Зорка

III

На выпуску дырэктар школы гаварыў прамову. Яе слухалі ўсе з напружанай увагай. Такой ад яго многія не чакалі. Дырэктар казаў пра тую шалёную падрыхтоўку новай вайны, якую вядуць імперыялісты са стану ўчарашніх саюзнікаў. Дырэктар скончыў так:

- Спадзяюся, сябры, што выхаванцы нашай школы будуць адданымі сынамі Радзімы, будуць, змагарамі за згоду і спакой ва ўсім свеце. Куды б ні кінуў вас жыццёвы лёс, якую б прафесію вы ні абралі, спадзяюся, што вы перш за ўсё будзеце лічыць сябе салдатамі, якія абараняюць сацыялістычную Радзіму. У часе вайны з фашысцкай Германіяй многія выхаванцы нашай школы праславілі сябе гераічнымі подзвігамі. Найвялікшай узнагародай для нас, вашых настаўнікаў, будзе тое, што і вы не парушыце іхніх баявых традыцый.

Потым быў баль. Запрошаныя на баль выпускніцы трынаццатай жаночай школы танцавалі з выпускнікамі і вучнямі дзевятага класа. Адны ўжо былі «не сённяшнімі, а ўчарашнімі», іншым яшчэ выпадаў год напружанага вучэння і пошукаў «свае зоркі». Пасля танцаў, развітваючыся, Жэня, Толя і Паша ўмовіліся, што праз месяц сустрэнуцца і тады дэталёва абмяркуюць, у якую авіяшколу будуць паступаць. Тое, што гэта будзе авіяшкола, для ўсіх ужо было бясспрэчным.

Трохі сумна было першыя дні без школы, без сяброў, без Валі. Маці паехала кудысьці ў Крым лячыць «свой раматус», які захапіла ў часе вайны, жывучы ў Сібіры. Бацька прападаў у клініцы, сустракаліся мы рэдка. Стадыён, кіно, сад, кнігі. Канчалася вясна, надыходзіла лета, у горадзе рабілася і душна і пыльна. Без пэўных заняткаў было нудна. Толя занудзіў і нават паблажэў. Аднаго разу ён, прыйшоўшы дадому, вырашыў дачакацца бацькі, лёг не распранаючыся.

А калі прачнуўся, убачыў перад сабой бацьку. Без пінжака, паўнацелы, лысы, а вочы - уважлівыя, праніклівыя, і рука правая - крыху наперад, растапыраная. Вось возьме ланцэт і пачне арудаваць.

- Татусь...

Бацька пайшоў да стала за недапітым чаем.

- Чаму так дрэнна выглядаеш? Здаровы?

- Як буйвал! Мусіць, таму, што нічога не раблю...

- Пакаленне! Яшчэ паспееце згарэць! Табе, Анатоль, трэба адпачыць. На паветра, у поле, да ракі! Перад тым як зноў брацца за навуку, трэба пажыць, я сказаў бы, раслінным жыццём, гэта вельмі карысна. Які факультэт? Па традыцыі - медычны?

Толя ўзняўся з канапы. Запытанне - у лоб, і адказ павінен быць такі ж.

- Не, я не хачу быць медыкам.

Бацька засмяяўся. Пад камізэлькай злёгку краталася атлусцеўшае цела. Ён сказаў як бы да самога сябе:

- Зразумела! Я сам вінаваты ў тым, што не заахвоціў сына да сваёй спецыяльнасці. Чалавек, захоплены сваёй любімай справай, заўсёды трохі эгаіст. І потым вайна, яна надоўга разлучала нас. На чым жа спыніў ты свой выбар, Анатоль?

- Я мяркую паступіць у авіяшколу.

Бацька рэзка апусціў на стол шклянку, але не паставіў яе, а так трымаў - над сталом. Цяпер ён не смяяўся.

- Зразумела... Гэта - цвёрды, абдуманы крок?

І, пакуль сын гаварыў пра тое, што мара яго, як і ўсіх таварышаў, быць найбольш карысным Радзіме, што яшчэ не мінулася пара для самаахвярнасці і гераізму, што не ўсё спакойна ў свеце і лепш сустрэць новую вайну падрыхтаваным, стары хірург думаў аб тым, што ў многім сын памыляецца, але выбранай ім прафесіі нічым не зганіў.

- А ты ўпэўнены, што гэта - твая галіна, твая, так сказаць, зорка?

Толя кіўнуў.

- Добра... - у задуменнасці сказаў бацька. - Толькі помні, Анатоль, што якую б ты справу ні абраў, яе трэба рабіць любоўна, самаахвярна, з душой. Найгоршае ў жыцці - рабіць тое, чаго не хочацца, што рабіць нецікава, чаго не любіш. Гэта і для справы дрэнна і для сумлення няёмка. - Потым, памаўчаўшы, дадаў: - Ну, добра. А адпачыць табе трэба.

Ён сеў побач, паклаў сваю белую, прамытую тысячу разоў карболкай, сулемой, спірытусам руку на сынава калена, па-хлапечаму вострае, і ўжо са звычайнай усмешкай дабрадушнага таўсцяка сказаў:

- У вёску, у калгас... Ведаеш, Толя, у мяне ёсць прыяцель... Сяргей Карпавіч...

- Доктар?

- Не-е! Дзіўна! І дзед і бацька - хірургі, а сын баіцца медыцыны! Ён - аграном! Ён такі вельмі цікавы і вельмі сардэчны чалавек. Ён хацеў пазнаёміцца з табой. Едзь да яго. Ён запрашаў і мяне, але я, ты ведаеш...

Толя не супярэчыў, і праз два дні грузавік давёз яго ў вялікі прыгарадны саўгас.