Крыло анёла

* * *

Пачатак, радзіны, корань.

Зярнятка, сцяблінка, гай.

Пярынка, крыло, гайворан.

Крывіч, крывічане, Край.

* * *

А буслы белы гонар маюць...

У гняздо не кладзіце хлеба.

Птушкі гэтыя не паміраюць.

Іх сабе забірае неба.

На змярканні над роснай пожняй

высакосны свой круг азначаць.

I найменне яму — апошні,

і ніхто болей іх не ўбачыць.

* * *

Жыццё паходкай грандыёзнай

аднойчы перагоніць нас

I знікнуць — быццам бы не час.

I існаванне — невыносна.

Нам застанецца толькі марыць,

замольваць даўнія грахі...

А скульптар-час кладзе на твары

як дзень — дык новыя штрыхі.

* * *

Памяць мая — бумеранг

Полымя помніць воск.

След ад слязы на твары

гравюра на нечы лёс.

Нясвіжскі замак

Дах, як бок старога язя,

да абеду, што на стол,

падавалі слугі князю —

шмат азёраў навакол.

На валах — турысты валам.

Вежаў гожых незалежнасць.

Пагражаючы скандалам,

беларусу госць з Літвы

штось крычыць пра прыналежнасць...

Параслі быллём ірвы.

Мір

Мірскі замак—

замок дарог.

Праз стагоддзі сябе збярог.

Шмат за век свой чаго пачулі

ваяўнічыя машыкулі.

Зацярушваліся байніцы

камянямі —

траплялі кулі...

Час — няўмольны.

Ен нявечыць, разбурае, паліць,

лечыць.

Замак Мірскі, ты, як нацыя,

трапіў у рэанімацыю.

Ішкалдзь

Спічастыя дзверы.

Спічастыя словы.

Спічастага даху

палёт адмысловы.

Увысь, дзе яснеецца

неба палоска,

над хмурым імшарам,

над сцішанай вёскай.

Уровень з пакрова-на-нерльскім імпэтам

касцёл беларускі лунае над светам.

Ля барэльефа Яна Чачота

Аплавілі кветкі пліты.

Раз'ясніўся позірк цьмяны...

Знаць, хтосьці з паспалітых

згадаў нарэшце Яна.

Францішак Скарына

Полацк поўны саборным звонам.

Душы поўніць нябесным страхам.

Ад Сафійкі плывуць іконы,

люд на неба глядзіць у жаху.

Хтось спяшаўся грахі замольваць,

хтось зграшыць напаслед крыху...

А ўгары на вачах паволі

сонца тухне на паўшляху.

Цэлы горад схіліў калені,

калі голас пачуўся Твой...

Ты з'явіўся ў пару зацьмення,

каб народ асвяціць сабой.

Слова Паўлюка Багрыма

3 сэрцам, скрухай наўспрах збалелым,

і душой, што спаліў агмень,

мой народ, пілігрым аслеплы,

што не выйдзе з начы на дзень.

Вецер торбай махае зрэбнай.

Ні маленнем, ні скаргай-словам

не папросіць сабе збавення:

рот нішчымны — укралі мову.

Безгалосы, як свет магілаў,

цягне крыж на сабе пакутны.

Сэрца прысак раздзьмуць у сілах

толькі горана ўздых магутны.

Францішку Багушэвічу

Якая за праўду плата,

ці можаш, Мацей, сказаць?

А хіба бывае праў

да у краі, дзе душы спяць?

Якая за волю плата,

ці можаш, Мацей, сказаць?

За волю крывёй адплата,

не шкода й жыцця аддаць.

Якая за мову плата,

ці можаш, Мацей, сказаць?

Жывуць у ёй воля й праўда,

і нельга яе адняць!

Музыка

І

А потым, пасля як-небудзь

памяць па складу рэха

азавецца раптоўнай ў нас.

Не раз,

не два

і не тры...

Слёзы не варты твару.

Трэба умець спатоліць —

нават калі ад болю.

Прыгожае не знікае,—

яго забірае вечар...

Неадольнае нас нявечыць.

ІІ

У лесе свечак жыў туман...

Чаўном у вечнасць сплыў арган.

Сляпы

Тонкі бліскучы скальпель

стаў першым промнем свету,

якога ён не бачыў...

Зашклёны позірк.

Ноч бясконца.

Павек фіранкі

плавіць сонца.

Ронда

Калі сячэ — маўчыць сякера,

ды не засне да ранку кат.

Самотных душ бясконцы верад

вяртае грэшніка назад.

Дзе аксамітныя прыступкі

яго вядуць на эшафот.

Там смерці юнай прастытуткі,

якой ці ёсць шаснаццаць год,

чакае моўчкі—хутка суткі—

Народ.

Там у парваных апранахах,

хоць на калюжах першы лёд,

дзяўчо зялёнае на плаху

ўзыходзіць, тоячы жывот...

I туліць голавы ад страху —

Народ.

Актава

Калі адшугае зялёны пажар

у кронах бярозаў, асін і акацый,

калі з павуціння павыткуцца хмары

і выйдзе настаўнік нарэшце на працу,

тады лістабой аглушае папар

раскацістай хваляй асенніх авацый.

Закончаны лета гастрольны сезон.

3 шуфляды пара даставаць парасон.

Трыялет

Каб толькі бачыць Вашы вочы,

Каб толькі Вас адну любіць.

Гатоў ахвяраю я быць,

Каб толькі бачыць Вашы вочы.

Каб толькі іх бяздонне піць,

Я прачынаюся штоночы.

Каб толькі бачыць Вашы вочы,

Каб толькі Вас адну любіць...

Тэрцыны

Каб я аднойчы не. спаткаў Вас,

ці так бы прагнуў зараз жыць...

Ці так бы іншую кахаў я?..

