poseda pro- nomo (§11.2)
prefikso (§38.1)
priskribo (§3.3)
pronomeca vorteto (§15)
Vorteto, kiu same kiel persona pronomo anstataŭas tutan O-vortan frazparton, ekz. ambaŭ, tiu, nenio. Tradicie nomata "pronomo".
Iu el la O-vortecaj vortetoj: mi, vi, li, ŝi, ĝi, ni, ili, oni kaj si (kaj ci). La baza formo de pronomo nomiĝas pli precize persona pronomo. Tradicie oni parolas pri "personpronomo" aŭ "personalo". Se oni aldonas A- finaĵon al pronomo, ĝi fariĝas poseda pronomo: mia, via, lia, ŝia, ĝia, nia, ilia, onia kaj sia (kaj cia). Tradi- cie oni parolas ankaŭ pri "posedpronomo" aŭ "posesivo". Tradicie la vorto "pronomo" inkluzivas ankaŭ multajn aliajn vortetojn, kiuj en PMEG nomiĝas pronomecaj vortetoj, O-vortecaj vortetoj kaj A- vortecaj vortetoj.
Lingva elemento, kiu bezonas finaĵon por fariĝi vorto. Vidu ĉe "vorteto".
AS-formo, IS-formo aŭ OS-formo de verbo. La reala modo montras, ke la ago aŭ stato estas reala, ne nur imagata aŭ volata. Tradicie nomata "indikativo".
Vidu ĉe "objekto".
Rerakontado de ies penso, diro, opinio, decido, de- mando, rimarko k.s., per (pli-malpli) laŭvorta citaĵo. Vidu ĉe "nerekta parolo".
Vidu ĉe "priskribo".
Kl-vorto, kiu enkondukas rilatan (nedemandan) sub- frazon. Tradicie iuj el ili nomiĝas "rilativo", "rilativa pronomo" aŭ "rilatpronomo".
Subfrazo, kiun enkondukas rilata (nedemanda) KI- vorto. Tradicie iuj el ili estas nomataj "rilativa sub- propozicio".
La finaĵo N. Tradicie nomata "akuzativo". Vidu ĉe "rolmontrilo".
Vorteto aŭ finaĵo, kiu montras la rolon de frazparto en la frazo. Mankas tradicia esprimo. Tia vorteto nomiĝas rolvorteto. La finaĵo N estas rolfinaĵo.
E-vorto kaj rolmontrilo, kiuj rolas kune kvazaŭ unu rolmontrilo, ekz. dekstre de, konforme al, kompare kun, koncerne ...N. Tradicie nomata "prepoziciaĵo".
pronomo (§11)
radiko (§3.1)
reala modo (§26.2)
rekta objekto (§12.2.2)
rekta parolo (§33.8)
rekta priskribo (§3.3)
rilata KI-vorto (§33.4)
rilata subfrazo (§33.4)
rolfinaĵo (§12)
rolmontrilo
(§12)
rolvortaĵo (§12.3.7)
rolvorteto (§12.3)
Vorteto, kiu montras la frazrolon de la posta frazparto. Tradicie nomata "prepozicio", ekz. sur, en, ekster, per, pro, je, krom, tra, anstataŭ. Vidu ĉe "rolmontrilo".
Verbo, kiu ne povas havi objekton. Tradicie nomata "netransitiva verbo". Vidu ĉe "objekta verbo".
Verbo, kiu ne bezonas subjekton. Tradicia esprimo por "sensubjekta verbo" ne ekzistas. Vidu ĉe "subjekta verbo".
Frazo, kiu rolas kiel frazparto de alia frazo. Tradicie nomata "subpropozicio". Vidu ĉe "ĉeffrazo".
Verbo, kiu devas havi subjekton. Tradicia esprimo por "subjekta verbo" ne ekzistas. Vidu ĉe "sensubjekta verbo".
Frazrolo, kiu (en aktiva frazo) montras tion, kio faras la agon de la ĉefverbo.
Vidu ĉe "afikso".
Radikparto, kiu ŝajnas esti afikso, kvankam ĝi tute ne estas. Se temas pri io, kio estis vera afikso en la origina lingvo, oni parolas pri eksafikso. Tradicie eksafikso nomiĝas "pseŭdoafikso".
Iu el tiuj 45 vortetoj, kiuj komenciĝas per ki-, ti-, i-, ĉi- aŭ neni-. Tradicie nomata ankaŭ korelativa vorto.
Unu afero. Tradicie nomata "singularo". Vidu ĉe "multe-nombro".
Vorto kun iu el la finaĵoj I, AS, IS, OS, U kaj US. Vidu ĉe "ĉefverbo".
Vidu ĉe "nombrovorto".
Iu el la literoj aŭ sonoj A, E, I, O kaj U. Ĉiuj aliaj lit- eroj kaj sonoj en Esperanto estas konsonantoj . Vidu ĉe "duonvokalo".
U-formo de verbo. Ĝi montras, ke la ago aŭ stato ne estas reala, sed nur volata. Ankaŭ nomata U-modo aŭ U-verbo. Tradicie nomata "volitivo" aŭ "imperativo".
Lingva elemento, kiu povas roli kiel vorto sen bezono de finaĵo. PAG parolas pri "solstariva lingvo- elemento". Vidu ĉe "radiko".
senobjekta verbo (§30.2)
sensubjekta verbo (§30.1)
subfrazo (§33)
subjekta verbo (§30.2)
subjekto (§12.1.1)
sufikso (§38.1)
ŝajnafikso (§37.6)
tabelvorto (§13)
unu-nombro
(§8)
verbo (§26)
vicorda
nombrovorto
(§23.4)
vokalo (§2.1)
vola modo (§26.3)
vorteto (§3.1)
vortklasa finaĵo (§3.1)
Vidu ĉe "finaĵo".
Tradiciaj gramatikaj vortoj
Jen listo de tradiciaj gramatikaj vortoj kun la plej proksimaj PMEG-aj esprimoj. La tradiciaj vortoj estas pli-malpli laŭ la sistemo de PAG. Rimarku, ke al unu PAG-a vorto povas respondi pli ol unu PMEG-a esprimo, kaj inverse. La liston oni do uzu tre singarde. Tio, kio estas egala en PAG kaj en PMEG, ne enestas en la listo. Mankas en la listo ankaŭ multaj PAG-aj vortoj, por kiuj PMEG ne uzas ian specialan gramatikan esprimon. Rimarku, ke aliaj gramatikistoj uzas aliajn sistemojn, kiuj plej ofte estas sufiĉe similaj al tiu de PAG, sed kiuj povas diferenci en detaloj.
