La Granda Arko (Ĉe la rando de la Ekumeno)

Ĉapitro 1 Testamento de Ĝoser

Super malaltaj argil-vergaj bariloj leviĝis polvaj nuboj, aŭdiĝis akutaj krioj. Io okazis en labirinto de mallarĝaj stratoj, ĉe la haveno mem de la urbo de Blankaj Muroj[1] — de la ĉefurbo de la Nigra Tero, de la lando Ta-Kem[2].

Ŭaĥeneb — la direktilisto de la reĝa trezoristo — rapidege leviĝis kaj komencis fiksrigardi al la urbo, de kie venis la maltrankvila bruo. La gastoj, sidintaj apude, ne moviĝis, eĉ ne retrorigardis al tio, kio estis okazanta malantaŭ la muroj de la malgranda ĝardeno.

— Kio okazas tie? — malpacience demandis la direktilisto, penante rigardi al la mallevitaj vizaĝoj de la amikoj.

— Heroldoj de la Granda Domo[3] kaptas krimulon… — sendezire respondis la grizhara bopatro de Ŭaĥeneb.

— Sed la bruo estas apud la domo de Antef, la amiko de mi kaj de miaj infanoj! — kun maltrankvilo ekkriis la direktilisto.

— Oni kaptas Antef-on mem, — enmiksiĝis juna najbaro. — Ni scias, ke por preni lin, venis heroldoj de nia urborando.

— Kiel! Oni kaptas Antef-on, kaj vi sidas, kvazaŭ oni ĉasas antilopon? — indigne ekkriis Ŭaĥeneb. — Tiu homo ne povas esti krimulo! Kiu ne konas la ŝipan ĉarpentiston Antef-on!

La direktilisto indigne retrorigardis al la senmovaj figuroj de siaj gastoj kaj elkuris sur la straton, kaj post li — ambaŭ liaj junaj filoj, same altaj kaj larĝŝultraj, kiel ilia patro. Al ili aliĝis ankaŭ ŝipaj lernantoj de Ŭaĥeneb, kiuj estis inter la gastoj.

— Ŭaĥeneb tro multan tempon pasigas en ŝipvojaĝoj kaj ankoraŭ ne scias, kiel ferocas nun senditoj de la faraono… — mallaŭte diris la bopatro de la direktilisto.

— Se li ne lernos esti obeema, do baldaŭ oni trenos lin, katenitan, en la ŝtonminejojn! — morne grumblis la maldika forĝisto.

— Honton al vi, diranta malbonon, — enmiksiĝis la edzino de la direktilisto. — Mia Ŭaĥeneb estas saĝa kaj elprovita en danĝeroj. Lin ŝatas eĉ la trezoristo mem de la dio — Baŭrĝed…

— Ŝatas kiel krokodilo antilopon, — plu grumblis la obstina forĝisto, — dum ĉe lia plej bona direktilisto ĉio estas bona. Sed sufiĉas al Ŭaĥeneb nur mispaŝi — kiu defendos lin? Kiu kuraĝos iri kontraŭ ordono de la Granda Domo?…

La krioj proksimiĝis al la pordego de la ĝardeno, kaj la edzino de la direktilisto maltrankvile elrigardis sur la straton.

Maldekstre, en fino de mallarĝa pasejo inter monotonaj bariloj el griza rivera ŝlimo, aperis soleca fuĝanto. Li antaŭis je du dekoj da ulnoj[4] siajn persekutantojn, kiujn gvidante kuris, kiel ĉashundoj, du duonnudaj homoj en buntaj zonoj de heroldoj de la faraono, armitaj per ponardoj kaj pezaj bastonoj. Post la heroldoj kuris ĉiaj ulaĉoj: nenifaruloj — filoj de havenaj oficistoj, pelistoj de azenoj kaj hazardaj preterpasantoj, ĝojintaj al la ŝanĝo en monotoneco de malrapida vivo. Ĉiuj kriegis kaj stridis, kvazaŭ ekvidis «la forturnantan la vizaĝon» — malbonan spiriton de dezerto, aŭ subteran monstron de antikvaj legendoj.

La fuĝanto similis nek al maliculo, nek al monstro. Lia elturmentita vizaĝo en spuroj de koto, la okuloj, larĝigitaj kaj plenaj de malespero, povis kaŭzi nur kompaton kaj indignon en ĉiu, kiu konis tiun homon.

La fuĝanto proksimiĝis al Ŭaĥeneb.

— Antef! — nelaŭte vokis lin la direktilisto kaj daŭrigis rapide: — Kuru laŭ la strato de Remistoj maldekstren, turnu ĉe la ĝardeno de la diino al la tenejo de varoj, liveritaj de ni… Diru al la gardisto, ke mi ordonis, kaj li kaŝos vin inter pakaĵoj. Tie atendu la nokton… Kuru kaj ne retrorigardu.

Antef alkuris Ŭaĥeneb-on. La persekutantoj preskaŭ atingis sian viktimon. La direktilisto ekkriegis kaj ĵetis sin rekte al Antef.

La virino, observanta el la ĝardeno, ekkriis pro indigno. Sed, kiam ŝiaj filoj kaj tri el la lernantoj de la edzo amase ĵetiĝis post Ŭaĥeneb, kunpuŝiĝis kun la persekutantoj kaj falegis en densan polvon, ŝi komprenis, ke Ŭaĥeneb kaj la junularo agas laŭ interkonsento.

Antef malaperis post angulo, kaj la junuloj plu tenis la persekutantojn kun krioj: «Kaptis, kaptis!..»

La homamaso, kurinta post la heroldoj, haltis en nekompreno. La plej pasiaj partoprenis la falamasiĝon, kaj polvo tute ŝirmis ĉion, okazantan sur la strato. La heroldoj de la faraono ne baldaŭ sukcesis malimplikiĝi el la tumulto kaj liberiĝi disde manoj de siaj fervoraj helpantoj. Sed kiam evidentiĝis, ke la fuĝanto evitis kapton, tiam la supera heroldo alsaltis al Ŭaĥeneb kun minacoj:

— Kiel aŭdacis vi, maljunaĉa hipopotamo, enmiksiĝi en la aferon de la Granda Domo? Via stulta fervoro kaj mallerto de viaj hundidoj kaŭzis tion, ke la krima Antef fuĝis de la leĝa puno. Sed la puno ne preteros la maliculon, kaj vi devos respondi antaŭ la estro. Iru kun ni. — Kaj la heroldo metis la malpuran, gratitan manon sur la ŝultron de Ŭaĥeneb.

Tiu per abrupta movo deĵetis la manon de la reprezentanto de la potenco.

— Mi ne kulpas… mi penis helpi al vi kaj mi mem ne scias, kiel okazis, ke la krimulo forkuris. Sed mi ne povas iri kun vi — la trezoristo de la dio ordonis al mi veni hodiaŭ vespere, mi ne povas malobei la ordonon… Kie mi loĝas, vi scias, — trankvile aldonis Ŭaĥeneb.

La direktilisto mensogis, sed lia kalkulo montriĝis prava.

La heroldo sulkigis la brovojn kaj ĉirkaŭrigardis, pensante. Ŝultron al ŝultro kun la direktilisto staris fortaj junuloj, sur kies vizaĝoj legiĝis firma decido cedi al neniu. La homamaso, ĵus unuigita per la furioza persekuto, disiĝis je grupoj. La homoj atendis en silento, montrante nenian kunsenton al la heroldoj, kiuj estis evidente malvenkantaj.

Balbutante blasfemojn, la heroldoj foriris post kaŝiĝinta Antef. La direktilisto kun la helpantoj revenis en la ĝardenon. La junularo donis liberon al rido, pasie diskutante la okazintaĵon kaj rememorante, kiel falegis sub la piedojn de la faraonaj heroldoj la plej aĝa filo de Ŭaĥeneb. La maltrankviligitaj gastoj baldaŭ disiris; la partoprenintoj de la batalo ekiris al la rivero por forlavi la polvon.

Ŭaĥeneb sidis, enpensiĝinte, ĝis la noktiĝo, poste ekstaris, kunprenis sakon kun manĝaĵo, preparitan de la edzino, kaj eliris en la netravideblan mallumon.

Eĉ unu lumeto ne estis videbla en dometoj de la havena urborando. Bruligi oleon aŭ grason en lucernoj estis multekoste, kaj tago, pasigata en laboro, estis tro longa, por ke homoj sidu en siaj domoj post veno de mallumo. Nur nelacigebla junularo, kaŝiĝante disde pliaĝuloj, estis kunvenanta ĉe la malgranda templo. El la mallumo flugis mallaŭtaj paroloj, facilaj paŝoj de nudaj piedoj…

La direktilisto rapide atingis la vartenejon, konversaciis kun Antef, revenis hejmen kaj silente grimpis sur la platan tegmenton de la domo, kie tuta lia familio estis saviĝanta de varmego kaj insektoj kaj kuŝis vice sur malmolaj matoj el papiruso.

— Ĉu vi sukcesis? — flustris la edzino, kiam la direktilisto kuŝiĝis kun peza suspiro de laca homo.

— Antef estas sekura, — silentinte iom, respondis Ŭaĥeneb. — Li scias sekretan lokon sur rando de la okcidenta dezerto, en la urbo de mortintoj. Tie kaŝiĝos li… ĝis debordiĝos denove mia ŝipo. Sed tio estas malgranda afero… — La direktilisto morne eksilentis.

— Kio do ankoraŭ estas malbona, pro la sankta naŭopo[5]? — kun maltrankvilo demandis la edzino.

— Malbona estas ĉio… malbona estas nia vivo, tremanta antaŭ homoj de la Granda Domo, antaŭ senditoj de la pastroj. Ili fleksas ĝin, kiel vento de dezerto fleksas maldikan tigon de kano, kiel fleksas sklavon knuto de sklavpelisto!

— Ĉu tio estas nova por vi? — miris la edzino.

— Ne estas novo en tio, sed kial la malbono devas daŭri eterne? Ĉu vere neniam venos la bono? Ankoraŭ tute antaŭnelonge, kiam vi estis portanta nian malpli aĝan filon[6], la faraono — konstruinto de la granda piramido[7], kondamnis nin, simplajn neĝes-ojn kaj rome-ojn[8], al malsato kaj ruiniĝo. Se ne akirus mi manĝon kaj oron en la danĝera ŝipvojaĝo en landojn de la Verda maro[9], eble, restus viva neniu el niaj gefratoj. Sed la granda piramido estas konstruita, la faraono foriris en la eternecon, sed ĉu vivi iĝis pli facile? Same oni postulas de ni neelteneblan laboron, batas kaj sklavigas pro ŝuldoj. Multegaj oficistoj observas niajn vojojn, registras ĉiun mezuron da kolektitaj fruktoj, ĉiun gruon[10] kaj ankoraŭ ne naskiĝintan antilopidon…

— Vi estis en diversaj landoj. Ĉu ankaŭ tie same malfacila estas la vivo?

— Malbone estas ĉie, kie estas malriĉeco. Mi ne vidis landon, en kiu ne estus malriĉuloj, turmentataj de timo, malsanoj kaj malsato. Kaj mi ne vidis landon pli bonan ol nia Kemt. Nur ĉi tie la grundo estas tiel fekunda, nur ĉi tie ne ferocas ventoj, detruaj pluvegoj. La lando estas defendita per dezertoj kontraŭ atakoj de rabaj najbaroj. Belega estas nia eterne hela ĉielo, la potenca rivero — la fonto de la vivo, riĉaj ĝardenoj kaj kampoj. Ni amas nian Kemt-on, kaj al ĉiuj ni estas malbone vivi ĉi tie!

— Ekde la infaneco mi ŝatis fabelojn pri la Lando de Spiritoj — la sorĉa Punt[11]. Jen tie estas bona vivo, tie homoj, similaj al ni, rome-oj, vivas simile al spiritoj de la kampoj de Ialu[12].

— Neniu vidis Punt-on, senmezure malproksima ĝi estas de ni kaj neatingebla por mortemulo, — sendezire respondis Ŭaĥeneb. — Estas malbone, ke ne ekzistas defendo por ni en nia gepatra Nigra Tero. Necesas savi la amikojn, kaj ili savos nin… tiel, — firme decidis la direktilisto. — Aŭskultu, vi ankoraŭ ne scias ĉion pri la malfeliĉo de Antef. Li grave vundis sin per adzo kaj ne povis labori dum kvin sezonoj[13]. Lia domo staras sur la tero de la templo de Ĥnumo[14]… Antef ŝuldiĝis al la majstrestro[15], ne pagis la ŝuldon, kaj la pastro deziris preni en la templon lian filinon.

— Kiel, ĉu la helokulan To-Meri-n? — ekkriis la edzino.

— Silentu. Jes, ŝin. Ŝi estas bela, kaj la pastro povas vendi ŝin kun profito en la templon de Nejto aŭ… lasi kiel sklavinon por si. Sklavoj de la templo sub gvido de malsupera pastro enrompiĝis en la domon de Antef, batis lin kaj la edzinon kaj forkondukis la filinon. Antef ekkuris por diri al la heroldoj…

— Por kio? — miris la edzino.

— Nun ankaŭ mi diros: por kio? — respondis la direktilisto. — Dum unu vespero mi iĝis pli saĝa je dek jaroj…

— Antef tiel amis sian To-Meri-n!

— Kaj tial li iĝis pelata, kiel timema antilopo. Lia hejmo estas sen mastro kaj patro, la edzino kaj la infanoj priploras lin kiel mortintan. Iru al ili ĉe la mateniĝo kaj diru kaŝan konsolon. Kaj mi… — Ŭaĥeneb eksilentis.

— Mi aŭskultas vin!

— Antef faris tion, kion devis fari patro kaj viro. Li penetris en la templon de Ĥnumo por serĉi la filinon, elgvatis, ke ŝi estas ŝlosita en la tenejo de la domo de la majstrestro, kaj, penante liberigi To-Meri-n, atakis pastron…

— Kaj…

— Kaj apenaŭ saviĝis el la templo. Li revenis en sian hejmon en granda malfeliĉo kaj vane cerbumis, elpensante, kiel savi la filinon. La heroldoj deklaris lin malamiko de la urbo… La ceteron vi scias.

— Vi elpensis danĝeran aferon, sinjoro mia, — diris la edzino, kompreninte la kaŝitajn pensojn de la direktilisto.

— Ne timu, mi sukcesos plenumi tion, ne altirante atenton de oficistoj de la Granda Domo. Mi estas preskaŭ gasto ĉi tie — tiel malofte mi estas hejme, pri mi ne estas registraĵoj kaj okuloj… Se vi deziras helpi al mi, iru rapide en la domon, kie loĝas miaj lernantoj Ahaver kaj Neĥeb-ka, veku ilin. Diru, ke mi ekmalsanis kaj vokas.

— En nia ĝardeno hodiaŭ dormas tiu — la granda kaj malhelhaŭta, via majstro de velo[16]…

— Ha, ĉu la granda Neĥsi estas ĉi tie? Tio estas helpo de la dioj… Mi vekos lin!

La vekiĝintaj filoj de Ŭaĥeneb komencis petegi la patron permesi al ili same iri por la sekreta afero. Sed la direktilisto restis firma.

En mallumo kaj senbrueco la kvar homoj elglitis sur la straton kaj silente direktis sin al la templo de Ĥnumo, staranta meze de granda ĝardeno, sur alta parto de la bordo. Ŭaĥeneb havis bonan vidan memoron kaj por ĉiam memoris tiujn lokojn, en kiuj li iam estis. Nun li certe preteris la ĉefan enirejon, en kies profundo flagris malforta fajro de du lucernoj, kaj aliris malgrandan pordegon, kondukantan en la internan korton apud la domo de la ĉefpastro.

— Nun vi, Ahaver, kaj vi, Neĥeb-ka, laŭ signalo de Neĥsi komencu interbatiĝon ĉe la pordego, ĵetu ŝtonojn, kriu blasfemojn… Kiam aŭdiĝos krio de ŝakalo, forkuru, sed unue en la supran straton, por konfuzi pensojn de malamikoj, poste kuru al la rivero. Ni atendos en boato post la Cedra Varfo…

Ĉio sekva okazis rapide: krioj de Ahaver, kruda blasfemado de Neĥeb-ka, bruo de ŝtonoj kontraŭ tabuloj de la pordego, furioza bojado de hundoj de la ĉefpastro, ĵetiĝintaj al la barilo. Ekflagris torĉoj en manoj de malaltrangaj pastroj, kiuj dormis en la templo kaj nun elkuris al la bruo.

Mallumo en la interna korto ŝajnis speciale netravidebla. La granda Neĥsi, kiun tiris je la mano Ŭaĥeneb, rapide atingis fortikan pordon en malalta kuba konstruaĵo el densa argilo, malmoliĝinta sub varmega suno. La pordo rapide cedis al la grandega forto de la ŝipisto. En la sufoka mallumo de la ejo regis silento.

— To-Meri, kie vi estas? Mi estas Ŭaĥeneb, amiko de via patro, vi konas min. Eliru rapide!

En profundo de la tenejo aŭdiĝis malforta krio.

Ŭaĥeneb impetis internen, etendinte antaŭ si la manojn. Lia manplato tuŝis la ŝultron de la junulino. La direktilisto movis la manon laŭ la vizaĝo kaj la haroj de To-Meri, por trankviligi la junulinon, kaj palptrovis malmolan rimenon el hipopotama ledo, fiksitan al metala ĉirkaŭkolo, fermita sur la maldika kolo de la junulino.

— Mi estas alligita, — flustris To-Meri.

La direktilisto ektiris per la tuta forto, sed la rimeno estis fortika. Ne eblis plu prokrasti: tie, ĉe la pordego, la pastroj povis rekonsciiĝi kaj kapti Ahaver-on kun lia amiko, kaj la hundoj povis eksenti ĉeeston de fremduloj en la korto.

— Neĥsi, rapidu! — vokis Ŭaĥeneb.

La giganto ektiris, kaj la fortika ledo, dika je du fingroj, ŝiriĝis.

Neĥsi ĵetis la malpezan To-Meri-n sur sian ŝultron kaj ekkuris post Ŭaĥeneb. Ili transgrimpis la barilon tie, kie la korto limis kun la ĝardeno. Strida krio de ŝakalo traflugis la mallumon, ripetiĝis fojon, duan, trian…

Ahaver kaj Neĥeb-ka estis ruliĝantaj laŭ la grundo, insultante unu la alian kaj priŝutante per batoj. Aŭdinte la signalon, ili salte ekstaris.

Pastroj, hejmaj sklavoj kaj la ĉefpastro mem amasiĝis ĉirkaŭ ili kun torĉoj, observante la interbatiĝantojn kun malica ĝojo kaj indigno. Malantaŭ la pordego furiozis ferocaj hundoj. Subite ambaŭ junuloj turnis sin kaj ekkuris supren laŭ la strato. Ili kuris apude per tutaj fortoj, kaj la rapidaj piedoj forportis ilin malproksime de la perpleksaj pastroj. Ahaver kaj Neĥeb-ka trakuris kvar kvartalojn kaj, ne aŭdinte persekuton, turnis sin en transversan strateton. Ili longe kuris laŭlonge de la rivero, antaŭ ol kuraĝis malleviĝi al la bordo, kaj aliris la Cedran Varfon de alia flanko.

La boato debordiĝis sensone, remiloj de lertaj remistoj pelis ĝin kun kreskanta rapido. Tie, kie situis la templo de Ĥnumo, flagris fajroj de torĉoj.

Ahaver kaj Neĥeb-ka jubile ekridis.

— Remu, remu! — gaje diris la direktilisto. — La vojo estas malproksima, baldaŭ mateniĝos… — Kaj per forta puŝo de la poŭpa remilo Ŭaĥeneb plirapidigis la boaton.

Neĥsi devigis la junulinon, sidantan sur la fundo de la boato, apogiĝi per la dorso al liaj genuoj, kaj penis malfleksi la fermilon de ŝia ĉirkaŭkolo, implikiĝante en la maso da densaj krispaj haroj. La ĉirkaŭkolo estis fermita per dika bronza agrafo.

La boato malproksimiĝis je ses mil ulnoj for de la urbo de Blankaj Muroj kaj estis iranta laŭlonge de la neloĝata okcidenta bordo de la granda rivero. Malantaŭe restis la giganta piramido kaj la urbo de mortintoj por nobeloj kaj riĉuloj, limanta kun la norda flanko de la piramido. La mallumo estis disiĝanta, la glataĵo de la rivero ekbrilis malhele kaj malafable.

La majstro de velo finfine sukcesis venki la agrafon. La ĉirkaŭkolo malfermiĝis, kaj Neĥsi ĵetis ĝin malproksimen sur la mezon de la rivero.

Ĉiuj, sidintaj en la boato, observis ĝian flugon. Kun facila plaŭdo la instrumento de humiligo kaj kapto por ĉiam sinkis sur la fundon de la rivero. Kaj en la sama momento malantaŭ la orienta dezerto leviĝis randeto de la suno, helaj radioj de ruĝa lumo ekfajris sur la rivero en la sama loko, kie dronis la ĉirkaŭkolo.

— Se ni povus dronigi tiel ĉion, kio premas nin! — penseme diris Ŭaĥeneb, espriminte per tio la malklarajn strebojn de siaj kunvojaĝantoj.

La boato albordiĝis apud du izole kreskantaj palmoj.

Je cent ulnoj for de la bordo, en limoj de alta senfrukta ebenaĵo, situis la urbo de mortintoj por simplaj rome-oj. Ĉi tie estis nenio simila al masivaj ŝtonaj aŭ brikaj tombegoj de nobeloj, nur senfinaj vicoj da malgrandaj montetoj indikis lokojn, kie estis konservataj restaĵoj de la foririntoj en la okcidentajn landojn.

— Ĉu Antef ne timas resti ĉi tie dum noktaj horoj? — miris la granda Neĥsi.

— Ho, mi foje estis ĉi tie malfrue vespere, — respondis Neĥeb-ka. — Hurlis ŝakaloj, ridegis hienoj, teruraj birdoj de nokto flugis super la kapo. Malproksime muĝis leono, per obtuza plaŭdo respondis en la rivero krokodiloj, — al mi ŝajnis, ke ĝemas la tero, plenigita per mortintoj. Mi apenaŭ detenis mian koron de fuĝo…

— Antef estas ne ĉi tie, li kaŝiĝas en antikva subteraĵo, proksime al la bordo. Se ĉiu el ni devos elekti inter malhonora morto kaj timo antaŭ la foririntoj, — mi pensas, ke li malpli timos la mortintojn, — trankvile diris Ŭaĥeneb. — Pro mortintoj ankoraŭ neniu pereis. Ĉi tie delonge loĝas maljuna gardisto kun la familio, kaj ĉiuj estas sanaj kaj sendifektaj. Ĉe ni, malriĉuloj, ne konantaj aĵojn[17], ĉi tie estas nenio — nek misteraj tombegoj, nek subteraĵoj. Pri la urbo de mortintoj por nobeloj oni rakontas terurajn legendojn… Sed eble, por tio, ke… neniu kuraĝu tuŝi aĵojn, konservatajn en la riĉaj tombegoj? — La direktilisto mallaŭte ekridis, kaj liaj kunuloj rigardis al li kun miro.

— Ĉu ni loĝos ĉi tie? — mallaŭte demandis la junulino, celinte al Ŭaĥeneb la okulojn, ankoraŭ plenajn je malgajo.

— Tute ne, — ekridis la direktilisto. — Vin morgaŭ prenos sur ŝipon mia fidela amiko, direktilisto Saanaĥt. Vi loĝos en la Delto, ĉe miaj parencoj, antaŭ ol turniĝos la vizaĝo de la dioj…

— Kaj la patro?

— Antef-on ne eblas sendi kun vi. Mi prenos lin sur mian ŝipon kaŝe, en la tago de ekvojaĝo. Oni ne permesos al ni longe ripozi — baldaŭ denove ni ekiros por akiri cedron por temploj en la Grandan Verdan maron…

En la domo de Ŭaĥeneb ree kunvenis gastoj — la direktilisto decidis festi la savon de Antef kaj de lia filino, klarigante al neniu la kaŭzon de la festo. Malpleniĝis du kruĉoj da vino, grandega argila ujo kun biero. Langoj de la ebriiĝintaj homoj liberiĝis, ĉiam pli kuraĝaj iĝadis elkrioj kaj emociaj paroloj pri maljusteco de la vivo en Ta-Kem, pri tio, ke la pastroj trompas la malriĉulojn, ke la ŝtato ne kompatas siajn regatojn.

— Sklavoj ĉe riĉuloj kaj en palacoj vivas pli bone, ol ni! — ekkriis la sama morna forĝisto, kiu minacis al Ŭaĥeneb per ŝtonminejoj en la pasinta fojo.

La direktilisto levis la manon:

— Aŭskultu fabelon pri la lando de feliĉo!

Malalta maljunulo kun ronda kalva kapo parolis pri malfacileco de vivo sen lumo kaj defendo.

La gastoj komencis kapjesi, konsentante.

La fabelo priskribis la miraklan landon Punt, la landon de spiritoj de feliĉo. Neniun fleksas timo kaj malsato, oro brilas en riveraj sabloj, arbojn pezigas miraklaj fruktoj, aromaj rezinoj fluas laŭ trunkoj, belaj junulinoj donacas al ĉiuj karesajn ridetojn. Ĉiuj estas egale sataj, ne estas malfacilaj laboroj kaj ferocaj bestoj…

— Tie, tie! Post la orienta dezerto, post la Lazuraj Akvoj[18], en senmezura foro!

La maljunulo ekstaris, montrante orienten; leviĝis ankaŭ ĉiuj gastoj, fiksrigardante la polvan nebulon super la orientaj montetoj, kvazaŭ penante tra ĝi ekvidi la fantoman vizion de la mirakla lando…

— Neniu, neniu, krom la potencaj homoj-dioj de la antikveco, atingis la limojn de Punt!

— Neatingebla, bela estas la dezirata lando, la ĝojo de mortemuloj, loĝantaj tie egale kun spiritoj, kaj similaj al ni, la idoj de la Nigra Tero!

Subite aŭdiĝis batoj de bastono je la pordeto de la ĝardeno. La laŭta frapado rompis la fabelon; la homoj serioziĝis, ekregis silento, plena je timoj. Morna homo, sulka kaj severa, aliris la direktiliston. Ŭaĥeneb atendis lin kun la vizaĝo, rigidiĝinta kiel ĉe statuo.

— Mia kaj via sinjoro, la trezoristo de la dio Baŭrĝed, ordonas al vi veni morgaŭ, post la taga dormo! — laŭte, per tono, ne permesanta kontraŭdirojn, diris la sendito, kaj Ŭaĥeneb faciligite suspiris. La voko de la trezoristo ankoraŭ ne estis malfeliĉo.

Buntaj kurtenoj en fenestroj estis balanciĝantaj sub facila venteto. Laŭ bruna polurita supraĵo de lignaj kolonoj kuradis malfortaj rebriloj de lumo. En la ĉambron, peze paŝante, eniris la granda reganto, la juna faraono Ĝedefra[19]. Post li rapidis du homoj kun oraj surbrustaj insignoj. Ili kun kutima lerteco sternis sin sur la planko antaŭ la faraono. Malpacienca moviĝo de la mano de Ĝedefra igis ilin ekstari. Unu, alta kaj maldika, havanta la titolon de gardanto de reĝaj sandaloj, demetis de la piedoj de la faraono sandalojn en origita ledo. La alia, la gardanto de skatolo kun enfrotaĵoj, singarde liberigis Ĝedefra-n de peza peruko, kovrita per striita kaptuko kaj per pŝento[20], kaj demetis la ujon, anstataŭigantan barbon. La faraono kun faciliĝo movis la manplaton laŭ la glate razita kapo.

La altranguloj foriris. Ĝedefra deĵetis la longan blankan veston el arĝenteca lino, elfarita tiel fajne, ke la ŝtofo estis travidebla. Li restis en mallonga ĉemizo, zonita per lazura zono kun pezaj bluaj rubandoj sur oraj bukoj.

La faraono lace ektiris sin. Estis malfacile konservi ŝtonan senmovecon de pozoj, postulataj de la ritaro ĉe publikaj aperoj.

La seka, malmilda vizaĝo de Ĝedefra estis morna kaj koncentrita. Li malrapide aliris la fenestron, elirantan okcidenten, kaj facile deŝovis la densan kurtenon.

En diafana aero sub densa bluo de la pura ĉielo ekstaris antaŭ Ĝedefra limoj de lia lando. La palaco de la faraono staris sur nealta monteto, apud kiu la fekunda malhela tero de la Nila valo kontraste limis kun la ruĝe-flava dezerto. Malproksime klare konturiĝis sinuoj de grandegaj sablaj buloj. Tie sabloj, leviĝantaj kiel montoj, altaj je kvincent ulnoj, brulas sub la varmega ĉielo, kiel giganta lignofajro, baranta al la vivuloj vojon en la landon de la okcidento, la regnon de foririntoj, la restadejon de mortintoj…

De la sablaj montetoj al la valo kuris nudaj ŝtonaj ŝtupegoj. Sur ili post blanka ŝtona barilo estis balanciĝanta malhela verdo de altaj palmoj.

Ĝedefra morne subridis. En profunda silento aŭdiĝis nur plaŭdo de akvo en ŝtupaj basenoj. Sklavoj, viciĝinte je longa ĉeno, ekde mateno ĝis nokto pumpadis akvon el la rivero, por ke ĉirkaŭ la piramido povu ekzisti la verda ĝardeno. Kaj kelkaj arboj de la ĝardeno aĝis jam pli ol dudek jarojn…

Sed la faraono, certe, ne pensis pri tio. Milionoj da rome-oj, centmiloj da sklavoj, kiel laboremaj formikoj, tumultas sub liaj piedoj, diigante ĉiujn kvar nomojn de la reĝo[21]. Ĝedefra pensis pri la antikva moro de reĝoj starigi sur la rando de la okcidenta dezerto — sur la limo de la lando de mortintoj — specialajn konstruaĵojn, ricevintajn la nomon «sankta altaĵo»[22]. Tiuj «altaĵoj», akre elstarante super la plata lando, levadis supren, firmigadis en la eterneco la personecon de faraono.

Ekde la tempo de la granda Ĝoser[23], la kreinto de la potenco de la lando de Nigra Tero, tiujn konstruaĵojn oni komencis konstrui el ŝtono. Nemalproksime de lia palaco, sur la sama okcidenta altebenaĵo, altas giganta piramido de Ĥufu[24] — la senkompata regnestro, la minaca faraono, kies neatendita heredanto iĝis li, Ĝedefra, la filo de unu el la plej junaj kaj nerimarkeblaj edzinoj de Ĥufu. La filo, koninta la patron nur en la aspekto de viva dio, potenculo severa kaj neatingebla, Ĝedefra kreskis malproksime de la palaco kaj estis edukata en malgranda templo fare de maljuna pastro, eĉ ne pensante pri tio, ke li okupos rimarkindan lokon en la ŝtato de la Nigra Tero.

Lia patrino — saĝa kaj ruza sudanino, deveninta el la regiono de la plej antikva ĉefurbo de Ta-Kem, estis sekrete preparanta por la filo alion. Ŝi sukcesis atingi fidon de la influa unio de pastroj de Rao, totale potencantaj en la «Urbo» — la templo de la Suno, ĉe la komenco de la Delto, norde de la ĉefurbo. La pastroj kuraĝis kontraŭstari eĉ al la potenca Ĥufu, la faraono, unuafoje sukcesinta obeigi neoobeemajn servantojn de dioj kaj preni de sennombraj temploj parton de riĉaĵoj kaj sklavoj por konstruado de la granda piramido.

Tiu minaca veninto el meza Kemt, promociita de malnova nobelaro kaj de pastroj de la dio Ĥnumo, anstataŭis regnestrojn — posteulojn de Ĥaseĥemvej[25] kaj faris eĉ pli granda la dian potencon de faraonoj. Antaŭ lia fera volo kaj senlima kruelo la tuta Kemt sterniĝis en timo. Tutan potencon de la ŝtato, plifortigita fare de faraonoj-antaŭuloj — Ĝoser kaj Snofru[26] — kaj de iliaj konsilistoj — kleraj Imhotepo, Kegemni, Ptahotepo, prikantitaj de la popolo, tutajn riĉaĵojn de Ta-Kem kaj liajn multenombrajn sklavojn Ĥufu uzis por atingo de la sola celo — konstruo de grandega piramido, kian oni neniam vidis post la kreo de la mondo.

La giganta piramido devis por eterne firmigi la nomon de Ĥufu, afekcii ĉiujn estontajn generaciojn. Ĝi staris super ĉiu loĝanto de la lando, dominis super revoj, pensoj, agoj kaj sonĝoj de milionoj da homoj. Ĉio alia, eĉ la grandaj kaj minacaj dioj, postulantaj senĉesajn oferojn, ritojn kaj festojn, foriris sur malantaŭan planon. Nombro da grandegaj ŝtonoj, metitaj en la piramidon, ĉiu nova deko da ulnoj de ĝia alto fariĝis la plej gravaj novaĵoj de la lando.

Estis forgesitaj malproksimaj ekspedicioj en nesciatajn landojn, en nekonatajn kaj logantajn forojn de maroj de la Granda Arko. Estis forgesita ankaŭ la mondo mem, ĉirkaŭanta la landon Ta-Kem, kvazaŭ tuta esenco de la Universo fokusiĝis sur la mallarĝa rubando de la Nigra Tero kaj interne de ĝi, sur la pinto de la piramido de Ĥufu…

La lando malriĉiĝis, malkontenta grumblado ĉiam pli ofte aŭdiĝis ne nur inter malriĉaj terkultivistoj, sed ankaŭ inter potenca nobelaro kaj grandaj pastroj.

