Каласы

Маўчанне

Я чуў, што маўчанне — золата,

Што лепш за ўсё чалавеку —

Жыць без голаса.

Немы крык —

распранаюць жанчыну на вуліцы,

Гром —

б'юць бандыты суседа ў жывот нагцакамі,

Але —

трымай язык за зубамі!

Дык хіба ж гэта золата?

Зброя мяшчанства —

маўчанне.

* * *

Мая хата з краю,

Твая хата з краю,

Яго хата з краю...

О, гэта ж была б такая лафа

для злодзеяў,

для гвалтаўнікоў,

для забойцаў,

для тыранаў,

Калі б ўсе хаты стаялі з краю!

Хіцер-Зміцер

Вырастаў у пасёлку адным Зміцер

Па прозвішчу Хіцер.

Не любіў працаваць Зміцер —

Любіў паляжаць Хіцер.

Вось толькі есці часта хацеў Зміцер —

I пачаў шукаць лёгкага хлеба Хіцер.

Надумаў знайсці такую работу Зміцер,

Каб менш зрабіць, ды больш зарабіць, Хіцер.

Хацеў падацца ў навуку Зміцер,

Але пакуль вучонага хлеба паясі,

Богу душу аддасі —

Разважаў Хіцер.

Пайсці на завод наважваўся Зміцер,

Але ж трэба пацець там штодзень —

Ізноў адмаўляўся Хіцер.

Рашыў не шукаць гучнай пасады Зміцер —

Убіўся на складзік гандлёвы Хіцер.

Праўда, зарплату маленькую меў тут Зміцер,

Але ніколькі не сумаваў Хіцер.

На пачатку ледзь не філолагам стаў Зміцер:

Розныя словы ўзяўся вучыць Хіцер.

«Дэфіцыт», «даць у лапу», «грэць рукі»,—

шаптаў Зміцер,

«З-пад палы», «блат», «шыта-крыта»,—

— паўтараў Хіцер.

Назубок зазубрыў словы магічныя Зміцер

I ў ход пачаў памаленьку пускаць ix Хіцер.

Пусціць адно —

«Гарызонт» у кватэры пакручвае Зміцер,

Пусціць другое —

дываном заморскім хваліцца Хіцер,

Трэцяе пусціць —

жонцы футру, як казну, даруе Зміцер,

Чацвёртае — п'е каньякі, ікрой заядаючы, Хіцер.

Не з зарплаты — са слоў гэтых простых

дачу хутка ўзнёс да нябёс Зміцер,

Потым з ix жа, звычайных тых слоў,

«Волгу», як ляльку, «зварганіў» Хіцер...

Кажуць, недзе жыве i па сёння,

спяваючы песенькі, Зміцер

Пa прозвішчу Хіцер.

Качкі

Вось так жыццё ўсё:

ходзяць па двары ўраскачку

I знаць ні пра што не хочуць

ляныя, тлустыя качкі.

Адна ў ix ідэя:

як

Набіць валляк.

На пенсію

Такі закон жыцця ўжо ёсць:

Ледзь прыйдзе старасць, нібы госць,

Табе ўжо ў плечы весела

Лакцем штурхае маладосць:

На пенсію! На пенсію!

I мы, былыя дзеячы,

З абжытых месц устаючы,

Ca скрыпам хто, хто з песняю —

Здаём другім свае ключы —

На пенсію! На пенсію!

I мроіцца нам ціхі рай:

Гурочкі сей, грыбкі збірай,

Навуджвай рыбку прэсную

Альбо ад суму памірай —

На пенсію! На пенсію!

Чуў свет, як выступаў спявак,

Быў ён цудоўнейшы мастак,

Ды час прыйшоў, i спеўся ён.

Што ж, адпачні, браток, раз так —

На пенсію! На пенсію!

