj, dum kvinmonata periodo. Apartan rolon en ties rakontoj ludas iu, kiu havas multon komunan kun la estulo … aŭ la imagato … kiun oni en Esperanto nomas “Dio”.

Kompreneble, ne eblas paroli pri tiu sen uzi pronomon. “Kial tion mencii?”, vi eble pensas, “ne estas problemo, la regulo estas diri li; ofte oni skribas Li”. La demando tamen stariĝis, ĉar la paciento ne akceptis tion fari. Li ĉiam uzis alian pronomon, de li elpensitan, kiun mi senprobleme akceptis – homon kun psikaj problemoj oni ne kontraŭdiru pri negrava detalo – sed kiu povus aperi tro stranga en eldonita verko. Mi do decidis iom perfidi la aŭtentecon de la surbendaĵo, kaj uzi li anstataŭ la stranga vorto, kiun la parolanto uzadis. Sed kiam mi volis tajpi li, aŭ Li, mi ne povis. Miaj fingroj simple rifuzis. Paralizo tenis ilin senmovaj. Nekredeble, ĉu? Nu, pensante, ke la ideo, ke Dio havas sekson, povus esti la kaŭzo de tiu miriga fenomeno, mi decidis tajpi ĝi. Ve! Sama rifuzo de miaj movnervoj: kiom ajn mi penis, la fingro ne sukcesis trafi la ĝustan klavon.

Tiam revenis al mia memoro la anekdoto pri la pastro, kiu, psike ege skuita, tremante diras al kolego: “Imagu! Mi ĵus vidis Dion!” – “Ha jes, ĉu vere?” diras la kolego, “kiel li aspektas?” Kaj la respondo falas, peza kiel plumbo: “Ŝi estas nigra!”

Mi do provis tajpi ŝi. Ne pli prosperis al mi. La movnervoj ree strikis. Konsternite, mi longe meditis pri tiu stranga okazaĵo. Solvoj kiel ŝli, liŝi, li/ŝi aŭ ri, kiujn kelkaj proponis kiel pronomon ampleksantan ambaŭ seksojn, ne plaĉis al mi, ĉar ne tiel parolis la paciento, kies aventurojn en “alia dimensio” mi surbendigis. Mi tamen eksperimente provis ilin, sed same vane: la paralizeto tuj rekaptis miajn fingrojn.

Restis nur unu solvo: uzi la saman strangan pronomon, kiun la paciento konstante uzis dum sia raportado. Kiam mi tion provis, la fingroj – kia senpeziĝo! – funkciis kun ŝatata retrovita normaleco. Sed nur tiam. Ĉar gravis por mi, ke ĉi tiu verko aperu, mi do decidis alpreni la pronomom uzatan de la viro, kiu asertas, ke li regule rendevuas kun la eternulo: la pronomon di.

“Sed kio pri la adjektiva formo?” vi verŝajne demandas. Prave. La vorto dia jam ekzistas, kun la senco ‘rilata al Dio’, ‘de Dio’. Ĉu eblas uzi ĝin posed-adjektive? Nu, en la rakontoj de la paciento, tio neniam kaŭzis problemon. Efektive, se oni diras, ekzemple, dia volo en la senco ‘ties volo’ temas ja pri la sama afero, ĉar tiukaze ties signifus simple ‘de tiu, pri kiu oni ĵus parolis’, t.e. ‘de Dio’, alivorte dia.

Mi esperas, ke la leganto bonvole indulgos tiun devojiĝon de la klasika, tradicia Esperanto, kiun mi ege ŝatas, kaj kiun mi preferus uzi. Mi ne povis elekti. Aŭ mi uzis la pronomon di, aŭ la transskribado de la bendoj ne povis okazi. Mi elektis la unuan eblon. Komence kun kulpa, malkomforta sento. Poste pli libere. Mi ja repensis pri mia ĉina Biblio. En ĝi, ĉiufoje, kiam temas pri Dio, la pronomo ta (‘li’ aŭ ‘ŝi’ en la ĉina) estas skribita per speciala ideogramo, kiu estas la sama kiel la normala pronomo, krom per la fakto, ke en ĝi la maldekstra parto – la t.n. klasifikilo – anstataŭ esti la signo por “homo” estas la signo por “spirito”. Alivorte, ekzistas almenaŭ unu lingvo, kiu havas apartan pronomon por Dio. Kial do ne Esperanto?

Ĉar mi volis prezenti al la publiko tute aŭtentan dokumenton, mi konservis en la partoj, kie mi parolas, la pronomon de mi uzatan: ĝi. Mi ne povis sekvi la strangan sistemon de mia paciento, kaj uzi senseksan pronomon ŝajnis al mi preferinde. Kiam mi transskribis ion de mi diritan, forestis la stranga fingra paralizo, kiun ajn pronomon mi uzis.

Mi esperas, kara leganto, ke vi alkutimiĝis al tiu stranga nova pronomo same rapide kiel mi, dum mi aŭskultis mian pacienton-amikon.

DI : Ĉi tiun pronomon, ĝis nun ne apartenantan al la lingvo Esperanto, la paciento uzis ĉiufoje, kiam li referencis al Dio. Kiam la surbendigaĵoj estis tajpataj, io tre stranga okazis al la tajpanto, kiu provis korekti lin uzante, anstataŭ tiu stranga pronomo, pronomon lingve kutiman. Pri tiu mistera okazaĵo vidu “ Aldonaĵon: Konfeso de la surbendiginto ”.

tranco : La difino de tiu vorto en PIV estas tro redukta kaj ne aplikiĝas ĉi tie. En medicino kaj psikologio, la vorto tranco estas uzata por signi la apartan konscistaton, kiu karakterizas hipnoton, kaj ĝi neniel aludas al okupado de la korpo fare de alipersona senkorpigita animo, kiel en spiritismo.

Aldonaĵo : Ĉi tiu “aldonajo” ne retroviĝas en la franca eldono de la verko, simple ĉar en la franca ĝi lingve ne eblus. Esperanto tiurilate estas pli kontentiga lingvo.

Tien

1

– Kiel ni povus akcepti ŝin? Estas klare, ke ŝia menso misfunkcias. Mi ne komprenas, kial vi bezonas tiom heziti, – la prezidanto diris.

Mi rigardis la aliajn membrojn de la komisiono. Estis malfacile diveni, kion ili pensas, krom ke la situacio estas ĝena, kaj ke preferindus ne respondeci pri la alprenota decido. Estas grava respondeco. La ŝtato ja fidas nin por taksi, ĉu iu sendanĝere povas memstare praktiki psikoterapion, kaj ankaŭ la popolo, eĉ sen scii precize pri la regularoj, tamen fidas, ke iu instanco protektas ĝin kontraŭ praktikado de tiel delikata profesio fare de fuŝuloj.

– Ne estas tiel simple, – diris Roberto Sativa.

– Ne simple!

Prof. Javorski, la prezidanto, rigardis la parolinton kun miro tiel evidenta, ke ĉiu el ni sentis embarason. La suspekto, ke la tuta komisiono konsistas el frenezuloj, klare legiĝis sur lia vizaĝo. «Ju pli li maljuniĝas, des malpli li kapablas rezoni nuance,» mi pensis, sed jam li reparolis, same memcerte:

– Ne simple! Kiel vi povas tion diri? Tiu Lorena Margun ne kapablas distingi inter realo kaj fantaziaĵo, ŝi montriĝas tiel facile influata, ke ŝi kredas pacienton, kiu evidente deliras, kaj vi pretus doni al ŝi oficialan rajtigon sendepende praktiki?

Per subita, preskaŭ timiga movo, li turnis sian indignan rigardon al mi.

– Pro vi, Klaŭdjo, ni perdas nian tempon. Ŝi laboras sub via kontrolo. Vi konas la tutan historion de la rilato inter tiu paciento kaj ŝi. Vi devis tuj vidi, kiel li impresas ŝin, perdigas al ŝi la kapablon ĝuste rezoni. Mi ne komprenas, ke vi lasis tiun aferon putri ĝis la nuna stato …

Li hezitis, lia emocio estis tiel forta, ke li ne sukcesis trovi la vortojn. Li ĉiam estimis min ĝis nun, kaj tiu estimo ŝajne koliziis kun lia emo klasi min inter la fuŝmensulojn.

– Se vi kredas ŝin mense sana, tio pruvas, ke ŝi transdonis sian malsanon al vi.

Necesis, ke mi defendu min.

