Споведзь

Я і ў няволі вольны быў,

Бо верыў, што збавенне прыйдзе,—

Каго хацеў, таго лтобіў,

A ненавісных ненавідзеў.

Ішоў у замець след у след,

Як ходзяць толькі лесарубы,

I быў ca мной уласны свет

Круты, бязлітасны i грубы.

Так існаваў я з году ў год,

Складаў то оды, то праклёны,

То быў мой свет, як чорны лёд,

А то — блакітны i зялёны.

Сабе не здраджваў я нідзе,

Бо верыў, што збавенне будзе,

Не для мяне, дык для людзей,

Што мараць кожны дзень аб цудзе.

Я не чарсцвеў i не грубеў,

Не прыстасоўваўся ніколі,

Бо верны толькі сам сабе

I у няволі, i на волі.

Можа, гэта апошняе лета

Каля ціхай празрыстай вады,

Можа, ў жніўні ці ў студзені Лета

I мяне паглыне назаўжды.

Застануцца пажоўклыя кніжкі,

Што, магчыма, ніхто не чытаў,

Што маўчаць, як пустыя кілішкі

Ці як звон, што званіць перастаў.

Можа, заўтра, а можа, i сёння

У трывозе ці ў ціхай журбе

На зялёным i росным улонні

Прачытаю самога сябе

I даверліваму чалавеку,

Забароны зламаўшы мяжу,

Пра сябе, як гісторыю веку,

Да драбніцы ўсё раскажу,

Бо, да памяці вечна прыкуты,

Што спакою дасюль не дае,

Прыгадаю чужыя пакуты

I пра радасці ўспомню свае.

Ix майму пакаленню хапала:

Сем стагоддзяў за семдзесят год

Мы прайшлі. Дзе нага не ступала,

Узнімаўся i падаў народ.

У прамовы хісталася вера,

Калі ўсё засланяла хвала,

Бо звінела на пласе сякера

I дарога да скону вяла.

Ну а я, не спакушаны лёсам,

Праз ружовы не ўбачыў туман

За усмешкамі горкія слёзы

I пусты патэтычны падман.

За асобай знікалі асобы,

Хоць «у-р-р-а-а!» не сціхала ўвушшу,

А пакуты вышэйшае пробы

Навылет праціналі душу.

За калючым напружаным дротам

Я да болю спазнаў усяго,

Але быў неразлучны з народам

I часцінкаю кроўнай яго.

Сёння б мне нарадзіцца нанова,

Але ўжо не сляпым i глухім,

Каб С У М Л Е Н Н Е — адзінае слова

Засталося пашчадкам маім.

Цяпер калек амаль што не відно,

Яны нібыта канулі на дно,

Адолеўшы нягоды ўсе i здзекі,

Але жывуць, як i жылі даўно,

На свеце непрыкметныя калекі.

Сляпыя лепей за відушчых бачаць,

Што i сябры i несябры ix значаць,

Ім зразумелы ўвесь складаны свет.

Яны не скардзяцца, не плачуць,

A пакідаюць свой прыкметны след.

Калекі ёсць з нагамі i з рукамі,

З нястомнымі даўгімі языкамі

I з каршучынай сілай зроку,

Што прабіваюцца наперад кулакамі,

Каб не застацца ззаду або збоку.

У ix энергіі на цэлы генератар,

Бо кожны з ix салодкага аматар

I горкага ніколі не мінае —

Глытае ўсё, нібыта алігатар,

І жыць яму нішто не замінае.

О, колькі ж вас, укормленых калек,

Нагадаваў наш неспакойны век?

З душой бетоннаю i без душы,

Сабе на радасць, некаму на здзек,

Калі камандуюць: «Трымай, ламі, душы!»

A самі выдаюць казённыя прамовы

Пра дасягненні i пра росквіт мовы,

Ад кожнае хваробы маюць лекі,

Але відно — прыём у ix не новы…

Пара на пенсію, таварышы калекі!

Мы, напэўна, адзіныя ў свеце

Што забылі, як маці завуць.

Так i нас ацураюцца дзеці

I спакойна свой век дажывуць.