А гэты Заг так крэсла ўгрэў,

Так да яго ён прыкарэў,

Так ля яго раз'еўся ён,

Што — не пытай — хутчэй памрэ,

Чым пойдзе сам на пенсію!

Яму, такому таўсцяку,

Што толькі спіць у халадку,

Гукнём: зарос ты плесняю!

Аддай стырно маладняку —

На пенсію! На пенсію!

Амаладжаецца жыццё,

Нібы на дрэве тым лісцё!

Аб «добрай» маці i няўдалым дзіцяці

Сын як сын спачатку быў:

Мілы, круглы, жвавы.

Малако праз соску піў

Ды крычаў на славу.

Рос, i маці праз хлапца

Нават сну не знала:

Пхала сыну без канца

Піражкі ды сала.

— Eш, сынок, каштуй, смакуй...

— Выпі на, мой коцік...

— Можа, хочаш кісяльку?

— Mo падаць кампоцік?

Лез Мікола у пясок,

Дол капаў лапаткай.

Маці:

— Божа! Кінь, сынок,

Кінь яе, дзіцятка!

Ну, хіба ж майму сынку

Ды займацца гэтым?

Будзеш некалі ў мяне

Ты інтэлігентам!

Землякопам жа?

Ого!

Трактарыстам?

Што ты!

Ці ж для розуму твайго

Чорная работа?

На гарачых піражках,

Перніках без ліку

Вырастаў як на дражджах

З Мікалайкі — Міка.

Па двары ганяць футбол

Толькі ён i ведаў.

Забіваў часамі гол...

У вакно суседу.

А ледзь ён за малаток

Ці сякеру браўся,

Маці зноўку:

— Кінь, сынок,

Лепш з мячом бы знаўся!

Ну, хіба ж майму сынку

Ды займацца гэтым?

Будзеш некалі ў мяне

Ты інтэлігентам!

Сталяварам жа?

Ого!

Цесляром?

Ды што ты!

Ці ж для розуму твайго

Чорная работа?

Скончыў Міка школу тут,

Кніжкі ў кут закінуў:

— Што ж ты, маці? У інстытут

Уладкоўвай сына!..

Толькі справы дрэнь былі

У «інтэлігента»:

Як ні лез, не прынялі

Міку у студэнты.

Бедавала маці год,

У слязах была ўся.

— Mo, сынок, хоць на завод

Ты цяпер падаўся б?

— Як?! Быць токарам?

О не!

Цесляром?

Ды што ты!

Хіба ж гэта для мяне

Чорная работа!

Адтапырана губа,

Каля шыі — банцік.

Крочыць ён шукаць забаў,

Рэстаранны францік.

А работа?

Напляваць!

Пыл там, дым — страшэнна!

Лепш ён будзе зарабляць...

Ля чужых кішэняў.

Так i сноўдаўся, як цень,

Каля цёмных вуліц,

Ды аднойчы за каршэнь

Узялі «чысцюлю».

Ну, a маці?

Цэлы дзень

Валасы рве, енчыць:

Хто, скажыце, людцы, й дзе

Мне дзіця скалечыў?..

Замачылі

Купіў сабе касцюм Савось.

Лаўсанавы, чын чынам.

Прыбраўся ў новае i вось

Шыбуе ў парк хлапчына.

Ды тут насустрач дружбакі.

Няўжо Савось, ну й лоўка.

Віншуюць хлопца ў дзве рукі:

— З абноўкай, брат, з абноўкай!

Хадзем замочым — важны ж факт!

Як? Без замочкі пойдзеш?

Дык ён рассохнецца ж,

А так

Не зносіш за стагоддзе!

Над круглым столікам «Зары» —

Насы як памідоры.

П'юць, не шкадуючы, сябры

За Саўкавы уборы.

Ноч, а яны ў «Зары» яшчэ:

— Падбавім мо?

— Падбавім!

I ў шклянкі зноў цячэ й цячэ

Гарэлка для забавы.