– Ni atingis la finon de la kontrolperiodo, – mi rebatis. – Ĉion, kion ŝi faris ek de la komenco, mi sekvis plej atente. Mi trovis ŝin inteligenta, saĝa, prudenta, kuraĝa, kun bona psika ekvilibro, altnivela pri teorio, kaj en praktiko trafe intuicia. Ŝi pruvis sin kapabla vidi la proprajn erarojn kaj lerni el ili. Unuvorte, ŝi montriĝis kompetenta. Kompare kun multaj kandidatoj, ŝi riveliĝis aparte talenta. Mi ne povas kredi, ke tiel stabila personeco povis sen videbla laŭgrada evoluo subite fali en deliron.

– Ĉu vi do kredas ŝian rakonton?

– Mi nek kredas nek nekredas. Mi rezervas mian juĝon, ĝis post kiam mi mem iris tien kaj proprokule vidis.

– Vi vidos nenion, ĉar estas neeble, ke estu io por vidi.

– Kun plej granda respekto, sinjoro prezidanto, tio estas antaŭjuĝo.

Ree lia vizaĝo esprimis la jaman konflikton: estis malfacile por li kunordigi sian estimon kun la malĝojiga penso, ke mi freneziĝis. Sed li trovis solvon:

– Mi supozas, ke vi enamiĝis al ŝi, kaj ke tio falsas vian juĝon, – li fine diris kun longa, profunda elspiro.

2

Roberto kaj mi sidis en trinkejo por nia kutima «potkunveno». (Komence ni nomis ĝin postkunveno, sed la nova vorto iutage trudiĝis, alude al la «poto» da biero, kiun ni kune trinkis komentante la ĵusan komisionan kunsidon).

– Longa Naz’ aspektis, kvazaŭ li pretus ekskludi vin el la komisiono, – komencis Roberto.

– Mi komprenas lin. Fakte mi simpatias kun li. Estas tre malfacila afero. Eble efektive Lorena suferas halucinojn, kaj se tiel …

– Kial vi parolas pri halucinoj? Ĉu ne temas nur pri la fakto, ke ŝi kredis homon delirantan anstataŭ kredi lin deliranta?

– Estas multe pli ol tio. Sed kiel …? Ha jes, vi ne ĉeestis …

– Verŝajne vi priparolis la halucinojn, post kiam mi estis vokita telefonen, tiel ke mi maltrafis gravan parton de via raporto.

– Jes, mi memoras nun. Vi estis for, dum mi rakontis, ke ŝi iris tien por kontroli.

– Kaj kio rezultis el ŝia kontrolo?

– Ŝi travivis ion similan al li. Almenaŭ tion ŝi diras. Per voĉo de iu plene sincera. Estas malfacile ne kredi ŝin.

– Sincera tono signifas nenion. Halucinito ĝenerale sonas sincera, ĉar li estas konvinkita pri la realeco de tio, kion li vidis.

– Sed se vi komparas kun la halucinoj, kiujn ni pritraktis dum nia trejniĝo en psikiatria hospitalo, ĉi tiuj aperas tute malsamaj. Ili montriĝas multe pli realismaj, ĉiurilate, kaj, precipe, ili havas plej pozitivan, sanigan efikon sur la personecon, ili montriĝas kontraŭpatologiaj. Ĉu vi iam vidis ion similan ĉe skizofreniulo?

– Sur kio vi bazas vian juĝon?

– Nu, mi vidis ilin, ambaŭ, la pacienton kaj Lorenan, kaj mi povas ĵuri, ke … Ne forgesu, ke li unue konsultis min. Estas mi, kiu direktis lin al Lorena, ĉar mia horaro estis plenŝtopita. Mi klarigis, ke ŝi laboros sub mia kontrolo, ke mi atente sekvos lian progreson, kaj ke do, se li fidas min, li povas fidi ankaŭ tiun aranĝon. Mi eĉ demandis, ĉu ĝenos lin, se, helpe al la kontrolo, ŝi surbendigos. Li senhezite akceptis. Estas aparte malfacila kazo, la plej malfacila, kiun Lorena havis. Kaj kiam la … la afero okazis, li estis en plej profunda deprimiĝo. Kiel li trovis la energion forveturi, estas nekompreneble, en tia stato, sed li ĝin trovis kaj iris tien. Kaj kiam li revenis …

– Jes, se kredi vin, li estis transformita. Min impresis tio, kion vi raportis. Mi ja atendis ion, kiel ekscitiĝon, ekzaltiĝon. Sed ne. Vi klarigis, ke li revenis, ne nur resanigita, sed ankaŭ tute kvieta.

– Efektive, okulfrapis, kiam mi vidis lin post tiu travivaĵo, lia mirinda sereneco. Li diris: «Mia animo similas vastan trankvilan lagon». Ĉu vi iam aŭdis pri iu, kiu, en unu tago, transiris el plej profunda deprimiĝo en perfektan serenecon kun plena malapero de ĉiuj psikaj simptomoj?

– Estas apenaŭ kredeble, kaj mi ne miras, ke Longa Naz’ rifuzas kredi. Permesu, ke mi estu honesta: ankaŭ mi emas ne kredi vin. Mi bezonus pruvon.

– Mi hejme havas ion, kio ne estas pruvo, sed eble helpus vin kompreni mian sintenon: la kasedon, sur kiu li rakontas … Ĉu vi venus aŭskulti ĝin?

– Jes, jes, jes. Tio estus ege interesa kaj helpus min difini mian starpunkton.

Li rigardis sian brakhorloĝon.

– Ne estas tro malfrue. Ĉu ni povus iri tuj? Sed kio pri la profesia sekreto?

– Lorena petis de li permeson publikigi lian travivaĵon en faka revuo, tiel impresita ŝi estis. Li konsentis, kun la kutima kondiĉo: ke oni ne rivelu lian nomon, nek aliajn detalojn, kiuj ebligus identigi lin. Li eĉ diris: «Tiu malkovro tiom ŝanĝis mian vivon, ke, eĉ se vi proponus disaŭdigi ĝin per radio, mi ne kontraŭstarus; ĝi povas fari nur bonon.»

3

Reaŭdante la kasedon kun Roberto, mi repensis pri tiuj vortoj. Ĝi certe interesus multajn radioaŭskultantojn. Eble plej emociis io rekta en la voĉo, io sentroa, senornama. Sed parolis homo tre klera, granda amanto de literaturo. Al la konvinkopovo eble kontribuis la precizeco de lia vort-elekto. «Jen homo,» mi pensis, «kiu scias rakonti». Ĉu lia arto iel trompis nin? Kiel ajn estu, la atenton de Roberto, kiel la mian, plene kaptis la iom obtuza voĉo, kiu diris al Lorena:

Mi estis deprimita. Vi memoras, ĉu ne?, en kia stato mi troviĝis pasintan vendredon. Nu, sabaton estis ankoraŭ pli terure. Mi tuŝis la fundon de l’ mizero. Mia vivo havis eĉ malpli da senco ol antaŭe, kaj vi scias, kiom absurda mi jam trovis ĝin. Ne eblas priskribi tiun nigraĉan animstaton, senesperan, tiun senton pri senvaloreco. Mi konstatis min senenergia, kapabla pri nenio, fuŝa, neamebla kaj neamata, senigita je saĝo kaj kuraĝo, kaj kun certeco, ke neniam, neniam mia forto revenos, neniam eblos trovi ĝojlumon en la vivo. Mi kaŭris funde de truo, kvazaŭ mia vivo estus tro peza, por ke mi povu ĝin plu porti, tro amara, por ke mi havu motivon daŭrigi ĝin. Sed por la sava memmortigo mi ne havis la kuraĝon. Kaj pro mia malkuraĝo mi malestimis min eĉ pli.

Dimanĉon matene, kiam mi vekiĝis, mi sentis min iom pli forta. Ne. Tio ne estas vera. Estus pli ĝuste diri: malpli senforta. Ĉar mi sentis en mi iom pli da energio, sed ne vidis mian ekziston pli tolerebla, mi decidis meti finon al mia vivo. Sed min kaptis stranga ideo, nome, ke antaŭ ol morti mi lastfoje volas vidi Safirlagon. Vi memoras, ĉu ne?, mi jam diris al vi, ke, kiam mi estis … normala …, mi multe kaj plezure praktikis montgrimpadon? Tiu Safirlago troviĝas en la montaro, proksime al Sovaĝkapra Monto. Ĉu vi aŭdis pri tiu? Estas malfacile atingebla loko, kien preskaŭ neniu iam ajn iras. Nur stranguloj kiel mi, kiuj amas solecon …

Mi devis kunstreĉi miajn lastajn fortojn por eliri el la lito, vesti min, surmeti miajn marŝoŝuojn, eldomiĝi kaj ŝofori montaren. Post la fino de la veturvojo, atendis min trihora marŝado sur mallarĝa vojeto apenaŭ videbla inter la rokoj. Mi ne komprenas, ke, senenergia, mi entreprenis ĝin. Sed iu forto puŝis min antaŭen. Vidi Safirlagon estis kiel la lasta cigaredo de mortkondamnito. Mi marŝis, marŝis, marŝis. La vetero estis rava, kaj la beleco de la lago, kiam mi fine atingis ĝin, superis ĉion memoratan. Mi eksidis sur roko por ĝin kontempli.