Sed la faraono daŭrigis la konstruadon. Kaj jen la blanka piramido, alta je tricent ulnoj, blindige brilas sub la eterne lazura ĉielo, en ringo de ĝardenoj kaj temploj. Ĉiu el ĝiaj ŝtonoj, peza je ses bovoj, estas tiel zorgeme alĝustigita al la aliaj, sen spuroj de juntoj, ke la piramido ŝajnas unueca maso. En la profundo de la blanka piramido estas kaŝita sarkofago el nigra granito, kaj en ĝi kuŝas la minaca faraono, foririnta en la okcidentan landon.

Kaj nun li, Ĝedefra, la viva dio, akceptinta potencon kaj forton de la tuta ŝtato, deziras levi sin per korekto de la malfeliĉoj, kaŭzitaj per konstruado de la granda piramido. Li same konstruas sian «altaĵon» tie, kontraŭ la palaco, sur la norda rando de la altebenaĵo, ne opiniante eble rompi la sanktan riton. Sed nur sesdek ulnojn altos tiu konstruaĵo — mizera monteto antaŭ la kolosa tombego de Ĥufu.

Ĝedefra abolis impostojn de temploj, redonis al ili milojn da sklavoj. Li sendis ŝipojn al la Granda Verda maro, kaj orienten, kaj suden, al la lando Kuŝ[27]. La senditoj revenis bonorde, kun akiraĵo de oro, kupro, cedra ligno. Sed en la lando estas maltrankvile. Estroj de distriktoj estas malkontentaj, rikoltoj malpligrandiĝis, malsataj terkultivistoj ree aŭdacas rabi ŝtatajn tenejojn.

Kaj li, la viva dio, estas juna kaj ne scias, kion necesas fari ankoraŭ, kvankam deziras esti simila al Ĝoser kaj Snofru, levintaj Ta-Kem-on kaj senfine glorataj en legendoj kaj mitoj. Se li havus konsiliston, per saĝo egalan al Imhotepo…

Antaŭnelonge li konversaciis kun la granda klarvidulo[28], kiu ree aludis al la faraono pri malĝusta vojo, elektita de li en regado de la ŝtato. La ĉefpastro insistis pri konstruado de nova grandega piramido, kredigante Ĝedefra-n, ke tielaj estas la volo de la dioj kaj ordonoj de la supera saĝo. La popolo de Ta-Kem estas multenombra, laborema, sklavoj nepre devas esti okupitaj per la plej malfacila laboro, alie iliaj amasoj ekfuriozos kaj aperos ribeloj. Kio povas esti pli bona, ol konstruo de nova granda piramido! La popolo plu konvinkiĝados pri nenieco de sia tera vivo kaj turnos siajn pensojn al la postmorta ekzisto en la feliĉaj kampoj de Ialu. Nobelaj estroj de provincoj devos doni por konstruado de la piramido siajn riĉaĵojn, sklavojn kaj eĉ parton de liberaj homoj — sekve, ili ne havos fortojn kontraŭi al la faraono. Kaj por li, la viva dio, restos nur postuli obeemon al si kaj al dioj, levante templojn kaj pastrojn, pridonacante ilin per oro, sklavoj kaj brutaro.

Granda piramido glorigos lin por milionoj da jaroj. Sed li konstruis mizeran tombon, rompante sian diecan dignon. Tio semos danĝerajn dubojn en mensoj de homoj, kiuj povos ĉesi respekti pastrojn kaj — estas timinde diri! — la diojn. Eĉ sen tio ne nur nobeloj, sed eĉ la simpla popolo komencas postuli al si bonan vivon, ĉi tie, nun, sed ne en la lando de forpasintoj.

Ĝedefra ne sukcesis bone kontraŭdiri al la granda klarvidulo. Li nur diris, ke deziras serĉi aliajn vojojn, similajn al la vojoj de Ĝoser, sed ne scias, kiel tion fari.

La pastro, kaŝinte koleran subridon, deklaris al la reĝo, ke la tempoj de Ĝoser pasis senrevene. Nun faraono devas iri laŭ aliaj vojoj kaj Ĝedefra ne povas deflankiĝi de ili, alie la landon trafos plagoj. La minaco, kaŝita sub la ekstera respektemo de la ĉefpastro, maltrankviligis la junan faraonon. Li, mem ricevinta la potencon el la manoj de la pastroj de Rao, konis ilian potencon kaj sciis la veran prezon de sia dieca digno, neŝancelebla nur en la okuloj de la simpla popolo.

Li estis soleca, li okupis la tronon de regnestroj de la Nigra Tero per forto de la pastroj de Rao kaj povis apogi sin nur sur ili. Sed ili estis direktantaj lin laŭ la vojo, ne ŝajnanta inda al li, ekde la infaneco edukita per legendoj pri agoj de la grandaj faraonoj — la idoj de Ĥaseĥemui, devenintaj el la sudo, kie naskiĝis ankaŭ lia patrino. Kaj tiam li rememoris, ke lia patro, la minaca Ĥufu, plurfoje vokadis pastrojn de la antikva dio de scio, skribo kaj arto — Toto kaj postuladis de ili malkovri al li la sekreton de la temploj de Toto, kiuj, laŭ legendoj, konservas sennombrajn trezorojn kaj sekretajn librojn de scioj. Ĥufu, peninta akiri kiel eble plej multe da trezoroj por konstruado de sia piramido, minacis al la pastroj de Toto per ĉiaj punoj, sed nenion atingis. La pastroj klarigis al li, ke la sekretaj seruroj de Toto estas ne pli ol legendo, restinta post tre antikvaj tempoj, kiam ilia dio estis unu el la ĉefaj.

Ĝedefra decidis turni sin al la servantoj de Toto, esperante al iliaj scioj. Pastroj de la dio, kiu estis la ĉefa dum la tempo de Ĝoser, devis instrui la junan faraonon pri sekretoj de potenco kaj pri kreo de povo kaj riĉo.

Kaj nun Ĝedefra estis atendanta la ĉefpastron de Toto, kiu promesis veni al la faraono ĉe la sunsubiro.

Ĝedefra forturnis sin de la fenestro, paŝis laŭ molaj tapiŝoj kaj mallevis sin en malpezan fotelon el nigra ligno.

De malsupre, el la korto, ĉirkaŭigita per alta argil-verga muro, aŭdiĝis nelaŭta tintado de armiloj. Frapis kupra ŝildo, kaj en la silento eknaĝis longa, sonora sono.

Subite kaj senbrue en la ĉambro aperis fortika, nealta diketa homo kun brilanta razita kranio. Li estis en simpla zontuko, sed leoparda felo, transĵetita trans la maldekstran ŝultron, signifis la rangon de ĉefpastro. La pastro ne sternis sin sur la planko, sed nur klinis sin antaŭ Ĝedefra, fleksinte la kubutojn ĉe la planko, kaj la brovoj de la faraono malkontente leviĝis. La veninto senĝene rektiĝis kaj, singarde paŝante, proksimiĝis al la faraono. Ĝedefra atente rigardis lian vizaĝon — la peza frunto, akra elstaraĵo de la granda nazo, nebonkora mallarĝa rigardo de la kuraĝaj okuloj.

— Li vokis min, la granda reĝo, anĥ uda sneb (vivo, sano, forto)[29], — diris la pastro, evitante diri la nomon de la faraono kaj alparolante al li nur per la tria persono.

— Ĉu vi estas la granda majstrestro de Nazulo[30]? — demandis la faraono. — Vi ankoraŭ tute ne estas maljuna. — Ombro de malfido glitis en la vortoj de Ĝedefra.

— Pasis nur du jaroj, kiam mi estis enpostenigita anstataŭ la forpasinta Ĝeĥuti, ho potenca Bovo de la Nigra Tero, — respondis la pastro.

Ĝedefra malpacience sulkiĝis:

— Vi povas eviti la bonan parolon. Ni parolos kiel du pastroj.

La pastro kliniĝis, montrante obeon.

— Du jaroj — tio estas nemulte, — daŭrigis la faraono. — Ĉu vi scias sekretojn de Toto?

— Scias, ho Granda Domo, — trankvile respondis la pastro.

— Do aŭskultu kaj poste diru al mi ĉion, kion malkovris al vi la saĝo de Nazulo, — ordonis la faraono.

Fajreto glitis en la nepenetreblaj okuloj de la pastro, kvazaŭ fajrero, eligita per nigra siliko.

Ĝedefra parolis malrapide, penante doni al la vortoj pezon kaj fortikecon de bronzo.

Li deziras esti daŭriganto de la granda Ĝoser. La lando malriĉiĝis, konstruado de la granda piramido forprenis antaŭajn riĉaĵojn. Ĉie estas malkontento, kaj nur timo, restinta post la regado de Ĥufu, ankoraŭ retenas koleron de nobeloj kaj malsaton de malriĉuloj. Necesas doni riĉaĵojn al nobelaro kaj panon al terkultivistoj. Sed en la trezorejo de la dio estas malmulte da oro, la kanaloj kaj la digoj estas damaĝitaj, ĉar ili restadis longe sen prizorgo kaj riparo. La aĉaj nigruloj de la lando Nub, antaŭe fleksitaj en obeemo, nun kuraĝiĝis tiom, ke detruis la Domon de Snofru — la muron, longan je kvindek mil ulnoj, konstruitan sur la sudaj limoj de Ta-Kem. Nun tiu forta fortikaĵo ne plu minacas al la nigruloj: ili nun akiras oron ne por Ta-Kem, sed por si mem, apud la muro mem.

Por trovi la vojon de la vero, la faraono deziras scii pri aliaj landoj, ĉirkaŭantaj Ta-Kem-on, ĝis la limoj mem de la Granda Arko. Kiajn trezorojn eblas akiri tie? Kien necesas sendi fidelajn kaj kuraĝajn homojn? Se, krom la sentaŭgaj nigrulaĉoj, ĉe la rando de la Granda Arko loĝas nur spiritoj… tiam necesas serĉi aliajn vojojn por levo de la povo de Ta-Kem!

Ĝedefra eksilentis kaj demande rigardis al la pastro. Tiu atendis kelkajn minutojn kaj ekparolis:

— La dekunua el la kvardek du grandaj kaj sekretaj libroj, nomataj «Animoj de Rao», entenas liston de ĉiuj landoj kaj instruon pri tio, kion ili enhavas en si. Ĝia skribisto estas Toto mem[31]. Sed ĉu la Granda Domo ne konas la testamenton de lia praulo Neterĥet-Ĝoser?

La ĉefpastro rimarkis miron, glitintan en la vizaĝo de Ĝedefra, kaj rapide demandis:

— Ĉu la ĉefpastro de Rao ne diris pri tio?

Ĝedefra leviĝis, lia vizaĝo iĝis minaca:

— Mi deziras vidi la testamenton tuj! Kie ĝi estas kaŝita? Ĉu en lia altaĵo?

— Jes, sur tiu ĉi plata monto, kontraŭ la Blanka Muro, — respondis la pastro kaj rigardis en la fenestron. — Rao eniras[32], — daŭrigis li, — en la tempo de rikolto[33] nokto estas bona por vojaĝo.

La pastro mallevis la okulojn kaj, deirinte en angulon de la ĉambro, senvorte kaj senemocie eksidis sur la tapiŝo.

Laŭ voko de la faraono la silentaj ĉambroj ekvivis.

Vasta ŝipo kun alte levita poŭpo ekiris supren laŭ la larĝa rivero. Ĝedefra lokis sin sur trono el nigra ligno sub markezo, farbita per flavaj kaj bluaj kvadratoj, per la koloroj de reĝa kovrilo. Kvar helhaŭtaj gigantoj-libianoj, starante pretaj kun pafarkoj kaj hakiloj, gardis la sanktan personon de la reĝo.

La vojaĝo devis okupi la tutan vesperon kaj parton de la nokto: de la faraona palaco ĝis la ĉefurbo de la lando — la urbo de Blankaj Muroj — estis ne malpli ol sesdek mil ulnoj.

Malrapide pasadis pretere mornaj bordoj — glataj krutaj ŝtupegoj de la altebenaĵo de la okcidenta dezerto, marĉaj kanaroj de la orienta bordo. Senvivaj deklivoj de la valo ŝajnis de malproksime nur nealta strieto, ruĝa en radioj de la subiranta suno. Inter ĝi kaj la rivero balanciĝadis vasta verda spaco da densa marĉa kreskaĵaro. Ie briletadis lagetoj da akvo. Grupoj da altaj palmoj tremadis per malhelaj plumecaj foliaroj, cizele konturiĝante en la orkolora ĉielo.

Sub la vento alta herbo kliniĝadis, kvazaŭ arĝentaj ondoj vaste ruliĝis laŭ kontinuaj densejoj de kareksoj.

Sveltaj «donacoj de la rivero» — papirusoj staris en la akvo mem, levante stelecajn paniklojn el mallarĝaj folioj je preskaŭ du homaj altoj, kaj apud ili estis disĵetitaj grandaj helaj kalikoj de lazuraj kaj blankaj lotusoj.

De tempo al tempo palmoj kreadis negrandajn boskojn: post la ringecaj trunkoj videblis malaltaj, densaj dometoj, konstruitaj el verd-griza nila ŝlimo. Sur plataj tegmentoj de iuj domoj lokiĝis por ripozo familioj de terkultivistoj. Iuj jam dormis, volvinte sin en molajn matojn el papiruso, aliaj ankoraŭ estis finantaj magran vespermanĝon el tigoj de sama papiruso, priverŝitaj per ricinoleo. Vidante la barkon de la faraono, homoj vigle turnadis sin al la rivero kaj enpikadis la fruntojn en argilon de tegmento aŭ en molan polvon de tero, piedpremita ĉirkaŭ domoj.

La suno subiris, la vesperruĝo estis rapide malheliĝanta, la malfortiĝinta vento iĝis malvarmeta. La faraono ekstaris, rompinte la silenton:

— Mi iĝis laca, koro mia sekvas al dormo![34]

Ĝedefra foriris en la kajuton sur la poŭpo, akompanata de la gardanto de sandaloj. La direktilisto skuis bastonon, kaj la remiloj de la obeemaj remistoj malleviĝis en la akvon.

La pastro direktis sin al la plata pruo de la ŝipo, malalte pendanta super la akvo, kie staris helpanto de la direktilisto kun stango, senĉese mezurante la profundon. Antaŭ ol leviĝis la luno, necesis navigi singarde. La rivero abundis je malprofundaĵoj, ofte ŝanĝantaj sian lokon kaj nekonataj eĉ al la plej sperta direktilisto.

En krepuska aero rapide ekglitis malklaraj ĵetiĝantaj ombroj — multegaj vespertoj elflugis el siaj tagaj kaŝejoj. Maldekstre, el post malhela muro de la roka bordo, estis malrapide leviĝanta malnova lunarko. Ĝiaj ruĝaj altaj kornoj[35] unuaj ĵetis diseriĝantan lumon sur la glataĵon de la larĝa rivero. Nigraj strioj de ombroj enpikiĝis en la prilumitan randon de la dezerto.

La luno estis leviĝanta ĉiam pli alte, ĝia lumo estis akceptanta ĉiam pli helan brilon de arĝento, kaj mallumo, pleniganta la valon, estis rapide foriranta norden.

La pastro staris sur la pruo, profunde enpensiĝinte.

Li pensis pri tio, ke la testamento de Ĝoser ne plenumiĝis. La potenca faraono, kreinta la unuecan kaj fortikan ŝtaton, kune kun la povo semis ankaŭ aliajn semojn, kiuj povas doni pereigan rikolton. La malnova dominado de la dio de sciencoj, skribo kaj arto Toto cedis lokon al la dio de la suno Rao, la simbolo de senfina potenco, identigita kun la personeco de faraono.

Estis kompreneble, kial la pastroj de Rao, delonge forpuŝantaj disde la faraono la servantojn de Toto, kaŝis la testamenton.

Tute proksime sur sabla malprofundaĵo aŭdiĝis laŭta plaŭdo. Granda emseĥ — krokodilo — montris en lumo de la luno sian krestan dorson, kaj ondoj, disirantaj antaŭ lia kapo, ekbrilis, disvolviĝante kiel arĝenta ventumilo. La pastro retrorigardis kaj dum minuto sekvis per la okuloj la sanktan animalon. Poste li revenis al siaj pensoj.

La nova faraono mem vokis la pastrojn de Toto. Sekve, li ne deziras regi laŭ montro de la pastroj de Rao. Li penas mem trovi sian vojon, serĉas konsiliston. Tio estas racia kaj bona; bona tial, ke tia konsilisto povas iĝi li, la ĉefpastro de Toto — Men-Kaŭ-Tot.

Tiam renaskiĝos la antaŭa gloro kaj forto de la pastroj de Toto, multobliĝos ilia nombro kaj riĉaĵoj… Venis la tempo, ĉar malbone iĝis en la lando, malriĉiĝinta dum la tempo de regado de Ĥufu: la nova faraono ne scias, kion fari, kiel iĝi vera reganto. Ne vane la gardantoj de la dia saĝo devas ne malkovri ĉion al faraono, por kontraŭstarigi al la volo de reganto saĝon de la eterna scio, por bridi potencon kaj forton…

Jam delonge foriris la helpanto de la direktilisto, la ŝipo iris pli rapide, kaj la pastro plu meditis en silento.

Malantaŭe aŭdiĝis laŭta bojado de hundoj. Malofte stridaj kriegoj de azenoj tratranĉadis la noktan mallumon — la ŝipo estis alproksimiĝanta la Blankan Muron, kaj laŭ la bordo de la rivero etendiĝis palacaj bienoj kaj ĝardenoj de temploj de la ĉefurbo.

La vekiĝinta faraono aperis sur la ferdeko kaj ordonis eniri la ĉefurbon kaŝe. La ŝipo albordiĝis al granda ŝtona placeto ĉe la templo de la falko Horuso[36], apud la norda rando de la urbo.

Ĝedefra eksidis en seĝoportilon, kaj fortikaj nigruloj rapide ekportis la faraonon tra la dormema urborando. Kurbaj kaj malvastaj polvaj stratoj estis baritaj per kadukaj argil-vergaj muroj de domoj, kuniĝantaj unu kun la alia. La negranda gardistaro de la faraono, uzante la lunan lumon, iris sen torĉoj.

Domoj ĉe la strataj flankoj estis iĝantaj malpli oftaj, la strato estis larĝiĝanta. Subite antaŭ la okuloj de la irantoj malfermiĝis malkruta leviĝo, priŝutita per akrangulaj ŝtonoj kaj kovrita per nigraj makuloj de ombroj. Dekstre malforte brilis la rivero, kaj maldekstre la leviĝo transiris en platan altaĵon, post kiu malklare konturiĝis deklivoj kaj sablobuloj. De tie aŭdiĝis ridego de hienoj kaj ĝemaj krioj de ŝakaloj. Antaŭ la deklivo, oblikve trairante la altaĵon, akre kontrastis grandega rektangulo de blankaj muroj. En la centro de la rektangulo altis je cent ulnoj ŝtupa piramido. Sub la luno ĝia blanka koloro ŝajnis pura kaj malbrila, ombroj sur la ŝtupoj kuŝis per vicoj de horizontalaj nigraj strioj. Ĉe la dekstra flanko de la piramido super la muroj elstaris tegmentoj de iaj konstruaĵoj.

Sub pezaj paŝoj de la portistoj krakadis sablo, surŝutita fare de vento sur platojn de malnova vojo, metita jam dum la konstruado. La piramido estis proksimiĝanta, kreskante super la ĉirkaŭaĵo; jam eblis distingi oblikvajn edrojn de ĝiaj ŝtupoj. Ĉe la plej proksima, sud-orienta angulo de la muro kelkaj malaltaj malfortaj arboj signis la lokon de eniro. Sub la arboj staris malalta argila kabaneto de gardistoj.

La procesio alproksimiĝis al la muroj, konstruitaj el grandaj pecoj de kalkoŝtono. Alta je kvar homaj altoj, kun elstaraĵoj en aspekto de vertikalaj traboj, la muro faris impreson de nefrakasebla firmeco.

El la dometo elkuris du malhelaj figuroj kaj en timo falis en polvon antaŭ la faraono. Sveltaj blankaj duonkolonoj, similaj al faskoj da grandaj tigoj de papiruso, apogis super la enirejo platon kun noĉoj en formo de festonoj. La alta porda aperturo estis alpremiĝanta dense al la maldekstra kolono.

Oni fajrigis la torĉojn. En malglata kirla lumo Ĝedefra eniris la pordan aperturon post la pastro kaj la korpogardistoj. Poste komenciĝis longa koridoro, kadrigita per multaj fostoj, en la sekco havantaj formon de longaj ovaloj. Sur rondaĵoj de la kolonoj estis oblongaj listeloj en aspekto de papirusaj tigoj. Inter larĝaj mursimilaj flankoj de la kolonoj regis profunda obskuro. En truojn, faritajn en la tegmento, fluis oblikva luna lumo.

La koridoro elkondukis la venintojn sur glatan grandan korton, ĉirkaŭkreskigitan per larĝaj kaj kurbaj sikomoroj. Sur platoj de la korto kuŝis dika tavolo da sablo, surŝutita de vento. La grandega piramido estis fermanta la malantaŭan finon de la korto. Rabobirdoj, vekitaj per la bruo kaj la lumo de la torĉoj, leviĝis en la aeron, eligante stridajn klukajn kriojn. Okuloj de strigoj ekbrilis en malhelaj kavoj de tegmentoj kaj muroj, vespertoj flugadis tien kaj reen super la korto.

La pastro, preninta sur sin la rolon de gvidisto, turnis sin maldekstren, poste malantaŭen kaj tra mallonga pasejo kondukis la faraonon en la duan, malpli grandan korton de la templo de Leona Vosto (Ĥeb-Sed), konstruita por samnoma festo de tridekjariĝo de regado de la granda faraono.

La korto estis plenigita per tomboj de proksimuloj kaj parencoj de Ĝoser. Kiel kofroj kun facile konveksaj kovriloj, staris ili vice sur siaj piedestaloj.

Kvar maldikaj, kiel palmaj trunkoj, kolonoj algluiĝis al fasado de ĉiu tombo.

Mistere kaj morne staris tiuj pezaj, dense fermitaj kestoj kun sola mallarĝa pordo meze, konservante interne tutan vivan ordon de antaŭlonge mortintaj favoratoj de la faraono Ĝoser.

La templo de Leona Vosto finiĝis. Nova mallarĝa pasejo elkondukis la venintojn al la orienta edro de la piramido. Dekstre post la muroj vento balancis sikomorojn. Pli malproksime, post la arboj, ree altis masivaj blankaj kolonoj de du tombegoj: de la filino de la faraono — princino Int-Ka-S kaj de la patrino de Ĝoser Nimaat-Ĥapi. Sur la muro, tute proksime de la angulo de la piramido, staris fostetoj, kronitaj per masivaj skulptaĵoj de milvoj kun mallevitaj flugiloj. Sur brusto de ĉiu birdo faŭkis granda ronda truo. Vento, penetrante en tiujn truojn, produktadis melodiajn malaltajn sonojn, plenajn je profunda malgajo. Ŝajnis, ke la muroj mem de la tombegoj eterne ploras pri la virinoj, entombigitaj en ili.

Ĝedefra miregis pri la lerta elpensaĵo de la fama konstruisto, klera kuracisto kaj la unua konsilisto de la granda Ĝoser — la saĝega Imhotepo.

Apud la piedo de la piramido ĉe la norda flanko situis la templo de Ĝoser mem. Al la bruo el tie eliris kelkaj preskaŭ nudaj pastroj, haste kaj senvorte depaŝintaj en mallumon de flankaj pasejoj.

La pastro kondukis la faraonon tra mallongaj implikitaj pasejoj kaj vandoj inter nigraj, ore kaj blue ornamitaj kolonoj, en la profundon de la templo.

Nerimarkeble ili trovis sin malproksime profunde en la piramido. Antaŭe nigris koridoro, kondukanta en kameron kun la sarkofago de la faraono. La pastro haltis antaŭ plato el ruĝa granito. Sur la maldekstra muro desegniĝis bareliefo de la faraono kun klabo, levita super la kapo. La pastro rapide tuŝis la klabon.

La granita plato turniĝis, ekstaris per la eĝo transverse de la pasejo, sub ĝi eknigris malplenaĵo. Malsupren kondukis larĝaj ŝtupoj. La pastro rapide malleviĝis, prilumante la vojon por la faraono. Ĝedefra sekvis lin, singarde subtenata de la korpogardistoj, kaj trafis en vastan kvadratan ĉambron, situantan ĝuste sub la sarkofago de Ĝoser kaj elhakitan rekte en roko.

Ĝedefra ordonis al siaj servistoj foriri reen en la koridoron kaj, restinte duope kun la pastro, ĉirkaŭrigardis.

La tuta muro de la subtera ĉambro estis kovrita per platetoj el verda fajenco, profundigitaj meze kaj pligrandigantaj spegulaĵon de flamo de la torĉoj.

La malhel-blue farbita plafono, ŝajnis, foriris alte supren, kaj bildoj, ore pentritaj sur ĝi, kvazaŭ ŝvebis en la nokta ĉielo. Maldekstre en la muro estis neprofunda niĉo, antaŭ kiu staris kalkoŝtona statuo de la faraono Ĝoser.

La granda Neterĥet-Ĝoser sidis sur sia vasta trono, alte levinte la mentonon, alpreminte unu manon al la brusto, kaj la alian libere metinte sur la genuojn. La kapon borderis striita reĝa kaptuko, ĉizita per grandaj detaloj. La rigidiĝinta vangosta vizaĝo de la faraono, kun malalta frunto, platigita nazo kaj elstaranta granda buŝo, estis plena je forto. La ostecaj makzeloj, streĉe kunpremitaj, atestis pri nefleksebla volo. La grandaj, profunde sidantaj okuloj estis faritaj el nigra duondiafana ŝtono, la pupiloj estis el arĝento, la okulblankaĵoj estis kovritaj per emajlo, kaj la palpebroj kaj la brovoj estis signitaj per nigra kupro.

Ruĝaj fajretoj de lucernoj reflektiĝis en tiuj neordinare vivaj okuloj, donante al la rigardo de la statuo sinistran persistecon. Farbitaj malhel-brune, la vizaĝo kaj la manoj akre kontrastis sur blanka ŝtono.

Du faraonoj de la Nigra Tero renkontiĝis per rigardoj — du enkorpiĝoj de la ĉiopova surtera potenco.

Kun malklara maltrankvilo Ĝedefra forturniĝis kaj rigardis tien, kien devis eterne rigardi la senmovaj okuloj de Ĝoser. Tie, en kadro el helaj fajencaj platetoj kun bildoj de falko, altis nuda kaj polurita parto de la ŝtona muro, kovrita per profunde ĉizitaj hieroglifoj, farbitaj verde — per la koloro, reviviganta mortaĵon.

Ĉe la flankoj staris du fajnegaj antikvaj vazoj kun nomo de la diino Maat[37], elĉizita el tutecaj pecoj de vitreca kvarco. Apud la vazoj ambaŭ interspacojn gardis du grandaj bronzaj statuoj de la falko Horuso kun la kapoj, gisitaj el oro, kaj kun la okuloj el ruĝa ŝtono. La birdoj, kronitaj per komplikaj oraj kronoj, sidis tute simetrie, turninte unu al la alia la rabajn kroĉajn bekojn. Simileco de la statuoj kun la vivaj estaĵoj estis tiom granda, ke ne eblis ne kredi je efektiva ekzisto de tiaj grandegaj falkoj. La poluritaj elstarantaj okuloj brilis penetreme kaj orgojle.

Ĝedefra obtuze diris al la pastro:

— La surskribo estas farita per la sankta skribo, al vi konata. Legu!

La pastro povis flue legi la specialajn, sekretajn signojn, per kiuj oni fojfoje faradis surskribojn, konsistigantajn sekreton por profanuloj. Li rapide kaj laŭte komencis legadon. En sufoka mallumo de la subteraĵo, sub obtuza krakado de lucernoj sonis abruptaj, iam klakantaj sonoj de la lingvo de Ta-Kem, esprimantaj la lastan volon de Ĝoser, mortinta antaŭ pli ol cent jaroj.

— «…Mi estis en mia palaco en granda maltrankvilo, — legis la pastro, — ĉar la rivero ne leviĝis dum sep jaroj kaj la lando estis en ega mizero. Tiam mi firmigis la koron kaj demandis la saĝegan Imhotepon, kie troviĝas la patrujo de Ĥapi[38] kaj kiu dio regas tie. Imhotepo respondis: «Mi devas turni min al dio. Mi devas iri en la konservejon de Toto kaj sciiĝi en “Animoj de Rao”». Li iris kaj baldaŭ revenis kaj rakontis al mi pri leviĝo de la rivero kaj pri ĉiuj aferoj, kun tio ligitaj: li malkovris al mi miraklojn, al kiuj ne estis ankoraŭ montrita vojo al iu el la reĝoj dekomence…»[39]

La pastro faris paŭzon. La faraono rapide demandis:

— Ĉu Neterĥet-Ĝoser ne iris laŭ bonaj vojoj, laŭ kiuj iradas virtuloj? Kial la saĝuloj malkovris al li la sekretojn nur en granda malfeliĉo?

La rigardo de la pastro iĝis peza kaj atenta, li mergis ĝin, kvazaŭ lancon, en la okulojn de Ĝedefra.

— Granda scio, — malrapide ekparolis li, — estas danĝera, se ĝi estas malkovrita por tiuj, kiuj ne scipovas teni sian koron. Kaj saĝulo, se la reĝo ne iros laŭ la vojo de dio, povos multon korekti…

Ĝedefra brue suspiris, ekbrulante per kolero.

La pastro haste finis:

— La granda Imhotepo malkovris al la reĝo sekretojn en la horo de malfeliĉo. Pli frue pri tio ne estis neceso…

Ĝedefra retenis sin kaj per gesto ordonis al la pastro legi plu.

La voĉo de la pastro disvolvadis antaŭ la faraono miraklajn forojn de nekonataj landoj. Ĝedefra eksciis, ke la vivo de lia lando — la potenca rivero Ĥapi — tute ne elfluas el du kavernoj ĉe rando de la Granda Arko. Malproksime sude ĝi komenciĝas en senlimaj marĉoj, kaj el montoj de mistera Ta-Nuter fluas dua rivero de diafane blua akvo[40], kiu enfluas en Ĥapi-n super la lasta sesa kaskado. Pluvoj de neordinara forto verŝiĝas en la lando Punt dum la tuta tempo de inundo, kaj la blua rivero donas tiun leviĝon de la akvo je dek du ulnoj, de kiu dependas la vivo de lia lando. Se la akvo leviĝas je du ulnoj malpli alte, tiam la lando Ta-Kem estas kondamnita al malsato.

Ses grandegaj ŝtonaj ŝtupoj-kaskadoj kondukas al la loko de kunfluiĝo de ambaŭ riveroj; la unua estas ĉe la limoj de Kemt, sur la insulo Neb.

Kaj ankoraŭ eksciis faraono Ĝedefra, ke la mondo estas granda kaj loĝata de multegaj popoloj. Post sabloj de la orientaj dezertoj, inter du potencaj riveroj, loĝas loksida kaj multenombra popolo[41], ne malpli granda en scioj, ol la popolo de Ta-Kem. Malantaŭ Ta-Kem, sur la Granda Verda maro, estas granda lando kun multenombra loĝantaro. Tie estas urboj kun majestaj konstruaĵoj[42]. La misteraj loĝantoj de tiuj urboj kovras murojn per nekompreneblaj skribaĵoj, kreas artajn bildojn de bestoj kaj homoj.

— «Neterĥet-Ĝoser parolas por siaj posteuloj, ordonante al ili memori pri tio. En malfacila horo de la Nigra Tero eblas turni fortojn de Kemt al konkero de la landoj, kaj ties popoloj fordonos siajn riĉaĵojn.

Malfacilaj estas vojoj laŭ tero — nur la Granda Arko, obeante al kuraĝaj koroj, transportas homojn al neimageblaj distancoj kaj kunigas ilin inter si. En konkero de la Granda Arko estas estonta feliĉo de la lando Kemt, en ekkono de tuta senfineco de la mondo estas ĝia saĝo, en bona kaj multenombra floto estas ĝia forto. Konstruu ŝipojn, kapablajn lukti kontraŭ la maro, kiel tio estis malkovrita al mi per saĝego de Imhotepo…

Firmigu vian koron kaj sekvu tiun veran vojon…»

La aero en la subteraĵo iĝis sufoka. Flagrantaj rebriloj de torĉoj, diseriĝantaj je miloj da helaj makuloj en glazuro de kaheloj, la persista terura rigardo de la statuo de Ĝoser, la penetremaj ruĝaj okuloj de la oraj birdoj, la majeste egalmezura voĉo de la pastro, vortoj, falantaj kiel ŝtonoj… Ĝedefra eksentis, kiel lia volo malfortiĝas kaj li, la reganto, iĝas knabo sur bordo de senfina maro, per la avide malfermitaj okuloj rigardanta en nekonatan foron… La faraono sciis pri setep-sa, la potenca hipnota efiko, kiun scipovis uzi pastroj. Ĝedefra koncentris la volon kaj frapis per sia apogbastono je la planko.

— Ĉu vi legis al mi ĉion? — demandis li la tremerintan pastron.

— Jes, ĉion, Granda Domo, — haste respondis la pastro. Liaj brulantaj okuloj estingiĝis, sulkoj de laco ekkuŝis ĉirkaŭ la buŝo.