Разбяруць яны ўсё да асновы,

Не забудуць каня закілзаць,

Толькі роднае матчына слова

Не захочуць у спадчыну ўзяць.

Хто ж знявечыў i памяць, i слова,

Немаце забяспечыў размах?

Паўстагоддзя сумленне i мову

Адымалі знявага i страх.

У душы не загояцца болькі,

Бо ідзе наша мова на звод.

Так насельніцтвам зробімся толькі,

Калі з моваю знікне народ.

Сіле розуму не трэба.

Знай адно: ламі, крышы,

Здабывай кавалак хлеба

I — нічога для душы.

Каб дужэць i моц не траціць,

Каб ніхто не перамог,

Дужы нават бацьку з маці

Скруціць у барані рог.

Дужы шмат не разважае,

Толькі слухае загад,

Толькі тых i паважае,

Хто выплочвае аклад.

Бачылі аднойчы сведкі,

Як дубінкай ён трасе,

Нa магілах топча кветкі

I таго, хто ix нясе.

Ён лютуе безупынку,

Ён штурмуе на хаду.

Мы ж яму далі дубінку

Самі на сваю бяду.

Спрачаюцца, хвалююцца, крычаць

Хлапцы за мову, за лясы i рэкі,

А вось славутасці маўчаць —

Hi бэ ні мэ ні ку-ка-рэ-ку.

Баяцца дэмакратыі яны,

Таму ў палоне змрочнага настрою,

Бо званні, прэміі i ардэны

Ім даставаліся ў пару застою.

Ix прывучылі так галасаваць,

I пляскаць у далоні па заданню,

I кожнаму ўсміхацца, i ўставаць,

Што лепш ніхто не плясне i не ўстане.

Ha ix — амаль што вечнасці пячаць,

A ім усё чагосьці мала.

Хлапцы за мову, зa лясы крычаць,

Але маўчаць зацята аксакалы.

Нас павучаюць: «Ленін сам стаяў

Па шклянку чаю ў сталоўцы,

Усім пакрыўджаным спрыяў

I сірат гладзіў па галоўцы.

Таму ў Правадыра вучыцеся усе

Спагадзе, ласцы i ў чарзе стаянню

I прывыкайце пакрысе

Нястачы ўсе ўспрымаць без хвалявання».

У чэргах паўстагоддзя мы стаім,

Прывычныя да хамства i абразы,

I толькі з ідэолагам сваім

Нe стрэліся у чэргах аніразу.

Чым ён харчуецца штодня?

Паветрам, пэўна, ці вадою з крана?

А сыты ж сам, i кормная радня

Яму цытаткі спісвае старанна,

Каб павучаць усіх натхнёным сказам,

Пад'еўшы балыка i пірага…

Пакуль ён з намі ў хвост не стане разам,

Ніколі ў нас не кончыцца чарга.

Здаецца, гэта — страшны сон:

Піяна i крашчэнда

Пяюць харысты ва ўнісон

Астатні опус Бэндэ.

Гучаць суладна галасы,

I за салістам тэму

Вядуць адны, адны басы:

«Хутчэй лаві нацдэма».

Відаць, з архіва прывалок

Ім дырыжор пахмуры

I, кроў адмыўшы, даў знарок

Старонкі партытуры.

Мы ачунялі пакрысе,

I ведаюць нямногія,

Як калаціліся усе

Ад той тэрміналогіі.

Ды зноў задягваюць басы:

«Нацдэмы», «змовы», «зборышчы»,

I падбірае ж галасы

Той самадзейны хор яшчэ.

Які ж зацяты дырыжор

На нотах ставіў галачку,

Каб заспявалі «до-мінор»,

Прыняўшы ў Бэндэ палачку.

Як апантаны, зводны хор

Усе паблытаў тэрміны

I, перайшоўшы на мажор,

У поўнач кліча Бермана [[4]]

A прачытаўшы перад сном

Вячэрнюю газету,

Узніклі краты за акном

I Бэндэ з таго свету.

Не трэба мне набыткаў мець

Hi мала i ні многа,

Баюся толькі анямець

З увішнай дапамогай.