Ondo de malĝojo invadis min. Meze de tiu sovaĝa naturo, la lago estas juvelo instiga al poezio. La suno brilis. La ĉielo havis ĝuste sufiĉe da nuboj por emfazi ĝian ĉarmon. Sed ju pli mi rimarkis la ĉirkaŭan belecon, des pli mi sentis min premata en inferon de malgajo.

Kaj subite mi eksentis soifon kaj malsaton. Mi sidis sur tiu roko je multaj kilometroj for de la plej proksima loĝejo. Mi estis ege laca. Stulte, kiam mi eliris el la hejmo, mi forgesis pri tiuj elementaj bezonoj. Mi volis morti, sed nek soife nek malsate!

Ne malproksime torento elrokiĝis kun tinta muziko, kies gajeco akcentis mian malfeliĉon. Sed mi dubis, ĉu ĝia akvo estis trinkotaŭga. La ideo riski ventrodoloron forturnis min de tiu akvo, dum mia soifo min puŝis al ĝi. Mi konsciis pli klare ol iam ajn la turmenton de deprimiĝo. Mankis la kuraĝo elteni la soifon, mankis la kuraĝo akcepti la riskon de doloro, kaj mankis la kuraĝo alfronti la streĉon inter ambaŭ. Pro tio oni malesperas. Ne troviĝas elirejo, krom morto. Sed mankas la kuraĝo morti. Kuraĝo postulas energion, kaj funde de deprimiĝo energio obstine forestas. Eble mian lastan rezervon mi elĉerpis marŝante.

Mi tie sidis longe, plorema sed nekapabla plori, rekonanta la belecon de la ĉirkaŭaĵo sen povi ĝui ĝin.

Kaj tiam mi memoris pri la framboj. Foje, kiam mi venis ĉi tien, mi pasis tra valeto, kie kreskis framboj ege bongustaj. Estis konsiderinde pli malalte ol la loko, kie mi troviĝis, kaj je iom granda distanco, sed la kombino de malsato kaj soifo ŝajne sukcesis malkovri funde de mi pliajn kaŝitajn stokojn de forto, ĉar mi ekstaris kaj ekiris tiudirekte. Mia mensa stato min tiom stultigis, ke mi eĉ ne starigis al mi la demandon, ĉu nunsezone framboj maturas. Mi estis elĉerpita, morale kaj fizike, pli kaj pli nebulis en mia kapo, mi paŝis aŭtomate, iom post iom certiĝante, ke neniam mi havos sufiĉe da forto por atingi la frambojn, kaj ke ĉiaokaze ili ne sufiĉus por satigi kaj sensoifigi min. Sed estis la plej proksima havebla manĝaĵo, kaj, kvazaŭ pelata de besta viv-instinkto, mi plu stumble antaŭeniris al ĝi.

Post kelka tempo, dum la vojeto laŭiris serion da rokoj, kiujn naturo aranĝis linie, iom kiel muron, mi sentis, ke mi tuj svenos. Mi volis apogi min al unu el la rokoj, kiuj tie staris, sed … ĝi fortiriĝis, cede al la premo de mia mano, kaj malfermiĝis kvazaŭ ĝi estus – aŭ ĉar ĝi estis – pordo, enroke kaŝita. Sed ĉe la pordo troviĝis nek sojlo nek planko, nur abismo, en kiun mi falis, trapasate de stranga tikla vibrado.

*

Kiom da tempo daŭris la falo, mi ne povus diri, sed ĝi ŝajnis tre longa. Mia menso estis tro nebula por povi pensi, kaj tamen mi sentis en mi, tre klare, du kontraŭajn movojn. Unu parto de mi pensis: «Nun mi mortos, bone, finfine venas fino al turmento». Kaj alia parto samtempe kriis: «Mi ne volas morti, mi ne volas morti, mi volas vivi!» Konvinkite, ke mi tuj trafos rokan fundon, mi prepariĝis al frakaso, sed kontraŭ ĉia atendo mi alteriĝis sur ion molan, sorban al la skuo, kies naturon mi ne povis diveni. Ĝi estis iom kiel lanuga aŭ pluma dikaĵo kovranta materialon similan al pajlo, sed sen ties tipa odoro. Dum kelkaj minutoj mi kuŝis tie en mallumo, ne tre certa, ĉu mi vivas aŭ mortis.

*

Mi ekstaris. Mi movis miajn membrojn, palpis min ĉie. Neniu osto estis rompita. Iom post iom miaj okuloj kutimiĝis al la senlumeco. Mi tiam konstatis, ke la mallumo ne estas absoluta. Spaceto iomete pli hela ol la cetero ie fore distingiĝis. Natura koridoro iris tiudirekte. Se mi restus surloke, mi suferus la teruran morton pro soifo. Kion fari, se ne sekvi tiun invitan vojon?

Post eble kvaronhora marŝado, la koridoro iĝis pli kaj pli malvasta, tiel ke mi fine devis rampi kiel serpento por plu iri antaŭen, sed tio ne daŭris longe. Dume mi sentis vibron similan al tiu, kiu min trapasis dumfale, kvazaŭ mi glitus tra nevidebla, sed fizika ekrano … kiel diri? … iom kiel sinusoida vertikala vento, se vi povas tion imagi.

Mi angilis el tiu pasejo en groton, kiun brila suno malavare prilumis. Mi iris ĝis la rando. Estis nekredeble! Antaŭ mi etendiĝis valo pli kaj pli vasta, tiel longa, ke mi ne vidis ĝian ekstremaĵon. Mi ade staris tie, senmova, kun malfermita buŝo, tro mirfrapite por povi pensi. Sed baldaŭ pensoj tumulte envenis min kaj koliziis inter si: «Ne eblas» – «Tamen mi vidas» – «Sed ne eblas, mi konas ĉi tiun regionon ege bone. Kiom ofte mi esploris ĝin ekskurse aŭ montgrimpe! Ĉi tiu valo ne ekzistas» – «Eble mi frakasis mian kapon sur la rokojn, kiam mi falis, kaj nun febre sonĝas» – «Sed mi sentas neniun doloron» – «Ĝi estas ege bela» – «Tamen mi multfoje konsultis mapon de la regiono: mi scias, ke tia valo ne povas ekzisti. Kaj je ĉi tiu alteco ĝi ne povus esti tiel verda.»

Sed kiom ajn akre mia racio kritikis, fakto restis, ke vastega valo sterniĝis sub miaj okuloj. Kaj ĝi estis admirveka. Vilaĝoj, kampoj, ĝardenoj, herbejoj, urbeto, lagoj, arbaroj, rivero … Ne eblus priskribi. Sed tuj okulfrapis, ke nenio moderna tie videblas: neniu maŝino, nek aŭtoŝoseo, nek lineo elektra.

Necesis iom da tempo, por ke la kirliĝo de miro kaj aliaj emocioj komencu trankviliĝi kaj cedi lokon al pli praktika penso: tie mi povos trinki. Piedvojeto tuj apud la groto invitis iri malsupren. Mi ekpaŝis sur ĝi. Mi sentis min tre strange. Mia deprimiĝo plu ĉeestis, kiel funebra fonmuziko; sed, kontraste kun antaŭe, ne plu sole ĝi okupis la terenon de mia psiko.

Je ĉiu paŝo sur tiu vojeto trafis mian nazon flor-, arb- kaj herbparfumo, kiu ĝermigis en mi ian obtuzan feliĉon, strange kunekzistantan kun la melankolio. Kiam birdoj kaj papilioj ekflugis pretere, mi sentis ian naivan plezuron, infanecan, kiu brile kaj ĝojdone ŝvebis super la ombraĉa truo, funde de kiu mia animo kaŭris, senespere kaptita. Bonvolu pardoni, se mi uzas nekoherajn bildojn; mi ne scias, kiel komprenigi min alimaniere.