Бязлюдна ўсюды. Ціха скрозь.

Ды вось у змроку мутным

Ідзе зігзагамі Савось —

За сем кварталаў чутна.

Ідзе, i ўжо сваіх двух ног

Тут малавата хлопцу.

Савось на ўсіх на чатырох

Гразь па завулках топча.

Назаўтра ўстаў i аж абмяк:

Штаны — хоць ты выкручвай,

А там, дзе кінуў ён пінжак,

Ляжаць адны анучы.

З адчаем Саўка ў грудзі б'е,

Глядзіць на ўборы слёзна.

Кляне сяброў, кляне сябе,

Ды толькі вельмі позна!

Хаця б чаго не выйшла

Жыў ціха Стах, не меў заўваг.

Зайздросцілі ўсе Стаху.

Ды толькі быў надзелен Стах

Залішняй дозай страху.

Не бачыў ён ні зорак-воч,

Hi ў белай пене вішань.

Адно тачыла дзень i ноч:

Хаця б чаго не выйшла!

Выходзіць з дому ў горад Стах,

I мроіцца ўжо Стаху:

Вось на яго — трах-тарарах! —

Наехаў МАЗ з размаху.

А пераход — перш чым ступіць,

Паўдня ў якім зацішшы

Ён, трасучыся, прастаіць:

Хаця б чаго не выйшла!

Да жонкі прыйдзе: легчы б як

Хацеў ён пры каленях.

А што як вырасце сям'я

Ад гэтага хацення?

О не! Хоць жонку i люблю,

Ды дзеці ж — вэрхал лішні.

Лепш дзе пад плотам перасплю:

Хаця б чаго не выйшла!

Для драмгуртка аднойчы Стах

Стварыў знянацку драму.

Ды што як будзе яна — жах! —

Нe даспадобы Саму?

Мо перагнуў? Ці не дагнуў?

I, каб не думаць лішне,

Аддаў ён свой жа твор агню:

Хаця б чаго не выйшла!

Пра той яго ідэйны гарт

Дайшла да клуба чутка.

— Ну, што ж,— сказаў загадчык,— варт!

I меў ён крэсла хутка.

Стаў сам камандаваць гуртком,

Ды, пост свой уявіўшы,

Закалаціўся ўсім нутром:

Хаця б чаго не выйшла!

Прыносяць п'есу — будзь здароў!

Не твор, даводзяць,— глыба!

Зладзеяў, лежняў, махляроў,

Як трэба, б'е па хібу.

Ну, ну, а што, калі й па мне

Той глыбай найвялікшай?

Адразу візу тут? О не!

Хаця б чаго не выйшла!

Ім візу даць? А што, як тхор

Які зарыт тут? Візу!

Ён месяц з лупай гэты твор

Разглядваў — зверху, знізу.

I вось здалося: твор запах,

I праўда, псінай згніўшай.

0, пахаваў яго тут Стах:

Хаця б чаго не выйшла!

Ды тут сказалі Стаху: брат,

Дзе ж ежа для тэатра?

Гарыць аматарскі тэатр!

Куды ж такое варта!

Збялеў наш Стах: i як тут быць?

Мо ён на свеце лішні?

Вяроўку ўзяць? Ці далей жыць?

Хаця б чаго не выйшла!

Ахвяра букваедства

Як людзі, жыў Антось, ды вось

Пачуў параду ў свеце:

— Глядзі, ніколі не вынось

З уласнай хаты смецце.

Прывык Антось любіць статут,

Жыў нават па раскладу.

Таму пачаў адразу тут

Ажыццяўляць параду.

Усё у хаце ён цяпер

Захоўваў да смяцінкі —

Атопкі, друз, цюкі папер,

Рыззё, шмаццё, скарынкі.

Да столі вырасла гара

Ў Антося таго смецця.

Тут схамянуўся ён: пара

Яго хаця б адмесці!