Tintante per armilaro, la korpogardistoj ekmoviĝis apud la ŝtuparo. Ĝedefra lastfoje pririgardis la sekretan subteraĵon kaj direktis sin al la elirejo.

Diafana, brilanta mateno rigardis en aperturojn de la tegmento de la templo de Ĝoser. En vasteco de la valo, disvolviĝinta dekstre, ĉe la piedo de la brilanta blanka piramido, la verda subtera ĉambro ŝajnis sonĝo.

Ĝedefra favore kapsignis al la pastro, haltinta en respekta pozo ĉe la enirejo de la templo.

— Mi sendos mian trezoriston suden, al Punt, kaj pluen, al la Lando de Spiritoj, por ekkoni la randon de la Granda Arko… Ĉu vi estas kontenta?

La pastro silente riverencis al la faraono.

— Tiam respondu al mi ankoraŭ! Ĉu vi scias, kie troviĝas la templo de Toto, en kiu estas konservataj sekretaj libroj, planoj kaj aĵoj el malproksimaj landoj?

— La templo de la dio Toto, ho Granda Domo, en kiu estis planoj kaj «Animoj de Rao», tio estas la sekreto de Imhotepo…

— Ĉu al vi nekonata? — akre demandis Ĝedefra, sagace rigardinte al la pastro.

— Mi estas nur spuro sur polvo de la piedoj de la granda saĝulo, — senpasie respondis la pastro.

La faraono forturniĝis, geste vokis la sklavojn kun la seĝoportilo. La pastro akompanis la faraonon tra la kortoj de la temploj ĝis la elirejo el la ekstera muro kaj restis, kruciginte la manojn, en la porda pasejo.

Senmova, simile al statuo, li estis observanta, kiel facile balanciĝetis la seĝoportilo de Ĝedefra sur vojo al la urbo de Blanka Muro.

Du junuloj en solaj zontukoj estis larĝe paŝantaj ĉe ambaŭ flankoj de la seĝoportilo. Ili portis sur longaj stangoj duonrondajn ventumilegojn.

La junuloj tenis ilin tiel, ke la kapo de la faraono ĉiam estis en ombro.

La oraj teniloj de la ventumilegoj, la fustoj de la seĝoportilo, ornamo de la seĝo de la faraono, polurita kupro de armilaro de la korpogardistoj brilis sur malfermita deklivo sub la hela suno.

La procesio kaŝiĝis post unuaj dometoj, kaj la pastro ekiris reen en la templon de Ĝoser, ĝibiĝinta, en pensoj.

La pastroj de la templo ĉirkaŭis lin, kaj la plej altranga respekte alproksimiĝis.

— Ĉu vi deziras scii, kial mi malkovris la sekretan ĉambron al la faraono? — demandis la pastro, ne atendate demandon de la maljunulo.

— Ĝuste tiel, ho saĝa Men-Kaŭ-Tot!

— Por obeigo de la faraono al ni, por levo de ni, la servantoj de Toto! — laŭte diris la pastro, nomita Men-Kaŭ-Tot. — Ĉiam pli foriras de la potenco la servantoj de Toto, — daŭrigis Men-Kaŭ-Tot. — Lia reĝa moŝto, vivo, sano, forto, estas juna. La konsilo de la patro de saĝo Imhotepo — ĉar kiu, se ne li, parolas per Ĝoser! — helpos al li iri virte, tiel, kiel tion opinias ni. Sed eble, ne estos tiel. La pastroj de Rao delonge revas pri dominado de la dio de la suno en la lando Kemt. Delonge luktas ni kontraŭ ili por potenco kaj riĉo, por honoro al niaj dioj, kiu estis en la antikvaj tempoj de Narmer[43]. Tion scias vi…

— Mi aŭskultas kaj fermas buŝon mian, — mallaŭte respondis la maljuna pastro. — Vi estas saĝa, kia devas esti granda majstrestro…

Tiutempe la laca faraono, balanciĝante sur la seĝoportilo, same estis pripensanta la viditaĵon. La grandega surskribo kun la testamento de Ĝoser obsede staris antaŭ liaj okuloj.

«Mi konstruos multaj ŝipojn, — pensis Ĝedefra, — je cent ulnoj longajn. Por la Nigra Tero proksimaj iĝos la Verda maro kaj la landoj de Iaa[44] post la Lazuraj Akvoj… Malkuraĝulo estas tiu, kiu estas forpelita de sia limo, — mi fleksos malkuraĝulojn, frakasos nomadajn popolojn kaj devigos labori por la Nigra Tero…»

Salutaj krioj malhelpis al la faraono pensi plu. Super pordego de la granda palaco tremis flagoj sur altaj stangoj. Ruĝa krono super la enirejo signifis, ke tio estas la norda pordego.

La faraono foriris por lavo kaj ripozo, ordoninte voki al si ĉati-n — la estron super ĉiuj reĝaj laboroj (tio estas la ĉefkonstruiston kaj la ĉefministron) — kaj unu el du «trezoristoj de la dio», estrantaj la trezorejon de Supra kaj Malsupra Kemt.

Kiam Ĝedefra eniris la tronan halon, ambaŭ altranguloj jam estis atendantaj sian reganton. Laŭ gesto de la faraono unue alproksimiĝis la trezoristo de la dio Baŭrĝed. Tio estis ankoraŭ tute juna homo. Lian glatan bronzan haŭton kontrastigis simpla blanka antaŭtuko. Bunta kolumo ĉirkaŭis la kolon kaj la ŝultrojn. La larĝa vizaĝo kun la ĝiba nazo kaj la malmola buŝo, kadrita per volvitaj tufoj de la mallonga peruko, spiris per energio.

Baŭrĝed falis al la piedoj de la faraono. Ĝedefra montris al li specialan favoron, permesinte kisi sian piedon anstataŭ polvo ĉe la piedoj de la reĝo, kiel tio devus esti laŭ la rito. Poste, laŭ volo de Ĝedefra, Baŭrĝed leviĝis kaj restis genufleksita ĉe la postamento de la trono.

— Vi vizitis fremdajn landojn, vi transiris spacojn, — komencis la faraono. — Mia moŝto estas kontenta en sia koro: vi alveturigis el la Verda maro dudek ŝipojn kun cedro por temploj kaj palacoj, vi estis ĉe la lagoj de Serpento[45] kaj ĉe la pordego de la Sudo. Nun devas vi direkti vin al Punt kaj esti okulo de la faraono en tiu ĉi nekonata al ni lando de spiritoj. El Punt devas vi penetri eĉ pli malproksimen al sudo, ĝis la limoj de la tero sur la bordoj de la Granda Arko. — Ĝedefra eksilentis, atende rigardante al Baŭrĝed.

Tiu tremeris, iom levinte la kapon, liaj muskoloj streĉiĝis, kaj la vizaĝo ricevis flavetan koloron. Sed preskaŭ momente la junulo ekregis sin kaj senpasie mallevis la kapon.

— Elekti vojon por la vojaĝo, — daŭrigis la faraono, — ni konfidas al vi: ĉu navigi laŭ la Lazuraj Akvoj aŭ iri tra la landoj Vavat kaj Iertet[46], supren tra la kaskadoj de Ĥapi. Petu konsilon de la saĝa Men-Kaŭ-Tot… Post du tagoj venu al mi, kaj mi donos al vi tian forton, kian vi bezonos.

Ĝedefra eksilentis kaj ordonis alproksimiĝi al la ĉati — la ĉefkonstruisto.

Baŭrĝed haste eliris el la halo. La ordono de la faraono estis por li neatendita, li neniel povis atendi tian komision. Nekonata vojo en senfinan foron, en la timigan Landon de Spiritoj… Kio povas esti pli terura por filo de Kemt, ol eblo perei en fremda lando, sen entombigo laŭ la magiaj ritoj, garantiantaj al la animo eternecon!

Perpleksa kaj konsternita, Baŭrĝed apogiĝis al ligna kolono kaj longe staris, ĝis ekregis sin.

Ĝedefra kaj la ĉati longe konversaciis en la malpleniĝinta halo. La faraono, forsendinte ĉiujn ĉeestantojn, tuj ordonis al la laborestro eksidi apud si, sen ajna etiketo. La ĉati, korpulenta kaj malalta, elstarigante la rondajn okulojn, demetis la perukon, nudiginte la kalvan platan verton.

Venis vespero. La faraono kondukis sian proksimulon en la ripozejon kaj daŭrigis la konversacion dum la vespermanĝo.

Ĝedefra deziris ion fari por vastigo de la dekadencinta irigacia sistemo. La testamento de la granda Ĝoser persiste staris antaŭ li, montrante vojon al granda gloro. Lia patro Ĥufu konstruis la plej grandan piramidon, sed lian memoron damnas multegaj homoj, malamo ŝvebas super lia tombo — ne, tio ne estas gloro! La juna faraono komprenis, ke li ne povas elpensi ion pli bonan, ol tio, kio estis dirita en la testamento, kie sperto de la elstara reganto de la Nigra Tero kuniĝis kun saĝo de Imhotepo.

Ĝedefra sentis, ke necesas hasti. La kaŭzo de la nedifinita maltrankvilo, restinta post la konversacio kun la granda klarvidulo, nun iĝis pli klara por la faraono. Li komencis kompreni lukton de diversaj fortoj por potenco kaj riĉo, okazantan en la ŝtato, la lukton, en kiu pastroj, unuiĝinte kun parto de nobeloj, ludis la ĉefan rolon. Se li deziras turni al la pasintaj tempoj de Ĝoser, do lin subtenos riĉaj posedantoj de teroj en provincoj kaj la pastroj de Toto. Sed tiam li iros kontraŭ intencoj de la pastroj de Rao, donintaj al li la potencon. La povon de Rao li bone konas, kaj kun ili ja estas la tuta nobelaro de la ĉefurbo, la armeo da oficistoj kaj ankoraŭ unu forto — la pastroj de Ptaho. Estas danĝere eniri en tiun lukton. Necesas dume kaŝi siajn intencojn…

La ĉati, singarda kaj ruza altrangulo, ne kontraŭis al la faraono, sed penis sobrigi la junan reganton, montrante nenombreblajn malfacilaĵojn de rekomenco de konstruaj laboroj en provincoj, nun, kiam ĉiuj laboristoj de la ŝtato iĝis koncentritaj en la ĉefurba regiono, kaj la provincoj malriĉiĝis, kaj la trezorejo de la dio jam ne povas kolekti necesajn monrimedojn…

Dum Ĝedefra estis konsiliĝanta kun la ĉati, Baŭrĝed en tristo solece sidis sur bordo de la rivero, ne kuraĝante reveni hejmen. En lian kapon ne povis veni ideo peni ŝanĝi la ordonon de la faraono, la ordonon de la viva dio. Kiel vera filo de la Nigra Tero, la juna trezoristo nur sian landon opiniis la loko de sia vivo kaj morto. Pro kio sendas al li la dioj tian malfacilan elprovon?

Malantaŭ la dorso de Baŭrĝed aŭdiĝis susuro.

La trezoristo turniĝis kaj ekvidis la superan direktiliston de sia ŝipo. Li rememoris, ke nur hieraŭ li sendis al tiu ordonon veni. Ŭaĥeneb respekte kliniĝis antaŭ Baŭrĝed:

— Mi malhelpis al vi en medito, sinjoro… Heroldo transdonis al mi vian ordonon…

— Ne, estas bone, ke vi venis, Ŭaĥeneb! Vi necesos al mi… Lia reĝa moŝto, vivo, sano, forto, ordonis al mi iri supren, en la Landon de Spiritoj, ĝis atingos mi la randon de la tero, kaj ne reveni en Ta-Kem-on, ne penetrinte suden, ĝis la Granda Arko mem…

La direktilisto, ĉe la mencio de la faraono kliniĝinta eĉ pli malalte, forŝanceliĝis.

— Mi prenas vin kaj la ceterajn, irintajn kun mi al la Verda maro, spertajn en vojaĝoj, — daŭrigis Baŭrĝed, atente rigardante al la vizaĝo de la direktilisto kun nekonsciita deziro trovi en ĝi esprimon de konsterniĝo kaj teruro. Sed la direktilisto ekregis sin, kaj lia severa vizaĝo ne spegulis la timon, deziratan de Baŭrĝed. — Kial do vi silentas, Ŭaĥeneb? — malkontente demandis la juna trezoristo. — Ĉu vin ne timigas pereo tie, tiel malproksime de la Nigra Tero?

— Estas timinde resti sen entombigo malproksime de la tomboj de prauloj, — mallaŭte diris la severa direktilisto. — Mi estas malgranda, filo de simpla homo, kaj mia afero estas obei… Sed mi scias — delonge vivas en la popolo la revo pri la riĉa Punt, pri la lando, kie neniu estas fleksita de timo kaj malsato, kie vasta estas la tero kaj abundas arboj kun dolĉaj fruktoj… Ne ekzistas pli granda timo, ol perei en vojaĝo, sed ne estos ankaŭ pli granda gloro por jarcentoj, se ni metos tien vojojn por filoj de la Nigra Tero… — Ŭaĥeneb rompis la parolon, liaj ekbrilintaj okuloj estingiĝis.

— Bone, — diris mirigita Baŭrĝed. — Vi estas kuraĝa kaj hardita en vojaĝoj… Mi vokis vin por alia afero, ankoraŭ ne sciante la volon de la Granda Domo. Vi povas iri en hejmon vian, mi ree vokos vin, kiam necesos.

La juna trezoristo sekvis per rigardo la forirantan direktiliston. La konversacio kun la severa Ŭaĥeneb ŝajne faciligis lian animon. Eble, Baŭrĝed eksentis sin malpli soleca, rememorinte, ke centoj da fidelaj homoj servos al li dum la vojaĝo. Eble, plenumo de la volo de la faraono komencis ŝajni ne tiom senespera.

Kaj ankoraŭ malklara ĉagreno pri si mem aldonis firmecon al Baŭrĝed. La trezoristo konsciis, ke li, nobela kaj potenca altrangulo, montris sin en io pli malforta ol lia direktilisto — simpla homo, renkontinta la teruran ordonon kun kuraĝo kaj trankvilo, indaj por batalisto.

Iom trankviliĝinte, la juna trezoristo malrapide direktis sin al la hejmo. Sed impeta despero de lia juna edzino ree konsternis Baŭrĝed-on. Li ne povis kaŝi de ŝi la teruran veron…

Post larmoj kaj desperaj krioj, post tenera petego la juna virino ĵetiĝis al temploj, turninte sin al helpo de dioj.

Kune kun Baŭrĝed ŝi kliniĝadis en duonmallumaj sanktejoj antaŭ bestokapaj bildoj de tiuj, kiuj devis savi Baŭrĝed-on de la sorto, ŝanĝinte ĝin, kaj doni alian direkton al la pensoj de la faraono.

Teruraj, farbitaj je nigra kaj malhel-ruĝa koloroj, statuoj de dioj-bestoj sidis antaŭ la juna geo en timiga senmoveco. Kaj ambaŭ nevole suspiradis kun faciliĝo, elirante al la suna lumo el templo, en kiu ambaŭ sentis sin solecaj, premitaj kaj elĵetitaj, malgraŭ flataj kredigoj de pastroj.

La tristo, ronĝanta la junan trezoriston, nur plifortiĝis, kiam malfrue vespere li kun la edzino revenis en sian riĉan kaj komfortan domon. Kaj Baŭrĝed ree sentus malkontenton pri si, se li povus scii, kio okazis tiutempe en la dometo de Ŭaĥeneb, starinta ĉe la bordo mem, en la malsupra rando de la urbo. Kiam la veninta hejmen direktilisto rakontis al la edzino pri la estonta ŝipvojaĝo, tiu ektimis, sed rapide ekregis sin. Ankoraŭ fortika kvardekjara virino, kreskiginta tri infanojn, ŝi kutimiĝis al malfacilaĵoj de vivo sen Ŭaĥeneb, tiel ofte foriranta en siajn vojaĝojn. Ĉi tie estis alio: terura minaco ekpendis super la neriĉa, sed bonstata vivo de la tuta familio. Sed tamen la edzino de Ŭaĥeneb penis ne montri al la edzo sian kruelan maltrankvilon, sciante, ke li neniel povos helpi kaj al ŝi, kaj al si.

Kuŝiginte la edzon por ripozo, ŝi komencis kuiri; elprenis bieron, vokis amikojn. Kaj en tiu vespero sur la malgranda korto de Ŭaĥeneb longe ne eksilentis bruo de ekscititaj paroloj, rememoroj pri travivitaj danĝeroj, vigligaj kantoj, kiuj helpas vivi al ŝipistoj, terkultivistoj kaj gvidistoj de karavanoj tra senĝojaj, senvivaj dezertoj…

Despero, larmoj kaj petegoj al dioj ne helpis: en la difinita tempo Baŭrĝed ekstaris antaŭ la faraono. Longa konversacio kun la pastro de Toto Men-Kaŭ-Tot vigligis la junulon. Post konsiloj de la pastro Baŭrĝed ricevis esperon al reveno, kvankam en la hejmo oni lin estis priplorantaj, kiel irantan al senduba pereo.

— Mi ordonis al la trezoristo de la nordo liberigi vin de zorgoj, — diris Ĝedefra.

Baŭrĝed nenion respondis.

— Do, kian vojon vi elektis? — daŭrigis la faraono.

— Mi intencis iri supren, — respondis Baŭrĝed, — sed la saĝa Men-Kaŭ-Tot malkonsilis al mi. Mi navigos laŭ la Lazuraj Akvoj — tiel estos pli rapide…

Ĝedefra kontentigite klinis la kapon.

— Mi ordonos al sklavoj ŝmiri vin. Sendu en la havenon Suu[47] mian ordonon antaŭ vi, por ke la plej bonaj ŝipoj venu tien de la lagoj de Serpento kaj staru pretaj. Prenu la plej bonajn batalistojn, sklavojn, spertajn en navigado, armilaron, provianton kaj trezorojn, kiom necesos. Kaj ne prokrastu la ekvojaĝon — la vojo estas neimageble malproksima, ankoraŭ neniu el filoj de la Nigra Tero aŭdacis trairi ĝin… Kaj mi deziras, ke vi revenu plej baldaŭ. Mesaĝo pri malkovro de vojo en la teron de dioj vigligos malsatulojn, riĉaĵoj, kiujn vi alveturigos, trankviligos soifon de nobeloj. Ĝis la limoj de la mondo etendiĝos potenco de la Nigra Tero, kaj verŝiĝos riĉaĵoj en ĝin per torento, simila al Ĥapi. Riĉaĵoj, prenitaj el fremda lando, pli baldaŭ venigos Ta-Kem-on al nova forto, ol longa konstruado de kanaloj kaj digoj. Jen kial je vi estas granda espero. Estu kuraĝa, kiel indas por filo de Ta-Kem kaj por via alta rango. Kaj brakumos vi infanojn viajn, trankviliĝos en tombo via[48]. Kaj mi zorgos, ke la tombo estu inda je vi! — La senmova vizaĝo de la faraono eklumis per favora rideto.

Baŭrĝed, alpremiĝinte al la piedoj de la reganto, dankis Ĝedefra-n kaj estis degnita per novaj favorsignoj.

Granda homamaso kunvenis ĉe elfrotitaj ŝtupoj, irantaj al la rivero kontraŭ la ĉefa bazara placo. Tri grandaj ŝarĝoŝipoj malrapide eliris sur la mezon de la rivero. Luktante kontraŭ la fluo, la remistoj batadis laŭ la akvo, kaj facilaj ŝprucoj fajreris sub la suno ĉirkaŭ la egalmezure balanciĝantaj remiloj.

Ĉiuj starintaj ĉe la haveno en apartaj amasetoj: altranguloj kaj pastroj, militistoj, dense plenigintaj la placon kaj la bordon amasoj da simpla popolo kaj da sklavoj, ĵus finintaj ŝarĝadon — ĉiuj estis diversmaniere emociitaj per la ekvojaĝo de la senekzempla ekspedicio. La multevoĉa bruo de la homamaso jen mallaŭtiĝadis, jen denove fortiĝadis, igante malkontente sulkiĝi grupon da altranguloj kaj pastroj, starantaj ĉe la norda rando de la haveno.

Multaj rigardis al la forveturantoj kun maltrankvilo kaj bedaŭro, kvazaŭ ne dubante pri neevitebla pereo de la kuraĝuloj. Aliaj vigle interparolis, esprimante kuraĝajn esperojn. Troviĝis ankaŭ tiuj, kiuj enviis al la ekvojaĝantoj kaj dezirus esti inter ili. Plej multe da tiaj estis inter malriĉaj metiistoj kaj ĝardenistoj de la ĉefurbo, speciale inter la junaj, kiuj ankoraŭ ne rezignaciis pri monotoneco de sia malfacila ĉiutaga laboro.

Postsekve al la ŝipoj, forirantaj ekster la limojn de la lando, silente kaj malgaje rigardis sklavoj, kiuj estis kondamnitaj ĉi tie fini siajn tagojn, kaptitaj kaj humiligitaj.

Plurfoje tro kuraĝaj ekkrioj, aŭdiĝantaj en la homamaso, igadis homojn timigite retrorigardi malantaŭen. Tie, malproksime, sur balkono de la palaco, apogita per altaj fostoj, nevidebla en profunda ombro de markezo, ĉeestis la viva dio mem, la faraono, eĉ kies nomon ne rajtis prononci loĝanto de Kemt…

Sur ĉiu masto, kunmetita el du altaj trunkoj, kuniĝantaj supre, leviĝis grandegaj kvadrataj veloj. La majstro de velo, la granda Neĥsi, sidanta alte sur la poŭpo, ektiris ŝnurojn — la larĝa velstango turniĝis, kaj la velo ŝvelis. Direktilistoj-nigruloj ekpremis postremilojn, alligitajn po du ĉe ĉiu flanko de la alta poŭpo. La ŝipoj komencis rapide malproksimiĝi de la urbo de Blankaj Muroj.

Baŭrĝed de sur la poŭpo de la antaŭa ŝipo avide rigardis la bordon. La urbaj konstruaĵoj estis malrapide ricevantaj nebulajn, malklarajn konturojn.

Jam dum ĉirkaŭ horo iris la ŝipoj supren laŭ la rivero, sed malantaŭe, sur la maldekstra bordo, plu eblis distingi malproksiman verdon de palmoj kaj super ĝi apenaŭ rimarkeblan blankan strieton. Sed jen la valo turniĝis rekte al la sudo, ruĝetaj krutaj rokoj elŝoviĝis dekstre kaj ŝirmis la foran malaltan bordon…

Tagon post tago iris la ŝipoj preter vilaĝoj kaj urboj. Malaltaĵojn ŝanĝadis rokoj. Nenio rompadis tagan kvieton de senhomaj marĉoj, dormetantaj sub la varmega suno. La norda vento — la amiko de la Nigra Tero — blovis preskaŭ senĉese, malfortiĝante nur antaŭ mateniĝo, kaj tage ree komencadis sian benitan agadon.

Ĝis vintra malvarmo estis ankoraŭ malproksime, kaj birdoj ne amasiĝadis sur la rivero en tia sennombra kvanto, kiel dum inundo.

Belegaj ardeoj levadis supren siajn fleksiĝemajn kolojn kaj rigardadis al la pasantaj ŝipoj per penetremaj, klaraj okuloj. Sanktaj birdoj de Toto[49] fojfoje traflugadis super la ŝipoj por ĝojo de ĉiuj, kredantaj, ke ilia peza, anguleca flugo promesas sukceson kaj bonan ŝancon. De tempo al tempo renkontaj ŝipoj sciigadis novaĵojn el la provinco de la Sudo, kaj streĉegitaj voĉoj disflugadis laŭ la rivero, ĝis malaperadis malproksime. Dek el la kvardek du provincoj de ambaŭ landoj[50] jam estis pasitaj de Baŭrĝed sur la vojo for de la ĉefurbo de la ŝtato.

Pli alte laŭ la rivero la valo ree larĝiĝis, flankeniĝante orienten, — komenciĝis la provinco de Antilopoj. Ekde antikvaj tempoj ĉi tie inter hejma brutaro dominis antilopoj de diversaj specoj.

La ŝipoj pasadis proksime de ŝtonminejoj, en kiuj laboris multegaj sklavoj. Ĉe la akvo mem homoj segis ŝtonojn, transformante krude tajlitajn ŝtonpecojn en glatajn, regulajn platojn kaj blokojn.

Longaj kupraj segiloj briladis sub la suno, kun ŝriko kaj grinco entranĉiĝante en ŝtonon helpe de senĉese alŝutata malseka sablo. Nigraj kaj bronzaj korpoj de nudaj sklavoj brilis pro ŝvito.

Unu sklavon oni batis per bastonoj, sterninte sur varmega ĉeborda sablo.

La kunvojaĝantoj de Baŭrĝed indiferente rigardis al la kutima vidaĵo: sklavo, militkaptito, nomiĝis en la lando Kemt «viva mortigito» — inter li kaj la veraj homoj kuŝis ombro de morto, ne donanta al li tiun rajton je vivo, kiun posedis rome-oj, la veraj filoj de la Nigra Tero.

La ŝipoj de la ekspedicio turniĝis al la maldekstra bordo, en kvietan akvon, trastrekitan per longaj elstaraĵoj de kanaj kaj papirusaj veproj. La akvo de la rivero jam iĝis diafana, papirusoj balancis siajn ventumilojn, nebule speguliĝante sur ĝia flaveta supraĵo. Subite el post sinuo de la ŝanceliĝanta verda muro aperis du boatoj el faskoj da papirusaj tigoj, kun poŭpoj, fleksitaj, kiel anseraj koloj, kaj longaj pruoj. Sur tiu, kiu estis pli proksima al la ŝipoj, impona barba viro kun lanco en la mano estis fiksrigardanta en la kanan densejon.

En la dua boato svelta junulo tenis preta krute fleksitan pafarkon, kaj maljuna nubiano staris sur la genuoj sur la poŭpo, enpikinte longan stangon en la fundon de la rivero.

La viro, turninte la vizaĝon, komencis rigardi al la ŝipoj, kaj Baŭrĝed rekonis Sennoĝem-on — la estron mem de la Antilopa provinco.

La boatoj rapide aliris la ŝipojn. Tiutempe el la kontraŭa bordo aŭdiĝis krioj. Tie, kie laboris la sklavoj, segantaj ŝtonojn, ekkuris sklavpelistoj en longaj buntaj vestoj, kun apogbastonoj en la manoj. La homo, punata per bastonoj, elŝiriĝis el la fortikaj manoj de siaj turmentantoj kaj momente ĵetis sin en la riveron. Li estis, evidente, neordinara naĝisto — tiel facile kaj rapide tranĉis li la kvietan flavan glataĵon de la rivero, kuŝante sur la flanko, per la vango al la akvo. Krokodiloj ne aperis — ili aŭ ankoraŭ ne rimarkis la naĝanton, aŭ estis malmultaj en tiu ĉi regiono. La naĝanto rapide atingis la mezon de la rivero kaj jam alproksimiĝis al la maldekstra bordo. Li naĝis proksime de la ŝipoj, kaj Baŭrĝed povis bone vidi la fuĝanton. Tio estis libiano — helhaŭta junulo, kun grandaj bluaj okuloj, bela per tiu ĉarma, meditema, preskaŭ knabina belo, kiu estas tipa por libianoj en juna aĝo.

Ambaŭ boatoj, starantaj apude, iĝis inter la fuĝanto kaj la bordo. La junulo, evidente la filo de Sennoĝem, rapide streĉis la pafarkon, kaj sago, sendita per la lerta kaj senkompata mano, profunde enpikiĝis en la flankon de la libiano. La fuĝanto malforte ekkriis, turninte la blankiĝintan vizaĝon kun grandegaj, larĝe malfermitaj okuloj al la boatoj. Kelkaj spasmaj moviĝoj — kaj la bela sklavo malaperis sub la akvo.

La filo de la provincestro ridetis kaj fiere levis la kapon, sed la patro, malkontente kuntirinte la brovojn, turnis sin al li kun riproĉo:

— Vane vi faris tion! Nia tero kaj niaj konstruaĵoj postulas multajn laborajn manojn. Tio estas ne saĝa, kaj ne konvenas al viro tia impetemo.

— Ho inda patro, ja se mi malfruus kun la pafo, la sklavo jam kaŝiĝus en la kanejo, — penis pravigi sin la filo.

Sennoĝem kaŝis en la barbo severan subridon:

— Knabo, vi ne scias, ke el nia lando ne eblas fuĝi. Teruraj sablaj montoj gardas la limon okcidente — tiu frenezulo ne travivus eĉ tagon en flama varmego. Niajn akvojn gardas krokodiloj, veprojn — hienoj kaj leonoj. Ne pasus eĉ du tagoj, kiam la fuĝinto pereus aŭ, kio estas pli probabla, alrampus reen en sklavecon, fleksita de timo kaj malsato.

La junulo kulpe mallevis la kapon, sed la patro daŭrigis:

— Vi eraris, sed tio estas leciono. Kaj nun ne estu malgaja kaj ni iru renkonti altan oficiston — la trezoriston de Horuso mem, de la faraono…

Kaj la provincestro la unua surgrimpis la ŝipon de Baŭrĝed, subkaptita per dekoj da servilaj manoj.

Baŭrĝed haltis por unu tago por ripozo en la domo de Sennoĝem, ĉirkaŭigita per miraklaj ĝardenoj.

La vojo laŭ la gepatra lando estis jam nelonga — nur kvin tagoj da navigado restis ĝis la ĉefurbo de la antikvaj reĝoj de Ta-Kem. Tie la valo de la rivero faris krutan arkon kaj iris rekte orienten je tri mil ulnoj. La vivdona Ĥapi profunde entranĉiĝis en la dezerton, apartigantan la Lazurajn Akvojn disde la Nigra Tero. De la mezo de tiu sinuo ĝis la maro estis ne pli ol kvarcent mil ulnoj, kaj ĉi tie kuŝis la sola vojo al la Lazuraj Akvoj kaj pluen — en antikvajn kuprajn minejojn nord-oriente, en la lando Retenu.

Laŭ tiu vojo oni iradis tre malofte, unufoje dum dekoj da jaroj, nur per grandaj militaj karavanoj. Malfacilaĵoj de vojo tra dezerto estis tre grandaj.

Nur plej senprokrasta neceso devigadis filojn de Ta-Kem iri en tiun ardigitan inferon. Eĉ la granda Ĝoser ne sukcesis en peno elfosi putojn sur la terura vojo, kvankam en tiuj laboroj pereis multaj homoj.

La lastaj preparoj okupis kvar tagojn. Ŝarĝa karavano el tricent azenoj, ŝarĝitaj plejparte per felsakoj kun akvo, jam ekiris antaŭen. Ekiro de la ĉefa taĉmento kun Baŭrĝed mem estis difinita por la noktomezo.

Vespera lumo, diafana kaj milda, kuŝiĝis sur la benitan teron de Kemt. Baŭrĝed, forsendinte ĉiujn, eliris sola sur la platan bordon. Vento kvietiĝis, vilaĝoj de la kontraŭa bordo ŝajnis tute proksimaj — tiel kvieta estis la rivero.

Liberaj terkultivistoj per grupoj kaj sole hastis al siaj dometoj, sub ombron de sikomoroj kaj palmoj. Sklavoj, kondukataj de sklavpelistoj, amase iris en sian vilaĝeton, ŝirmitan per alta barilo. Sur nealta monteto, en verdo de vinberĝardenoj, tumultis homoj, sonis rido kaj monotona kantado. Nudaj sklavoj portis en plektaĵoj, balanciĝantaj sur longaj bastonoj, altajn, ĵus sigelitajn kruĉojn kun vino.

Malproksime leviĝis rozkoloriĝanta polvo, disiris, en ĝi ekglitis glataj flav-grizaj flankoj kaj dorsoj, elŝoviĝis longegaj kornoj: paŝtistoj pelis gregon da grandaj antilopoj-oriksoj[51]. Du paŝtistoj malantaŭe portis sur vektoj en korboj malgrandajn ĵus naskitajn antilopojn; iliaj patrinoj fideme iris apude kaj strabis per la nigraj humidaj okuloj al la malrapide paŝantaj homoj.

Knaboj pelis en barilojn de birdaj kortoj gregojn da gruoj, kiujn ili paŝtis sur la bordo de la rivero.

Kun rido kaj ŝercoj ĉasistoj kondukis sur ŝnuroj grandajn hienojn. Grizaj akre-orelaj makulaj hundoj en larĝaj ĉirkaŭkoloj kuris antaŭe.

Kelkaj boatoj iris trans la riveron al la dekstra bordo. En ili oni transportis el paŝtejoj antilopojn kaj kaprojn. La animaloj trankvile kuŝis sur fundoj de la boatoj.