Desuprante pli kaj pli, mi atingis nelarĝan ebenaĵon, kie staris benko. Mi decidis sidi tie por rigardi pli detale, kie mi povos trovi lokon por korekti mian trink- kaj manĝomankon. Fascinate de la mirinda pejzaĝo, mi restis tie, kontemple, kiam mi divenis, flanke, ies rigardon. Kapturno rivelis knabinon, eble kvinjaran, kiu proksimiĝis. Kiam ŝi troviĝis je du aŭ tri metroj, ŝi haltis. Ŝi rigardis min, kaj mi ŝin. Estis io eksterordinara en ŝiaj okuloj. Rigardo profunda, kvazaŭ de iu multe pli matura ol ŝi povis esti. Rigardo, en kiu kunsento kaj nekompreno kunfandiĝis. Ŝiaj unuaj paroloj estis plej mirigaj:

– Ha! Vi venas el la sufermondo!?

Ne estis demando, sed ankaŭ ne estis aserto, kvazaŭ ŝi pensus: «Tio ne estas ebla, kaj tamen tio estas». Mi sentis en ŝi la saman miron pri mi, kiel en mi pri ĉi tiu stranga mondo, ne ebla, kaj tamen konkrete plej palpeble fakta.

Kiam ŝi aldonis: «Ĉi tie neniu suferigas», mi sentis la baldaŭan alvenon de larmoj, sed ŝi ne havis la tempon ilin vidi. Kun rideto ŝi turnis sin, kaj salte-dance iris for. Mia rigardo ŝin sekvis kaj mi vidis ŝin halti ĉe paro, verŝajne la gepatroj. Ŝi parolis, kun montrofingro direktita al mi, kaj la du plenkreskuloj ekpaŝis al mia benko.

Ĉifoje mi ne povis, kaj ne volis, subpremi la larmojn. Mi ploris, ploris, ploris. La geviroj sidiĝis sur la benkon ambaŭflanke de mi. La virino prenis mian manon en la sian, kaj kviete karesis ĝin, dum la viro lasis sian manon sur mia ŝultro, amike, konsole. Mi plu ploris. Mi tute ne imagis, ke povas kuŝi en mi tia larma potencialo. Miaj sentoj estis ege konfuzaj, sed tra ilia kirlo mi perceptis la du manojn, unu ĉe miaj manplato kaj fingroj, la alian sur mia ŝultro. Ili komunikis amon. Jes, jes, tio estas nekredebla, sed estas la vero. Unuafoje en mia vivo mi sentis, ke iu amas min. Mi ne scias, kion signifas tiu vorto «ami». Mi scias nur, ke tiuj du esprimis amon al mi. Ili postulis nenion, atendis nenion, esperis nenion. Nenion ili deziris. Ili lasis min plene libera. Ili ne demandis, kial mi ploras. (Kion mi povus respondi?). Ili ne faris supozojn pri mi, nek taksis min tia aŭ tia. Ridinda, aŭ kompatinda, aŭ eĉ inda je helpo. Ili komunikis nur, ke ili kunvibras kun mia doloro, ke ili akceptas ĝin, eble strangamaniere parte prenas ĝin sur sin, tiel ke iom post iom ĝi malaperos.

La ŝajne senfina larmfonto finfine elĉerpiĝis. Mi aŭdis min murmuri: «Pardonu» kaj «Dankon». Ĉu mi vere aŭdis la virinon diri: «Vi venas el la sufermondo» aŭ ĉu mi tion poste imagis, mi ne povas diri. Iom post iom revenis mia penskapablo kaj mi demandis: «Bonvolu diri: kie mi povus trinki kaj manĝi?» Nur tiam mi rimarkis la sakon, kiun la viro portis korpoflanke. El ĝi li tiris trinkaĵujon plenan je akvo, kiun mi sorbis avide kaj danke, post kio mi ricevis pomon, kies bongusteco ŝajnis senrivala.

Nur manĝinte ĝin mi vere ilin rigardis. Mi ricevis pri ili la saman impreson, kiel pri la knabino, nome: «Ili ne estas speciale belaj, kaj tamen ili estas pli belaj ol iu ajn homo iam ajn vidita en mia vivo.» Ili estis proksimume 30-jaraj kaj vestitaj tute alimaniere ol en nia mondo. Mi ne scias, kiel klarigi. Mi hezitas inter «mezepoke», «kamparane» kaj «folklore», sed tiuj vortoj povus elvoki ion preman, dum iliaj vestoj aperis komforte liberlasaj. Ili estis simplaj kaj gajkoloraj, kun delikataj ornamaĵoj, tamen tiel diskrete enplektitaj, ke ne tuj mi ilin rimarkis. Kio okulfrapis, tio estis, ne la vestoj, sed la vizaĝaj esprimoj. Ili disradiis bonkorecon, kian oni malofte vidas ĉe ni. Mi preskaŭ dirus: ili eligis lumon. Sed tio ne estus ĝusta. Fizike tia lumo ne vidiĝis. Kaj tamen estis io luma en ili. Mi emus diri: ilia animo estis bela, brila, kaj tion mi vidis tra la konkrete tute ordinara aspekto. Ekzemple mi rimarkis, ke la dentoj de la viro tute ne estas egalaj, nek la korpo de la virino perfekte proporcia, kiel estus ĉe modaj modeloj. Kaj tamen la vorto «bela» trudis sin al mi, same pri ili, kiel pri la knabino. Kaj pri la pejzaĝo.

Eble ne estis tre ĝentile detale rigardi ilin, kiel mi faris, sed tio ilin tute ne embarasis. Kiam ili sentis, ke mi finis mian inspekton, la viro diris:

– Venu vilaĝen, vi bezonas korvarmon.

Tiuj vortoj, samtempe strangaj kaj nestrangaj, gravuriĝis en mia memoro, pro la voĉa tono. Mi bedaŭras, ke mankas al mi la vortoj por priskribi ĉion, kion mi tie travivis. Voĉo amikeca, homfrata, solidara, samtempe emociplena kaj markita per retenemo.

Ni ekstaris kaj malsupreniris ĝis la plej proksima domaro …

4

Estis tagmeze. Elirante el la domo, kie mi havas mian terapian kabineton, mi hazarde renkontis kolegon Sativan.

– Klaŭdjo! Saluton!

– Ha! Roberto! Kion vi faras en ĉi tiu kvartalo?

– Mi iras al Oazo por tagmanĝi. Mi subite sopiris al ilia fiŝa specialaĵo, kaj ne rezistis la tenton. Ĉu vi akompanos min?

– Volonte.

Nur post kiam ni mendis, mi vortigis la demandon. Mi scivolemis pri lia impreso, kaj, se diri la veron, iom timis ĝin.

– Ĉu vi aŭskultis la kasedon ĝisfine?

– Jes, mi furiozis, kiam ni estis interrompitaj viahejme. Sed, nu, urĝaĵo estas urĝaĵo. Dankon, ke vi prunte donis ĝin. Fakte, mi atendis la morgaŭon, ĉar estis pli saĝe dormi, se mi volis taŭge disponebli por la pacientoj. Sed la sekvantan tagon, reveninte hejmen post la laboro, mi tuj reaŭskultis ĝin ĝis la fino. Estas eksterordinare. Kiam li rakontas pri la kuraciĝo … La «rebonigisto», kiu venigas en lian menson tiun kvazaŭfilmon de la vivo, en kiu li vidas la kaŭzojn kaj rezultojn kiel en vasta flagranta panoramo … Fascina rakonto! Kiel la deprimiĝa etoso plene forsvenas, ŝanĝata al profunda animpaco. Kaj eĉ detaloj pri la afableco de la homoj, ilia feliĉo, ilia kompreno pri sufero … Se diri nenion pri la beleco de la pejzaĝo, de la muziko … Estas kvazaŭ fe-fabelo, kaj samtempe li sukcesas kredigi, ke tute ne temas pri fabelo, kvankam estas malfacile diri, kial. Aŭskultante, oni sentas sin ravata. Sed poste oni repripensas la aferon, kaj preskaŭ koleras pri tio, ke tiu aventuro ne estas ebla, kaj ke do, iel, oni lasis la kortuŝan voĉon agi trompe.

– Kaj poste oni ree pripensas, kaj konkludas, ke ne povis esti trompo. Tamen oni ne sukcesas kredi.

– Precize tio okazis al mi. Mi komprenas, ke nia kara Lorena ne sciis, kion fari.

– Ŝi bezonis nenion fari, ĉar la paciento komplete resaniĝis. Ŝi saĝe decidis tamen plu vidi lin unufoje semajne, por kontroli, ĉu la resaniĝo vere stabilas. Kiel vi eble scias, eĉ antaŭ ol deprimiĝi, li havis tipan neŭrozan simptomaron kun angoro, inhiboj, obsedemo, k.s. Nu, tiu nun estas for. La sekvantaj renkontiĝoj kun ŝi nur alportis aron da novaj detaloj pri lia vojaĝo tien.