У беззвароцце час бяжыць.

Што марна варушыць былое

і над нішчымным варажыць...

Магло б ці здарыцца такое?

Ці меў бы шчасце кожны з нас,

калі б асенняю парою

аднойчы не спаткаў я Вас?

Тэатр

Пакуль касірка спаганяла

за прыгажосць скупую рэнту,

пустая зала прыгадала

злавесны смех апладысментаў.

* * *

Дзьмухавец на пустым пероне

недаверліва позірк знойдзе.

Сімвал веку — жыццё ў бетоне,

краявіды канца стагоддзя.

Дзьмухавец, значыць, ёсць патрэба

нават там, дзе каменне спіць,

бачыць сіні абмежак неба

і няўтольна імкнуцца жыць.

Захад

Туды не патрэбна візы.

Там лётае бусел нізам.

Пад хмарным крылом абвіслым,

там на абгарэлых выспах

дзядоўнік праменняў высах.

I сонца патылак лысы

у зорны хавае прысак.

Вячэрні эцюд

Мёрзкае, халоднае акно.

Церпкае гарачае віно.

Келіх у руках гарыць,

падобна неонавай трубцы.

Кельнер-пінгвін

з разлікам марудзіць —

красуецца.

У шаліках, як самазагубцы,

спяшаюцца людзі па вуліцы.

Акварэль

Руды сітнік. Сіні глей.

Сонца, нібы язь паджары.

Зелень раскі. Бель лілей.

Блякла-шэры колер хмары.

Восень, нібы лагапед,

вымаўленню вучыць ветра...

Топчуць лісцяў жоўты плед

качкі у чырвоных гетрах.

Навальніца

Нібы перад выцвярэзнікам

вецер прайшоў бярэзнікам...

Ластаўка вейкам мулкім

трапіла ў вока хаце —

праслязіла.

Гулка ў садзе

яблыкам не вісіцца.

Як у траву каса —

першая бліскавіца.

Чык-чырык-чык-чык-чык-чык —

пад страху ад страху —

верабейчык.

Па рацэ,

вяслу,

шчацэ —

дожджык колкі.

Сонца тчэ

у мільён нітоў вясёлку.

Бессаромна пузам голым

бліснуў човен —

чым не дах нам?..

Свечкамі ў пустым касцёле

дзьмухаўцы вакол ачахлі.

Дзяцінства

Там рукі пахнуць верасам.

Там птушкам сніцца вырай.

Там белагруды верасень

з усмешкай самай шчырай.

Прырода, як натуршчыца,

прыгожая і голая...

I я букет настуркавы

нясу, шчаслівы, у школу.

Май

Той май быў шчодрым на дарункі:

на цеплыню і на каханне,

і на працягласць пацалункаў—

ад Мілавіцы да світання.

Яшчэ на смутак паланезны

і на гартанны голас твой...

На мяккі водар сініх бэзаў,

якім прапах увесь пакой.

Чэрвень

Ледзь сонечны промень слізгнуць

паспеў па астылым ганку,

туманы, нібы бялізну,

развесіў сушыцца Ранак.

Завостраны позірк косаў

зарэчны лужок абраў,

дзе белае срэбра росаў

апраўлена ў зелень траў.

Вясна

Зялёная паводка.

Прысадаў берагі.

Вяртаецца Прырода

на даўнія кругі.

Асенні эцюд

I

Сутонне. Чырвань шчокаў адвячорка...

Вячысты дуб у мроіве суцьмені

на падуменце жоўтага пагорка

нагадваў ганарлівага аленя.

ІІ

Замёр у чаканні сапернікаў годных,—

цярплівасці хопіць на доўгую восень...

Але не прыходзіў пакуль што ніводны,

і з цэлага лесу такіх не знайшлося.

Шкельцы ў вітраж «Поры года»

3 і м а

Дзесьці граюць на белым раялі,

і ніводнай фальшывай ноты...

Пакінутыя з лета граблі

псуюць экстэр'ер сумёта.

В я с н а

Мароз пад вечар раскідаў

цяпельца дзённага галоўні.

Бязгучна клён лямантаваў

іртом разяўленым шпакоўні

Л е т а

Улагодзіў ліпень ліпу

падарункам сціплым —

завушніцы цэлы дзень

чмель чапляў асіплы.

В о с е н ь

У сінія асінамі лясы

вогненная конніца ўляцела...

Павуціння звесіўшы сцягі,

лета адыходзіць не хацела.

Дуб

Стаяў як гіганцкі молат.

Кавадлам ляжала поле.

Здавалася: гэткі волат —

зваліць чалавек не здольны.

Як падаў — ніводнай хмары

на небе ў той бой не стала.

Калі па зямлі ударыў —

ад болю зямля стагнала.

А я пра дуброву марыў,

пра клёкат буслоў наўкола...

Зялёнай слязой па твары

скаціўся няспелы жолуд.

Жораў

Сівая адзінота.

Нязмога адляцець...

Кругамі ля балота

уночы ходзіць Смерць

А досвіткам асеннім,

як сцішыцца імжа, —

нябёсаў вір успеніць

зноў крыламі душа.

Ліс

Пунсовы ветразь. плыў па лесе...

Нібыта свечка па сутонні.

Пунсовы ветразь — ліс на снезе,

агонь блукання на прыволлі.

Плыві, прыгожы, покуль вецер

тваіх слядоў не пакідае,

і абмінуць здалей дасвецце,

дзе лёс-ганчак цябе чакае.

Майстра

Тут усё прапахла лесам:

пілы, гэблікі, сякера...

Пад касым крысом павеці —

дзеда летняя кватэра.

Куфар, вулей ці кубельца —

не адмовіць ён нікому.

У старых руках умельцы

праца йдзе па-маладому.

А сягоння, хоць і рана,

адпачыць надумаў трошкі...

