Век Вадаліва

1. Абуджэнне

Прытомнасць да мяне вярталася надзвычай марудна.

Спачатку гэта было проста адчуванне таго, што навокал мяне нешта адбываецца. Але як я ні намагаўся ўсвядоміць рэчаіснасць, што была наўкола, у мяне нічога не атрымлівалася. Раз-пораз, з-за прыступу рэзкага болю ў галаве, я зноў траціў прытомнасць. Гэта паўтаралася доўга. Настолькі доўга, што мне нават пачало здавацца: я ўжо ніколі не выйду з гэтага страшэннага пякельнага стану. Потым я адчуў сваё цела: спачатку рукі, пасля тулава, ногі — яны паволі, нібыта іх размарозілі, напаўняліся цяплом. Заслона туману, якая засціла мае вочы, паступова рассейвалася. Я пачаў распазнаваць рэчы, што былі побач: невялічкі дугападобны шкляны купал, запалены над ім ліхтар, ярка-ружовую сцяну каюты...

Горш было з памяццю. Нягледзячы на ўсе мае пакутлівыя намаганні ўзгадаць, дзе я і што са мною здарылася, — зрабіцьтое доўга не ўдавалася. Перад вачыма праплывалі нейкія малюнкі, урыўкі, асобныя сцэны альбо проста мімалётныя здымкі, якія я не разумеў і якія ні пра што мне не казалі.

Але вось, нарэшце, пустоты і правалы ў памяці пачалі знікаць, урыўкі і сцэны выраслі ў фрагменты, а тыя ў сваю чаргу зліліся ў суцэльную карціну.

Я ўспомніў Зямлю, навуковую працу, якую мне прапанаваў дырэктар Астрафізічнага інстытута, вылет у сувязі з гэтым на планету Ора, станцыю «Даследчык-10», сваіх падвопытных — групу невядомых іншаземных раслін, якія былі дастаўленыя зоркалётам «Пошук-1» са спадарожніка зоркі Каліста, доўгія, упартыя васьмімесячныя доследы... Потым — свой даклад пра вынікі Навуковай рады планеты, пасля якога я паехаў у касмапорт і сеў на першы спадарожны карабель, які трымаў курс на Зямлю.

«Значыцца, я на зоркалёце, у біяскафандры. I мяне толькі што пабудзілі, — падумаў я. — Пабудзілі ад доўгага гіпнатычнага сну, у які я быў пагружаны адразу, як толькі сеў на карабель».

Безумоўна, гэта было тэрміновае абуджэнне, — я амаль не сумняваўся ў тым, інакш яно б не было такое пакутлівае. Значыцца, на караблі штосьці здарылася? Але што?

Мае невясёлыя думкі перарваў гучны хрыплаваты дыскант, які пачуўся з глыбіні каюты.

— Га, вы ўсё яшчэ ў гэтай шкарлупіне?

Голас падаўся знаёмым. Але ў вушах усё яшчэ шумела, думалася цяжка. Я паспрабаваў прыўзняцца, але голас мяне спыніў:

— Пачакайце, я дапамагу. Самому вам з гэтай шкарлупіны не вылезці.

Да майго слыху даляцелі цяжкія крокі. Па тонкім металічным рэху, што іх суправаджала, я лёгка вызначыў іхняга гаспадара. Гэта быў Сарторык, робат-навігатар, які, акрамя сваёй галоўнай функцыі — сачыць за паказаннямі прыбораў і апаратаў, выконваў на зоркалёце яшчэ і абавязкі служкі. Менавіта ён прымаў у свой час мяне на борт карабля і пагружаў у гіпнасон. З-за даніны модзе ці проста нейчага дзівацтва, Сарторык быў выкананы ў стылі гэткага добрага вучонага-жартаўніка. Адсюль і ягоная дасціпная мова.

— Ну-с, з абуджэннем вас, шаноўны Андрэй Мікалаевіч, — адсунуўшы сваёй маленькай металічнай рукою каўпак, які быў нада мною, важна прамовіў ён.

— Рады нябе бачыць, Сарторык, — нягучна кінуў я і, звесіўшы з ложка ногі, сеў.

Маё цела працяў рэзкі боль. Ад шуму ў галаве я пахіснуўся.

— Ну, як сябе адчуваеце? Напэўна, галоўка яшчэ пабольвае, ды й цельца не зусім сваё? Нялёгка трываць такую нафузку, Андрэй Мікалаевіч, у вашыя шэсцьдзесят? — хутчэй сцвярджаў, чым распытваў Сарторык.

— Ды пакуль можна цярпець. Як той казаў: цярпі казак — атаманам будзеш, — паспрабаваў я ўсміхнуцца.