Хто ж дырыжор? Каму служыць

Наняўся ён нанова?

Відаць, за крэселца дрыжыдь

У час п е р а б у д о в ы.

Колькі вас загінула, скажыце,

Дзе вас пахавалі i калі?

Не ў стаптаным беларускім жыце,

A ў чужой знявечанай зямлі.

Колькі вас, яшчэ не цалаваных,

Не спазнаўшых радасці ў жыцці,

Заціскала вогненныя раны

I дамоў не здолела прыйсці?

Што дала ў трынаццатым стагоддзі

Тая непатрэбная вайна?

Вамі ў кожным жудасным паходзе

Сплочана крывавая цана.

Што i ад каго вы адстаялі?

Дзе вы свой закончылі паход?

Многія сабе заваявалі

Помнікі у васемнаццаць год.

I цяпер у апусцелай хаце

Праклінае кожны дзень вайны

I глядзіць заплаканая маці

Не на сына, а на ардэны.

…На чало жалобнай Беларусі

З жалем пазіраю ўсё часцей.

Хоць не веру ў Бога, а малюся

Я за ўсіх унукаў i дзяцей.

Мы развучыліся смяяцца

I паважаць саміх сябе,

Адданыя нялёгкай працы

I непатрэбнай «барацьбе».

За што я толькі не змагаўся?

За новы быт i за калгас,

Не сумняваўся, не вагаўся,

Бо ясна ўсё было для нас.

Заўжды было адзінадушша

Ад Брэста i да Калымы,

Ды толькі, што такое душы,

Не ведалі з маленства мы.

А нешта горача смылела,

Сумненні мучылі спярша,

Пакуль не зразумеў нясмела,

Што ные ўсё-такі душа,

Што ёсць спагада i сумленне,

Што жорсткасць «барацьбы» міне.

Пакуль я думаў, на калені

Цішком паставілі мяне

I так аблыталі хлуснёю,

Так апаганілі душу,

Што ўжо лічылася віною,

Калі нічога не схлушу.

Найбольшы грэшнік i злачынец

Трапляе ў пекла толькі раз,

А я аж двойчы без прычыны

Прайшоў яго ў кароткі час.

Нас болей пеклам не пужаюць

У час сумлення i падзей,

Нібыта нават паважаюць

Бядою мечаных людзей.

Знайшлі ваўчынае лагло.

Брахаў сабака як наняты,

Хоць i ваўчыцы не было,

Вішчалі толькі ваўчаняты.

Ix скідалі ў каляны мех,

Перавярнулі ўсю бярлогу.

Паехалі. I свежы снег

Замёў да раніцы дарогу.

A ў поўнач у канцы сяла,

За хатай пад вярбой пахілай,

Завея лютая гула

I жаласна ваўчыца выла.

Стагнала нема поч у ноч

Ад болю, стомы i марозу,

I падалі з гарачых воч

На ледзяную сцежку слёзы.

Ад сцюжы заінела поўсць,

Як абручы, тырчалі скабы,

У горле клекатала злосць,

Скрываўленыя нылі лапы.

Нацятая, нібы струна,

Паўзла туды, дзе ваўчаняты,

Ды ўдарыла святло з акна,

I выбег паляўнічы з хаты.

Пераляцеўшы цераз плот,

Імчалася ў хмызняк ваўчыца,

Але жакан i буйны шрот

Яе дагналі за крыніцай.

Яна ляжала да пары,

Пакуль не адгула віхура…

I доўга у глухім двары

На плоце вымярзала шкура.

У лесе на аўтобусным прьшынку

Забыла маці сонную дзяўчынку

I з'ехала сама у белы свет.

Завеяў пыл яе няцвёрды след.

Дзяўчынка недзе доўгімі начамі

У дзіцячым доме цягнецца да мамы.

Ёй часам хлусяць добрыя суседзі:

«Не плач. Яна вось-вось прыедзе».

Чакае. Але мамы ўсё няма.

Мінула восень, адгула зіма,

I за вясною прашумела лета.