Прытуліў шчаку рубанак

да асінавае дошкі.

Калодзеж

А цэбар улюбіўся

у дно, дзе зорак ззянне.

Стары ланцуг хваліўся —

мацней ён за каханне.

Адзін пусціць не хоча,

другі на дно імкнецца...

Я веру, што аднойчы

стары ланцуг парвецца.

* * *

Мая бабулька Волька

вяршыць жыццёвы стог.

Не няньчылася доля,

быў літасцівы Бог.

Разменены апошні

дзесятак на вяку.

Жыццё як гляк парожні,

што сніць аб малаку.

Ды што цяпер аб гэтым –

нанова не пражыць...

Без страху перад ветрам

лісток жыцця дрыжыць.

* * *

Падзялілі шлюбныя фоткі.

Разабралі з паліцаў кнігі.

I два лёсы жыцця паводка

развяла, як увесну крыгі.

Мо змялела кахання рэчка,

мо заціхлі пачуццяў хвалі?

Ціхамірна, без сцэн і спрэчак

мы сям'ю напалам ламалі.

Раздзялілі пароўну крыўды

і збіраемся далей жыць...

Толькі сынавы смех, скажы мне,

Як мы будзем на двух дзяліць?

Гомель

Там, дзе хваля цалуе водмель

і аеру па пахі тоні,

бурлакі пракрычалі: «Го-мель!»

так, што рэха чуваць і сёння.

Вецер рэха па хвалях гоніць,

яно ў грудзі прычалаў б'ецца.

Чайка згубіць на лёце: «Го-мель»,

і адчайна той крык сарвецца.

Там, дзе хваля цалуе водмель

і палац на пагорку гожы,

усміхаецца сумна Гомель

людзям, чайцы, сівому Сожу.

Згадка аб дзяцінстве

Ля кабетаў, скупых, на слова,

часам тым, што бліжэй да вечара,

пахнуць рукі дзятвы вясковай

горкім дымам і бульбай печанай.

Дзень на полі амаль бясконцы.

Ад бабуль і матуль крыёма

паглядаем з мальбой на сонца:

сядзе — можна ісці дадому.

Там у засені саду ветлай,

на імгненне стаіўшы дух,

б'юцца вобзем наўспрах ранеты,

замыкаючы дзённы круг.

Жанчына

Па меры таго як памалу

з глыбі яна йшла на мель,

я бачыў: ад футарала

вызвалялася віяланчэль.

А пляж быў пусты і дзікі...

О, як бы хацеў я стаць

у момант той раптам смыкам,

каб струны яе кранаць.

Вечар

Столік на дзве персоны.

Позірк бы два цвікі.

Плывуць па руках гарсонаў

разносы, як чаўнакі.

На Вашым плячы лілея

белая, нібы вальс...

Чахол парасона — змеем,

які не спакусіў нас.

* * *

Празрыстая далеч.

Сутонлівы шлях.

Адвечныя мары.

Прытоены страх.

Куды мы? Куды мы?

Куды мы пасля?

За марай, за дымам

ці будзе працяг?

Празрыстая далеч.

Сутонлівы шлях.

О колькі пыталі!..

Адказу няма.

Мадонна

Я твой партрэт пісаць баюся:

ты кожны момант — рух бясконцы.

Ад зайздрасці цьмянее сонца

перад мадоннай з Белай Русі.

Я твой партрэт пісаць баюся,

хоць кожны рух твой п'ю вачыма...

Што мёртвыя мадонны Рыма

перад жывою з Беларусі?!

Сябру

Лісцвяны дождж над Белай Русею...

Яшчэ не час яму, не час.

3 чужыны бусел не вярнуўся,

а ты збіраешся ад нас.

Яшчэ да восені далёка,

яшчэ праз лета нам рунець.

Яшчэ і птушкам, і аблокам

у нашых кронах галубець.

Лісцвяны дождж пад Белай Руссю...

Куды спяшаешся, куды ты?

— У май, тугою не абжыты,

дзе клён іскрынкамі цярусіць...

* * *

Бязважкі рамонак з імпэтам хлапечым

трызніў матыльковым палётам: —

Ах, каб не карэнне, таксама ў сінечы

кружляць бы я змог бесклапотна.

Спакою заўсёднага як не бывала, —

увысь, на птушыныя сцежкі...

Ды марна — трымала. карэнне трывала,

яднала з жытнёвым узмежкам.

Нарэшце, о шчасце, рамонак сарвалі —

расчынены дзверы ў бязмежжа...

Маркотна адзін за адным ападалі

пялёсткі на родны абмежак.

* * *

Прыйдзе час, і яна міне,

восень цяжкая на характар.

Сэрца сум запалоніць раптам,

і ў далоні твае — тварам

так захочацца зноўку мне.

Прыйдзе час, і яна міне...

Ты казала — усё мінае.

Ліст апошні ў маім акне,

як усмешка твая, лунае.

Пройдзе час.

Прыйдзе новы хтосьці.

Стане сумна, бы колісь мне,

ды падставіць далоні Восень.

Твар схілю ў іх — і ўсё міне.

Жонцы

Усе нашы звадкі-спрэчкі

сплывуць, як з вадой снягі.

Не ў полымі цьмяным свечкі,

каханне — ў святле вяргінь.

Каханне — пакуль мы р'азам.

Каханне — дакуль жывём.

Не дзеля высокай фразы,

каб сын меў бацькоўскі дом.

Ты звадкі, прашу, і спрэчкі

забудзь, а ў душы пакінь —

не цьмяны пялёстак свечкі,

а светлы букет вяргінь.

* * *

Каханне наша—дым.

Агонь даўно патух.

Ты ў сне штоноч з другім

выходзіць, любіш двух?..

Руку маю з пляча

маўкліва адхінеш.