La paca vespera vigliĝo nur plufortigis la sopiron de Baŭrĝed. Li sciis, ke li vidas sian patrujon lastfoje antaŭ nesciate longa, danĝera vojo tien, kie ankoraŭ ne paŝis piedo de loĝanto de Kemt. Al landoj, loĝataj de neviditaj homoj kaj bestoj… Senekzempla estas la ordono de la faraono, sed li devas plenumi ĝin. Morti aŭ vivi, sed iri foren, suden. Ne ekzistas alia vojo, kaj ne havas li nun alian vivon…

Sur la nudan dorson de Baŭrĝed blovis varmego. Li retroturniĝis, kaj lia rigardo, ĵus ripozinta sur la vidaĵo de kultivitaj ĝardenoj kaj kampoj, transflugis al ruĝaj rokaj deklivoj, sulkigitaj per nigraj akvospuroj kaj fendoj. Du ruĝaj muroj estis disirantaj al la rivero, kreante ion similan al pordego, kaj malproksimen, orienten, iris kvazaŭ koridoro el nudaj, senfruktaj rokoj, malaperanta en nebula tremado de ardigita aero. Neniu sono venis el tie, neniu arbeto vivigis la krutajn deklivojn, borderitajn ĉe la piedo per montetoj da granda gruzo kaj per glataj ondoj da sablo. Post kelkaj horoj Baŭrĝed kun sia karavano malaperos en tiu ĉi ardigita valo, trairanta montojn de la orienta dezerto…

Sonora abrupta kanto traflugis super la rivero, aŭdiĝis plaŭdo kaj tumulto. Junularo eliris por bani sin en la rivero, uzante lastajn radiojn de la suno.

Baŭrĝed ree turniĝis al la rivero kaj ekvidis la respekte starantajn malproksime oficistojn de sia ekspedicio. Ili venis kun raportoj, sed ne aŭdacis rompi la mediton de la estro. Baŭrĝed profunde enspiris la malvarmetan vivigan aeron kaj malrapide ekiris al siaj subuloj…

La lasta gluto da akvo el la amata potenca rivero. Ne el riĉa, ornamita kaliko — ne, simile al simpla terkultivisto, merginte la genuojn en humidan riveran sablon, malalte kliniĝinte super arĝentantaj etaj ondoj.

Kiel fantomoj, kiel jam foririntaj en la okcidentan landon, silente moviĝis la homoj en hela luna lumo. La mornaj rokaj muroj — malfermita faŭko de la nekonata — akceptis ilin, kuniĝis malantaŭe, fermiĝis, disiginte de la ĝojaj ĝardenoj de Ta-Kem. La gepatra tero forturniĝis disde la vojaĝantoj, la pasinteco kaŝiĝis malantaŭe, la estonteco estis nekonata, restis nur la nuno — la malfacila, malproksima vojo. Sur ĝi altaj rokoj spiris per kolera ardo, iliaj deklivoj, eroziitaj de varmegaj ventoj, estis alŝoviĝantaj, kiel minacaj spiritoj de dezerto, sablaj buloj susuradis, fumante per subtilega purpura sablo, blovanta morton super la mallevitaj kapoj de la irantoj…

Du pastroj nehaste iris laŭ la interna korto de la templo de Rao. La suno estis blindiganta, reflektiĝante de muroj kaj rektangulaj fostoj el blankega kalkoŝtono. Ambaŭ pastroj, kiel laŭ ordono, rapide retrorigardis kaj turnis sin dekstren, en altan portikon.

En ombro, sub dikaj platoj da ŝtono, peze premanta sur pintojn de la kolonoj, tuj ekblovis malvarmeto. Pli profunde en la templo la duonmallumo estis pli densiĝanta, kaj la pastroj, blindigitaj per la transiro de la brilanta ekstere tago al la mallumo de la templo, ekiris pli singarde, etendante antaŭen la manojn. Ili haltis ĉe nigra aperturo de nealta enirejo.

— Ĉu tio estas vi, Kaameses, kaj vi, Ĥoriaĥuti? — Forta voĉo, aŭdiĝinta el la mallumo, tremerigis ambaŭ pastrojn.

— Jes, tio estas ni, ho granda klarvidulo, koro kaj lango de la dio sur la tero! — ĥore respondis la nomitaj.

— Eniru, dirinte la magiajn vortojn por purigo de la okuloj kaj de la koro!

La pastroj, balbutante sorĉformulojn, eniris en la malhelan pasejon. Antaŭe lumis eta lucerno, kaj ĝia fajreto montris al la enirintoj la direkton. Tuj kiam la pastroj atingis la lucernon, ĝi momente estingiĝis, kaj antaŭe kaj maldekstre eklumis la alia.

La venintoj atingis pezan ledan kurtenon. Tiam la dua lucerno same estingiĝis, kaj ili haltis en obskuro.

La pli aĝa pastro laŭte diris sanktan formulon de rebato al malbono[52]. La sama voĉo ree permesis al ili eniri. Post la kurteno troviĝis negranda kvadrata ĉambro, en la profundo mem de la masivaj muroj de la templo. Molaj feloj sur la planko mallaŭtigis paŝojn.

Ĉe la malantaŭa muro sur luksa fotelo el nigra ligno sidis la granda klarvidulo — la ĉefpastro de la dio Rao. Naŭ oraj lucernoj sur altaj postamentoj donis sufiĉe da lumo, por vidi la ordoneman vizaĝon de la sidanto kaj akran brilon de liaj malmildaj, trankvilaj okuloj. Ambaŭ venintoj falis sur la genuojn antaŭ la fotelo de la ĉefpastro. Tiu almontris al ili leonan felon antaŭ si.

— Ne necesas respektaĵoj, ni estas solaj. Eksidu kaj parolu simple, ne kaŝante malbonajn novaĵojn. Kaj timu nenion, mi delonge konas vin.

La pastroj interrigardis, kaj la pli aĝa el ili ekparolis:

— Permesu unue sciigi vin. Poste Ĥoriaĥuti rakontos al vi novaĵojn el la Sudo. Li ĵus venis el Ŝmun — la urbo de ok dioj[53].

La ĉefpastro de Rao silente kapjesis.

— Lia reĝa moŝto, vivo, sano, forto, — daŭrigis la pli aĝa pastro, — kiel tion scias vi, ricevis el la haveno Suu sciigon pri tio, ke la trezoristo de la dio sur sep ŝipoj bonorde ekvojaĝis, kaj poste dum pli ol tri monatoj estis neniaj mesaĝoj pri la ŝipoj. El tio la Granda Domo konkludis, ke la vojaĝo komenciĝis bone, kaj Baŭrĝed jam pasis malproksime suden. Tiam lia reĝa moŝto donis cent ringojn al la templo de Toto en la Blanka Muro, kaj al la antikva templo de Toto en Ŝmun donacis teron, sklavojn kaj brutaron. Majstrestro Men-Kaŭ-Tot ofte vizitadas la faraonon, vigligante lin en novaj aranĝoj. Antaŭ du tagoj la ĉati ekveturis suden, por pririgardi lokon de fosado de granda kanalo apud la piramidoj de Snofru. Kune kun li estis sendita militistaro por la princo de la Sudo, kiu promesis al la Granda Domo militiron en la landon Nub[54]…

La pastro riverencis kaj eksilentis.

— Vi ankoraŭ ne diris al mi, kion oni diras en la ĉefurbo, kiom granda estas forto de oniaj paroloj.

— Estas vere dirite: «Malamiko por urbo estas parolanto…» — La pastro hipokrite mallevis la okulojn, rimarkinte, kiel brileris la okuloj de la granda klarvidulo. — Multe da malkontentaj estas inter nobeloj. Ĉiam pli kuraĝe parolas iliaj langoj en hejmoj. Ili malkontentas pri tio, ke komenciĝas leviĝo de provincestroj, al kiuj la faraono malfermas la trezorejon, sendas homojn por milito kaj konstruado. Ili timas, ke amaso de malgrandaj homoj ekfuriozos, ĉar la popolo komencis nun revi pri la lando Punt, kie ĉiuj vivas en kontento, kiel antikve estis dirite en fabeloj. Pieco malkreskas… Antaŭnelonge militestro Ŭaĥkart aŭdacis diri, ke estas pli bone konkeri malproksimajn landojn, kiel tion faris Snofru, ol konstrui piramidojn!

La ĉefpastro de Rao kolere ekkaptis sian barbon.

— Mi estis en Ŝmun kiel okuloj de la majstrestro de Ptaho[55], — malkuraĝe ekparolis la pli juna pastro. — La estro de la Antilopa provinco Sennoĝem skribis al la estro de la Sudo. Sennoĝem estas bona por siaj regatoj, li kolektas taĉmentojn de militistoj, li fanfaronas pri sia grandeco, devenanta de la antikvaj reĝoj — idoj de Horuso. La pastroj de Toto levas lin, ili faris aliancon kun la pastroj de Ĥnumo, riĉigitaj fare de Ĥufu kaj nun kolerantaj kontraŭ la pastroj de Rao kaj Ptaho… Sed la ĉefa malamiko nia estas Men-Kaŭ-Tot. Li diris al la majstrestro de Ĥnumo, ke baldaŭ riĉo de la tri ĉefaj temploj de Rao transiros al la temploj de Ĥnumo, kaj… kaj… pardonu min, ho granda klarvidulo!.. Ke li, Men-Kaŭ-Tot, malrangigos vin al simpla pastro en kaduka templo de la Delto!..

La ĉefpastro subite ekstaris:

— Vi komprenis ĝuste. Jen malamiko mia kaj via, infanoj miaj! Sed vane penas li forpreni nian gloron kaj nian riĉon — baldaŭ ekkonos li la tutan grandecon de la dio Rao sur aroga kolo sia! Mi laŭdas viajn okulojn kaj orelojn, vi ambaŭ estos rekompencitaj kaj levitaj en la konsilio.

Ĝedefra ekmalsanis.

Dum tutaj tagoj la juna faraono morne kuŝis en la supra ĉambro de sia eksterurba palaco, rigardante en fenestrojn al la larĝa rivero kaj al sia malgranda piramido — la estonta fortikaĵo en la posttomba eterneco. Jam finita, ĝi apenaŭ superis palmojn de la ĉirkaŭanta ĝardeno… Jam antaŭ pli ol du jaroj ekiris Baŭrĝed en nekonatajn forojn de la Sudo. Ekde tiam neniaj sciigoj estis pri la sorto de la senditoj, kaj ne povis esti. Ili aŭ pereis, aŭ ankoraŭ vojaĝas tie ie, aŭ revenas kun bona akiraĵo. Tiel malrapide plenumiĝas grandaj aferoj… La konstruado de la granda kanalo estas prokrastita laŭ konsilo de la ĉati ĝis reveno de la militistaro el la lando Nub kun oro kaj cetera predo. Estas bone almenaŭ tio, ke la granda klarvidulo ĉesis tedi al li pri konstruado de granda piramido kaj de templo de Rao ĉe ĝi. Nun, kiam la faraono estas malsana kaj malfortiĝis spirite, al li estus malfacile kontraŭstari al insisto de la ĉefpastro…

La faraono suspiris, kiam, kvazaŭ responde al liaj pensoj, en la pordo aperis la alta figuro de la ĉefpastro. Ĝemetante, li sterniĝis antaŭ la faraono.

— Lia reĝa moŝto, vivo, sano, forto, estas malsana, ostoj liaj iĝis arĝento, — karese ekparolis la pastro. — Granda kulpo estas sur mi — delonge mi ne estis en la urbo, kaj ne aŭdis miaj maljunaj oreloj vokon de dia neceso. Nun venis mi por rebati la malsanon, renaskigi la forton de la dio!

Kaj la pastro, leviĝinta laŭ ordono de la faraono, sciigis al Ĝedefra pri terura magia forto de antikva rito, skribita en sekreta libro, konata nur al ĉefpastroj de Rao. Nur en la plej ekstremaj okazoj estis permesite uzi tiun riton, diskonigo de ĝia sekreto estas punata per tuja morto. Nun la malsano de la viva dio, certe, permesas uzi la grandan forton de la rito por tuja kuraco de la reĝo. Sed plenumi ĝin necesas en plena sekreto, nokte, en izolita loko, en ĉeesto de la granda klarvidulo mem kaj de tri ĉefaj kaj fidataj pastroj. Ĉu trovos lia reĝa moŝto fortojn, por jam hodiaŭ nokte sekrete foriri el la urbo? La riton eblas fari proksime, en la piramido de Ĝedefra mem. Ĝia konstruado estas ĵus finita, kaj tie estas neniu, krom ĝardenistoj, kiuj nokte kviete dormos. Se la viva dio malfortiĝis, do pastroj portos lin. Nur li devos malleviĝi sola, altirante nenies atenton, en la ĝardenon, al la flanka pordo en la barilo.

Ĝedefra aŭskultis la karesan kaj sinceran parolon de la pastro, kaj la antaŭa kredo je povo de Rao, la kredo, ekde la infaneco enradikigata en lin, estis renaskiĝanta en la malfortiĝinta animo de la faraono. La malsano senfortigis lin, kuraciloj helpis malmulte, kaj li bezonis, tre bezonis rapide ree iĝi potenca kaj firma.

— Ĉu la servantoj de Rao scias pli, ol la servantoj de Nazulo, posendantaj ĉiujn sekretojn de temploj de Toto? — demandis Ĝedefra.

— La Granda Domo jam hodiaŭ nokte konvinkiĝos pri sentaŭgeco de la pastroj de Toto! — ekkriis la granda klarvidulo, kaj liaj okuloj ekbrilis.

La faraono konsentis plenumi ĉion, kiel diris la ĉefpastro, kaj la alta maljunulo haste foriris. Malleviĝinte en la ĝardenon, li kaŝiĝis en ombro de arboj kaj eliris tra la flanka pordeto, lasinte ĝin neŝlosita.

Ĝedefra, vigligita per la eblo de baldaŭa kuraciĝo, malpacience atendis la nokton. Vespere li forpermesis ĉiujn proksimulojn kaj servistojn, deklarinte, ke li sola konversacios kun dioj kaj ke neniu aŭdacu proksimiĝi al liaj ĉambroj.

La ĉefpastro sukcese elektis la tempon. Karbe-nigra mallumo de la senluna nokto ĉirkaŭis la dormantan palacon, estingis brilon de la rivero. En dometo de gardistaro ĉe la ĉefa pordego lumis malforta fajreto.

La faraono, senbrue paŝante per la nudaj piedoj, ŝanceliĝante kaj viŝante ŝviton pro malforteco, malleviĝis laŭ ŝtupareto rekte el la balkono. Ĝedefra estis emociita per mistero de la estonta rito, sed neniom timis. Kion povis timi la viva dio de Ta-Kem en la lando, regata de li, kie ĉio viva obeeme sterniĝas en polvo, kisante spurojn de la reganto!

Tuj kiam la faraono aliris la flankan vojeton, kvar ombroj aperis antaŭ li, kliniĝante ĝis la tero. Subkaptita de fortikaj respektaj manoj, Ĝedefra kun faciligita suspiro malleviĝis sur portilon. Lin oni rapide ekportis al la rivero. Sub kovro de la mallumo ili trairis larĝan placeton ĉe la rivera flanko de la palaco kaj malleviĝis al malgranda varfo. Sur la malhela rivero la faraono distingis konturojn de negranda boato. Ĉio estis, evidente, preparita anticipe.

La pastroj metis la portilon kun la faraono en la boaton. La piramido situis sur la maldekstra bordo iomete malpli alte, ol la palaco, kaj la boato malsupreniĝis laŭ la fluo. La akompanantoj de la faraono nur kelkfoje remis.

Sur la maldekstra bordo ripetiĝis la samo. La portilon oni ekportis ne al la ĉefa enirejo, sed maldekstren, post angulon de la suda barilo. En malbonaŭgura silento facile ekknaretis negranda pordo de la suda enirejo, fermiĝis ree, kaj paŝoj de la portantoj iĝis tute senbruaj sur platoj de vojeto. Steloj malaperis, la mallumo ĉirkaŭe iĝis tute netravidebla, blovis odoro de humida ŝtono. Ĝedefra divenis, ke lin oni enportis internen de la piramido aŭ de la postmorta templo, enfosita en la grundon ĉe ĝia orienta flanko. La portilo malleviĝis sur glatajn platojn de la planko. La pastroj helpis al la faraono ekstari kaj bruligis torĉon. Ĝedefra ĉirkaŭrigardis. Ili troviĝis en la postmorta templo, konstruita por tiu momento, kiam li, Ĝedefra, foriros en la eternecon, kiam por li, unuiĝinta kun la dioj, ĉi tie estos farataj diservoj, kaj lia balzamita kadavro estos ŝlosita profunde sub la ŝtona dikaĵo de la piramido.

Stranga, neklarigebla, simila al timo sento kunpremis la koron de la faraono. Sed la severaj vizaĝoj de la pastroj estis trankvilaj. Ili kondukis la faraonon en la sanktejon de la malgranda templo. Kvar statuoj de Ĝedefra mem okupis tutan larĝan flankon de la sanktejo. La faraono en kvar similaj aspektoj sidis kun morna kaj majesta senmoveco, celante rigardojn el la postmorta mondo al la sentaŭgaj kaj aŭdacaj venintoj. Kaj ree la bruston de la juna faraono kunpremis maltrankvila angoro.

La granda klarvidulo, respekte fleksiĝinte, petis Ĝedefra-n ekstari ĉe la altaro — granda peco da polurita granito, — rekte kontraŭ la kvar statuoj.

Ĝedefra tuŝis per la genuoj kaj la manoj la malvarman ŝtonon kaj tremeris. Subite la torĉo estingiĝis, en la obskuro Ĝedefra aŭdis nur malfacilan spiradon de la pastroj, evidente, emociitaj pro la estonta terura rito.

La faraono malfermis la buŝon, por demandi pri io, sed en tiu ĉi momento malforta lumo aperis malantaŭe, brilinte sur la supraĵo de la altaro.

La ĉefpastro de Rao, staranta apud la faraono, subite svingis pezan klabon, ĉirkaŭvolvitan per ŝtofo, kaj faligis teruran baton sur la nukon de Ĝedefra. En la cerbo de la faraono eksplodis blindiga lumo kaj tuj estingiĝis. Sen sono Ĝedefra falegis sur la plankon, ĉesinte esti la reganto, la viva dio de la Nigra Tero. La pastro forŝoviĝis de la falanta korpo, kvazaŭ mem teruriĝinte pri la faritaĵo. Dum longa tempo obskuro kaj silento regis en la ŝajne malplena templo. Finfine, mallaŭta kaj raŭka, eksonis la voĉo de la granda klarvidulo:

— Bruligu la fajron, ĉio estas finita!

La pastro aliris la sterniĝintan faraonon, alpremiĝis per la orelo al la koro kaj palpis la nukon. Firmeco de la mano ne perfidis la pastron — la bato estis preciza. La osto estis frakasita, sed ekstere, sub la haroj kaj la peruko, estis nenio rimarkebla.

La pastroj levis la mortinton kaj kuŝigis sur la pecon da granito.

— Faru, kiel mi diris, — ree turnis sin al siaj kunuloj la granda klarvidulo. — Necesas hasti!

Du pastroj de potenca kompleksio prenis kuprajn martelojn, la tria alte levis la torĉon. Fleksiĝinte kaj maltrankvile retrorigardante, turmentataj de timo, la pastroj samtempe batis la statuojn de Ĝedefra. Bruego aŭdiĝis en la templo, ekŝutiĝis pecoj de kapoj, ŝultroj, manoj, malfermante blankan rompaĵon de kalkoŝtono sub malhela farbo.

— Ne timu, batu kuraĝe! — ekkriis per la refortiĝinta voĉo la granda klarvidulo. — Ekstere neniu aŭdos. Kaj eĉ se aŭdos — kiu kuraĝos eniri ĉi tien nokte, kiam regas mortintoj…

Post kelkaj minutoj ĉio eksilentis. La pastroj estingis la torĉon, forportis el la pasejo la portilon. Sub klaraj steloj estis pli hele, la timo ĉesis premi la murdintojn. La boato ekportis ilin sur la mezon de la rivero, la pastroj samtakte remis supren kontraŭ la fluo, hastante al la ĉefurbo. Longe antaŭ la mateniĝo ili albordiĝis al varfo ĉe la urbo. Unu kondukis la boaton pluen, kaj tri pastroj, rimarkitaj de neniu, kaŝiĝis en la templo de Rao.

La granda klarvidulo lace malleviĝis en fotelon.

— La frato de la mortinto — Ĥafra estos la faraono. Li jam estas sciigita, kaj ĉio estas decidita inter ni… Ni eraris, elektinte unue la alian, sed ni mem korektis la eraron! Nun la vojo de Rao pleniĝos per gloro en jarcentoj kaj donos multajn bonojn al vi, fidelaj servantoj de la dio. Via ripozo estu trankvila.

Kaj la granda klarvidulo kontentigite fermis la okulojn, por dormeti antaŭ tumulto de la venonta tago.

Kvin jaroj pasis post tiu tago, terurinta la tutan Kemt-on, kiam la faraono Ĝedefra estis trovita mortinta en sia postmorta templo, laŭ nesciataj vojoj transportita tien el la palaco kaj trafita per la mano de la dioj.

Dum kvin jaroj kuŝis Ĝedefra en sia piramido, kaj lia frato, morna, despota Ĥafra, ree kun senekzempla forto firmigis senmezuran potencon de faraono, identan al potenco de la dioj mem, kaj antaŭ ĉio de la dio de la suno Rao.

Denove ĉiuj fortoj de la Nigra Tero estis kolektitaj por konstruo de dua giganta piramido, simila al la piramido de Ĥufu. Sed eĉ tio estis ne sufiĉa por la unueca centro de la tuta povo de la ŝtato, kiun prezentis la faraono.

Konsilistoj de Ĥafra postulis novajn, senekzemplajn konstruaĵojn, por afekcii la popolon kaj krei neŝanceleblan fundamenton por la reĝa trono.

Sur la sama altebenaĵo, apud la konstruata piramido, miloj da lertegaj laboristoj estis tajlantaj grandegan elstaraĵon de roko. Ĉiam pli klare konturiĝis la giganta statuo de kuŝanta leono kun homa kapo, kun vizaĝo de la faraono Ĥafra, kronita per reĝa pŝento kaj serpento. La antaŭaj manegoj de la potenca besto, longaj je dudek kvin ulnoj, fortege etendiĝis antaŭen, al la bordo de la rivero, kvazaŭ penante ĉirkaŭpreni kaj premi la tutan landon Kemt.

La plej granda statuo — antikva simbolo de potenco de faraonoj, — nomata Ĥu[56], rigardis al la rivero, fluanta sub ĝi, kvazaŭ Ĥafra mem silente, majeste kaj minace rigardis al la sensignifa vivo de sia popolo. Apud la statuo de Ĥu oni estis konstruantaj la postmortan templon de Ĥafra — tutan el diafana alabastro kaj ruĝa granito; el sama granito estis farata tegaĵo de la piramido, afekciante la konstruantojn mem per lukso. Sep statuoj de Ĥafra kun grandega peno estis tajlataj el tre malmola nigra ŝtono — eble, la nova faraono memoris, kiel facile frakaseblas statuoj, kiujn oni antaŭe faradis el kalkoŝtono.

Dum sep jaroj estis neniaj sciigoj pri la ekspedicio de Baŭrĝed. La kuraĝaj vojaĝantoj estis forgesitaj de tiuj, kiuj sendis ilin. Aliaj interesoj regis la ŝtaton de grandaj konstruaĵoj.

Pasis onidiro pri pereo de Baŭrĝed.

Sed en la popolo oni diris alion — siajn esperojn al pli bona vivo la popolo enmetis en kantojn kaj fabelojn pri la kuraĝaj vojaĝantoj, serĉantaj la landon de spiritoj.

La ĉefpastro de Toto, Men-Kaŭ-Tot, forigita el la kortego de la faraono, izoliĝis en sia templo, morne aŭskultadis plendojn de servantoj de sia dio pri ofendoj kaj persekutoj, farataj al ili de la pastroj de Rao kaj Ptaho.

Sed tie, en la senmezura foro, la volo de la pereinta faraono plu agis.

Senfortigita de malfacilaĵoj de la vojo, turmentata de malsanoj, Baŭrĝed ĝisatendis siajn kunulojn, kiujn li sendis eĉ pli malproksimen, ol Punt, ekster limojn de la mondo. Nur malgranda amaseto da homoj revenis al Ta-Nuter el malproksimaĵoj de la sudo — ĉio, kio restis de iam tiom multenombra ekspedicio.

Sklavoj, militistoj, nobelaj oficistoj — ĉiuj egale pereadis en ondoj de furioza maro, en varmegaj febraj marĉoj, en dentoj de sovaĝaj bestoj, sub lancoj kaj sagoj de malicaj kaj batalemaj triboj.

Nur forto de la ordono de mortinta Ĝedefra tenis ĉi tie la vojaĝantojn, per ĉiuj pensoj strebantajn al la gepatra Kemt, rigidiĝantajn pro teruro, ke, simile al multaj kamaradoj, iliaj animoj por ĉiam restos en fremda lando. La sep ŝipoj, iam forlasintaj la havenon Suu, delonge jam ĉesis ekzisti, sed estis pretaj la novaj, zorgeme konservataj sur bordo en granda kana ŝedo, sur altaj fostoj.

Ĉapitro 2 Subakvaj ĝardenoj

Sub alta suno la maro, pigre balanciĝante, malklare fumis per pezaj vaporoj. Sur malkruta ĉeborda ebenaĵo amasiĝis sablaj buloj, iuloke levis siajn larĝajn ombrelojn solecaj akacioj.

Deĵora observanta militisto, frotante la okulojn, larmantajn pro la suno, ankoraŭfoje rigardis al la lazura nebula strio de la horizonto kaj rapide elkuris el sub kana markezo sur pinto de alta amaso da diligente kunmetitaj ŝtonoj. Li kure malleviĝis de sur la monteto kaj enkuris en pordegon de dikaj argilaj muroj de la fortreso Suu — la ekstrema haveno de Ta-Kem en la Lazuraj Akvoj.

La estro de la fortreso, je minuto antaŭ tio suferinta pro varmego, enuo kaj nenifarado, tuj forskuis la dorman malviglon.

— Ĉu vi ne eraris? — redemandadis li la militiston, hastante al la observa turo.

— Ne, mi bone vidis: la ŝipo ne similas al nia, sed la velo estas kiel blanka muro, tre larĝa.

— Nia ŝipo, de tie — tio povas esti nur li, — anhelante, diris la estro.

— Mi kuraĝas demandi — kiu «li»? — nelaŭte diris unu el la oficistoj, akompanantaj la estron, sed tiu malkontente kuntiris la brovojn kaj silentis.

La soleca velo estis proksimiĝanta, kreskante; jam estis videblaj ŝipaj flankoj, farbitaj nigre kaj ruĝe, stranga alta pruo kaj nekutima konstruaĵo super la poŭpo. Malfortaj krioj aŭdiĝis en obtuza plaŭdo de ondoj, frakasiĝantaj kontraŭ ĉeborda rifo.

La pruo de la ŝipo impetis en pasejon inter la rifoj; frapinte, falis peza velstango, remiloj kirlis ŝaŭmon, kaj la kilo eksusuris laŭ ĉeborda sablo. Nigruloj ĝiszone en la akvo ektrenis ŝnuregon, aliaj deĵetis kadukan ŝtupetaron. Aŭdiĝis klaraj batoj — en la sablon oni estis enbatantaj albordigan foston.

Du homoj en ĉifitaj koloraj kolumoj kondukis sub la brakoj maldikegan homon en longa vesto.

Ora signo de faraono Ĝedefra blindige brilis sur lia brusto. Paŝinte sur la bordon, la veninto ŝanceliĝis kaj malleviĝis sur la genuojn, kunpreminte la manojn kaj klininte la kapon. La akompanantoj ĉirkaŭis lin, kelkaj sekvis lian ekzemplon, aliaj staris en silento. La estro de la fortreso, hastinta renkonten kun sia akompanantaro, haltis, eksentinte, ke por tiuj homoj nun ne konvenas salutaj vortoj.

Finfine la veninto leviĝis kaj raŭke ekparolis, turnante sin al siaj kunuloj:

— Jen, atingis ni la patrujon; estas prenita la marteleto, estas enbatita la fosto, la prua ŝnurego estas ĵetita. Baldaŭ, ho, baldaŭ ekvidos ni vin, benita rivero Ĥapi![57]

Li ekiris renkonten al la estro de la fortreso, etendante la manojn. Maloftaj larmoj ruliĝis laŭ la maldikegaj faltiĝintaj vangoj.

La dika, ŝvelinta pro nenifarado fortresestro konfuziĝis. La grandaj emocioj de tiuj filoj de Ta-Kem, tiom longe estintaj foraj de la patrujo, trovis respondon en lia animo. Liaj okuloj larĝe malfermiĝis; li, afekciita, ekploris en brakumoj de la altranga kortegano.

En sia palaco, apud la konstruata giganta piramido, faraono Ĥafra atendis la heroldon de malproksimaj landoj, mirakle revenintan Baŭrĝed-on.

Ŝtone senmova sidis Ĥafra sur masiva ora trono en fino de mallarĝa halo, borderita per du vicoj da lignaj kolonoj el palmaj trunkoj. Post la dorso de la faraono rigidiĝis du servistoj kun ventumilegoj.

Baŭrĝed haltis ĉe la enirejo, tegita per blankaj fajencaj platetoj, atendante la ceremoniestron, kiu regis la aŭdiencon. Baŭrĝed venis ĉi tien kun stranga sento, ne forlasanta lin ekde tiam, kiam li revenis en la longe sopiratan patrujon. Li kvazaŭ kreskis en la suferoj dum la longa vojo, kvazaŭ vizitis ĉielan alton, de kie unuafoje disvolviĝis antaŭ li tuta senfineco de la mondo, senmezura senlimeco de la Granda Arko, nekredebla etenditeco de la firmaĵo.

Kaj la arde amata patrujo ŝajnis al li nun strieto da ĝardenoj antaŭ vastaĵoj de montoj, stepoj kaj arbaroj de la fora sudo. Kaj la gigantaj piramidoj! Nur li kaj liaj kunvojaĝintoj, vidintaj grandecon de gigantaj montoj de Punt, vidas mizerecon de konstruaĵo, plenumita laŭ ordono de faraono. Tie, en vicoj da akrepintaj montoĉenoj, la piramidoj perdiĝus kiel etaj buloj…

Baŭrĝed kaŝe rigardis al Ĥafra, kiu rigidiĝis, metinte la manojn sur la genuojn, antaŭ kiu sterniĝis la plej nobelaj homoj de la lando, ne kuraĝante levi la kapon kaj rigardi super la altaĵo, sur kiu staris la trono de la faraono.

La granda reganto, la viva dio — faraono. Tiu, kiu sendis lin, jam mortinta, tiu, kiu antaŭ sep jaroj ŝajnis al li la plena mastro de ĉiuj liaj pensoj kaj agoj… Kaj tiu ĉi, eĉ pli majesta kaj ordonema, obeiginta ĉiujn al sia deziro…

Antaŭ mensa rigardo de Baŭrĝed traflugis landoj, pasitaj de li, senfina maro, multegaj viditaj de li homoj de diversa haŭtkoloro, de diversa vivo, dioj kaj moroj, rememoriĝis rakontoj pri novaj landoj kaj loĝlokoj tie, post la atingitaj limoj.

La grandeco de la faraono malheliĝis, la faraono ne plu estis dio; unuafoje Baŭrĝed perceptis lin nur nelimigita mortema reganto de sia riĉa kaj potenca, sed tamen negranda lando. Unuafoje eksentis Baŭrĝed, kiel malmulte povis signifi la faraono en la tuta granda mondo, kiel mizera estas volo de la reganto antaŭ la iro de vivo de tiu ĉi senfina mondo. Fundamentoj de la kutimaj konceptoj estis falantaj, eĥante per timo en la animo de la vojaĝinto.

Li tremeris, kiam la ceremoniestro senbrue aliris lin kaj tuŝis lian ŝultron. La vizaĝo de la kortegano estis plena je orgojla severeco: faraono Ĥafra ne sendis siajn donacojn renkonten al Baŭrĝed kaj ankoraŭ per nenio montris sian favoron pro la granda heroaĵo, farita de la vojaĝinto. Donacoj de foraj landoj, alveturigitaj de Baŭrĝed, jam kuŝis en la reĝa trezorejo, kaj tion, certe, sciis la faraono…

La kortegano alkondukis Baŭrĝedon al la ŝtupetaro el blankega alabastro, kondukanta sur la tronan altaĵon. Ĉi tie sternis sin Baŭrĝed, kaj la faraono, iomete mallevinte la okulojn, glitis per rigardo laŭ la dorso de la vojaĝinto, kovrita per makuloj kaj cikatroj pro kuracitaj vundoj kaj ulceroj. Ne levante la kapon, Baŭrĝed rakontis per nemultaj vortoj pri sia alveno, pri la plenumita vojo, pri la celoj, por kiuj sendis lin Ĝedefra.

— Vi aspektas malsana, — malrapide diris la faraono, — iru ripozi inter viaj parencoj. Post kelkaj tagoj mi vokos vin, kaj vi rakontos al mi ĉion, kion vi vidis kaj eksciis en la lando de spiritoj.

Laŭ apenaŭ rimarkebla signo de Ĥafra sur la fingron de Baŭrĝed oni surmetis pezan oran ringon. La aŭdienco finiĝis — Baŭrĝed retroiris rampe ĝis la dua kolono, leviĝis kaj kaŝiĝis malantaŭ ĝi, kondukata de la ceremoniestro, nun iĝinta afabla.

Baŭrĝed eliris tra flanka pordo en la palacan ĝardenon, haltis kaj kun suspiro rigardis al la donaco de la faraono. Tiu malgranda peceto da oro, eĉ kun la nomo de la dia reganto, — ĉu tion bezonas li, trairinta spacojn? Kia rekompenco redonos la perditan sanon, la jarojn malproksime de la parencoj kaj proksimuloj, donos al li infanojn, kiujn li povus havi, renaskigos la belon de lia edzino?.. Kaj kion entute bezonas li, fordoninta tiom multe?..

— Ne ĉagrenu! Ne estas rekompenco, ne estos ankaŭ puno, — aŭdis li konatan firman voĉon.