Ей хлусядь: «Мабыць, не дастаць білета,

А можа, захварэла не на жарты,

Таму чакай, а бедаваць не варта».

Дачка чакае, як дзівоснай явы,

I спіць спакойна на руках Дзяржавы.

А мама недзе у бязладдзі шэрым

Гуляе зноў з чарговым кавалерам,

А потым хлапчука або дзяўчынку

Забудзе на глухім лясным прыпынку.

Няўжо i праўда — варта павучыцца

Такой вясёлай маме у ваўчыцы.

Стварылі нам усе умовы,

Каб адвучыць ад роднай мовы.

Мы паступова ўсе нямеем —

Hi думаць, ні спяваць не ўмеем

На мове Коласа з Купалам,

Бо пераконваюць з запалам

Зацятыя функцыянеры,

Што можна лёгка жыць без веры

У запаветы Скарыны,

Бо мы — Бязродныя сыны,

Што i адной хапае мовы.

Навошта ж нам тлуміць галовы?

А дзе, якія ў нас вытокі,

Не варта лішняе марокі,

Бо ёсць адзін дэвіз: «Наперад!»

Але баліць душа, як верад,

Што робім, крок, а два — назад

I не выконваем загад.

А нам патрэбны не загады,

А больш увагі i спагады,

Душы i чыстага сумлення,

Ад чынадралаў вызвалення,

Каб беды ўсе перамаглі

Сыны Савецкае зямлі.

Намаўчаліся з кляпам у роце,

Зацягнулі папружкі тужэй.

Чынадрал на ранейшай рабоце

Марыць, як бы ўтрымацца даўжэй.

Бюракратаў ад сёл да сталіцы

Не адзін распладзіўся мільён,

А да ix i сілком не прабіцца

Пфаз глухі сакратарак заслон.

Нехта ганьбу з паклёпамі строчыць,

I складае даносы ў тамы,

I атрутаю пырскае ў вочы,

Каб нічога не ўбачылі мы.

Ix нямала яшчэ на пасадах,

Бо наўкол сваякі i радня,

Задаволеных, сытых i радых,

Што вяртушкамі верцяць штодня.

За галоснасць, за праўду з сумленнем

Даражэй анічога няма.

паставім хлусню на калені —

Дэмакратыя ўкленчыць сама.

Усё ты ведаеш, усё ты разумееш,

Што можна, а што нельга i чаму,

Ты слова кожнае прасееш i правееш,

Бо ўсё табе вядома аднаму.

Не тая опера, у п'есе многа солі,

A ў вершы аптымізму не стае.

Адказныя інструкцыі на столі

Запісаны, як ісціны твае.

Хоць сам не ведаеш ніводнай ноты

I нават да верлібра не дарос,

A крэсліш бездакорныя работы

I учыняеш аўтарам разнос.

Ды раптам нечакана стала млосна,

Аж сківіцу звярнуў направа боль,

Калі загаварылі пра галоснасць,

А ты дасюль усё глядзіш на столь.

О, колькі голых каралёў

Жыве i ходзіць паміж намі,

I ўсе ў кальчугах з медалёў,

З пасадамі i з ардэнамі.

I кабінеты, i чыны

Ім дасталіся ў час нягоды,

За ix трымаюцца яны,

Хоць голыя заўсёды.

Hi гармонікам, ні песняю

Нас не радуе ніхто,

Толькі дзед, што носіць пенсію,

Часам стукне у акно.

Зіркне, як шчарбаты месяц,

Нешта схлусіць пра калгас

I прапаў, бо кожны месяц

Ён прыходзіць толькі раз.

Нешта шыеш, нешта пораш

Ды куплены хлеб жуеш,

Гучна з радзівам гаворыш

I пытанні задаеш,

А яно i не адкажа —

Ўсё гаворыць пра Каір,

Пра жніво, здабыткі нашы

Ды пра барацьбу за мір.

Ломіць крыж у непагоду,

Хоць ты літасці малі…

Мы ж змагаемся заўсёды,

A рабіць няма калі.

Я няўвагу прабачаю

I што песня ў ix адна,

Але ўсё ж не выключаю

Рэпрадуктар давідна,

Нават сплю i прыкмячаю,

Быццам дома не адна.