ablativa adjekto ^ de-komple- mento, el-komplemento
adjektiva radiko ^ eca radiko adjektivo ^ A-vorto adjekto ^ komplemento adverbo ^ E-vorto, E-vorteca vort-
eto (E-eca vorteto) afrikato ^ ekfrota konsonanto agento ^ aganto (en pasiva frazo) akuzativa objekto ^ objekto akuzativo ^ N-finaĵo apozicio ^ apudmeto bilabialo ^ lipa konsonanto ĉefpropozicio ^ ĉeffrazo dativa objekto, dativo ^ al-
komplemento dentalo ^ denta konsonanto epiteto ^ rekta priskribo finitivo ^ ĉefverbo frikativo ^ frota konsonanto futuro ^ venonta tempo gerundio ^ participo kun E-finaĵo gingivalo ^ gingiva konsonanto imperativo ^ vola modo, U-modo,
U-verbo indikativo ^ reala modo infinitivo ^ neŭtrala modo, I-
modo, I-verbo interjekcio ^ ekkria vorteto interogativo ^ demanda vorteto kerno-vorto ^ ĉefvorto kondicionalo ^ imaga modo,
modo, US-verbo konjunkcio ^ kunliga vorteto korelativa vorto ^ tabelvorto labialo ^ lipa konsonanto laringalo ^ glota konsonanto likvido ^ duonbara konsonanto nazalo ^ naza konsonanto negacio ^ neado, nea vorto netransitiva verbo ^ senobjekta verbo
nominativa ^ sen rolmontrilo numeralo ^ nombra vorteto objekta predikativo ^ perverba
priskribo de objekto orda numeralo ^ vicorda nombro- vorto
personalo, personpronomo ^ pro-
nomo, persona pronomo plozivo ^ eksploda konsonanto pluralo ^ multe-nombro posedpronomo ^ poseda pronomo predikativo ^ perverba priskribo predikato ^ ĉefverbo prepoziciaĵo ^ rolvortaĵo prepozicio ^ rolvorteto prepozitivo ^ frazparto kun rol-
US-
vorteto preterito ^ pasinta tempo
prezenco ^ nun-tempo primitiva adverbo ^ E-vorteca
vorteto (E-eca vorteto) pronomo ^ (persona) pronomo, pronomeca vorteto, O-vorteca vorteto (O-eca vorteto), A-vort- eca vorteto (A-eca vorteto) prononco ^ elparolo propozicio ^ frazo pseŭdoafikso ^ eksafikso radikokaraktero ^ propra signifo
de radiko refleksiva pronomo ^ si, sia rilativo ^ rilata Kl-vorto singularo ^ unu-nombro solstariva lingvoelemento ^ vort- eto subjekta predikativo ^ perverba
priskribo de subjekto subjunkcio ^ frazenkondukilo subpropozicio ^ subfrazo
substantiva radiko ^ radiko nek aga, nek eca
substantivo ^ O-vorto
suplemento ^ rekta priskribo
tenso ^ tempo
transitiva verbo ^ objekta verbo velaro ^ vela konsonanto verba radiko ^ aga radiko vokativo ^ alvoko volitivo ^ vola modo, U-modo, U- verbo.
45. Pri la gramatikaj terminoj en PMEG
Kiam mi ekverkis tiun ĉi gramatikon, la precipa ideo estis, ke PMEG estu pli facile alirebla ol la Plena Analiza Gramatiko (PAG), kiun multaj trovas tre malfacila. Mi volis klarigi la gramatikon en kiom eble simpla maniero, tiel ke ne nur lingvistoj kaj gramatikistoj komprenu, sed ankaŭ ordinaraj lern- antoj. Sed mi tamen volis verki profundan kaj kiom eble kompletan grama- tikon.
Mi konstatis, ke tradiciaj gramatikaj terminoj kiel prepozicio, propozicio, adjektivo, adjekto, adverbo k.t.p. ofte estas misuzataj de nespecialistoj. La kompreno de tiaj gramatikaj fakvortoj tre varias. En iuj landoj oni zorge instruas pri gramatiko uzante gramatikajn fakesprimojn, sed en aliaj landoj oni faras tion multe malpli. Nuntempe en iuj landoj oni preskaŭ tute abolis instruadon de gramatiko, kaj kiam temas pri la gepatra lingvo, kaj kiam temas pri fremdaj lingvoj. Laŭ miaj spertoj multaj imagas, ke ili scias, kion tiaj terminoj signifas, kaj ili eĉ mem volonte uzas ilin. Sed tre ofte ili uzas la terminojn erare. Mi vidis instruilojn Esperantajn, en kiuj oni parolis pri adjektivoj, sed nomis ilin adjektoj. Mi aŭdis homojn paroli pri prepozicioj, kvankam ili vere celis subjunkciojn aŭ eĉ adverbojn. Mi aŭdis homojn babili pri adverboj, kiam ili celis komplementojn. Kaj tiel plu.
La klasika gramatika terminologio re estas nur malbone komprenata, ĝi estas ankaŭ mankohava per si mem. Ĝi baziĝas esence sur la gramatika sist- emo de Latino, kaj tial ĝi sufiĉe bone taŭgas por klarigi ĝuste tiun lingvon. Sed aliaj lingvoj havas aliajn strukturojn kaj aliajn gramatikajn kategoriojn. La strukturo de Esperanto havas gravan bazan distingon inter vortetoj kaj radikoj. Vortetoj povas uziĝi tiaj, kiaj ili estas en frazoj, dum radikoj bezonas vortklasajn finaĵojn por fariĝi efektivaj vortoj. Tiu distingo ne estas facile priskribebla per klasikaj gramatikaj esprimoj. PAG parolas pri el- ementoj solstarivaj kaj elementoj kompletigendaj aŭ finaĵbezonaj (§277). Sed pro tio, ke tiu distingo estas nekonata aŭ neesenca en klasika gramatiko, kaj eble ankaŭ pro tio, ke la elektitaj termmoj estas plurvortaj buŝplenaĵoj, la distingon oni ne aparte emfazas en PAG. Ĝi fakte aperas unue en la ĉapitro pri vortfarado fine de la libro. En la pli frua baza ĉapitro pri Vortospecoj kaj vortofunkcioj PAG ignoras tiun distingon, kvankam ĝi estas tute baza en nia lingvo. Laŭ mi necesas prezenti tiun fundamentan distingon frue en klarig- ado de la Esperanta gramatiko. Sed por fari tion oni bezonas facile uzeblajn terminojn. La terminojn, kiujn mi elektis, vortetoj kaj radikoj, oni devas lerni, ĉar iliaj signifoj estas konvenciaj. Sed la esprimoj mem estas bone uzeblaj kaj facile memoreblaj.
Unu ofta kritiko kontraŭ Esperanto estas, ke ni asertas, ke en Esperanto ĉiuj adverboj finiĝas per la finaĵo E. Lernantoj baldaŭ konstatas, ke tio ne estas prava, ĉar ekzistas primitivaj adverboj, kiuj tute ne havas vortklasan finaĵon: pli, hodiaŭ, tre k.a. Malpli multaj rimarkis, ke esence statas same pri adjektivoj. Ni havas adjektivojn kun A-finaĵo (ruĝa, granda, saĝa...), kaj ni havas primitivajn adjektivojn kiel tiu, ambaŭ, ties k.a. Sed kial oni do kritikas nur la primitivajn adverbojn? La klarigo estas, ke klasike oni ordin- are ne nomas la nacilingvajn respondaĵojn al niaj primitivaj adjektivoj per la termino adjektivo, dum oni ja nomas la nacilingvajn respondaĵojn al niaj pri- mitivaj adverboj per la vorto adverbo. Statas tute simile pri la substantivoj: Apud substantivoj kun O-finaĵo (tablo, homo, kuro...) ni havas substantiv- ecajn vortojn sen O-finaĵo: mi, iu, ambaŭ, ĉio k.a. Sed tiujn substantivecajn vortojn oni tute ne nomas substantivoj.
