Plena Manlibro de Esperanta Gramatiko

Vortoj kunmetitaj estas kreataj per simpla kunligado de vortoj; oni prenas ordinare la purajn radikojn, sed, se la bonsoneco aŭ la klareco postulas, oni povas ankaŭ preni la tutan vorton, t. e. la radikon kune kun ĝia gramatika finiĝo. Ekzemploj: skribtablo aŭ skribotablo (= tablo, sur kiu oni skribas); internacia (= kiu estas inter diversaj nacioj); tutmonda (= de la tuta mondo); unutaga (= kiu daŭras unu tagon); unuataga (= kiu estas en la unua tago); vaporŝipo (= ŝipo, kiu sin movas per vaporo); matenmanĝi, tagmanĝi, vespermanĝi; abonpago (= pago por la abono). ^{FE 27}

Ĉiuj prepozicioj per si mem postulas ĉiam nur la nominativon. Se ni iam post prepozicio uzas la akuzativon, la akuzativo tie dependas ne de la prepozicio, sed de aliaj kaŭzoj. Ekzemple: por esprimi direkton, ni aldonas al la vorto la finon "n "; sekve: tie (= en tiu loko), tien (= al tiu loko); tiel same ni ankaŭ diras: "la birdo flugis en la ĝardenon, sur la tablon", kaj la vortoj "ĝardenon", "tablon" staras tie ĉi en akuzativo ne ĉar la prepozicioj "en" kaj "sur" tion ĉi postulas, sed nur ĉar ni volis esprimi direkton, t. e. montri, ke la birdo sin ne trovis antaŭe en la ĝardeno aŭ sur la tablo kaj tie flugis, sed ke ĝi de alia loko flugis al la ĝardeno, al la tablo (ni volas montri, ke la ĝardeno kaj tablo ne estis la loko de la flugado, sed nur la celo de la flugado); en tiaj okazoj ni uzus la finiĝon "n" tute egale ĉu ia prepozicio starus aŭ ne. - Morgaŭ mi veturos Parizon (aŭ en Parizon). ^{FE 28}

Se ni bezonas uzi prepozicion kaj la senco ne montras al ni, kian pre- pozicion uzi, tiam ni povas uzi la komunan prepozicion "je". Sed estas bone uzadi la vorton "je " kiel eble pli malofte. Anstataŭ la vorto "je " ni povas ankaŭ uzi akuzativon sen prepozicio. - Mi ridas je lia naiveco (aŭ mi ridas pro lia naiveco, aŭ: mi ridas lian naivecon). - Je la lasta fojo mi vidas lin ĉe vi (aŭ: la lastan fojon). - Mi veturis du tagojn kaj unu nokton. - Mi sopiras je mia perdita feliĉo (aŭ: mian perditan feliĉon). - El la dirita regulo sekvas, ke se ni pri ia verbo ne scias, ĉu ĝi postulas post si la akuzativon (t. e. ĉu ĝi estas aktiva) aŭ ne, ni povas ĉiam uzi la akuzativon. Ekzemple, ni povas diri "obei al la patro" kaj "obei la patron" (anstataŭ "obei je la patro"). Sed ni ne uzas la akuzativon tiam, kiam la klareco de la senco tion ĉi malpermesas; ekzemple: ni povas diri "pardoni al la malamiko" kaj "pardoni la malamikon", sed ni devas diri ĉiam "pardoni al la malamiko lian kulpon". ^FE29

Ia, ial, iam, ie, iel, ies, io, iom, iu. - La montritajn naŭ vortojn ni kon- silas bone ellerni, ĉar el ili ĉiu povas jam fari al si grandan serion da aliaj pronomoj kaj adverboj. Se ni aldonas al ili la literon "k", ni ricevas vortojn demandajn aŭ rilatajn: kia, kial, kiam, kie, kiel, kies, kio, kiom, kiu. Se ni aldonas la literon "t", ni ricevas vortojn montrajn: tia, tial, tiam, tie, tiel, ties, tio, tiom, tiu. Aldonante la literon "ĉ", ni ricevas vortojn komunajn: ĉia, ĉial, ĉiam, ĉie, ĉiel, ĉies, ĉio, ĉiom, ĉiu. Aldon­ante laprefikson "nen", ni ricevas vortojn neajn: nenia, nenial, neniam, nenie, neniel, nenies, nenio, neniom, neniu. Aldonante al la vortoj montraj la vorton "ĉi", ni ricevas montron pli proksiman; ekzemple: tiu (pli malproksima), tiu ĉi (aŭ ĉi tiu) (pli proksima); tie (malproksime), tie ĉi aŭ ĉi tie (proksime). Aldonante al la vortoj demandaj la vorton "ajn", ni ricevas vortojn sendiferencajn: kia ajn, kial ajn, kiam ajn, kie ajn, kiel ajn, kies ajn, kio ajn, kiom ajn, kiu ajn. Ekster tio el la diritaj vortoj ni povas ankoraŭ fari aliajn vortojn, per helpo de grama tikaj finiĝoj kaj aliaj vortoj (sufiksoj); ekzemple: tiama, ĉiama, kioma, tiea, ĉi-tiea, tie- ulo, tiamulo k. t. p. (= kaj tiel plu). ^{FE 30}

Glaso de vino estas glaso, en kiu antaŭe sin trovis vino, aŭ kiun oni uzas por vino; glaso da vino estas glaso plena je vino. - Alportu al mi metron

da nigra drapo (Metro de drapo signifus metron, kiu kuŝis sur drapo, aŭ kiu estas uzata por drapo). "Da" post ia vorto montras, ke tiu ĉi vorto havas signifon de mezuro. ^FE32

La sufikso "um " ne havas difinitan signifon, kaj tial la (tre malmultajn) vortojn kun "um " oni devas lerni, kiel simplajn vortojn. Ekzemple: plen- umi, kolumo, manumo. - Mi volonte plenumis lian deziron. ^{FE 42}

41. Parencoj kaj familianoj

La sekva prezento montras per fantazia ekzemplo, kiel oni esprimas diversajn parencajn rilatojn en Esperanto. La ekzemplo ne elĉerpas la eblojn plene. Ankoraŭ pli da vortoj estas fareblaj per diversaj afiksoj kaj afiksecaj elementoj.

La familio de Nino kaj Antono

Supre estas pli aĝaj parencoj, malsupre pli junaj.

La strekoj montras rilatojn inter gepatroj kaj iliaj infanoj.

Ĉiuj virinaj nomoj ĉi tie finiĝas per ...ino. Ĉiuj aliaj nomoj estas viraj. La nomoj estas tiel elektitaj por klareco, sed ne ekzistas regulo, ke vir­inaj nomoj finiĝu per ...ino (§35.3).

I——I

Г

1

Klaŭdino Adamo _TJozefino

Danielo Kolombino Nikolao Karlo jEsperino

■Paŭlo_T Malvino jFilipo Mikelo

Davido

Anĝelino Johano

Adelino Ludoviko Florino Petro Meluzino

Roberto Evelino

Felikso Frino Katarino

Nikodemo

Kristino

■Teodoro Karolino Nino-r Antono Hugo-Jakelino Mesalino

Georgo

Tomaso

Sabino

Ernestino Vilhelmo

Antono kaj Nino estas geedzoj. Li estas ŝia edzo, kaj ŝi estas lia edzino. Ili estas geedziĝintaj. Li estas edziĝinta al ŝi, kaj ŝi estas edziniĝinta al li.

Antono kaj Nino havas du infanojn, Ernestino kaj Vilhelmo. Antono kaj Nino estas la gepatroj de tiuj ĉi infanoj. Antono estas ilia patro, kaj Nino estas ilia patrino. La infanoj nomas Antonon Paĉjo, kaj ili nomas Ninon Panjo. La karesnomoj Paĉjo kaj Panjo kaj aliaj ĉi-postaj voknomoj estas faritaj per la sufiksoj ĈJ (§38.2.6) kaj NJ (§38.2.25). Vilhelmo estas filo de Antono kaj Nino, kaj Ernestino estas ilia filino. Vilhelmo kaj Ernestino estas iliaj gefiloj.

Antono havas fraton, Hugo, kaj fratinon, Mesalino. Antono, Hugo kaj Mesalino estas gefratoj. Antono nomas Hugon Fraĉjo, kaj li nomas Mesal- inon Franjo. Nino havas fratinon, Karolino, kaj fraton, Teodoro. Ne ekzistas specialaj vortoj por montri, ĉu frato aŭ fratino estas pli aŭ malpli aĝa. Je bezono oni diru simple pli aĝa fratino, malpli aĝa frato k.s. Sed pli aĝa frato aŭ fratino eble povas nomi sian pli junan fraton aŭ fratinon frateto kaj fratin- eto.

Antono havas unu onklon, Petro (frato de lia patrino). Li nomas lin oĉjo Petro, aŭ simple Oĉjo. Antono estas nevo de Petro. Nino havas unu onklon kaj du onklinojn, Ludoviko (frato de ŝia patrino), Florino (fratino de ŝia patr­ino), kajAnĝelino (fratino de ŝia patro). Ŝi estas ilia nevino. Ili estas ŝiaj ge- onkloj. Ŝi nomas la onklinojn onjo Florino kaj onjo Anĝelino, aŭ simple Onjo. Nino kaj ŝiaj gefratoj, Karolino kaj Teodoro, estas genevoj de siaj ge- onkloj.

Nino havas du avojn, Adamo (la patro de ŝia patro) kaj Danielo (la patro de ŝia patrino). Ŝi nomas ilin Aveto, Avĉjo aŭ simile. Nino ankaŭ havas du avinojn, Jozefino (la patrino de ŝia patro) kaj Kolombino (la patrino de ŝia patrino). Ŝi nomas ilin Avineto, Avinjo aŭ simile. Nino estas nepino de Adamo, Jozefino, Danielo kaj Kolombino, kaj ili estas ŝiaj geavoj.

Antono estas nepo de Karlo kaj Esperino (la gepatroj de lia patrino). Liaj aliaj geavoj ne estas montritaj. Antono kaj liaj gefratoj, Hugo kaj Mesalino, estas genepoj de siaj geavoj.

Ernestino kaj Vilhelmo (la infanoj de Antono kaj Nino) estas pragenepoj (pranepino kaj pranepo), de Adamo, Jozefino, Danielo, Kolombino, Karlo kaj Esperino. Adamo estas unu el la praavoj de Ernestino kaj Vilhelmo, kaj Esperino estas unu el iliaj praavinoj.

Antono havas bopatron, Johano (la patro de lia edzino). Li ankaŭ havas bopatrinon, Adelino (la patrino de lia edzino). Ili estas liaj bogepatroj. Li estas ilia bofilo. Nino estas bofilino de Paŭlo kaj Meluzino (la gepatroj de ŝia edzo).

Antono havas tri bofratinojn, Karolino (fratino de lia edzino), Jakelino (edz­ino de lia frato) kaj Katarino (edzino de frato de lia edzino). Li ankaŭ havas du bofratojn, Teodoro (frato de lia edzino) kaj Nikodemo (edzo de lia frat­ino). Ne ekzistas speciala vorto por la parenceco inter Johano kaj Paŭlo, aŭ inter Meluzino kaj Adelino, kvankam iliaj infanoj estas geedziĝintaj unu al la alia.

Nino estas pranevino de Nikolao (frato de unu el ŝiaj geavoj), kaj de Klaŭd- ino (fratino de alia el ŝiaj geavoj). Nikolao estas praonklo de Nino, kaj Klaŭdino estas praonklino de Nino.

Nino havas du gekuzojn, Felikso kaj Frino (infanoj de ŝia onklino Anĝelino). Felikso estas ŝia kuzo, kaj Frino estas ŝia kuzino. La infanoj de Nino (Ernest- ino kaj Vilhelmo) estas duarangaj gekuzoj de Georgo, la filo de Felikso, ĉar iliaj gepatroj estas gekuzoj. Tomaso kaj Sabino estas bogekuzoj, ĉar lia onkl­ino estas edzino de ŝia onklo.

Paŭlo, la patro de Antono, estas edziĝinta dufoje. Lia dua edzino, Malvino, estas duonpatrino (vicpatrino) de Antono, Hugo kaj Mesalino, la infanoj de lia unua geedziĝo. Antono estas duonfilo (vicfilo) de Malvino, kaj Mesalino estas ŝia duonfilino (vicfilino). Roberto estas duonfrato de Antono, kaj Evel- ino estas lia duonfratino. Ili havas nur unu el siaj gepatroj komuna. Ankaŭ Malvino estas edziniĝinta dufoje. Ŝia dua edzo, Paŭlo, estas duonpatro (vicpatro) de Mikelo, la filo de ŝia unua geedziĝo (kun Filipo). Antono estas duonfrato (vicfrato) de Mikelo, kaj Mesalino estas duonfratino (yicfratino) de Mikelo. Ili havas neniun el siaj gepatroj komuna. Ne ekzistas speciala esprimo por Filipo, kiu eĉ ne estas rigardata kiel familiano.

Legu pli detale pri prefikseca uzo de DUON kaj VIC en parencovortoj en §38.4.1.

Seksa signifo de parencovortoj

La vortoj edzo, patro, filo, frato, onklo, nevo, avo, nepo kaj kuzo estas viraj. Por la respondaj inaj parencoj oni devas uzi la sufikson IN (§38.2.20). Se oni parolas pri ambaŭ seksoj, oni devas uzi la prefikson GE (§38.3.6).

La vortoj parenco, infano kaj familiano estas sekse neŭtralaj. Se oni volas aparte montri inan sekson, oni povas uzi la sufikson IN. Se oni volas aparte montri viran sekson, oni povas uzi la vorton vira, aŭ la radikon VIR prefiks­ece (§38.4.1). Oni ankaŭ povas uzi la prefikson GE, se oni volas emfazi, ke temas pri ambaŭ seksoj.

Legu pli pri la seksa signifo de radikoj kaj O-vortoj en §4.3.

42. Simboloj kaj mallongigoj

ekz. ekzemple

k.a. kaj aliaj

k.s. kaj simile, kaj similaj

k.t.p. kaj tiel plu

p. paĝo

t.e. tio estas

PMEG Plena Manlibro de Esperanta Gramatiko

PAG Kalocsay, Waringhien: Plena Analiza Gramatiko de

Esperanto

PIV Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto 2005 (kiam temas

pri antaŭa versio de tiu vortaro, ne uziĝas mallongigo, sed plena nomo, ekz. Plena Ilustrita Vortaro kun Suplemento)

^ fariĝas, estas ŝanĝebla al (k.s.)

= estas egala al, signifas

~ estas proksimume egala al, signifas proksimume

| limo inter vortelementoj (en klarigoj pri elparolo = mal-

longega paŭzeto en la elparolo)

apud Vokalo kun dekstrakorna supersigno montras akcenton: a,

e, l, o, ŭ. En kelkaj lokoj kromakcentoj (malĉefaj akcentoj) estas montrataj per maldekstrakorna supersigno: a, e, i, o, ŭ.

[...] Parto de frazo estas forlasita. Precipe temas pri Zamen-

hofaj ekzemploj, kiujn necesis mallongigi.

ekzemplo° La vorto aŭ vortelemento ne troviĝas en PIV. Por klarigo

vidu la liston de ne-PIV-aj elementoj (§43). *ekzemplo* La ekzemplo (aŭ signifo) estas erara aŭ tre malrekomend- inda.

ekzemplo ^FA1153 La ekzemplo estas Zamenhofa el Fabeloj de Andersen, la unua parto, paĝo 153. Ĉiuj ekzemploj kun simila mallong­igo estas Zamenhofaj. Vidu la liston de literaturo (§46).

43. Listo de ne-PIV-aj elementoj

En PMEG menciiĝas kelkaj lingvoelementoj, kiuj ne troviĝas en PIV (en la eldono de la jaro 2005). Tiaj elementoj havas en PMEG la simbolon ekz.:

platino°.

Jen listo de ĉiuj tiaj ne-PIV-aj elementoj kun mallongaj klarigoj pri signifo kaj deveno. En kelkaj okazoj la elemento troviĝas en PIV, sed en iom alia formo (ekz. OMETR) aŭ kun alia signifo (ekz. platin\o).

Iuj elementoj estas menciitaj nur grupe en la fino de la listo.

Ne aperas en la listo esprimoj, kiuj estas simplaj eraroj. Ankaŭ propraj nomoj de personoj ne aperas.

Notu bone, ke ne ĉiuj elementoj en la listo estas rekomendindaj. Kelkaj estas eĉ rekte malrekomendataj de PMEG. Ili havas steletojn, ekz.: *graŭ*.

La signo vertikalo montras limon inter radiko kaj finaĵo, ekz.: stere\o.

Pri la fontoj vidu la literaturliston (§46). Ĉe iuj elementoj mankas fontindiko. Tiuj elementoj ekzistas en praktika uzado, sed ne estas registritaj en vortaroj.

Elemento

Klarigo

Fonto

*AB* (§39.1.1)

"fiksita instalaĵo", su- fikso

Esperanta Bildvortaro

*ADOR* (§39.1.6)

"ne-aŭtomata kon- strumaŝino", sufikso

Esperanta Bildvortaro

*AFRO* (§39.2.1)

prefiksa mallongigo de "Afriko", prefikso

Amhar\o (§35.4)

ano de unu el la gentoj de Etiopujo

Aperas en PIV kiel nomo de la lingvo de la Amharoj.

*ARI* (§39.1.5)

"nombrosistemo", su- fikso

Plena Ilustrita Vortaro kun Suplemento

Aŝur\o (§9.1.6)

Islama festotago (la deka de Muharamo°), Arabe "'Ashura"

Cherpillod: Nepivaj Vortoj

aŭdi\o (§39.2.4)

"elektronika registrado kaj reproduktado de sono"

Wennergren: Roko kaj Popo

AŬDIO (§39.2.4)

"tehniko de elektronika registrado kaj re- produktado de sono", prefikso

Esperanta Bildvortaro

Elemento

Klarigo

Fonto

*AŬTO* (§39.2.5)

"aŭtomata", prefikso

Plena Ilustrita Vortaro kun Suplemento

be (§19)

mallongigo de "bemolo"

Butler: Muzika Termin- aro

Blis\o (§35.4)

la planlingvo "Bliss"

brekekekeks (§18.3)

bleko de bufo

Cherpillod: Nepivaj Vortoj (ankaŭ kaŝite en

PIV ĉe kŭaks)

Ĉomolungm\o (§23.5)

la monto Everesto

Krause: Grofies Worterbuch Esperanto- Deutsch

*Daralbajd\o* (§35.3)

"Kazablanko°"

Poŝatlaso de la Mondo

*darf\i* (§31.7.1)

"esti permesita, rajti"

Cherpillod: Nepivaj Vortoj

decilion\o (§23.2)

"10 je la 60-a potenco", internacia vorto (Angle "decillion")

di (§19)

mallongigo de "dieso"

Wennergren: Roko kaj Popo

*dificil\a* (§38.3.7)

"malfacila"

Vatre: Neologisma Glosaro

EKSBI (§39.3)

"2 je la sesdeka potenco", prefikso

ENZ (§39.1.10)

"substanco", sufikso

Esperanta Bildvortaro

*EŬRO* (§39.2.9)

prefiksa mallongigo de "Eŭropo", prefikso

Plena Ilustrita Vortaro kun Suplemento

Fanagal\o (§35.4)

piĝina interlingvo parolata en suda Afriko

GIBI (§39.3)

"2 je la trideka potenco", prefikso

glu glu (§18.3)

sono de akvo elfluanta el botelo = kluk kluk

Aperas en PAG §126.

*graŭ* (§19)

"mal-malgraŭ, dank'

al"

Aperas en PAG §201 kaj §257 (en piednotoj).

*IĈ* (§39.1.13)

"virseksa", sufikso

Gunkel: GuVo

Elemento

Klarigo

Fonto

*IF* (§39.1.14)

"igi io", sufikso

Aperas en PAG §414.

lnterglos\o (§35.4)

la planlingvo "Inter- glossa"

Interlingva\o (§35.4)

la planlingvo "Inter- lingua"

Interlingve\o (§35.4)

la planlingvo "Inter- lingue"

*ISTAN* (§39.1.18)

"lando", sufikso

Aktoj de la Akademio III

*kaŭ* (§16.2)

"kaj/aŭ"

Kazablank\o (§35.3)

havenurbo en Maroko

Poŝatlaso de la Mondo

KIBI (§39.3)

"2 je la deka potenco", prefikso

kluk kluk (§18.3)

sono de akvo elfluanta el botelo = glu glu

Aperas en PAG §126.

Lingvafranka\o (§35.4)

iama piĝina interlingvo ĉe Mediteraneo

Loglan\o (§35.4)

la planlingvo "Loglan"

MEBI (§39.3)

"2 je la dudeka potenco", prefikso

Meka\o (§2.2)

"Mekko"

*mon\o* (§39.2.18)

evitinda mallongigo de "monofonio°"

mono\o (§39.2.18)

mallongigo de "monofonio°"

Wennergren: Roko kaj Popo

monofoni\o (§39.2.18)

"unukanala sonreproduktado"

Esperanta Bildvortaro

Muharam\o (§9.1.6)

la unua monato de la Islama jaro, Arabe "al- Muharram"

*na* (§19)

rolvorteto por rekta objekto

Makkink: Nia Fun­damento sub lupeo, Cherpillod: Leksikaj Vagadoj

Elemento

Klarigo

Fonto

*nen* (§19)

"ne" (respondvorto)

Plena Ilustrita Vortaro kun Suplemento

nonilion\o (§23.2)

"10 je la 54-a potenco", internacia vorto (Angle "nonillion")

Nova-Skoti\o (§1.2)

provinco en Kanado

Aktoj de la Akademio III

Novial\o (§35.4)

la planlingvo "Novial"

*OFON* (§39.1.23)

"lingvano, lingvaneco", sufikso

Gunkel: GuVo

OJD (§39.1.24)

"similformaĵo...", vari- anto de la sufikso OID

Wells: Concise Esper­anto and English Dictionary

Okcidental\o (§35.4)

la planlingvo "Occidental"

o kej (§18.4)

"bone!"

Wells: English - Esper­anto - English dictionary

oktet\o (§39.1.32)

"muzikaĵo por okopo da muzikistoj"

Krause: Grofies Worterbuch Esperanto- Deutsch

oktilion\o (§23.2)

"10 je la 48-a potenco", internacia vorto (Angle "octillion")

OMETR (§39.1.28)

"mezurilo", sufikso

Aperas en PIV kiel METR.

Orom\o (§35.4)

ano de la plej mult- nombra gento de Etiop- ujo

*OTEK* (§39.1.29)

"kolekto, kolektejo, kolektujo", sufikso

Aperas en PIV kiel TEK.