— Ну-ну, — зычліва прамармытаў Сарторык і палез у палатняную торбу, што была прышпілена да ягонага боку. — З'ешце вось гэта, — працягнуў ён мне падобную на жвачку вялікую ружовую таблетку. — Гэта крыху ўзбадзёрыць вас.

Я праглынуў біястымулятар і праз хвіліну адчуў у целе лёгкасць.

— Вас, безумоўна, цікавіць, чаму так раптоўна пабудзілі? — пасля невялікай паўзы спытаў Сарторык.

Я ўсхвалявана кіўнуў галавою, маўляў, разумею, што пабудзілі не выпадкова. Штосьці на зоркаііёце здарылася, пакуль я адпачываў у біяскафандры. Але што?

— Не хвалюйцеся. Нічога небяспечнага не здарылася, — нібы прачытаўшы мае думкі, хутка прамовіў Сарторык. — Праўда, для вас справа дрэнная. Мы змяняем курс. Ёсць тэрміновая праца. Вас — у капсулу. I замест роднай матулі Зямлі закінуць на якісьці астэроід МХ-12, словам, за блізкі свет. Там ёсць нейкая даследчая станцыя. Вось вам і давядзецца на ёй крыху пасядзець, пакуль вас не падбярэ які-небудзь спадарожны зоркалёт, што будзе трымаць курс на Зямлю. Ну, як вам усё гэта падабаецца? Цікавая гісторыя, ці не праўда, Андрэй Мікалаевіч? Ну, вы тут збірайцеся, прыміце душ, а мне трэба яшчэ да іншых. Далі, бачыце, даручэнне сабраць усіх.

Звычка Сарторыка паведамляць навіны доўга і напышліва мяне злавала. Але я своечасова ўспомніў, што размаўляю ўсяго толькі з машынай, няхай нават і вельмі дасканалай, але ўсё ж з машынай, якая прызначана дапамагаць чалавеку вывучаць і асвойваць неабсяжную касмічную прастору.

— Га! Ледзь не забыўся, — на імгненне прыпыніўшыся каля дзвярэй каюты, дадаў Сарторык. — Вас пасля таго, як крыху ачомаецеся, прасілі зайсці ў рубку.

Я правёў яго позіркам, падняўся з ложка і ў задуменні прайшоўся па каюце. Навіны з вуснаў робата былі не вельмі прыемныя. Мяркуючы па назве згаданага Сарторыкам астэроіда, мы цяпер знаходзіліся каля зоркі Фламенга. Ад яе да Зямлі яшчэ добрыя тры месяцы падарожжа. I сапраўды, гісторыя дрэнная. Мяне замест адной планеты закідвалі на іншую. I калі я цяпер патраплю на Зямлю — вядома толькі Богу.

«Але цікава, што ў іх там за гэткая тэрміновая праца? I навошта я ім спатрэбіўся?» — міжволі падумаў я.

2. Нечаканая прапанова

Вахтавую рубку я шукаў доўга. Зоркалёт належаў да ліку тых касмічных караблёў, якія я ведаў кепска. Ён быў глыбокага радыусу дзеяння, да таго ж апошняга выпуску, што прызначаўся для палётаў у асабліва цяжкіх умовах; на такім я ляцеў упершыню. Таму я доўга блукаў па двухкалідорах, што цягнуліся паралельна адзін аднаму, перш чым натрапіў у насавой частцы карабля на невялічкую шыльду, на якой свяціліся літары: «В. Р»

Я наблізіўся да шырокіх жоўта-залацістых дзвярэй. Яны адразу ад'ехалі ўбок — спрацавала аўтаматыка.

Перад маімі вачыма паўстала невялікая кабіна, якая была напоўнена тонкім спевам прысадзістых навігацыйных апаратаў і прылад, што размяшчаліся ўздоўж сцен. Гэта быў рэзервовы пульт кіравання зоркалётам. Пасярод яго стаяў невялікі пластмасавы стол, на якім была разгорнута зорная карта. Побач пляскаты серабрысты экран і некалькі шырокіх надзіманых крэслаў. У адным з іх, закінуўшы нагу за нагу, сядзеў высокі хударлявы мужчына, які нагадваў Дон Кіхота. Як толькі я зайшоўу каюту, ён падняў галаву, зірнуў на мяне маленькімі з'едлівымі вачыма.

— Вам каго?

— Бачыце, справа ў тым, што мяне папрасілі сюды зайсці, — прамовіў я разгублена.

— Вы астрапсіхолаг Зотаў? — няпэўна спытаў мужчына. Я сцвярджальна кіўнуў галавою.

Твар мужчыны крыху пасвятлеў.

— Тады праходзьце, — паказаў ён вачыма на дзверы, што былі відаць за экранам. — Вас там чакаюць...