– Sed kial li revenis, se la loko estas tiel mirinda?

– Li hezitis, ĉu reveni aŭ ne. Li diskutis la aferon kun siaj novaj amikoj. Parenteze tiuj diris, ke ili mem ne povas veni al nia mondo, kvankam li ne bone komprenis, pro kio. Sed nenio malhelpis, ke revenu li. Li decidis reveni, ĉar li lernis tie, li diris, du gravajn aferojn, kiujn li nun volas instrui al la homfratoj: esperon kaj dankemon.

– Pri espero mi iom komprenas, sed dankemo …

– Li diris, ke la homoj tie estas ege feliĉaj grandparte pro tio, ke ili vivas en stato de konstanta dankemo. Ili konscias tuttempe (ne en pensa maniero, sed en senta), kiom antaŭsupozas ĉio, kion ili ĝuas. Rigardu nin, ekzemple. Jen ni sidas en plej agrabla restoracio, plezurante pri bonega manĝo, sed ĉu ni sentas dankon pri la grandega kvanto da laboro, peno, sufero, kiun ĝi postulis? Prepare al nia manĝo, fiŝistoj penis; ĉu vi kredas, ke ili amuziĝis kaptante nian frandaĵon en oceano, sub la-diablo-scias-kia vetero? Kaj tiuj, kiuj kolektis la rizon? Ĉu vi nun sentas dankon al tiuj, kiuj faris la penigan laboron de rizproduktado? Kaj kio pri la homoj, kiuj fridkamione transportis la fiŝon? Kaj tiuj, kiuj faris la aŭtoŝoseojn, sur kiuj ili veturis, kaj tiuj, kiuj flegas ilin? Ĉu vi imagas, kion signifas fari modernan vojon, sub bruliga suno, sub pluvo, por salajro ne princa, veninte el fora lando, eble, por vivigi familion per luo de la korpa forto? Kaj tiuj, kiuj desegnis la kamionon, fabrikis la pecojn, muntis ĝin? Kaj la pakistanaj aŭ koreaj laboristoj, kiuj en Kuvajto aŭ Abu Dhabi donis sian penon kaj suferon por ĉerpi nafton kaj ĝin transformi al benzino? Kaj tiuj, kiuj kreskigis, kolektis, prizorgis la legomojn? Kaj la komplikaj komercaj retoj, kiuj ebligas ĉion venigi ĝustatempe? Kaj tiuj, kiuj ĵus laboris en la kuirejo? Nian bongustan manĝon ni ne povus ĝui sen la kontribuo de miloj da homoj, kiuj laboris pri tiu aŭ alia aspekto de la agoj konverĝaj al ĝia fina pretigo. Sed ni manĝas sen senti dankon al ili. Tie ili dankon sentas. Ne demandu min, kiel ili sukcesas tion senti, kaj samtempe diskuti pri aliaj aferoj, mi ne scias, sed laŭ la informoj de Lorena kaj de ŝia paciento, tiel estas, kaj por atentigi nin pri tio, inter-alie, li decidis reveni.

– Ŝajnas al mi, ke vi troigas. Ni scias pri ĉio ĉi.

– Ni scias teorie, sed ni ne konscias, ne altetaksas. Antaŭ minuto vi diris, kiel bona vi trovas ĉi tiun vinon. Ĉu vere en vi troviĝas dankemo, al la multego da laboro, kiun enhavas via glaso, plej diskrete, nevidate? Lorena klarigis al mi pri tio, kion ili tie nomas dankonutro. Ne temas nur pri nia tempo. Ili iel sentas sin konstante dankaj pri la jarcentoj da plibonigo, progreso, provado ĝis oni kapablis produkti tiom da bonaj aferoj. Malantaŭ ĉiu minuto de nia vivo kaŝiĝas miloj kaj miloj da horoj da laboro, jen ĝoja, jen malĝoja, jen en justeco, jen en maljusteco, kaj ni rigardas tion normala. Ni ilin ignoras. Tie, oni iel sentas ilin, kaj vidas en ĉio donacon, de la ceteraj homoj, de la praavoj, de la naturo, tiel ke la animoj konstante baniĝas en etoso de dankado.

– Ĉe ni, se la homoj tion konscius, iuj reagus per kulposento («ne pensigu min pri tiom da sufero kaj peno, mi sentos min kulpa»), aliaj per rajtosento («nu, estas normale, oni pagis ilin; ĝuante ĉion ĉi ni ne prenas ion ajn de iu ajn»).

– Tie, Lorena diris, ili sentas ion eksterordinaran en la fakto tiom ricevi. Ili konceptas la homaron kiel reton, en kiu ĉiu alportas sian kontribuon, kaj sentas tion mirinda, dum ni ofte ne pensas pri ĝi, kaj, se jes, trovas tion ne speciale inda je admiro. Tie, ĉiu konscias, ke ĉiu ĝuas la kontribuon de milionoj da aliaj, ankaŭ en la regnoj besta kaj planta, ĉu nun vivantaj, ĉu vivintaj en la antaŭa tempo. Lorena bone klarigis al mi tion. Ekzemple, kiam viro amas virinon, li sentas dankemon al la gepatroj, kiuj enmondigis ŝin, sed kiuj ankaŭ havigis al ŝi ŝiajn agrablajn karakteron, personecon, kapablojn.

– Tio ne eblus ĉi tie, ĉar multaj ne havas agrablan karakteron!

– Sed tie la gepatroj nutras la personecon per bonaj sentoj, kaj, laŭ Lorena, ili tiel kompetentas en tiu arto, multjarcente perfektigita, ke malplaĉaj karakteroj tute simple ne ekzistas. Agrablan personecon ili ne atribuas al bonŝanco aŭ naturo, aŭ al heredo, nur al la agmaniero de la gepatroj. Tial ili sentas sin dankaj.

– Ĉu ili ne scias pri genetiko, neas heredecon?

– Ne, tute ne. Ili konsideras ĝin. Sed por ili oni genetike heredas nur la muzikilon, ne la muzikon. Ĉi-lasta dependas de gepatra instruo, de propra ekzercado, de la diversaj modeloj, kiujn prezentas la ĉirkaŭaĵo. Ankaŭ de hazardaj eltrovoj. Kaj de inspiro, kio, por ili, estas rilato kun estuloj alisferaj. Laŭ ili, eblas fari belan vivon per tre modesta genetika heredaĵo, kaj, male, ricevi de la praavoj riĉajn kapablojn en plej sana korpo, kun bone funkciantaj cerbo kaj nervaro, kaj tamen la vivon plej komplete fuŝi. Ili estas tre saĝaj, ĉu ne?

– Ili estus, se ili ekzistus. Rekonu, ke la ekzisto de tiu bela mondo malfacile kredeblas!

– Konsentite, se rakontus ekzaltitoj, aŭ troigemaj, idealigemaj personoj. Eble la paciento estas tia, sed Lorena tute certe ne. Laŭ ambaŭ, la homoj tie vivas en konstanta etoso de dankemo. Ĉiu sentas sin centro, al kiu konverĝas milionoj da agoj, kiuj igas la personan vivon ebla kaj ĝojiga, sekve dankindaj, sed ĉiu el tiuj centroj estas ligita al ĉiu alia, ĉar ĉiu kontribuas al la vivo, tiel ke ili sentas sin eroj de reto de feliĉigo, kaj kiam frapas malfeliĉo ilia solidareco tuj agas save kaj pliigas la ĝeneralan dankosenton. Tio, laŭ ili, estas unu el la kaŭzoj de la komunaj feliĉo kaj kontenteco, kiuj siavice kaŭzas, ke «tie neniu suferigas». Iu kontenta ne bezonas suferigi.

– Estas paradiza mondo.