PEBI (§39.3)

"2 je la kvindeka potenco", prefikso

Picburg\o (§2.1)

urbo en Pensilvanio, Usono

694

§43

Elemento

Klarigo

Fonto

platin\o (§38.2.20)

"plateno" (speco de metalo)

Dr Esperanto: Mezdunarodnyj Jazyk ["La Unua Libro"], Zamenhof: la Fun- damenta Krestomatio p. 233 (en PIV aperas alia vorto platin\o kun tute alia signifo)

Pocdam\o (§2.1)

la ĉefurbo de la federacia lando Brandenburgo en Ge- rmanujo

Cherpillod: Nepivaj Vortoj (ĉe *Potsdamo*)

*pseŭd\a* (§39.2.21)

"malvera, kaŝita, ŝajna, iluzia"

Aperas en PAG §422 ĉe la prefikso PSEŬDO.

*ri* (§11.5)

"li aŭ ŝi", "tiu persono" (proponita nova sekse neŭtra pronomo tria- persona unu-nombra)

*Sanhelen \ o* (§39.2.23)

"Sankta Heleno" (Brita insulo en Atlantiko)

Poŝatlaso de la Mondo

*Sanpier\o* (§39.2.23)

"Sankta Petro" (Franca insulo en Atlantiko)

Poŝatlaso de la Mondo

sekstet\o (§39.1.32)

"muzikaĵo por sesopo da muzikistoj"

Krause: Grofies Worterbuch Esperanto- Deutsch

sekstilion\o (§23.2)

"10 je la 36-a potenco", internacia vorto (Angle "sextillion")

Senthelen\o (§39.2.23)

"Sankta Heleno" (Brita insulo en Atlantiko)

Sentpier\o (§39.2.23)

"Sankta Petro" (Franca insulo en Atlantiko)

septilion\o (§23.2)

"10 je la 42-a potenco", internacia vorto (Angle "septillion")

sis (§23.1.1)

"ses"

Solresol\o (§35.4)

la planlingvo "Solresol"

Elemento

Klarigo

Fonto

Somal\o (§35.4)

ano de la ĉefgento de Somalujo, ano de Somalujo

Wells: English - Esper­anto - English dictionary, Listo de Re- komendataj Landnomoj

stere\o (§39.2.18)

"stereofonio, dukanala sonreproduktado"

Wennergren: Roko kaj Popo

STIF (§38.4.1)

parenceco kreita per re- geedziĝo, prefikso

Aperas en PAG §425 (rimarko I).

Svazi\o (§35.4)

ano de la ĉefgento de Svazilando, ano de Svazilando

Wells: English - Esper­anto - English dictionary, Listo de Re- komendataj Landnomoj

TEBI (§39.3)

"2 je la kvardeka potenco", prefikso

Tigraj\o (§35.4)

ano de unu el la gentoj de Etiopujo

tik tak (§18.3)

sono de mekanika horloĝo

Aperas en PAG §126.

tofu\o (§2.1)

speco de sojkazeo (en PIV "toŭfuo")

Wells: English - Esper­anto - English dictionary

Tokpisin\o (§35.4)

kreola lingvo parolata en Papuo-Nov-Gvineo

*UK* (§39.1.33)

"kastrita besto", sufikso

Aperas en PAG §372 (rimarko II).

Vakajam\o (§2.1)

urbo en Japanujo

Poŝatlaso de la Mondo

*Varŝav\o* (§35.3)

"Varsovio"

Ŝulco: Leksara kolekto de ofte uzataj propraj nomoj

VIDEO (§39.2.29)

"tehniko de elektronika registrado kaj re- produktado de moviĝ- antaj bildoj", prefikso

Plena Ilustrita Vortaro kun Suplemento

Vinĉestr\o (§2.1)

urbo en Anglujo

vu\o (§1.2)

"duobla vo, vavo", nomo de la litero W

Pokrovskij: Komputada leksikono

Grekaj literoj

Aperas Grekaj liternomoj (§19). El la plene Esperantigitaj nur delt\o, eps- ilon\o, jot\o, lambd\o kaj omeg\o troviĝas en PIV (por la aliaj PIV donas nur duone Esperantigitajn formojn sen O-finaĵo). Alf\o, bet\o kaj gam\o troviĝas en Wuster, Enciklopedia Vortaro Esperanta-Germana. Rot\o troviĝas en Pokrovskij, Komputada leksikono. La aliaj estas de Wennergren: alf\o, bet\o, gam\o, zet\o, et\o, tet\o, kap\o, mu\o, nu\o, ksi\o, omikron\o, pi\o, rot\o, sigm\o, taŭ\o, upsilon\o, fi\o, ĥi\o,psi\o. El la duone Esperantigitaj nomoj tri estas de Wennergren: epsilon, omikron kaj upsilon. La aliaj estas en PIV.

Hebreaj literoj

Aperas duone Esperantigitaj Hebreaj liternomoj (§19): alef, bet, gimel, dalet, he, vav, zain, ĥet, tet, jod, kaf, lamed, mem, nun, sameĥ, ain, pe, cadi, kof reŝ, ŝin, tav. Ili estas el la Psalmaro de La Sankta Biblio (sed ili verŝajne ne estas Zamenhofaj).

Tononomoj

Aperas specialaj nomoj por bemolaj kaj diesaj tonoj (§19): *As*, *Ais*, *Bes*, *Bis*, *Ces*, *Cis*, *Des*, *Dis*, *Es*, *Eis*, *Fes*, *Fis*, *Ges*, *Gis*. Ili troviĝas en Wuster, Enciklopedia Vortaro Esperanta- Germana kaj en Desmet', Bildvortaro.

Nombrovortoj

Menciiĝas kelkaj maloftegaj nombrovortoj (§23.2): undecilion\o, duodecilion\o, tredecilion\o, kvatuordecilion\o, kvindecilion\o, seksdecilion\o, septendecilion\o, oktodecilion\o, novemdecilion\o, vigintilion\o, centilion\o. Ili estas de Wennergren.

Tabelvortoj

Menciiĝas neoficialaj kaj nepre evitendaj tabelvortoj je ALI (§13.3). Nur du el ili, *aliel* kaj *alies* estas registritaj en PIV. Kvin el la aliaj, *aliam*, *alie*, *alio*, *aliu* kaj (nerekte) *alia*, estas menciitaj en PAG §62 kaj §88 (rimarko I). En Cherpillod: Nepivaj Vortoj aperas *alial*kaj *aliom*.

Ekkriaj vortetoj, sonimitoj

Aperas kelkaj alternativaj skriboj de ekkriaj vortetoj kaj sonimitoj (§18.4). Ili estas de Wennergren: hu ra, ho la, a ha, e he, o ho, mjaŭ.

44. Gramatika vortareto

PMEG uzas netradiciajn gramatikajn esprimojn. La sekva listo enhavas mal- longajn klarigojn de ili. Iuj gramatikaj esprimoj de PMEG estas tamen tiel memklarigaj, ke ne necesas ilin listigi ĉi tie. La tradiciaj vortoj, kiuj menci- iĝas en la klarigoj, estas laŭ PAG. Rimarku, ke la PMEG-aj esprimoj ne ĉiam estas precize samsignifaj kiel la respondaj vortoj de PAG. Se vin inter- esas, kial PMEG uzas netradiciajn gramatikajn terminojn, legu la aldonon "Pri la gramatikaj terminoj en PMEG" (§45).

Radiko, kiu estas uzata precipe por fari kunmetitajn vortojn. Afiksoj, kiujn oni metas post aliaj radikoj, nomiĝas sufiksoj (= postafiksoj). Afiksoj, kiujn oni metas antaŭ aliaj radikoj, nomiĝas prefiksoj (= antaŭ- afiksoj).

La ordinara speco de frazo, en kiu la subjekto estas tiu, kiu faras la agon de la ĉefverbo. Vidu ĉe "pasivo".

Frazrolo, kiu montras tiun, al kiu la eldiro estas direkt- ata. Tradicie nomata "vokativo".

Frazparto, kiu ordinare staras tuj post alia frazparto, kaj kiu montras la saman aferon per aliaj vortoj. Tradi­cie nomata "apozicio".

Frazparto, en kiu la ĉefvorto estas A-vorto.

Vorteto, kiu povas roli simile kiel A-vorto, kvankam ĝi ne havas A-finaĵon, ekz. tiu, iu, ĉia, kies, ĉies, ambaŭ. Tradicie nomata "pronomo".

Vorto kun la finaĵo A. Tradicie nomata "adjektivo".

Ordinara memstara frazo. Tradicie nomata "ĉef- propozicio". Vidu ĉe "subfrazo".

Verbo kun iu el la finaĵoj AS, IS, OS, U, US. Tradicie nomata "predikato" aŭ "finitivo".

La plej grava vorto en frazparto. Aliaj partoj de fraz­parto estas rektaj priskriboj de la ĉefvorto. Tradicie nomata "kerno-vorto".

Vokala sono, en kiu la lango moviĝas de unu pozicio en la buŝo al alia.

afikso (§38.1)

aktivo (§3.2)

alvoko (§12.1.2)

apudmeto (§25.3)

A-vorta fraz­parto (§7.2)

A-vorteca vort­eto, A-eca vort­eto (§15)

A-vorto (§5)

ĉeffrazo (§3.2)

ĉefverbo (§3.2)

ĉefvorto (§3.3)

diftongo (§2.1)

duonvokalo (§2.1)

Sono, kiu laŭ la elparola maniero estas (mallonga) vokalo, sed kiu rolas en la lingvo kiel konsonanto.

Vorteto, kiu esprimas senton, ekz. ho, he, ha, lo, stop, baf. Tradicie nomata "interjekcio".

Vidu ĉe "ŝajnafikso".

Vorteto, kiu povas roli simile kiel E-vorto en frazo, kvankam ĝi ne havas E-finaĵon, ekz. tiam, kiel, iom, nenie, tre, ankoraŭ, hodiaŭ, ĉi, for. Tradicie nomata "primitiva adverbo".

Frazparto, en kiu la ĉefvorto estas E-vorto.

Vorto kun la finaĵo E. Tradicie nomata "adverbo", sed la vorto adverbo inkluzivas ankaŭ multajn vortetojn, kiuj ne havas E-finaĵon. Tiaj vortetoj nomiĝas en pMeG E-vortecaj vortetoj.

Lingva elemento, kiun oni metas post radiko, kun- metaĵo aŭ vorteto, por fari vorton, aŭ por ŝanĝi la sig­nifon de vorto. O, A, E, I, AS, IS, OS, US kaj U estas vortklasaj finaĵoj. J estas multe-nombra finaĵo. N estas rolfinaĵo.

Vorteto, kiu enkondukas subfrazon ligante ĝin al ĝia ĉeffrazo, ekz. ke, ĉar, dum, kiam, kvankam. Tradicie nomata "subjunkcio".

Malpreciza esprimo por grupo de vortoj, kiuj iel kun- apartenas. Uzata ĉefe kiam temas pri vortfarado. Vidu ĉe "frazetvorto". Tradicia esprimo por "frazeto" ne ek­zistas.

Speco de kunmetita vorto farita el frazeto (vortgrupo), kiun oni vortigis per aldono de ia posta elemento (ekz. vortklasa finaĵo). Vidu ĉe "kombino". Tradicia esprimo por "frazetvorto" ne ekzistas.

Kompleta eldiro kun ĉefverbo kaj ordinare ankaŭ kun aliaj frazpartoj. Tradicie nomata "propozicio".

Vorto aŭ vortgrupo, kiu ludas unu frazrolon. Vidu ĉe "ĉefvorto" kaj "priskribo".

Rolo, kiun frazparto rolas en frazo. Tradicie nomata "frazelemento".

ekkria vorteto (§18)

eksafikso (§37.6)

E-vorteca vort­eto, E-eca vort­eto (§14)

E-vorta fraz­parto (§7.3)

E-vorto (§6)

finaĵo (§3.1)

frazenkonduk- ilo (§33.1)

frazeto (§37.4)

frazetvorto (§37.4)

frazo (§3.2)

frazparto (§3.2)

frazrolo (§3.2)

imaga modo (§26.4)

US-formo de verbo. Ĝi montras, ke la ago aŭ stato ne estas reala, sed nur imagata, fantazia. Ankaŭ nomata US-modo aŭ US-verbo. Tradicie nomata "kon- dicionalo".

Speco de kunmetita vorto, en kiu la lasta parto (krom la vortklasa finaĵo), montras la bazan signifon. Tiu lasta parto nomiĝas ĉefelemento. Tio, kio staras antaŭ la ĉefelemento, precizigas la signifon, kaj nomiĝas pre- ciziga antaŭelemento. Vidu ĉe "frazetvorto". Tradicia esprimo por "kombino" ne ekzistas.

Frazparto, kiu diras, en kiu maniero, en kiu loko, en kiu tempo, per kiu ilo k.t.p., okazas la ĉefverbo. Ĉiu frazparto krom ĉefverbo, subjekto, objekto kaj per­verba priskribo, estas komplemento. Tradicie nomata "adjekto".

Ĉiu litero aŭ sono en Esperanto krom A, E, I, O kaj U, kiuj estas vokaloj .

Vorteto, kiu kunligas samrolajn vortojn, frazpartojn aŭ frazojn, ekz. kaj, aŭ, sed. Tradicie nomata "kon- junkcio".

Maniero, en kiu ago aŭ stato estas prezentata. Ĉe la Esperantaj verboj oni faras distingon inter kvar modoj: neŭtrala modo, reala modo, vola modo kaj imaga modo.

Pli ol unu afero. Tradicie nomata "pluralo". La finaĵo J montras multe-nombron, kaj nomiĝas multe-nombra finaĵo. Tradicie nomata "plurala finaĵo". Vidu ĉe "unu-nombro".

Vidu ĉe "objekto".

Rerakontado de ies penso, diro, opinio, decido, de­mando, rimarko k.s., per subfrazo. Vidu ĉe "rekta parolo".

I-formo de verbo. Ĝi nomas agon aŭ staton sen montri, ĉu ĝi estas reala, imagata, fantazia aŭ volata, kaj sen montri tempon. Ankaŭ nomata I-modo aŭ I-verbo. Tradicie nomata "infinitivo".

Vorto, kiu montras nombron. Se ĝi estas senfinaĵa vorteto, ĝi nomiĝas nombra vorteto. Tradicie nomata "numeralo". Nombrovorto, kiu havas A-finaĵon, kaj kiu montras vicordon, nomiĝas vicorda nombrovorto. Tradicie nomata "orda numeralo".

kombino (§37.3)

komplemento (§3.2)

konsonanto (§2.1)

kunliga vorteto (§16)

modo (§26)

multe-nombro

(§8)

nerekta objekto (§12.2.2)

nerekta parolo (§33.8)

neŭtrala modo (§26.1)

nombrovorto (§23)

objekta verbo (§30.3)

Verbo, kiu povas havi objekton. Tradicie nomata "transitiva verbo". Vidu ĉe "senobjekta verbo".

Frazrolo, kiu montras tion, kio estas rekte trafata de la ago de la ĉefverbo. Iafoje oni parolas pri "rekta objekto" (= objekto) kontraste al "nerekta objekto". "Nerekta objekto" nomiĝas en PMEG al-komple- mento. Ordinara (rekta) objekto estas tradicie nomata ankaŭ "akuzativa objekto". Nerekta objekto estas tradi­cie nomata ankaŭ "dativa objekto".

Frazparto, en kiu la ĉefvorto estas O-vorto.

Vorteto, kiu povas roli simile kiel O-vorto, kvankam ĝi ne havas O-finaĵon, ekz. tio, tiu, mi, ili, ambaŭ. Tradi­cie nomata "pronomo".

Vorto kun la finaĵo O. Tradicie nomata "substantivo".

Vorto kun unu el la sufiksoj ANT, INT, ONT, AT, IT kaj OT.

Speco de "inversa" frazokonstruo, en kiu tio, kio ordinare (en aktivo) estas objekto, aperas kiel subjekto. Vidu ĉe "aktivo".

Vidu ĉe "pronomo". Vidu ĉe "priskribo". Vidu ĉe "pronomo". Vidu ĉe "afikso".

Rekta priskribo priskribas la ĉefvorton de frazparto, kaj estas mem parto de tiu frazparto. Tradicia grama- tiko uzas la vortojn "epiteto" kaj "suplemento". Per­verba priskribo estas memstara frazparto, kiu pri­skribas la subjekton aŭ la objekton pere de verbo. Tradicie nomata "predikativo".

objekto (§12.2.2)

O-vorta fraz­parto (§7.1)

O-vorteca vort- eto, O-eca vort- eto (§15)

O-vorto (§4)

participo (§28)

pasivo (§29)

persona pro- nomo (§11.1)

perverba pri- skribo (§25.1)

poseda pro­nomo (§11.2)

prefikso (§38.1)

priskribo (§3.3)

pronomeca vorteto (§15)

Vorteto, kiu same kiel persona pronomo anstataŭas tutan O-vortan frazparton, ekz. ambaŭ, tiu, nenio. Tradicie nomata "pronomo".

Iu el la O-vortecaj vortetoj: mi, vi, li, ŝi, ĝi, ni, ili, oni kaj si (kaj ci). La baza formo de pronomo nomiĝas pli precize persona pronomo. Tradicie oni parolas pri "personpronomo" aŭ "personalo". Se oni aldonas A- finaĵon al pronomo, ĝi fariĝas poseda pronomo: mia, via, lia, ŝia, ĝia, nia, ilia, onia kaj sia (kaj cia). Tradi- cie oni parolas ankaŭ pri "posedpronomo" aŭ "posesivo". Tradicie la vorto "pronomo" inkluzivas ankaŭ multajn aliajn vortetojn, kiuj en PMEG nomiĝas pronomecaj vortetoj, O-vortecaj vortetoj kaj A- vortecaj vortetoj .

Lingva elemento, kiu bezonas finaĵon por fariĝi vorto. Vidu ĉe "vorteto".

AS-formo, IS-formo aŭ OS-formo de verbo. La reala modo montras, ke la ago aŭ stato estas reala, ne nur imagata aŭ volata. Tradicie nomata "indikativo".

Vidu ĉe "objekto".

Rerakontado de ies penso, diro, opinio, decido, de­mando, rimarko k.s., per (pli-malpli) laŭvorta citaĵo. Vidu ĉe "nerekta parolo".

Vidu ĉe "priskribo".

KI-vorto, kiu enkondukas rilatan (nedemandan) sub- frazon. Tradicie iuj el ili nomiĝas "rilativo", "rilativa pronomo" aŭ "rilatpronomo".

Subfrazo, kiun enkondukas rilata (nedemanda) KI- vorto. Tradicie iuj el ili estas nomataj "rilativa sub- propozicio".

La finaĵo N. Tradicie nomata "akuzativo". Vidu ĉe "rolmontrilo".

Vorteto aŭ finaĵo, kiu montras la rolon de frazparto en la frazo. Mankas tradicia esprimo. Tia vorteto nomiĝas rolvorteto. La finaĵo N estas rolfinaĵo.

E-vorto kaj rolmontrilo, kiuj rolas kune kvazaŭ unu rolmontrilo, ekz. dekstre de, konforme al, kompare kun, koncerne ...N. Tradicie nomata "prepoziciaĵo".

pronomo (§11)

radiko (§3.1)

reala modo (§26.2)

rekta objekto (§12.2.2)

rekta parolo (§33.8)

rekta priskribo (§3.3)

rilata KI-vorto (§33.4)

rilata subfrazo (§33.4)

rolfinaĵo (§12)

rolmontrilo (§12)

rolvortaĵo (§12.3.7)

rolvorteto (§12.3)

Vorteto, kiu montras la frazrolon de la posta frazparto. Tradicie nomata "prepozicio", ekz. sur, en, ekster, per, pro, je, krom, tra, anstataŭ. Vidu ĉe "rolmontrilo".

Verbo, kiu ne povas havi objekton. Tradicie nomata "netransitiva verbo". Vidu ĉe "objekta verbo".

Verbo, kiu ne bezonas subjekton. Tradicia esprimo por "sensubjekta verbo" ne ekzistas. Vidu ĉe "subjekta verbo".

Frazo, kiu rolas kiel frazparto de alia frazo. Tradicie nomata "subpropozicio". Vidu ĉe "ĉeffrazo".

Verbo, kiu devas havi subjekton. Tradicia esprimo por "subjekta verbo" ne ekzistas. Vidu ĉe "sensubjekta verbo".

Frazrolo, kiu (en aktiva frazo) montras tion, kio faras la agon de la ĉefverbo.

Vidu ĉe "afikso".

Radikparto, kiu ŝajnas esti afikso, kvankam ĝi tute ne estas. Se temas pri io, kio estis vera afikso en la origina lingvo, oni parolas pri eksafikso. Tradicie eksafikso nomiĝas "pseŭdoafikso".

Iu el tiuj 45 vortetoj, kiuj komenciĝas per ki-, ti-, i-, ĉi- aŭ neni-. Tradicie nomata ankaŭ korelativa vorto.

Unu afero. Tradicie nomata "singularo". Vidu ĉe "multe-nombro".

Vorto kun iu el la finaĵoj I, AS, IS, OS, U kaj US. Vidu ĉe "ĉefverbo".

Vidu ĉe "nombrovorto".

Iu el la literoj aŭ sonoj A, E, I, O kaj U. Ĉiuj aliaj lit­eroj kaj sonoj en Esperanto estas konsonantoj. Vidu ĉe "duonvokalo".

U-formo de verbo. Ĝi montras, ke la ago aŭ stato ne estas reala, sed nur volata. Ankaŭ nomata U-modo aŭ U-verbo. Tradicie nomata "volitivo" aŭ "imperativo".

Lingva elemento, kiu povas roli kiel vorto sen bezono de finaĵo. PAG parolas pri "solstariva lingvo- elemento". Vidu ĉe "radiko".

senobjekta verbo (§30.2)

sensubjekta verbo (§30.1)

subfrazo (§33)

subjekta verbo (§30.2)

subjekto (§12.1.1)

sufikso (§38.1)

ŝajnafikso (§37.6)

tabelvorto (§13)

unu-nombro

(§8)

verbo (§26)

vicorda

nombrovorto

(§23.4)

vokalo (§2.1)

vola modo (§26.3)

vorteto (§3.1)

vortklasa finaĵo (§3.1)

Vidu ĉe "finaĵo".