Новае памяшканне, што высунулася за вузкім паўзмрочным праходам, было даволі прасторнае. Уздоўж адной ягонай сцяны цягнуліся доўгія рады цыферблатаў і назіральных шчылін, якія мерна паміргвалі чырвона-блакітнымі агеньчыкамі; насупраць іх знаходзіліся экраны аптычнага кантролю. Я спыніў свой позірк на дугападобным пульце кіравання зоркалётам, які ўзвышаўся ў цэнтры рубкі. Ягонае матавае люстэрка свяцілася маленькімі жоўтымі кропелькамі. Перад пультам было метраў шэсць свабоднай прасторы. Адразу за ім, нібы вока вялізнага волата, зіхацеў сваёй халоднай чарнатой панарамны ілюмінатар. Каля яго, засяроджана ўзіраючыся ў неабсяжную касмічную цемру, стаялі ў лётных блакітных касцюмах двое: высокі цёмнавалосы малады чалавек і статная з акуратна прычасанымі бялявымі валасамі дзяўчына.

Ледзь толькі я пераступіў парог рубкі, мужчына павярнуў галаву. Па яго светлым шчырым твары, які прывабліваў мяккім уважлівым позіркам цёмна-вішнёвых вачэй, прабег лёгкі цень хвалявання.

— А, Андрэй Мікалаевіч! Рады вас бачыць, — зычліва вымавіў ён, рушыўшы мне насустрач. — Спадзяюся, абуджэнне прайшло паспяхова?

— Ды як быццам адчуваю сябе пакуль нядрэнна, — хутка адказаў я.

— Ну і добра. Бо, прызнацца, мы крыху непакоіліся. Пабудзілі ж вас тэрмінова, — працягнуў мне малады чалавек сваю моцную мускулістую руку. — Будзем знаёмыя. Капітан дваццаць сёмай зорнай экспедьшыі ЗураўАляксей Міхайлавіч.

Мы падышлі з ім да двух мяккіх крэслаў, што стаялі побач з пляскатым люстэркавым экранам. Малады чалавек запрасіў мяне сесці.

— На жаль, у нас не вельмі шмат часу. Таму, калі вы не супраць, Андрэй Мікалаевіч, пачнем адразу са справы, — прапанаваў ён, таксама сеўшы ў крэсла.

— Я слухаю вас, Аляксей Міхайлавіч, — таропка прагаварыў я, спрабуючы пераадолець хваляванне, якое раптам ахапіла мяне.

Бясспрэчна, мне зараз збіраліся паведаміць штосьці вель.мі важнае — найперш пра тое, што вытлумачыла б маё раптоўнае абуджэнне, спешную змену зоркалётам курсу, а таксама навошта мяне паклікалі сюды, у рубку. Капітан не марудзіў з адказам.

— Бачыце, справа ўтым, што нам вельмі патрэбна ваша дапамога, — нягучна прамовіў ён. — Вы, напэўна, ужо ведаеце, што мы тэрмінова змяняем свой курс. I вас, вядома ж, цікавіць — дзеля чаго?

Малады чалавек зрабіў паўзу, потым ціха спытаўся:

— Скажыце, калі ласка, Андрэй Мікалаевіч, вы што-небудзь чулі пра падводную планетную сістэму Аэрон?

Капітан павярнуўся да экрана і пстрыкнуў уключальнікам. Чорнае люстэрка асляпляльна засвяцілася, праз імгненне ўсыпалася маленькімі ярка-чырвонымі кропкамі. Гэта была зорная карта той часткі галактыкі, у якой мы цяпер знаходзіліся. Па малюнку таропка пабегла светла-ружовая ўказальная стрэлка. Апісаўшы дугу ля сузор'я Валасы Веранікі, яна прыпынілася ля жоўтага круга, пад якім з'явіўся надпіс: «Аэрон». Побач з ім заззяў яшчэ адзін невялічкі дыск. Але ў адрозненне ад свайго нерухомага суседа ён марудна рухаўся.

Я здзіўлена пазіраў на карцінку. Аб планетнай сістэме, што свяцілася на экране, я ведаў зусім мала. Як быццам нічога прыкметнага і цікавага яна сабой не ўяўляла. Звычайная вялікая планета са спадарожнікам класа К — бязводная, пазбаўленая жыцця, з рэзкім суровым кліматам. Якое дачыненне яна мела да нас і да ўсяго таго, што рабілася зараз на нашым зоркалёце?

Капітан, нібы адгадаўшы мае думкі,.тут жа растлумачыў.

— Як бачыце, мы знаходзімся цяпер паблізу ад гэтай планетнай сістэмы, — кіўнуў ён галавою ў бок круга, што рухаўся на экране. — Па разліку карабельнай ЭВМ, мы дасягнем яе праз суткі, нават з улікам таго часу, які будзе намі страчаны на паварот і тармажэнне зоркалёта.

Капітан працягнуў руку, патушыў люстэрка.