Дажываю век з бядою,

З ёю ўстану, лягу спаць,

А прачнуся — зноў надоі,

Зноў касьба i сенажаць,

Зноў пра парыхтоўкі мяса

I гаворыць, i пяе,

Дзе, чаго, якім калгасам

I чаму не дастае.

Слухаю i ўсё дзіўлюся

На світанні i ўначы:

Нас ніхто ж у Беларусі

Жаць i сеяць не вучыў,

Самі сеялі i жалі,

Мелі плуг, касу i цэп,

I таму нас паважалі

За вяндліну i за хлеб.

Мы ж заўсёды шчыравалі

Ад відна i да цямна,

Злыдням спуску не давалi,

А цяпер чыя віна,

Што ўсяго адзін гаруе,

Ды i той часцей з калек,

Але ім штодня кіруе

Аж трынаццаць чалавек.

Хтось крычыць: «Ары па снезе,

Не чакай сухой вясны»,

Бо крыкун у крэсла лезе,

Дзе высокія чыны.

Потым сам жа акт падпіша,

Што насенне звёў мароз,

Што яшчэ на полі мышы

З'елі жыта i авёс.

Ну а сам, бы кормнік, сыты

Рады, што з калгаса ўцёк,

I заместа світкі — світу

За сабою прывалок.

Так вось думаю штодзённа

I ўздыхаю пакрысе

Ды чакаю паштальёна —

Можа, радасць прынясе

Ад дзяцей, што збеглі з дому

I даўно кіруюць мной,

I бяскормніцу, вядома,

Я лічу сваёй віной,

Бо дзяцей не прывучыла

На загоне шчыраваць…

Ноччу вёска як магіла,

Нават плачу не чуваць.

За вокнамі — снег,

I — лясы, i лясы,

У замеці знікла дарога…

Я думаю часта,

Што ў нашы часы

Да Ісціны так, як да Бога,

Ніяк не прабіцца,

Ніяк не дайсці,

Ніяк не паставіць хлусню на калені.

Адзіны ратунак

У нашым Жыцці —

Забытая Праўда, Любоў i Сумленне.

За вокнамі снег, i — лясы, i лясы,

I нехта блукае ўначы недалечка,

Гукае, i ледзьве чуваць галасы,

А я на змярканні запальваю свечку.

Мне семдзесят пяць,

А здаецца, учора

Мне людзі прысвоілі

Тытул селькора,

Я ў вецер i ў стынь

Прабіваўся па снезе,

Каб лямпу хутчэй

Засвяціць у лікбезе.

Да поўначы там

Засядалі камбеды,

I «Мы — не рабы»,—

Паўтаралі кабеты,

А потым у Менску

На беразе рэчкі

Вясной бушавалі

Студэнцкія спрэчкі.

Мы вершы чыталі

З агульнае згоды,

Ды пільна за намі

Сачылі сексоты,

Каб нас паздаваць

У калматыя лапы,

Што рукі круцілі

I гналі ў этапы.

Я верыў, што будуць

Не вечна нягоды,

Што Праўду здабудзем,

I ўжо назаўсёды.

Дажыў, дачакаўся

Жаданае волі,

Каб гора не ведаў

Ніхто i ніколі.

Мае жураўлі

Узнімаюцца клінам,

А я ix прашу:

«Пачакайце хві-лі-ну!»

Мне сніўся страшны суд.

О, як падсудных многа —

Святых i праведных

I грэшных пазнаю,

I перад мудрым i суровым Богам

I я навыцяжку стаю.

Ён перагортвае мае дасье

I робіць на палях паметкі.

Калоціць страх, калі усе

З'явіліся пакрыўджаныя сведкі.

Былы хлапчук стаў барадатым дзедам

I сведчыць, што ў пару пякельных зім

Я сто гадоў назад сваім абедам

Не здагадаўся падзяліцца з ім.

I следчы колішні, хоць выгнаны з пасады,

Гатоў згнаіць усіх да аднаго,

Бо праз мяне за «превышенье» ўлады

На гэты свет адправілі яго.