Няўжо агонь ачах?

Гарыць, ды толькі ў сне.

Каханне наша — дым,

агню самотны цень...

Ты ў сне штоноч з другім,

са мною—толькі ўдзень.

Пяшчота ліўня

На зямлі двое нас шчаслівых,

бо ніводнай душы наўкола...

Нас кранула пяшчота ліўня

таямнічым крылом анёла.

Называеш мяне ты — мілым.

Я цалую твае павекі.

Нас кранула пяшчота ліўня

з гэтай летняй начы навекі.

Час ішоў, ці мо ў ім плылі мы —

не згадаецца нават потым.

Толькі ўдзячнасць не пройдзе ліўню

за бясконцасць яго пяшчоты.

* * *

Агонь учэпістай рукою

палена загрудкі схапіў:

і паплылі ўслед за ракою

слядоў пунсовых языкі.

I ноч пусцілася наўцёкі,

і блізкай явай стаўся сон.

I хваляй пачуцця высокай

біццё двух сэрцаў ва ўнісон.

Быў сведкам толькі Усявышні,

мільёнам воч міргаўшы ледзь.

Агонь зрабіўся трэцім лішнім

і ўжо саромеўся гарэць.

Вольны верш

Ты — мой сум.

Пасярод ночы ўспамінаю твае вочы.

Не хочаш?

Але. Так і павінна стацца.

Сустракаемся, каб развітацца.

Засынаем, каб прачнуцца.

Нараджаемся, каб памерці...

Для смерці

нараджаемся мы аднойчы.

Двойчы, тройчы

да цябе прыйду.

Сумам — узрушу. Жартам —

прымушу ўсміхнуцца.

Засынаем, каб не прачнуцца.

Нараджаемся, каб не памерці...

Аддзерці

ад памяці некалькі брудных лістоў,

каб зноў

пасярод ночы ўспамінаць твае вочы.

Бэз

Фіялетавым воблакам

ты прыплыў пад акно на світанні.

Фіялетавым сном, фіялетавым

сумам туманным.

Ты вісеў, ты квітнеў,

ты чакаў з першым промнем спаткання.

Зварухнуў, абудзіў, адагрэў

першаквецце кахання.

Майскі ранішні бэз—

фіялету разліў на паркане...

Быццам свежы парэз,

што раптоўна ў душы закрывяніў.

Сустрэча

За дзень нерыбацкі — прэміяй

была мне гадзіна позняя.

У сціплым убранні Евіным

цябе сустракала возера...

I вёслы, і голаў страціўшы,

не помню да гэтых дзён

цябе я спаймаў ці трапіў сам

у чараў тваіх палон.

Блукаю здзічэлым берагам,

зарослай сцяжынай памяці,

упарта ў падман не верачы

разгубленых слоў русалчыных.

Слёзы

Кажуць: мужчыны не плачуць.

Няпраўда — я сам мужчына,

і слёзы свае прадбачу,

як заўтрашні дождж — вачыма.

Яна на зямлі адзіная,

хто вартая слёз мужчыны,

не ў лік з ёй адна Радзіма,

з каханай маёй жанчынай.

Наталлі

Ці пакліча за далеч дарога,

ці пра Восень згадаю ў журбе,

аб табе мае боль і трывога,

мая любая, аб табе.

Пражылі мы ні мала, ні многа:

першы сын, першы подых завей...

Аб табе мае боль і трывога,

мая любая, аб табе.

У маленні адчайным да Бога

не прашу паратунку сабе,—

аб табе мае боль і трывога,

аб табе, аб табе, аб табе.

Адчай

На балконе паліў лісты...

Пазіраў не сваймі вачыма.

Думаў паліць назад масты.

Думаў — памяць спаліць магчыма.

Варушыў папяровы прах,

што нядаўна каханнем зваўся.

Адшугаў, адкурэў, ачах:

толькі чорны нагар застаўся.

Не аддзерці яго нічым:

ён — таўром на душы хлапечай.

Усё бліжай адчай начы.

Усё ніжай пралёт парэнчаў...

* * *

Калі сціхнуць адгалоскі

тваіх крокаў у вушах,

аплыве, бы свечка воскам,

успамінамі душа.

Колькі будзе розных сцежак,

покуль знойдзем шлях адзіны.

Сонца мне — мільён усмешак.

Дождж — мільён тваіх слязінак.

Міньён памяці

Пакладзі мне далонь на вусны...

Развітальна і беспрымусна.

Смутак мой, успамін спакусны

пакладзі мне на вусны.

Ціхі журлівы гук

блукаў жаралом жалейкі...

Гаючая памяць рук —

збалелай душы лекі.

Перад каханнем, як перад Богам,

няма апраўдання аніякога.

Будуць сустрэчы, дарогі, людзі...

Цябе не будзе.

Цябе не будзе?!

Крыкну наўслед лету я:

— Даруй мне за ўсё, светлая!

Даруй мне за ўсё, першая, —

збалела душа грэшная.

Каханая мая, клянуся:

— Не замятай маіх слядоў,

я шчэ вярнуся...

* * *

Туман у снежні —

варажба...

Ці насланнё,

ці адзінота?

Ен першы снег не зневажаў.

Ен проста быў, як я, маркотны.

Ен проста крочыў наўздагад

і пераблытаў поры ў годзе...

Туман, табе я сёння рады —

ты мой таварыш па самоце.

Зона адчужэння

Зона адчужэння —

якая жахлівая назва.

Адчужэнне —

ад хаты, дзе змалку рос.

Адчужэнне...

З сабой не возьмеш

прысаду святла бяроз,

асвер у двары, буслянку

і трох буслянят у ёй...

Апошні цалунак ганку

абцас пакідае мой.

Паўнюткія вёдры ў сенцах.

Дакуль ім з вздой стаяць?!