— Дык вось, Андрэй Мікалаевіч, — сказаў ён, — не больш як тыдзень таму навукова-даследчая станцыя «Аэрон-1» на малой планеце выявіла наяўнасць магутнага радыевыпраменьвання. Усе яе параметры сведчаць пра тое, што яна штучнага паходжання. Вось Зямля і просіць нас змяніць курс і вызначыць крыніцу незвычайнай з'явы. Так, Андрэй Мікалаевіч, галасы братоў па розуме падчас чуюцца адтуль, адкуль мы іх зусім не чакаем.

Малады чалавек перавёў дыханне.

«Вось табе і ўся разгадка», — міжволі падумаў я.

— Просьба ж да вас будзе наступная, — капітан на імгненне задумаўся, нібы адшукваючы ў памяці патрэбныя словы: — Бачыце, сярод нас, на жаль, няма спецыяліста па кантактах. Як вы паглядзіце на тое, калі мы прапануем вам прыняць удзел у нашым падарожжы? — зірнуў ён на мяне запытальна.

Я на хвіліну задумаўся. Прапанова была занадта нечаканая. Па-першае, мінуў ужо роўна год, як я не быў на Зямлі і, вядома, страшэнна сумаваў па ёй, а таксама па сябрах і родных, якія там мяне чакалі. Па-другое, майго даклада аб выніках доследаў чакала Навуковая рада інстытута. Па-трэцяе, я моцна стаміўся на Оры і патрэбен быў час, каб аднавіць сілы. Нарэшце, я, лічы, амаль нічога не ведаў пра тую справу, якую мне прапанавалі. I калі я дам сваю згоду, мнё практычна давядзецца займацца ўсім, як кажуць, з чыстага ліста — без грунтоўнай і ўсебаковай падрыхтоўкі, без прадуманага і ўзважанага плана дзеянняў, што заўсёды хавала ў сабе розныя нечаканасці і сюрпрызы... Але я добра разумеў і капітана зоркалёта. Сапраўды, у такой важнай справе без псіхолага ім аніяк нельга...

Мой доўгі роздум Зураў успрыняў па-свойму.

— Мы разумеем, — парушыў ён маўчанне, — што вас вельмі чакаюць на Зямлі: сябры, родныя, урэшце — інстытут, работа. Але згадзіцеся, што адно натуральнае назіранне каштуе з тузін лабараторных доследаў. Ды й ці так ужо часта выпадаюць на нашу долю сустрэчы з братамі па розуме?

— Згаджайцеся, Андрэй Мікалаевіч, — страсянуўшы бялявымі валасамі, раптам падала голас абаяльная дзяўчына, яхая стаяла да гэтага часу моўчкі каля ілюмінатара. — Вы ж нічога не губляеце...

Капітан тут жа адрэкамендаваў незнаёмку:

— Дарэчы, пазнаёмцеся. Наша чароўная фея біялогіі...

— Вольга. Называйце мяне проста Вольга, — перапыніла маладога чалавека дзяўчына.

Я прыгледзеўся да яе. Чысты бялюткі тварык, вялікія шэрыя, злёгку раскосыя вочы, задзірлівая дзіцячая ўсмешка... Мне на імгненне здалося, што я ўжо дзесьці бачыў гэтую прыгожую дзяўчыну. Але дзе і калі, як ні намагаўся, успомніць не здолеў.

— Ну як, Андрэй Мікалаевіч, прымаеце нашу прапанову? — занепакоена паўтарыў сваё пытанне капітан.

— Калі пра гэта просіць прыгожы пол, — паспрабаваў я ўсміхнуцца, — як тут адмовіцца.

Зураў з палёгкай уздыхнуў.

— Ух, нібы гара з плячэй... Прызнацца, дыпламат з мяне дрэнны. Баяўся, што ўсё сапсую.

— Чаму ж, — зычліва прамовіў я, — па-мойму ў вас добра атрымліваецца...

Чаму я так хутка даў згоду? Ну, па-першае, як я ўжо казаў, без прафесіянала ім у такой важнай справе давялося б вельмі цяжка. I потым дзяўчына, з якой мяне пазнаёміў капітан, казала праўду: што, уласна, я губляў, пагадзіўшыся на гэтае падарожжа? Чым дарма нудзіцца на якімсьці заняпалым астэроідзе ў чаканні немаведама чаго і каго, дык і сапраўды: ці не лепш заняцца справай?

— Тады ўладкоўвайцеся. Я распараджуся наконт вашай каюты, — весела прамовіў капітан. — Азнаёмцеся з караблём і лабараторыяй. Яе вам пакажа Сарторык. А роўна а дванаццатай, калі ласка, просім вас у кают-кампанію на разгляд задання...