Tradiciaj gramatikaj vortoj

Jen listo de tradiciaj gramatikaj vortoj kun la plej proksimaj PMEG-aj esprimoj. La tradiciaj vortoj estas pli-malpli laŭ la sistemo de PAG. Rimarku, ke al unu PAG-a vorto povas respondi pli ol unu PMEG-a esprimo, kaj inverse. La liston oni do uzu tre singarde. Tio, kio estas egala en PAG kaj en PMEG, ne enestas en la listo. Mankas en la listo ankaŭ multaj PAG-aj vortoj, por kiuj PMEG ne uzas ian specialan gramatikan esprimon. Rimarku, ke aliaj gramatikistoj uzas aliajn sistemojn, kiuj plej ofte estas sufiĉe similaj al tiu de PAG, sed kiuj povas diferenci en detaloj.

ablativa adjekto ^ de-komple- mento, el-komplemento

adjektiva radiko ^ eca radiko adjektivo ^ A-vorto adjekto ^ komplemento adverbo ^ E-vorto, E-vorteca vort-

eto (E-eca vorteto) afrikato ^ ekfrota konsonanto agento ^ aganto (en pasiva frazo) akuzativa objekto ^ objekto akuzativo ^ N-finaĵo apozicio ^ apudmeto bilabialo ^ lipa konsonanto ĉefpropozicio ^ ĉeffrazo dativa objekto, dativo ^ al-

komplemento dentalo ^ denta konsonanto epiteto ^ rekta priskribo finitivo ^ ĉefverbo frikativo ^ frota konsonanto futuro ^ venonta tempo gerundio ^ participo kun E-finaĵo gingivalo ^ gingiva konsonanto imperativo ^ vola modo, U-modo,

U-verbo indikativo ^ reala modo infinitivo ^ neŭtrala modo, I- modo, I-verbo

interjekcio ^ ekkria vorteto interogativo ^ demanda vorteto kerno-vorto ^ ĉefvorto kondicionalo ^ imaga modo,

modo, US-verbo

konjunkcio ^ kunliga vorteto

korelativa vorto ^ tabelvorto

labialo ^ lipa konsonanto

laringalo ^ glota konsonanto

likvido ^ duonbara konsonanto

nazalo ^ naza konsonanto

negacio ^ neado, nea vorto

netransitiva verbo ^ senobjekta verbo

nominativa ^ sen rolmontrilo numeralo ^ nombra vorteto objekta predikativo ^ perverba

priskribo de objekto orda numeralo ^ vicorda nombro- vorto

personalo, personpronomo ^ pro­nomo, persona pronomo

plozivo ^ eksploda konsonanto pluralo ^ multe-nombro posedpronomo ^ poseda pronomo predikativo ^ perverba priskribo predikato ^ ĉefverbo prepoziciaĵo ^ rolvortaĵo prepozicio ^ rolvorteto prepozitivo ^ frazparto kun rol-

US-

vorteto preterito ^ pasinta tempoprezenco ^ nun-tempo primitiva adverbo ^ E-vorteca

vorteto (E-eca vorteto) pronomo ^ (persona) pronomo, pronomeca vorteto, O-vorteca vorteto (O-eca vorteto), A-vort- eca vorteto (A-eca vorteto) prononco ^ elparolo propozicio ^ frazo pseŭdoafikso ^ eksafikso radikokaraktero ^ propra signifo

de radiko refleksiva pronomo ^ si, sia rilativo ^ rilata KI-vorto singularo ^ unu-nombro solstariva lingvoelemento ^ vort- eto subjekta predikativo ^ perverba

priskribo de subjekto subjunkcio ^ frazenkondukilo subpropozicio ^ subfrazo

substantiva radiko ^ radiko nek aga, nek eca

substantivo ^ O-vorto

suplemento ^ rekta priskribo

tenso ^ tempo

transitiva verbo ^ objekta verbo velaro ^ vela konsonanto verba radiko ^ aga radiko vokativo ^ alvoko volitivo ^ vola modo, U-modo, U- verbo.

45. Pri la sramatikaj terminoj en PMEG

Kiam mi ekverkis tiun ĉi gramatikon, la precipa ideo estis, ke PMEG estu pli facile alirebla ol la Plena Analiza Gramatiko (PAG), kiun multaj trovas tre malfacila. Mi volis klarigi la gramatikon en kiom eble simpla maniero, tiel ke ne nur lingvistoj kaj gramatikistoj komprenu, sed ankaŭ ordinaraj lern- antoj. Sed mi tamen volis verki profundan kaj kiom eble kompletan grama- tikon.

Mi konstatis, ke tradiciaj gramatikaj terminoj kiel prepozicio, propozicio, adjektivo, adjekto, adverbo k.t.p. ofte estas misuzataj de nespecialistoj. La kompreno de tiaj gramatikaj fakvortoj tre varias. En iuj landoj oni zorge instruas pri gramatiko uzante gramatikajn fakesprimojn, sed en aliaj landoj oni faras tion multe malpli. Nuntempe en iuj landoj oni preskaŭ tute abolis instruadon de gramatiko, kaj kiam temas pri la gepatra lingvo, kaj kiam temas pri fremdaj lingvoj. Laŭ miaj spertoj multaj imagas, ke ili scias, kion tiaj terminoj signifas, kaj ili eĉ mem volonte uzas ilin. Sed tre ofte ili uzas la terminojn erare. Mi vidis instruilojn Esperantajn, en kiuj oni parolis pri adjektivoj, sed nomis ilin adjektoj. Mi aŭdis homojn paroli pri prepozicioj, kvankam ili vere celis subjunkciojn aŭ eĉ adverbojn. Mi aŭdis homojn babili pri adverboj, kiam ili celis komplementojn. Kaj tiel plu.

La klasika gramatika terminologio ne estas nur malbone komprenata, ĝi estas ankaŭ mankohava per si mem. Ĝi baziĝas esence sur la gramatika sist- emo de Latino, kaj tial ĝi sufiĉe bone taŭgas por klarigi ĝuste tiun lingvon. Sed aliaj lingvoj havas aliajn strukturojn kaj aliajn gramatikajn kategoriojn. La strukturo de Esperanto havas gravan bazan distingon inter vortetoj kaj radikoj. Vortetoj povas uziĝi tiaj, kiaj ili estas en frazoj, dum radikoj bezonas vortklasajn finaĵojn por fariĝi efektivaj vortoj. Tiu distingo ne estas facile priskribebla per klasikaj gramatikaj esprimoj. PAG parolas pri el­ementoj solstarivaj kaj elementoj kompletigendaj aŭ finaĵbezonaj (§277). Sed pro tio, ke tiu distingo estas nekonata aŭ neesenca en klasika gramatiko, kaj eble ankaŭ pro tio, ke la elektitaj terminoj estas plurvortaj buŝplenaĵoj, la distingon oni ne aparte emfazas en PAG. Ĝi fakte aperas unue en la ĉapitro pri vortfarado fine de la libro. En la pli frua baza ĉapitro pri Vortospecoj kaj vortofunkcioj PAG ignoras tiun distingon, kvankam ĝi estas tute baza en nia lingvo. Laŭ mi necesas prezenti tiun fundamentan distingon frue en klarig- ado de la Esperanta gramatiko. Sed por fari tion oni bezonas facile uzeblajn terminojn. La terminojn, kiujn mi elektis, vortetoj kaj radikoj, oni devas lerni, ĉar iliaj signifoj estas konvenciaj. Sed la esprimoj mem estas bone uzeblaj kaj facile memoreblaj.

Unu ofta kritiko kontraŭ Esperanto estas, ke ni asertas, ke en Esperanto ĉiuj adverboj finiĝas per la finaĵo E. Lernantoj baldaŭ konstatas, ke tio ne estas prava, ĉar ekzistas primitivaj adverboj, kiuj tute ne havas vortklasan finaĵon: pli, hodiaŭ, tre k.a. Malpli multaj rimarkis, ke esence statas same pri adjektivoj. Ni havas adjektivojn kun A-finaĵo (ruĝa, granda, saĝa...), kaj ni havas primitivajn adjektivojn kiel tiu, ambaŭ, ties k.a. Sed kial oni do kritikas nur la primitivajn adverbojn? La klarigo estas, ke klasike oni ordin­are ne nomas la nacilingvajn respondaĵojn al niaj primitivaj adjektivoj per la termino adjektivo, dum oni ja nomas la nacilingvajn respondaĵojn al niaj pri­mitivaj adverboj per la vorto adverbo. Statas tute simile pri la substantivoj: Apud substantivoj kun O-finaĵo (tablo, homo, kuro...) ni havas substantiv- ecajn vortojn sen O-finaĵo: mi, iu, ambaŭ, ĉio k.a. Sed tiujn substantivecajn vortojn oni tute ne nomas substantivoj.

Noto: Tamen en kelkaj landoj oni kutimas uzi la terminon adjektivo por iuj primitivaj adjektivoj.

Tiel estas en Anglalingva gramatika tradicio, kie oni nomas ekz. la vorton that per la termino de­monstrative adjective (montra adjektivo).

Laŭ mia opinio la supozata neregulaĵo de la Esperantaj adverboj estas iluzio kaŭzita de tio, ke oni insistas uzi klasikajn terminojn pri Esperanto ankaŭ kiam ili ne vere trafas. Se oni uzas klarigojn, kiuj baziĝas sur la distingo inter vortetoj kaj radikvortoj, la supozata neregulaĵo forvaporiĝas. La sist­emo de vortklasaj finaĵoj koncernas nur la radikvortojn, kaj sekve la manko de E-finaĵo ĉe iuj adverboj ne vere estas neregulaĵo (aŭ simila "neregulaĵo" ekzistas ankaŭ ĉe niaj substantivoj kaj niaj adjektivoj).

Kiam mi ekverkis PMEG-on, estis al mi dekomence klare, ke mi volas instrui kaj klarigi la lingvon Esperanto kaj ties strukturon. Mi ne volis instrui ĝeneralan lingvosciencon, nek la gramatikon de Latino. Mi ankaŭ ne volis instrui gramatikajn terminojn. Tiajn mi tamen bezonis uzi, sed la terminaro estu rimedo en la instruado, ne instrucelo. Tial mi elektis uzi tiajn evidentajn terminojn kiel O-vorto (= substantivo), A-vorto (= adjektivo) kaj E-vorto (= adverbo). Oni atentu, ke la egalo-signoj estas iom mensogaj. Al miaj A- vortoj ne apartenas la primitivaj adjektivoj, kaj al miaj E-vortoj ne apartenas la primitivaj adverboj. Tiujn vortetojn mi anstataŭe decidis nomi A-vortecaj vortetoj kaj E-vortecaj vortetoj respektive. Eble tiuj terminoj estas iom longaj, sed ili almenaŭ klare esprimas tion, kion mi celis. Ili fakte montriĝas nelernendaj, ĉar ili estas pli-malpli memklarigaj. Kaj tio estas grava avantaĝo: Nur parto de mia novspeca terminaro estas vere lernenda. Multaj el miaj esprimoj kompreniĝas per si mem.

Aliflanke estas malavantaĝo de miaj pure Esperantaj terminoj, ke ili ne bone taŭgas, se oni volas priskribi aliajn lingvojn. Ne estas tre sencohave paroli pri O-vortoj, se oni parolas pri ekz. Anglaj aŭ Japanaj substantivoj, ĉar tiuj tute ne havas O-finaĵon. Oni do ĝuste komprenu mian celon: Mi ne volis for- igi la klasikajn terminojn. Mi nur volis uzi pli facilajn kaj pli laŭcelajn term­inojn en klarigado de Esperanto. Parolante pri aliaj lingvoj oni uzu aliajn terminojn, taŭgajn por la respektivaj lingvoj.

Post la gravaj vortospecoj O-vortoj, A-vortoj kaj E-vortoj sekvas la eĉ pli grava vortospeco verboj. Sed kiel do nomi tiun vortospecon en facila terminologio? Dum la O-vortoj, A-vortoj kaj E-vortoj havas po unu karak- terizan finaĵon, per kiu eblas ilin nomi, verboj havas jen I, jen AS, jen IS k.t.p. Tradicie oni rigardas la I-formojn de verboj kiel bazajn, sed la termino I-vorto ne estas oportuna kiel anstataŭaĵo de verbo. Unue ĝi estas mis- komprenebla tiel, ke ĝi celas nur verbojn kun I-finaĵo, kaj due la I-formo de verbo estas la malplej verbeca el ĉiuj verbaj formoj. Ĝi estas multrilate pli substantiveca ol verbeca. Krome I-vorto estas pli longa ol verbo, eĉ se nur je unu silabo.

Oni konsciu, ke anstataŭigado de la klasikaj terminoj ne estis celo por mi. Ĝi estis rimedo por faciligi la instruadon de la gramatiko. La klasika termino verbo estas ne nur plaĉe mallonga. Ĝi estas ankaŭ unu el tiuj klasikaj gramatikvortoj, kiujn homoj ĝenerale sufiĉe ĝuste komprenas. Dum multaj apenaŭ aŭ nur nebule scias, kio estas ekz. adjekto aŭ suplemento, ili ofte sufiĉe bone scias, kio estas verbo. Do, la vorton verbo mi simple povis re- teni. Per tio malfermiĝis la eblo uzi I-verbo anstataŭ infinitivo kaj AS-verbo anstataŭ prezenco k.t.p.

Mi renkontis pli ol unu fojon la miskomprenon, ke mi aparte celis anstataŭ- igi ĉiujn klasikajn terminojn. Iuj vere miris, ke kelkajn terminojn klasikajn mi lasis en PMEG. Kelkaj eĉ rigardis tion kiel iaspecan malsukceson de mia flanko. Sed kompleta anstataŭigado neniam estis mia celo.

Alia tereno, kie la klasika terminologio malhelpas prezenti klare la strukturon de Esperanto, estas la tereno de frazroloj kaj ties markado. Klasika terminologio konas kazojn, prepoziciojn kaj postpoziciojn. Tute strange ĝi uzas du malsamajn terminojn por prepozicioj kaj postpozicioj, kvankam temas esence pri unu sama vortklaso. Oni ne nomas adjektivojn antaŭstarajn kaj poststarajn per malsamaj terminoj, ekz. *prejektivoj* kaj *postjektivoj*. Iuj lingvoj havas nur "prejektivojn" (ekz. la Sveda) dum aliaj havas nur "postjektivojn" (ekz. la Persa), kaj ankoraŭ aliaj lingvoj havas ambaŭ (ekz. la Franca). Sed la pozicio de adjektivo ne estas esencaĵo. Ĉu adjektivo estas antaŭstara, ĉu poststara, temas pri la sama vortklaso, kaj tial oni logike uzas unu saman terminon. En moderna lingvoscienco ekzistas la termino adpozicio, kiu kovras kaj prepoziciojn kaj postpoziciojn. Ĝin oni tamen tre malmulte uzas. Sed ankaŭ tiu termino estas misgvida. Ĉiuj tri terminoj prepozicio, postpozicio kaj adpozicio nomas la koncernatan vort- kategorion surbaze de la ideo "pozicio". En Esperanto tio estas nur etimologie vera, sed tamen efikas misgvide. Ĝene ofte mi spertis, ke oni erare imagas, ke ekz. ankaŭ estas prepozicio, ĉar ĝi kutime staras en pozicio antaŭ tio, al kio ĝi rilatas.

Bona terminologio nomu tiun vortklason, kiu inkluzivas prepoziciojn kaj postpoziciojn, per termino, kiu baziĝas sur esenca trajto de tiaj vortoj. La lingva tasko de tiaj vortoj estas indikado de frazroloj. Tiun funkcion ili tamen dividas kun la kazoj. Prepozicioj, postpozicioj kaj kazoj esence plen- umas la saman taskon. Indas do nomi ilin en simila maniero. La klasika terminologio tamen donas al ni nenian rimedon por tio.

En PMEG mi elektis paroli ĝenerale pri rolmontriloj. Tiu kategorio enhavas la rolfinaĵon N (la solan kazan finaĵon en Esperanto) kaj ĉiujn rolvortetojn (prepoziciojn). Rolfinaĵo estas finaĵo, kiu montras frazrolojn, kaj rolvortetoj estas vortetoj, kiuj servas por indiki frazrolojn. La parenceco inter la finaĵo N kaj la rolvortetoj estas en Esperanto aparte frapa: Oni povas uzi jen N, jen al por la sama rolo: Mi helpis lin = Mi helpis al li; Ni vojaĝis al Parizo = Ni vojaĝis Parizon. Eblas uzi jen N, jen je por la sama signifo: Ĝi estas alta je cent metroj = Ĝi estas alta cent metrojn. Tial estas tre inde prezenti tiujn lingvoelementojn kiel parencajn en la terminologio. Sed por fari tion novaj gramatikaj esprimoj estas bezonataj.

Mi neniel imagas, ke mi perfekte sukcesis en mia novspeca terminologio. Kelkaj esprimoj, kiujn mi uzas en PMEG, estas sufiĉe longaj. Eble mi estus povinta elpensi pli mallongajn. Kaj certe eblas elpensi pli trafajn aŭ pli klarajn aŭ alimaniere pli bonajn terminojn. Sed mi almenaŭ provis.

Ĉu miaj faciligiloj eble estas malfaciligiloj por tiuj, kiuj jam scias la klasikan terminologion? Ili ja bezonas lerni novajn esprimojn por kompreni PMEG- on. Mi tamen pritaksas, ke ilia peno estas relative malgranda, kaj ke ĝin vaste kompensas la malpeno, kiun spertas tiuj, kiuj neniam bone lernis la klasikajn terminojn. Kaj eble tiuj, kiuj kapablas kompreni la klasikajn fak- vortojn, tamen pro la nova prezentomaniero en PMEG iafoje povas vidi iajn aferojn en nova lumo dank' al miaj terminoj.

Detala prezento de la PMEG-aj gramatikaj terminoj troviĝas en la ĉi-antaŭa gramatika vortareto (§44).

Al tiuj, kiuj preferas tradiciajn gramatikajn terminojn, mi povas rekomendi la verkon Wennergren, Detala Gramatiko de Esperanto, kiu esence estas mallongigita PMEG kun tradiciaj terminoj. Ĝi legeblas ankaŭ Interrete ĉe

.

Bertilo Wennergren

46. Literaturo

Akademiaj Studoj 1983. Redaktis Rŭdiger Eichholz. Esperanto press.

Bailieboro [Kanado], 1983 Akademiaj Studoj 1984. Redaktis Rŭdiger Eichholz. Esperanto press.

Bailieboro [Kanado], 1984 Akademiaj Studoj 1985. Redaktis Rŭdiger Eichholz. Esperanto press.

Bailieboro [Kanado], 1985 Akademiaj Studoj 1987. Redaktis Rŭdiger Eichholz. Esperanto press.

Bailieboro [Kanado], 1988 Akademiaj Studoj 1988-1990. Redaktis Rŭdiger Eichholz. Esperanto press.

Bailieboro [Kanado], 1990 Aktoj de la Akademio 1963-1967. (Oficiala Bulteno de la Akademio de Esperanto, 9). 2a eldono, Rotterdam [Nederlando], 2007. [enhavas inter- alie enketojn kaj decidojn pri la pasivaj participoj kaj pri la vortfarado] Aktoj de la Akademio II1968-1974. (Oficiala Bulteno de la Akademio de Esperanto, 10). 2a eldono, Rotterdam [Nederlando], 2007. [enhavas inter­alie la Okan Oficialan Aldonon al la Universala Vortaro, kaj la Bazan Radikaron Oficialan] Aktoj de la Akademio III1975-1991. (Oficiala Bulteno de la Akademio de Esperanto, 11). Redaktis Andre Albault (k.a.). Paris [Francujo], 1992. [enhavas interalie la Liston de Normaj Landnomoj] Albault, Andre: Naŭ Prelegojpri la Fundamento. Iltis-Eldonejo,

Saarbrŭcken [Germanujo], 1990 Butler, Montagu C[hristie]: Esperanto-English Dictionary. Brita Esperanto-

Asocio, London [Britujo], 1967 Butler, M[ontagu] C[hristie]; Merrick, F.: Muzika Terminaro. Kun alfabeta indekso de David G. Hill. Muzika Esperanto-Ligo, Sofia [Bulgarujo], 1992 (represo)

Cherpillod, Andre: Leksikaj Vagadoj. La Blanchetiere, Courgenard [Franc- ujo], 2012

Cherpillod, Andre: Lingvaj Babilaĵoj. La Blanchetiere, Courgenard [Franc- ujo], 2005

Cherpillod, Andre: Nepivaj Vortoj. La aŭtoro, Courgenard [Francujo], 1988 Cherpillod, Andre: Vortkonsisto, vortfarado, vortanalizo, vortordo. Mem-

eldono, Courgenard [Francujo], 1996 De Hoog, H[endrik] A[rie]: Du Malsanoj en Esperanto. Kia-ismo. Tiom-

Kiom-ismo. Hallabrottet [Svedujo], 1954 De Hoog, H[endrik] A[rie]: La senpera verbigo de adjektivoj. Artur E. Iltis, Saarbrŭcken [Germanujo], 1978. Represo de la eldono "Den Haag 1955".

Desmet', Petro; Horvath, Jozefo: Bildvortaro. Flandra Esperanto-Ligo,

Antverpeno [Belgujo], 2012 Dr Esperanto [Zamenhof L. L.]: Mezdunarodnyj Jazyk. Predislovie i polnyj uĉebnik. PorRusoj ["La Unua Libro"]. Kel'ter, Varsava [Rusujo], 1887. Represo en Ludovikologia dokumentaro I. Unuaj libroj. (Eble neniam kompletigotaj necesaj aldonoj al la pvz, kolekto 1). Eldonejo ludovikito, sen loko, 1991.

Dua Oficiala Aldono al Universala Vortaro. (Esperantista Dokumentaro, Kajero trideka). Raportis Th[eophile] Cart. Esperantista Centra Oficejo, Paris [Francujo], 1919 Esperanta Bildvortaro. Tradukita el la Germana de Rŭdiger Eichholz.

Esperanto Press, Bailieboro [Kanado], 1988 Fructicier, Paul: Kompleta Gramatiko kaj Vortfarado de Esperanto. Revizi- ita kaj kompletigita de S. Grenkamp-Kornfeld. Esperantista Voĉo, Jaslo [Pollando], 1930

Gŭnkel, Claus. J.: GuVo. Gunkela Vortaro. Provizora 2a eldono, Paderborn

[Germanujo], Aprilo 1994 International Organization for Standardization: International Standard 8601:2004, Data elements and interchange formats - Information inter­change - Representation of dates and times. Geneva [Svislando], 2004. [internacia normo por skribado de datoj kaj horoj] Kalocsay, K[alman]: Lingvo Stilo Formo. Studoj. 3a eldono, Pirato, Oosaka [Japanujo], 1970

Kalocsay, K[alman]; Waringhien, G[aston]; Bernard, R[oger]: Parnasa Gvidlibro. 3a eldono, Edistudio, Pisa, Italujo; Heroldo de Esperanto, Madrid [Hispanujo], 1984 Kalocsay, K[alman]; Waringhien, G[aston]: Plena Analiza Gramatiko de Esperanto. 4a eldono, Universala Esperanto-Asocio, Rotterdam [Neder­lando], 1980

Kalocsay, K[alman]: Vojaĝo inter la Tempoj. Stafeto, La Laguna [Hispan­ujo], 1966

La Esperantisto. Gazeto por la amikoj de la lingvo Esperanto. 1889-1895. Kun postparolo de Reinhard Haupenthal. Georg Olms Verlag, Hildesheim [Germanujo], Zŭrich [Svislando], New York [Usono], 1988 Krause, Erich-Dieter: Grofies Worterbuch Esperanto-Deutsch. Helmut

Buske Verlag, Hamburg [Germanujo], 1999 La Zamenhofa Esperanto. Simpozio pri -ata/-ita. Eldonis kaj redaktis J[uan]

Regulo [Perez]. Stafeto, La Laguna [Hispanujo], 1961 La Nova Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto. Gvidis Michel Duc Goninaz. Sennacieca Asocio Tutmonda, Paris [Francujo], 2002

Listo de Rekomendataj Landnomoj. Oficialaj Informoj de la Akademio de Esperanto, n-ro 12, 2009 05 04. Makkink, G[errit] F[rangois]: Nia Fundamento sub lupeo. Flandra Esper-

anto-Ligo, Antverpeno [Belgujo], 1990 Moirand, Daniel: Materialoj pri la nuna uzado de la akuzativo. Flandra

Esperanto-Ligo, Antwerpen [Belgujo], 1990 Naŭa Oficiala Aldono al la Universala Vortaro. Oficialaj Informoj de la Akademio de Esperanto, n-ro 8, 2007 03 10. Neves, Gongalo: Historia Vortaro de Esperanto, 1887-1888. Schriften zur Esperantologie und Interlinguistik, Heft 25. Edition Iltis, Bad Belingen [Germanujo], 2011

Nomura, Rihej: Zamenhofa Ekzemplaro. Nagoja Esperanto-Centro, Nagoya [Japanujo], 1989

Oficialaj Informoj de la Akademio de Esperanto, n-ro 19, 2012 0 7 03.