– Jes. Tial mi konsentas kun vi: estas malfacile kredi, ke ĝi havas realecon. Tamen mi vidis tiun sinjoron, kiam li estis psike suferanta, kaj suferiga por la ĉirkaŭuloj. Li estis plena je obsedoj kaj angoroj, lin turmentis sendormeco kaj dekoj da aliaj malplaĉoj. Post kiam Lorena lin transprenis, mi ne plu vidis lin, ĝis tiu nekredebla ekskurso, sed mi aŭdis lian voĉon kasede dum la kontrolkunsidoj kaj mi povas garantii, ke li estis vere deprimita tuj antaŭ ĝi. Post lia reveno, mi deziris vidi lin kaj li volonte akceptis. Liaj simptomoj malaperis, li diris al mi. Mi submetis lin al serio da testoj. Liaj reagoj montris lin tute liberigita je la trajtoj, kiuj kondukis al la origina diagnozo. Mi ne scias, ĉu io tie okazis aŭ ne, mi eĉ ne scias, ĉu tie entute ekzistas, sed, ke li estis ia antaŭe, kaj alia poste, kun neta dividlinio, tio estas fakto, antaŭ kiu mi nur povas klini min. Lia konduto fariĝis tiu de homo psike sana, pli sana ol la plimulto. Li estas serena, trankvila, matura. Mi ne ripetas onidirojn, nur esprimas la fakan juĝon de profesiulo, kiu vidis mem.

– La tuta afero min incitas. Estus tiom pli facile, se mi ne konus Lorenan! Sed mi ne povas nei, ke ŝi estas racia, inteligenta, realisma, tute fidinda ĉiurilate. Mi sentas min tiel distirita inter kredo kaj nekredo, ke estas preskaŭ fizike dolore.

– La afero estis malfacila ankaŭ por ŝi. Ŝia koro tuj sentis la veremon de la paciento, sed ŝia kapo ne povis akcepti lian rakonton. Li tiom insistis, ke ne povas esti sonĝo aŭ halucino! Ŝia intuo diris, ke li pravas, sed kiel akordigi tion kun longa universitata trejniĝo pri kritika analizo? Fine ŝi diris al li: «Estas malfacile kredi vin, sed nia kunlaboro ne plu bone funkcios, se inter ni staros tiu dubo. Mi nepre devas iri tien por kontroli.» Kaj, kiel vi scias, ŝi iris.

5

La komisiono, ne sciante, kiel trakti la kazon, fine instrukciis tri el siaj membroj aparte pridemandi Lorenan kun la celo provi difini, kiel fidinda ŝi estas. Ĝi tiel povis prokrasti sian decidon ĝis ricevo de iliaj raportoj. Roberto ege kontentis esti unu el la tri. Li akceptis ŝin kun larĝa rideto.

– Kara kolegino, mi ĝojas pri ĉi tiu persona renkontiĝo.

– Ankaŭ mi ĝojas, d‑ro Sativa, eĉ se mi timas samtempe.

– Nu, kiel vi scias, la praktik-rajtiga komisiono estas ege embarasita pro via maniero pritrakti kazon, kiu kondukis vin al plej nekredebla rakonto. Mia amiko kaj kolego, sub kies kontrolo vi laboras, aŭdigis al mi la kasedon de via paciento. Mi estis ege impresita, konsentite. Tamen, nun mi devas aŭskulti vin. Kiel vi scias, mi estas unu el la tri komisiitoj taksi, ĉu vi … pardonu, se mi parolos krude, sed, se vi praktikas nian profesion, vi tion kapablas sorbi, ĉu ne? … ĉu vi suferas je halucinoj, aŭ ĉu vi diras ion faktan.

– Mi bone komprenas viajn dubojn. Se mi anus en via komisiono, kaj devus decidi pri kazo tiel stranga, ankaŭ mi sentus embarason.

– Dankon, ke vi akceptas la situacion tiel komprene. Tio faciligos nian rilaton. Vi do iris tien, kaj tie restis. Kiom longe?

– Tri tagojn.

– Ĉu vi iris sola?

– Ne. Kiam mi diris al mia paciento, ke mi ŝatus tien iri, li ege ĝojis kaj proponis gvidi min dirante, prave, ke mi neniam povus trovi la «pordon» per mi mem. Ni do ambaŭ iris.

– Tio ne estas tre konforma al la reguloj pri psikoterapia rilato. Se Prof. Javorski tion eksciis, mi komprenas, ke li ne emas akcepti vin.

– La afero estis tro stranga! Etike, mi devis kontroli.

– Ĉu vi informis vian kontrolanton?

– Li bedaŭrinde tiutempe forestis, kaj mi ne povis atendi lian revenon, pro la sezono. Se mi vidu la lokon, devis esti dum periodo, kiam tiu alta montaro estas alirebla. Mi scias, ke eble mi profesie mispaŝis. Sed mi prenis sur min la riskon. Se ne, mi ne povis plu trakti tiun viron, kvankam mi sukcesis krei kun li aparte bonan rilaton, kaj vi scias, kiom tio gravas en severaj neŭrozaj kazoj, kiel tiu. Li do kondukis min tien. Li diris al mi antaŭe: «Vi sciu, la falo estas longa kaj ege timiga, ĝi postulas agon de fido, ĉu vi sentas vin sufiĉe forta por ĝi?» Mi respondis jese kaj tiam li aldonis: «Kiam la roko pordiĝas kaj oni ekfalas, okazas tre stranga sensaĵo, kvazaŭ ĉiuj molekuloj de la korpo ekvibrus, kvazaŭ ilin trapasus ia elektra ondo. Ne estas agrable. Ĉu ankaŭ tion vi pretas elporti?» Mi jesis, kompreneble.

– Vi aperas sportema. Por vi do ne estis obstaklo devi longe marŝi surmonte, ĉu?

– Ne. Mi estas en tre bona fizika stato. Kaj plaĉas al mi surmonte ekskursi. Mi tion ofte faras. Sed tiuregione mi neniam estis.

– Ĉu li facile trovis la lokon? Se mi bone komprenis, temas pri speco de rokdezerto, en kiu ĉiu ŝtono similas ĉiun alian.

– Li senprobleme trovis. Li premis la rokon, kiu estas tre rekonebla pro diversaj karakterizoj. Ĝi ŝanceliĝis, sinkis malfermiĝe. Ni stumblis, falis, trapasis la vibron, trafis la molaĵon, kiu formas la fundon de la ŝajna abismo, fakte natura kamentubo. Kia emocio! Kvankam mi emis kredi lin sincera, estis terura bato por mi malkovri, ke li diris la veron. Kiam mi reale trapasis tiun vibron kaj falis, mi apenaŭ povis repaciĝi kun la fakto, ke tio vere okazas. Sed tio okazis. Ni kune iris la tutan koridoron, ĝis ni alvenis – refoje strangavibre – al la groto kaj al la alvilaĝa vojeto. Li montris al mi la lokon, kie li sidis kaj ploris.

– Kiel vi tiam sentis vin?

– Kortuŝite. Li videble resentis emocion, kiun li iel silente transdonis al mi. Mi min demandis, ĉu la sama knabino ĉeestos. Sed venis neniu. Rigardante tiun belegan panoramon, mi palpis ĉion ĉirkaŭ mi: la benkon, la grundon, ŝtoneton, arbeton, kiu tie kreskis, eĉ mian korpon, min demandante, ĉu mi perceptus ĉion tiel konkrete, se mi sonĝus. Mi ripetis al mi: «En sonĝo la aferoj ne estas tiel stabilaj; post kelkaj minutoj, ĉio jam estus alia, aŭ mi povus per volo ŝanĝi la pejzaĝon». Sed kiom ajn mi provis, ĝi ne ŝanĝiĝis. Ĝi rezistis. «Kio rezistas, tio ekzistas,» mi diris al mi, memorante citaĵon de Charles Baudouin, kiun Prof. Tolja ŝatas ripetadi en siaj seminarioj. Kaj tamen ĉi tio estis nia lando, nia montaro. En tempo, kiam oni tiom penas por venigi la turistojn, kiel eblus, ke tia okulkaresa valo neniam menciiĝis? Mi ne sukcesis kongruigi tion, kion mi vidis, kun ĉio, kion mi scias cetere. Ni malsupreniris al la unua vilaĝo, nin demandante, ĉu ni provos viziti la paron, ĉe kiu li unue gastis, aŭ faros ion alian. Sed apenaŭ ni pasis sur la ŝtona ponto, kiu markas la eniron en la vilaĝon, jen maljunulo, kiu laboris en sia ĝardeno, salutis nin bonvenige kaj diris, plej surprize por mi, se ne por Eriko (mia paciento kaj kunulo): «Vi venas el la sufermondo?!» Li invitis nin al sia domo tiel afable, ke ni ne povis rifuzi.

– Kia estis lia domo?