3. Дзіўная размова

Я пакінуў рубку, прайшоў у ліфт і спусціўся ў рабочы адсек. З распакоўкай уласных чамаданаў вырашыў пачакаць — было роўна палова дзесятай, і ў мяне мелася досыць часу, каб паспець гэта зрабіць. Перш-наперш я хацеў агледзець карабельную лабараторыю — маё новае месца працы.

Шырокі прамавугольны калідор, у якім я апынуўся, калі выйшаў з ліфта, быў пустэльны. Яркае ружовае святло, якое праменілася са столі, прымусіла на секунду прыжмурыць вочы. Дзесьці гулі вентылятары і ледзь чутна падвывала нябачная помпа паветраачышчальніка. Калідор цягнуўся спачатку прама, потым паварочваў налева. Я няспешна прайшоў каля двух паўкруглыхдзвярэй і спыніўся побач зтрэцімі, якія ўяўлялі сабою тоўстую паўпразрыстую шкляную пліту з шыльдай: «Л.».

Пры маім набліжэнні яна паволі ад'ехала ўбок. Я ўвайшоў. Нікога. Падобна, Сарторык дзесьці затрымліваўся. Я пільна агледзеў лабараторыю. Яна была даволі прасторная. Проста перада мною зеўрала чарната агляднага ілюмінатара. Каля яго стаялі шырокі пластмасавы стол і мяккае крэсла-круцёлка. Паабапал двума ярусамі грувасціліся прылады і апараты. Абсталяванне было даволі сучаснае. I гэта выклікала ў мяне пачуццё задавальнення. Вось толькі апрабаваць усё ў працы, нават калі б жадаў, я ніяк не змог бы, паколькі не ведаў шыфру-ключа, які прыводзіў апараты ў дзеянне.

Я некалькі хвілін прастаяў у нерашучасці. Што ж рабіць? Дачакацца Сарторыка? Ці ісці распакаваць чамаданы?

«Не, калі ўжо зайшоў дык трэба дачакацца», — вырашыў я і падышоў да шкла. Чарната ў ім пры маім набліжэнні паблякла, ператварылася у сіняватае зорнае гало. Каб хоць неяк прабавіць час, я ўзяў з паліцы кнігу, сеў у крэсла.

Гэта быў сорак восьмы том астрафізічнай энцыклапедыі. Разгарнуў яго на стале, адшукаў загаловак: «Планетная сістэма Аэрон» і пачаў удумліва чытаць. На жаль, звесткі пра гэтае касмічнае ўтварэнне былі вельмі сціплыя.

Гэта планетная сістэма, якая круцілася вакол вельмі вялікай гарачай зоркі Нега, была адкрыта гадоў з трыццаць таму. Увогуле, сістэмай яе можна было назваць з вялікай нацяжкай. Таму што гэта была звычайная планета-гігант з адносна невялікім шаравым спадарожнікам. Але паколькі апошні валодаў не толькі значнай масай — прыкладна з наш Меркурый, — але і атмасферай, яго і залічылі да планет. Адпаведна з гэтым сістэме вызначылі і статус. Галоўная планета была названа Аэстай, а яе спадарожнік — Сакстам: у гонар вучоных, што адкрылі ўтварэнне.

Спачатку планеты амаль не прыцягвалі ўвагі навукоўцаў, бо пасля нядоўгага назірання за імі было выяўлена, што яны не могуць быць населеныя. Надзвычай суровыя тэмпературныя ўмовы на планетах, якія знаходзіліся вельмі блізка да свайго сонца і рухаліся па выцягнутых арбітах, практычна выключалі магчымасць існавання жыцця. Гэту выснову пацвердзіў і аналіз атмасферы планет, што быў зроблены з борта навукова-даследчай станцыі «Пошук-12», якая праляцела ў непасрэднай блізкасці ад іх. Яны аказаліся даволі багатыя на С02 і вельмі бедныя на кісларод і азон — газы, вельмі неабходныя для ўзнікнення і развіцця жыцця. Таму загадкавымі нябеснымі целамі доўгі час амаль не займаліся. Можа, да іх была б страчана наогул усялякая цікавасць, калі б раптам не высветлілася адна вельмі важная акалічнасць. Менавіта яна карэнным чынам змяніла адносіны вучоных да Аэсты і яе спадарожніка, а ў выніку планеты перайшлі да рангу нябесных целаў, якія заслугоўвалі самай пільнай увагі.