Noto: Tamen en kelkaj landoj oni kutimas uzi la terminon adjektivo por iuj primitivaj adjektivoj.
Tiel estas en Anglalingva gramatika tradicio, kie oni nomas ekz. la vorton that per la termino de-
monstrative adjective (montra adjektivo).
Laŭ mia opinio la supozata neregulaĵo de la Esperantaj adverboj estas iluzio kaŭzita de tio, ke oni insistas uzi klasikajn terminojn pri Esperanto ankaŭ kiam ili ne vere trafas. Se oni uzas klarigojn, kiuj baziĝas sur la distingo inter vortetoj kaj radikvortoj, la supozata neregulaĵo forvaporiĝas. La sist- emo de vortklasaj finaĵoj koncernas nur la radikvortojn, kaj sekve la manko de E-finaĵo ĉe iuj adverboj ne vere estas neregulaĵo (aŭ simila "neregulaĵo" ekzistas ankaŭ ĉe niaj substantivoj kaj niaj adjektivoj).
Kiam mi ekverkis PMEG-on, estis al mi dekomence klare, ke mi volas instrui kaj klarigi la lingvon Esperanto kaj ties strukturon. Mi ne volis instrui ĝeneralan lingvosciencon, nek la gramatikon de Latino. Mi ankaŭ ne volis instrui gramatikajn terminojn. Tiajn mi tamen bezonis uzi, sed la terminaro estu rimedo en la instruado, ne instrucelo. Tial mi elektis uzi tiajn evidentajn terminojn kiel O-vorto (= substantivo), A-vorto (= adjektivo) kaj E-vorto (= adverbo). Oni atentu, ke la egalo-signoj estas iom mensogaj. Al miaj A- vortoj ne apartenas la primitivaj adjektivoj, kaj al miaj E-vortoj ne apartenas la primitivaj adverboj. Tiujn vortetojn mi anstataŭe decidis nomi A-vortecaj vortetoj kaj E-vortecaj vortetoj respektive. Eble tiuj terminoj estas iom longaj, sed ili almenaŭ klare esprimas tion, kion mi celis. Ili fakte montriĝas nelernendaj, ĉar ili estas pli-malpli memklarigaj. Kaj tio estas grava avantaĝo: Nur parto de mia novspeca terminaro estas vere lernenda. Multaj el miaj esprimoj kompreniĝas per si mem.
Aliflanke estas malavantaĝo de miaj pure Esperantaj terminoj, ke ili ne bone taŭgas, se oni volas priskribi aliajn lingvojn. Ne estas tre sencohave paroli pri O-vortoj, se oni parolas pri ekz. Anglaj aŭ Japanaj substantivoj, ĉar tiuj tute ne havas O-finaĵon. Oni do ĝuste komprenu mian celon: Mi ne volis for- igi la klasikajn terminojn. Mi nur volis uzi pli facilajn kaj pli laŭcelajn term- inojn en klarigado de Esperanto. Parolante pri aliaj lingvoj oni uzu aliajn terminojn, taŭgajn por la respektivaj lingvoj.
Post la gravaj vortospecoj O-vortoj, A-vortoj kaj E-vortoj sekvas la eĉ pli grava vortospeco verboj. Sed kiel do nomi tiun vortospecon en facila terminologio? Dum la O-vortoj, A-vortoj kaj E-vortoj havas po unu karak- terizan finaĵon, per kiu eblas ilin nomi, verboj havas jen I, jen AS, jen IS k.t.p. Tradicie oni rigardas la I-formojn de verboj kiel bazajn, sed la termino I-vorto ne estas oportuna kiel anstataŭaĵo de verbo. Unue ĝi estas mis- komprenebla tiel, ke ĝi celas nur verbojn kun I-finaĵo, kaj due la I-formo de verbo estas la malplej verbeca el ĉiuj verbaj formoj. Ĝi estas multrilate pli substantiveca ol verbeca. Krome I-vorto estas pli longa ol verbo, eĉ se nur je unu silabo.
Oni konsciu, ke anstataŭigado de la klasikaj terminoj ne estis celo por mi. Ĝi estis rimedo por faciligi la instruadon de la gramatiko. La klasika termino verbo estas ne nur plaĉe mallonga. Ĝi estas ankaŭ unu el tiuj klasikaj gramatikvortoj, kiujn homoj ĝenerale sufiĉe ĝuste komprenas. Dum multaj apenaŭ aŭ nur nebule scias, kio estas ekz. adjekto aŭ suplemento, ili ofte sufiĉe bone scias, kio estas verbo. Do, la vorton verbo mi simple povis re- teni. Per tio malfermiĝis la eblo uzi I-verbo anstataŭ infinitivo kaj AS-verbo anstataŭ prezenco k.t.p.
Mi renkontis pli ol unu fojon la miskomprenon, ke mi aparte celis anstataŭ- igi ĉiujn klasikajn terminojn. Iuj vere miris, ke kelkajn terminojn klasikajn mi lasis en PMEG. Kelkaj eĉ rigardis tion kiel iaspecan malsukceson de mia flanko. Sed kompleta anstataŭigado neniam estis mia celo.
Alia tereno, kie la klasika terminologio malhelpas prezenti klare la strukturon de Esperanto, estas la tereno de frazroloj kaj ties markado. Klasika terminologio konas kazojn, prepoziciojn kaj postpoziciojn. Tute strange ĝi uzas du malsamajn terminojn por prepozicioj kaj postpozicioj, kvankam temas esence pri unu sama vortklaso. Oni ne nomas adjektivojn antaŭstarajn kaj poststarajn per malsamaj terminoj, ekz. *prejektivoj* kaj *postjektivoj*. Iuj lingvoj havas nur "prejektivojn" (ekz. la Sveda) dum aliaj havas nur "postjektivojn" (ekz. la Persa), kaj ankoraŭ aliaj lingvoj havas ambaŭ (ekz. la Franca). Sed la pozicio de adjektivo ne estas esencaĵo. Ĉu adjektivo estas antaŭstara, ĉu poststara, temas pri la sama vortklaso, kaj tial oni logike uzas unu saman terminon. En moderna lingvoscienco ekzistas la termino adpozicio, kiu kovras kaj prepoziciojn kaj postpoziciojn. Ĝin oni tamen tre malmulte uzas. Sed ankaŭ tiu termino estas misgvida. Ĉiuj tri terminoj prepozicio, postpozicio kaj adpozicio nomas la koncernatan vort- kategorion surbaze de la ideo "pozicio". En Esperanto tio estas nur etimologie vera, sed tamen efikas misgvide. Ĝene ofte mi spertis, ke oni erare imagas, ke ekz. ankaŭ estas prepozicio, ĉar ĝi kutime staras en pozicio antaŭ tio, al kio ĝi rilatas.
Bona terminologio nomu tiun vortklason, kiu inkluzivas prepoziciojn kaj postpoziciojn, per termino, kiu baziĝas sur esenca trajto de tiaj vortoj. La lingva tasko de tiaj vortoj estas indikado de frazroloj. Tiun funkcion ili tamen dividas kun la kazoj. Prepozicioj, postpozicioj kaj kazoj esence plen- umas la saman taskon. Indas do nomi ilin en simila maniero. La klasika terminologio tamen donas al ni nenian rimedon por tio.