Глытаюць зарубежныя таблеткі,

Бо смеласці i моцы не стае,

Упартыя разгневаныя сведкі —

Даўнейшыя каханыя мае,

Амаль шкілеты колішніх дзяўчынак

Даводзяць Богу, што мая віна

У тым, што ўзяў надоўга адпачынак

I жонкаю не стала ні адна.

А каб тады яны мяне засеклі

I ўбачылі, як ноччу павялі

I у якім я апынуўся пекле,

Такога б кавалера праклялі.

А вось дрыжыць ссівелы выпівоха,

Над ім гайдаюцца i неба, i Зямля.

Ён папракае i мяне i Бога,

Што на пахмелку не далі рубля.

Юнак абвінавачвае ў няўвазе,

Бо не пусціў «у паэтычны клан».

Я запісаць прашу, што ў кожным сказе

Ён — безнадзейны графаман.

Прашу, нарэшце, злітавацца: «Божа,

Я з пекла выскачыў, дык пеклам не карай,

А твой прысуд, магчыма, дапаможа

I мне пуцёўку выпрасіць у рай».

Хвалююся, i веру, i не веру —

Прысуд падпісаны. Малі ці не малі…

Ды раптам нехта адчыняе дзверы.

Прачнуўся. О, як добра на Зямлі!

Я быў, i неаднойчы, на тым свеце

I не праліў ніводнае слязы,

Калі мяне адвозілі ў карэце

Рэаніматары аж тры разы.

I аніяк не вымаліць ратунку

Амаль што на смяротным рубяжы.

Як ні круці — выцягвайся у струнку

I нерухома дзень i ноч ляжы.

Не ўпэўнены, жывы ці нежывы я,

Вяду з кашчаваю каргою доўгі торг

I прад'яўляю на жыццё правы я,

Яна ж ласкава запрашае ў морг.

А я ўпінаюся, кажу: «Чакаюць дзеці

Даўно мяне ў пакойчыку пустым»—

I пераконваю, што i на гэтым свеце

Ніколечкі не горай, чым на тым.

А смерць дае прывабную параду,

Што буду я ляжаць, нібыта туз,

I што мяне па трэцяму разраду

Ў каміннай залі адпяе Саюз.

Маю анкету ўзяўшы за аснову,

Адолеўшы начальніцкі цяжар,

На паніхідзе па паперцы слова

Прамовіць кансультант ці сакратар.

Не, любая кашчавая, не трэба

Агітаваць. I як ты ні хвалі

Той свет. Замест спакою неба

Мне даспадобы неспакой Зямлі.

I не тлумі мне болей галаву:

Я тройчы паміраў — аднойчы пажыву.

На скрыжаванні раніцы i ночы

Не аціхае неадольны боль

I зноў пакуты новыя прарочыць

I на старыя раны сыпле соль.

Пякельны боль маланкаю забліскаў,

Гатовы скінуць з вышыні ў пралёт.

Не ўратавацца мне, бо самы блізкі

Прабіць гатовы сэрца навылет.

Непагодныя дні. Hi прасвету, ні сонца,

Толькі вецер гудзе i гудзе увушшу,

I пякельным туманам нябачаны стронцый

Раз'ядае істоту маю i душу.

Я ніколькі наступнай вайны не баюся,

Не, у атамным пекле Зямля не згарыць,

Не дрыжу перад будучай бойкай у скрусе,

Бо ніхто i нікога не зможа скарыць.

Хоць не будзе вайны, не ўзарвуцца ракеты,

А жыццё не ўратуе ніхто i нідзе:

Смерць ідзе па Зямлі, выбіраючы мэты

У паветры, на сушы, у мёртвай вадзе.

Мы патруцім сябе радыяцыяй, газам,

Выесць вочы i душы настылыя дым.

Смерць нячутна ідзе, каб не згінулі разам,

A знікалі павольна адзін за адным.

У нябыт адыходзяць счарнелыя пушчы,

Самагубствам канчаюць маржы i кіты.

Акіяны i рэкі дзівак невідушчы

Вынішчае ў прыпадку сваёй слепаты.