Subite elirinta el post florantaj arbustoj Men-Kaŭ-Tot rigardis al Baŭrĝed kun severa kompato.

— Ni iru for de ĉi tie. Mi venis por paroli kun vi, — daŭrigis la maljuna pastro en sia antaŭa ordonema maniero.

Ili eliris el la pordego de la palaco kaj turnis sin maldekstren al la rivero. Men-Kaŭ-Tot silentis, kaj nur kiam ili soliĝis sub la bunta kolonaro de malgranda templo de Nejto[58], la maljunulo ekparolis ree.

— Mi scias, kio premas vin, — atente rigardante al Baŭrĝed, komencis la pastro. — Estu singarda kaj timu la faraonon.

Senĝoje subridis la vojaĝinto, kaj, legante liajn pensojn, Men-Kaŭ-Tot akre demandis:

— Ĉu vi pensas, ke vi estas tro sensignifa por voki koleron de Ĥafra? Tiam aŭskultu min, filo mia. Mi diros ĉion, kaj veraj estos tiuj vortoj. Dum la sep jaroj, ekde kiam vi foriris, malmulte estis en Ta-Kem da homoj, kiuj tiel atendis vin, kiel mi. Vi servis por miaj celoj, kaj nun vi kaj mi estas unu…

Mirigita Baŭrĝed deziris demandi la maljunulon, sed tiu haltigis lin.

— Tio ne gravas nun — por mi restis nelonga vivo. Sed vi devas ankoraŭ multon fari… Gardu vin de la faraono — li estas blindigita per la propra potenco. Kaj vi vidis la grandan mondon kaj tro multe scias. La faraono ne bezonas ekkonon de foraj landoj — la tuta mondo por li estas nur rimedo por propra leviĝo, por finigo de konstruado de lia altaĵo. Sed li deziras ekscii pri vojoj de facila ekposedo de trezoroj de la landoj, kuŝantaj ĉirkaŭ la Nigra Tero. Havu lian deziron en la koro, kiam vi rakontos pri via vojaĝo.

— Mi ne povos, patro, — malgaje respondis Baŭrĝed, — kaj ne necesas. Vi pravas: mi ne atendas rekompencon, kaj mian koron premas malgajo.

— Ankoraŭfoje mi diras — gardu vin, filo mia! Vi jam ricevis tiom multe, vidinte tion, pri kio revis neniu reganto de Kemt. Via lando, via popolo — ĉu ili ne rekompencis vin pro la fidelo kaj pro la firma koro? Vi ankoraŭ ne aŭdis, kiaj fabeloj cirkulas pri vi en la popolo, kiel gloris la popolo en siaj kantoj vin kaj viajn kunvojaĝintojn. Via nomo en la popolo estas preskaŭ egala kun la nomo de la patro de saĝo Imhotepo. Kaj ankaŭ tial gardu vin de Ĥafra. Kiam via famo atingos la pastrojn de Rao… — La maljunulo eksilentis kaj sendezire levis sin de sur la ŝtupoj.

Malsupre preskaŭ sensone fluis rivera akvo.

— Devas ni disiĝi, — mallaŭte diris Men-Kaŭ-Tot. — Venos la tempo — kaj mi venos al vi. — Kaj la pastro kaŝiĝis inter la kolonoj.

Sur malgranda placeto apud la templo kunvenis negranda homamaso. Homoj de malsamaj aĝoj kaj profesioj ĉirkaŭis maldikan grandokulan junulon kun liro, pendanta sur la ŝultro — stratan kantiston kaj fabeliston.

Li komencis kante rakonti ion, starante kaj frapante per la piedo je la tero samtakte kun la recitativo kaj abrupta zumado de la kordoj. La homoj aŭskultis kun avida atento, de tempo al tempo subkaptante akcentojn en samsonaj silaboj.

— Maasen pet, maasen ta, maka ŝebsen er maaŭ[59], — duonkantis la junulo.

Ĝoje emociita, Baŭrĝed komprenis, ke la kanto estis gloranta lin kaj liajn kamaradojn.

— Ili vidis ĉielon kaj vidis teron, kaj kuraĝaj estis iliaj koroj, pli ol de leonoj, — mallaŭte ripetis la vojaĝinto.

La kanto-fabelo, naskita de la animo de la popolo — libera en sia amo kaj malamo, nesubaĉetebla en takso de faroj, — gloris lin. Lin, sentintan sin senhelpa elpelito, pensinta, ke la patrujo forgesis lin. Kio povis esti pli alta kaj bela ol tia rekompenco!..

Baŭrĝed ĉirkaŭiris la templon ĉe alia flanko de la placeto kaj direktis sin al la boato, atendanta lin ĉe la faraona varfo, por veturi hejmen, en la nordan randon de la urbo de Blanka Muro.

Eksidinte sur tapiŝo meze de malalta malheligita ĉambro, Baŭrĝed komencis sian rakonton. Faraono Ĥafra, ĉirkaŭita de filoj kaj proksimuloj, sidis sur fotelo apud la ĉefa edzino.

Baŭrĝed estis malbona rakontisto. Sed nun, en la palaco de Ĥafra, li ree eksentis sin homo el alia, grandega mondo, kiu etendas siajn spacojn malproksime ekster la limojn de Ta-Kem. Kaj antaŭ ĝi, tiu mondo, la tuta lukso de la palaco kaj la minaca proksimeco de la faraono ŝajnis ne pli ol majesta ludo de infanoj en malnova kaj malvasta patra domo…

Li parolis malrapide, penante transdoni per fragmentaj bildoj la tumultantajn rememorojn.

Li komencis de tio, kiel antaŭ sep jaroj lia ekspedicio trais la orientan dezerton.

La tempo de la vojaĝo ne estis favora: apenaŭ atinginte la striitan monton de Setĥ, la ekspedicio perdis pro soifo kaj varmego ducent sklavojn kaj cent kvindek azenojn. Ili iris pluen kun grandega hasto, bruligataj de varmego, ekkonintaj la guston de la morto sur siaj lipoj.

Finfine en balanciĝantaj ondoj de la varmega aero malaperis malantaŭe la lastaj rokoj, de sur la plata ebenaĵo ekbrilis antaŭe la lumanta lazura maro. La ekspedicio venis en la havenon Suu. Baldaŭ sep plej bonaj ŝipoj enprofundiĝis en nekonatan foron en la sudo.

Baŭrĝed komence intencis navigi laŭ alta maro — tie, kie logis maristojn mirakla lumanta bluo. Li esperis pri malvarmeto kaj pri pli fortaj dorsoventoj.

Tio evidentiĝs neplenumebla. Sufoka humida varmego turmentis homojn, ĉiuj aĵoj kovriĝadis per sala glueca muko, fortajn ventoblovojn anstataŭadis longa kvieto. Sperta en navigadoj direktilisto Ŭaĥeneb konsilis reveni al la bordo, de kiu ili tiel nepripensite malproksimiĝis. Je kelkaj miloj da ulnoj for de la bordo la lazura akvo estis kvazaŭ tranĉata de blanka strieto da ŝaŭmo — ondoj senĉese batiĝadis kontraŭ elstaraĵojn de subakvaj rifoj, per senfina ĉeno tiriĝantaj laŭlonge de la bordo. Post tiu ŝaŭma strio la akvo ricevis koloron de smeraldo kaj preskaŭ ne ondiĝis. La ŝipoj ekiris laŭ la smeralda akvo inter la bordo kaj la rifoj. Tiu vojo iĝis la plej bona. Ĉi tie blovis perskaŭ seninterrompe nordaj ventoj, la ŝipoj iris rapide, ne lacigante la remistojn. La dezerta bordo estis nuda kaj senviva — tre malofte arboj aŭ altaj arbustoj vidiĝis malproksime sur la plata apudborda ebenaĵo, kaj nokte aŭdiĝadis krioj de ŝakaloj. Eĉ unu spuron de estado de homo ne renkontis la vojaĝantoj dum sesdek tagoj da navigado.

Tamen en la maro ili sukcesis vidi neforgeseblajn miraklojn. Komence la ŝipojn, perdiĝintajn inter la akvo, brilanta, kiel fandita arĝento, rapide pelis fortaj ventoj, kaj la maristoj, observante malprofundaĵojn kaj insuletojn, rimarkis nenion krome. Poste ili kutimiĝis al navigado, kaj foje, kiam la vento malfortiĝis kaj la ŝipoj estis malrapide irantaj laŭ la spegula glataĵo de la kristale diafana verda akvo, unuafoje aperis antaŭ la filoj de Kemt belegaj subakvaj ĝardenoj.

En varma akvo sub la ŝipoj la mara fundo estis sur profundo je nur kvar ulnoj, kovrita per arĝenteca blanka sablo. Unue oni rimarkis flavajn kaj ruĝajn arbustetojn de iaj vegetaĵoj, evidentiĝintaj post provo per remilo malmolaj, kiel ŝtono.

Poste sub la ŝipoj ekglitis grandaj lilaj globoj, brunaj faskoj da diafanaj pokaloj, malhel-ruĝaj tuberoj, kovritaj per amaso da etegaj truoj. Buntaj konkoj kuŝis sur la fundo, inter la ŝtonaj arbustoj tumultis malgrandaj nigre-blankaj fiŝetoj. Morne bulis super la fundo nigraj, molaj kaj poraj masoj — tio estis spongoj, konataj al tiuj, kiuj estis ĉe la Verda maro. Homoj ofte ĵetadis sin en la akvon, pelante en retojn arojn da grandaj arĝentaj fiŝoj.

Tamen post kiam la vojaĝantoj konatiĝis kun danĝeroj de tiuj ĉi smeraldaj akvoj, la senzorgecon anstataŭis singardemo.

Iaj plataj aĉaj fiŝoj[60] pereigis du militistojn, distranĉinte iliajn ventrojn per siaj maldikaj vostoj.

Gigantaj nigraj marerinacoj kun pingloj, longaj je ulno, faris longe ne saniĝantajn vundojn.

Penoj kapti mirinde diafanajn, similajn al galantino animalojn[61], ŝanĝbrilantajn per miksaĵo de roza kaj ĉiel-blua koloroj, finiĝadis per kriegoj de nekompreneble kiel brulvunditaj homoj.

Sed la vera sorĉo de la ĝardenoj malfermiĝis nur post kiam la ŝipoj proksimiĝis al la blanka strio de surfo. Malprofunda smeralda akvo etendiĝis kiel larĝa kanalo laŭlonge de la bordoj. Subakvaj rokoj disigis tiun kanalon disde la blua alta maro. Kiam oftaj malprofundaĵoj bremsis pluan moviĝon, la direktilisto de la antaŭa ŝipo Ŭaĥeneb ekkondukis la ŝipojn laŭlonge de la subakvaj rokoj.

Nevola krio elŝiriĝis el la observantoj — el la blu-verda profundo subite komencis leviĝi arbustoj, fungoj, arboj, bizaraj puntoj, malklaraj, kovritaj per milde verda nebulo. Iom pli malproksime klare konturiĝis, kvazaŭ elĉizitaj, lakte blankaj kaj turkisaj ŝtonaj arbustoj. Iliaj blankaj kaj blu-violaj branĉoj interplektiĝis kiel fabela ornamaĵo, hele prilumitaj de sunaj radioj. La arbustojn anstataŭis fajnega interplektaĵo de krema koloro, alternanta kun maldikaj hele skarlataj kaj purpuraj arbustetoj.[62]

Forgesinte ĉion, la homoj fiksrigardis en la diafanan akvon, kaj tie laŭ irado de la ŝipoj la subakvaj ĝardenoj disvolviĝadis en luksa diverseco de koloroj kaj tonoj, en neelĉerpebla riĉo de nuancoj, dependaj de profundo de akvo. Jen ili apenaŭ diveneblis en duonmallumo kiel diafanaj bluaj, ruĝaj kaj smeraldaj ombroj, jen elstaradis tute proksime al la supraĵo, ricevante mirinde klaran kaj puran koloron.

Pli proksime al la rando mem de la rifoj estis per ŝtupetoj forkurantaj en profundon blankaj kaj violaj ombreloj kaj tasoj, pladoj, kvazaŭ faritaj el eburo; altaj diafanaj rozkoloraj pokaloj, sinuoj de tralumantaj per blua fajro platoj kaj kombiloj.

Super deklivoj en balanciĝantaj sunaj rebriloj pendis sur elstaraĵoj rondaj kupoloj kvazaŭ el purega neĝblanka porcelano, prisemita per turkisaj makuloj kaj steloj.

Senfina diverseco de formoj kaj koloroj blindigadis la perpleksajn observantojn. Longe iris la ŝipoj super la subakvaj ĝardenoj de la Lazuraj Akvoj. Ĉiuj anoj de la ekspedicio, kaj Baŭrĝed mem, pasigis multajn horojn, kuŝante sur randoj de la ŝipoj kaj senlace observante preternaĝantajn bildojn.

Beleco de subakvaj ĝardenoj estis sorĉa. Dekojn da fojoj homoj, ĉarmitaj de ĉielblua arbusto aŭ de skarlata punto, ĵetadis sin en la akvon kaj rompadis ŝtone malmolajn branĉojn aŭ festonojn, brulvundantajn per mistera fajro. Sed, eltiritaj el la akvo, ili en la aero tuj iĝadis grizaj aŭ malpuraj rompaĵoj, perdante tutan sian belon. Flavaj kaj helverdaj vivaj floroj[63], movetantaj longajn tentaklojn inter sorĉaj arbustoj, tuj kiam oni levadis ilin sur ŝipon, iĝadis senformaj buloj da abomena muko.

La subakva belo ne donis sin en la homajn manojn, senrevene perdiĝis, tuj kiam homoj deziris kapti ĝin, reteni por si. Superstiĉa timo ekregis la filojn de Kemt ĉe vido de la neklarigeblaj metamorfozoj.

Tiujn la plej pasiajn, kiuj deziris, plonĝinte, ĝui pri ĉarmo de la sorĉaj ĝardenoj subakve, embuskis teruraj venenaj fiŝoj[64]. Similaj al dikaj serpentoj, je sep ulnoj longaj, tiuj fiŝoj estis de bruna kaj ŝtalgriza koloroj, kovritaj sur la dorso per etaj nigraj makuloj. Ili havis faŭkon kun neordinaraj, akraj kaj longaj dentoj. Kaŝiĝante en malhelaj pasejoj inter la miraklaj arbustoj, ili levadis supren la kapojn kaj per la teruraj elstaraj okuloj observadis la naĝantojn, malfermante la faŭkojn.

Randoj de la rifoj, turnitaj al la alta maro, estis rompiĝantaj abrupte en nekonatan malhelan profundon. Tie estis malaperantaj, dissolviĝante en mallumo, lastaj siluetoj de arbustoj kaj elstaraĵoj sur kruta deklivo, kaj la profunda mistera abismo estis senviva kaj malhela.

Fojfoje el tie leviĝadis gigantaj fiŝoj kun akra nazo kaj fenda buŝo[65], provizita per segilo de akregaj dentoj. Ili senkompate kaptadis nesingardajn baniĝantojn, momente formordante brakojn aŭ krurojn. La kvieta brilanta maro estis bruigata per malesperaj krioj, farbata per sango. Spertiĝinte, la vojaĝantoj banis sin nur en malprofunda verda akvo post la rifoj. Kiam sur la supraĵo de la maro aperadis triangulaj dorsaj naĝiloj de la fiaj fiŝoj, timo kaj abomeno plenigadis la marvojaĝantojn.

En la unua monato de la navigado la ekspedicio sentis mankon nek pri provianto, nek pri dolĉa akvo. Sur la bordo troviĝadis fontoj, fiŝkaptado aŭ ĉasado al birdoj liveradis bongustan manĝon dum noktadoj. La maristoj kondukadis la ŝipojn laŭlonge de la bordo, pretaj ĉe unuaj signoj de tempesto savi la ŝipojn sur la sekaĵo.

Fine de la unua monato la ŝipoj ĉirkaŭiris obtuzan ruĝan kabon[66], post kiu la bordo per grandega malkruta arko entranĉiĝis en la kontinenton. Stranga blanka akvo ĉirkaŭis la ŝipojn. La vojaĝantoj komence ektimis, sed poste distingis, ke la blankeco de la akvo devenas de subtilega blanka sablo[67], kirlita de surfo, surkuranta sur la platan fundon. Sur la bordo leviĝis alta monto kun rondigita pinto, sur kiu brilis grandega ronda okulo, blindiganta per speguliĝo de la suno. Kvazaŭ okulo de nekonata dio severe rigardis al la nevokitaj venintoj, semante konfuzon en la superstiĉemaj koroj de la filoj de la Nigra Tero. Baŭrĝed sukcesis trankviligi la kunulojn, klariginte, ke tiajn brilantajn makulojn li renkontis ankaŭ pli frue sur deklivoj de montoj, kie estas nudigitaj rokoj el kvarco aŭ gipso.

Tamen la severa okulo de la monto altiris al la ekspedicio tutan ĉenon da malfeliĉoj.

Jam ekde la mateno la maristoj rimarkis foreston de birdoj. Ĝis nun pelikanoj, kormoranoj kaj mevoj en granda kvanto amasiĝadis sur rokaj insuletoj, elstarantaj ĉe rando de la rifaj vicoj, ĉe la surfa strio. Ĉi tie ili manĝadis kaptitan fiŝon kaj fideme allasadis ĉasistojn. En tiu ĉi tago la birdoj malaperis, kaj kvankam la rifoj plu iris per senfina vico al la sudo, ĝis la horizonta rando eĉ unu birdo ne estis videbla. Eksentinte malbonaĵon, spertaj gvidistoj kaj direktilistoj decidis singarde albordiĝi.

Ĉirkaŭ la tagmezo la ĉiam helan ĉielon antaŭe fermis sinua vico da nigre-ruĝaj nuboj, similaj al grego da grandegaj bovoj. Baldaŭ je tuta alto de la ĉielo ekstaris torditaj fostoj de malhelaj nuboj, la vento kvietiĝis, sufoka mallumo kaŝis la ŝipojn unu de la alia. Super la maro ekpendis terura obskuro de sanga koloro, kaj la akvo same ŝajnis lago da malhela sango.

La vojaĝantoj en teruro falis malsupren. Varmega vento subite falegis sur la ŝipojn kun strida fajfo. La aero pleniĝis per subtila sabla polvo, forte doloriganta la okulojn, la nazon kaj la gorĝon. Plendaj ĝemoj aŭdiĝis sur la ŝipoj, rapide silentigataj de maso da varmega sablo, fluganta en la maron el la dezerto.

La sanga venta obskuro disigis la homojn, ĉiu iĝis izola, sola antaŭ la vizaĝo de la senekzempla plago. Baŭrĝed, adiaŭante la vivon, ĉirkaŭvolvis la vizaĝon per la mantelo kaj falis sur la saman lokon, kie li staris, kaj sur lin falis ĉirkaŭantaj lin homoj. La turniĝanta sablo furiozis dum ne pli ol du horoj. Same subite ĉio finiĝis, hela pura ĉielo ekstaris super la ŝipoj, arĝenta brilo de la maro ree disverŝiĝis ĝis la horizonto mem. Kelkaj homoj pro timo elsaltis sur la bordon, aliaj, falinte en la akvon, ne sukcesis eliri, sufokiĝinte en sablaj nuboj.

La homoj, ŝokitaj de la travivaĵo, pensis nur pri akvo, sed, je ilia malfeliĉo, la akvo, rezervita sur la ŝipoj, preskaŭ tute sekiĝis, kaj sur la bordo oni nenie sukcesis trovi fontojn. Baŭrĝed ordonis haste navigi pluen, haltante nur por serĉado de akvo. Feliĉe, dorsa vento firmiĝis kaj ekpelis la ŝipojn, alie la soifegantaj remistoj ne povus longe movi la ŝipojn. Ĝis la sunsubiro oni ne sukcesis trovi akvon en ĉebordaj ravinoj.

Oni devis navigi nokte. Ĝis nun ĉe noktiĝo la ŝipoj albordiĝadis, kaj la vojaĝantoj starigadis tendaron sur la bordo, ne kuraĝante konfidi sian noktadon al la ŝanĝiĝema maro. Same ĉe unuaj signoj de tempesto ili rapide eltrenadis siajn ŝipojn sur la bordon kaj, neatingeblaj por furiozo de la maro, trankvile atendadis forpason de malbona vetero. Nun, unuafoje, la ŝipoj ĉe lumo de vesperruĝo, malheliĝanta en la dezerto, forlasis la bordan kanalon kaj eliris ekster la rifajn vicojn, en bluan maran foron. Profundega nigreco de nokto jam ne mirigis Baŭrĝed-on. La ĉielo estis tiom nigra, ke la steloj ŝajnis arĝentaj kaj iliaj helaj rebriloj balanciĝadis en malhelaj ondoj. Suferoj de la homoj estis plifortiĝantaj — raŭka spirado apenaŭ pasis tra la sekiĝinta gorĝo, la fendiĝintaj lipoj kramfis, al ili ŝajnis fojfoje, ke la steloj turniĝas en deliro antaŭ la inflamantaj okuloj.

Subite Baŭrĝed ekvidis, ke la konturoj de la ŝipo klare desegniĝis sur la akvo, la vizaĝoj de la kunuloj elstaris el la mallumo. Li nevole kaptis la ŝiprandon per la mano — ŝajnis, ke la ŝipo leviĝas en la aeron en ondoj da nekomprenebla lumo. Ĥoro de timigitaj voĉoj montris al Baŭrĝed, ke li ne sonĝas. Venkinte la kapturniĝon, li ĉirkaŭrigardis. La tuta maro ĉirkaŭe estis kaptita de flamo, ondoj estis turnantaj kaj ĵetantaj bluajn ekbrilojn, kaj ŝaŭmaj plaŭdoj ĉe la pruoj de la ŝipoj disŝutadis milionojn da oraj fajretoj. Ĉiu remilo, malleviĝante sur la akvon, estis naskanta luman ekbrilon, kaj fajra strio estis foriranta malproksimen post la poŭpo de la ŝipo.

La akvo, penetrita de lumo, iĝis diafana kaj malpeza, la ŝipo balanciĝis en ĝi, kvazaŭ ĵetita en nekonatan mondon inter la akvo kaj la ĉielo.

Kutimiĝinte al la antaŭe nevidita spektaĵo kaj kompreninte, ke al ili ne minacas danĝero, la homoj komencis rimarki en la akvo animalojn de nekredebla aspekto. Similaj al diafanaj rubandoj, kombiloj, ombreloj[68], kvazaŭ faritaj el sorĉa fleksebla vitro, tiuj animaloj estis balanciĝantaj en la brulantaj ondoj, mem eligante eĉ pli fortan bluan aŭ oran lumon. Kelkaj el ili estis grandegaj — iliaj diafanaj kupoloj estis atingantaj dudek ulnojn diametre, videblaj de malproksime, kiel brilantaj insuletoj[69].

Kuraĝa remisto — aziano, ĵetinta sin en la maron por kapti unu el tiuj estaĵoj, — preskaŭ momente pereis. Kamaradoj, hastintaj al li por savo, kovriĝis per kontinuaj brulvundoj, kiujn kaŭzis maldikaj fadenoj, pendantaj de randoj de la ombrelo kaj atingantaj multajn ulnojn da longo.

Longe iris la ŝipoj laŭ la lumanta maro, kaj la afekciitaj homoj forgesis pri siaj malfeliĉoj. Sed, kiam la ondoj subite estingiĝis, la soifo ree ekturmentis la homojn.

Ĉe la sunleviĝo la vento kvietiĝis, ĉe la hela suno la ŝipoj ankoraŭ moviĝis al la bordo per remiloj.

La brilantan bluon de la maro ĉi tie trais mallarĝaj strioj de sanga koloro[70], etendiĝantaj antaŭen kaj malantaŭen ĝis la horizonto. Kiel ruĝaj serpentoj, sinuis tiuj strangaj strioj, kun mirinda klareco distingiĝantaj sur diafana blua akvo. Laŭ ordono de Ŭaĥeneb, kiam la ŝipo situis sur unu el la ruĝaj strioj, oni ĉerpis akvon. La akvo en la vazo estis skarlata, perdinte diafanecon, kaj vere similis al likva sango, sed sen odoro. De kie aperis en la maro tiuj kolosaj fluoj da akvo, kiaj animaloj, spiritoj aŭ dioj povis verŝi tioman kvanton da ĝi? Aŭ tio estis sango de la maro mem?

Timo antaŭ la nekomprenebla same regis Baŭrĝed-on, kiel ĉiujn liajn subulojn.

Sed lin subtenis kuraĝo de la kunvojaĝantoj — spertaj militistoj kaj ŝipistoj: direktilisto Ŭaĥeneb, lia helpanto Ahaver, vela majstro Neĥsi, estro de la militistoj Imtour. Ili per sia kuraĝo fojfoje igadis Baŭrĝed-on — la estron de centoj da homoj — perpleksiĝi kaj miri: de kie, el kiuj profundoj de la animo ĉerpas ili trankvilan kuraĝon, gajan viglon kaj nelacigeblon, kiam, ŝajne, iliaj lacaj korpoj devus senhelpe sterniĝi sur la ferdeko? Kuraĝo de la homoj, konstante, dum multaj tagoj troviĝantaj apud li, venkadis timon antaŭ supernaturaĵoj, antaŭ manifestiĝoj de nekonataj fortoj, sub kies potenco li troviĝis…

Streĉante lastajn fortojn, la remistoj elirigis la ŝipojn el la sangaj strioj. Baldaŭ eksonis bruo de surfo, kaj finfine la ŝipoj trovis sin post la ŝaŭma limo, ĉe la bordo. Jam el malproksime estis videbla larĝa buŝo de interkrutejo, tra kiu estis dekurantaj al la maro densejoj de altaj arboj — unuaj boskoj, renkontitaj de la ekspedicio. Ankoraŭ neniam remiloj moviĝis kun tia rapido, neniam albordiĝo de ŝipoj estis plenumita tiel rapide. Kaj poste, post sablaj montetoj estis akvo, freŝa kaj pura, de admirinda gusto, elfluanta per abunda rojo en malvarmeta ombro de palmoj, en densejo de hundaj ŝuoj[71]…

En tiu loko Baŭrĝed rompis sian rakonton kaj, mallarĝiginte la okulojn, kvazaŭ laciĝinta pro brilo de la varmega maro, rigardis al la faraono.

Tiu sidis rigidiĝinte; la buŝo de la minaca reganto duonmalfermiĝis, la okuloj, fermitaj per pezaj palpebroj, estis celitaj malproksimen, tien, kie en aperturo de fenestro videblis longa altebenaĵo kun la konstruata piramido.

Ĥafra malrapide rektigis sin, akceptante denove la aspekton de dieca reganto, kaj ordonis alporti regalaĵon.

Sed tuj kiam la ĉeestantoj ekparolis, interŝanĝante impresojn, redemandante Baŭrĝed-on, la faraono interrompis ilin per malpacienca gesto.

En silento ili refortiĝis per manĝo kaj vino, kaj Baŭrĝed ree daŭrigis la rakonton.

En la boskoj ĉe pura akvo la ekspedicio ripozis dum kelkaj tagoj, entombiginte dek kvar kunulojn, pereintajn dum la navigado sen akvo. La ĉirkaŭaĵo abundis per ĉasaĵo, kaj la vojaĝantoj ĝuis freŝan viandon de antilopoj kaj sovaĝaj porkoj. Lertaj majstroj ŝanĝis ujojn por akvo, por eviti ripeton de la spertita malfeliĉo.

Turninte post la kabon, finiĝantan per monteto de mirinde ronda formo[72], la ŝipoj longe iris laŭlonge de senviva plata ebenaĵo, kovrita de salo kaj blindige brilanta sub la suno. Sur hela lazuro de la maro estis disĵetitaj sovaĝaj rokaj insuloj. Ilia nombro estis ĉiam pligrandiĝanta, kreskis ankaŭ ampleksoj. Troviĝadis insuloj kun bona dolĉa akvo, ĉirkaŭkreskitaj de arbaro aŭ arbustaro aŭ kronitaj de altaj montetoj, altaj je kvincent ulnoj.

Sur la bordo per longa strio etendiĝis sabla ebenaĵo kun sablaj buloj, fumantaj sub vento, kaj post ĝi, el seka mallumo, komencis emerĝi apartaj montoj de tia alto, pri kiu la vojaĝantoj havis nenian koncepton. La unua grandega pinto per larĝa kupolo leviĝis en transnuban alton, post ĝi malproksime la alia, malpli alta, estis kovrita de arbaro. Akraj vicoj da nigraj ŝtonoj trais la ebenaĵon, alrampante al la maro mem, la bordaj deklivoj estis distranĉitaj de mallarĝaj, sinistraj ravinoj.

La navigado iris sen specialaj aventuroj. Post la blankaj rokoj sur la bordo komenciĝis vastaj marĉoj, ĉirkaŭkreskitaj de arboj kun neordinaraj, elstarantaj en la aeron radikoj[73]. La marĉojn gardis tri gardistoj — apud la maro altis tri akraj nigraj konusoj, altaj je ne malpli ol kvarcent ulnoj.

Tuj kiam la ŝipoj preteris la marĉojn kun iliaj malsanigaj vaporoj, en la klariĝinta malproksimo de la bordo aperis vicon post vico majestaj akrepintaj montoj[74]. Ili aperadis malproksime, kvazaŭ naĝante en blueta nebulo. Tuj senteblis, ke ili devas havi nekredeblan alton. Baŭrĝed kaj liaj kunuloj estis certaj, ke tiuj montoj estas ĝuste tiuj, kiuj apartigas la Landon de Spiritoj disde la komenco de Ĥapi, kaj ĝojo penetris en iliajn korojn. Ĉi tie ili unuafoje rimarkis homojn sur la bordo — nigrajn nudajn sovaĝulojn, rapide kaŝiĝintajn en densejo. Nur tiam la fieraj filoj de la Nigra Tero, malestimantaj aliajn, ne similajn al ili homojn, komprenis ĝojon de renkontiĝo kun homo.

Senlimaj malplenaj spacoj dum centoj da tagoj etendiĝadis antaŭ ili, kaj teruro de soleco en grandega kaj malplena mondo, sento de senhelpeco antaŭ la senfina naturo regis la vojaĝantojn. Nun evidentiĝis, ke ili estas ne solaj; ĉi tie loĝas, kvankam nigraj kaj nudaj, sed veraj, similaj al ĉiuj aliaj homoj. Ĉiuj maristoj kun sopiro rigardis post ili, malaperintaj, kiel fantomoj.

Baldaŭ la vojaĝantoj suferis pro nova malfeliĉo. La ĉielo malheliĝis pro pezaj nuboj, kaj en furioza brilado de fulmoj kaj frakasa bruo de tondro sur la filojn de Ta-Kem verŝiĝis tia pluvo, pri kiu oni neniam aŭdis en ilia patrujo, kie pluvo estas evento, okazanta unufoje dum kelkaj jaroj. Malhelaj nuboj serpentumis super la ŝipoj, similante al la bildo de vokanta tempeston malica serpento Apop[75], ekbriloj de fulmoj prilumadis malfermitajn faŭkojn kaj rabajn manegojn.

Kontinuaj torentoj de muĝanta akvo faladis de la ĉielo, surverŝante la ŝipojn; la homoj sufokiĝadis, apenaŭ restarigante la spiradon; ĉio momente sorbis akvon. Timigitaj de furioza tondro kaj blindigitaj de senĉesaj ekbriloj de fulmoj, la sufokiĝantaj maristoj estis despere elĉerpantaj akvon, kiu plenigis la ŝipojn.

La pluvego baldaŭ ĉesis; ĉio kvietiĝis, ekbrilis la varmega suno, kaj nur sur la fumantaj bordoj plu longe lirlis torentoj, defluantaj en la maron.

Estis finiĝanta la dua monato de la navigado. La vojaĝantoj lernis ne timi mornajn rokojn, furiozon de surfo, neteran belon de subakvaj ĝardenoj. Eĉ en purpura mallumo de sabla tempesto aŭ en torentoj de furiozaj pluvegoj la ŝipoj iris antaŭen, plonĝante per la nigre-ruĝaj pruoj, obeante al la volo de la granda faraono Ĝedefra, pelataj de persisto de la homoj, hardiĝintaj en lukto kontraŭ nekonataĵoj. Kvazaŭ serpentoj, drakoj kaj ceteraj fabelaj estaĵoj, senfine elrampadis en la maron rokaj kaboj, foriradis malantaŭen post la poŭpon golfetoj, brulantaj sub la suno.

Sed novaj malfacilaĵoj atendis la kuraĝajn vojaĝantojn, embuskis ilin malantaŭ elstaraĵoj de la bordo, kaŝiĝis post la flamanta suda horizonto.

Ĝis nun la bordo de la Lazura maro estis preskaŭ rekta, mallongaj kaboj kaj neprofundaj golfoj rompadis monotonecon de tiu linio, strebanta foren, simile al flugo de sago. Komence de la tria monato de la navigado la ŝipoj eniris en profundan golfeton, entranĉitan en la bordon en suda direkto. Antaŭ la ŝipoj kuniĝis bordaj rokoj, pasejo antaŭen ne estis, kaj oni devis ĉirkaŭiri per remiloj longegan rokan kabon, kontraŭ kiu en la maro videblis grandaj insuloj. Post tiu kabo la ŝipoj renkontis fortegan venton. Laŭ glata, kovrita de etaj sulkoj supraĵo de la maro rapide trakuradis apartaj maloftaj ondoj. Ĉiuj el la ondoj ruliĝis, leviĝante kiel ronda ĝibo kun ŝaŭma bordero antaŭe. Ili komencis ĵeti la ekkrakintajn ŝipojn, surverŝi ilin trans la pavezojn. La maristoj apenaŭ sukcesis kaŝiĝi inter la insuloj. Vespere la vento malfortiĝis, kaj eblus iri laŭ la kvietiĝinta maro, sed evidentiĝis, ke la forto de la remistoj ne kapablas venki reziston de la senĉese blovanta vento. Tagon post tago blovis renkontaj ventoj, la homoj senfortiĝis. La ŝipoj pasadis etajn distancojn.