Абавязаны гэтым яны былі не столькі самім сабе, колькі суседцы свайго сонца. Справа ў тым, што гэта не вельмі вялікая, але досыць яркая зорка, як неўзабаве высветлілася, ужо знаходзілася ў канцы свайго існавання. Як падлічылі астраномы, зорка павінна была сысці з галоўнай паслядоўнасці за бліжэйшыя тры-чатыры тысячы гадоў і на апошнім этапе сваёй.эвалюцыі ўспыхнуць, як звышновая. Упершыню ў гісторыі Зямной цывілізацыі з'яўлялася магчымасць убачыць такую унікальную з'яву, да гэтага часу яшчэ ш.мат у чым загадкавую і незразумелую. Але для гэтага патрэбна было размясціць апаратуру дзесьці паблізу ад зоркі. Адкрыты космас тут не падыходзіў. Страшэннае выпраменьванне, якое ўзнікае пры выбуху звышновай зоркі і не сустракае на сваім шляху перашкодаў, аказалася б згубным для тонкіх і адчувальных астрафізічных прыбораў і тэлескопаў. Вось тут і ўспомнілі пра Аэсту і яе спадарожніка. Планеты знаходзіліся параўнальна недалёка ад зоркі, і іхнія атмасферы маглі б значна панізіць уздзеянне згубных промняў. Але тут паўставала ўжо іншае пытанне: ці не хаваюць часам якой-небудзь небяспекі для даследчай лабараторыі самі планеты? Высветліць гэта павінна была аўтаматычная станцыя «Аэрон-1». Станцыя, якая так нечакана падкінула нам працы.

Перагарнуўшы кнігу, я адкінуўся ў крэсле.

«Вось табе і на: паслалі за адным, а атрымалі зусім іншае, — разважаў я. — Але хто яны, тыя, што звярнуліся да «Аэрона»? I што значыць іхняе пасланне? Запрашэнне да кантакту? Нейкае важнае навуковае паведамленне?»

Гучныя галасы, што пачуліся за прыадчыненымі дзвярамі лабараторыі, прымусілі мяне ўздрыгнуць. Я прыслухаўся да гаворкі, якая была даволі цікавая. У калідоры размаўлялі двое: мужчына і жанчына. Уладальніцу жаночага голасу я пазнаў лёгка — ён належаў той маладой прыгожай дзяўчыне, з якой мы нядаўна бачыліся ў рубцы, мужчыну я не ведаў. Відаць, гэта быў незнаёмы мне астранаўт зоркалёта. Гутарка паміж імі, уласна, ужо набліжалася да канца.

— Ведаеце, Вольга, пачуўшы гэта, я адчуў такую радасць! — прамовіў мужчына. — Гэткае ж нават цяжка і ўявіць, — стаць сведкам сустрэчы з братамі па розуме! Кажуць, што падобны шанц выпадае толькі адзін раз у жыцці чалавека. А вось цяпер...

— Вас штосьці турбуе? — асцярожна пацікавілася дзяўчына.

— Ды як вам сказаць... Сам пакуль не разумею... Проста нейкае дрэннае прадчуванне, — усхвалявана сказаў мужчына. — Не ведаю, адкуль яно ўзялося, але ўяўляецца, што там, на Саксце, нас чакае штосьці жудаснае...

— Вы проста стаміліся, — з пяшчотай у голасе прамовіла дзяўчына. — Сёння ж было так шмат працы. Вам трэба крыху адпачыць. I вось пабачыце, усё пройдзе...

— Вы так лічыце? Сапраўды, я адчуваю сябе дрэнна. Але не будзем больш пра сумнае. Я хацеў бы пагаварыць пра нас з вамі, Вольга...

Незнаёмец перайшоў на шэпт. Іхнюю далейшую гаворку я не чуў. Да майго слыху даляцелі толькі асобныя словы дзяўчыны, усхваляваныя, умольныя:

Прашу вас... нетрэба пра гэта...

Потым размова перапынілася, і я пачуў крокі.

Я не надаў гэтай дзіўнай размове асаблівага значэння. Ці мала што каму можа здацца ад стомы? Да таго ж праз некалькі хвілін у дзвярным праёме лабараторыі паўстаў Сарторык.

— Га! Паважаны Андрэй Мікалаевіч! — убачыўшы мяне, з'едліва кінуў ён. — Штосьці вы без чамадана? — і тут жа змяніў тон на больш мяккі. — Ды ведаю-ведаю, усё ўжо ведаю, Андрэй Мікалаевіч. Значыцца, цяпер вы ў нашай камандзе. Што ж, вы правільна вырашылі. Чым немаведама колькі нудзіцца на якімсьці пузатым астэроідзе, ці не лепш заняцца справай? Ну, як я разумею, цяпер вы мой памагаты? Цьфу, праклятая праграма. Вечна яна штосьці наблытае. Гэта значыць, я ваш памагаты. Загадаеце ўключыць гэтыя тупагаловыя бляшанкі? — паказаў ён сваёй маленькай ручкай на апараты.

Я шчыра засмяяўся. Сарторык, як заўсёды, быў дасціпны...