[enhavas respondon al demando pri perverba pri­skribo de objekto, kiu estas I-verbo aŭ subfrazo] PAG. Vidu ĉi-antaŭe ĉe Kalocsay, K[alman]; Waringhien, G[aston]: Plena

Analiza Gramatiko de Esperanto. Piron, Claude: La Bona Lingvo. Pro Esperanto, Vieno [Aŭstrujo]; Hungara

Esperanto-Asocio, Budapest [Hungarujo], 1989 PIV. Vidu ĉi-poste ĉe Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto 2005. Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto kun Suplemento. Redaktoris Gaston Waringhien. 4a eldono, Sennacieca Asocio Tutmonda, Paris [Francujo], 1987

Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto 2005. Gvidis Michel Duc Goninaz. Sennacieca Asocio Tutmonda, Paris [Francujo], 2005. (Vidu ankaŭ .) Pokrovskij, Sergio: Komputada leksikono. Redakcio 28a, Novosibirsk [Rus- ujo], Januaro 2006,

Poŝatlaso de la Mondo. Redaktoris Ludmila Jirouŝkova. Kartografie, Praha [Ĉeĥujo], 1971

Rusoj loĝas en Rusujo. Redaktis Anna Lowenstein. Federazione Esperant-

ista Italiana, Milano [Italujo], 2007 Saussure, Rene de: La Vort-Teorio en Esperanto. Artur E. Iltis, Saarbrucken

[Germanujo], 1982. Represo de la eldono "Geneve 1914". Setala, Vilho; Vilborg, Ebbe; St0p-Bowitz, C[arl]: Esperanto -Moderna Lingvo. Fondumo Esperanto, Helsinki [Finnlando], 1965

Ŝulco, Rikardo [Schultz, Richard]; Bermano, Hermano [Behrmann, Hermann]: Leksara kolekto de ofte uzataj propraj nomoj. Esperanto- Centro, Paderborn [Germanujo], 1989 Unua Libro. Vidu ĉi-antaŭe ĉe Dr Esperanto, Mezdunarodnyj Jazyk. Unua Oficiala Aldono al Universala Vortaro. (Esperantista Dokumentaro, Kajero dek-tria). Raportis Th[eophile] Cart. Esperantista Centra Oficejo, Paris [Francujo], 1909 Vatre, Henri: Neologisma Glosaro. Etapostrikolto al PIV. 3a eldono, Iltis-

Eldonejo, Saarbrucken, Germanujo, 1989 Velger, Helmuto [ Welger, Helmut]: Kontribuoj al la Norma Esperantologio. Enkonduko. Ekspertizetoj. Kritikoj. Info-servo r.a., Marburg/Lahn [Ge­rmanujo], Oktobro 1999 Vilborg, Ebbe: Etimologia Vortaro de Esperanto. Volumoj 1 - 5. Eldona Societo Esperanto, Malmo [Svedujo], 1989, 1991, 1993, 1995 (vol. 1 - 4), Stockholm [Svedujo], 2001 (vol. 5) Vleminck, Christiane de; van Damme, Emile: Grammaire ABC d'esperanto.

Flandra Esperanto-Ligo, Antwerpen [Belgujo], 1990 Waringhien, Gaston: Lingvo kaj Vivo. Esperantologiaj Eseoj. Dua reviziita eldono kun Apendico. Universala Esperanto-Asocio, Rotterdam [Neder- lando], 1989

Waringhien, Gaston: 1887 kaj la sekvo. Eseoj IV. Stafeto, Antverpeno

[Belgujo]; LaLaguna [Hispanujo], 1980 Wells, J[ohn] C[hristopher]: Concise Esperanto and English Dictionary.

Hodder and Stoughton Ltd, Dunton Green, Sevenoaks [Britujo], 1969 Wells, John C[hristopher]: English - Esperanto - English dictionary. A comprehensive and yet concise two-way dictionary designed for beginners and more advanced students of Esperanto alike, and also incorporating a summary of Esperanto grammar. Mondial, New York [Usono], 2010. (Reviziita dua eldono de Concise Esperanto and English Dictionary.)

Wells, John C[hristopher]: Lingvistikaj Aspektoj de Esperanto. Universala

Esperanto-Asocio, Rotterdam [Nederlando], 1978 Wennergren, Bertil: Bertil Wennergrens Nya Esperantokompendium. Eldona

Societo Esperanto, Malmo [Svedujo], 1990 Wennergren, Bertilo: Detala Gramatiko de Esperanto. Dua plibonigita el­dono, E@I pere de Espero, Partizanske [Slovakujo], 2012. (Vidu ankaŭ .) Wennergren, Bertilo: Roko kaj Popo, Popularmuzika Terminaro en Esper­anto. Revizio 1.2, 1999: Wuster, Eugen: Enciklopedia Vortaro Esperanta-Germana. 1a - 4a partoj

("A" - "korno"). Ferdinand Hirt & Sohn, Leipzig [Germanujo], 1923 Zamenhof, L.: Fundamenta Krestomatio de la Lingvo Esperanto. 18a el­dono, Universala Esperanto-Asocio, Rotterdam [Nederlando], 1992

Zamenhof, L. L.: Fundamento de Esperanto. 9a eldono kun enkondukoj, notoj kaj lingvaj rimarkoj de A[ndre] Albault. Esperantaj Francaj El- donejoj, Marmande [Francujo], 1963. (Vidu ankaŭ <http://www.akademio-de-esperanto.org/fundamento/>.) Zamenhof, L. L.: Lingvaj Respondoj. Konsiloj kaj Opiniojpri Esperanto. Editoris G[aston] Waringhien. 6a eldono, Esperantaj Francaj Eldonejoj, Marmande [Francujo], 1962. Represo: Pro Esperanto, Vieno [Aŭstrujo], 1995.

Fontoj de Zamenhofaj ekzemploj

La Zamenhofaj ekzemplofrazoj estas redonitaj en kiom eble senŝanĝa formo. Mallongigoj estas faritaj nur kiam necese, kaj tio ĉiam estas montrita per la signoj "[...]". Klarigaj aldonoj aperas inter rektaj krampoj: "[aldona teksto]". Iafoje la uzo de fina punkto aŭ demandosigno devis pro mallongigo de la ekzemplo esti ŝanĝita. Tio ne estas montrita. Iafoje ankaŭ malgravaj ŝanĝoj rilate al frazkomencaj majuskloj estas faritaj senkomente.

Iafoje grasa skribo, substrekoj aŭ ia speciala litertipo troviĝis en la origina teksto. Ĉio tia estas forprenita, ĉar en PMEG grasaj literoj kaj substrekoj estas uzataj por elstarigi gravajn partojn de la ekzemploj.

La ekzemploj ne venas rekte el Zamenhofaj manuskriptoj, sed el presitaj el- donoj, kaj diversaj redaktoroj kaj kompostistoj staras inter ni kaj Zamenhof. Tial multaj malgravaj detaletoj, kiel ekz. uzo de majuskloj, ne estas ĉiam vere Zamenhofaj. Iafoje redaktoroj faris eĉ sufiĉe gravajn ŝanĝojn. En PMEG aperas ĉiam tiu formo, kiun la ekzemplo havas en la presita eldono (krom evidentaj malgravaj preseraroj, kiuj estas korektitaj senkomente).

Ekzemploj kun ia tre dubinda (eĉ erara) formo, kiu povus konfuzi lern- antojn, estis ĝenerale evitataj.

En tre fruaj tekstoj estis uzataj tabelvortoj je AN, kiuj poste estis ŝanĝitaj al AM. Tiaj malnovaj formoj estas ĉiam ŝanĝitaj en la novajn, krom en unu ek- zemplo (§14.2.1).

Legu pli ĉi-poste pri ŝanĝoj en la Biblio.

Ĉe ĉiu Zamenhofa ekzemplo ĝia fonto (originala verko de Zamenhof aŭ tra- duko fare de li) estas montrita per postmetita mallongigo jene:

ekzemplo ^FA1153 = ekzemplo el Fabeloj de Andersen, unua parto, paĝo 153

Ciferoj post mallongigo montras paĝonumeron. Esceptoj estas FE (la Ek­zercaro), kie la ciferoj montras numeron de ekzerco, PE (Proverbaro Esperanta), kie ili montras numeron de proverbo, kaj la Bibliaj libroj, kie la ciferoj montras numeron de ĉapitro.

La jenaj fonto-mallongigoj estas uzataj en PMEG:

BV Dickens, Charles: La Batalo de l' Vivo. Tradukis el Germana tra- duko L. L. Zamenhof. Stead's Publishing Office, London, Brit- ujo; Hachette kaj K., Paris [Francujo], sen dato

DL D^ro Esperanto [Zamenhof L. L.]: Dua Libro de l' lingvo Inter­nacia. Kajero N° 1. Ĥ. Kelter, Varsovio [Rusujo], 1888. Re- preso en Unua etapo de Esperanto 1878-1895. (iom reviziita plena verkaro de l.l. zamenhof, originalaro I). Eldonejo ludovikito, sen loko, 1989.

FA1 Andersen, H[ans] C[hristian]: Fabeloj de Andersen. Unua Vol- umo. Tradukis [el Germana traduko] D-ro L. L. Zamenhof. Dua eldono, Heroldo de Esperanto, Bruselo [Belgujo], 1965. Represo en fabeloj de andersen. koboldoimuna eldono. (iam kompletigotaplena verkaro de l.l. zamenhof, volumo 7). El­donejo ludovikito, sen loko, 1990.

FA2 Andersen, H[ans] C[hristian]: Fabeloj de Andersen. Dua Parto.

Tradukis [el Germana traduko] D^ro L. L. Zamenhof. Esperant- ista Centra Librejo, Paris [Francujo], 1926. Represo en fabeloj de andersen. koboldoimuna eldono. (iam kompletigota plena verkaro de l.l. zamenhof, volumo 7). Eldonejo ludovikito, sen loko, 1990.

FA3 Andersen, H[ans] C[hristian]: Fabeloj de Andersen. Tria Parto.

Tradukis [el Germana] traduko D^ro L. L. Zamenhof. Esperant- ista Centra Librejo, Paris [Francujo], 1932. Represo en fabeloj de andersen. koboldoimuna eldono. (iam kompletigota plena verkaro de l.l. zamenhof, volumo 7). Eldonejo ludovikito, sen loko, 1990.

FA4 Andersen, H[ans] C[hristian]: Fabeloj de Andersen. Kvara Vol­umo. Tradukis [el Germana traduko] L. L. Zamenhof. Unua el­dono, Heroldo de Esperanto, Bruselo [Belgujo], 1963. Represo

en fabeloj de andersen. koboldoimuna eldono. (iam kompletig- otaplena verkaro de l.l. zamenhof, volumo 7). Eldonejo ludovikito, sen loko, 1990.

FAnt La Antaŭparolo en Zamenhof, Fundamento de Esperanto

FE La Ekzercaro en Zamenhof, Fundamento de Esperanto

FG La Fundamenta Gramatiko en Zamenhof, Fundamento de Esper­anto

FK Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la Lingvo Esperanto.

Aperas en PMEG nur ekzemploj el Krestomatiaj tekstoj, kiuj estas certe Zamenhofaj. Vidu p. 446 en la Krestomatio.

Gm Ŝalom Alejĥem: La Gimnazio. Tradukis L. L. Zamenhof. 1a el­dono, Esperantista Centra Librejo, Paris [Francujo], 1924 (el- donita en unu volumo kune kun Rn)

H Shakespeare, W[illiam]: Hamleto. Reĝido de Danujo. Tradukis

L. L. Zamenhof. Librairie Hachette et C^e, Paris [Francujo], 1902

IT Goethe, [Johann Wolfgang von]: Ifigenio en Taŭrido. Dramo en kvin aktoj. Tradukis L. L. Zamenhof. 3a eldono, Esperantista Centra Librejo, Paris [Francujo], 1929

L1 Leteroj de L.-L. Zamenhof. I. 1901-1906. Prezentis kaj komentis G[aston] Waringhien. Sennacieca Asocio Tutmonda, Paris [Francujo], 1948

L2 Leteroj de L.-L. Zamenhof. II. 1907-1914. Prezentis kaj komentis G[aston] Waringhien. Sennacieca Asocio Tutmonda, Paris [Francujo], 1948

LR Zamenhof: Lingvaj Respondoj

M Orzeszko, Eliza: Marta. Tradukis L. L. Zamenhof. 4a eldono,

Editions frangaises d'esperanto, Marmande [Francujo], 1968

OV Zamenhof, L. L.: Originala Verkaro. Kolektis kaj ordigis

Joh[annes] Dietterle. Ferdinand Hirt & Sohn, Leipzig [Ge­rmanujo], 1929

PE Zamenhof, L. L.: Proverbaro Esperanta. Alfabete ordigis kaj provizis per indeksoj C[amille] Rogister. Stafeto, La Laguna [Hispanujo], 1961 (Rimarku, ke la numeroj de la "proverboj" estas en tiu ĉi eldono tute aliaj ol en la originala Proverbaro Esperanta.)

Rn Heine, Henri [Heinrich]: LaRabeno de Baharah. Tradukis L. L. Zamenhof. 1a eldono, Esperantista Centra Librejo, Paris [Francujo], 1924 (eldonita en unu volumo kune kun Gm)

Rt Schiller, Frederiko [Friedrich]: La Rabistoj. Tradukis L. L.

Zamenhof. 2a eldono, Esperantista Centra Librejo, Paris [Francujo], 1928

Rz Gogol, N[ikolaj] V[asilievic]: La Revizoro. Tradukis L. L.

Zamenhof. 2a eldono, Esperantista Centra Librejo, Paris [Francujo], 1928

UL Dr Esperanto: Mezdunarodnyj Jazyk ["La Unua Libro"].

UV La Universala Vortaro en Zamenhof, Fundamento de Esperanto

Bibliaj ekzemploj

La Sankta Biblio, Malnova kaj Nova Testamentoj tradukitaj el la originalaj lingvoj. Brita kaj Alilanda Biblia Societo, Londono, Britujo; Nacia Biblia Societo de Skotlando, Edinburgo [Britujo], sen dato

La Malnovan Testamenton tradukis Zamenhof, sed poste "Biblia Komitato" reviziis la tekston (laŭ peto de Zamenhof). Ekzemploj el la Malnova Testa- mento estas do plej ofte plene Zamenhofaj, sed iafoje povas esti diferenco inter la Biblia teksto kaj la origina Zamenhofa traduko.

Ciferoj post mallongigo de Biblia libro montras numeron de ĉapitro.

La jenaj mallongigoj de Bibliaj libroj estas uzataj en PMEG:

AK

Alta Kanto de Salomono

Kr2

Kroniko, Libro Dua

Am

Amos

Lv

Levidoj, Tria Libro de Moseo

Cf

Cefanja

Mĥ

Miha

Dn

Daniel

Ml

Malahi

Er

Eliro, Dua Libro de Moseo

Naĥ

Nahum

Es

Ester

Neĥ

Nehemja

Ez

Ezra

Nm

Nombroj, Kvara Libro de Moseo

Gn

Genezo, Unua Libro de Moseo

Ob

Obadja

HŜ

Hoŝea

Pk

Plorkanto de Jeremia

Ĥb

Ĥabakuk

Pr

La Predikanto

Ĥg

Ĥagaj

Ps

La Psalmaro

Ij

Ijob

Re

Readmono, Kvina Libro de Moseo

Jes

Jesaja

Rĝ1

Reĝoj, Libro Unua

Jĝ

Juĝistoj

Rĝ2

Reĝoj, Libro Dua

Jĥ

Jehezkel

Ru

Rut

Jl

Joel

Sm1

Samuel, Libro Unua

Jn

Jona

Sm2

Samuel, Libro Dua

Jr

Jeremia

SS

La Sentencoj de Salomono

Js

Josuo

Zĥ

Zeharja

Kr1 Kroniko, Libro Unua

Origina Zamenhofa traduko

Kelkaj Bibliaj ekzemploj estas prenitaj el la origina neŝanĝita traduko de Zamenhof. Ili estas montritaj per aldona Z jene: ekzemplo ^GnZ1 = ekzemplo el la origina neŝanĝita Zamenhofa traduko de Genezo, ĉapitro 1.

La originajn Zamenhofajn tradukojn eldonis "Librejo Hachette kaj K." ("Librairie Hachette et C"^e"), Paris [Francujo], 1908 (Ps kaj Re), 1909 (SS), 1911 (Gn), 1912 (Er), 1914 (Nm), 1921 (Lv), sen jaro (Pr).

En 1987 Ludovikito eldonis du-voluman faksimilan represon de la Zamen- hofa tajpita traduko:

Zamenhof, L. L.: de josuo al jeremia. el la hebrea originalo tradukis l.l. zamenhof. (iam kompletigotaplena verkaro de l.l. zamenhof parto dua volumo 5). Eldonejo ludovikito, sen loko, 1987 [enhavas Js, Jĝ, Sm1, Sm2, Rĝ1, Rĝ2, Jes, Jr] Zamenhof, L. L.: de jehezkel al malahi. el la hebrea originalo tradukis l.l. zamenhof. (iam kompletigota plena verkaro de l.l. zamenhof parto dua volumo 6). Eldonejo ludovikito, sen loko, 1987 [enhavas Jĥ, Pk, Ez, Neĥ, Kr1, Kr2, AK, Ru, Ij, Es, Dn, Hŝ, Jl, Am, Ob, Jn, Mĥ, Naĥ, Ĥb, Cf, Ĥg, Zĥ, Ml]

Indekso

A..