Baŭrĝed decidis eliri en la altan maron, sed ankaŭ tie renkontaj ventoj ne permesis iri al la ŝipoj, poiomete depelante ilin orienten.

Baldaŭ la vojaĝantoj ekvidis bordon kaj kun plezuro eksciis, ke larĝo de la Lazuraj Akvoj ĉi tie estas same negranda, kiel norde, kie ŝipoj de Kemt tranavigadis ilin, irante en militajn ekspediciojn al minejoj de orientaj landoj. Do, simile al giganta kanalo, la Lazuraj Akvoj etendiĝis per rekta mallarĝa strio malproksimen je milionoj kaj milionoj da ulnoj da longo. La orienta bordo de la maro ĉi tie estis tute senviva kaj senakva.

Suferante pro bruliganta varmego, la maristoj uzis ĉiujn penojn por trabatiĝi reen al sia bordo, kaj albordiĝis tien preskaŭ en la sama loko, de kie ili debordiĝis, — ĉe la grandaj insuloj. Dum la vojo ili vidis nigrajn fiŝojn de nekredebla grandeco[76], superantajn kelkoble la longon de la ŝipoj. Tiuj fiŝoj elstarigadis super la mara supraĵo siajn glatajn nigrajn dorsojn, similajn al insuloj el nigra granito, laŭte snufadis, elĵetante fontanojn da akvo, kaj disbatadis la akvon per monstraj vostoj. La vojaĝantoj foriris de tiuj fiŝoj kun tuta ebla rapido. La fortikaj ŝipoj de Kemt unuafoje ŝajnis al ili rompeblaj, nefidindaj ŝeletoj.

La renkontaj ventoj ne nur ne ĉesis, sed male, blovis preskaŭ kontinue. Baŭrĝed kapitulacis, provizore venkita. Elektinte oportunan lokon, abundan je akvo kaj ĉasaĵo, la vojaĝantoj eltrenis la ŝipojn malproksimen sur la bordon. Ĉi tie ili pasigis restaĵon de la tempo de inundo kaj tri monatojn de la semado en turmenta atendo de ŝanĝiĝo de ventoj, batalante kontraŭ multegaj rabobestoj kaj venenaj araneoj, ŝajne, kunvenintaj el la tuta ĉirkaŭanta dezerto. La homoj suferis sen kutima manĝo — frukta kaj tritika pano, legomoj. Ĉiuj rezervoj finiĝis, kaj plua nutrado tute dependis de sukceso de ĉasistoj aŭ de tiuj manĝeblaj vegetaĵoj, kiujn oni malofte trovadis en negrandaj arbaretoj, plenigantaj montajn valojn de la alta bordo.

En la lasta monato de la semado ree ekblovis fortaj kaj konstantaj nordaj ventoj, kaj la ŝipoj, riparitaj kaj pririgarditaj, daŭrigis la vojaĝon.

La orienta bordo de la Lazuraj Akvoj subite komencis proksimiĝi al la okcidenta. Por mirego de Baŭrĝed, la maro mallarĝiĝis ĝis kvindek mil ulnoj[77]. Ambaŭ bordoj estis mornaj kaj senfruktaj — nigraj montoj staris simile al aro da porkaj mampintoj. Kruda nigra grundo, ne naskinta eĉ herbeton, kovris ĉion ĉirkaŭe.

Tuj kiam la ŝipoj preteris tiun mallarĝan lokon, la bordoj komencis rapide disiri, senordaj ondoj puŝadis la ŝipojn, danĝere kliniĝantajn kaj fojfoje ĉerpantajn akvon.

Sur du ŝipoj deŝiriĝis velstangoj, la ŝipo de Baŭrĝed komencis liki. Dum duontago ili navigis en tiaj minacaj cirkonstancoj, poste grandega, vasta golfo[78] malfermis sian glatan, kvietan supraĵon.

La maristoj estis afekciitaj pro la subita ŝanĝo — malaperis humida kaj sufoka varmego, akompaninta tutan ilian longan navigadon laŭ la Lazuraj Akvoj. La aero iĝis malpeza kaj pura, kiel la aero de la benita Kemt. La homoj ekĝojis pri tio, kiel pri feliĉa antaŭsigno.

La malproksimaj bordoj verdis, de malproksime sentiĝis stranga aromo, alfluganta de la tero.

Montoj estis kovritaj de arbustoj kaj malaltaj arbetoj kun densa brilanta foliaro. Ĉiuj ĉi vegetaĵoj estis eligantaj tre agrablan odoron.

La ŝipoj iris dum ankoraŭ kelkaj tagoj laŭlonge de la bordo, suden, kaj tiam okazis nekompreneblaĵo. La bordo ekstaris kontraŭ la taga suno, vojo suden ne plu ekzistis. Baŭrĝed kaj liaj kunvojaĝantoj konsterniĝis: anstataŭ ol atingi randon de la sekaĵo sur bordo de la Granda Arko, ili atingis randon de la maro. Konfuzo penetris en la korojn — la ordono de la faraono iĝis neplenumebla.

La ŝipoj turniĝis orienten kaj dum dek du tagoj iris laŭlonge de la bordo, longe starante sur sekaĵo pro fortaj blovegoj de vento kaj ondoj, altaj je ok ulnoj. Teruraj malhel-ruĝaj nuboj estis pelataj de furiozaj skualoj, fortegaj pluvoj kun muĝo verŝiĝadis sur la dezertan bordon, kovritan de sablaj montoj. Kaj la bordo estis ĉiam pli forturniĝanta de la orienta direkto al la norda.

Duboj ne estis — la Granda Arko estis mistere malaperanta ien, kaj ili atingis la limojn de la mondo. Sed kie do estas la sorĉa Punt kun ĝiaj riĉaĵoj, kun loĝantoj, similaj al la popolo de la Nigra Tero, kun multegaj loĝlokoj sur maraj bordoj?

En neĉirkaŭvideblan malproksimon antaŭen estis foriranta la senhoma bordo, kaj same en profundo de la firmaĵo super ĝi altis ebena kaj nealta roka ŝtupego, pritranĉita de sekaj ravinoj.

Baŭrĝed haltigis la ekspedicion. Neniu atendis tian finon. Oni prepariĝis al novaj, senekzemplaj malfacilaĵoj, al nekredeblaj mirakloj, eble al pereo. Sed ĉi tie, post la mirindaj aventuroj sur la vojo laŭ la Lazuraj Akvoj, estas seka kaj varmega neloĝata lando, barinta la vojon suden.

Oni ree eltrenis la ŝipojn sur la bordon, konstruis kabanojn. El la tendaro ĉe piedo de flavaj klifoj disiris en diversajn flankojn armitaj taĉmentoj — por skoltado de la lando kaj por serĉado de manĝo.

Baŭrĝed mem, estrante cent dudek militistojn kaj armitajn sklavojn, ekiris suden. Li leviĝis sur nudajn platajn montojn, pasinte kvincent mil ulnojn for de la bordo.

Malproksime okcidente altis armeo da montoj de sama senekzempla alto, kiajn ili vidis malantaŭ la grandaj marĉoj dum la vojo laŭ la Lazuraj Akvoj. Ili staris dense per minaca amaso, ĉirkaŭkreskitaj de arbaroj, kovritaj de nuboj, kiuj kuŝis, kvazaŭ ripozante, sur iliaj akraj, breĉetitaj ŝultroj. Sude antaŭ Baŭrĝed sterniĝis, kiom povis vidi la okulo, flava varmega dezerto sen ravinoj, boskoj aŭ oazoj. Neniu rivero trais la helan, ŝajnantan loza, ebenaĵon, neniu lago brilis per ĝoja lumeto sur la monotona ebeno.

Kaj oriente — tie iris sen fino samaj platpintaj ŝtupegoj, kiel tiu, de kiu Baŭrĝed penis penetri per rigardo en la nekonatan. Ne estis eĉ spuro de urboj aŭ vilaĝoj, nek signo de eĉ mallonga estado de homo.

En malfacila medito Baŭrĝed revenis reen. Malfacilaĵoj de la iro de lia taĉmento, tagoj sen trinkado sub la kolera, premanta suno, sendormaj noktoj, plenaj je maltrankvilaj pensoj, — ĉio iĝis vana, la enigmo restis nesolvita.

Sed en la tendaro lin renkontis neatenditaj novaĵoj.

Unu el la taĉmentoj, senditaj okcidenten, post kvintaga vojo trovis malgrandan vilaĝon, situantan en arbara valo, foriranta al piedoj de la okcidentaj minacaj montoj. La nekonataj homoj estis saĝaj kaj komprenemaj. Armitaj nur per malpezaj lancoj kaj silikaj tranĉiloj, ili paŝtis gregojn da kaproj sur deklivoj de montoj, abunde loĝataj de sovaĝaj bestoj. Ilian lingvon sciis neniu el la sklavoj, prenitaj el post la Pordego de la Sudo[79]. Sed helpe de gestoj kaj desegnoj sur sablo la homoj de Baŭrĝed sukcesis interkompreniĝi kun ili. Kuraĝaj kaj fieraj, ili neniom timis la strangajn venintojn kun armilaro el nekonata metalo, havantajn maproksime pafantajn pafarkojn. Neniu el ili konsentis iri en la tendaron, kaj minacoj de militestro Imtour preskaŭ fiaskigis la aferon.

Finfine ili komprenis, ke la venintoj bezonas ekscii pri la ĉirkaŭanta lando. Kontraŭ prezo de glavo el brilanta kupro du junuloj ekiris supren laŭ la valo kaj revenis post dek tagoj kun tri kadukuloj, pasigintaj sian longan vivon en senĉesaj nomadoj laŭ la landoj kun gregoj da brutaro kaj en ĉasaj iradoj. Post longaj kaj malfacilaj klarigoj evidentiĝis senekzemplaj aferoj.

Sude kuŝis senfina riĉa lando, sed la vojo al ĝi estis barita de altaj montoj kaj senakvaj dezertoj. La distanco estis tiom granda, ke ĝi postulis kelkajn monatojn da vojo, kaj sen ŝarĝobrutoj ne eblis eĉ pensi komenci tian entreprenon. Sed la maro, kiel evidentiĝis, tute ne estis finiĝanta ĉi tie. La maljunuloj ne povis klarigi tion en detaloj, sed unuanime asertis, ke pli malproksime sude troviĝas rando de la tero kaj nur sola senlima maro ĉirkaŭlavas tiun limon de la mondo.

Ĝojigita de la sciigoj, Baŭrĝed decidis navigi pluen. Sed antaŭ ol la ŝipoj povis ekiri, oni devis malŝpari ankoraŭ tri monatojn por rezervado de provianto.

Dum tri monatoj la senditoj de Ta-Kem loĝis apud la loĝantoj de la senfruktaj montoj. La orgojla kortegano Baŭrĝed, en sia Ta-Kem rigardinta al ĉiu malhelhaŭta homo el la Sudo kiel al senduba sklavo, ĉi tie estis ravita de siaj hazardaj najbaroj, admiris iliajn fleksiĝemajn, fortajn korpojn, fabelan kuraĝon de ĉasistoj, sole elirantaj kun lancoj kontraŭ leonoj.

Plurfoje Baŭrĝed ĉasis kune kun tribestroj, forgesinte pri ajna orgojlo, admiris junajn sveltajn knabinojn, apenaŭ kovrantajn sian nudon per malgranda vesto.

Por eĉ eta ofendo, farita al la lokaj loĝantoj, Baŭrĝed difinis tujan mortekzekuton, sed la severan ukazon oni ne devis plenumi: neniu, eĉ arogemaj libianoj, kverelis kun la najbaroj — tiel forta estis en ili sopiro pri homo post teruraĵoj de la senhoma maro.

Dum kvin monatoj staris ĉi tie la ŝipoj; jam jaro pasis post la eknavigo el la haveno Suu.

Ĉapitro 3 La Granda Arko

Denove leviĝis la ĉifoniĝintaj, multfoje riparitaj veloj, ekknaris la remiloj en elfrotita ligno. Ne suspektante minacan danĝeron, Baŭrĝed kondukis siajn sep ŝipojn al nova serĉado de la rando de la Granda Arko kaj de la sorĉa Punt. Ree malvarmeta, potenca vasto de mara aero vigligis la maristojn, kutimiĝintajn al ĝi. Kiel longa rubando estis disvolviĝanta la monotona sabla bordo; malproksimaj altaj klifoj en sunaj radioj farbiĝis je diverskoloraj, jen mornaj, jen ĝojaj arabeskoj. Renkonta fluo malrapidigis la iron, sed spite al ĉio, okcidenten foriradis ĉiam novaj kaj novaj miloj da ulnoj de la bordo, senĉese pligrandigante la distancon ĝis la Nigra Tero, malproksimigante la daton de reveno.

Kiam aperadis purpuraj nuboj, la ŝipoj haste kaŝadis sin sur la bordo, eltrenataj de dekoj da fortaj manoj. Tiel oni sukcesis eviti subitajn ventojn de nekredebla forto, kiuj alie jam antaŭlonge neniigus la ekspedicion de Baŭrĝed. Ĉi tie oni devis navigi pli ofte nokte, ol tage. Post tagmezo ventoj blovadis de la maro kaj forŝovadis la ŝipojn sur malprofundaĵojn al la bordo. Nokte hela luno bone helpis al la maristoj evitadi negrandajn, sed akrajn subakvajn rokojn, kiujn en la brilanta arĝento de la maro signis malbrilaj rondoj de rompitaj ondoj.

La luno estis jam tre malnova, kiam nokte la maristoj rimarkis, ke la nigra muro de la roka bordo turniĝis dekstren, suden. La maltrankviligita direktilisto vekis Baŭrĝed-on. Sed la bordo ne finiĝis, kaj la ŝipoj iris laŭlonge de ĝi dum la tuta nokto. Leviĝis aŭroro. La pruoj de la ŝipoj estis direktitaj al ĝia ruĝa fajro, kaj subite la bordo dekstre malaperis, forirante malantaŭen, post la poŭpon de la lasta ŝipo[80].

Renkonten ekstaris ondoj de antaŭe ne vidita grandeco. Per la alto ili nur nemulte superis la jam viditajn de la maristoj ok-ulnajn ondojn de la Lazuraj Akvoj. Sed tiuj aperadis nur ĉe fortaj ventoj, leviĝante kun furioza rapideco, kaj, kvazaŭ kolerigitaj spiritoj de maro, ĵetiĝadis, serĉante viktimon.

Sed nun la ondoj ĉe malforta borda vento estis larĝe disvolvantaj antaŭ la maristoj siajn malhelajn deklivojn, majeste, malrapide kaj minace levante siajn pintojn, kronitajn per purpura lumo de la aŭroro. Ili ne estis ĵetiĝantaj, kunpuŝiĝante unu kun la alia, — ne, la ondoj iris trankvile per vicoj, ĉeno post ĉeno, kvazaŭ ofensivanta militistaro da potencaj gigantoj. Kaj la neĉirkaŭvidebla maro mem ŝajnis monstra brusto, spiranta egalmezure kaj glate, naskante ĉe ĉiu spiro novan ĉenon da akvaj montoj. Timo ekregis la homojn, kvazaŭ ilia vivo mem estis malaperanta en la majesta senfineco de la oceano.

Ne plu estis la blua brilo, la lazura koloro de la diafana varma maro. La akvo malheliĝis, ĝia malhel-verda maso ne permesis al rigardoj penetri profunden, blu-grizaj rebriloj kuŝiĝis sur glatajn deklivojn de la balanciĝanta abismo.

La ŝipoj surflugadis sur pezan bruston de ondego, rapide faladis en malhelajn profundaĵojn kaj ree, levinte la pruojn kaj mallevinte la poŭpojn, strebadis supren ĝis la sekva falo. Ŝajnis, ies potencaj, senkompataj manoj ludis per la ŝipoj, kiel per nuksoŝeloj, egalmezure suprenĵetante kaj mallevante la senhelpajn ŝipojn. La veloj ekplaŭdis, ekpendante, kaj ree ŝvelante, ekbruis la velstangoj, ekkrakis la remiloj sub premo de akvaj montoj. La direktilistoj, kovriĝintaj per ŝvito ekde la kapoj ĝis la piedoj, timigite vokis la remistojn al helpo. Malĝusta stirado minacis per terura malfeliĉo, ĉe eĉ plej malgranda eraro de perpleksiĝintaj remistoj remiloj rompiĝadis, kiel kanoj, aŭ peze batadis homojn, kripligante ilin.

Silento ekpendis super la ŝipoj, rompata nur de batoj de la akvo kaj de krakado de ligno. Streĉita, interrompiĝanta spirado montris emociiĝon de la homoj. Ĉiuj komprenis, ke antaŭ ili estas ia nova, antaŭe ne vidita maro, pli minaca, ol tiu, laŭ kiu ili tiom longe navigis. Nevenkebla povo senteblis en ĝia vasto, premis per leviĝantaj vicoj da akvaj montoj.

Baŭrĝed ordonis ĉiel ajn turniĝi reen al la bordo. Kun granda timo la direktilistoj komencis plenumi la danĝeran manovron. Danke al remiloj oni sukcesis rapide turni la ŝipojn, ne submetante iliajn malfermitajn flankojn al batoj de grandegaj ondoj.

La bordo estis krute foriranta suden, strebante eĉ pli dekstren, kaj Baŭrĝed finfine komprenis. Ili ĉirkaŭiris grandegan, grandan je tuta lando, elstaraĵon de la firmaĵo kaj atingis la Grandan Arkon, spertinte unuafoje ĝian minacan spiradon.

La Lazuraj Akvoj evidentiĝis ne pli ol ĝia golfo, mallonga apendico. Nun la bordo estis flankeniĝanta okcidenten; se estas tiel, do baldaŭ ili ekvidos la sudan randon de la mondo sur la bordo de la Arko.

Baŭrĝed komunikis siajn rezonojn al la kunuloj. Nepriskribebla ĝojo prilumis la vizaĝojn, ĵus morniĝintajn antaŭ la vidaĵo de la oceana povo. Do, baldaŭ estos plenumita la komisio de la faraono, baldaŭ komenciĝos la revena vojo, eĉ se senfine malproksima, eĉ se ree minacanta per ĉiuj travivitaj teruraĵoj, danĝeroj kaj suferoj, sed la vojo, kondukanta al la pacaj kampoj de la sankta Ĥapi!

Kiel malproksimaj estis tiuj naivaj revoj disde la terura realo! La ŝipoj alproksimiĝis al la bordo, kaj tuj nova timo ĉifis la ĵus aperintan ĝojon.

Mornaj rokoj altis vertikale, priverŝitaj de lumo de la matena suno. La maro estis batiĝanta je ili kun surdiga bruego, alte supren ekflugadis fostoj da brilantaj gutoj. Grandegaj akvaj ĝiboj, blankiĝintaj supre, estis ŝvelantaj sub la bordo, nigraj vicoj da malice faŭkantaj rokoj ekstaradis kaj ree malaperadis en falegantaj rulaĵoj da ŝaŭmo. Ĉe ĉiu falo de ondo la nigraj dentoj de la klifoj kvazaŭ rektiĝadis, deĵetante de si freneze verŝiĝantajn akvostriojn. Tiu ĉi bordo ne plu promesis sekuran restadejon por la ŝipoj de Baŭrĝed. La akraj rokoj minacis per morto, muĝo de la surfo heroldis tujan pereon.

Kaj la ŝipoj, obeante al la ĉiopova forto, en kies potencon ili tiel subite kaj nerimarkite eniris, ree turnis sin for de la sava firmaĵo al la minaca vizaĝo de la Granda Arko.

Ĉirkaŭe la akvo estis neordinare malvarma kaj malhela. Putra, malagrabla odoro batis en la vizaĝon kune kun gutoj de ŝaŭmo. La ŝipoj iris malrapide, senhelpe ŝanceliĝante en grandegaj ondoj. La direktilistoj penis konservi la kurson laŭlonge de la bordo, apenaŭ rimarkebla dekstre.

En sia kuna persisto la homoj ne rompiĝis, sed daŭrigis la lukton eĉ pli abnegacie. Poiomete la maristoj kutimiĝis al la ondado, la remistoj eklaboris pli certe kaj kuraĝe, ofte anstataŭante unu la alian. Post la tagmezo vento el la maro ekportis la ŝipojn pli rapide kaj rekte suden, kaj ĝis la vespero la ŝipoj trairis grandan distancon, aliris la bordon, kaj la maristoj ree konvinkiĝis pri neeblo albordiĝi.

La vento estis iĝanta pli forta, kun bruo ŝiradis la velojn; ilin oni devis malhisi.

Kun mallevita kapo Baŭrĝed staris sur la antaŭa ŝipo, pririgardante la ceterajn ses, plonĝantajn kaj ŝanceliĝantajn kiel ludaj lignaj anasoj, kiajn li, estinte knabo, ŝatis irigi laŭ la ĝardena baseno. En la memoro glitis varmaj, helaj koloroj de la gepatraj ĝardenoj, kvieto kaj silento de la patra domo.

Kun sento de kaptita besto Baŭrĝed ĉirkaŭrigardis.

Plu egalmezure leviĝadis grandegaj ondoj, nur la ritmo de ilia spirado rimarkeble plirapidiĝis. La lastaj radioj de la suno estis estingiĝantaj malproksime, post la blanka strio de la surfo, kaj en la ĉielo pendis sinistra densa nuba maso, prilumata demalsupre de oftaj ekbriloj de fulmoj.

Peza antaŭsento de malbonaĵo, atendanta lin kaj liajn kunulojn, premis Baŭrĝed-on. La etaj, antaŭnelonge ŝajnintaj tiaj komfortaj kaj fidindaj ŝipoj amasiĝis ĉirkaŭ la antaŭa — la ŝipestroj atendis ordonon, malakceptitaj de la tero, perditaj en la maro ĉe rando de la mondo.

Ĉe Baŭrĝed estis ĉiam pli firmiĝanta la konscio, ke la ŝipoj de Ta-Kem ne taŭgas por navigado laŭ la Granda Arko.

Sed nenion eblis fari. Li — la plena reganto de la animoj kaj la korpoj de siaj kunuloj, la estro de militistoj, la plenumanto de la volo de la ĉiopova faraono — sentis sin nun nesperta, malkuraĝa knabeto, preta kaŝi la kapon en la genuoj de la patrino, se ŝi estus ĉi tie.

Mallumo estis densiĝanta super la maro, la fajfado de la vento iĝadis pli akra kaj morna, kaj fulmoj ĉiam pli ofte briladis, prilumante ŝiritajn randojn de malhelaj nuboj.

De sur ŝipo al ŝipo oni trakriis la ordonon de Baŭrĝed — navigi dum la tuta nokto laŭ la vento, neniuokaze disiĝi, tenante sin proksime unu de la alia. Sendi konstantajn signalojn per frapoj je kupraj ŝildoj…

La obskuro disigis la ŝipojn, merginte la homojn en solecon. Ĝi estis tiel densa, ke de sur pruo ne eblis vidi, kio okazas sur la poŭpo. Nur lumoj de fulmoj ebligis observi la najbarajn ŝipojn.

Teruraj krioj, hurlo kaj suspiroj aŭdiĝadis el post la nuboj, kvazaŭ la morna Seto mem[81] aŭ la minaca Saĥmeto[82], — leonino, vorantino de homoj, kverelis tie pro ĉasaĵo. En hurlado de la vento la homoj aŭdis voĉojn, vokantajn ilin, kaj en timo retrorigardadis kun batantaj koroj. Sinistra premateco kaj tristo ekregis la homojn, kvazaŭ la voĉo, vokanta ilin, apartenis al la morto mem.

En la orelŝiran knaradon de ligno kaj en la mornan hurladon de la vento el ĉiuj flankoj estis enplektiĝantaj kupraj frapoj, similaj al neesprimeble streĉitaj ekkrioj. Al ili malofte resonadis obtuze aŭdeblaj homaj vortoj — fragmentaj, senligaj kaj pro tio ŝajnantaj timaj.

En la minacplena nokto la ŝipoj rapide iris suden, pelataj, kiel sekaj folioj dum venta vetero. Maldekstre kaj antaŭe parto de la horizonto senĉese lumadis, kvazaŭ tie kolektiĝis el la tuta mondo aŭroroj kaj fulmoj.

Suspiro, elŝiriĝinta el la brusto de Baŭrĝed, dronis en tondra muĝo de subite alfluginta vento. La ŝipo ege kliniĝis flanken, kaj Baŭrĝed falis sur la genuojn, forte batiĝinte per la kapo. La konscio forlasis lin, kaj li neeviteble flugus ekster la ŝipon, se kuraĝa maristo, nomita Antef, ne retenus lin, kovrinte per la propra korpo en angulo inter la ŝiprando kaj la ferdeko.

Kiam Baŭrĝed ree malfermis la okulojn kaj la konscio revenis al li, li dum longa tempo ne povis kompreni, kie li troviĝas. Lin ĉirkaŭis io gigante grandega, kuranta, premanta. Li plu sentis sub si la firman ferdekon de la ŝipo, sed ĝi estis malaperanta sub turniĝanta ŝaŭmo. Svingiĝoj de la ŝipo iĝis rapida ŝanĝo de ekflugoj kaj faloj, simila al galopo de vundita antilopo. Poiomete Baŭrĝed devigis sin pensi, despere kunpremante la kapon en la manplatoj.

La kolerplena muĝado de la vento, sufokanta lin, malhelpis al li rekonsciiĝi.

Tondro de la baŭmanta maro mortigis ĉiujn sonojn. Nur la muĝado de la vento estis furioze disputanta kun la bruo de akvaj montoj.

Sur la ferdeko de la ŝipo, sub rompaĵoj de la rompiĝinta masto, kuŝis remistoj, alkroĉiĝinte al remiloj, eltrenitaj sur la ferdekon. Parto de la homoj, ĉirkaŭliginte sin per ŝnuroj, tenis direktoremilojn. Grupo da militistoj sterniĝis sur la ferdeko, tenante per siaj korpoj kovrilojn de holdaj aperturoj, haste faritajn el veloj.

Pale griza senviva lumo malforte prilumis ĉion okazantan. Fojfoje ĝi subite desegniĝadis kun terura klareco en blindiga ekbrilo de fulmo, simile al delira bildo.

Baŭrĝed en morta maltrankvilo penis ekvidi la aliajn ŝipojn, kaŝitajn per ondokavoj kaj strioj de ŝaŭmo. Ekvidinte tiujn ŝeletojn, priverŝatajn de akvo, li komprenis ĝisfine la tutan teruron de sia stato.

Du ŝipoj iomete antaŭis la ŝipon de Baŭrĝed, tenante sin dekstre de ĝi. Tra sovaĝa danco de ondaj eĝoj kaj svingoj de ŝaŭmaj vostoj li distingis sur ili maldikajn triangulojn de restintaj mastoj. Maldekstre kaj malantaŭe iris ankoraŭ tri ŝipoj, kaj la sepa estis videbla nenie. La granda miraklo estis en tio, ke la ses ŝipoj ankoraŭ plu iris, kaj eĉ pli granda miraklo estis, ke la furioza forto de la tempesto ne disĵetis ilin laŭ la malhela bolanta maro.

Subite unu el la ŝipoj, irantaj maldekstre, abrupte kliniĝis; glitis homaj manoj, levitaj remiloj. Post momento la fundo de la renversiĝinta ŝipo montriĝis en hirtita kresto de giganta ondego kaj malaperis. Rigidiĝinte pro teruro, Baŭrĝed kaj la tenanta lin militisto rigardis al la pereo de la kunvojaĝantoj. En la ondoj apenaŭ videblis kapoj de kelkaj homoj.

Batala fajro de indigno ekbrulis en premita Baŭrĝed. Li devis ion fari, batali kontraŭ tiu pereiga forto, eĉ se ĝi estas nevenkebla. Alkroĉiĝante al ĉio ajn, li ekrampis al la poŭpa parto de la ŝipo, kie pordo en la malantaŭan, tegmentitan ejon jam estis cedanta al premo de la akvo, surverŝanta la ŝipon. Ĉion postan Baŭrĝed memoris kiel malklarajn, miksitajn fragmentojn. Li memoris, kiel oni hakis ŝipflankojn, por plifaciligi defluon de akvo de sur la ferdeko, kiel li mem kaj la nobelaj oficistoj de lia sekvantaro kune kun sklavoj estis freneze ĉerpantaj akvon en nigra mallumo interne de la ŝipo, batataj per frapoj de ondoj, kiel ili furioze penis fermi ĉiujn truojn en la ferdeko, nepripensite tratranĉitajn de la ŝipkonstruistoj, neniam sciintaj ion ajn pri la Granda Arko. Baŭrĝed memoris misformitajn, malsekajn nerekoneblajn vizaĝojn, aperantajn ĉirkaŭ li en ekbriloj de fulmoj. Filoj de Kemt kaj sklavoj — nigruloj, libianoj, azianoj — batalis kontraŭ la naturo por la vivo.

Kun sento de dankemo kaj admiro Baŭrĝed observis la fortikan figuron de Ŭaĥeneb, konturiĝantan sur la poŭpo tra kurteno de fluganta ŝaŭmo. Foje speciale helaj ekbriloj de fulmoj elŝiradis el la mallumo lian firman vizaĝon kun la vangoj, kaviĝintaj pro nekredebla streĉo. La direktilisto kun tri helpantoj estis senfortiĝanta, tenante la direktan remilon — la solan esperon de la ŝipo.

Ŭaĥeneb per krioj estis vigliganta la kamaradojn ĉe la alia flanko de la poŭpo, liaj akraj komandoj traŝiriĝadis tra surdiga furiozo de la tempesto. Kaj la homoj, forgesante timon de morto, estis sen kontraŭdiroj obeantaj al la direktilisto, sukcesanta teni la ŝipon kontraŭ la senekzempla forto de la Granda Arko, meti esperon en iliajn afekciitajn korojn, helpi trovi forton en la lacaj korpoj. Kaj ili laboris kun superhoma streĉo.

Baŭrĝed memoris ankoraŭ unu teruran vidaĵon, por ĉiam lasintan spuron en lia animo. Al lia ŝipo alproksimiĝis du aliaj. Unu — kun la pruo, ornamita per kupro, kie estris la favorato de Baŭrĝed, la gaja Simeĥet, — subite komencis mergiĝi per la poŭpo. Dekoj da homoj ekŝutiĝis ekster la ŝiprandon, en la pereigajn ondojn, strebante al la apude iranta ŝipo de Merir. Etenditaj manoj estis konvulsie alkroĉiĝantaj al ĝiaj flankoj, la savo de la naĝantoj ŝajnis tute proksima.

Sed tiam, ŝirmante duonon de la ĉielo kaj tuŝante per la pinto malaltajn nubojn, leviĝis ondego alta je dudek ulnoj. La ŝipo de Merir, pezigita per la saviĝantoj, ne sukcesis ĝustatempe turniĝi kaj forgliti de la monstro. La hirtita pinto de la giganta ondo rabobeste fleksiĝis antaŭen, kaj peza maso da akvo falis sur la ŝipon, forĵetinte flanken la ŝipon de Baŭrĝed. Neniu elnaĝis sur la loko de la pereo de ambaŭ ŝipoj, nur iaj rompaĵoj fojfoje glitis inter ondoj.

La morto estis neevitebla, sed tamen la homoj sur la ŝipoj daŭrigis la lukton, ĉesinte konscii ĉion, krom neceso de konservo de la ŝipo.

La maristoj ne rimarkis, ke la lukto iĝas pli facila, ke raŭkaj, abruptaj ekkrioj jam estas aŭdeblaj tra la tempesto, ke la griza duonmallumo bluiĝas kaj la svingiĝoj de la ŝipo malrapidiĝas. Sed nur kiam hela suna lumo priverŝis ĉion ĉirkaŭe, ili komprenis, ke elŝiriĝis el la manegoj de la muĝanta senkompata morto, ke ili vivos.

La suno jam estis subironta — tiom longe portis la ŝipojn la terura tempesto. El restintaj rompaĵoj oni longe muntis maston; oni levis ĝin, hisis grandan bluan flagon — Baŭrĝed donis signalon al tiuj ŝipoj, kiuj saviĝis. Se saviĝis… Sed baldaŭ alvenis unu ŝipo, poste alia. Neesprimeble granda estis la ĝojo ree ekvidi la kamaradojn. La tri ŝipoj direktis sin al la subiranta suno kaj tiam rimarkis antaŭe, en malproksime furiozantaj ondoj, ankoraŭ unu nigran punkton. Tio estis la kvara ŝipo…

Baŭrĝed eksilentis kaj movis la manon laŭ la ŝanĝiĝinta, emociita vizaĝo. La afekciita faraono ordonis alporti vinon kaj fortan bieron.

Ripozinte iomete, Baŭrĝed daŭrigis la rakonton.

Ĉiu el la vojaĝantoj post la tempesto iĝis «simila al homo, kaptita en mallumo. Iliaj korpoj tremis, la koroj malestis en ili, kaj ili ne povis distingi la vivon disde la morto»[83].