4. Покліч незнаёмца

Адванаццатай гадзіне, удала выканаўшы паваротны манеўр, наш зоркалёт лёг на новы курс. Пасля адбою трывогі ўсе ўдзельнікі нашай навуковай экспедыцыі, за выключэннем Сарторыка, які застаўся ў вахтавай рубцы назіраць за навігацыйнымі прыборамі, сабраліся ў кают-кампаніі. Часу мы мелі не вельмі шмат — хутка наш карабель павінен быў дасягнуць Сакста. Таму трэба было тэрмінова выпрацаваць план вывучэння планеты. Спачатку мы ўважліва азнаёміліся з тымі дадзенымі аб планетнай сістэме «Аэрон», што ў нас меліся. Потым абмеркавалі пытанне пра магчымага аўтара радыеімпульсаў, якія былі зафіксаваны навуковай станцыяй.

Трэба сказаць, вось цяпер, вяртаючыся ў думкахда таго першага нашага разгляду задання, я зноў і зноў пытаюся ў сябе — ці маглі мы тады западозрыць нешта нядобрае ў ім? Але, на жаль, адказу не знаходжу. Бо мы былі занадта ўсхваляваныя і ўзрушаныя ў той момант. Ды і дадзеныя, якімі мы тады валодалі... Не, па іх цяжка было нешта западозрыць. Уласна, мяркуйце самі.

Радыекрыніца была адшукана «Аэронам-1» на спадарожніку галоўнай планеты — Саксце. Гэта была невялікая сферычная планета, якая ўступала Аэсце сваімі асноўнымі параметрамі — памерам і масай — амаль у восемдзесят разоў. Круцілася яна вакол сваёй зоркі па элептычнай арбіце і належала да разраду спакойных, гэта значыць, да касмічных целаў, на якіх не выяўлены якія-небудзь значныя прыродныя і атмасферныя анамаліі. Уласна, экспедыцыя «Аэрона-1» да гэтай планеты мела на мэце рэкагнасцыроўку. Аўтаматычныя спадарожнікі-парасоны, што былі выведзены на экватарыяльныя арбіты, зрабілі замер гравітацыйнага патэнцыялу і аналіз атмасферы планеты. Акрамя таго, была здзейснена фотаздымка паверхні, якая амаль цалкам складалася з цвёрдага покрыва. Ва ўсякім разе ні акіянаў, ні рэчак, ні якіх-небудзь іншых вадкіх утварэнняў на ёй не было знойдзена. Планета проста на дзіва была падобная да нашага суровага бязводнага Меркурыя — такога, якім ён з'яўляўся на працягу доўгага геалагічнага часу да яго штучнага ўпарадкавання.

Радыеімпульсы станцыя засякла пасля пасадкі на планету, калі бралі пробы грунту. Тут, відаць, трэба прывесці тэксты пасланняў што дасылаў «Аэрон-1» на Зямлю. Вось яны:

«Аэрон — Зямлі. Сеанс першы. Падляцеў да аб'екта. Прыступаю да абмеру ягонага гравітацыйнага патэнцыялу...

Аэрон Зямлі. Сеанс другі. Зрабіў фотаздымкі аб'екта. Характэрныя асаблівасці яго паверхні: а) цёмныя гладкія ўчасткі — 65 %; б) гарыстыя паясы — 21 %; в) зоны хаатычнага рэльефу — 10 %. Выявіў таксама светлую пляму, якая перыядычна змяняе сваю афарбоўку. Дыяметр — 5 км. Дасылаю зробленыя здымкі ў банк дадзеных...

Аэрон — Зямлі. Сеанс трэці. Ажыццявіў пасадку на аб'ект. Бяру пробы грунту...

Аэрон — Зямлі. Тэрміновы сеанс. Выявіў магутную крыніцу радыевыпраменьвання... Каардынаты — аб'ект Ц-15. Перадаю запіс яго імпульсаў...»

На жаль, дакладнае месцазнаходжанне радыекрыніцы станцыя вызначыць не здолела. Таму ўзнікалі дзве гіпотэзы пра яе магчымага гаспадара. Альбо ім з'яўляўся так званы залётны гастралёр — касмічны карабель адной з іншаземных цывілізацый. Ці ўсё ж на планеце існавала сваё жыццё, якое і падало нам свой голас. Гіпотэза пра касмічнага прышэльца ўсё ж здавалася нам больш верагоднай, паколькі яна не пярэчыла тым навуковым дадзеным, якія мы ўжо мелі аб планеце. Лёгка тлумачыла яна тую акалічнасць, чаму «Аэрон» не змог вызначыць дакладныя каардынаты радыекрыніцы на Саксце, бо тая проста знаходзілася ў руху.