En PMEG mi elektis paroli ĝenerale pri rolmontriloj. Tiu kategorio enhavas la rolfinaĵon N (la solan kazan finaĵon en Esperanto) kaj ĉiujn rolvortetojn (prepoziciojn). Rolfinaĵo estas finaĵo, kiu montras frazrolojn, kaj rolvortetoj estas vortetoj, kiuj servas por indiki frazrolojn. La parenceco inter la finaĵo N kaj la rolvortetoj estas en Esperanto aparte frapa: Oni povas uzi jen N, jen al por la sama rolo: Mi helpis lin = Mi helpis al li; Ni vojaĝis al Parizo = Ni vojaĝis Parizon. Eblas uzi jen N, jen je por la sama signifo: Ĝi estas alta je cent metroj = Ĝi estas alta cent metrojn. Tial estas tre inde prezenti tiujn lingvoelementojn kiel parencajn en la terminologio. Sed por fari tion novaj gramatikaj esprimoj estas bezonataj.
Mi neniel imagas, ke mi perfekte sukcesis en mia novspeca terminologio. Kelkaj esprimoj, kiujn mi uzas en PMEG, estas sufiĉe longaj. Eble mi estus povinta elpensi pli mallongajn. Kaj certe eblas elpensi pli trafajn aŭ pli klarajn aŭ alimaniere pli bonajn terminojn. Sed mi almenaŭ provis.
Ĉu miaj faciligiloj eble estas malfaciligiloj por tiuj, kiuj jam scias la klasikan terminologion? Ili ja bezonas lerni novajn esprimojn por kompreni PMEG- on. Mi tamen pritaksas, ke ilia peno estas relative malgranda, kaj ke ĝin vaste kompensas la malpeno, kiun spertas tiuj, kiuj neniam bone lernis la klasikajn terminojn. Kaj eble tiuj, kiuj kapablas kompreni la klasikajn fak- vortojn, tamen pro la nova prezentomaniero en PMEG iafoje povas vidi iajn aferojn en nova lumo dank' al miaj terminoj.
Detala prezento de la PMEG-aj gramatikaj terminoj troviĝas en la ĉi-antaŭa gramatika vortareto (§44).
Al tiuj, kiuj preferas tradiciajn gramatikajn terminojn, mi povas rekomendi la verkon Wennergren, Detala Gramatiko de Esperanto, kiu esence estas mallongigita PMEG kun tradiciaj terminoj. Ĝi legeblas ankaŭ Interrete ĉe
Bertilo Wennergren
46. Literaturo
Akademiaj Studoj 1983. Redaktis Rŭdiger Eichholz. Esperanto press.
Bailieboro [Kanado], 1983 Akademiaj Studoj 1984. Redaktis Rŭdiger Eichholz. Esperanto press.
Bailieboro [Kanado], 1984 Akademiaj Studoj 1985. Redaktis Rŭdiger Eichholz. Esperanto press.
Bailieboro [Kanado], 1985 Akademiaj Studoj 1987. Redaktis Rŭdiger Eichholz. Esperanto press.
Bailieboro [Kanado], 1988 Akademiaj Studoj 1988-1990. Redaktis Rŭdiger Eichholz. Esperanto press.
Bailieboro [Kanado], 1990 Aktoj de la Akademio 1963-1967. (Oficiala Bulteno de la Akademio de Esperanto, 9). 2a eldono, Rotterdam [Nederlando], 2007.
Saarbrŭcken [Germanujo], 1990 Butler, Montagu C[hristie]: Esperanto-English Dictionary. Brita Esperanto-
Asocio, London [Britujo], 1967 Butler, M[ontagu] C[hristie]; Merrick, F.: Muzika Terminaro. Kun alfabeta indekso de David G. Hill. Muzika Esperanto-Ligo, Sofia [Bulgarujo], 1992 (represo)
Cherpillod, Andre: Leksikaj Vagadoj. La Blanchetiere, Courgenard [Franc- ujo], 2012
Cherpillod, Andre: Lingvaj Babilaĵoj. La Blanchetiere, Courgenard [Franc- ujo], 2005
Cherpillod, Andre: Nepivaj Vortoj. La aŭtoro, Courgenard [Francujo], 1988 Cherpillod, Andre: Vortkonsisto, vortfarado, vortanalizo, vortordo. Mem-
eldono, Courgenard [Francujo], 1996 De Hoog, H[endrik] A[rie]: Du Malsanoj en Esperanto. Kia-ismo. Tiom-
Kiom-ismo. Hallabrottet [Svedujo], 1954 De Hoog, H[endrik] A[rie]: La senpera verbigo de adjektivoj. Artur E. Iltis, Saarbrŭcken [Germanujo], 1978. Represo de la eldono "Den Haag 1955".
Desmet', Petro; Horvath, Jozefo: Bildvortaro. Flandra Esperanto-Ligo,
Antverpeno [Belgujo], 2012 Dr Esperanto [Zamenhof L. L.]: Mezdunarodnyj Jazyk. Predislovie i polnyj uĉebnik. Por Rusoj ["La Unua Libro"]. Kel'ter, Varsava [Rusujo], 1887. Represo en Ludovikologia dokumentaro I. Unuaj libroj. (Eble neniam kompletigotaj necesaj aldonoj al la pvz, kolekto 1). Eldonejo ludovikito, sen loko, 1991.
Dua Oficiala Aldono al Universala Vortaro. (Esperantista Dokumentaro, Kajero trideka). Raportis Th[eophile] Cart. Esperantista Centra Oficejo, Paris [Francujo], 1919 Esperanta Bildvortaro. Tradukita el la Germana de Rŭdiger Eichholz.
Esperanto Press, Bailieboro [Kanado], 1988 Fructicier, Paul: Kompleta Gramatiko kaj Vortfarado de Esperanto. Revizi- ita kaj kompletigita de S. Grenkamp-Kornfeld. Esperantista Voĉo, Jaslo [Pollando], 1930
Gŭnkel, Claus. J.: GuVo. Gunkela Vortaro. Provizora 2a eldono, Paderborn
[Germanujo], Aprilo 1994 International Organization for Standardization: International Standard 8601:2004, Data elements and interchange formats - Information inter- change - Representation of dates and times. Geneva [Svislando], 2004.
Kalocsay, K[alman]; Waringhien, G[aston]; Bernard, R[oger]: Parnasa Gvidlibro. 3a eldono, Edistudio, Pisa, Italujo; Heroldo de Esperanto, Madrid [Hispanujo], 1984 Kalocsay, K[alman]; Waringhien, G[aston]: Plena Analiza Gramatiko de Esperanto. 4a eldono, Universala Esperanto-Asocio, Rotterdam [Neder- lando], 1980
Kalocsay, K[alman]: Vojaĝo inter la Tempoj. Stafeto, La Laguna [Hispan- ujo], 1966
Kramer, Markos; Cerante, Luko: J-riismo: riismo senproblemaj
signifoŝovoj. Egalecen (blogo), 2018.
