Выбраныя творы ў двух тамах. Том 1

1

У Польшчы ўсіх настаўнікаў ліцэя называюць «прафесар»

2

«Гураль» — польская народная песня.

3

«Паўшэхнай» школай называлі ў Польшчы да 1939 г. сямігодку.

4

Тэрыторыя Заходняй Беларусі ў Польшчы да 19З9 г. пазывалася «крэсамі ўсходнімі».

5

Эндэкі – нацыянал-дэмакраты, партыя польскіх шавіністаў.

6

Грош—мелкая манета, 1/1ОО злотага (польск.).

7

Отча наш, іжа жі на небжі, да свяціцца імя твае!.. (лац.)

8

Д'ябал яго бяры!.. (літ.)

9

Пастарунак — паліцэйскі ўчастак.

10

У 19З8 годзе Кампартыя Заходпяй Бсларусі рашэннем выканкома Камінтэрна была распушчана.

11

У буржуазнай Польшчы дзеці нават багатых яўрэяў амаль не прымаліся ў дзяржаўныя гімназіі і ліцэі.

12

— Бэцы-ы, хадзі сюды! (яўр.)

13

— Яны не gройдуць! (іспанск.)

14

Ксёндз Кардэцкі — герой рамана Генрыка Сянкевіча «Патоп». Паводле аўтара, у 1665 г. Кардэцкі арганізаваў абарону касцёла на Яснай Гуры ў Чанстахове ад шведаў. З той пары касцёл стаў месцам пакланення набожных палякаў, а Кардэцкі для некаторых палякаў — нацыянальным героем.

15

Дэфензіва — тайная паліцыя ў буржуазнай Польшчы.

16

Рашэннем Камінтэрна ад 19З8 г. Кампартыя Заходняй Беларусі была распушчана.

17

Крыж (лац.).

18

Грамадзяне, бярыце зброю, станавіцеся ў рады! «Марсельеза».

19

Капо — Kameradenschaftspolizei — стараста з арыштантаў у лагеры смерці.

20

Гаўптштурмфюрэр — афіцэрскі чын у войсках СС, раўняецца пяхотнаму капітану.

21

Ідзіце дапамагаць! (ням.)

22

— Што здарылася? (ням.)

23

— Не варушыся, хлопча! (ням.)

24

Падраўняцца! (ням.)

25

— Песню! (ням.)

26

— Вось там, у Оберляндзе,— цудоўна! (ням.)

27

— Раз, два!.. Цяпер — разам! (ням.)

28

Там дазволена паляванне! Там сабе страляй, колькі ўлезе! (ням.)

29

Паляўнічы, калі хочаш, упалюй мне козачку! (ням.)

30

— Яшчэ раз «Drüben»! (ням.)

31

Лясны лагер (ням.).

32

- Шапкі зняць! (ням.)

33

— Шапкі надзець! (ням.)

34

Свастыка (ням.)

35

— Скончыць песню

36

Шарфюрэр — унтэр-афіцэрскі чын у войсках СС.

37

— Дваццаць чалавек! (ням.)

38

Рабочая каманда, якая выходзіць за межы лагера.

39

— Ты, ты і ты! (ням.)

40

— Не, ты — рускі, ты — уцячэга! (ням.)

41

— Хадзі! (ням.)

42

— Што-о? Яшчэ адзін рускі? (ням.)

43

Гэй, рускі! Прэч ад акна! Давай, братка, давай! (ням.)

44

— Давай, давай, збірайся да гурбы! (ням.)

45

Крыплямі ў лагерах смерці называлі людзей, на якіх была адно скура ды косці.

46

— Праз гадзіну вагоны мусяць быць апарожненыя!.. (ням.)

47

Такім чынам, мае даражэнькія, пад'ём!.. Хутчэй!.. Марш выладоўваць вагоны!.. (ням.)

48

Эсэсаўскі унтэр-афіцэр — галоўны ў час пераклічкі.

49

Штандартфюрэр СС Гоппэ — былы камендант лагера смерці Штутгоф. Штандартфюрэр — эсэсаўскі чын, які прыкладна роўны пяхотнаму маёру.

50

Сувязь з партызанамі, пан штандартфюрэр! (ням.)

51

— Бестэрмінова, пан штапдартфюрэр! (ням.)

52

Арыштант (ням.).

53

— Так точна, gан штандартфюрэр! (ням.)

54

— Пачынай! (ням.)

55

— Пачакай! (ням.)

56

— Семдзесят! (ням.)

57

— Акурат! (ням.)

58

— Згодзен і я! (ням.)

59

— Згодзен! (ням.)

60

— Добра! (ням.)

61

Усе колы павінны каціцца для перамогі! (ням.)

62

Шш! Вораг слухае!.. (ням.)

63

Каўпак — кіраўнік праслаўленага партызанскага злучэння, вядомага сваімі рэйдамі па Беларусі і Украіне.

64

— Фэрэнц, дзе ты, што выдарылася? (ням.)

65

Словы К. Чорнага і А. Астрэйкі

66

Салдацкая песня «Ля казармы».

67

— Падаць сюды! (пям.)

68

— Хадзі сюды! (ням.)

69

— Вілі, завядзі яго, гэтую дрэнь, на яўрэйскія могілкі і прыкончы (ням.)

70

— Слухаю! Упярод! (ням.)

71

— Ідзі, ты, нікчэмнасць! (ням.)

72

— Вілі, пачакай хвілінку! (ням.)

73

— Слухаю, пан камендант! (ням.)

74

— Спачатку завядзі яго ў паліцыю, няхай там адмераюць! (ням.)

75

— Будзе выканана, пан камендант! (ням.)

76

— Але, як належыць! (ням.)

77

— Будзе зроблена, пан камендант (ням.)

78

— У чым справа? (ням.)

79

— У яму гэтыя мяшкі бруду! (ням.)

80

— Кідайце ў яму! (ням.)

81

- Закапвайце (ням.)

82

Стараста.

83

— Ну, папенка, як справы? Кажы! (ням.)

84

— Зірні, Карл! Бачыш? Малако-о, чорт вазьмі! (ням.)

85

— Пустая! Навошта ім патрэбна пустая, што за ліха?! (ням.)

86

— Куды прэшся, аслеп? (ням.)

87

— Ачмурэў? Прымі сваё праклятае жалеза! Што ты мне ім у бок прэш, вар'яце! (ням.)

88

— Калона, слухай маю каманду: стой! (ням.)

89

— Не страляць! Не страляць! (ням.)

90

— Усёй калоне – кругом! У напрамку паляны шагам марш! (ням.)

91

— Гатоў?! (ням.)

92

— Гатоў! (ням.)

93

— Не-е! Прэч! (ням.)

94

— Назад! (ням.)

95

— Засада! (ням.)

96

— Не! Ніякай яды! — Мы прагаладаліся!