Куды больш складана было адгадаць, што ўяўлялі сабою запісаныя станцыяй імпульсы. На вялікі жаль, расшыфраваць іх на Зямлі не здолелі. Можа, гэта быў проста сігнал «прыцягнення ўвагі», бо наўрад ці хто нешта паведаміў бы пра сябе першаму сустрэчнаму чужынцу. Але гэта магла быць і просьба аб дапамозе ці нейкая перасцярога...

Зыходзячы з гэтага, мы і склалі план дзеянняў. Гэтая праца забрала ў нас шмат часу. Потым мы перайшлі да разгляду дэталей пасадкі на планету. I паколькі мая дапамога тут была непатрэбная, я, каб неяк бавіць час, заняўся складаннем псіхалагічных партрэтаў маіх новых сяброў — гэта магло спатрэбіцца ў будучым. А яны атрымліваліся даволі цікавыя.

Перш-наперш прывабліваў сваім характарам і знешнім выглядам капітан. Вялікія выразныя вочы, шчыры натхнёны твар. Да таго ж, малады, уважлівы, тактоўны. Усё гэта сведчыла не толькі пра яго разважлівасць і сардэчную дабрыню, але і пра ўменне крытычна глядзець на жыццё. Крыху менш мне падабаўся доўгі хударлявы мужчына па прозвішчы Лукаў, што сядзеў каля вялікага жоўтага экрана, з якім я ўжо сутыкаўся, калі падымаўся па выкліку ў рубку. Падобных асоб я ведаў вельмі добра. Гэта быў тыповы сухар-кібернетык. Такіх людзей усё цікавіла толькі з матэматычнага пункту гледжання — лічбаў і формулаў. Але ўсё ж працавалі яны даволі старанна. Амаль не рабілі памылак, былі патрабавальныя і дакладныя нават у дробязях. Даволі прыстойна яны паводзілі сябе і ў надзвычайных выпадках, захоўвалі спакой і стрыманасць. Поўнай процілегласцю Зураву і Лукаву выглядаў малады чалавек з правільнымі рысамі твару, прозвішча якога было Віхрын. Нервовы, упарты і запальчывы. Я цяпер ніколькі не сумняваўся ў тым, што менавіта ён размаўляў з Вольгай у калідоры. Я заўсёды насцярожана ставіўся да падобных нявытрыманых асоб, бо часта іх дзеяннямі і ўчынкамі кіраваў не цвярозы разлік, а хвілінныя пачуцці і эмоцыі. Таму іх паводзіны ў надзвычайных сітуацыях былі непрадказальныя. Але што можа звязваць гэтага маладога чалавека з Вольгай? Ну ён, падобна, захапіўся дзяўчынай. А яна? Як да яго ставіцца Вольга?

Я запытальна зірнуў на дзяўчыну, што сядзела ў высокім надзіманым крэсле каля вялікага агляднага ілюмінатара. Вольга пільна сачыла за капітанам. У яе вялікіх вачах чыталіся павага і захапленне. Дзіўна, але мяне зноў ахапіла адчуванне, што я раней ужо дзесьці бачыў гэты чысты бялюткі тварык. Але вось дзе і калі?

Мой роздум перапыніў голас капітана, які абвясціў пра заканчэнне нарады. Мужчыны, што былі схіліліся над зорнай картай, выпрасталі спіны. Устаўшы з крэсла, я падышоў да дзяўчыны, якая павярнулася тварам да зорак.

— Разважаеце пра таямнічага незнаёмца, які падаў голас з «Аэрона»? — кіўнуў я галавою ў бок блакітнага зорнага гала, што было відаць у люстэрку.

— Ага, — ціха вымавіла дзяўчына. — Ведаеце, гэта мая першая сустрэча з іншымі сусветамі. Таму я вельмі хвалююся. А раптам у мяне нічога не атрымаецца?

—Атрымаецца. Абавязкова атрымаецца, вось пабачыце, — як мага мякчэй прамовіў я. — А хваляванне... Гэта здараецца з усімі ў першы раз.

— Вы так лічыце? Дзяўчына павярнулася.

— Андрэй Мікалаевіч, вы ўсё яшчэ не пазналі мяне? Маленькі домік на ўскраіне Мінска, вішнёвысад...:

Усё. Гэта апошняя фраза!.. Я, быццам зачараваны, пазіраў на сваю абаяльную суразмоўцу. Як жа я раней не скеміў? Гэтыя шэрыя летуценныя вочы, маленькія ямачкі на шчоках... — усё было яго. Я расхваляваўся і па-бацькоўску прытуліў да сябе Вольгу, дачку майго добрага даўняга сябра Пятра Сонцава, які не вярнуўся ў пазамінулым годзе з сорак другой зорнай вандроўкі. У апошні раз — а гэта было гадоў з шэсць таму, — калі я заходзіў да іх, Вольга была зусім яшчэ дзяўчынка: хударлявая, невялічкая, рабая. Цяпер жа перада мной стаяла прыгожая статная дзяўчына...