Buske Verlag, Hamburg [Germanujo], 1999 La Esperantisto. Gazeto por la amikoj de la lingvo Esperanto. 1889-1895. Kun postparolo de Reinhard Haupenthal. Georg Olms Verlag, Hildesheim [Germanujo], Zŭrich [Svislando], New York [Usono], 1988 La Zamenhofa Esperanto. Simpozio pri -ata/-ita. Eldonis kaj redaktis J[uan] Regulo [Perez]. Stafeto, La Laguna [Hispanujo], 1961
La Nova Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto. Gvidis Michel Duc Goninaz.
Sennacieca Asocio Tutmonda, Paris [Francujo], 2002 Listo de Rekomendataj Landnomoj. Oficialaj Informoj de la Akademio de Esperanto, n-ro 12, 2009 05 04.
anto-Ligo, Antverpeno [Belgujo], 1990 Moirand, Daniel: Materialoj pri la nuna uzado de la akuzativo. Flandra
Esperanto-Ligo, Antwerpen [Belgujo], 1990 Naŭa Oficiala Aldono al la Universala Vortaro. Oficialaj Informoj de la Akademio de Esperanto, n-ro 8, 2007 03 10.
Nomura, Rihej: Zamenhofa Ekzemplaro. Nagoja Esperanto-Centro, Nagoya [Japanujo], 1989
Oficialaj Informoj de la Akademio de Esperanto, n-ro 19, 2012 0 7 03.
Analiza Gramatiko de Esperanto. Piron, Claude: La Bona Lingvo. Pro Esperanto, Vieno [Aŭstrujo]; Hungara
Esperanto-Asocio, Budapest [Hungarujo], 1989 PIV. Vidu ĉi-poste ĉe Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto 2005. Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto kun Suplemento. Redaktoris Gaston Waringhien. 4a eldono, Sennacieca Asocio Tutmonda, Paris [Francujo], 1987
Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto 2005. Gvidis Michel Duc Goninaz. Sennacieca Asocio Tutmonda, Paris [Francujo], 2005. (Vidu ankaŭ
Rusoj loĝas en Rusujo. Redaktis Anna Lowenstein. Federazione Esperant-
ista Italiana, Milano [Italujo], 2007 Saussure, Rene de: La Vort-Teorio en Esperanto. Artur E. Iltis, Saarbrucken
[Germanujo], 1982. Represo de la eldono "Geneve 1914". Setala, Vilho; Vilborg, Ebbe; St0p-Bowitz, C[arl]: Esperanto -Moderna Lingvo. Fondumo Esperanto, Helsinki [Finnlando], 1965
Ŝulco, Rikardo [Schultz, Richard]; Bermano, Hermano [Behrmann, Hermann]: Leksara kolekto de ofte uzatajpropraj nomoj. Esperanto- Centro, Paderborn [Germanujo], 1989 Unua Libro. Vidu ĉi-antaŭe ĉe Dr Esperanto, Mezdunarodnyj Jazyk. Unua Oficiala Aldono al Universala Vortaro. (Esperantista Dokumentaro, Kajero dek-tria). Raportis Th[eophile] Cart. Esperantista Centra Oficejo, Paris [Francujo], 1909 Vatre, Henri: Neologisma Glosaro. Etapostrikolto al PIV. 3a eldono, Iltis-
Eldonejo, Saarbrŭcken, Germanujo, 1989 Velger, Helmuto [Welger, Helmut]: Kontribuoj al la Norma Esperantologio. Enkonduko. Ekspertizetoj. Kritikoj. Info-servo r.a., Marburg/Lahn [Ge- rmanujo], Oktobro 1999 Vilborg, Ebbe: Etimologia Vortaro de Esperanto. Volumoj 1 - 5. Eldona Societo Esperanto, Malmo [Svedujo], 1989, 1991, 1993, 1995 (vol. 1 - 4), Stockholm [Svedujo], 2001 (vol. 5) Vleminck, Christiane de; van Damme, Emile: Grammaire ABC d'esperanto.
Flandra Esperanto-Ligo, Antwerpen [Belgujo], 1990 Waringhien, Gaston: Lingvo kaj Vivo. Esperantologiaj Eseoj. Dua reviziita eldono kun Apendico. Universala Esperanto-Asocio, Rotterdam [Neder- lando], 1989
Waringhien, Gaston: 1887 kaj la sekvo. Eseoj IV. Stafeto, Antverpeno
[Belgujo]; LaLaguna [Hispanujo], 1980 Wells, J[ohn] C[hristopher]: Concise Esperanto and English Dictionary.
Hodder and Stoughton Ltd, Dunton Green, Sevenoaks [Britujo], 1969 Wells, John C[hristopher]: English - Esperanto - English dictionary. A comprehensive andyet concise two-way dictionary designed for beginners and more advanced students of Esperanto alike, and also incorporating a summary of Esperanto grammar. Mondial, New York [Usono], 2010. (Reviziita dua eldono de Concise Esperanto and English Dictionary.)
Wells, John C[hristopher]: Lingvistikaj Aspektoj de Esperanto. Universala
Esperanto-Asocio, Rotterdam [Nederlando], 1978 Wennergren, Bertil: Bertil Wennergrens Nya Esperantokompendium. Eldona
Societo Esperanto, Malmo [Svedujo], 1990 Wennergren, Bertilo: Detala Gramatiko de Esperanto. Dua plibonigita el- dono, E@I pere de Espero, Partizanske [Slovakujo], 2012. (Vidu ankaŭ
anto. Revizio 1.2, 1999:
("A" - "korno"). Ferdinand Hirt & Sohn, Leipzig [Germanujo], 1923 Zamenhof, L.: Fundamenta Krestomatio de la Lingvo Esperanto. 18a el- dono, Universala Esperanto-Asocio, Rotterdam [Nederlando], 1992
Zamenhof, L. L.: Fundamento de Esperanto. 9a eldono kun enkondukoj, notoj kaj lingvaj rimarkoj de A[ndre] Albault. Esperantaj Francaj El- donejoj, Marmande [Francujo], 1963. (Vidu ankaŭ <http://www.akademio-de-esperanto.org/fundamento/>.) Zamenhof, L. L.: Lingvaj Respondoj. Konsiloj kaj Opiniojpri Esperanto. Editoris G[aston] Waringhien. 6a eldono, Esperantaj Francaj Eldonejoj, Marmande [Francujo], 1962. Represo: Pro Esperanto, Vieno [Aŭstrujo], 1995.
Fontoj de Zamenhofaj ekzemploj
La Zamenhofaj ekzemplofrazoj estas redonitaj en kiom eble senŝanĝa formo. Mallongigoj estas faritaj nur kiam necese, kaj tio ĉiam estas montrita per la signoj "[...]". Klarigaj aldonoj aperas inter rektaj krampoj: "[aldona teksto]". Iafoje la uzo de fina punkto aŭ demandosigno devis pro mallongigo de la ekzemplo esti ŝanĝita. Tio ne estas montrita. Iafoje ankaŭ malgravaj ŝanĝoj rilate al frazkomencaj majuskloj estas faritaj senkomente.
Iafoje grasa skribo, substrekoj aŭ ia speciala litertipo troviĝis en la origina teksto. Ĉio tia estas forprenita, ĉar en PMEG grasaj literoj kaj substrekoj estas uzataj por elstarigi gravajn partojn de la ekzemploj.