Да краю — трывогай сэрца.

Ці здолееш ношку ўзняць?

Радзіма!

Слязу наўпотай

змахну за цябе ў маленні...

Не стань для майго Народа

зонаю адчужэння.

* * *

Ёсць толькі дзве ў жыцці мяжы:

мяжа пачатку і сканчэння.

Нясхільна шлях зямны прайсці —

паэта лёс і прызначэнне.

На запытанне прамаўчы,

бо хто маўчыць, той сам пытае...

Якое малако ваўчыц?

Пра тое воўк адзіны знае.

Твой цень з вышынь гурган сачыў,

свой судны дзень не прычакаўшы...

Змялее часу далячынь,

тых дзве мяжы ў адну з'яднаўшы.

Смерць

Аўтобус з чорнай паласою,

маршрут твой доўжыцца вякамі,

аўтобус з ціхаю труною,

жаночым плачам і вянкамі.

Аўтобус з чорнай паласою,

як здань над чорнаю шашою.

Вязе папутніцу з касою

з укосам — нечаю душою.

Сусвет

I

На жывым фаліянце нябёсаў

ззяе золата зорнай вязі.

Знічкі ўспыхваюць, нібы коскі,

паміж словаў касмічных сказаў.

ІІ

I колькі жыць — павек вучыцца

нам кнігу неба разумець,

глыбіням дум яе дзівіцца,

над неразгаданым карпець.

Інсульт

Зажураны позірк рання...

Адчайная выжыць спроба.

Жахлівае супрацьстаянне

розуму і хваробы.

Ад могілак крук налётам

на даху свой цень пакінуў.

Па венах калючым дротам

паўзе ад шпрыца вакцына.

Ды рэчкі нябачнай плёскат

усхліпам гучыць жаночым...

I човен пусты за вёскай

насупраць апошняй ночы.

Пагост

Мы жывыя.

Ходзім,

глядзім,

гаворым...

Хтось стаміўся —

прысеў

на чужое гора.

Санька

Ен жыў каля рэчкі, ля самага моста,

што вёску адвеку дзяліла з пагостам.

Худы і маўклівы, не выцягнеш слоўка,

свой хлеб здабываў за ракою — рыдлёўкай.

Вяскоўцы лічылі яго дурнаватым,

бо гора чужое было яму святам.

Нябожчык у хаце — за ім пасылаюць,

бо лепей магілы ніхто не капае...

Ён сёння мне ўслед паглядзеў падазрона,

затым усміхнуўся — усмешкай Харона.

* * *

Дым Айчыны — чарноыльскі дым.

Не салодкі ён, а гаркавы.

О, як часта яго мы снім —

чорны дым, нібы чорны саван.

Ён па небе Радзімы плыў

смертаноснай, злавеснай хмарай.

Ен аблудламу люду быў

і прычасцем святым і карай.

Дым Айчыны... Жахлівы сон.

Ад якога прачнуцца страшна...

Бераг Сожа. Сівы Харон

рук не можа адмыць ад сажы.

* * *

Трыццаць манет за здраду.

Трыццаць — за чорны лёс.

Трыццаць — такую плату

смерцю спазнаў Хрыстос.

Трыццаць рублёў — не болей.

Трыццаць — не менш за іх.

Столькі каштуе доля

палешукоў маіх.

Докуль — ніхто не знае —

сніць дамавіне цвік...

Гэта народ карае

страшны Іудаў лік.

* * *

Я жыву, і Сусвет сузіраю,

і лагоджу паглядам сонца.

Дні, як свечкі, мае згараюць

паніхідай жыццю бясконцай.

Я не веру ў канец банальны

і ў спакой, што ў падземных нетрах.

Я дайду да мяжы фінальнай

і душой сігану за ветрам.

Я яшчэ пажыву хоць зоркай,

самай дальняй на небе сінім,

і не будзе мне лёс мой горкім

пры сустрэчы з паглядам сына.

* * *

— Ад чаго ты самотны, бусел,

у гняздзе над знямелай вёскай?

— Я сумую па Белай Русі

дачарнобыльскай, чыстаросай.

— Ад чаго пачарнеў ты, бусел

у палескім бары атрутным?

— Ад жалобы па Белай Русі,

зганьбаванай і шматпакутнай.

— Ад чаго пасівеў ты, бусел,

і чаму не ляціш у вырай?

— Лепш памерці на Белай Русі,

чым чужыну назваць Радзімай.

* * *

Журавіны бяруць жанчыны,

паслухмяныя студзяць пальцы.

Не баяцца слядоў ваўчыных,—

на чарнобыльскі вецер скардзяцца.

Журавіны бяруць жанчыны,

імі ўсыпана ўсё Палессе...

Нібы кроў па слядах ваўчыных

палымнее на першым снезе.

Бераг Радзімы

Я ў юнацтве ныраў — ого!

Кожны вір, бы кішэня, змераны.

Ды заўжды, Беларусь, твайго

не губляў звідавоку берага.

I тапіўся не раз, было,

толькі сэрцам, нібыта пеленгам,

я лавіў, Беларусь, твайго

краявіды святога берага.

Хай наперадзе — сто валоў,

пазайздросціўшы лёсу Берынга,

я не зблытаю век твайго

з чужаземным, Радзіма, берага.

Эскіз

Жыццё за ваконным шклом:

сціхотна трапечуць клёны,

нібыта ў нямым кіно,

бязгучна крычаць вароны.

Нячутна праплыў цягнік,

зліваючыся з блакітам...

Жыццё за вакном — эскіз

накрэслены і забыты.

* * *

Я стаміўся на свеце жыць,

я аб смерці стаміўся думаць...

Ліст на ветры ўгары дрыжыць

і на дол пазірае з сумам.