Ды позна: да дзвярэй бядак

Прабрацца ўжо не мог ніяк.

I каб праход сабе прыбраць,

Пачаў ён смецце ушчыльняць.

Ахапкамі старых газет

Даверху забіваў клазет,

А дробныя газеткі

Запіхваў у разеткі.

Так кідаўся ўвесь дзень, ды — гора

Не меньшаліся смецця горы.

Пад вечар, мокры да штаноў,

Упаў Антось без сілы.

Яго гарою рызманоў

У момант прыдавіла.

Брыгадай нейкаю праз дзень

Антось быў адкапаны.

Хто быў там, кожны шапку здзеў:

Памёр ён гэтак рана!

Ды як настаўніку свайму

Прыхільнікі гурбою

Да неба манумент яму

Узнеслі, як герою.

I ix навостраны тапор

На гэтым мануменце,

Каб зналі, выбіў так: «Памёр,

Але не вынес смецця!»

Ода одам

Не заводам,

Не параходам,

Не гарадам,

Не гародам —

Складаю я оду

Одам.

Якія ў ix стройныя строфы!

Якія ў ix трапныя тропы!

Як лоўка яны пад цябе падплываюць,

стругі!

Як вытанчана перабіраюць

душы тваёй струны!

Як дух узвышаюць заўсёды!

О оды!

Оды сталіцам,

Оды дварам,

Оды феліцам,

Оды царам.

Быў цар — чалавек.

Былі i ў яго хібы.

Як i ўсіх, браў яго одум.

Ды вось аддалі цара

одам.

Слоў агняцветных рэкамі,

марамі алею i мёду

Затапілі цара оды.

О як умелі хвалу пець оды!

Галаве — оды,

звілінам розным яе — оды,

вачам, якім за трыста гадоў наперад відаць,— оды,

Рукам, якім дадзена сонца наўкруг рассяваць,— оды,

брывам — оды,

вусам — оды,

вушам — оды...

Так услаўлялі оды цара,

так узвышалі,

так малявалі,

Аж пазнікалі ў яго ўсе бародаўкі, шрамы,

Вуглаватасці i радзімыя плямы,

Пайшло расці тулава ў неба,

у шырыню — плечы,

Запоўніўся лоб.

мудрасцю нечалавечай...

Вось так з чалавека —

ні мала, ні многа —

Оды рабілі

бога.

Шумелі оды,

Шалелі оды,

Ды на зямлю ўжо даўно прыляцелі

Інакшыя годы.

Ходзяць, скісшы,

Одапісцы:

Няма ўжо моды

На оды.

Няма i не будзе.

Хай людзьмі застаюцца людзі!

* * *

Ты пакрывіў душой —

сказаў не тое, што думаў:

Меркаваў, што ілжывае слова тваё —

толькі кропля маленькая ў моры зла.

А што калі кожны гэтак жа сама,

змаладушнічаўшы,

пакрывіць хоць раз у жыцці душой?

З маленькіх кропелек гэтых

утворыцца новае мора,

якое — на колькі яшчэ стагоддзяў? —

Перакрые дарогу

да праўды.

Гузік

Хваліўся гузік ганарыста ўсім,

Што цэлы свет

трымаецца на ім адным.

А аказалася

(о гузік, гузік, як жыццё пражыў ён!),

Трымаў ён

усяго штаны чужыя!

* * *

На дом дзівак

Наводзіць лак,

I — прыгажэе асабняк.

Каму відно, што ўдзень i ўночы

Яго пад лакам шашаль точыць!

Крот

Увесь свой век — у цемры крот,

Грабе зямлю — ад году ў год.

Не знае крот, што над зямлёю

Сонца ходзіць залатое!

* * *

Жыццё адно. А мы — на чаркі, сваркі,

На модны гарнітур, на гальштук яркі,

На рэбус, на чарпак, на карамель

Разменьваем яго,

нібы рубель.