– Ŝtona, senpretenda, tamen sufiĉe komforta. La suno estis tre forta ekstere, kaj la interna malvarmeto tute bonvena. Li proponis al ni bongustan trinkaĵon, kies bazo estis fruktosuko, sed en kiu certe troviĝis ankaŭ iom da vino kaj diversaj spicoj. Venis knabeto, kiun li sendis for kun la komisio «informi la jumon, ke venis du el la sufermondo». Li karese pasigis la manon sur la haroj de la knabo dirante: «Estas mia nepo, la plej bona iru-diri-ulo en la tuta vilaĝo.» Telefono tie ne ekzistas, kaj la knaboj agas mesaĝiste.

– Kiajn vestojn ili surhavis?

– Ambaŭ havis kolorajn pantalonon kaj ĉemizon. Sur la ĉemizo estis rubando kun tre fajnaj desegnoj: floroj por la avo, fiŝoj por la nepo. Mi ne povis identigi la materialon, mi dirus, ke ĝi similis al lino. Ĉiaokaze, ĝi ne aspektis moderna. Nelonge post la malapero de la knabo alvenis virino, kiun la maljunulo prezentis kiel sian bofilinon. Ankaŭ ŝi surhavis pantalonon, sed poste en la vilaĝo mi rimarkis, ke tio tute ne estas la sola vestmaniero. Aliaj virinoj havis robon aŭ jupon, kaj ne ĉiuj viroj estis same vestitaj: kelkaj surhavis pantalonon, sed aliaj robon, kelkfoje tre koloran kaj bele ornamitan, iom kiel ĉe viroj el okcidenta Afriko.

*

– Nu, supozeble, tiu bofilino estis ĉarma kaj lumradianta, kiel ĉiuj en tiu mondo.

– Ĉu vere vi devas ironii, d‑ro Sativa? Pensu, kion vi volas, restas fakto, ke la plimulto el la homoj tie disradias ian … ne estas vorto por tio … ion, kio igas homon senti sin ege bone. Ion en la rideto, en la okuloj, kio signifas: «Vi havas valoron por mi». Sed ŝi efektive estas bela virino, la plej bela, kiun mi vidis dum tiu stranga vojaĝo.

– Kaj ĉu ŝiaj paroloj same belis, kiel ŝia aspekto?

– Ŝi parolis afable, kiel ĉiuj. Ŝi unue diris la saman frazon kiel nia gastiganto, kun tiu sama duon-aserta, duondemanda tono: «Vi venas el la sufermondo!?», al kio mi respondis: «Jes. Ni miras pri ĉi tiu mondo. Ni ne sciis pri ĝia ekzisto.» Ŝi respondis: «Estas granda diferenco inter tio, kion ni scias, kaj tio, kio ekzistas.»

– Tion jam Ŝekspiro emfazis siatempe.

– Tuj poste mi demandis: «Kiuj vi estas?» Ŝi rigardis min nekomprene. «Ni estas homoj,» ŝi diris. – «Jes, jes, tion mi vidas,» mi respondis, «sed de kiu popolo?» Ŝia respondo estis plej neatendita: «Kion signifas tiu vorto: popolo?» Mi provis la vortojn gento, etno, nacio, sed tiuj por ŝi nenion signifis. Kaj nur tiam mi rimarkis, ke ni parolas samlingve. Antaŭe tio ne mirigis min, ni ja estis en nia lando, sed konsiderante la diferencon de vestaĵoj, rasa aspekto, domoj, homaj sintenoj, de ĉio, fakte, estis strange, ke ni tiel facile komunikas. Sed kiam mi diris: «Tamen ni havas la saman lingvon,» ŝi diris: «Ĉu vere?» kun tia enigma rideto, ke mi restis gapanta, ne povanta demandi, kion ŝi volis diri. Ĝuste tiam alvenis la jumo.

– Kio estas tiu?

– Ŝajnas, ke, kiam iu alvenas el ekstere, el la sufermondo, kiel ili diras, oni venigas lin. Estas li, kiu resanigis Erikon. Fakte, kiam li eniris kaj vidis tiun, li ege surpriziĝis. «Vi revenis!?», li diris, kaj subkompreniĝis, ke tio ne estas ordinara. Li ege varme ĉirkaŭbrakis Erikon, kvazaŭ tiu estus plej kara amiko. Eriko demandis: «Kial vi miras pri mia reveno? Ĉu ne estus normale konigi vin al homoj en nia sufermondo?» Li respondis: «Jes, sed ĝenerale ne eblas, la pasejo al nia mondo estas blokita por homoj, kiuj venis unufoje. Se vi sukcesis reveni, tio havas sencon, eble vi devis konigi nin al via kunulino.» Dirante tion, li direktis al mi rideton luman kiel suno.

Longe li rigardis min silente. Poste li diris: «Vi havas tre bonan koron. Sendube tial vi povis veni. Vi venis por lerni ion. Kio estas via okupo?» Kiam mi uzis la vorton psikoterapio, li ne komprenis. Kaj denove mi miris pri nia komunikado. Ni parolis la saman lingvon, sed … Ne eblas priskribi mian impreson. Eble ni rilatis multe pli telepatie ol mi unue suspektis. Sed antaŭ ol mi komencis klarigi, pri kio temas, li mem diris, kvazaŭ ricevinte el sia observo la informon: «Ha jes, vi okupiĝas pri homoj, kiuj suferas. Estas vi, kiu prizorgis Erikon, ĉu ne?» – «Estas mi,» mi respondis, «kaj mi hontas, ke miaj rimedoj estas tiel malrapidaj, kompare kun la viaj. Mi ne povus resanigi homon en unu tago, kiel vi.» – «Ne hontu,» li rebatis. «Honto estas malbona sento, kiun oni ĉiam evitu. Niaj praavoj fuĝis el via mondo ĝuste pro tio, ke ĉe vi homoj konstante uzas malbonajn sentojn kontraŭ la aliaj, eĉ, ŝajnas, kontraŭ la propraj gefiloj: hontigon, kulpigon, humiligon, timigon, malfidigon per trompo, malestimon, maladmiron, maldankon, malamon al tiu aŭ alia kategorio de estaĵoj, eĉ malamon al si, malindulgon, malrespekton, malkonsideron, ktp, sentojn, kiuj detruas, anstataŭ helpi vivi feliĉe.»

«Tian mondon ni nomas infero,» diris la bofilino.

«Mondo sufera, mondo infera,» la avo sentencis.

Tiu konstanta apliko de la vorto «sufero» al nia vivo, kontraste kun ilia, pli kaj pli incitis min. Mi min demandis, ĉu mi trafis socion, kiu ne kuraĝas rigardi suferon fronte, kaj do neas ĝin. «Ĉu ĉe vi do ne ekzistas sufero?» mi iom indigne demandis. Ĉiuj tri silentis. Mi rigardis ilin unu post la alia. Ĉies vizaĝo havis esprimon de kortuŝiteco pli intensa ol mi iam ajn vidis. Rebatis la jumo:

«Ho jes, sufero ekzistas ĉe ni. Ne eblas esti homo kaj ne suferi. Okazas akcidentoj, malsanoj, fuŝoj ĉe uzo de ilo, kun teruraj rezultoj, aŭ erara takso kondukanta al dolora elreviĝo. Kio ne ekzistas ĉe ni, tio estas suferigo. Laŭ niaj historiaj libroj, niaj praavoj forlasis mondon, en kiu suferigo de homo al homo estas ĉiutaga. Tie, ili rakontas, iuj suferigas por ĝui la plezuron dolorigi iun alian, aliaj por senti sian potencon, aliaj por senti sin superaj kaj tiel kompensi senton de malplivaloro, kiu mem radikas en suferigo fare de iu antaŭa. Viroj suferigas por pruvi al si, ke ili estas viroj, sen kio, strange, ili ne povus estimi sin mem. Virinoj suferigas, ĉar ili sentas sin en suba pozicio kaj volas venĝi sin. Multaj el ambaŭ seksoj suferigas, ĉar oni suferigis ilin kaj tio kaŭzis rankoron aŭ repagbezonon, kiu siavice tradukiĝas per emo suferiga. Iu pli malforta ol la aliaj ofte viktimas, kaj poste ne scias, kion fari el la malbonaj sentoj, kiujn tiu stato estigis en li: li trovas eliron nur en plia suferigo, eventuale al si mem. Ĉar homoj tiom suferigas homojn, regas konstanta etoso de nesekureco, kiu kreas angoron, el kiu estas malfacile eliri, se ne per plua suferigo, jen al iu alia, jen al si. Kiam oni suferigas, oni ja sentas sin pli forta. Tiu mondo, laŭ niaj libroj, estas kaptita en infera spiralo de suferigo, ofte nekonscia, kiu komenciĝas jam ĉe eta infano. Tio vivtenadas tiom da malbonaj sentoj, ke neniu imagas, ke eblas vivi alimaniere. Mi ne scias, ĉu via mondo efektive similas al tiu bildo, sed tia ĝin prezentas niaj antikvaj libroj. Ili ankaŭ rakontas, ke anĝelo gvidis niajn praavojn al ĉi tiu transa mondo por vivi vivon, en kiu sufero venas nur de naturo, de la aĵoj, ne de homo. Sed eĉ ĉe ni rozoj havas dornojn.» Tiel klarigis la jumo.