Rompitaj, plenigitaj de akvo ŝipoj peze ruliĝadis sur altaj ondoj, krakante kaj tremante, kvazaŭ rememorante la travivaĵon. Ĉiuj pensoj de la homoj estis strebantaj al la bordo. Se la tero ree malakceptos ilin, renkontinte per bruego kaj surfa ŝaŭmo, do la morto estos neevitebla. Al ili ne sufiĉos fortoj por pasigi ankoraŭ unu nokton en brakumoj de la Granda Arko, ne eblas savi la damaĝitajn ŝipojn…

Malrapide iradis la ŝipoj al la bordo — la malproksima nebula strieto kontraŭ la suno restadis sama, ne donante respondon al la demando, turmentanta la maristojn.

La ŝipo de Baŭrĝed, sur kiu restis plej multe da remiloj, ree iris antaŭe. Nerimarkite la maro heliĝis, la ondiĝo malfortiĝis — la ŝipoj estis malrapide ekflugantaj supren kaj glate malleviĝantaj sur maloftaj longaj ondoj. Dum ekflugo el alto de granda ondo el la ŝipo oni subite ekvidis la bordon, evidentiĝintan tute proksime. Malalta kaj sabla, ĝi estis malkrute subiranta sub larĝajn disfluojn kaj plaŭdojn de alruliĝantaj ondoj. La ondoj estis malrapide ekstarantaj per longaj muroj, iliaj pintoj ĝibiĝis, brilante sub la suno, kiel dorsoj de grandegaj animaloj. Nerimarkeble rapide la krestoj de la ondoj volviĝadis antaŭen kaj kun obtuza bruo etendiĝadis sur glata sablo.

La vojaĝantoj ne sukcesis rimarki, kiel la ŝipoj trafis sur sablan malprofundaĵon, priverŝataj de akvo.

Ĝis la gorĝo en la akvo, sub potencaj kaj pigraj batoj de ondoj la maristoj per desperaj penoj eltrenis siajn ŝipojn pluen sur la bordon.

Kelkaj palmoj, obeeme klinintaj siajn sveltajn ringecajn trunkojn antaŭ la vizaĝo de la Granda Arko, atestis pri ĉeesto de dolĉa akvo.

Sub ilia foliaro, taŭzita de mara vento, sento de trankvilo kaj sekureco plenigis la korojn de la elturmentitaj homoj. Tre baldaŭ ĉiuj forgesiĝis per malfacila dormo, ne pensante pri estonteco, plu travivante la okazintaĵon.

Ĉi tie, sur tiu dezerta bordo, al Baŭrĝed kun plena klareco venis konscio pri neĉirkaŭprenebleco de la mondo, pri kolosa grandeco de la naturo, ankoraŭ ne konkerita de la homo, kaj sento de senfina deŝiriteco disde la kara patrujo.

Matene la ŝipoj situis malproksime de la maro, sur nuda sablo. La vojaĝantoj jam sciis, ke la maro kun regulaj tempaj intervaloj jen alvenas al sekaĵo, jen foriras de ĝi, kaj tial ne miris. Esploro de la ŝipoj montris vicon da gravaj damaĝoj.

Oni denove konstruis tendaron sur la nekonata bordo, denove al diversaj direktoj disiris taĉmentoj por serĉi necesan lignon, rezinon kaj manĝon.

La lando estis varmega, dezerta kaj malafabla, sed pasis multa tempo, antaŭ ol oni sukcesis forlasi ĝin. La vojo suden daŭriĝis. Restis jam malpli ol duono de la homoj, eknavigintaj el la haveno Suu, eluziĝis la vestoj, finiĝis la rezervoj, prenitaj el la patrujo.

La ŝipoj iris kaj iris laŭlonge de la bordo, evitante fortan ondadon, persiste strebante suden, en malpacienca atendo de la definitiva turniĝo okcidenten.

Dum noktoj sur la bordo malfermiĝadis super ili la neordinare nigra ĉielo, sur kiu leviĝadis de la sudo novaj stelfiguroj, fremdaj laŭ la konturoj, kaj la konataj, karaj steloj ĉiutage malleviĝadis ĉiam pli malalten, al la norda horizonto.

La fremda ĉielo timigis la homojn, ĝia eterna neŝanĝeblo, ekkonita per la sperto de multaj jarcentoj en Ta-Kem, estis detruiĝanta, nekonataĵo ree ekstaris antaŭ la homa menso, kiu perpleksiĝis en penoj kompreni.

Kaj eĉ la suno kvazaŭ estis grimpanta ĉiam pli alten sur la ĉielon; tagmeze ĝi staris rekte super la kapo, faligante kaskadojn da rektaj, kiel sagoj, ĉion penetrantaj radioj.

Ventoj, blovantaj de sur la firmaĵo, alportadis strangajn odorojn. En ili sentiĝis aromoj de nekonataj floroj, sufokaj vaporoj de grandegaj marĉoj, seka kaj amara blovo de forbruligitaj stepoj. Tie, post malaltaj montoj, okcidenten iris mistera, enigmoplena lando, sendube abunda je ĉiaspecaj mirakloj. Sed la bordo restis dezerta dum dudek tagoj da navigado, ĝis la apudbordaj montoj iĝis altaj kaj rondpintaj kaj vestiĝis en verdan tapiŝon da densegaj arbaroj. Dum varmegaj tagaj horoj de ili venadis ebriiga odoro, kaŭzanta kapturniĝon. Kvazaŭ ĉiuj altvaloraj aromoj miksiĝis kaj ensorbiĝis en la pezan aeron. La arbaroj alrampis al la bordo, raregaj simioj guf kaj kiu multope saltadis laŭ branĉoj kaj malleviĝadis sur la teron, altiritaj de la aspekto de la ŝipoj.

Tiam evidentiĝis nova malfeliĉo — en la fundoj de la ŝipoj kreiĝis grandaj truoj. Iaj maraj vermoj prironĝis la fortikan lignon, kaj ĝi komencis disfali ĉe batoj de ondoj aŭ ĉe frotado je sablo dum albordiĝoj.

Elprovitaj en ĉiuj danĝeroj, evitintaj tiom da mortoj, la vojaĝantoj trafis en seneliran malesperon.

La unusola firma ponteto, liganta ilin kun la malproksima patrujo, estis la ŝipoj — la garantio de reveno. Sen la ŝipoj sur fremdaj bordoj de la rando de la tero en la senmezura foro disde la Nigra Tero — kiel povos ili reveni, kiel trovos trankvilon de morto en Kemt?

Riparante la disfalantajn ŝipojn, la ekspedicio daŭrigis la vojaĝon.

Kaj jen finfine gigantaj arboj de senekzempla, neimagebla alto alvenis proksime al la maro. Enfluejo de granda rivero signiĝis per makulo da malhela akvo, enŝiriĝinta en la blu-verdajn ondojn de la Granda Arko. Miloj da bluaj birdoj kun longaj bekoj estis kovrantaj la akvon ĉe la bordoj, rozkoloraj nuboj da flamingoj[84] brilis sub la suno, blankaj ardeoj tumultis ĉie, kaj gravaspektaj pelikanoj estis ripozantaj, balanciĝante sur glataĵo de vasta malfermita golfeto.

La ŝipoj ĉirkaŭiris negrandan platan kabon, kaj tiam antaŭ la okuloj de la vojaĝantoj ekstaris ĉio, pri kio ili revis en tempestaj ondoj de la maro aŭ sur senvivaj bordoj sub silentaj steloj dum la tutaj longaj tagoj de la nekredebla vojo.

Granda vilaĝo etendiĝis sur la plata marbordo. Rondaj domoj kun konusaj tegmentoj el kano staris sur altaj palisegoj, en ombro de arboj, pezigitaj de fruktoj. Malproksime, sur deklivoj de montetoj, videblis prisemitaj kampoj. Grandega grego da kaproj kaj bovoj kun nekredeble longaj kornoj estis ripozanta en ombro de larĝfoliaj dikaj arboj. Flavaj pendorelaj hundoj estis kurantaj laŭ la bordo kaj bojis al la proksimiĝantaj ŝipoj.

Renkonten amase hastis fortikaj, sveltaj viroj en blankaj zontukoj kaj virinoj en mallongaj blankaj roboj kun samaj mallarĝaj blankaj rubandoj super longaj krispaj haroj. La koloro de la haŭto de la nekonatoj estis sama, kiel ĉe la filoj de Kemt.

Retenante la spiron, ili observis, kiel unu post la alia estis alproksimiĝantaj kaj albordiĝantaj la neniam viditaj ŝipoj.

Malrapide aliris barba estro kun ponardo sub la zono, kun multaj oraj braceletoj sur la dekstra kruro.

Obeante al lia signo, renkonten al Baŭrĝed oni portis platajn korbojn kun amasoj da helflavaj kaj verdaj skvamaj fruktoj.

Tiel efektiviĝis la revo de la popolo de la Nigra Tero, la antaŭvido de Ĝoser, la volo de Ĝedefra, — la ekspedicio atingis la fabelan Ta-Nuter-on, aŭ Punt-on, post jaro kaj duono da senekzempla navigado. La lando estis vasta, riĉa je aromaĵoj kaj oro; neordinare bongustaj fruktoj liveradis abundan kaj diversan manĝon.

La loĝantoj de Punt vere similis al la filoj de Kemt, kaj, malgraŭ tio, ke ili ne komprenis ties lingvon, gasteme akceptis la vojaĝantojn, al kiuj ŝajnis, ke ili venis en la fabelan landon de spiritoj de feliĉo. Sed tio estis nur la unua impreso post multaj monatoj da lukto kontraŭ la maro kaj la dezertoj, kontraŭ teruraj fortoj de la Granda Arko.

Baŭrĝed bone enmemorigis, kiel foje responde al lia admiro pri la lando direktilisto Ŭaĥeneb kolere diris, ke altranguloj en Ta-Kem kaj ĉi tie, en Punt, ne deziras vidi suferojn de simplaj neĝes-oj — malriĉuloj. Kaj Punt, laŭ la opinio de Ŭaĥeneb, nur per tio diferencas disde la Nigra Tero, ke ĉi tie ne estas armeo da oficistoj, sed anstataŭe super ĉiu gento staras propra estro, premanta siajn regatojn laŭ siaj propraj leĝoj — alivorte, sen ajna leĝo.

Baldaŭ Baŭrĝed mem konvinkiĝis pri tio. La legendo pri la feliĉa lando disbloviĝis kiel fumo de lignofajro sur mara bordo. Li ne deziris reveni kun tia scio en la patrujon, kiu ĉiam, ekde tre antikvaj tempoj, vidis en Punt la landon de la revo, la landon de esperoj de la popolo pri bona vivo.

Restis ekkoni la randon de la tero sur la Granda Arko, kaj tiu tasko ŝajnis facila: tiel malproksime foriris la ŝipoj de Baŭrĝed, ke neniu dubis pri proksimeco de Punt al la rando de la mondo. Nun ili atingos ĝin eĉ laŭ la sekaĵo, sen siaj ŝipoj, prironĝitaj de vermoj.

Dum duonjaro la ekspedicio estis konatiĝanta kun la lando de la imagitaj spiritoj; ĝi lernadis morojn kaj la lingvon, eksciadis vojojn, faradis komercon, interŝanĝante armilaron, ŝtofojn kaj ornamaĵojn kontraŭ oro kaj aromaj rezinoj de arboj de Punt. Poste venis la tempo iri por serĉi la randon de la sekaĵo. Nur post plenumo de tio oni devis pensi pri reveno.

Sed pli ol tri jarojn ili devis pasigi en la fora lando, kaj la limoj de la sekaĵo plu ne estis atingitaj.

Lasinte la plej lertajn homojn sur la bordo por konstruado de novaj ŝipoj, Baŭrĝed sendis taĉmenton okcidenten, kaj mem ekiris suden kun ĉefa aro da restintaj militistoj, uzante kiel ŝarĝobrutojn malgrandajn buntajn bovojn kun longaj kornoj. En la oka tago de la vojo forta febro faligis Baŭrĝed-on. Lin oni forportis reen en la apudbordan urbeton, kaj la ekspedicion anstataŭ li ekkondukis la estro de militistoj Imtour kaj direktilisto Ŭaĥeneb.

Baŭrĝed mallevis la kapon kaj malgaje rigardis al la faraono. Radioj de la subiranta suno prilumis lian vizaĝon kun kaviĝintaj vangoj, profundaj ombroj ekkuŝis ĉirkaŭ la okuloj kaj la buŝo, kiel sigelo de senfina laco. La longa rakonto, la afekciaj rememoroj elturmentis la vojaĝinton. Baŭrĝed levetis sin kaj elprenis el la skatolo, alportita kun si, kelkajn rulaĵojn, kiujn li kun malalta riverenco donis al la faraono.

— Plue mia rakonto ne povas esti plena, — mallaŭte diris li. — Mi estis inter vivo kaj morto dum multaj monatoj, kaj poste iĝis pli malforta, ol ĵus naskita bebo. Jen ĉi tie la skribistoj, laŭ mia ordono, registris ĉion, kio okazis al ni dum la penoj atingi la randon de la tero. Mi kuraĝas proponi tiujn librojn al lia reĝa moŝto, vivo, sano, forto…

Ĥafra malkontente kuntiris la brovojn.

— Ni aŭdis de vi tiom multe da mirakloj, — eksonis la metale klara voĉo de la faraono, — kaj dezirus ekscii pli baldaŭ la finon de la vojaĝo. Refortigu vian koron, ripozu en mia palaco kaj antaŭ la nokto daŭrigu la rakonton. Memoru, ke mi ankoraŭ ne aŭdis de vi la ĉefan…

Mirigita de la vortoj de la faraono, Baŭrĝed obeeme permesis forkonduki sin en malgrandan angulan ĉambron. Tie la vojaĝinto kuŝis sola, ĝuante malvarmeton. Antaŭ liaj fermitaj okuloj senfine naĝis vizioj el la malproksima mondo, malkvietigitaj en la memoro. Baŭrĝed ne povis ekdormi, pensante pri tio, kion do deziras de li la faraono, kaj rememorante la antaŭnelongan konversacion kun la maljuna pastro de Toto.

Venis nokto, kiam oni lin ree vokis al la faraono.

Malforta flagrado de lucernoj profunde de vasta balkono ne malhelpis al lumoj de helaj steloj. Ofte stumblante kaj konfuziĝante, Baŭrĝed hastis fini la raporton al la faraono pri sia ekspedicio.

Li rakontis pri tio, kiel la okcidenta taĉmento atingis grandegan dolĉakvan maron[85], transnaĝi kiun ili ne sukcesis kaj revenis.

Dum la revena vojo la taĉmento iris preter giganta monto[86], foririnta en la profundon de la ĉielo per sia dukapa pinto de purega brilanta blanko. De sur la deklivoj de la monto rampis malsupren, en la valojn, tavoloj da neordinare malvarma lazura ŝtono. Tiu ŝtono estis diafana kaj en la manoj transformiĝis en akvon, malaperinte senspure.

Baŭrĝed parolis pri arboj de monstra alto, tuŝantaj stelojn per siaj pintoj, pri aliaj arboj, pli malaltaj, sed per la diko superantaj ajnan fantazion.

Milionoj da malicaj muŝoj kaj diverskoloraj formikoj turmentis la vojaĝantojn.

Senfinaj gregoj da antilopoj, ferocaj bovoj, elefantoj, ĝirafoj tumultis sur vastaĵoj de stepoj, sur randoj de malhelaj arbaroj… Miloj da bestoj, similaj al grandaj azenoj, sovaĝe farbitaj per nigraj kaj blankaj strioj, freneze trakuradis antaŭ la vojaĝantoj; nigraj monstroj kun kornoj sur la nazo kaj sur la frunto ĵetadis sin el post arbustoj kun teruranta feroco.

Diversajn popolojn renkontis la vojaĝantoj, diversajn kolorojn de haŭto, diversajn sonojn de nekompreneblaj lingvoj, diversajn specojn de armiloj — ĉio miksiĝis en ilia memoro.

La taĉmento, sendita suden, iris senfine longe, ĝis atingis altajn montojn. Sur tiuj montoj kreskis mornaj arbaroj el arboj kun pingloj anstataŭ folioj[87]. Dum noktoj ĉiuj arboj lumis per timiga blueta lumo. Samtie oni vidis lumantajn bestojn, kaj — estas terure diri! — la homoj komencis lumi mem, kovriĝante kvazaŭ per vesto el malvarma fajro. Tiu lumo[88] aŭguris terurajn fulmotondrojn, senkompate detruantajn ĉion ĉirkaŭe, batante homojn, rompante arbojn kaj fajrigante arbarojn.

En timo la taĉmento haste trairis la montojn kaj aliris grandan riveron[89], egalan al la sankta Ĥapi mem. Ĉi tie loĝis homoj kun stranga griza haŭtkoloro, lertaj en bestobredado kaj en elfarado de armiloj.

La senditoj de Baŭrĝed longe vivis ĉi tie, konatiĝis kun la lingvo de la grizaj homoj kaj sukcesis ekscii pri vojo pluen al la sudo.

Evidentiĝis, ke la rando de la firmaĵo estas neimageble malproksima, neniu konas ĝiajn limojn. La lokaj loĝantoj kredigis, ke pli sude, post montoj kaj arbaroj, iras vastaĵoj de stepoj kun bluaj herboj[90]. Tie, sude, estas pli malvarme, ol ĉi tie, kaj loĝas militemaj triboj. Iliaj batalistoj kuras pli rapide ol antilopoj kaj ĵetas lancojn pli malproksimen, ol flugas sago.

Malgraŭ la avertoj pri danĝero, Imtour kaj Ŭaĥeneb direktis sin suden for de la rivero, strebante iel ajn plenumi la volon de la faraono.

En sangaj bataloj la taĉmento rapide perdis la plej bonajn, elprovitajn, fortajn batalantojn kaj haste retiriĝis, ne plenuminte la intencon. Pereis la estro Imtour mem, estis vundita Ŭaĥeneb, el la sepdek homoj al la granda rivero revenis nur dek kvar.

Baŭrĝed parolis, kiel longe li suferis en la fremda lando, atendante revenon de la taĉmentoj, senditaj de li. Cent tri homoj, harditaj per jaroj da malfacila vojo, timintaj nek senfinan maron, nek bestojn, nek homojn, malaperis, dissolviĝis en vasto de la grandega, vere senfina mondo.

Tuj post la resaniĝo, Baŭrĝed ekiris por serĉo de la suda taĉmento, kolektinte ĉiujn homojn, kapablajn al longa iro.

Pro volo de la dioj ili sukcesis renkonti malgrandan grupon da filoj de Kemt, trabatiĝantaj norden, al Punt. Apenaŭ vivaj, ili rakontis al la estro, ke la limoj de la mondo plu restas neekkonitaj. Iĝis klara nur unu afero — la tero etendiĝas suden je tiom granda distanco, antaŭ kiu la tuta lando Kemt estas ne pli ol malgranda insuleto en la delto de Ĥapi. Pasi ĝis la fino de la firmaĵo eblas nur kun miloj da militistoj, kaj por tio necesos jardekoj…

La ŝipkonstruistoj, restintaj sur la bordo, preparis tri ŝipojn, jam delonge zorgeme konservatajn en kana ŝedo, sur ŝtupego de la bordo. Tiuj ŝipoj estis konstruitaj novmaniere — la lukto kontraŭ ondoj de la Granda Arko ne pasis vane. La altajn kaj rektajn pruojn oni kovris per tabuloj el malmola ligno, la fortika ferdeko havis neniun aperturon, ne fermatan per densaj kovriloj. La direktilojn oni metis sur alta soklo, defendita kontraŭ ondoj, la fundoj de la ŝipoj estis tegitaj per maldikaj oraj lamenoj, por eviti detruon de la ligno pro la maraj vermoj.

Sed ĉiuj restintaj kunvojaĝantoj de Baŭrĝed lokiĝis sur unu ŝipo. Por du aliaj ne estis ŝipanoj. Vane penis Baŭrĝed persvadi la estrojn de Punt doni al li remistojn, vanaj estis ankaŭ penoj tenti iun per malavaraj promesoj. Ĉiuj loĝantoj de Punt kategorie rifuzis forlasi la patrujon.

Do, oni devis iri sur unu ŝipo, malgraŭ la tuta danĝereco de tia navigado. Post pli ol kvar jaroj da estado sur sekaĵo la homoj de Baŭrĝed kun ĝojaj ekkrioj lanĉis la ŝipon en brakumojn de la Granda Arko. Nun ĝiaj ondoj estis malpezaj, gaje kaj karese kuris ili el senlima foro de la nekonataĵo. La ŝipon oni ŝarĝis per mil grandaj ringoj[91] da oro kaj arĝento, metis dudek dikajn trunkojn da nigra ligno, kvindek grandegajn elefantajn dentegojn, kvincent mezurojn da valoregaj aromaĵoj, felojn kaj kornojn de neordinaraj bestoj, plumojn de antaŭe neviditaj birdoj. Ĉio ĉi venis bonorde kaj kuŝas nun en la trezorejoj de ambaŭ landoj, ĉe la trezoristo de la dio.

Malfacila kaj longa estis la revena vojo, dum pluraj monatoj oni devis staradi, atendante favorajn ventojn. Sed ili trabatiĝis tra tempestoj kaj pluvoj, tra teruraj dentoj de subakvaj rokoj, saviĝis de grandegaj ondoj, estis indulgitaj de sablaj uraganoj, por meti al la piedoj de lia reĝa moŝto ĉion akiritan en malfacilaj suferoj, por sciigi la ekkonitan pri la granda kaj mirakla mondo, etendiĝanta suden de la kara Kemt…

Laŭ signo de la faraono ĉiuj ĉeestantoj forlasis la balkonon. Restis nur la ĉati kaj la ĉefpastro de Rao.

— Vi faris senekzemplajn heroaĵojn, — malrapide ekparolis Ĥafra, — trairis senfinajn spacojn, kaj koro via estas pli fortika, ol la ruĝa ŝtono de la Pordego de la Sudo.

Baŭrĝed kliniĝis kun la frunto al la planko, respekte atentante la vortojn de la faraono.

— Sed vi revenis kun malgranda akiraĵo, perdis multajn kuraĝajn militistojn kaj lertajn sklavojn, — daŭrigis la faraono. — Per kio do gloris vi la dian nomon de reĝoj de Kemt en la foraj landoj, vizititaj de vi?

Baŭrĝed silentis — li ne havis, kion respondi.

Ĥafra paŭzis, dum la ĉati kaj la ĉefpastro aprobe ekbalancis la kapojn.

— Mi ne mallaŭdas vin, — la vortoj de la faraono estis peze falantaj sur la koron de la vojaĝinto, — vi plenumis la volon de mia dia frato kaj nenion povis scii pri la ŝanĝoj en la Nigra Tero. Alie vi revenus, ĵus atinginte Punt-on, kun granda akiraĵo, kaj ne submetus vin mem al suferoj en penoj atingi neatingeblan. Mi bezonas scii, ĉu multe da militistoj necesos, por frakasi tiujn sudajn landojn, ĉu bonaj estos sklavoj de tiuj triboj, ĉu multe da juvelŝtonoj eblas preni de tie por ornamo de mia templo. Vi ankoraŭ nenion diris pri tio.

Indigno ekpremis la bruston de Baŭrĝed. Li ĵus ree travivis la tutan grandecon de la vasta mondo, kaj la orgojla memamo de la reganto vokis en li preskaŭ abomenon.

— Granda Domo, filo de Horuso, — mallaŭte respondis la vojaĝinto, — tie estas multe da diversaj triboj, ne unuigitaj per amikeco, kaj neniu el ili aparte povus kontraŭstari al la granda militistaro de Ta-Kem. Sed la suda tero estas granda, kaj da homoj tie estas, kiel da sablo en la okcidenta dezerto, — la tuta militistaro, la tuta popolo de la Nigra Tero solviĝus tie simile al manpleno da salo, ĵetita en akvon. Ni ne povus reteni la konkeritan, ĉar nia forto estas granda, dum ni estas kune sur nia tero, kiel formikoj en formikejo…

— Ĉu vi deziras diri, — kolere interrompis la faraono, — ke mi kaj mia popolo, elektita de la dioj, ne povas obeigi landojn de mizeraj nigrulaĉoj? Jen kiel vi firmigis grandecon de la faraono en la fora Punt!

— Filo de Horuso, vivo, sano, forto, — haste respondis Baŭrĝed, — mi nur deziris diri, ke la mondo estas tiel granda…

— Ke la tuta lando Kemt antaŭ ĝi estas ne pli ol insuleto en vastaĵoj de la Delto? — rapide demandis Ĥafra.

Baŭrĝed jese klinis la kapon.

— Eble, eĉ mia altaĵo, kiu iĝos pli granda ol ĉio, kio estis kaj estos farita de la homoj, ŝajnos al vi nur sensignifa monteto? Aŭ eble, vi aŭdacis min, dion kaj reganton de la mondo, kompari kun malestimindaj estroj de malestimindaj foraj triboj? — sekvis la rapidaj demandoj de la faraono.

Konsterniĝinta Baŭrĝed alpremiĝis per la frunto al la planko.

La faraono divenis liajn pensojn, ankoraŭ malklarajn kaj nebulajn, naskitajn de sopiro pri libero kaj vasteco de la pasintaj jaroj de la vojaĝo.

Ĥafra eksilentis kaj celis la senmovan rigardon super la kapo de Baŭrĝed, levinte kaj kunpreminte la makzelojn.

Retenante la spiron, Baŭrĝed estis prepariĝanta renkonti novan baton de la sorto. Pasis kelkaj turmentaj minutoj.

— Iru hejmen, — finfine ekparolis Ĥafra. — Morgaŭ matene vi kunvokos viajn kunvojaĝintojn kaj transdonos al ili mian malpermeson rakonti fabelojn pri via vojaĝo. Ĉiun, kiu malobeos la ordonon, atingos puno. Kaj vi mem memoru miajn vortojn…

La perpleksa vojaĝinto malleviĝis de sur la balkono, akompanata per silentaj rigardoj de la du unuaj konsilantoj de la reganto de Kemt. Nokta mallumo fermiĝis ĉirkaŭ Baŭrĝed, kaj same mallume iĝis en lia animo; la nuno kaj la estonteco de lia vivo perdiĝis en obskuro.

La venkinto de la senfinaj spacoj ektrenis sin, stumblante, laŭ rekta palma aleo al la pordego de la palaco…

Fortaj batoj de remiloj estis diserigantaj la malklaran akvon de Ĥapi.

Tri potencaj nigruloj-remistoj rapide pelis supren kontraŭ la fluo malpezan boaton. Sub plektita markezo sidis duopo. Tio estis Baŭrĝed kaj la maljuna Men-Kaŭ-Tot.

La severa vizaĝo de la pastro estis malgaja; li parolis, ne mallevante la okulojn disde Baŭrĝed, avide atentanta lin:

— Pezaj estas ŝtonoj de la sorto, kaj ve al tiu, kiu iĝis sub ili. Sed en malhela nokto saĝulo ekkonas sian parencecon kun abismoj de la nekonataĵo. Koro lia tremas, kaj la pensoj vastiĝas… Grandan aferon plenumis vi, sed ĝia sorto estas resti senutila por la patrujo, malaperi por la tempo en la trezorejo de la sekreta saĝo. Mi antaŭvidas falon de la pastroj de Toto, antaŭvidas pli malbonajn plagojn kaj falon de la potenco de Kemt, se ĝiaj regantoj iros laŭ la vojo de Ĥufu kaj Ĥafra. Estas amare, ke ne ekzistas nun homo, simila al la saĝega Imhotepo, ĉar la forto de la faraono kreskis grandege. La popolo de la Nigra Tero iĝis herbeto, dispremita sub hufo de bovo…

Men-Kaŭ-Tot malfacile suspiris, mezurante per la okuloj la malproksimen forirantan valon, kvazaŭ penante ekvidi la estontecon.

— Sciu do, — silentinte, ree ekparolis la pastro, — ke la faraono ordonis forbruligi ĉion, registritan de viaj skribistoj pri la vojaĝo. Eĉ pli, en la templo de Ĝedefra estis tabulo de nigra granito kun listo de la aferoj de la forpasinta faraono. Tie estis skribite ankaŭ pri tio, ke li sendis vin serĉi Punt-on kaj la randon de la Granda Arko. Laŭ ordono de Ĥafra la skribaĵo estas forviŝita, via nomo neniigita, kaj nun nenio transdonos al jarcentoj la heroaĵon, plenumitan de vi. Viaj remistoj kaj militistoj estas por longe forsenditaj al la lagoj de Serpento. Ŭaĥeneb malaperis.

Sed la popolo — ĝi ne forgesis vin kaj plu gloras vin en kantoj, novaj fabeloj pri vi estas transdonataj el buŝo al buŝo en urboj kaj vilaĝoj. Jen kial, antaŭ ol la kolero de Ĥafra falis sur vin per la tuta forto, mi konsilis al vi kaŝiĝi en la palacoj de Toto. Jam delonge la faraono serĉas ilin, sed neniam trovos, ĉar fidelaj estas la servantoj de la dio de saĝo. Tie lertaj ĉizistoj povos eternigi sur malmola ŝtono priskribon de via vojaĝo, kaj kleraj pastroj registros ĉion, kion ekkonis vi dum la vojaĝado laŭ la malproksima sudo. Tiel en homaj generacioj konserviĝos memoro pri potenco kaj scioj de la pastroj de Toto. Kaŝiĝu de la vivo provizore, ĝis forgesiĝos la konfuzo, enportita de vi, sub piedo de la granda piramido. Kaj la tombo via konserviĝos por vi, kaj la danco Muu[92] estos plenumita antaŭ ĝia pordo. Tiuj viaj kunuloj, kiuj atentis al la voĉo de la saĝo, same estos nedamaĝitaj…

— Kiel mi danku vin, patro mia! — emociite diris Baŭrĝed. — Kiom da fojoj mi jam iris laŭ vojoj de via saĝo, kaj ĉio plenumiĝis, kiel vi diris… Akceptu do donace la belan memoraĵon de la fora mondo, kiun konservis mi por mi mem dum ĉiuj travivaĵoj…

Baŭrĝed fosis en faldoj de la vesto kaj elprenis el tie platan rompopecon de ŝtono, grandan je pinto de lanco, kun rondaj randoj. La ŝtono estis malmola, ege pura kaj diafana, kaj ĝia blu-verda koloro estis nepriskribeble ĝoja, hela kaj profunda, kun varma tono de diafana vino. La spegula supraĵo de la ŝtono estis polurita, verŝajne, fare de homa mano.

— Ĝin liveris Ŭaĥeneb, — daŭrigis Baŭrĝed, etendante la brilantan ŝtonon al la pastro, — de bordoj de granda suda rivero. Tiajn ŝtonojn akiradas malproksime sude tiuj, kiuj sukcesas pasi preter ferocaj triboj. Por mi ĝi enkorpigas la brilantan foron de la Granda Arko, vidinte kiun almenaŭ fojon, ne eblas jam forgesi…

Men-Kaŭ-Tot prenis la ŝtonon kun apenaŭ rimarkebla rideto:

— Mi, servanto de Toto, bezonas nenion. Sed ni kaŝos la ŝtonon en la trezorejo de Toto, inter aliaj aĵoj, ĉar nun por ĝi estas pli bone konserviĝi ne ĉe vi.

Baŭrĝed konsente klinis la kapon kaj direktis trankvilan rigardon al la spegula glataĵo de la rivero.

Post la poŭpo de la boato estis forkuranta malantaŭen, al la malproksima urbo de Blankaj Muroj, stria mallarĝa spuro. Ĝi vigle rememorigis al Baŭrĝed larĝajn striojn, plugitajn de liaj ŝipoj en vastaĵoj de nekonataj maroj. Kiomfoje, sopirante pri la patrujo, li dum horoj observadis disvolviĝantan fadenon de ŝaŭma spuro, dissolviĝanta en la foro, disiganta lin de la Nigra Tero…

Kaj nun sur la gepatra rivero tiu spuro de la malgranda boato rapide malaperas sur la glata akvo. Tio estas ĉio, per kio finiĝis liaj revoj kaj streboj, pensoj, kovitaj ekster limoj de la konata mondo, esperoj, zorgeme flegitaj en minacaj danĝeroj…

En nehastaj konversacioj kun Men-Kaŭ-Tot estis pasanta la tempo de la navigado supren laŭ Ĥapi. La vojaĝantoj hastis. Haltojn en vilaĝoj ili evitadis, kaj nur malofte la boato albordiĝadis al ŝtupo de iu soleca, malriĉa templo, staranta sur la bordo. Tie ili prenadis provianton kaj refortiĝadis per vino.

En la kvara tago de la vojo, ĉe sunleviĝo, la boato eniris en labirinton de verdaj insuletoj, disigitaj per mallarĝaj strioj da pura akvo. En duonmallumo, inter altaj papirusoj, la boato, turniĝante jen dekstren, jen maldekstren, enprofundiĝis en nepenetreblan muron de marĉaj kreskaĵoj. Post ĝi montriĝis kvieta golfo kun pura sabla fundo. La boato albordiĝis. Men-Kaŭ-Tot, akompanata de Baŭrĝed, eliris kaj direktis sin laŭ apenaŭ rimarkebla pado, leviĝanta al ĉebordaj rokoj.

Sunaj radioj, ekbrilinte, prilumis la supran randon de la deklivo, ĉe kies piedo ankoraŭ kuŝis duonmallumo. Por momento en tiu duonmallumo aperis du figuroj en blankaj vestoj kaj malaperis…

Transe de la mallarĝa kaj longa interkrutejo en rokoj, per nenio diferencantaj de miloj da similaj al ĝi, montriĝis valo, fermita en nudaj, bruligitaj klifoj. En ĝia centro altis plata monteto, borderita de verdaj arbustoj. Duobla ringo de irigaciaj fosaĵoj, plenigitaj per akvo, ĉirkaŭis la monteton.