Ен прывык да птушыных дум,

ён крылом звыкся быць для дрэва.

Лістапад — яснавокі сум,

залатога лісця залева.

Я стаміўся на свеце жыць,

адпачыну істота просіць.

I душа, як лісток, дрыжыць,

а за вокнамі восень. Восень.

Жыццезварот

I жыццё, як рака, мялее..

Так мінае дзяцінства, сталасць.

А наперадзе плёс бялее

ціхаплынны, нібыта старасць.

Плынь за плёсам агорне вечар.

Расхінуўшы глыбіняў сховы,

акіян прыме нас, як Вечнасць,

і паўторыцца ўсё нанова.

* * *

Я ўрастаю ў чарговы дзень,

як у лёд урастае рыба.

Саркафага шкляная глыба

размяжуе святло і цень.

Я ўрастаю ў чарговы год

непазбежна і незваротна,

не шкадуючы дзён самотных,

што згарэлі, нібы бікфорд.

Я ўрастаю ў чарговы век,

ахвяруючы ўсім Учора...

Так блакітныя вены рэк

урастаюць у сэрца мора.

* * *

Восень прыйшла раптоўна.

Вецер лісты скамечыў...

Восень — і плед шыкоўны

лёг на імшарын плечы.

Восень прыйшла знянацку,

як тэлеграма ноччу.

Восень — і час збірацца

шляхам птушыным крочыць.

Восень прыйшла, і дзякуй,

што прычакаць прыйшлося.

Засцерагальным знакам—

хутка зіма!—мне восень.

Кладзішча

Гэты маўклівы сад

цішай сцінае вушы.

Дрэвы — за радам рад,

сад чалавечых душаў.

Любяць сюды хадзіць

больш за усіх старыя.

Восень—узрост садзіць

душы ў жвіры сырыя.

Гэты маўклівы сад

не абмінуць нікому...

Ен нібы шлях назад —

з блізкіх гасцей дадому.

Акварыум для матылька

Прыгожае — прыгожага шукае...

На дзьмухаўцовым сонцы — матылёк

красуецца і нат не прадчувае

развязку страшную, якую блізіць рок.

I толькі за шкляною цішынёю

згадае, адлятаючы, душа

апошнюю сустрэчу з цеплынёю,

шчаслівае адзінства спарыша.

Дзікі качар

Чарот прачысціўся цішай.

Зайшлася душа не плачам...

Каханне гукала ўвысі.

Даверлівы дзікі качар.

Забыта дарога смерці,

якой праляцеў дадому.

Асвенчаны сэнс дасвецця —

пазнання нямая стома.

А стрэл быў амаль бясконцы,

як рэха ў даліне горнай.

Прастрэленым сэрцам — сонца

кіпела ў крыві азёрнай.

* * *

Як выракаецца пальцаў гліна,

як выракаецца мора сушы,

так выракаецца маці сына,

так выракаецца цела душаў.

Як выракаецца сіла дужых,

як выракаецца птушка крылаў,

так выракаецца жонка мужа,

так выракаецца крыж магілы.

Як выракаецца ног дарога,

як выракаецца дрэва лесу,

так выракаецца вера Бога,

так выракаецца існасць сэнсу.

Горад

Я адвык ад тваіх камяніц,

ад патрэсканай скуры вуліц.

Мне бліжэй цішыня старыц,

што падсвечваюць спеў зязюлін.

Я адвык ад тваіх вітрын,

сумятні і людскога тлуму.

Мне радней светлыня калін

з іх адвечна дзявочым сумам.

Я адвык, я адвык, адвык...

Хоць ты быў мне прыёмным бацькам.

А ў душы, нібы ржавы цвік,

вобраз вёскі — мой боль за маці.

Экспромт

Неба маланкай расшпілена.

Спалі

з тонкіх шыяў шпіляў

птушыныя каралі.

Поруч мне, поруч мне,

мне поруч —

поручні, поручні, поручні.

Паспець ці?

Мост за руку праз раку

перавесці.

Родны як, родны як,

як родны

зараз я з прыродай.

Моцна так, моцна так,

так моцна —

дождж — у дах,

у грудзі -- сэрца...

Горад труб вадасцёчных горлам,

здаецца, вось-вось захлынецца.

Ікар

Гэта сам я Ікарам быў

і збіраў па імшарах пер'е...

Недаверу атруту піў

і сяброўскіх вачэй бязвер'е.

Гэта сам я сябе распнуў

на няшчаднага лёсу пяльцы.

Стаў над безданню — і сігануў,

нат забыўшы, што воск плавіцца.

Гэта сам я сябе пракляў,

сярод неба — не стала сілы...

Воск на пальцах — крывёю ззяў

ад зламаных маіх крылаў.

Вёска Дуброва

Тут у пашане цар бароў палескіх —

асілак-дуб, што сам як цэлы бор.

Які хавае ў голлі старасвецкім

зялёныя сузор'і жалудоў.

Зялёная, зялёная Дуброва.

Лісток дубовы падае ў Сусвет...

Як першае нявыспелае слова,

з якога нараджаецца паэт.

Люстэрка

Прабегла зморшчынка раптоўна па люстэрку

Як кажуць людзі — дрэнная прыкмета.

Чаму ж, калі наўспрах паб'еш талерку —

шчаслівым момант наракаюць гэты?

Гляджуся я ў бабуліна люстэрка,

нібы ў мінулае сваё — заўсёды смела.

Гляджуся, зачарованы, бо веру —

не трэснула яно, а пастарэла.

* * *

У жніўні збяруся ў поле,

там жытні загон вятрыска

кідае мне ў твар прыбоем,

узняўшы зярнятаў пырскі.

З узмежжа, нібы з парога,

я крыкну насустрач хвалям:

— Вазьміце маю трывогу,

што сэрца няшчадна паліць.