За мільёны гадоў не здалелі скалечыць

Так Зямлю, як яе пакалечылі мы.

I сябе i яе давялі да галечы,

А яна ўсё маўчыць, як цярплівы нямы.

А каб мела язык, як яна б закрычала:

«Пашкадуйце, няшчасныя, хоць бы сябе.

Ці не бачыце вы, што «вучонасці» джала

I бяздумная пыха ўсё жывое заб'е.

Знікнуць людзі i рэкі, салавей адспявае,

I, магчыма, з галактык убачаць здаля,

Як павольна плыве, у Сусвеце нямая,

У адвечнай жалобе пустая Зямля».

Уратуйце Зямлю, апантаныя людзі.

Можа, шчасце хоць вашым прапраўнукам будзе!

Не падглядай праз шчыліну ў дзвярах

Мае расчараванні i пакуты.

Ад позірку твайго калоціць страх,

Добразычлівец мой з абліччам Юды.

Мяне ты больш ужо не прадасі

За грош, за срэбранік, за паўчырвонца.

Як ні старайся, рады не дасі

I ў змроку не схаваешся ад сонца.

Я ведаю — не адзінокі ты,

Увішны i актыўны ўсюды.

Здаецца некаму, што ты святы,

Добразычлівец мой з абліччам Юды.

Твае лісты прапахлі лесам

I пылам жытняе красы,

Крутое рошчыны замесам

I кропляю скупой слязы.

А я паміж радкоў чытаю,

Чаго не папісала ты,

Бо я не той i ты не тая,

Адны ранейшыя — лісты

З далёкай нашай маладосці,

З тае вясны, з тае зімы,

Калі не крыўды i ні злосці

Яшчэ не разумелі мы.

Пытальнікі, шматкроп'і, кропкі,

Паперы колішняй памер

I почырк дробны i таропкі

Мяне хвалююць i цяпер.

Лісты, сатлелыя на зломах,

Сyxi, збялелы васілёк

I слабы пах лясоў знаёмых

Хвалююць i цяпер здалёк.

Гартаю ў апусцелай хаце

З лістамі даўнія гады,

I нельга дараваць, што страціў

Твой адрас i твае сляды.

Куды, каму цяпер напішаш

Даўно запознены адказ?

I надалёка тая ціша,

Калі ніхто не ўспомніць нас.

Дарога, быццам з алебастры,

У лёгкай шэрані сады,

На шыбах — папараць i астры,

A ў небе — месяц малады,

Аздоблены ружовым кругам

У цёмна-сіняй цішыні,

У мітульзе, за дальнім лугам,

Гараць халодныя агні.

То прывідным, то воўчым вокам

Знікаюць, каб ізноў зайграць,

То знічкай упадуць звысоку,

То ў стылым снезе дагараць.

Такая бездань нада мною,

Сузор'і неба замялі…

Мне ўсё здаецца навіною,

А я — пясчынка на Зямлі.

Дагарае захад, дагарае,

Зелянее на лугах туман,

Дзе ж ты, азавіся, дарагая,—

Даўняя надзея i падман.

Нашыя дарогі разышліся

На мяжы сумлення i маны.

Дзе ж ты, дарагая, азавіся

З прывіднай далёкай даўніны.

Нас ніхто ніколі не пачуе,

Мы знікаем, як начны туман.

Дагарае захад, i хачу я

Хоць у сне убачыць тонкі стан.

Юнаю, іскрыстаю прысніся

I мяне ні ў чым не дакарай.

Калі ж ты жывая, азавіся,

Каб было каму сказаць «Бывай».

Позні мой вечар, як ціхая восень:

Долу злятаюць лісты.

Гэта — пара i жніва, i дакосін

Каля апошняй вярсты.

Сонца заходзіць, плыве павуціна,

Ціха i пуста ў палях,

I на змярканні журбой жураўлінай

Млечны гайдаецца Шлях.

Дзе мая радасць? Дзе маё гора?

Дзе мая папараць-кветка цвіце?

Можа, калісьці, а можа, учора

Звяла яна на апошняй вярсце.