La ekzemploj ne venas rekte el Zamenhofaj manuskriptoj, sed el presitaj el- donoj, kaj diversaj redaktoroj kaj kompostistoj staras inter ni kaj Zamenhof. Tial multaj malgravaj detaletoj, kiel ekz. uzo de majuskloj, ne estas ĉiam vere Zamenhofaj. Iafoje redaktoroj faris eĉ sufiĉe gravajn ŝanĝojn. En PMEG aperas ĉiam tiu formo, kiun la ekzemplo havas en la presita eldono (krom evidentaj malgravaj preseraroj, kiuj estas korektitaj senkomente).
Ekzemploj kun ia tre dubinda (eĉ erara) formo, kiu povus konfuzi lern- antojn, estis ĝenerale evitataj.
En tre fruaj tekstoj estis uzataj tabelvortoj je AN, kiuj poste estis ŝanĝitaj al AM. Tiaj malnovaj formoj estas ĉiam ŝanĝitaj en la novajn, krom en unu ek- zemplo (§14.2.1).
Legu pli ĉi-poste pri ŝanĝoj en la Biblio.
Ĉe ĉiu Zamenhofa ekzemplo ĝia fonto (originala verko de Zamenhof aŭ tra- duko fare de li) estas montrita per postmetita mallongigo jene:
ekzemplo FA1153 = ekzemplo el Fabeloj de Andersen, unua parto, paĝo 153
Ciferoj post mallongigo montras paĝonumeron. Esceptoj estas FE (la Ek- zercaro), kie la ciferoj montras numeron de ekzerco, PE (Proverbaro Esperanta), kie ili montras numeron de proverbo, kaj la Bibliaj libroj, kie la ciferoj montras numeron de ĉapitro.
La jenaj fonto-mallongigoj estas uzataj en PMEG:
BV Dickens, Charles: La Batalo de l' Vivo. Tradukis el Germana tra- duko L. L. Zamenhof. Stead's Publishing Office, London, Brit- ujo; Hachette kaj K., Paris [Francujo], sen dato
DL Dro Esperanto [Zamenhof L. L.]: Dua Libro de l' lingvo Inter- nacia. Kajero N° 1. Ĥ. Kelter, Varsovio [Rusujo], 1888. Re- preso en Unua etapo de Esperanto 1878-1895. (iom reviziita plena verkaro de l.l. zamenhof, originalaro I). Eldonejo ludovikito, sen loko, 1989.
FA1 Andersen, H[ans] C[hristian]: Fabeloj de Andersen. Unua Vol- umo. Tradukis [el Germana traduko] D-ro L. L. Zamenhof. Dua eldono, Heroldo de Esperanto, Bruselo [Belgujo], 1965. Represo en fabeloj de andersen. koboldoimuna eldono. (iam kompletigota plena verkaro de l.l. zamenhof, volumo 7). El- donejo ludovikito, sen loko, 1990.
FA2 Andersen, H[ans] C[hristian]: Fabeloj de Andersen. Dua Parto.
Tradukis [el Germana traduko] Dro L. L. Zamenhof. Esperant- ista Centra Librejo, Paris [Francujo], 1926. Represo enfabeloj de andersen. koboldoimuna eldono. (iam kompletigota plena verkaro de l.l. zamenhof, volumo 7). Eldonejo ludovikito, sen loko, 1990.
FA3 Andersen, H[ans] C[hristian]: Fabeloj de Andersen. Tria Parto.
Tradukis [el Germana] traduko Dro L. L. Zamenhof. Esperant- ista Centra Librejo, Paris [Francujo], 1932. Represo enfabeloj de andersen. koboldoimuna eldono. (iam kompletigota plena verkaro de l.l. zamenhof, volumo 7). Eldonejo ludovikito, sen loko, 1990.
FA4 Andersen, H[ans] C[hristian]: Fabeloj de Andersen. Kvara Vol- umo. Tradukis [el Germana traduko] L. L. Zamenhof. Unua el- dono, Heroldo de Esperanto, Bruselo [Belgujo], 1963. Represo
en fabeloj de andersen. koboldoimuna eldono. (iam kompletig- otaplena verkaro de l.l. zamenhof, volumo 7). Eldonejo ludovikito, sen loko, 1990.
FAnt La Antaŭparolo en Zamenhof, Fundamento de Esperanto
FE La Ekzercaro en Zamenhof, Fundamento de Esperanto
FG La Fundamenta Gramatiko en Zamenhof, Fundamento de Esper- anto
FK Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la Lingvo Esperanto.
Aperas en PMEG nur ekzemploj el Krestomatiaj tekstoj, kiuj estas certe Zamenhofaj. Vidu p. 446 en la Krestomatio.
Gm Ŝalom Alejĥem: La Gimnazio. Tradukis L. L. Zamenhof. 1a el- dono, Esperantista Centra Librejo, Paris [Francujo], 1924 (el- donita en unu volumo kune kun Rn)
H Shakespeare, W[illiam]: Hamleto. Reĝido de Danujo. Tradukis
L. L. Zamenhof. Librairie Hachette et Ce, Paris [Francujo], 1902
IT Goethe, [Johann Wolfgang von]: Ifigenio en Taŭrido. Dramo en
kvin aktoj. Tradukis L. L. Zamenhof. 3a eldono, Esperantista Centra Librejo, Paris [Francujo], 1929
L1 Leteroj de L.-L. Zamenhof. I. 1901-1906. Prezentis kaj komentis G[aston] Waringhien. Sennacieca Asocio Tutmonda, Paris [Francujo], 1948
L2 Leteroj de L.-L. Zamenhof. II. 1907-1914. Prezentis kaj komentis G[aston] Waringhien. Sennacieca Asocio Tutmonda, Paris [Francujo], 1948
LR Zamenhof: Lingvaj Respondoj
M Orzeszko, Eliza: Marta. Tradukis L. L. Zamenhof. 4a eldono,
Editions frangaises d'esperanto, Marmande [Francujo], 1968
OV Zamenhof, L. L.: Originala Verkaro. Kolektis kaj ordigis
Joh[annes] Dietterle. Ferdinand Hirt & Sohn, Leipzig [Ge- rmanujo], 1929
PE Zamenhof, L. L.: Proverbaro Esperanta. Alfabete ordigis kaj provizis per indeksoj C[amille] Rogister. Stafeto, La Laguna [Hispanujo], 1961 (Rimarku, ke la numeroj de la "proverboj" estas en tiu ĉi eldono tute aliaj ol en la originala Proverbaro Esperanta.)
Rn Heine, Henri [Heinrich] : La Rabeno de Baharah. Tradukis L. L. Zamenhof. 1a eldono, Esperantista Centra Librejo, Paris [Francujo], 1924 (eldonita en unu volumo kune kun Gm)
Rt Schiller, Frederiko [Friedrich]: LaRabistoj. Tradukis L. L.
Zamenhof. 2a eldono, Esperantista Centra Librejo, Paris [Francujo], 1928
Rz Gogol, N[ikolaj] V[asilievic]: La Revizoro. Tradukis L. L.
Zamenhof. 2a eldono, Esperantista Centra Librejo, Paris [Francujo], 1928
UL Dr Esperanto: Mezdunarodnyj Jazyk ["La Unua Libro"].