elparolo 25, 26

finaĵo 51-53, 238

tabela postparto 238

A

liternomo 312, 313

A ha 333

A-eca vorteto 699

A-finaĵo

ĉe liternomo 313

ĉe ON-vorto 377

ĉe participo 431-433

en vortfarado 562-566, 575-577

landonomo 549

popolnomo 549

pronomo 105, 106

rolvorteto 234

A-vorta frazparto 64, 65, 699

A-vorta nombrovorto 376-378

A-vorteca vorteto 699

A-vorto 51-53, 153, 699

aga 563

J-fmaĵo 70-73

kiel perverba priskribo 395, 399

kvanta 387, 388

O-vorteca 52

pozicio 59

priskribo de 64, 65

priskribo de E-vorto 390

priskribo de I-verbo/subfrazo 401

priskribo de vorteto 391

signifo 562-566

simila al ITA-formo 565

uzo 51-53

A-vortoj duoblaj 407

AB (sufikso) 658, 691

Ablativa adjekto = de-komplemento, el-

komplemento 705

Ablativa adjekto = De-komplemento, El-

komplemento 146-155, 199

AC (sufikso) 658

AĈ 584

diferenco de fi 655

Aĉeto 226, 229

AD 69, 584-586

Adiaŭ, Adiaŭi 329

Adicio 322, 323

Adjektiva radiko = eca radiko 705

Adjektivo = A-vorto 705

Adjekto = komplemento 705

ADOR (sufikso) 659, 691

Adverbo = E-vorto, E-vorteca vorteto (E-

eca vorteto) 705

Afikseca radiko 646-656

Afikseca vorteto 654-656

Afikso 699

difino 583, 584

Greka/Latina 657

kemia 678

neoficiala 657-678

novenkondukado 657

oficiala 583-656

ŝajna 580, 581

Afrikato = ekfrota konsonanto 27, 705

AFRO (prefikso) 668, 691

Aga radiko 563

Aganto 106, 470

en pasivo 443-445

Agento = aganto (en pasiva frazo) 443­445, 705

Aha 332, 333

Aĥ 332

Aj 332

Ajn 275, 276

post KI-vorto 276

Ajna 276

AĴ 586-588

ĉe participo 435

Akcento 25, 101, 365

emfaza 278

en fremda vorto 38

erara 246

foresto 33, 34

Aktivo 40-43, 699

Akuzativa objekto = objekto 705

Akuzativo = N-finaĵo 128-142, 705

Al 195

en rolvortaĵo 232

nerekta objekto 132

objekto 149

AL (sufikso) 658

Al anstataŭ de 197

Al tio 198

Al-komplemento 453

I-verba 419

pasivigo 450

senca subjekto 417

Alfabeta ordo

fremdaj literoj 22

Alfabeto 17, 18

literuma 313

ne-Latina 540

ALI-vorto 239-241

Alia 53, 239-241, 371

pozicio 62

Alia/alie ol 339

Alial 239-241

Aliam 239-241

Alie 239-241

Aliel 239-241

Alies 239-241

Alifoje 240

Aligi 199

Aliĝi 199

Alii 239-241

Aliio (k.s.) 241

Alikaŭze 240

Alikvante 240

Aliloke 240

Alimaniere 240

Alio 239-241

Aliom 239-241

Alispeca 240

Aliu 239-241

Aliula 241

Almenaŭ 276, 277

Alparolato 126, 127

Alternativa subjekto 455, 456

Alternativdemando 326, 356

Alvoko 42, 78, 126, 127, 485, 699

al potenco 127

kun ho 330

per 220

AM

sufikseca 599, 647

Ambaŭ 312

Amen 332

Amharo 691

AN 589

erara uzo 546

landano 544, 545

superflua 619

ANC (sufikso) 658, 659

Ankaŭ 277, 278

postmetita 277

Ankoraŭ 252, 253

Ankoraŭ kaj plu 262

Ankoraŭ ne 258

Ano 545

Anstataŭ 204

antaŭ I-verbo 425

Anstataŭ (tio) ke 205

Anstataŭa 206

Anstataŭa skribomaniero 18

Anstataŭe 206

Anstataŭi 206

Anstataŭigi 206

ANT 437, 440

Antaŭ 161

antaŭ I-verbo 427

horo 385

Antaŭ ke 526

Antaŭ kiam 512, 526

Antaŭ ol 427, 438

Antaŭa 164

Antaŭa vokalo 25

Antaŭaĵo 163

Antaŭantaŭhieraŭ 256

Antaŭe 164, 438

Antaŭelemento

preciziga 569-575

Antaŭen 164

Antaŭhieraŭ 256

en nerekta parolo 530, 531

Antaŭmetado

de frazparto 534-538

de frazparto el subfrazo 535-538

Antaŭo 163

Antaŭparto

de tabelvorto 235

Antaŭpriskribo 63

Antaŭtagmeze 384

ANTI (prefikso) 669

Aparteni 453, 455

Aparteno 309-311

Apenaŭ 278, 279, 352, 521

Aperi

kun postmetita subjekto 132

Apostrofo....20, 25, 45, 68, 101-104, 562

A-vorto 103

AŬ-vorto 103

disiga 103

neuzado 104

Apozicio = apudmeto 705

Apud 164

Apuda 165

Apude 165, 233

Apudmeto 78, 404-408, 699

AR 589, 590

ARĤI (prefikso) 669

ARI (sufikso) 659, 691

ARKI (prefikso) 669

Artikolo 77-95

As

=faras 467

AS

anstataŭ IS 410

eterna 410

finaĵo 409, 410

= estas 463, 464

AS-finaĵo 409, 410

Aspektismo (= itismo) 447, 448

Asterisko 20

Aŝuro 691

AT 440, 445, 446

por ripeto 447

teoria eblo de plenumiĝo 446

AT-IT

kiel elekti? 445-448

Atismo 440

ATO (prefikso) 676

ATOR (sufikso) 659

Aŭ 73-76, 318-320

alternativa nomo 319, 320

ĉe tutaj frazoj 318

ekskluziva/inkluziva 318, 319

korekto 320

sekvo 320

Aŭ (ekkria vorteto) 332

AŬ-finaĵo

forpreno 40

AŬ-vorto 40

Aŭ... aŭ 325

Aŭdio 691

AŬDIO (prefikso) 669, 691

AŬTO (prefikso) 670, 692

B I

elparolo 27, 28

Ba, Baf. 332

Baldaŭ 253, 254

Baldaŭa 254

Baldaŭe 254

Bati 454, 456

Be 332

mallongigo de bemola 692

Biblio 717, 718

Bibliografio 711-719

Bilabialo = lipa konsonanto 705

Biliono 663, 664

BIO (prefikso) 670

Bis, Bisi 329

BIT

prefikseca 647

Bliso 692

BO 633, 634, 686

Bo (liternomo) 312, 313

Bonvole ...u 413

Bonvolu ...i 413

Brajlo 18

Brekekekeks 692

■

C

elparolo 27-29

Celo 195

subkomprenata 139

Cent 363-366

CENTI (prefikso) 676

Centoj 363

Certa 97

anstataŭ unu 371

Ci 105, 109

Ci-diri 109

Cia 106, 109

Cifero 21

Cii 109

Cis 335

Cit 21

Citaĵa frazo 484

Citaĵo 555-557

Citilo 21

Co (liternomo) 312, 313

I

Ĉ

elparolo 27-29

Ĉar 520, 521

en ĉeffrazo 521

Ĉar kaj tial 265

Ĉe 165

ĈEF 634, 635

Ĉefelemento

de kunmetaĵo 569-575

Ĉeffrazo 489, 490, 699

Ĉeflitero 17, 18

Ĉefo 634

Ĉefpropozicio = ĉeffrazo 705

Ĉefpropozicio = Ĉeffrazo 489, 490

Ĉefverbo 40, 41, 451-462, 699

forlaso 484

Ĉefvorto 43, 44, 699

forlaso 487, 488

Ĉesi 477, 478

Ĉesigi 478

Ĉesiĝi 460

Ĉi 245-248

erara skribo 246

kvazaŭ difinilo 95-98, 246

memstara 246

prefikseca 247, 654

Ĉi ĉio 305

Ĉi lasta(j) 247

Ĉi-kune 215

Ĉi-libro 246

Ĉi-sube 186

Ĉi-tiu 246

Ĉl-vorto 238

Ĉia 307-309

Ĉial 264-266

Ĉiam 249-252

Ĉiama 252

Ĉie 243-245

Ĉiea 245

Ĉiel 266-270

Ĉien 140

Ĉies 309-311

Ĉiesul(in) o 311

Ĉio 302-307

apudmeto 405, 406

Ĉiom 270-275, 391

Ĉioma 275

Ĉirkaŭ 167

antaŭ subjekto 379

E-vortece 379

nuancilo de nombro aŭ kvanto 379

Ĉirkaŭa 168

Ĉirkaŭe 168

Ĉirkaŭi 168

Ĉirkaŭigi 168

Ĉiu 76, 175, 297-302

anstataŭ po 223

Ĉiuj 85, 300

Ĉiuj du 312

ĈJ 590

en parencovortoj 685

Ĉo (liternomo) 312, 313

Ĉomolungmo 692

Ĉu 355, 356

duobla 325, 326

forlaso 356, 357

Ĉu-demando 355, 356, 500

Ĉu... aŭ 326

Ĉu... ĉu 325, 326

ŝajna 326

D..

elparolo 27, 28

Da 155-160, 374, 387

ĉe tiu 159

forlaso 375

malnova uzo 160

memstara 159

neskribita 374

post baza nombrovorto 367

Da-esprimo 155

kvazaŭ ĉefvorto 387, 389

memstara 155

Da-ismo 160

Danci 452

Dank' al 102

Danke + N-fmaĵo 102

Danke al 102

Danki 456

Danki por 226

Danki pro 226, 229

Daralbajdo 692

Darfi 692

Dativa objekto, dativo = al-

komplemento 705

Dato 52, 368, 385, 386

skribo 386

Daŭri 477

Daŭrigi

antaŭ I-verbo 479

Daŭro 224

De 146, 148, 150, 152-154

aganto 152

anstataŭ al 199

aparteno 150, 404

ĉe monatonomo 385

ĉe nombrovorto 374

E-vortece 379

eco 151

en pasivo 443-445

erare uzata 404

formovo 146, 152

horo 384

konsisto 151

malsimileco/distingo/aparteco 146,

149

mezuro 151

nuancilo de nombro aŭ kvanto 379

objekto 148

origino 146

perverba priskribo 152

post E-vorto 231

prefikseca 655

rilate al A-vorto 153

rilate al aga O-vorto 148

rilate al E-vorto 153

rilate al O-vorto ne-aga 150

rilate al participo 152

rilate al verbo 146

rilate al vorteto 154

sen N 140

tempo 147

De alia (persono) 240

De kaj per 220

De kiu 510

De la fino de 147

De la flanko (de iu) 151

De la komenco de 147

De loko al loko 198

De post 147

De tago al tago 198

De tempo al tempo 198

DECI (prefikso) 676

Deciliono 373, 692

Decimala komo 382

Decimalo 19

Definitive 445

Dek 363-366

DEKA (prefikso) 676

Deklara frazo 481

Dekoj 363

Dekono 373

Dekstre de 231

Deloke de 148

Demanda frazo 481, 482

Demanda subfrazo 500, 501

Demando 355-362

alternativa 326, 356

elparolo 357

nea 359-361

Demandosigno 19

Denta konsonanto 27

Dentalo = denta konsonanto 705

Depost 148

Des 326-328

anstataŭ tiom 327

kroma motivo 327

DES (prefikso) 670

Des... des 328

Detempe de 148

Devi 417, 418, 471-476

+ neado 474

Devus 476

Di

mallongigo de diesa 337, 692

Dificila 692

Difina artikolo 77-95

Difinilo 77-99

pli ol unu 98, 99 pozicio 59

Difiniteco

imagata 88

Diftongo 26, 699

Direkta N-finaĵo 137-141

Direkto 137-141, 195

figura 140

inversa 177

senmova 195

sola N-finaĵo ĉe O-vorto 137

DIS 635, 636

Disde 146, 153

Dissigeli 636

Divido 382, 383

Dividostreko 20

ĉe OBL/ON/OP 624

mallongigo 20

nombrovorto 365

vicorda nombrovorto 376

DĴ

elparolo 30

Do 279

Do (liternomo) 312, 313

Doni 453

Drumo 70

Du 363-366

Dua persono 108, 109

Dua plej 288

Duiliardo 664

Duiliono 663, 664

Dum 206

antaŭ I-verbo 427

+ ne 523

Dum kaj en 171

Dume 207, 233

Duobla konsonanto 34

Duobla neado 352

DUON

prefikseca 686

Duonbara konsonanto 27

Duondifina unu 97

Duonhoro 384

Duono 384

Duonvokalo 27, 699

Dupunkto 19

E

E

elparolo 25, 26

finaĵo 55-57, 239

tabela postparto 239

E

liternomo 312, 313

E (sufikso) 659

E he 333

E-eca vorteto 700

E-finaĵo 55-57

ĉe nombrovorto 378

ĉe participo 433, 434

en vortfarado 566, 567

rolvorteto 233

E-vorta frazparto 65, 66, 700

E-vorta nombrovorto 378

E-vorteca vorteto 243-295, 700

E-vorto 55-57, 153, 700

kunskribita kun A-vorto 407

kvanta 388-390

loka 234

nuancilo 56, 57

objekto 444

priskribo de 65, 66

priskribo de A-vorto 64

priskribo de E-vorto 65

priskribo de I-verbo 396, 400

priskribo de nenio 396

priskribo de O-vorto 436

semajntago 137

tempa 61, 62

uzo 55-57

+ de 153

E-vortoj duoblaj 407

EBL 591, 592

pasiva 449

EC 592-595

ĉe participo 435

Eĉ 280

Eĉ ne 354

Eĉ se 525

ED (sufikso) 660

EG 595, 596

Egalas (al) 382, 383

Egalo-signo 22

Egalsigno 382

Ehe 332, 333

EJ 596-598

EK 636, 637

Ek! 331

Ekde 147, 153

Ekesti 465

Ekfrota konsonanto 27

Eki 460

Ekkria vorteto 329-333, 638, 700

el ordinara radiko 331

Ekkrio 103

pro 229

EKO (prefikso) 670

EKS 637, 638

Eks! 331

EKSA (prefikso) 676

Eksafikso 581, 700

EKSBI (prefikso) 678, 692

Ekskluzive 204

Ekskluzive de 209, 232

Eksploda konsonanto 27

Ekster 169

Ekster(aĵ) o 170

Ekstera 170

Ekstere 170, 233

Ekstere de 231

Eksteren 234

Eksterna 170

Ekzercaro 679-684

El 199

el inter 201, 287

komplete/ĝisfine 652

kun plej 287

origino 151

prefikseca 652

El de 153

El sub 185

Elcento-signo 22

Eligi 202

Eliĝi 202

Elnombrado 315

Elparolo 25-38

Esperanteca 539-541

konsonanto 27-32

ne-Esperanta vorto 36-38

neregula sed tolerebla 29

vokalo 25, 26

Elspira konsonanto 29

EM 598-600

Emfazado 534, 535

Emfazo

per vortordo 533

En 170

konsisto 201

statoŝanĝo 173

+ N-finaĵo 172

EN (sufikso) 660

En kaj dum 171

En si 123

Ena 173

END 600

kvazaŭ pasiva participo 433

pasiva 449

Ene 173

Ene de 231

Enen 173

Enigi 173

Eniĝi 173

ENZ (sufikso) 660, 692

Epiteto = rekta priskribo 705

ER 601

Escept(int) e 209

Escepte ...N 233

Escepte de 209, 232

Esceto (B) 22

ESK (sufikso) 660

Esperanteca elparolo 36, 37, 539-541

Esperantigita nomo 542-544

Esperantigo de nomo 542-544

Esperantigo de propra nomo 541

Esperanto 86, 95

participo 437

Estante 345

Este 345

Esti 395-399, 454, 463, 464

kun participo 437-442

= troviĝi 463

Estiel 336, 345

Estkiel 345

ESTR 601, 602

diferenco de ĈEF 635

ET 602, 603

EŬRO (prefikso) 670, 671, 692

F

elparolo 27, 28

Faka lingvaĵo 382

Familiano 685-687

Fanagalo 692

Far 335

Faras 382, 383

Fare de 148, 153, 335, 445

Fari 466, 467

Fariĝi 395-399, 454, 465

FEMTO (prefikso) 676

Ferio 70

Festo 143

Festonomo 94

majuskla 552

Fi 330

prefikseca 655

FIN

prefikseca 652

sufikseca 647

Finaĵo 700

AS 409, 410

1 409, 415-430

IS 410, 411

J 45, 51, 67

N 45, 51, 55, 67, 128-142

OS 411

U 412, 413

US 413, 414

verba 409-414

vortklasa 562-569

Fine de 231

Finiĝi per/je 219

Finitivo = ĉefverbo 705

Finnlando 543

Finno 35

Fiŝkapti 577

Fiŝo 69

Flanke de 231

Fo (liternomo) 312, 313

Fojo ke/kiam 494

Fonto 715-717

For 248, 249

ekkria 249

malproksime 248

mova 248 prefikseca 652

For de 146, 153, 154

Fora 249

Fore 249

Foren 249

Formato 383

Frakcistreko 227, 383

Frazenkondukilo 700

Frazeto 575-579, 700

Frazetvortigo 575-579

Frazetvortigoj

streĉitaj 580

Frazetvorto 575-579, 646-656, 700

Frazfunkcio 481-483

Frazmelodio 357

Frazo 40-43, 700

citaĵo 484

komenta 483, 484, 509

kompleksa 483, 484

mallongigita 484-488

ordona 482

pasiva 443-450

pasivigebla 448-450

Frazospeco 481-488

Frazparto 40, 59-66, 700

A-vorta 64, 65

antaŭmetado 534-538

E-vorta 65, 66

kun rolvorteto 142-234

O-vorta 59-63

priskribo de A-vorto 64

priskribo de E-vorto 65, 66

priskribo de O-vorto 60

sen rolmontrilo 125-128

Frazparto kun rolmontrilo

kiel perverba priskribo 400

Frazrolo 40, 142-234, 451-462, 700

Fraztipo 481-483

Fremda vorto 36-38

Fri 336

Frikativo = frota konsonanto 705

Fronte al 232

Frota konsonanto 27

Fu 332

Fundamenta Ekzercaro 679-684

Fundamenta Gramatiko 679-684

Fundamento de Esperanto 679-684

FUS

prefikseca 647

Fuŝa 564

Futbalo 580

Futuro = venonta tempo 705

G

G..

elparolo 27, 28

GE 48, 638, 639

en parencovortoj 685

kun BO kaj PRA 634

Gepatro 639

Gerundio = participo kun E-finaĵo 705

GIBI (prefikso) 678, 692

GIGA (prefikso) 676

Gik gak 332

Gingiva konsonanto 27

Gingivalo = gingiva konsonanto 705

Glota konsonanto 27

Glu glu 333, 692

Glu glu glu 333

Go (liternomo) 312, 313

Grado 266-270, 392, 393

emfaza 274

Gramatika sekso 46-50

Gramatika termino 699-710

Gramatika vortareto 699-706

Gramatika vorto

tradicia 707-710

Gramatiko 39

superrigardo 39-44

Granda litero 17, 18

Graŭ 336, 692

Greka litero 23

Grupa O-vorto 175

Grupo kun po unu 74

GV

elparolo 29

G

G..

elparolo 27, 28

Ĝentila peto 413

Ĝi 105, 111-113

anstataŭ tio 113

neuzenda 113 superflua 113

Ĝia 105, 106, 111-113

Ĝis 202, 522, 523

antaŭ I-verbo 427

E-vortece 379

inkluziva 204

nuancilo de nombro aŭ kvanto 379

salutvorto 203, 329

+ ne 523

Ĝis (la) 203, 329

Ĝis (la) revido 203, 329

Ĝis (tiam) kiam 517

Ĝis kiam 523

Gis-streko 21

Ĝisi 204

Ĝisnuna 261

Ĝiso 204

Ĝo (liternomo) 312, 313

Ĝoji 452

H

H..

elparolo 27, 28

voĉa 29

Ha 330, 332

Ha lo 330, 332, 333

Haleluja 332

Halo' 333

Halt'! 331

Haltostreko 20

Havi 455, 465

He 330

Hej 332

HEKTO (prefikso) 676

Help! 331

Helpa tia 525

Helpa tial 521

Helpa tiel 525

Helpa tio 491-493, 495

Helpi 453

Helposigno 18-23

elparolata 21, 22

ne-elparolata 18-21

Helpverbo 463, 464, 471-476

HEMI (prefikso) 675

Hieraŭ 254-256

en nerekta parolo 530, 531

Hieraŭa 256

Hieraŭo 256

HIPER (prefikso) 671

Hm 332

Ho (liternomo) 312, 313

Ho la 333

Hodiaŭ 254-256

en nerekta parolo 530, 531

Hodiaŭa 256

Hodiaŭo 256

Hoj 332

Hola 332, 333

Homino 49

Homonimo 562

Hop, Hopi 332

Horo 52, 137, 384, 385

Hosana 332

Hot, Hoto 332

Hu ra 333

Hu, Hu Hu, Hu ha 333

Hura 330, 333

Huŝ 332

I

Ĥ

alternativoj 32

elparolo 27, 28, 31

Ĥo (liternomo) 312, 313

1 415-430

elparolata kiel "ij" 26

elparolo 25, 26, 31

en vortfarado 567-569

finaĵo 409

I

liternomo 312, 313

I (sufikso) 660, 661

I-finaĵo 409

I-verba frazparto 415

I-verbo 409, 415-430, 462

anstataŭ U-verbo 429

citata 429

ĉe povi/devi/voli 417, 418

ĉe promesi 420

ĉefverbo 429, 430

diferenco de ADO-formo 430

kiel objekto 449 kiel perverba priskribo 397, 402

kun alia subjekto 419-422

kun povi, devi kaj voli 471-476

kun rolvorteto 424-429

nerekta parolo 529

objekto 418, 444

ordona 429

pasivigo de 448, 449

perverba priskribo 421

perverba priskribo de 416

post krom 426

post mova verbo 424

post por 424, 425

post se 429

post sen 426

pri-komplemento 419

priskribo de A-vorto 423

priskribo de O-vorto 422, 423

rekta priskribo 422, 423

senca subjekto 415, 417, 419-429

subjekto 416, 417

Ia 307-309

Ial 264-266

Iam 249-252

Iama 252

IĈ (sufikso) 662, 692

ID 603, 604

Identiga priskribo. .60, 127, 128, 403, 404

Ido 86

Ie 243-245

Iel 266-270

Iele 270

Ien 140

Ies 309-311

IF (sufikso) 662, 693

IG 604-608

anstataŭ IZ 665

IG post IĜ 457

IG-verbo 457, 458, 604-608

si kaj sia 123

IG-verbo el IĜ-verbo 457

Igi 467, 468, 470

IĜ 608-612

diferenco de EK 637

IĜ-verbo 459-461, 608-612

Iĝi 395-399, 465

IK (sufikso) 662, 663

IL 612-615

Ili 105, 113, 114

Ilia 105, 106, 113, 114

ILIARD (sufikso) 664

ILION (sufikso) 663, 664

Imaga modo 413, 414, 499, 520, 525,

700

ĉe devi/povi/voli 476

Imperativo = vola modo, U-modo, U-

verbo 705

Imperativo = Vola modo, U-verbo, U-

modo 412, 413

IN 48, 615, 616

en parencovortoj 685

en virina nomo 544, 685

Ina vorto 46

IND 617, 618

pasiva 449

Indikativo = reala modo 705

Infanino 49

Infinitivo = neŭtrala modo, I-modo, I-

verbo 705

INFRA (prefikso) 671

ING 618

Inkluzive ...N 233

Inkluzive de 209, 232

INT 437

INT + US 442

Inter 173

nuancilo de nombro aŭ kvanto 379

prefikseca 372

tempa 176

Inter si 124, 372

Intera 176

Interalie 239

Intere 176

Intergloso 693

Interjekcio = ekkria vorteto 705

Interlingvao 693

Interlingveo 693

Interne de 231

Interogativo = demanda vorteto 705

Interogativo = Demanda vorteto. 355-362

Iom 270-275, 391

diferenco de malmulte 272

Iom el 158

Iom post iom 445

Iom-post-ioma 275

Ioma 275

Iomete 275

Iometo 275

Is

=faris 467

IS

finaĵo 410, 411

por estonta tempo 411

IS-finaĵo 410, 411

ISM 618-620

IST 620-622

ISTAN (sufikso) 547, 664, 693

IT 440, 445, 446

IT (neoficiala sufikso) 664

Itismo 447, 448

Iu 97, 297-302

Iufoje... alifoje 326

IV (sufikso) 664

IZ 568

IZ (sufikso) 665

I

J

elparolo 27, 28, 30

finaĵo 67

kun frota sono 31

J-finaĵo 45, 51, 67, 106

ĉe A-vorto 70-73

ĉe liternomo 312, 313

ĉe nombrovorto 374

ĉe O-vorto 68-70

ĉe poseda pronomo 106

ON-vorto 76

specialaj okazoj 73-76

uzado 67-76

Ja 280

kaj jes 280

kaj ne 280

Jam 257-259, 438

Jam antaŭe 438

Jam longe 441

Jam ne 258

Jarmilo/miljaro 578

Jaro 368, 385, 386

subkomprenata 385, 386

Je 143-145

korpa/anima stato 144

malsano 145 rekta objekto 145

Jen 281, 282, 518

Jen... jen 326

Jena 281

kun aŭ sen la 281

Jene 281

Jeno 281

kun aŭ sen la 281

Jes 358

anstataŭ ja 358

Jes ja 280, 360

Jesa 361

Jesi 361

Jesigi 362

Jo (liternomo) 312, 313

JOKTO (prefikso) 676

JOTA (prefikso) 676

Ju 326-328

subkomprenata 327

Ju... des 326-328

Ju... tiom 327

Ĵ

elparolo 27, 28

Jo (liternomo) 312, 313

Jus 259, 260, 438

anstataŭ ĝuste 260

erara uzo 260

Jusa 260

K ...