А потым, калі паспею,

услед ім шапну з мальбою:

— Вярніце ў душу надзею,

счарнела душа журбою.

* * *

Без ценю шкадобы, без кроплі адчаю

жыву і жыцця свайго не прыкмячаю..

Год вып'ю, як кубак нямоцнага чаю...

Жыву і жыцця свайго не прыкмячаю.

Жыццёвы экватар будзённа страчаю.

Жыву і жыцця свайго не прыкмячаю.

Няўжо і тады, як адкрыецца Вечнасць,

сігну за мяжу і жыцця не прыкмечу?

* * *

Выходжу з туману на голас.

На волю выходжу з сябе...

3 зямлі нараджаецца колас,

удзячны вясновай сяўбе.

Прабіўшы труны скарлупінне,

душа, як зялёны прамень,

вязніцу сваю пакіне,

вітаючы ясны дзень.

Пакуль спадарлівы Сейбіт

абходзіць з сяўнёй палі —

і душам расці, і хлебу

на белай маёй зямлі.

* * *

Мне нічога зусім не трэба.

Разумееш — зусім, зусім.

Мой нажытак — кавалак хлеба.

Мой прытулак — нябесны схім.

Мне нічога твайго не трэба.

Мне хапае пакуль свайго...

А стамлюся — пагосту глеба

не адрыне крыжа майго.

Залаты фонд

Цябе збіралі прадзеды сівыя

па залаціначцы за годам год.

Хацелі, каб нашчадкі — мы, жывыя,

дзівіліся і памяталі род.

Цябе хавалі па святарных месцах.

Ты целам быў паціру і крыжу.

Табе ўрачыста адпраўлялі месу.

Ты Ефрасініі літанні чуў.

Ты быў акладам Бібліі Скарыны...

Ты плыў ракой клінкоў паміж чужых.

Ты і сягоння нам свяціць павінны,

нібы алтар для вернікаў сваіх.

Белая вежа

Ствол каменны падмуркам урос у Радзіму.

Крона — купал блакітны адвечных нябёс.

Дрэва памяці — белага роду радзіны.

Ты Галгофа — а я твой слухмяны Хрыстос.

Узыходжу па звілістай лесвіцы лёсу.

Крок — і кроў на халодных прыступках блішчыць.

Крок яшчэ — і душа каля самых нябёсаў.

Крок апошні ці хопіць адчаю зрабіць?..

Дым

Агмень і дым — дзве родныя істоты.

Павек вас немагчыма разлучыць.

Як бацька й сын — жывая повязь роду.

Агню гарэць — да зорак дыму плыць.

Агмень і дым — выток і. ручаіна.

Агмень і дым — пачатак і працяг.

Агмень і дым — жыве між вас дваімі

няспраўджаная ісціна быцця.

* * *

Месячнай цёплай ноччу

шляхам апошнім, Млечным,

ціха ў Сусвет пакрочу,

буду сабе свяціць...

Каб і адтуль, з вышыняў,

каб і адтуль, з далечы,

бачыць цябе, Радзіма,

і, як цяпер, любіць.

Шлях да Радзімы

(Акрапаэма)

І

Паміж пяскоў Егіпецкай зямлі,

Задоўга да народзінаў падання,

Народ, каб выжыць, не спыняў бадзяння, —

Гады наўслед барханамі плылі.

У іх пясках расталі міражамі

Усе, хто да ідэі не дарос,

Хто наракаць прывык на лёс—

Паўсталі ля аазісаў крыжамі...

I толькі смелыя не запынялі рух,

Таму што вера ім гаіла Дух.

Праз сотні год пакутаў і блукання

Ім давялося ісціну спазнаць—

Род немагчыма вынішчыць дазвання,

Што мову продкаў здолеў захаваць.

ІІ

Над хвалямі сінеючага Ніла

Мая душа пакутвала ў суцьмені.

Змяніліся кагорты пакаленняў,

А веліч пірамідаў зноў дзівіла,

I мімаволі думкі варушыла

Аб людзях тых, што гэтае стварылі.

Даўно на плітах іх сляды астылі,

I пыл стагоддзяў іх зацерушыў.

Маўкліва сфінкс задумаўся аб нечым...

У зрэнках скамянелых дрэмле вечнасць.

Краса і сіла злітыя ў адно?..

Прыступкі для раптоўнага знікнення?..

Таго ў вачах нашчадкаў не відно,

Хто перад лёсам кленчыў на каленях.

ІІІ

Ўжо колькі тысяч год стаіць магіла,

Там, дзе калісьці працвітаў народ,

Што вечнасці раку хацеў уброд

Пераадолець — сілы не хапіла.

Ен бедным быў на дабрыню,

Каханне, літасць, гнеў і ласку,

Затое моцна верыў казцы

Пра ідэалаў вышыню....

I памяць загубіў ён, нібы звер.

Што з тым народам сталася цяпер?

Галіны адракліся каранёў,

Наіўна парадніўшыся з лістотай...

Гнеў боскі — д'яблавы праклён,

Не пакарай сляпы народ мой!

ІV

У гаршку насення жменю там знайшлі

Два гурганы, і бойка пачалася...

I ў час той кожны з іх здавауся

Сабе гаспадаром тае зямлі.

Вось глюга трэсну.іа ў аднога,

3 другога пер'е абляцела.

Аднак мірыцца не хацелі,

Нат кіпцюры рвучы з жывога.

Хто першы выйграе двубой —

Той для гісторыі — герой.

А зерне што — яно стаяла

На паўшляху да араллі...

А навакол вясна буяла,

Зачаццем мроілі палі.

V

Хоць зернейкі засохшымі былі,

На першы погляд скамянелі,

Ды душы праведныя мелі,

А ў сэрцах — промні цеплыні.

Братазабойства не хацелі,

Сябе дазволілі дзяліць.