UV La Universala Vortaro en Zamenhof, Fundamento de Esperanto
Bibliaj ekzemploj
La Sankta Biblio, Malnova kaj Nova Testamentoj tradukitaj el la originalaj lingvoj. Brita kaj Alilanda Biblia Societo, Londono, Britujo; Nacia Biblia Societo de Skotlando, Edinburgo [Britujo], sen dato
La Malnovan Testamenton tradukis Zamenhof, sed poste "Biblia Komitato" reviziis la tekston (laŭ peto de Zamenhof). Ekzemploj el la Malnova Testa- mento estas do plej ofte plene Zamenhofaj, sed iafoje povas esti diferenco inter la Biblia teksto kaj la origina Zamenhofa traduko.
Ciferoj post mallongigo de Biblia libro montras numeron de ĉapitro.
La jenaj mallongigoj de Bibliaj libroj estas uzataj en PMEG:
AK
Alta Kanto de Salomono
Kr2
Kroniko, Libro Dua
Am
Amos
Lv
Levidoj, Tria Libro de Moseo
Cf
Cefanja
Mĥ
Miha
Dn
Daniel
Ml
Malahi
Er
Eliro, Dua Libro de Moseo
Naĥ
Nahum
Es
Ester
Neĥ
Nehemja
Ez
Ezra
Nm
Nombroj, Kvara Libro de Moseo
Gn
Genezo, Unua Libro de Moseo
Ob
Obadja
Hŝ
Hoŝea
Pk
Plorkanto de Jeremia
Ĥb
Ĥabakuk
Pr
La Predikanto
Ĥg
Ĥagaj
Ps
La Psalmaro
Ij
Ijob
Re
Readmono, Kvina Libro de Moseo
Jes
Jesaja
Rĝ1
Reĝoj, Libro Unua
Jĝ
Juĝistoj
Rĝ2
Reĝoj, Libro Dua
Jĥ
Jehezkel
Ru
Rut
Jl
Joel
Sm1
Samuel, Libro Unua
Jn
Jona
Sm2
Samuel, Libro Dua
Jr
Jeremia
SS
La Sentencoj de Salomono
Js
Josuo
Zĥ
Zeharja
Kr1 Kroniko, Libro Unua
Origina Zamenhofa traduko
Kelkaj Bibliaj ekzemploj estas prenitaj el la origina neŝanĝita traduko de Zamenhof. Ili estas montritaj per aldona Z jene: ekzemplo GnZ1 = ekzemplo el la origina neŝanĝita Zamenhofa traduko de Genezo, ĉapitro 1.
La originajn Zamenhofajn tradukojn eldonis "Librejo Hachette kaj K." ("Librairie Hachette et C"e"), Paris [Francujo], 1908 (Ps kaj Re), 1909 (SS), 1911 (Gn), 1912 (Er), 1914 (Nm), 1921 (Lv), sen jaro (Pr).
En 1987 Ludovikito eldonis du-voluman faksimilan represon de la Zamen- hofa tajpita traduko:
Zamenhof, L. L.: de josuo al jeremia. el la hebrea originalo tradukis l.l. zamenhof. (iam kompletigotaplena verkaro de l.l. zamenhof parto dua volumo 5). Eldonejo ludovikito, sen loko, 1987 [enhavas Js, Jĝ, Sm1, Sm2, Rĝ1, Rĝ2, Jes, Jr] Zamenhof, L. L.: de jeĥezkel al malaĥi. el la hebrea originalo tradukis l.l. zamenhof. (iam kompletigotaplena verkaro de l.l. zamenhof parto dua volumo 6). Eldonejo ludovikito, sen loko, 1987 [enhavas Jĥ, Pk, Ez, Neĥ, Kr1, Kr2, AK, Ru, Ij, Es, Dn, Hŝ, Jl, Am, Ob, Jn, Mĥ, Naĥ, Ĥb, Cf, Ĥg, Zĥ, Ml]
Indekso
A..
elparolo 27, 28
finaĵo 55-57, 244
tabela postparto 244
A
liternomo 318, 319
A ha 339
A-eca vorteto 707
A-finaĵo
ĉe liternomo 319
ĉe ON-vorto 383
ĉe participo 437-439
en vortfarado 568-572, 581-583
landonomo 555
popolnomo 555
pronomo 109, 110
rolvorteto 240
A-vorta frazparto 68, 69, 707
A-vorta nombrovorto 382-384
A-vorteca vorteto 707
A-vorto 55-57, 159, 707
aga 569
J-finaĵo 74-77
kiel perverba priskribo 401, 405
kvanta 393, 394
O-vorteca 56
pozicio 63
priskribo de 68, 69
priskribo de E-vorto 396
priskribo de I-verbo/subfrazo 407
priskribo de vorteto 397
signifo 568-572
simila al ITA-formo 571
uzo 55-57
A-vortoj duoblaj 413
AB (sufikso) 664, 699
Ablativa adjekto = de-komplemento, el-
komplemento 713
Ablativa adjekto = De-komplemento, El-
komplemento 152-161, 205
AC (sufikso) 664
AĈ 590
diferenco de fi 661
Aĉeto 232, 235
AD 73, 590-592
Adiaŭ, Adiaŭi 335
Adicio 328, 329
Adjektiva radiko = eca radiko 713
Adjektivo = A-vorto 713
Adjekto = komplemento 713
ADOR (sufikso) 665, 699
Adverbo = E-vorto, E-vorteca vorteto (E-
eca vorteto) 713
Afikseca radiko 653-662
Afikseca vorteto 661, 662
Afikso 707
difino 589, 590
Greka/Latina 663
kemia 685
neoficiala 663-685
novenkondukado 663
oficiala 589-662
ŝajna 586, 587
Afrikato = ekfrota konsonanto 29, 713
AFRO (prefikso) 675, 699
Aga radiko 569
Aganto 110, 476
en pasivo 449-451
Agento = aganto (en pasiva frazo) 449-
451, 713
Aha 338, 339
Aĥ 338
Aj 338
Ajn 281, 282
post KI-vorto 282
Ajna 282
AĴ 592-594
ĉe participo 441
Akcento 27, 105, 371
emfaza 284
en fremda vorto 40
erara 252
foresto 35, 36
Aktivo 42-45, 707
Akuzativa objekto = objekto 713
Akuzativo = N-finaĵo 134-148, 713
Al 201
en rolvortaĵo 238
nerekta objekto 138
objekto 155
AL (sufikso) 664
Al anstataŭ de 203
Al tio 204
Al-komplemento 459
I-verba 425
pasivigo 456
senca subjekto 423
Alfabeta ordo
fremdaj literoj 24
Alfabeto 19, 20
literuma 319
ne-Latina 546
ALI-vorto 245-247
Alia 57, 245-247, 377
pozicio 66
Alia/alie ol 345
Alial 245-247
Aliam 245-247
Alie 245-247
Aliel 245-247
Alies 245-247
Alifoje 246