anstataŭ Ĥ 32

elparolo 27-29

K (mallongigo de kaj) 22

Kaj 315-317

anstataŭ sed 322

antaŭ KI-vorto 535

ĉe tutaj frazoj 316

forlaso 316

Kaj-signo 22

Kaj... kaj 328

Kaj/aŭ 319

Kalsono 69

Karesnomo 590, 622

Kaŭ 319, 337, 693

Kaŭze de 232

Kaŭzo 146, 228

Kazablanko 693

Ke 490-499

forlaso 495

kaŭza 494

Ke vivu! 413

Ke-frazo 490-499

celo 496

eblo 499

efektiva rezulto 498

komplemento 492, 493

memstara 412, 413

motivanta 495

objekto 491, 492

opinio 498

perverba priskribo 495

rekta priskribo 493-495

rezulta 495

subjekto 491

verboformo 495-499

KELK

afikseca 647

Kelke 388-390

Kerno-vorto = ĉefvorto 705

Kernovorto = Ĉefvorto 43, 44

KI-demando 355

KI-frazo

rilata 501-518, 528

KI-vorto 236, 237

demanda 355

ekkria 482, 483

fine de frazo 355

forlaso 518

mallogika 276

pli ol unu en demando 355

pozicio 355, 536

rilata 501-518

Kia 307-309

anstataŭ kiel 346

rilata 513

Kial 264-266

rilata 515

Kialo 266, 578

Kiam 249-252

kun rolvorteto 251

rilata 511

Kian 252

KIBI (prefikso) 678, 693

Kie 243-245

en/ĉe... kiu 513

rilata 513

Kiel 266-270

anstataŭ kia 346

antaŭ objekto 341-344

antaŭ subjekto 341-344

grada 392

kompara 66, 121, 339-347

komparado kun verba esprimo 344

kun rolmontrilo 341- 344

por rolo, funkcio k.s 344, 345

reprezentas tutan frazon 514

rilata 514

Kiel eble pli 392

Kiel se 526

Kiel-esprimo

ne mallongigita frazo 346

Kiel-frazo

nerekta parolo 529

Kiel... tiel ankaŭ 270

Kien 140

rilata 513

Kies 309-311

objekta 510

rilata 510

subjekta 510

KILO (prefikso) 676

Kio 302-307

E-vorteca 303

plurakonta subfrazo 507-510

rilata 506

Kio pri 303

Kiom 270-275, 391

anstataŭ kiel 393

limiga 515

rilata 515

Kiom eble (plej/pli) 289

Kioma 275

Kiomas 385

Kiu 297-302

forlaso 505

rilata 502

unua/dua aŭ tria persono 123

Kluk kluk 693

Kluk kluk 333

Ko (liternomo) 312, 313

KO (prefikso) 671

Kolbaso 69

Kombino 569-575, 578, 646-656, 701

Kombinoj

streĉitaj 580

Komence de 231

Komenci 476, 477

Komenta apudmeto 407, 408

Komentofrazo 509

Komo 19

decimala 382

Kompara esprimo 339-349

Kompara kiel 61, 65

Kompara rolvorteto 347-349

Komparado

egaleca 339

malegaleca 339

per apud 164

per ĉe 166

Kompare kun 232

Kompleksa frazo 483, 484

Kompleksa verbo 415, 416

Komplemento 42, 43, 701

E-vorta 55

kun rolvorteto 142-234

mezura 135

tempa 143

tempopunkta 136, 137

Komplika 564

Komune-homa 407

Konata al iu 197

Konateco

diversaj specoj 80-83

Konatulo 435, 436, 630

Koncerne ...N 233

Kondicionalo = imaga modo, US-modo,

US-verbo 705

Konforme al 232

Konfuza 564

Konjunkcio = kunliga vorteto 705

Konjunkcio = Kunliga vorteto 315-323

Konsisto 172, 201

Konsonanto 701

elspira 29

longeco 30

Kontraŭ 177

antaŭ ke-frazo 493

interŝanĝo 179sentdirekto 180

Kontraŭ (tio) ke 493

Kontraŭ ke 493

Kontraŭa 180

Kontraŭe 180

Kontraŭi 181

Kontraŭiĝi 181

Korekta 564

Korelativa vorto = tabelvorto 705

Kovri 455

pasivigo 446

Krampo 20

Krei 466

Krisigno 19

Kristnasko 94

Krom 207

alternativoj 209

Krom (tio) ke 209

Kroma 210

Kromakcento 32, 33

Krome 210

Kun 210

en rolvortaĵo 232

peras priskribon 402

prefikseca 215

Kun escepto de 209

Kune 214

Kune kun 212, 232

Kunigi 215

Kuniĝi 215

Kunliga vorteto 315-323, 701

Kunmetaĵo

frazetvorto 575-579

kombino 569-575

ŝajna 580, 581

Kunmetita verbo

aktiva 437-439

alternativoj 438, 441

mallongigita 442

nekutima 441, 442

pasiva 439-441

triobla 441, 442

Kunmetita vorto

plursignifa 573

Kunskribo 406, 407

Kŭaks 333 29

333

Kvadriliono 373

Kvak 333

Kvankam 524, 525

mallongigita subfrazo 524

Kvankam kaj tamen 292

Kvanta A-vorto 387, 388, 390

Kvanta E-vorto 388-390

objekto 444

Kvanta esprimo

objekto 156

Kvanta O-vorto 387

Kvanta vorteto 391

Kvanta vorto 387-393

nuancilo de 379-382

Kvanto 155, 156, 270-275, 387-393

distribua 221

Kvar 363-366

Kvaronhoro 384

Kvarono 384

Kvazaŭ 282, 283, 525, 526

anstataŭ kompara kiel 347, 348

kun N-finaĵo 348

prefikseca 655

Kvazaŭ-frazo

nerekta parolo 529

verboformo 529

KVER (prefikso) 672

Kvin 363-366

Kvintiliono 373

Kvivit 333

KZ

elparolo 29

L..

elparolo 27-29

L' 101

La 77-95

anstataŭ poseda pronomo 85

antaŭ citaĵo 88

antaŭ E-vorto 87

antaŭ poseda pronomo 96

ĉe mallongigita propra nomo 95

forlaso 88, 89

KV

elparolo..

Kva

malpermesoj 78por speco 83-85

post O-vorto 77

pri individuaĵoj 78, 79

pri speco 83-85

propra nomo 88-95

pruntita de alia lingvo 93

La jena/jeno 281

La plej bele 87

La pli 288

La unua kio 507

Labialo = lipa konsonanto 27, 705

LAND

sufikseca 545-547, 648

Landano 544-551

Landnomo

kun UJ 628

Landonomo 544-551

du kategorioj 544-551

kun 1 661

Laringalo = glota konsonanto 27, 705

Lasi 468-470

kun I-verbo 469, 470

+ I-verbo 119

Lasta

pozicio 62

Latina alfabeto 17, 18

Latino 86

Laŭ 215

Laŭdire 216

Laŭeble plej 289

Laŭlonge 216

Lavi 453

Li 105, 110, 111

besto 112

infano 111

nevivaĵo 112

senseksa 110

Lia 105, 106, 110, 111

Ligvokalo

ĉe afikso 583

Likvido = duonbara konsonanto. .27, 705

Lingvafrankao 693

Lingvonomo 86

majuskla 553

Lipa konsonanto 27

Lipdenta konsonanto 27

Literaturo 711-719

Liternomo 17, 18, 312, 313

Litero 17, 18

alfabeta ordo 22

Greka 23, 337

Hebrea 337

nomo 312, 313

Literuma alfabeto 313

Lo (ekkria vorteto) 330, 332

Lo (liternomo) 312, 313

LOG = OLOG (sufikso) 666

LOGI = OLOGI (sufikso) 667

Loglano 693

Loka rolvorteto 161-194

kun N-finaĵo 138

Loka vorto

en nerekta parolo 530, 531

I

M

elparolo 27, 28

Majusklo 17, 18

propra nomo 551-553

MAKRO (prefikso) 672

Maksimume 276

MAL 639-643

diferenco de MIS 643

Malantaŭ 163

Malantaŭa 164

Malantaŭaĵo 163

Malantaŭe 164

Malantaŭen 164

Malantaŭo 163

Malcit 21

Maldekstre de 231

Male

respondo al nea demando 361

Malebla 361

Malgranda litero 17, 18

Malgraŭ 217

antaŭ I-verbo 427

antaŭ ke-frazo 217

Malgraŭ (tio) ke 525

Malgraŭ kaj kvankam 524

Malgraŭ ke 525

Malgraŭ tio ke 525

Malhavi 455

Maljam 285

Mallongigita frazo 484-488

Mallongigo 312

de fonto 715

dividostreko 20

elparolo 35, 36

Mallongigoj en PMEG 689

Malmulte

diferenco de iom 272

Malnova Testamento 262

Malplej 288

Malpli

kun "ju... des" 327

Malpli ol 339

nuancilo de nombro aŭ kvanto. ...381, 382

Malprofitanto 196

Malsama

pozicio 62

Malsama/malsame ol 339

Malsupera 188

Malsuprenstreko 20

Maltrans 194

Malvasta vokalo 25

Maniero 266-270

Manki 455

kun postmetita subjekto 132

Mano en mano 234

Matematika simbolo 18-23

Matematiko 322, 323, 382, 383

MEBI (prefikso) 678, 693

MEGA (prefikso) 676

Mekao 693

Meksikio 661

Mem 283, 284

prefikseca 655

Membro-abonanto 407

Memo 284

Men 336

META (prefikso) 672

METR = OMETR (sufikso) 667

Meze de 231

Mezuro 133-136, 144, 155, 270-275,

383

sen rolmontrilo 136

Mezurunuo 676-678

MF

elparolo 29

Mi 105, 107

Mi petas 413

Mia 105-107

Miaŭ 333

MIKRO (prefikso) 672, 676

Miksita nombro 375, 376

Mil 363-366

MILI (prefikso) 676

Miliona 377

Miliono 663, 664

Miljaro/jarmilo 578

Miloj 363

MINI (prefikso) 673

Minimume 276

Minus 322, 323, 382, 383

anstataŭ sed ne 323

kun aŭ sen J-finaĵo 76

rolvorteto 323

Minus-signo 21

Minusklo 17, 18

Minuso 323

Minuto 384, 385

MIRIA (prefikso) 676

MIS 643

Mo (liternomo) 312, 313

Modo 409, 701

imaga 413, 414, 476, 525

neŭtrala 409, 415, 416

reala 409-411, 498, 519, 525

vola 412, 413

Monatonomo

majuskla 552

Mono 69, 693

MONO (prefikso) 673

Monofonio 693

Monoo 693

Montrovorto 237

Morbilo 69

Morgaŭ 254-256

en nerekta parolo 530, 531

Morgaŭa 256

Morgaŭo 256

Morti 452

Mortigi 452

Mortiĝi 460

Motivo 228

Muharamo 693

Multa

pozicio 62

Multe 388-390, 392

subjekto/objekto 389

Multe pli 392

Multe tro 392

Multe-nombro 67-76, 701

Multipliko 382, 383, 623, 624

N

N..

elparolo 27, 28

finaĵo 128-142

N-finaĵo 45, 51, 55, 67, 105, 106, 125­234

anstataŭ de 149

anstataŭ rolvorteto 129, 141

bazaj reguloj 128, 129

ĉe apudmeto 404

ĉe liternomo 313

ĉe loka E-vorto 140

ĉe persona pronomo 105

ĉe poseda pronomo 106

ĉe propra nomo 542, 543

ĉe tabelvorto 236

dato 137, 386

direkto 137-141

en rolvortaĵo 233

forlaso 555

kun antaŭ 162

kun apud 165

kun ĉe 166

kun ĉirkaŭ 167

kun ekster 169

kun inter 175

kun kontraŭ 177

kun kvazaŭ 348

kun post 181

kun preter 183

kun super 187

kun sur 190

kun tra 192

kun trans 193

mezuro 133-136

objekto 129-132

pozicia 141

semajntago 137

tempomezura 133

tempopunkto 136, 137

N-komplemento 133-142

N-priskribo 133, 137-142

Na 336, 693

NANO (prefikso) 676

Naŭ 363-366

Naza konsonanto 27

Nazalo = naza konsonanto 27, 705

NĈ

elparolo 29

Ne 351-354

diferenco de MAL 641

dusignifa 358

pozicio 351

prefikseca 655

respondvorto 358

Ne eĉ 354

Ne jam 258

Ne plu 262

Ne povi 474

Ne voli 475

Ne-aga radiko 567

Ne-Esperanta vorto 36-38

Ne-Esperantigita nomo 539-541

Ne-PIV-aj elementoj en PMEG....691-697

Nea 361

Neadebla 361

Neado 351-354

Nederlando 70

Nedifinita vorto 237

Neebla

dusignifa 361

Negacio = neado, nea vorto 705

Negacio = Neado, Nea vorto 351-354

Negativa respondfrazo 359

Nei 361

Neigi 362

Nek 319, 354

erara uzo 354

Nek... nek 328

Nelimigita 155

Nen 337, 694

NENI-vorto 238, 351, 352

Nenia 307-309

Neniaĵo 239, 306

Nenial 264-266, 352

Neniam 249-252

Nenie 243-245

Nenieco 239, 307

Neniel 266-270

Nenien 140

Nenies 309-311

Nenii 467

Neniigi 239, 307

Neniiĝi 239, 307

Nenio 302-307

Neniom 270-275, 391

Nenioma 275

Neniu 297-302, 367

Neoficiala afikso 657-678

Neoficiala prefikso 668-678

Neoficiala sufikso 658-668

Nerekta objekto 701

Nerekta parolo 496, 526-532, 701

loka vorto 530, 531

pronomo 531, 532

tempa vorto 530, 531

verboformo 527-529

Netransitiva verbo = senobjekta verbo

705

Netransitiva verbo = Senobjekta verbo.... 451, 452, 459-461

Neŭtra vorto 46

Neŭtrala modo 409, 415, 416, 701

NF

.29

elparolo.

NG

.29

elparolo. NĜ

elparolo 29

Ni 105, 107, 108

inkluziva/ekskluziva 531

pri unu persono 108

Nia 105-108

Nigra-blanka 407

Nigrablanka 577

NJ 622

en parencovortoj 685

NK

elparolo 29

No (liternomo) 312, 313

Nombra vorteto 363-372

A-finaĵo 376-378

E-finaĵo 378

memstare 367

pozicio 62

uzado 366-368

Nombra vorto

nuancilo de 379-382

Nombro 270-275

gramatika 67

miksita 375, 376

Nombrovorto 363-386, 701

A-finaĵo 376-378

grandega nombro 373, 374

O-finaĵo 373-375

priskribo de O-vorto 59

skribo 365

vicorda 368, 376, 377, 384, 385

vortordo 377

Nome 405

NOMIAL (sufikso) 665

Nominativa = sen rolmontrilo 705

Nominativa = Sen rolmontrilo 125-128

Nomo 539-553

bazo de Esperantigo 543

elparolo 541

Esperantigita 542-544

Esperantigo 541

festo 94

karesa 590, 622

kun la 88-95

lando 544-551

lingvo 550, 551

litero 17, 18

majuskla 551-553

monato 94

multe-nombra 91

ne-Esperantigita 338, 539-541

popolo 544-551

propra 403, 404

semajntago 94

sezono 94

tagoparto 94

tradicirompo 543

virina 543, 544

Nomspecoj 539

Noniliono 373, 694

Norde de 231

Nova-Skotio 694

Novialo 694

Novjaro 578

NP

elparolo 29

Nu 330

Nuancado

per vortordo 533

Nuancilo de kvanto 379-382

Nuancilo de nombro 379-382

Nul 75, 363-367

Nula 378

Nulo 366

Numeralo = nombra vorteto 705

Numero 93, 368, 385, 403

Nun 260, 261

en nerekta parolo 530

pri pasinteco 261

Nun-tempo 409, 410

Nun(ec)o 261

Nuna 261

Nur 284-286

por deziro 286, 412, 520

Nura 286

NV

elparolo 29

O

elparolo 25, 26

finaĵo 45-50, 238

tabela postparto 238

O

liternomo 312, 313

O ho 333

O kej 332, 333, 694

O-eca vorteto 702

O-finaĵo 45-50

ĉe participo 434-437

ĉe propra nomo 540

en vortfarado 562, 577, 578

O-vorta frazparto 59-63, 702

O-vorteca vorteto 702

O-vorto 45-50, 702

aga 106

ina 46

kiel perverba priskribo 395, 400

kvanta 387

nenombrebla 68

nombrebla 68-70, 588

priskribo de 59-63

seksa signifo 46-50

sekse neŭtra 46

subkomprenata 366

uzo 45, 46

vira 46

O-vortoj duoblaj 404-408

Objekta predikativo = perverba priskribo

de objekto 705

Objekta verbo 452, 453, 457, 458, 604­608, 701

Objekto 42, 129-132, 448-450, 702

alternativa 456

de signifi 556

duobla 492

en kunmetaĵo 575

ke-frazo 491, 492

perverba priskribo de 399-403

plurobla 422

rekta 129-132

senca 106, 152, 198, 310, 434-437

OBL 623, 624

Oble 382, 383

formato 383

Oficiala afikso 583-656

Oficiala prefikso 633-646

Oficiala sufikso 584-633

OFON (sufikso) 665, 694

Oho 332, 333

OID (sufikso) 666

Oj 332

OJD (sufikso) 666, 694

Ok 363-366

Okaze de 231

Okazi 452

kun postmetita subjekto 132

Okcidentalo 694

Okcidente de 231

Okej 333

Okej' 333

Okteto 694

Oktiliono 373, 694

Okulvitroj 70

Okupi

pasivigo 446

Ol 163, 339-347

anstataŭ kiam 512

antaŭ ojekto 341-344

antaŭ subjekto 341-344 frazenkondukilo 526

kun rolmontrilo 341-344

OL (sufikso) 666

Ol kiom 518

Ol-esprimo

ne mallongigita frazo 346

OLOG (sufikso) 666

OLOGI (sufikso) 667

OM-vorto

malnova uzo 391

O-vorteca 391

OMETR (sufikso) 667, 694

ON 624, 625

ON-vorto

E-finaĵo 378

prefikseca 648

Oni 105, 114, 115

anstataŭ ni 115

Onia 105, 106, 114, 115

Onin 114

ONT 438

OP 626, 627

Opinii 454

Orda numeralo = vicorda nombrovorto.... 705

Ore-purpura 407

Oriente de 231

Oromo 694

Os

=faros 467

OS

en pasinteco 411

finaĵo 411

OS-finaĵo 411

OT 445, 446

OTEK (sufikso) 667, 694

OŬ (sonkombino) 30

OZ (sufikso) 667, 668

P

elparolo 27-29

PAG... .26, 279, 381, 401, 532, 559, 707­710

Pagi 456

Pagipova 576

Pantalono 69

Paragraf- signo 22

Pardoni 456

Parenco 685-687

Parencvortoj

kun PRA 644

Parentezo 20

Parolo

nerekta 496, 526-532

rekta 526-532

Participo 431-442, 702

A-finaĵo 431-433

aktiva 152, 431

E-finaĵo 433, 434

neebla 431

finaĵ o 152, 434-437

peras priskribon 402

Pasinta tempo 410, 411

Pasiva participo 431, 432

de senobjekta verbo 431

Pasiva verbo

peras priskribon 398

Pasivo 443-450, 702

sensubjekta 444

Pasko 94

Paŝo post paŝo 234

Paŭzeto

distingiga 33

PEBI (prefikso) 678, 694

Pentekosto 94

Per 217

mezuro 219

Per kaj kun 214

Per si (mem) 124, 219

Pera, pere 220

Pere de 231

Perforto 577

Peri 220

Perlabori 220, 577

Pero 220

Persona pronomo 105, 154, 702

kun N-finaĵo 105

Personalo, personpronomo = pronomo,

persona pronomo 705

Perverba priskribo..42, 127, 395-403, 702

de nenio 396

de objekto 399-403

de subjekto 395-399

verb o 419

kontrolmetodo 402

kun aŭ sen la 84

PETA (prefikso) 676

Peti 456

Picburgo 694

Piedpilk(ad) o 580

PIKO (prefikso) 676

PIV....279, 332, 333, 561, 581, 691-697, 713

Plaĉi 454

Platino 695

Plej 86, 287, 391

memstare 289

Pleja 290

Pleje 290

Plejeble 289

Plena Analiza Gramatiko de Esperanto.... 26, 279, 381, 401, 532, 559, 707-710

Plena de/je 144

Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto. 279, 332, 333, 561, 581, 691-697, 713

Pli 286, 391

kun ju... des 326-328

memstare 289

Pli aŭ malpli 407

Pli kaj plu 263

Pli ol 339

nuancilo de nombro aŭ kvanto ....381, 382

Pli ol unu 75

Pli unika 290

Pli-malpli 407

Pli-ol-unu 75

Plia 290

Plie 290

Plimulto 578

Pliperfektiĝi 290

Plozivo = eksploda konsonanto.. .27, 705

Plu 262, 263

Plu kaj plu 445

Plu ne 262

Plua 263

Plue 263

Pluen 263

Pluraj 388

pozicio 62

Pluralo = multe-nombro 705

Pluralo = Multe-nombro 67-76

Plus 322, 323, 382, 383

anstataŭ kaj 323

rolvorteto 323

Plus-signo 21

Pluso 323

Pluvi 451

Po 221

erara uzo 222, 383

forlaso 383

loko en frazo 221

neunueca uzo 380, 381

nuancilo de nombro aŭ kvanto 379

prefikseca 381

signifo 221

Po (liternomo) 312, 313

Pocdamo 695

Poezio 102

Poiome, poioma 275

Popolnomo 544-551

Por 223

antaŭ I-verbo 294, 424, 425

frakcistreko 227

Por (tio) ke 227

Por kaj pro 229

Por ke 497

Por tio

forlaso 492

Por tio ke 492, 493

Por-komplemento

senca subjekto 417

Porĉiama 252

Poseda pronomo 53, 105, 106, 702

difinilo 95, 96

kun J-finaĵo 106

kun Nfinaĵo 106

Posedanto 197

Posedo 106, 150, 309-311

Posedpronomo = poseda pronomo 705

Post 181

antaŭ I-verbo 427

komparo 181

sinsekvo 181

Post ke 526

Post kiam 182, 427, 438, 512, 526

Post ol 526

Posta 183

Postaĵo 183

Poste 183

Postmorgaŭ 256

en nerekta parolo 530, 531

Postparto

de tabelvorto 235

Postpostmorgaŭ 256

Postpriskribo 63

Posttagmeze 384

Potenco 382, 383

POV

sufikseca 649

Povi 417, 418, 471-476

Povus 476

PRA 644, 645

kun GE kaj BO 634

Praantaŭhieraŭ 256

Prapostmorgaŭ 256

Pre

rolvorteto 673

PRE (prefikso) 673

Predikativo = perverba priskribo 705

Predikato = ĉefverbo 705

Preferi al/ol 348, 349

Prefikso 583, 702

Greka/Latina 657

neoficiala 668-678

oficiala 633-646

Preni 452

Prepoziciaĵo = rolvortaĵo... .231-233, 705

Prepozicio = rolvorteto 705

Prepozitivo = frazparto kun rolvorteto

705

Preskaŭ 291

Preskaŭ kaj apenaŭ 279

Preskaŭ kaj kvazaŭ 282

Preter 183

Pretere 184

Preterito = pasinta tempo 705

Preterito = Pasinta tempo 410, 411

Prezenco = nun-tempo 706

Pri 227

antaŭ demanda subfrazo 500, 501

antaŭ I-verbo 426

antaŭ ke-frazo 493

forlaso 492

prefikseca 461, 462, 653

Pri (tio) ke 493

Pri ke 493

Pri-komplemento

helpa 536

Primitiva adverbo = E-vorteca vorteto

243-295

Primitiva adverbo = E-vorteca vorteto (E-

eca vorteto) 706

Prisemi 462

Priskriba verbo 395-399, 454

Priskribo 702

de A-vorto 64, 65

de E-vorto 65, 66

de O-vorto 59-63

diferenco de kunmetaĵo 574

identiga 127, 128, 403, 404

kun rolvorteto 142-234

mezura 136

perverba 127, 395-403

propranoma 403, 404

rekta 43, 44

speciala 395-408

Pro 228

anstataŭ por 229

antaŭ I-verbo 427

antaŭ ke-frazo 230, 493

= anstataŭ 230

Pro (tio) ke 493

Pro ke 493

Pro tio ke 427

Procento-signo 22

Profitanto 196

Proksime de/al 199

Proksimumeco 168

Promesi

kun I-verbo 420

Pronomeca vorteto 297-313, 702

Pronomo 105-124, 703

en nerekta parolo 531, 532

kun J-finaĵo 106

kun N-finaĵo 105, 106

persona 105

poseda 53, 105, 106

Pronomo = (persona) pronomo, pronomeca vorteto, O-vorteca vorteto (O-eca vorteto), A-vorteca vorteto (A- eca vorteto) 706