Каб бой смяротны супыніць,

У нівы розныя ляцелі...

Там прарасталі для другіх,

Кармілі, радавалі іх.

А Край радзімы стаў пустэчай,

А Край у роспачы канаў,

Ды не прыняў акцэнту Рэчы

I окаць голасна не стаў.

VІ

Усё ж такі жыццёвая іх сіла

Вяла туды, дзе думкамі луналі,

Дзе іх аднойчы рукі адкапалі...

— Ізноўку ў цемру, назаўжды ў магілу?

Іх галасы гугнявыя пыталі.

Каб супыніць адвечны рух,

На скразняках выветрывалі дух,

Але дашчэнту памяць не забралі.

Тады народ лічы аблудным,

Калі народзіцца Іуда.

I стане спрытна, бы штукар,

I метадычна год за годам

Чужынцам прадаваць тавар —

За медны грош — душу Народа.

VII

Збудзілася і буйна ўскаласілаг

Спачатку думка, справа — потым.

I сонца гнеўна на куродым

Наўспрах палеткі спапяліла,

Як касінераў грамада

Няшчадна ворагаў касіла...

Ото народ — калі ёсць сіла...

Калі няма — тады бяда.

I блізкі дзень жаданы, судны,

Але жывы хадзіў Іуда...

Лукішкі. Пляц. Сіло і Воля. —

Бывай здароў, мужыцкі люд!

Я не дажыў да лепшай долі,

Нашчадкі вынесуць прысуд.

VІІІ

Парой вясенняй збожжа на раллі

Ізноў чужыя грэлі рукі,

Ізноў каханне з-пад прынукі,

Ізноў самотныя палі.

I цені чорныя над пожняй

Ад крылаў чорных груганоў.

I гронка полацкіх званоў

Без языкоў — душой парожніх.

Ды ўжо з глыбінь зямных, памалу

Цягнуўся парастак — Купала.

Слабенькі, кволы, малады

Пераадольваў глыбы друзу...

Мігцелі знічкамі гады.

Блукалі ў цемры Беларусы.

IX

Вось сімвал твой, забыты краю родны —

На ўзмежку жытнім сіні васілёк.

Чаму ж ён да сябе здалёк

Паэта вабіў, ад усіх гаротней...

Якая сіла ў ім, якія чары?

На выгляд — дык звычайная былінка.

Ды ў той былінцы — сэрца палавінка

I аб Радзіме вольнай мары.

Зірні на слуцкія пасы...

Адкуль у іх бязмеж красы?

Рука нярушная на кроснах.

Узор разрэзаў шэры змрок.

Такі звычайны і дзівосны

Радзімы сімвал — васілёк.

Х

Зварушаны нарэшце дух народны...

Ен як вясновы крыгаход,

Свой пачынаючы паход,

Спярша павольны і лагодны.

Ды нарастае пакрысе,

Аж покуль гром неверагодны

У дзень маёвы і пагодны

Мастоў стальных не затрасе.

Нібы запалкі, трэснуць палі,

I панясе ён гнеў свой далей.

Нарэшце выйдзе з берагоў,

Апошні раз у вал саб'ецца...

А там памкне разліў яго

Туды, куды ён сам імкнецца.

XI

Я верую, бясплодна не засне

Ні зерне ў глебе, ні ў народзе слова.

Ад зерня — колас, а ад слова — мова

Народзіцца аднойчы, калі грэць

Ля сэрца самага жаданую надзею

Не на чужынца-дабрадзея,

А на сябе, самому спалымнець.

Згарэць наўспрах, аддаўшы цеплыню,

Світаннем ненароджанаму дню.

Табе не жаць, але здалей пасеяць.

Калоссе пад сярпамі зазвініць...

Жніво ў разгары. Ветах. Караткевіч.

У небе зорка зыркая гарыць.

ХІІ

А ўперад рынецца, маўляў, крыніца,

Калі рачулкі разам аб'яднаць,

I рэчышча нанова пракапаць.

Чысцейшай зробіцца тады вадзіца,

I рыбы будзе процьма, і лугоў,

Лягчэй намнога стане касавіца...

Шкада, ёсць верагоднасць памыліцца, —

I рэчку незаўважыш з берагоў.

I перасохнуць, назаўжды прычым,

I словы мовы, і крынічныя ключы.

Зямля палеская зажурана маўчыць,

Спавітая ў жалобныя туманы,

А гнюс сваё — усё крычыць,

I крык той — соль на сэрца раны.

XIII

Каторая магутна, гучна мкне —

Не самая галоўная дарога.

Яна прыводзіць часта да знямогі

Ці да святла, але ў чужым акне.

А. іншы шлях забыты, непыхлівы,

А пойдзеш — і згадаеш, што знаёмы

I гэтыя ваконныя праёмы,

I позірк недаверліва-шчаслівы.

Здзіўлення перасіліўшы наіў,

Сябе ў наступніку пазнаеш ты сваім.

Завершан круг, ды не закончан рух,

I там, дзе мы знікаем для Сусвету,

Аднойчы нараджаецца наш Дух

У вершах найгаротнага з паэтаў.

ХІV

Здалеўшы з глебы на прастор прабіцца,

Нібыта зноў прыйшоўшы з небыцця,

Народжаны, прыкуты да жыцця,

Быццам да вобаду у коле спіца.

I колькі жыць яму — круціцца,

I доўжыць распачаты некім шлях,

Мінаць лаўжы, стаіўшы страх,

I лёсам пакручастым ганарыцца.

Які адкрыў нязведаныя сховы:

Зямлю бацькоў, зярняты роднай мовы.

Што падказаў той шлях адзіны,

Які змагчы — не поле перайсці...

Той шлях вяртання да Радзімы

Дай сілы, лёс, усім дайсці!