En la valo estis sufoka kaj senventa aero, malklara nebulo estis leviĝanta de la nigraj brilantaj rokoj.

En la kontraŭa flanko de la valo videblis negranda montfendeto. Men-Kaŭ-Tot certe direktis sin al la maldekstra flanko de la monteto, disŝovis densan kreskaĵaron kaj grimpis sur la pinton. Baŭrĝed sekvis la maljunulon.

Akra krio de sankta birdo de Toto traflugis la valon. Antaŭ la venintoj elkreskis nesciate de kie aperintaj kvar grandegaj nigruloj, armitaj ĝisdente. Ili respekte salutis la maljunan pastron kaj helpis malleviĝi al la piedo de la monteto sur ĝian kontraŭan flankon. Kelkaj maljunaj sikomoroj kreskis ĉi tie, ĵetante densan ombron sur la deklivon, en kiu Baŭrĝed rimarkis pasejon, eltranĉitan rekte en la roko.

En malvarma mallumo laŭ la longa kaj alta koridoro la pastro kaj Baŭrĝed penetris en rondan subteraĵon. Ĉirkaŭe en la muroj, dividite per egalaj spacoj, videblis mallarĝaj, kiel fendoj, naŭ enirejoj. Milda lumo estis falanta de ie supre — evidente, la subteraĵo komunikiĝis kun la supraĵo de la monteto.

Pli ol dudek pastroj, malalte riverencante, eliris por renkonti Men-Kaŭ-Tot-on kaj la vojaĝinton. Tri el ili, evidente pli altrangaj, elpaŝis antaŭen.

— Ni salutas vin, patro de saĝo! — ekparolis unu, la malalta. — Delonge ni atendas vin, kaj ĉio estas preparita laŭ la ricevitaj ordonoj! — La pastro turniĝis kaj per gesto forpermesis la ceterajn.

La tri altranguloj gvidis la novvenintojn ĉirkaŭ la halo en la naŭan, la lastan enirejon. La mallarĝa malplena koridoro estis firme barita per ŝtona plato. La akompanantaj pastroj frapis la muron — la plato leviĝis per meĥanismo, kaŝita interne. Ili eniris en oblongan grandan ĉambron, kadritan per kolonoj el granito. Inter la kolonoj estis fiksitaj glataj platoj de nigra diabazo, sen ajnaj skribaĵoj aŭ bildoj. Meze staris statuo de Nazulo, la dio Toto, sur alta piedestalo. Ĉe la piedoj de la statuo Baŭrĝed rimarkis platan tason.

— Ĉirkaŭrigardu, filo mia, — diris al Baŭrĝed Men-Kaŭ-Tot, — en tiu azilo vi devos resti ĝis certa tempo. Vidu, pretas platoj el ŝtono de eterneco. Sur ili neforviŝeble estos elĉizita la tuta rakonto pri via vojaĝo, kaj konserviĝos ĝi en jarcentoj. Ni laŭdu la grandan dion de saĝo, instruintan la homojn pri la lingvo kaj la skribo, levintan nin, liajn fidelajn servantojn! Via ŝtono el neatingeble foraj landoj de la sudo estu humila donaco al la dio kaj konserviĝu eterne antaŭ liaj okuloj. — Kaj Men-Kaŭ-Tot metis la brilantan kristalan pecon sur la kupran tason ĉe la piedoj de la statuo.

Ektreniĝis vico da malrapidaj tagoj, kiel gutoj de viskoza rezino, elfluanta el arboj sur varmegaj bordoj de la Lazuraj Akvoj, bruligataj de la senkompata suno. Tiel malsimila estis la nuna vivo de Baŭrĝed al la tuta pasinta vivo, ke al la vojaĝinto ĝi ŝajnis nur provizora sveno, simila al tiu, kiu venadis post grava atako de febro…

Ĉe sunsubiro pastroj iradis sin bani en la rivero, kondukataj de Men-Kaŭ-Tot. Ili paŝadis pigre kaj gravmiene, kiel tion povas fari nur homoj, kiujn la vivo neniam devigis hasti. Post facila sinlavado la procesio same nehaste revenadis, kaj la homoj, manĝinte, ekokupiĝadis pri sia afero.

Baŭrĝed-on oni sidigadis en malvarma subteraĵo, kontraŭ altaj lucernoj, apud spertaj skribistoj, sidantaj, submetinte la piedojn sub sin. Ree kaj ree estis registrataj ĉiuj detaloj de la vojaĝo, kiujn nur povis rememori Baŭrĝed. Poste oni lin sendadis ripozi, kaj konsilio de pastroj ree aŭskultadis la registritan kaj decidadis, kion indas inkludi en la eternan skribaĵon sur ŝtono.

En granda halo komenciĝis laboro. Ŝtonhakistoj etendadis vicojn da paralelaj ŝnuretoj, strekante laŭ ili la glatan supraĵon de diabazo. Sed la malrapida kaj zorgema dismarkado de platoj iĝis malgranda afero kompare kun terura laborego de elĉizado de skribaĵoj. Fulganta flamo de lucernoj varmigadis la aeron de la subteraĵo, kaj ĉizistoj priverŝiĝadis per ŝvito kaj sufokiĝadis, laborante matene, tage kaj vespere, ricevante nur mallongan tempon por dormo.

La vizaĝoj, malpurigitaj per fulgo kaj kovritaj per ŝtona polvo, estis mornaj, la homoj silente toleris malfacilecon de la laboro, obeante al minacaj krioj kaj gestoj de la pastroj, observantaj ilin. Post kiam lertaj desegnistoj desegnis per kreto skribaĵojn, akre kontrastantajn sur la nigra muro, ilian lokon sur la skafaldo okupadis sklavoj kun bronzaj ĉiziloj kaj pezaj kupraj marteloj. Ili krude elĉizadis la mezon de la desegnitaj konturoj, furioze luktante kontraŭ malmola kaj malfacile rompebla ŝtono. Malĝusta bato povis difekti la tutan laboraĵon, kaj la tutan platon necesus fari dekomence. Tial la sklavoj plenumadis sian taskon sub minaco de morto — la puno pro difekto de plato estis ĝuste tia. Malrapidege, tre singarde iris la laboro. Tempo, kvanto da homa laboro, penoj, suferoj ne gravis.

Post unua kruda prilaboro majstroj-ĉizistoj kun akraj ĉiziloj kaj lignaj marteloj finadis la elĉizadon de la konturo. Post ili ree venadis desegnistoj, kiuj sen marteloj, per sola premo de la manoj, glatigadis per ĉiziloj randojn de la kavetoj, atingadis fajnecon kaj klarecon de linioj. Finfine ĉiuj breĉetoj kaj spuroj de ĉiziloj estis forviŝataj per ledo kun subtila sablo kaj akvo, estis polurataj per okra tero — nur tiam la skribaĵo estis preta.

Baŭrĝed neniam antaŭe imagis, kiel granda estas laboro por elĉizado de surŝtonaj skribaĵoj, ĉiam ravantaj lin per sia fajneco, mirigantaj per preciza simileco de samaj signoj, egalaj en la tuta skribaĵo.

Observante dum monato post monato la monstran laboron, la vojaĝinto teruriĝis. La tempon de rikolto anstataŭis semado, inundo, ree rikolto, kaj frapado de marteloj en la morna subtera halo daŭris, interrompiĝante nur en malfrua nokto. Fojfoje de sur la skafaldo faladis unu el la laborantoj, faligita de la senfortiga laboro. En sekva tago li aŭ revenadis kaj daŭrigis la laboron, eĉ pli ĝibiĝinta, ŝanceliĝante kaj duonferminte la okulojn, aŭ malaperadis kaj estis anstataŭigata de aliulo.

Malrapide kaj senĉese, hieroglifon post hieroglifo, platon post plato, la muroj de la halo estis kovriĝantaj per la rakonto pri la vojaĝo de Baŭrĝed.

La homoj de la Nigra Tero, ne ŝparintaj penojn por eternigo de sia memoro, opiniis, ke necesas je ajna kosto fari registraĵojn, kapablajn kontraŭstari al jarmiloj da ĉion detruanta tempo. Ili ne povis suspekti, ke iliaj surskriboj, efektive konserviĝintaj por jarmiloj, kaj kun egaj mensaj streĉoj legitaj de la posteuloj, ĝisvivos tempon de tia potenco de la homo, ke la plej grandaj heroaĵoj de la filoj de Kemt sukcesos afekcii nenies fantazion.

Malgraŭ la tuta saĝo de Men-Kaŭ-Tot, malgraŭ la tuta grandeco de la heroaĵo de Baŭrĝed, ĉu povis ili scii, ke venos la tempo, kiam la vojon el la Blanka Muro en la Landon de Spiritoj iros senzorgaj junuloj laŭ la aero dum tempo, ne sufiĉa, por plenumi la riton de matena sinlavo, kiam elĉerpiĝos limoj de la mondo sur la tuta tero kaj la homoj, multe pli potencaj, ol la teruraj bestodioj de la Nigra Tero, turnos siajn pensojn al vojoj inter steloj! Nenion tian konjektis la limigita saĝo de la antikva homo, kaj la unua malproksima iro laŭ la oceano ŝajnis neripetebla, nekredebla heroaĵo.

Baŭrĝed haste iris laŭ pado tra la roka interkrutejo. Baldaŭ li atingis la bordon de la rivero, kie en kvieta golfo, prikreskita de kano, kiel li sciis, estis kaŝitaj boatoj. La vojaĝinto longe serĉis, disŝovante kanojn kaj papirusojn, ĝis ekvidis finfine du boatojn, kaŝitajn ĉe la bordo inter densejo de dornaj arbustoj sur la bordo kaj muro da verdaĵo en la akvo.

Baŭrĝed elektis la malgrandan kaj malpezan boaton.

La verda muro disŝoviĝis sub premo de la kurba pruo de la boato kaj malfermis brilantan vaston de la larĝa rivero. Norda vento, egala kaj malvarmeta, faldetigis la supraĵon de la akvo. Energie remante per remilo, Baŭrĝed eliris sur la mezon de la rivero. La boato turniĝis per la pruo norden kaj rapide ekkuris malsupren, al la malproksima ĉefurbo de la Nigra Tero.

Malantaŭe restis la sekreta templo en la rokoj, kie Baŭrĝed pasigis kelkajn turmentajn monatojn.

Baŭrĝed ĉirkaŭrigardis kun sento de liberigito el morna karcero, lia brusto larĝiĝis, enprenante vigligan venton, la mallarĝigitaj okuloj fiksrigardis al la malproksima horizonto de la dezerta ebenaĵo de la maldekstra bordo.

La vojaĝinto kuŝigis la remilon, lasinte la boaton, malrapide turniĝante, iri laŭ la fluo, kaj enpensiĝis.

Bonon ne atendis li antaŭ si, minaca nedifiniteco de la estonteco venenis lian ĝojon pri la reveno en la mondon.

Sed kio ajn estu preparita por li fare de la sorto, Baŭrĝed sciis, ke li ne plu povas kaŝiĝi en la templo de Toto. Lin premis la monatoj, pasigitaj en la silentaj kaj malvarmaj subteraĵoj, solecaj promenoj laŭ la malgranda valo inter rokaj krutaĵoj, la fremda al li socio de la pastroj kun iliaj ĉiamaj sekretoj, misteraj duonvoĉaj konversacioj, forveturoj ne sciate kien… De la pastroj, penantaj eĉ simplajn ĉiutagajn aferojn kovri per sekreteco.

Baŭrĝed dum sia malfacila vivo de vaganto ellernis ĝuste taksi homajn agojn kaj aĵojn, ellernis tiun komprenon de la mondo, kiun donas la viva sperto. Kaj tuta tiu mistereco ne plu ŝajnis al li saturita de sankta kaj senpeka saĝo. Fojfoje ĝi jen ridigis, jen incitis lin.

Baŭrĝed sentis profundan estimon al la saĝa, maljuna Men-Kaŭ-Tot, sed estis ĉiam pli klare komprenanta, ke li neniam sukcesos aliĝi al la vivo de pastroj.

Ĉu li, vidinta senfinajn vastaĵojn de la mondo, venkinta la Grandan Arkon, finu siajn tagojn en malvastaj subteraĵoj?

Neniam li povos vivi sen siaj fidelaj kunuloj, kuraĝaj kaj kapablaj al ajna afero. Nun, vivinte preskaŭ jaron sen ili, li sentas, kiel li parenciĝis kun ili dum la sep jaroj de la granda vojaĝo. Kun miro Baŭrĝed komprenis, ke eĉ sklavoj, akompanantaj dum vojaĝo, estas pli proksimaj kaj karaj por li, ol gravmienaj pastroj de Toto. Kaj, kompreninte tion, li decidis iri renkonten al la sorto, kiel multfoje iradis antaŭe, en muĝo de maro kaj vento, en varmego de la suno kaj brilo de fulmoj.

Malgraŭ ĉiuj persvadoj de Men-Kaŭ-Tot, la vojaĝinto forlasis la sekretan templon, kaj jen — li estas sur la rivero, sur la vojo al la homoj kaj la mondo!

Baŭrĝed havis neniajn klarajn planojn. Li sciis, ke li ne povas forlasi sian landon, kvankam tio estus facile por li, koninta kaj la Verdan Maron, kaj la orientajn landojn, kaj la forojn de la sudo. Ne, dum vojaĝoj li komprenis, kiel kara estas por li la patrujo.

Li ne forlasos la Nigran Teron, ne disiĝos de la parencoj, ne forlasos la kamaradojn-kunulojn. Antaŭ ĉio li devas trovi ilin, almenaŭ Ŭaĥeneb-on, tiun trankvilan kuraĝulon, sukcesintan reveni el tiaj ekstremaj limoj de la tero, kiuj eĉ por Baŭrĝed mem ŝajnis neatingeblaj. Li trovos Ŭaĥeneb-on, kune ili kolektos la kamaradojn kaj petos sendi ilin al servo en la malsupran Delton, en bordan gardistaron de la Verda maro, aŭ kondukados ŝipojn al insuloj, kuŝantaj malantaŭe[93], kaj oriente, post la arbaro. La faraono ne persekutos ilin, ne okupantajn altan staton, forigitajn de la urbo kaj vilaĝoj al la limo de la lando…

Baŭrĝed prenis la remilon, rektigis la boaton kaj certe ekpelis ĝin malsupren laŭ la fluo. Antaŭe estas ankoraŭ kelkaj tagoj da vojo, kaj necesos zorgi pri nutrado. Sed ĉu ne brilas sur lia fingro la peza ringo kun la nomo de faraono Ĥafra? Kaj sur la maldekstra mano estas du ringoj da oro, antaŭzorge surmetitaj, kiel braceletoj.

Nebulo de blanka polvo estis pleniganta gigantan kavaĵon de ŝtonminejo. Bruego de marteloj, knarado de lignaj glitiloj por trenado de ŝtonpecegoj, krioj de sklavpelistoj estis kuniĝantaj en senĉesan obtuzan muĝon. En la ŝtonminejo ne estis eĉ venteto, kaj la bruliganta varmego ŝajnis speciale netolerebla. Baŭrĝed viŝis ŝviton de sur la frunto kaj ekiris laŭ vojo, metita al la rivero, atente rigardante al ĉiuj renkontatoj.

Sklavpelistoj rigidiĝadis pro miro, vidante Baŭrĝed-on — la promenado de tiu ĉi, evidente, nobela homo laŭ la ŝtonminejo estis senekzempla evento. Renkonten al la vojaĝinto grupo da homoj trenis pezan pecegon de kalkoŝtono, ĉirkaŭvolvitan per ŝnuroj kaj fiksitan sur lignaj glitiloj. Laboristoj premadis jen per la brustoj, jen per la dorsoj al kanabaj rimenoj, aliaj helpadis al ili per stangoj malantaŭe. La glitilojn estis malpermesite haltigi — ilin estis tre malfacile ekmovi. La homoj, malsekaj pro ŝvito, penegis per tutaj fortoj, suspiro elŝiriĝadis samtempe el kelkaj brustoj.

Unu el la antaŭaj tirantoj, irinta kun la dorso al Baŭrĝed, subite turniĝis en la rimeno, submetinte al ĝi la bruston anstataŭ la doloranta dorso. La vojaĝinto ne retenis ekkrion — li rekonis Ŭaĥeneb-on…

La eksa direktilisto rigardis al sia estro, morne forturnis la okulojn kaj pli forte ekpremis la rimenon. Sed Baŭrĝed jam hastis renkonten kun la levita mano. La ŝtonpecego haltis, du sklavpelistoj, alkurintaj kun blasfemoj, timigite kliniĝis kaj retiriĝis, kiam Baŭrĝed ŝovis al unu el ili rekte en la vizaĝon la ringon kun la nomo de la faraono.

Ŭaĥeneb, anhelante, alproksimiĝis al Baŭrĝed, malpura, ŝvita kaj perpleksa.

— Kiom ankoraŭ estas ĉi tie da viaj kamaradoj, Ŭaĥeneb? — demandis Baŭrĝed, ne perdante tempon por klarigoj.

— Ĉi tie estas Neĥeb-ka kaj Antef, Ahaver kaj la granda Neĥsi, kaj aliaj, konataj al vi, entute deksep homoj, — haste raŭkis Ŭaĥeneb.

Baŭrĝed per gesto vokis la malkuraĝiĝintan sklavpeliston, sur kies frunto restis ruĝa premspuro de la nomo de la faraono.

Post kelkaj minutoj ĉirkaŭ Baŭrĝed amasiĝis liaj eksaj kunuloj el simplaj neĝes-oj. La elturmentitaj vizaĝoj eklumis per ĝojo, la homoj salutis sian estron.

— Ni iru, sur la rivero atendas granda boato! — malpacience kriis Baŭrĝed kaj ekpaŝis reen laŭ la larĝa vojo al la bordo.

La homoj ekhastis post la vojaĝinto, obeante al li plene, kiel dum la pasintaj tagoj.

Ŭaĥeneb atingis Baŭrĝed-on:

— Kiel sukcesis vi liberigi nin, sinjoro? Ĉu la Granda Domo…

— Tute ne, — interrompis la direktiliston Baŭrĝed, retrorigardis kaj daŭrigis duonvoĉe: — Mi same estas en malfavoro kaj iras sub minaco de puno!

— Sed kiel do?..

— Ĝuste tial mi hastas. Ĉi tie oni ne konas min, kaj la ringo de lia reĝa moŝto donas al mi potencon… dume. Mi trovis vian hejmon, Ŭaĥeneb, kaj tie eksciis, ke oni vin kaptis pro rakontoj pri la lando Punt, kie ne troviĝis spiritoj, kaj sendis ĉi tien por mini ŝtonojn por la granda piramido. Kaj kune kun vi estis kaptitaj ankaŭ aliaj miaj homoj. Mi trovis boaton kaj venis ĉi tien… Tie ĉe la remiloj estas viaj amikoj — jen, rigardu!

La remistoj estis mansvingantaj al ili de sur la rivero.

La liberigitaj ŝtonministoj deziris bani sin, sed Baŭrĝed ne permesis kaj ordonis eksidi en la boaton. Nur kiam ili debordiĝis, Baŭrĝed faciligite suspiris.

— Kion deziras vi fari plu, sinjoro? — singarde demandis Ŭaĥeneb. — Ĝis la Blanka Muro ni navigos supren nur tridek mil ulnojn, sed tie oni baldaŭ ekscios…

— Ni ne iros al la urbo, sed navigos malsupren, en la Delton, okcidenten, al la monto de Teraj Kornoj. Tie kaŝiĝos vi ĉiuj ie ĝis la tempo, kaj mi revenos en la urbon por peti favoron de la Granda Domo — permeson al ni esti en borda gardistaro aŭ sur ŝipoj de la Verda maro: la Nigra Tero bezonas multan lignon por konstruaĵoj!

— Mi timas pri vi kaj pri ni ĉiuj, sinjoro, — morne grumblis Ŭaĥeneb. — Laŭ mi mem mi eksciis, kiel malmilda estas la koro de la Granda Domo kaj de liaj korteganoj. Estas malbone esperi pri ilia favoro, kaj speciale por ni, malriĉuloj, al kiuj ĉiuj grandaj homoj rigardas kiel al malamikoj.

— Vane vi tiel diras, Ŭaĥeneb, — kuntiris la brovojn Baŭrĝed, — mi estas certa, ke…

La vojaĝinto interrompis la parolon, fiksrigardante al la bordo. Malklara bruo aŭdiĝis el la ŝtonminejo, granda homamaso kuris al la rivero, kaj antaŭe impetis, implikiĝante en faldoj de siaj longaj ĉemizoj, kelkaj sklavpelistoj kaj du oficistoj, estrantaj la laborojn.

— Persekuto post ni! — emociite kriis Baŭrĝed.

Ŭaĥeneb nege balancis la kapon; liaj okuloj eklumis, li etendis la kolon, kvazaŭ penante proksimigi la kapon al la bordo. Liaj kamaradoj ekscitite ekstaris, la remistoj levis la remilojn.

La bruo kreskis, eĥe disirante laŭ la rivero. En polvo sur la bordo videblis malklaraj figuroj de kurantoj, iuloke militistoj svingadis lancojn kaj, ĉirkaŭigitaj de ĉiu flanko, faladis.

Amasetoj de interbatiĝantoj degeladis, kaj disŝutadis, kaj ree aperadis en alia loko.

— Tio estas ribelo, sinjoro! — ekkriis Ŭaĥeneb. — Neestingeble brulas flamo de kolero en homoj, fleksitaj de malfacila laboro, ne sciantaj aĵojn, juĝitaj kruele kaj senkulpe… Ili estas premitaj per forto, bastonoj kaj minacoj, sed soifo de justo kaj libero ne mortas! Vidu, malgranda kaŭzo sufiĉas, por ribeligi la amason. Ĉi tie, al ni, venis vi kaj liberigis nin, konfuzis la pelistojn kaj militistojn, kolerigis ĉiujn laboristojn. Kaj jen, vidu, ili same deziras liberiĝon. — La direktilisto ekstaris sur la genuojn sur la fundon de la boato kaj levis petegan rigardon al Baŭrĝed. — Sinjoro, vi estas kuraĝa kaj justa, ni konas vin dum multaj jaroj… Tie estas niaj kamaradoj, ni parenciĝis kun ili. Same, kiel ili, ni ne atendas liberon kaj feliĉon de nobelaj regantoj kaj senkompataj juĝistoj. Vi eksciis, ke en malproksima vojaĝo sklavoj montris sin samaj homoj, kiel ni, kuraĝaj kaj fortaj, niaj kamaradoj. Tiel estis ankaŭ ĉi tie por ni, perdintaj vin, sendefendaj kaj kondamnitaj. Kaj ni ĉiuj petas vin, sinjoro: turnu la boaton, prenu regon super la amaso. Pli proksime al la Blanka Muro estas ankoraŭ unu ŝtonminejo kaj labordomoj. Ni iros tien, malfermos ilin, nia nombro multobliĝos, kaj ni venos en la urbon, kie nun malmultas militistaro…

— Kaj kio poste? — maltrankviligite demandis Baŭrĝed.

— La tuta malriĉa popolo, ĝemanta sub la kalkano de la granda piramido, iros kun ni. Ni dispelos la militistojn, neniigos la oficistojn, frakasos domojn de grandaj homoj… Ankaŭ vi estis granda, vi konas vojojn kaj tenejojn de armilaro, kaj vi povas regi militan forton! — Ŭaĥeneb eksilentis pro emociego.

La ceteraj liberigitaj kunuloj de Baŭrĝed konsente ekbalancis la kapojn, ĉiuj okuloj turniĝis al la vojaĝinto.

Baŭrĝed senhelpe ĉirkaŭrigardis.

La amaso sur la bordo estis ĉiam pligrandiĝanta, militistoj kaj oficistoj malaperis, centoj da manoj faradis alvokajn gestojn al la boato, malklaraj krioj iĝadis pli laŭtaj, kaj la vojaĝinto distingis la nomon de Ŭaĥeneb.

Neniam pensis la eksa trezoristo de la faraono pri eblo de ribelo. Leviĝi kontraŭ la dia potenco ŝajnis al li la plej supera krimo. Absorbitaj ekde la infanaĝo edifoj ripetadis nur unu aferon: ke enviemaj kaj mallertaj malriĉuloj ĉiam estas malamikaj al riĉuloj kaj nobeloj, enkorpigantaj la bonon kaj la veron. «Justa estas tiu, kiu estas riĉa, ĉar li estas posedanto de aĵoj, ne havanta mizeron»[94] — tia estis la plej ŝatata aforismo de lia patro.

En siaj vagoj Baŭrĝed ekkonis mizeron, ekvidis la homan grandecon en simplaj homoj. Ĉio ĉi ŝancelis la komencajn konceptojn de la nobela kortegano pri la vivo. Sed ribelo! Iĝi estro de malpuraj malriĉuloj kaj sklavoj, konduki ilin al la ĉefurbo, al la palacoj, al proksimuloj de la faraono, eble al la reganto mem… Ne, tio estas neebla! Baŭrĝed nege elstarigis antaŭen la manon:

— Ne, Ŭaĥeneb, tion mi ne povas fari. Eĉ sen tio nin ĉiujn oni kulpigos pri tio, ke ni kolerigis la amason. Necesas rapide navigi malsupren, kaŝiĝi kaj plu fari tiel, kiel mi diris!

La vizaĝo de la direktilisto fermiĝis kaj iĝis netravideble severa.

— Tiam, sinjoro, remetu min sur la bordon. Mi ne kredas al favoro de la Granda Domo kaj ne povas lasi tiujn, kiuj dum longa tempo dividis kun mi kaj laboron, kaj malsaton, kaj batojn. Mi iros kun ili… Kaj vi? — potence turnis sin Ŭaĥeneb al la ceteraj kamaradoj.

— Ni estas kun vi! — sen pripensoj respondis dek kvar homoj; nur tri apartiĝis kaj petege rigardis al Baŭrĝed.

— Vi pereos, Ŭaĥeneb! — ekkriis mireginta kaj indigninta Baŭrĝed.

— Kaj vi, sinjoro, same, — trankvile, kun malgaja tono respondis la direktilisto. — Adiaŭ! Vi estis bona por ni kaj povus iĝi bona por la tuta Nigra Tero… Ordonu navigi al la bordo, sinjoro!

Densa amaso ĉirkaŭis la eksajn kunulojn de Baŭrĝed, elsaltintajn sur la varfon, salutante ilin per ekstaza kriego.

Ŭaĥeneb atente rigardis rekte en la vizaĝon de sia estro, kaj en la okuloj de la maljuna direktilisto Baŭrĝed legis la lastan demandon, peton kaj sopiran maltrankvilon.

— Ili sekvos min, — mallaŭte diris Ŭaĥeneb, — kaj mi scias, kie estas la vero, sed mi ne konas la vojojn… Kiel veni al alia, pli bona vivo, kien fari batojn?

— Ankaŭ mi ne scias, — same mallaŭte respondis Baŭrĝed, — kaj ne kredas, ke tio povas esti…

— Kaj mi kredas. Ni povas perei, sed ni pereos ĉiuj kune. Kaj la kamaradoj pardonos al mi mian nescion, se ĝis la fino mi estos kun ili… — La direktilisto eksilentis kaj subite vigliĝis, kvazaŭ rememorinte ion. — Kie konserviĝas armilaro por novaj militistoj en la urbo? Diru al mi tion, sinjoro, kaj ni ĉiam bone memoros vin…

— En granda tenejo ĉe la trezorejo de la dio, apud la strato de Forĝistoj, — sen hezitoj respondis Baŭrĝed. — Vi rekonos tiun domon laŭ ruĝa kaj blanka strio supre de la muroj, sub la tegmento…

Ŭaĥeneb riverencis al la estro.

Baŭrĝed suspiris kaj geste ordonis al la remistoj depuŝi la boaton.

Subite kvar remistoj — ĉiuj estintaj kamaradoj laŭ la vojaĝo en la Landon de Spiritoj — elsaltis sur la varfon.

Baŭrĝed ŝajnigis, ke nenion rimarkis. La remilojn kaptis tri remistoj el la restintaj. La boato debordiĝis.

La ribelantoj, ĉirkaŭintaj Ŭaĥeneb-on kaj atente aŭskultantaj lin, ne atentis la forveturantojn. Sentante sin laca, Baŭrĝed malleviĝis sur la poŭpan sidilon. Kaj denove, kiel tiam, tre antaŭlonge, dum la interparolo kun Ŭaĥeneb pri la ordono de la faraono iri en la Landon de Spiritoj, sopira malkontento pri si kaj honto ekposedis Baŭrĝed-on. Kvazaŭ denove lia direktilisto iĝis en io pli alta ol li, pli kuraĝa kaj pli prava.

— Ho inda Men-Kaŭ-Tot, ĉu vi memoras, kiel saĝe vi avertis nian gaston?

— Parolu plu! — ekkriis la maljuna pastro. — Diru ĉion, kion eksciis vi en la Blanka Muro.

— Baŭrĝed liberigis la ekzilitojn en la ŝtonminejon, ekscitis homamason. La ribelantoj atingis la urbon, okupis ĝiajn randojn. Ilin kondukis la kunuloj de Baŭrĝed, al kiuj li ordonis estri la ribelantojn. Ili akiris armilaron, sed ilia venko daŭris nelonge. La ribelantoj disiris, kaj la militistoj de la faraono, gardistaro de la temploj kaj junaj ĝamu-oj[95] kunigis sian forton, eksterminte ĉiujn dise. Baŭrĝed mem kaŝiĝis en la Delto, sed ial decidis reveni. La ribelanto el la Delto estas en la mano de la dio[96], kaj nun li malaperis sen spuro kaj vorto.

— Pasas vivo de la ribelanto sur la tero, ne daŭros ĝi, — morne balbutis la maljuna pastro, — batas la dio pekojn liajn per sango lia[97]! Ne atendis mi, ke Baŭrĝed iĝos gvidanto de ribelo… Tamen, li donis al ni ĉion, kion li havis, plenumis sian destinon kaj ne plu necesas. En granda sekreto ni konservos ĉion registritan. Estos ĝi malfermita nur al tiu reganto, kiun ni trovos kaj direktos laŭ niaj vojoj.

— Vere, ho saĝa Men-Kaŭ-Tot. Ne uzu la scion la servantoj de Rao kaj Ptaho, ne tentiĝu ankaŭ la simpla popolo per rakontoj pri libera vivo! Ĉio estos kaŝita en niaj subteraĵoj!

Sed la saĝa ĉefpastro eraris.

Plu en kabanoj de malriĉaj terkultivistoj, kazernoj de militistoj, templaj gardejoj, labordomoj oni rakontadis la rakonton pri la granda kaj kuraĝa vojaĝo de filoj de Kemt. Nekonataj kantistoj el popolo verkadis ĉiam novajn kantojn, enplektante en la realon delongajn revojn pri justeco kaj libero, kompletigadis la rakonton per tio, kion ĉiu dezirus vidi en sia reala vivo. Kaj ĉiam pli multa nombro da mensoj komencadis pensi pri serĉo de vojoj al la vero kaj dubi pri dieco de la grandeco de faraonoj.

Postparolo

La novelo estis verkita kun la celo konatigi la legantojn kun la plej antikva periodo de evoluo de la historia kulturo, pri kiu la scienco havas sufiĉajn informojn — pri la malnova regno de antikva Egiptujo.

En nia literaturo tute mankas verkoj, temantaj pri tiom malproksimaj epokoj de la historio, kaj juna leganto tute ne povas konatiĝi kun ili alie, ol per specialaj verkoj.

Samtempe mi opiniis interese peni rekrei antikvajn konceptojn pri la landoj, ĉirkaŭantaj Egiptujon kaj montri, kiel vastiĝadis la koncepto pri la mondo kaj detruiĝadis la malnova naiva mondkoncepto, fiksita kaj subtenata de la religio.

Tial la novelo rakontas pri la plej antikva ŝipvojaĝo en la oceanon — en la Grandan Arkon, kiu, laŭ la imagoj de egiptoj, ĉirkaŭis la firmaĵon.

La novelo baziĝas sur precizaj historiaj datumoj. La sola «licenco», permesita al si de la aŭtoro, estas transporto de la vojaĝo de Baŭrĝed el la tempo de faraono de la V dinastio Sahur al la tempo de faraono Ĝedefra (IV dinastio), do je 100–120 jaroj pli fruen. Tio estis farita kaj pro beletraj konsideroj, kaj pro tio, ke informoj pri komunikado kun Punt, kvankam fragmentaj kaj nefidindaj, ekzistas ankaŭ por pli fruaj etapoj de la historio de Egiptujo.

Plejmulto de skribaĵoj, diraĵoj, proverboj k.t.p., renkonteblaj en la novelo, estis prenitaj el aŭtentikaj antikv-egiptaj fontoj en tradukoj de niaj plej grandaj egiptologoj kaj precipe de B. A. Turajev. La aŭtoro penis konservi, kiom eblis, ilian sonon kaj samtempe aldoni guston de egipta etimologio al ĉiuj dialogoj kaj priskriboj de la novelo.

La Ruĝa maro kun ĝiaj koralaj rifoj en la ŝipvojaĝo de egiptoj estis priskribita tute ekzakte, pri kio povas konvinkiĝi ĉiu, konanta la maristan gvidlibron de tiu ĉi maro, kaj ankaŭ de la Hinda oceano ĉe la bordoj de Afriko.