Не адшукаў яе, не дачакаўся.

Падаюць восенню зоры часцей.

Як ні гукаю, не дагукаўся

Шчасця свайго на апошняй вярсце.

За ноч пасівела зямля

I шэрань лугі прысаліла,

А сосны здаюцца здаля

Укрытыя срэбраным пылам.

Нбыта яшчэ нe зіма,

А далеч у ціхай трывозе,

I восень выходзіць сама

Па гулкай настылай дарозе.

Настала чакання пара,

Спавітае сэрца ў кунегу,

Запахла пад вечар з двара

Іскрынкамі першага снегу.

Нябачная легла мяжа

На стыку сустрэч i расстанняў,

Павольна знікае імжа,

I снег на світанні растане,

Нa сцежках лісты зашумяць

Самотных дубоў i акацый,

А мне б перайсці цераз гаць

I новай вясны дачакацца.

Усе мы трошачкі артысты,

I роля ў кожнага свая.

То абы-як, а то ўрачыста

Іграў сябе самога я.

З усіх няма цяжэйшай ролі,

Бо не хапае з неба зор

I не падказвае ніколі

Жыццё — суровы рэжысёр.

Кім толькі я не быў на сцэне,

Каго я толькі не іграў?

То быў узнёслы летуценнік,

То ўваскрасаў, то паміраў,

Рамэо быў, Шыльёнскім вязнем,

Адолець Гамлета хацеў,

Ды, збіўшыся на першым сказе,

У апраметную зляцеў,

I зала адказала свістам

Нa непрадбачаны правал.

Відаць, заўсёды быць статыстам

Мой горкі лёс ці ідэал.

Ніхто не заўважаў старання

Да зморы i да забыцця,

Калі гайдаўся я на грані

Сапраўднай смерці i жыцця.

Іграў я ўмела, то няўмела,

Бывалі спады i напал,

Пакуль душа не пасівела

I не наблізіўся фінал.

Знялі фанерныя калоны,

Скруцілі заднікі ў рулон.

Вось-вось апусціцца заслона…

I я выходжу на паклон.

Калі б перапісаць на чыставік

Маё жыццё i ўнесці карэктывы,

Магчыма, мой наступнік ці двайнік

Лічыў бы, што ён вольны i шчаслівы.

Закрэсліваю тыдні i гады,

A ў ix — недаравальныя пралікі,

I пакідаюць у душы сляды

Маленькі грэх i грэх вялікі.

Хоць сам знарок ніколі не грашыў,

I грэшных думак не было ніколі,

А страт маіх i час не заглушыў

I мне дасюль папрокам вочы коле.

Я распінаю кожны дзень сябе,

Гатовы пасадзіць душу за краты,

Бо памяць неадольная дзяўбе,

Што сам перад сабою вінаваты.

Я здатны захапляцца навіной,

Часова ўзняцца нават на узвышша,

З пралікамі змірыцца i з віной,

А вось жыццё ніхто не перапіша.

Я адзін каля вогнішча ў полі,

Толькі іскры мігцяць i мігцяць,

То знікаюць у дыме паволі,

То да зор таямнічых ляцяць.

Я адзін. Толькі вецер трывожна

У ракітніку голым гудзе,

Можа, ў полі зблудзіў падарожны

I дарогу не знойдзе нідзе.

Я гукаю, i доўгае рэха

У асенняе поле плыве,

То замоўкне, то зноў нa пацеху

Азавецца самотнай саве.

Я адзін каля вогнішча ноччу,

Толькі ўласны гайдаецца цень.

Я на зоры гляджу i прарочу

Ясны ранак i сонечны дзень.

У кожнага — адзіная дарога

Ад метрыкі да некралога,

A паміж імі, як заўжды,—

Хвіліны радасці i горычы гады,

Раскаяння імгненні, раздарожжы

I захапленне: «Свет такі прыгожы!»

Хвіліна за хвілінай — час бяжыць,

I як ні цяжка, але трэба жыць:

Стаяць у чэргах, з хлебам ці без хлеба,

I жыць, пакуль i ты камусьці трэба.