Prononco = elparolo 706

Propozicio = frazo 706

Propra nomo....88-95, 403, 404, 539-553

citaĵa 539

ĉu Esperantigi? 539

diversaj specoj 539

el ordinara radiko 539

elparolo 539-541

Esperantigita 542- 544

Esperantigo 541

klasikaj religiaj verkoj 90

kun dividostreko 20

kun finaĵo 540, 541

kun la 88-95

lando 544-551

majuskla 551-553

mallongigita 95

multe-nombra 539

ne-Esperantigita 539-541

ordinara O-vorto 91

origina formo 539-541

PROTO (prefikso) 674

Pseŭda 695

PSEŬDO (prefikso) 674

Pseŭdoafikso = eksafikso 706

Pseŭdoafikso = Ŝajnafikso 580, 581

Puf. 333

Pum 333

Punkto 19

decimala 382

Punktokomo 19

I

R

elparolo 27-29

Radiko 703

A-vorta 561

afikseca 646-656

aga. 561, 563, 567, 584, 586, 604, 609 eca.561, 563, 574, 575, 586, 592, 604, 608, 628

gramatika karaktero 559, 560

grupa 69

matematika 382, 383

ne-eca 563

neŭtrala pri nombro 67, 68

nuda 331

O-vorta 561

Radikokaraktero = propra signifo de radiko 706

Radikvorto 39

RE 645, 646

Reala modo. .409-411, 498, 519, 525, 703

Reciproke 372

Ree kaj ree 445

Refleksiva pronomo = si, sia 706

Reformoj..13, 49, 50, 111, 240, 252, 336, 440, 662

Rekta objekto 129-132, 703

Rekta parolo 526-532, 556, 703

Rekta priskribo 43, 44, 703

I-verba 422, 423

Rekta verbigo de A-vorto 464

Renkonten 141

Responde ...N 233

Responde al 232

Respondo 357-362

Respondvorto 357-362

Resti

kun postmetita subjekto 132

RET

prefikseca 649

RETRO (prefikso) 674

Ri

proponita sekse neŭtra triapersona unu-

nombra pronomo 111, 336, 695

Ricevanto 195

RIĈ

sufikseca 647

Rilata KI-frazo 501-518

Rilata KI-vorto 501-518, 703

Rilata subfrazo 501-518, 703

Rilate ...N 233

Rilate al 232

Rilativa = Rilata 501-518

Rilativo = rilata KI-vorto 706

Rilativo = Rilata KI-vorto 501-518

Ro (liternomo) 312, 313

Rolfinaĵo 125-234, 703

Rolmontrilo 41, 125-234, 703

duobla 143

frazparto sen 125-128

Rolvortaĵo 231-233, 703

Rolvorteto 125-234, 703

A-finaĵo 234

antaŭ AM-vorto 251

antaŭ demanda subfrazo 500, 501

antaŭ E-vorto 142

antaŭ I-verbo 424-429

antaŭ ke-frazo 493

antaŭ loka vorteto 142

antaŭ tempa vorteto 142, 256

ĉe apudmeto 405

direkta 194-204

E-finaĵo 231-233

en vortfarado 650-654

enkonduko de nova 233

forlaso 234

kompara 348

loka 161-194

memstara 233, 234

nedifinita 143-145

neoficiala 335, 336

por objekto 132

prefikseca 650-654

Rondeco de vokalo 26

I

S

elparolo 27, 28

S'joro 103

Saluton 485

Sama 52

pozicio 62

Sama/same

kun kiel 339

Same kiel, samkiel 347

Samo 52

Samtempe kun 213

SAN (prefikso) 674

Sanheleno 695

Sanpiero 695

Sanskrito 86

SAT

prefikseca 652

Se 519, 520

antaŭ I-verbo 429, 430

por deziro 520

Se kaj ĉu 500

Sed 320-322

antaŭ KI-vorto 535

evitinda uzo 321

kun kvankam 524

Sed jes 360

Seksa diskriminacio 49, 50

Sekse neŭtra radiko 630

Sekse neŭtra vorto 46

Sekso 46-50, 687

Sekso nekonata 110

Seksteto 695

Sekstiliono 373, 695

Sekv(ant) a tago 255

Sekve 279

Sekve de 232

Semajntago 94, 137, 553

Semi 461

SEMI (prefikso) 675

Sen 230

Senca objekto 106, 152, 310, 434-437

Senca subjekto...310, 335, 415, 417, 418, 420, 421, 430, 434-437

Senigi 231

Seniĝi 231

Senobjekta verbo..451, 452, 459-461, 704

pasiva participo 431

Senpere 220

Sensubjekta verbo 113, 451, 704

Sentanto 197

Sentheleno 695

Sentpiero 695

Senvoĉa konsonanto 28

Senvoĉigo 29

Sep 363-366

Sepen 336, 365

Septiliono 373, 695

Ses 363-366

Sezononomo 94

Si 105, 115-124

ĉe aga O-vorto 119

ĉe I-verbo 118

ĉe IG-verbo 123

ĉe kompara esprimo 121

ĉe kompleksa frazparto 122

ĉe participo 121

en kompleksa frazo 117-123

en simpla frazo 115-117

en subfrazo 118

fiksitaj esprimoj 123, 124

por reciprokeco 372

por unua aŭ dua persono 123

Sia 105, 106, 115-124

= ĝia propra 124

Siatempe 123

Signifo

de radiko 562

de vortelemento 559-562

Silabo 33

Simbolo

matematika 18-23

Simboloj en PMEG 689

Sin

prefikseca 656

Singularo = unu-nombro 706

Singularo = Unu-nombro 67-76

Sis 336, 365, 695

Skribo 17-23

So (liternomo) 312, 313

Sob 336

Sola 286

anstataŭ sole 56

Sole

anstataŭ nur 285

Solresolo 695

Solstariva lingvoelemento = vorteto. .706

Somalo 696

Sonimito 329-333

Sor 336

Sori 336

Spaceto 18, 365, 376

Speco

kun la 84

multe-nombre 84

unu-nombre 83

Spertanto 197

Spite 232, 494

Spite al 232

Spite ke 494, 525

Sss 333

Statoŝanĝo 173, 198

Statuto 69

Steleto 20

Stereo 696

STIF (prefikso) 648

STIF (sufikso) 696

STIL

sufikseca 649

Stop, Stopi 332

Streketo 21, 103

Streko

divida 20

ĝis-streko 21

halta 20

Sub 184

E-vortece 379

kovra 184

nuancilo de nombro aŭ kvanto 379

Suba 185

Sube 185

Sube de 231

Subfrazo 43, 61, 489-532, 704

ĉar-frazo 520, 521

de subfrazo 490

demanda 19, 500, 501, 527

disigita 490

dum-frazo 522

kun rilata KI-vorto 502-511

mallongigita 429

pluraj niveloj 490

pozicio 489

rilata 501-518

se-frazo 519, 520

sensubjekta 538

Subigi 186

Subiĝi 186

Subjekta predikativo = perverba priskribo

de subjekto 706

Subjekta verbo 451, 452, 704

Subjekto 42, 125, 126, 704

de E-participo 433, 434

de U-verbo 485

forlaso 485, 486

I-verbo 416, 417

ke-frazo 491

KI-demando 501

maltipa 126

perverba priskribo de 395-399

senca 310, 335, 415, 417, 418, 420,

421, 430, 434-437

subkomprenata 412

tipa 125

Subjunkcio = frazenkondukilo 706

Subjunkcio = Frazenkondukilo 490

Subpropozicio = subfrazo 706

Substantiva radiko = radiko nek aga, nek

eca 706

Substantivo = O-vorto 706

Subtegmento 577

Subtraho 322, 323

Subunuo 383

Sude de 231

Sufiĉe 388-390

Sufikso 583, 704

Greka/Latina 657

neoficiala 658-668

oficiala 584-633

Suomio 543

Super 186

E-vortece 379

labortasko 188

nuancilo de nombro aŭ kvanto 379

Supera 188

Superi 188

Supersigno 18

Suplemento = rekta priskribo 706

Supre de 231

Supre kaj super 188

Suprenstreko 20

anstataŭ aŭ 319

.190 .565 .696

Sur 188

figura.. Suspekta.. Svazio

S

elparolo 27, 28

Ŝajnafikso 580, 581, 704

Ŝajni 395-399

Ŝati 454, 455

Ŝi 105, 110, 111

besto 112

infano 111

nevivaĵo 112

Ŝi aŭ li 111

Ŝia 105, 106, 110, 111

Ŝo (liternomo) 312, 313

Ŝtatoj-membroj 406

Ŝtele 649

Ŝteli 453

T

elparolo 27-29

T (sufikso) 668

Tabelvorto 235-241, 704

aga 467

direkta 236

je A 238, 307-309

je A kaj U (diferenco) 301

je AL 264-266

je ALI 239-241

je AM 249-252

je E 239, 243-245

je EL 266-270

je EN 140

je ES 309-311

je KI 355, 534

je 0 101, 238, 301-307, 506

je OM 155, 235, 270-275, 392, 393

je TI 282, 515-518

je U 238, 297-302

kun rolvorteto 244

loka 140

nedisigebla 239

postparto 238, 239

Tabelvorto je O

kun J-finaĵo 306

Tagiĝi 451

Tagnokto 578

Tago

subkomprenata 385, 386

Tago post tago 234

Tamen 291, 292, 322, 524

anstataŭ sed aŭ kaj 322

respondvorto 360

Tamen kaj kvankam 292

TC

elparolo 35

TEBI (prefikso) 678, 696

TEK = OTEK (sufikso) 667

TELE (prefikso) 675

Temi 451

Tempa vorto

en nerekta parolo 530, 531

Tempismo (= atismo) 447, 448

Tempo 409

nuna 409, 410

pasinta 410, 411

venonta 411

Tempopunkto 224

sen rolmontrilo 137

Tenso = tempo 706

TERA (prefikso) 676

Termino

gramatika 699-710

TERMO (prefikso) 675

TET (sufikso) 668

TI-vorto

forlaso 515-518

kun kiel 339

Tia 307-309

helpa 525

postmetita 62

Tia kia 517

Tiaĵo 239, 309

Tial 264-266

Tial ĉar 521

Tial kaj ĉar 265

Tial ke 521

Tial kial 518

Tiam 249-252

forlaso 517

helpa 519

Tiam kiam 516

Tiama 251

Tie 243-245

subkomprenata 513

Tie kie 517

Tiel 266-270

helpa 525

Tiel ke 497

Tiel kiel 517

Tiel longe ĝis 523

Tiel same kiel 347

Tiela 270

Tiele 270

respondo al nea demando 361

Tien 140, 244

Ties 99, 309-311

Ties kies 518

Tigrajo 696

Tik tak 333, 696

Timi + nea U-verbo 499

Tio 113, 302-307

forlaso 516

helpa 492, 493, 495

Tio estas 405

Tio kaj ĝi 304

Tio ke 494

Tio kio 516

Tiom 270-275, 391

limiga 274

Tiom kiom 517

Tiom multe 273, 393

Tiom pli 273

Tiom same 273

Tiom-kiom-ismo 160, 274

Tioma 275

Titolo 92, 126, 127, 403, 556, 557

Tiu 297-302

anstataŭ la + O-vorto 299

anstataŭ li/ŝi 111

anstataŭ li/ŝi/ĝi 298

forlaso 516

helpa 503

Tiu kiu 516

Tiu-ĉi 246

Tju 332

To (liternomo) 312, 313

Tofuo 696

Tokpisino 696

Tondilo 70

Tra 191

prefikseca 652

Tra kaj trans 194

Tradicia gramatika vorto 705-710

Trae 192

Trafe-maltrafe 407

Traigi 192

Trans 193

Transa 194

Transe 194

Transigi 194

Transitiva verbo = objekta verbo 706

Transitiva verbo = Objekta verbo 452,

453, 457, 458, 569

Tre 292, 293

+ neado 293

Treege 293

Trema konsonanto 27

Tri 363-366

Tria persono 109-115

Triangulo 577

Triiliardo 664

Triiliono 663, 664

Triliono 663, 664

Tripunkto 19

Tro 294, 295, 391

+ neado 294

Troa 295

Troigi 295

Tuj 263, 264

Tuja 264

Tuje 264

Tuta

kvazaŭ perverba priskribo 399

pozicio 62

Tuta la/la tuta 77

I

U

elparolo 25, 26

finaĵo 238, 412, 413

tabela postparto 238

U

liternomo 312, 313

U-finaĵo, U-modo, U-verbo 412, 413

Uf. 332

UJ 627, 628

UK (sufikso) 668, 696

UL 628-631

antaŭ ĈJ 590

ULTRA (prefikso) 676

UM 568, 631-633

Un' 102

UNT (participo) 433

Unu 363-366

evitado 371

identeca 369

pronomeca 369

sameca 368

specialaj uzoj 368-372

Unu mil 365

Unu-nombro 67-76, 704

Unua persono 107, 108

Unuiĝinta Reĝlando 404

Unuj 369

Unun 370

Ununura 286

Unuo 375

US 525

en se-frazo 414

finaĵo 413, 414

mildeco 414

tempe neŭtrala 439

US-finaĵo 413, 414

US-modo 413, 414, 525

US-verbo 413, 414

Uskleco, usklo 17

Usono 70

■

Ŭ

elparolo 27, 28

en sonimito 332

Ua 332

Uo (liternomo) 30, 312, 313

■

V

elparolo 27, 28

Vakajamo 696

Varicelo 69

Variolo 69

Varŝavo 543, 696

Ve(ad)i 331

Veka 564

Vela konsonanto 27

Velaro = vela konsonanto 27, 706

Venonta tempo 411

Verba finaĵo 409-414

en vortfarado 567-569, 577

Verba radiko = aga radiko 706

Verbo 409-414, 704

agoinflua 419

AS-finaĵo 409, 410

dusignifa 446

en nerekta parolo 527-529

frazrolo 451-462

I-finaĵo 409

imaga modo 413, 414

IS-finaĵo 410, 411

kompleksa 462

kun al-komplemento 453

kun postmetita subjekto 132

kunmetita 437-442

nuntempa 409, 410

objekta.. .448-450, 452, 453, 457, 458, 604-608

observa 421

OS-finaĵo 411

pasinta tempo 410, 411

pasiva 610

pasivigebla 448-450

peras priskribon 395-399

priskriba 395-399, 454

senobjekta 448, 451, 452, 459-461

sensubjekta 113, 451

subjekta 451, 452

U-finaĵo 412, 413

US-finaĵo 413, 414

venonta tempo 411

vola modo 412, 413

Verboformo

en ke-frazo 495-499

Verboj

kelkaj gravaj 463-479

Vi 105, 108, 109

anstataŭ oni 115

forlaso 412, 485

subkomprenata 412, 485

Via 105, 106, 108, 109

VIC

prefikseca 649, 686

Vic' al 206

Vicorda nombrovorto 368, 385, 704

E-finaĵo 378

skribo 376

vortordo 377

Vidalvide al 232

VIDEO (prefikso) 676, 696

Vidi 452

Vinĉestro 696

VIR

prefikseca 48, 649

Vira vorto 46

Vivui 579

Vizaĝo kontraŭ vizaĝo 234

Vo (liternomo) 312, 313

Voĉa konsonanto 28

Voĉeco 28

Voĉigo 29

Vokalo 704

liga 570, 571

Vokativo 126, 127

Vokativo = alvoko 706

Vola modo 412, 413, 704

Volapuko 86

Vole-ne-vole 407

Voli 417, 418, 471-476

ĝentila 473 senobjekta 473

Volitivo = Vola modo 412, 413

Volitivo = vola modo, U-modo, U-verbo..

706

Volu ...i 413

Volus 476

Vorteto 39, 40, 704

A-vorteca (A-eca) 297-313

afikseca 654-656

duobla 325-328

E-vorteca (E-eca) 243-295

ekkria 329-333, 638

en vortfarado 571, 572

kombinita 325-328

kompara 339-347

kunliga 315-323

kvanta 391

loka 243-249

neoficiala 332, 333, 335-338

nombra 363-372

O-vorteca (O-eca) 297-313

pronomeca 297-313

tempa 249-264

Vortfarado 559-581

streĉitaj formoj 580

Vortigo

de frazeto 575-579

Vortklasa

finaĵo 562-569

Vortklasa finaĵo 704

Vortludo 580, 581

Vortordo 533-538

eĉ 280

frazpartoj 533, 534

nekutima 63, 534-538

priskriboj 62

Vortotranĉado 23

Vuo (W) 22, 23, 696

■

Z

elparolo 27, 28

ZEPTO (prefikso) 676

ZETA (prefikso) 676

Zo (liternomo) 312, 313

16 reguloj 679-684

Q

elparolo 37

literumado 313

W

elparolo 37

literumado 313

X

anstataŭ supersigno 18 elparolo 37

literumado 313

Y

elparolo 37

literumado 313

'stas (= estas) 34

В (esceto) 22

* Steleto aŭ asterisko estas uzata post vorto aŭ frazo por signali

ion specialan, ekz. por atentigi pri piednoto. En PMEg steletoj antaŭ kaj post vorto aŭ frazo (*ekzemplo*) montras, ke la ek- zemplo estas erara aŭ tre malrekomendinda.

' Apostrofo montras, ke parto de vorto estas forlasita. Legu detale

pri la uzado de apostrofoj en §10.

Frazparto povas konsisti el unu sola vorto, sed ofte ĝi estas kunaĵo de pluraj vortoj. Unu el la vortoj de plurvorta frazparto estas ĉefvorto, kaj la aliaj estas rektaj priskriboj de la ĉefvorto. Se la ĉefvorto estas O-vorto, la frazparto nomiĝas O-vorta frazparto. Se la ĉefvorto estas A-vorto, ĝi estas A-vorta frazparto. Se la ĉefvorto estas E-vorto, ĝi estas E-vorta frazparto:

ĉambro - Ĉambro estas ĉefvorto. Priskriboj ne estas.

matura homo - Homo estas ĉefvorto. Matura estas rekta priskribo de homo.

tre granda - Granda estas ĉefvorto. Tre estas rekta priskribo de granda.

tre longe - Longe estas ĉefvorto. Tre priskribas ĝin.

Oni povas ankaŭ paroli pri E-vortecaj frazpartoj, en kiuj la ĉefvorto estas E-vorteca vorteto: tre baldaŭ, multepli, absolute ĉiam.

Rekta priskribo de ĉefvorto povas mem esti plurvorta frazparto:

En Esperanto ne ekzistas gramatika sekso. Sekso estas nur parto de la sig­nifo de iuj O-vortoj. La finaĵo O neniel esprimas sekson.

La signifon de vorto oni ĉiam devas lerni. Por ĉiu besta kaj homa vorto oni devas lerni la eventualan sekson kiel parton de la signifo. Neniaj reguloj de- cidas pri tio. Regas iom da konfuzo pri tio ĉi, kaj multaj vortoj bedaŭrinde havas neklaran signifon.

Ekzistas en Esperanto tri signifoklasoj de vortoj por homoj kaj bestoj: Sekse neŭtraj radikoj, virseksaj radikoj kaj inseksaj radikoj: ► Sekse neŭtraj radikoj:

Ĝeneralaj bestaj kaj homaj radikoj: besto, birdo, insekto, fiŝo, homo, persono, infano, orfo k.a.

La sufiksoj -ul-, -ist-, -an-, -estr- kaj -id-.

• Participoj kun O-finaĵo: ...anto, ...into, ...onto, ...ato, ...ito, ...oto.

Ĉiuj bestospecioj: bovo, kato, leono, ĉevalo, zebro, hundo, lupo, koko, ansero, pasero, ezoko, formiko, araneo, muŝo k.a.

Diversaj ne-familiaj homaj rilatoj: amiko, kolego, gasto, najbaro, membro, ĉefo, kamarado k.a.

A-vortoj estas uzataj precipe por priskribi O-vortojn. Rekte priskribantaj A- vortoj staras plej ofte antaŭ la priskribata O-vorto, sed ili povas stari ankaŭ post ĝi. Eĉ povas esti A-vortoj samtempe antaŭ kaj post la sama O-vorto:

granda domo

domo granda

la tago longa

la longa tago

• fama Franca verkisto

fama verkisto Franca

A-vorto, kiu staras post sia O-vorto, estas ofte emfazita: §7.1.

9.1.1. La — bazaj reguloj

La vorteton la oni nomas difina artikolo. Ĝi montras, ke oni parolas pri certa afero konata de la alparolato. Tia konateco (§9.1.3) povas tamen esti tre diversspeca.

Oni ne aldonas finaĵojn al la. Ĝia formo ne varias, ĉu la frazparto estas unu- nombra, ĉu multe-nombra, ĉu la frazparto havas N-finaĵon, ĉu mankas N- finaĵo:

la domo = tiu de vi konata domo

la bela junulino = tiu de vi konata bela junulino

la domo kun bela pordo = tiu de vi konata domo kun bela pordo

la junulinoj = tiuj de vi konataj junulinoj

la altaj montoj = tiuj de vi konataj altaj montoj

la domoj kun bela pordo = tiuj de vi konataj domoj kun bela pordo

la ruĝajn krajonojn = tiujn de vi konatajn ruĝajn krajonojn

Oni povas en iaj okazoj uzi la mallongigitan apostrofan formon l' (§10.1).

La staras antaŭ aliaj priskriboj de la O-vorto. Eventualan rolvorteton oni metas antaŭ la:

en la domo

ĉe la bela junulino

pri la altaj domoj

• super la domoj kun belaj fenestroj

Ne diru do *en tuta la mondo*, sed en la tuta mondo. Ne diru: *Li ronkis tutan la nokton. * Sed: Li ronkis la tutan nokton.

Tamen en iuj specialaj nomesprimoj, precipe de reĝoj kaj aliaj altranguloj, oni tradicie metas la post la O-vorto antaŭ A-vorta priskribo:

Karolo la Kvina

Luizo la Dek-kvara

Vilhelmo la Silentema

Timuro la Lama

Normale oni ne uzu pli ol unu difinilon (§9) antaŭ frazparto. Precipe grave estas, ke oni ne uzu la (§9.1) kune kun aliaj difiniloj. Tiu baza principo tamen ne estas tute absoluta. Iafoje oni bezonas uzi du difinilojn por montri specialan signifon.