*

– Nu, kara kolegino, mi ĉiam trovis vin simpatia. Tamen vi komencas agaci min. Mi pli kaj pli komprenas la malkontenton de Prof. Javorski. La mondo, kiun vi priskribas, estas idealigita. Vi devus scii, ke idealigo estas tipa psika meĥanismo, kiu aperas, kiam oni timas alfronti la veron. Ĝi estas danĝera al mensa sano, kaj neakceptebla ĉe terapiisto.

– Mi bedaŭras pri via reago, sed kion mi povas fari, krom rakonti, kion mi spertis, kaj rediri, kiel eble plej fidele, kion oni diris al mi?

– Tamen, nun, de post kiam vi revenis, vi havis la tempon pripensi pri via travivaĵo. Ĉu vi vere kredas, ke ĝi okazis? Vi diris, ke sonĝo estas nestabila. Certe. Sed iuj hipnotaj statoj povas krei specon de tute kohera filmo.

– Jes ja, sed ĉu vi vere kredas, ke oni povus hipnotigi min, kaj mi ne rimarkus la t.n. enkondukfazon? Ne forgesu, ke mi lernis pri hipnoto! Je la risko aperi freneza, permesu, ke mi diru mian impreson: por mi tiu mondo estas pli reala ol ĉi tiu. Mi konscias, ke tio estas pure subjektiva. Sed se mi dirus, ke nia nuna interparolo ŝajnas al mi pli reala ol mia diskuto kun la jumo, mi mensogus. Mi volas esti honesta kun vi. Mi do ne mensogas. Ĉu mi estas freneza aŭ ne, estas via tasko juĝi, ne mia.

– Nu, mia tasko ne estas facila. Eble vi povos respondi al demando, kiu min tiklas. Se tiuj homoj, mirindaj kaj bonkoraj, vere ekzistus, ĉu ili ne venus savi nin? Ili scias pri ni, pri nia sufero, kaj, mi konsentas, suferigado. Sed ĉu vi ne trovas terure egoisma ilian obstinon sin teni aparte de la suferantoj?

– Pri tio mi parolis kun ili. Ili simple ne povas veni al nia mondo. La groto, tra kiu ni atingas ilin, estas por ili fermita. Ili povas eniri ĝin, sed se ili tuŝas la fundan rokaĵon, ĝi neniam prezentas la aperturon, tra kiu ni pasis. Kvankam …

– Pardonu, se mi interrompas vin, sed vi ĵus pensigis min pri io. Se vi iris tien falante, kiel vi revenis? Ĉu vi flugis supren, kiam vi atingis la niaflankan finon de la koridoro?

– Tute ne. Efektive, la demando zorgigis min, post kiam ni falis. Sed Eriko klarigis. Kiam li revenis unuafoje, li simple reiris al la groto, serĉis la pasejon en ĝia fundo, trovis la zigzagan tunelon, kie necesas rampi, kaj vidis iom da lumo funde de la koridoro. Montriĝis, ke estas alia koridoro, kiu, anstataŭ esti tute ebena, kiel tiu, laŭ kiu oni alvenas, iras laŭ deklivo supren. Plurfoje eĉ estas kelkaj ŝtupoj. Tiu vojo serpentas altiĝante. Ĝi estas multe pli longa ol la alvena, kaj ĝi ne kondukas al la enira roko, sed al alia, tamen tute proksime.

– Dankon. Tiu klarigo necesis por prijuĝi la verŝajnecon de la afero. Sed kion vi volis diri, kiam mi interrompis?

– Nu … Pri kio …? Ha jes! Mi volis diri, ke la tieuloj emas kredi, sen esti tute certaj, ke kiam iu venas el nia mondo, tion planis la … estas ilia termino … la Granda Mistero. Ili kredas, ke, se niaj du mondoj nun subite renkontiĝus, ĉio, kion ili sukcesis krei, perdiĝus, ĉar estas pli facile detrui ol konstrui, kaj la fortorilato nun favoras la detruemulojn. Ili bezonis jarcentojn por trejni sin kaj unu la alian al nutrado de bonaj sentoj kaj forvelkigo de malbonaj. Sed ili kredas, ke iom post iom homoj venos el nia mondo al ilia, observos la realismon de ilia sentonutra vivmaniero, kaj venos ĝin rakonti al ni. Ili ja opinias, ke detrui estas pli facile ol konstrui, sed ankaŭ ke io bona tamen finfine venkas. «Disfalas io fuŝe farita, sed bone farita daŭras», estas unu el iliaj diraĵoj. Tamen, ili konscias, ke eĉ tre bone konstruita domo povas disfali en kelkaj minutoj, ekzemple se okazas tertremo. Male al via impreso, ili ne havas idealan vidon pri la mondo. Sed, se okazos tertremo, la bone konstruitaj domoj pli eltenos ol la fuŝe konstruitaj. Simile, homo, kiu nutris bonajn sentojn en si, ne disfalos, kiam okazos io ŝancela, dum iu, kies ena etoso plenas je malbonaj sentoj, ne sukcesos elteni: tiu suferigos iun alian, aŭ fizike malsaniĝos, aŭ deprimiĝos, aŭ perdos la racion, aŭ falos en neŭrozan simptomaron, aŭ mortos, aŭ simile.

– Hm!

– Ĉu miaj respondoj kontentigas vin?

– Mi ne povas diri. Kaj ke mi ne povas diri, tio agacas min. Neniam ĝenis min diskuti la halucinojn de paciento en psikoza kazo, sed kun vi la tuta atmosfero estas alia, kaj mi ne scias, kion pensi. Vi embarasas min, kiel vi embarasis Profesoron Javorski kaj la tutan komisionon. Mi min demandas, kion diros la du aliaj kolegoj, kiuj sondos vin.

– Eble ne mi embarasas vin, sed realo, kiu ĝenas, ĉar ĝi troviĝas ekster la kutimaj kadroj. Se tio povas vin konsoli, ankaŭ min ĝi treege ĝenas.

– Dankon pri via preteco konsoli! Ho, pardonu, tiu diro estis sarkasma, kio devus foresti de nia rilatado. Ĝi ne estis ĝentila, kaj nur montras, kiom incitita mi sentas min. Min plu tiklas la idealigo. Kion ajn vi diras, mi tamen ĉie flaras ĝin. Se ili sukcesas vivi sen negativaj sentoj, ĉu tio signifas, ke malĝojo, malfeliĉeco, senkuraĝiĝo, elreviĝo, malfiereco kaj similaj sentoj tie neniam aperas?

– Vi miskomprenis. Kiel la tieuloj povus eviti similaĵojn? Ili estas homoj! Sed ili zorgas, kiom eble, neniam ilin estigi en iu alia. Vi nomis tiujn sentojn negativaj, sed ili rigardas ilin bonaj, ĉar sen sperti ilin ne eblus solidari kun ĉiu suferanto. Ili havas por tiuj apartan kategorion, tiun de «nedaŭraj maturigaj sentoj». Nedaŭraj, ĉar tiuj sentoj plenumas sian funkcion nur, se oni trapasas ilin sufiĉe rapide, gardante sin kontraŭ la tento longe teni ilin en si, lasi ilin kreski, aŭ loki ilin en la kernon de sia psiko.

– Kaj kio pri veraj negativaj sentoj, kiel malamo?

– Nu, tia sento estas rigardata kiel normala, sed super ĝi necesas labori, por ĝin velkigi for, ĉar, se ĝi restas, ĝi malhelpas feliĉi.

– Tiuj uloj (se akcepti la duban hipotezon, ke ili ekzistas) atribuas grandan valoron al feliĉo, ĉu ne?

– Jes. Iusence, ili estas ege egoismaj. Por ili tre gravas, kiel eble plej altkvalite feliĉi. Kaj tio igas ilin eliri el egoismo, ĉar ili rimarkis, ke por altkvalite feliĉi necesas vivi laŭ la postuloj de la homa naturo, kaj estas en la naturo de homo, laŭ ili, agrable rilati kun la samspeculoj. Por tio necesas kompreni, solidari, bonkori. Ilia egoismo do, puŝata ekstremen, kondukas ilin al malegoismo.