Kune kun poseda pronomo oni iafoje uzas tabelvorton je U, ambaŭ aŭ unu:

El ĉiuj miaj infanoj Ernesto estas la plej juna. ^FE10

Mi perdis ĉiujn miajn fortojn. ^{Gm 65}

Ambaŭ liaj manoj estis malpuraj.

Venis tiuj niaj amikoj, kiuj povis.

Iu mia amiko devas veni. Iu nuligas la difinan sencon de mia.

Vi

Vi kaj via estas uzataj de la parolanto por paroli pri la persono(j), al kiu(j) li parolas. Vi kaj via povas inkluzivi ankaŭ aliajn personojn, kiuj iel apartenas al la sama grupo kiel la alparolato(j). En gramatiko tio estas nomata "la dua persono". Oni uzas vi egale al unu aŭ pluraj personoj. Vi estas do jen unu- nombra, jen multe-nombra. (Estus tute malĝuste diri, ke vi estas multe- nombra pronomo uzata ankaŭ unu-nombre. Vi estas dekomence sendistinge ĉu unu-nombra, ĉu multe-nombra. Estas tial absolute nenia mallogikeco en la uzado de vi por unu persono.) Vi tute ne montras sekson, kaj estas ankaŭ tute neŭtrala pri rango aŭ pozicio k.t.p.:

Sinjoro, vi estas neĝentila. ^FE16

Sinjoroj, vi estas neĝentilaj. ^FE16

Vi estas infanoj. ^FE16

Mia hundo, vi estas tre fidela.^FE16 Oni parolas al hundo kvazaŭ al per­sono.

Vi amas vin mem. ^FE18

Sidigu vin, sinjoro! ^FE39

Mi rakontos al vi historion. ^FE18

Mi deziras al vi bonan tagon, sinjoro! ^FE10

En oficiala Esperanto ALI estas ordinara radiko, el kiu oni faras vortojn per la ordinaraj finaĵoj:

alia = ne la sama, diferenca

alio = io alia

alie = en alia okazo, en alia maniero

alii = esti alia, diferenci (malofte uzata)

Multfoje oni proponis aldoni al la tabelvortoj la antaŭparton *ALI-* kreante la novan serion *aliu*°, *alio*°, *alia*°, *alies*, *alie*°, *aliam*°, *alial*°, *aliel*, *aliom*°. Iuj eĉ praktikas tion uzante precipe la vortojn *aliel* kaj *alies*.

Ekuzo de la novaj tabelvortoj kunportus drastajn ŝanĝojn en la lingvon. Multaj "alielistoj" konscias, ke alie ŝanĝus sian signifon al "en alia loko", sed la sekvoj estus multe pli grandaj ol tio.

Alia en normala Esperanto signifas "de alia speco" aŭ "kun alia identeco" (§5.2). La nova tabelvorto *alia* signifus nur "de alia speco". Kon- sekvencaj alielistoj do ne plu diru: La alia ĉambro estas pli granda. Sed:

Sed ligas frazojn aŭ frazpartojn, kaj montras, ke ili iel kontrastas inter si:

La papero estas tre blanka, sed la neĝo estas pli blanka. ^FE1°

Li amas min, sed mi lin ne amas. ^FE18

Mi zorgas pri ŝi tiel, kiel mi zorgas pri mi mem; sed ŝi mem tute ne zorgas pri si kaj tute sin ne gardas. ^FE18

Laŭ la projekto de la inĝenieroj tiu ĉi fervojo estas konstruota en la daŭro de du jaroj; sed mi pensas, ke ĝi estos konstruata pli ol tri

FF 25

jarojn.

Nia provincestro estas severa, sedjusta. ^FE37

Tiu domo estis mallarĝa, sed alta. ^{M 6}

Pli bona estas knabo malriĉa sed saĝa, ol reĝo maljuna sed malsaĝa. ^{Pr 4}

Li havis [...] unu filinon, belan, mildan kaj saĝan, sed blindan. ^FA3116

Sed povas ankaŭ enkonduki ion, kio malebligas aŭ malhelpas la antaŭan aferon:

Mi volis lin bati, sed li forkuris de mi. ^FE18

Mi volis ŝlosi la pordon, sed mi perdis la ŝlosilon. ^{FE 34}

Sed povas enkonduki ion, kio estas surpriza, se oni konsideras la antaŭan aferon:

La vortetoj plus kaj minus estas ĉefe uzataj en matematikaj kaj similaj esprimoj por reprezenti la simbolojn + (plus) kaj - (minus). Plus montras adicion, pozitivecon k.s. Minus montras subtrahon, negativecon k.s. Grama- tikaj reguloj apenaŭ rolas en tia uzado. Oni simple elparolas la simbolon + per la vorto plus, kaj la simbolon - per la vorto minus:

2 + 2 = 4 ^ Du plus du faras kvar.

3 - 1 = 2 ^ Tri minus unu estas du.

20000 + 3000 = 23000 ^ Dudek mil plus tri mil estas dudek tri mil.

Ordinara ĉu (§22.2) montras demandon. Duobla aŭ plurobla ĉu normale ne havas tian signifon, sed montras anstataŭe indiferentecon. Indiferenta ĉu montras alternativojn, inter kiuj la elekto estas indiferenta, libera, egala, pri- dubata, necerta aŭ simile.

Indiferenta ĉu povas enkonduki subfrazojn, inter kiuj la elekto estas indi- ferenta. La ĉeffrazo montras ion, kio validas sendepende de la elekto inter la alternativoj. Tiaj subfrazoj estas ofte mallongigitaj:

Li devis trinki kun ili, ĉu li volis, ĉu li ne volis. ^FA1122 Lia volo nenion povis ŝanĝi.

Ĉiu povas veni, tute egale, ĉu li estas reĝido, ĉu [li estas] almozulo. ^FA169 Kaj reĝidoj kaj almozuloj povas veni. Ne gravis, kio oni estis.

Indiferenta ĉu povas ankaŭ enkonduki frazpartojn, inter kiuj oni povas elekti. Tiam ĉu... ĉu povas esti tre simila al aŭ... aŭ. Ĉu... ĉu emfazas indiferentecon, dum aŭ... aŭ nur montras alternativojn:

Ju kaj des estas ĉiam uzataj kune kun pli aŭ malpli (§14.3.15). Ju kaj des kunlabore montras, ke unu pli-esprimo dependas de alia. La ju-esprimo montras tion, kio regas. La des-esprimo montras tion, kio dependas. Se ju- pli-esprimo kreskas, ankaŭ la responda des-pli--esprimo kreskas:

Ju pli da mono ni havos, des pli rapide kaj bone iros kompreneble nia afero. ^OV127 Se la mono pliiĝos, tiam ankaŭ la rapideco kaj boneco pli- iĝos.

Ordinara nek (§21) signifas "kaj ankaŭ ne", "kaj ankaŭ neniu" k.s. Plurobla nek signifas "kaj ne". Kombinita nek estas do egala al kaj... kaj (§17.5) plus neado:

Mi renkontis nek lin, nek lian fraton. ^FE28 = Mi kaj ne renkontis lin, kaj ne renkontis lian fraton.

Nek ĝojo, nek malĝojo daŭras eterne. ^{PE 1680} = Kaj ĝojo, kaj malĝojo ne daŭras eterne.

Ŝi estis muta, povis nek kanti nek paroli. ^FA198 = Ŝi kaj ne povis kanti, kaj ne povis paroli.

Iafoje oni uzas ordinarajn radikojn (§37.1) sen finaĵoj kiel ekkriajn vortojn:

Halt'! Ne kuraĝu permesi al vi!^Rt142 = Haltu! Ne kuraĝu... HALT estas ordinara radiko normale uzata kiel verbo: halti. Ĉi tie Zamenhof uzis ĝin kiel ekkrian vorton, kaj skribis apostrofon, kvazaŭ temus pri ellasita O- finaĵo. Pli bone estas skribi halt! (sen apostrofo), ĉar temas pri ekkria uzo de nuda radiko.

Ek! Ni komencu! Ek! Antaŭen! La prefikso EK (§38.3.4) estas tre ofte uzata kiel memstara ekkria vorto por instigi al (tuja) ekagado.

Eks pri tiuj idiotoj! La prefikso EKS (§38.3.5) estas iafoje uzata kiel memstara ekkria vorto por montri, ke io (ĝena), kio antaŭe ekzistis, ne plu okazos aŭ aperos.

Help! = Helpu! Helpon!

Povas ekesti problemoj pri akcento en ĉi tia uzado de nudaj radikoj. Kie en ekz. Rapid! meti akcenton? Ĉu oni diru "rapid" (kvazaŭ estus Rapid'! kun apostrofo), aŭ "rapid" (akcentante la antaŭlastan vokalon)? Estas konsilinde uzi kiel ekkriajn vortojn nur unuvokalajn radikojn, ĉar tiam ne povas ekesti dubo pri la akcento. Estas eĉ konsilinde uzi tiun ĉi eblon ĝenerale tre ŝpare.

Multaj radikoj estas iom sonimitaj. Ofte oni kreas el ili sonimitajn vortojn per forigo de finaĵoj, kaj ofte per mallongigo kaj aliformigo:

Kraki ^ Krak! ^{FA3 86}

Plaŭdi ^ Plaŭ! ^{FA2 35}

Ekkriaj kaj sonimitaj vortetoj estas ofte elparolataj kun alia akcento ol ili devus havi laŭ la skribo. Tiaj ĉi vortoj estas la plej "sovaĝa" parto de la lingvo, kaj tial la normalaj reguloj de skribo (§1) kaj elparolo (§2) eble ne estas same gravaj kiel ĉe ordinaraj vortoj, sed plej ofte tute bone eblas skribi regule laŭ la efektiva elparolo:

La duvorta alvoko ha lo (§18.1) estas ofte misskribata *halo*, kio devus elparoliĝi *halo* (same kiel la O-vorto halo). Ha lo estas tamen ĉiam el­parolata "ha lo". Ankaŭ ne eblas skribi *halo'* kun apostrofo, ĉar ĝi neniel estas O-vorto.

La vorton hura (§18.1) oni elparolu "hŭra" (akcento je U). Sed multaj el­parolas "hura". Se oni tiel elparolas, oni skribu hu ra°.

Hola (§18.3) estas ofte elparolata "hola", kaj devas tiam esti skribata

ho la°.

• Aha (§18.3), ehe (§18.3) kaj oho (§18.3) elparoliĝu "aha", "ehe" kaj "oho". Ili estas tamen ofte elparolataj "aha", "ehe" kaj "oho", kaj devas tiam esti skribataj a ha°, e he° kaj o ho°.

O kej° (§18.3) estas ofte misskribata *okej*, kio devus elparoliĝi "okej". La efektiva elparolo estas tamen ĉiam "okej". Iuj proponis skribi *okej'* kun apostrofo, sed ja neniel temas pri O-vorto.

La kata bleko miaŭ (§18.2) estas ofte elparolata "miaŭ", kaj tiam mjaŭ° estas pli bona skribo.

Iafoje ĉu aŭ KI-vorto estas forlasita el demanda frazo. Tio okazas precipe en dialogoj. Tiam nur la kunteksto montras, ke temas pri demando. Tia forlaso estas akceptebla, kiam la tuta frazo estas draste mallongigita:

• - Efektive? - ŝi demandis per tirata tono. - Efektive, - respondis Aleĉjo. ^M147 = - Ĉu efektive vi farus tion? - ŝi demandis...

Por respondi ĉu-demandojn oni povas simple eldiri frazon (plenan aŭ mal­longigitan), kiu donas respondon al la demando:

Ĉu vi amas min? - Mi amas vin!

Kiam oni miksas nombrajn vortetojn (§23.1) kaj O-vortajn nombrovortojn (§23.2) en unu nombro, iliaj malsamaj reguloj kolizias. Nombraj vortetoj volas esti rektaj priskriboj de ĉefvorto, dum O-vortaj nombrovortoj mem estas ĉefvortoj kun da-esprimo post si. Necesas iel elturniĝi:

Kvar metroj da tiu ĉi ŝtofo kostas naŭ frankojn; tial du metroj kostas kvar kaj duonon frankojn (aŭ da frankoj). ^FE14 Nuntempe oni preferas uzi ON-vorton kun A-finaĵo en ĉi tiaj okazoj: kvar kaj duonan frankojn.

Por montri daton oni sekvu la jenajn modelojn. La vortoj tago kaj de/en la jaro estas tre ofte nur subkomprenataj:

Estis la tria (tago) de Decembro (de/en la jaro) mil naŭcent naŭdek unu.

Hodiaŭ estas la dua (tago) de Majo (de/en la jaro) du mil kvin.

Kvantaj A-vortoj ofte kondutas kiel normalaj A-vortoj:

Multaj birdoj flugas en la aŭtuno en pli varmajn landojn. ^{FE 32}

La ellernado kostis multan kaj grandan laboradon. ^{FK 245}

Kelkaj homoj sentas sin la plej feliĉaj, kiam ili vidas la suferojn de siaj najbaroj. ^{FE 32}

• Ŝi perdis nun unu el la plej utilaj komizoj de sia magazeno kaj troviĝas pro tio en kelka embaraso. ^{M 77}

Vi faris bedaŭrinde plurajn erarojn.

Kvantaj E-vortoj povas roli kiel ordinaraj E-vortoj:

Mi multe dankas vin por via gastameco. ^{Rz S0}

Ŝi etendis al la venintino la manon blankan, tre malgrasan, kun fingroj multe pikitaj de kudrilo. ^M106

La malfeliĉa knabino, multe kurinte kaj trovinte neniun, kiu volus ŝin akcepti, baldaŭ mortis en angulo de arbaro. ^FE23

Mi ne estas multege instruita lingvisto. ^{OV 25}

Apudmeto estas postmetita klariga revortigo de frazparto. Ĝi montras la saman aferon per aliaj vortoj. Apudmeto iel priskribas la antaŭan frazparton, sed estas tamen propra frazparto. En la parolo oni normale distingas apudm- eton per paŭzetoj antaŭe kaj poste. En la skribo oni kutime metas komojn.

Apudmeto ludas la saman frazrolon, kiel la antaŭa frazparto. Se la antaŭa frazparto havas la rolfinaĵon N, ankaŭ la apudmeto havu tian finaĵon:

Karlo, nia prezidanto, prezentis Petron, la novan sekretarion. Kaj Karlo kaj nia prezidanto estas subjektoj, ili eĉ estas la sama persono. Kaj Petro kaj la nova sekretario estas objektoj, ĉar ili estas la sama.

US-formo estas uzata por agoj kaj statoj nerealaj, imagaj aŭ fantaziaj. US- formo ne montras la tempon de la ago:

laborus = la ago "labori" estas imagata

estus = la stato "esti" estas imagata

Se mi estus riĉa, mi ne laborus. Temas pri nerealaj, imagaj stato kaj ago.

Se mi estus sana, mi estus feliĉa. ^FE2°

Se li scius, ke mi estas tie ĉi, li tuj venus al mi. ^{FE 20} La agoj scii kaj veni estas nerealaj, imagataj, dum la stato estas ja estas reala.

Se mi nur loĝus en palaco! La loĝado estas dezirata, sed mi scias, ke ĝi ne estas ebla, ke ĝi estas nura fantazio.

I-verbo povas roli kiel subjekto de frazo, kiam oni volas diri, kia estas la ago de la I-verbo. Plej ofte la ĉefverbo estas formo de esti, sed ankaŭ aliaj ĉef- verboj eblas:

Resti kun leono estas danĝere. ^FEJ = La ago resti kun leono estas danĝ- era. Danĝere estas perverba priskribo de resti. Ĝi havu E-finaĵon, ĉar ĝi estas priskribo de verbo.

Normale I-verbo ne povas esti ĉefverbo (§3.2), sed okaze oni vidas frazojn, en kiuj la sola verbo estas I-verbo. Sed ankaŭ en tia uzo I-verbo ne povas havi gramatikan subjekton.

Ĉefverbecaj I-verboj aperas en iaj mallongigitaj subfrazoj. La I-verbo tiam sence egalas al U-formo aŭ esprimo kun povi:

Grandega hundo metis sur min sian antaŭan piedegon, kaj mi de teruro ne sciis, kion fari. ^FE38 = ...kion mi faru.

Mi efektive jam ne scias, kiel ĝin klarigi. ^M85 = ...kiel mi ĝin klarigu.

La vidvino staris senmove, videble ne sciante, kion fari kaj al kiu sin turni. ^M11 = ...kion ŝi faru kaj al kiu ŝi sin turnu.

Ili ne havas, kion manĝi, ili ne havas, per kio hejti la fornon. ^M102 = Ili ne havas (ion), kion ili/oni povus manĝi, ili ne havas (ion), per kio ili povus hejti la fornon.

Mi havis tiam apud mia domo foson, kiu, se preni la plej malmulte, havis almenaŭ okfutojn da larĝeco. ^Rt19 = ...se oni prenu la plej malmulte...

Se lin kompari kun la nuna reĝo, li estis Apolono ĉe Satiro. ^H14 = Se oni lin komparu kun la nuna reĝo...

Ĉefverbecaj I-verboj aperas ankaŭ en iaj mallongigitaj esprimoj de dubo aŭ hezito. La plena frazo havas verbon en U-formo, okaze en US-formo aŭ OS- formo:

Plialtigi la temperaturon de la ĉambro! per kio? aĉeti medikamenton! Per kio? ^M-¹⁹⁶ = Per kio miplialtigu... Per kio mi aĉetu...

Ĉu esti aŭ ne esti, - tiel staras nun la demando. ^{H 74} = Ĉu mi estu aŭ ne estu...

Kion fari? ^M19 = Kion oni/mi/vi faru?

I-verboj kaj agaj O-vortoj estas similaj, sed ekzistas tamen diferenco. I- verbo havas ĉiam subkomprenatan sencan subjekton, kiu plej ofte estas identa al la subjekto de la ĉefverbo. Aga O-vorto estas tamen sendependa de subjekto. Aga O-vorto nomas agon sen konsideri eventualan faranton. La signifo de frazo povas do ŝanĝiĝi, se oni ŝanĝas I-verbon en agan O-vorton:

Malbonaj infanoj amas turmenti bestojn. ^FE33 = Ili amas, kiam ili mem turmentas bestojn.

Malbonaj infanoj amas turmentadon de bestoj. = Ili amas turmentadon de bestoj, ĉu ili mem turmentas, ĉu iu alia turmentas.

Mi promesis amuziĝi. = Mi promesis, ke ĝuste mi amuziĝos.

Aktiva participo kun O-finaĵo montras la sencan subjekton de la ago aŭ stato. Pasiva participo kun O-finaĵo montras la sencan objekton. Normale temas pri persono:

skribanto = skribanta persono, persono kiu skribas

skribinto = skribinta persono, persono kiu antaŭe skribis

skribonto = skribonta persono, persono kiu poste skribos

amato = amata persono, persono kiun iu amas

amito = amita persono, persono kiun iu antaŭe amis

amoto = amota persono, persono kiun iu poste amos

Kiam Nikodemo batas Jozefon, tiam Nikodemo estas la batanto kaj Jozefo estas la batato. ^{FE 22}

Frazojn kun objekta verbo oni povas transformi de aktivo (normala frazo) en pasivon. Pasivo estas kvazaŭ inversa maniero prezenti agon. Kiam oni pasivigas frazon, okazas tri ŝanĝoj:

La objekto fariĝas subjekto (kaj perdas sian N-finaĵon).

La ĉefverbo fariĝas kunmetita verbo: esti + pasiva participo.

La aktiva subjekto malaperas aŭ fariĝas de-komplemento. La knabino vidas la domon.

la domon ^ la domo

vidas ^ estas vidata

la knabino ^ de la knabino

^ La domo estas vidata de la knabino. Li batis sian hundon per bastono.

sian hundon ^ lia hundo

batis ^ estis batata

li povas malaperi

^ Lia hundo estis batata per bastono.

En la lasta ekzemplo sia fariĝas lia, ĉar la subjekto ŝanĝiĝis. Legu aparte pri la reguloj de si en §11.6.1.

Oni uzas pasivon por movi la atenton for de la aktiva subjekto al la ago. Ankaŭ la iama objekto (la nova subjekto) ricevas pli da atento. Oni ofte uzas pasivon, kiam oni parolas pri tre ĝenerala afero, kiam apenaŭ ekzistas aktiva subjekto:

• Mi ĉiam volonte aĉetas tiun ĉi komercaĵon. ^ Tiu ĉi komercaĵo estas ĉiam volonte aĉetata de mi. ^{FE 25}

Iu lavos vin. ^ Vi estos lavita. ^{FE 25}

Estu trankvila, mi pagos mian tutan ŝuldon al vi baldaŭ. ^ Estu tra- nkvila, mia tuta ŝuldo estos pagita al vi baldaŭ. ^{FE 25}

Oni ne serĉus nun tiel longe mian oran ringon, se vi ne estus kaŝinta ĝin tiel lerte. ^ Mia ora ringo ne estus nun tiel longe serĉata, se ĝi ne estus tiel lerte kaŝita de vi. ^{FE 25}

Verboj kiel povi, voli, komenci, fini, ĉesi k.a. ofte aperas kune kun I-verbo. La du verboj kune formas kvazaŭ unu kompleksan verbon. Normale la I- verbo signife estas la pli grava parto, kaj ĝi decidas la frazrolojn:

Komencis neĝi. ^FA1142 (= Ekneĝis.) La ĉefverbo komenci per si mem normale postulas kaj subjekton kaj objekton, sed la frazkonstruon de­cidas neĝi, kiu estas sensubjekta kaj senobjekta verbo.

Baldaŭ ĉesos neĝi. La ĉefverbo ĉesi normale havas subjekton, sed neĝi estas sensubjekta verbo.

Noto: Oni normale ne diras *Baldaŭ finos neĝi*, ĉarfini montras plenumon, antaŭplanitan fin- punkton aŭ simile. Sed ĉe neĝado ordinare tute ne ekzistas plenumo aŭ finpunkto. Neĝado simple iam ĉesas.

Ili ĉesis konstrui la urbon. ^Gn11 La ĉefverbo ĉesi ne povas havi objekton, sed konstrui estas objekta verbo.

• Li finis paroli. ^Jĝ15 La ĉefverbo fini normale havas kaj subjekton kaj objekton, sed paroli ne bezonas objekton. Oni povus ankaŭ diri, ke ĝuste la I-verbo paroli estas la objekto de fini.

Ne povis esti alie. ^FA3118 La ĉefverbo povi normale havas subjekton, sed esti povas esti sensubjekta (kun E-finaĵa perverba priskribo, §25.1.1).

La verbo havi montras tute ĝenerale, ke la objekto apartenas al la subjekto. La aparteno povas esti poseda, porta, eca, interrilata, k.s.:

Mi havas centon da pomoj. ^FE14 = Cento da pomoj apartenas al mi.

Unu vidvino havis du filinojn. ^FE11 = Al unu vidvino apartenis du filinoj.

Kiam oni estas riĉa, oni havas multajn amikojn. ^FE16

Mi havas nur unu buŝon, sed mi havas du orelojn. ^FE12