Aligi 205
Aliĝi 205
Alii 245-247
Aliio (k.s.) 247
Alikaŭze 246
Alikvante 246
Aliloke 246
Alimaniere 246
Alio 245-247
Aliom 245-247
Alispeca 246
Aliu 245-247
Aliula 247
Almenaŭ 282, 283
Alparolato 132, 133
Alternativa subjekto 461, 462
Alternativdemando 332, 362
Alvoko 44, 82, 132, 133, 491, 707
al potenco 133
kun ho 336
per 226
AM
sufikseca 605, 653
Ambaŭ 318
Amen 338
Amharo 699
AN 595
erara uzo 552
landano 550, 551
superflua 625
ANC (sufikso) 664, 665
Ankaŭ 283, 284
postmetita 283
Ankoraŭ 258, 259
Ankoraŭ kaj plu 268
Ankoraŭ ne 264
Ano 551
Anstataŭ 210
antaŭ I-verbo 431
Anstataŭ (tio) ke 211
Anstataŭa 212
Anstataŭa skribomaniero 20
Anstataŭe 212
Anstataŭi 212
Anstataŭigi 212
ANT 443, 446
Antaŭ 167
antaŭ I-verbo 433
horo 391
Antaŭ ke 532
Antaŭ kiam 518, 532
Antaŭ ol 433, 444
Antaŭa 170
Antaŭa vokalo 27
Antaŭaĵo 169
Antaŭantaŭhieraŭ 262
Antaŭe 170, 444
Antaŭelemento
preciziga 575-581
Antaŭen 170
Antaŭhieraŭ 262
en nerekta parolo 536, 537
Antaŭmetado
de frazparto 540-544
de frazparto el subfrazo 541-544
Antaŭo 169
Antaŭparto
de tabelvorto 241
Antaŭpriskribo 67
Antaŭtagmeze 390
ANTI (prefikso) 676
Aparteni 459, 461
Aparteno 315-317
Apenaŭ 284, 285, 358, 527
Aperi
kun postmetita subjekto 138
Apostrofo....22, 27, 47, 72, 105-108, 568
A-vorto 107
AŬ-vorto 107
disiga 107
neuzado 108
Apozicio = apudmeto 713
Apud 170
Apuda 171
Apude 171, 239
Apudmeto 82, 410-414, 707
AR 595, 596
ARĤI (prefikso) 676
ARI (sufikso) 665, 699
ARKI (prefikso) 676
Artikolo 81-99
As
=faras 473
AS
anstataŭ IS 416
eterna 416
finaĵo 415, 416
= estas 469, 470
AS-fmaĵo 415, 416
Aspektismo (= itismo) 453, 454
Asterisko 22
Aŝuro 699
AT 446, 451, 452
por ripeto 453
teoria eblo de plenumiĝo 452
AT-IT
kiel elekti? 451-454
Atismo 446
ATO (prefikso) 683
ATOR (sufikso) 665
Aŭ 77-80, 324-326
alternativa nomo 325, 326
ĉe tutaj frazoj 324
ekskluziva/inkluziva 324, 325
korekto 326
sekvo 326
Aŭ (ekkria vorteto) 338
AŬ-finaĵo
forpreno 42
AŬ-vorto 42
Aŭ... aŭ 331
Aŭdio 699
AŬDIO (prefikso) 676, 699
AŬTO (prefikso) 677, 700
B I
elparolo 29, 30
Ba, Baf. 338
Baldaŭ 259, 260
Baldaŭa 260
Baldaŭe 260
Bati 460, 462
Be 338
mallongigo de bemola 700
Biblio 725, 726
Bibliografio 719-727
Bilabialo = lipa konsonanto 713
Biliono 670
BIO (prefikso) 677
Bis, Bisi 335
BIT
prefikseca 653
Bliso 700
BO 639, 640, 694
Bo (liternomo) 318, 319
Bonvole ...u 419
Bonvolu ...i 419
Brajlo 20
Brekekekeks 700
■
C
elparolo 29-31
Celo 201
subkomprenata 145
Cent 369-372
CENTI (prefikso) 683
Centoj 369
Certa 101
anstataŭ unu 377
Ci 109, 113
Ci-diri 113
Cia 110, 113
Cifero 23
Cii 113
Cis 341
Cit 23
Citaĵa frazo 490
Citaĵo 561-563
Citilo 23
Co (liternomo) 318, 319
■
Ĉ
elparolo 29-31
Ĉar 526, 527
en ĉeffrazo 527
Ĉar kaj tial 271
Ĉe 171
ĈEF 640, 641
Ĉefelemento
de kunmetaĵo 575-581
Ĉeffrazo 495, 496, 707
Ĉeflitero 19, 20
Ĉefo 640
Ĉefpropozicio = ĉeffrazo 713
Ĉefpropozicio = Ĉeffrazo 495, 496
Ĉefverbo 42, 43, 457-468, 707
forlaso 490
Ĉefvorto 45, 46, 707
forlaso 493, 494
Ĉesi 483, 484
Ĉesigi 484
Ĉesiĝi 466
Ĉi 251-254
erara skribo 252
kvazaŭ difinilo 99-102, 252
memstara 252
prefikseca 253, 661
Ĉi ĉio 311
Ĉi lasta(j) 253
Ĉi-kune 221
Ĉi-libro 252
Ĉi-sube 192
Ĉi-tiu 252
Ĉl-vorto 244
Ĉia 313-315
Ĉial 270-272
Ĉiam 255-258
Ĉiama 258
Ĉie 249-251
Ĉiea 251
Ĉiel 272-276
Ĉien 146
Ĉies 315-317
Ĉiesul(in) o 317
Ĉio 308-313
apudmeto 411, 412
Ĉiom 276-281, 397
Ĉioma 281
Ĉirkaŭ 173
antaŭ subjekto 385
E-vortece 385
nuancilo de nombro aŭ kvanto 385
Ĉirkaŭa 174
Ĉirkaŭe 174
Ĉirkaŭi 174
Ĉirkaŭigi 174
Ĉiu 80, 181, 303-308
anstataŭ po 229
Ĉiuj 89, 306
Ĉiuj du 318
ĈJ 596, 597
en parencovortoj 693
Ĉo (liternomo) 318, 319
Ĉomolungmo 700
Ĉu 361, 362
duobla 331, 332
forlaso 362, 363
Ĉu-demando 361, 362, 506
Ĉu... aŭ 332
Ĉu... ĉu 331, 332
ŝajna 332
D..
elparolo 29, 30
Da 161-166, 380, 393
ĉe tiu 165
forlaso 381
malnova uzo 166
memstara 165
neskribita 380
post baza nombrovorto 373
Da-esprimo 161
kvazaŭ ĉefvorto 393, 395
memstara 161
Da-ismo 166
Danci 458
Dank' al 106
Danke + N-finaĵo 106
Danke al 106
Danki 462
Danki por 232
Danki pro 232, 235
Daralbajdo 700
Darfi 700
Dativa objekto, dativo = al-
komplemento 713
Dato 56, 374, 391, 392
skribo 392
Daŭri 483
Daŭrigi
antaŭ I-verbo 485
Daŭro 230
De 152, 154, 156, 158-160
aganto 158
anstataŭ al 205
aparteno 156, 410
ĉe monatonomo 391
ĉe nombrovorto 380
E-vortece 385
eco 157
en pasivo 449-451
erare uzata 410
formovo 152, 158
horo 390
konsisto 157
malsimileco/distingo/aparteco 152,
155
mezuro 157
nuancilo de nombro aŭ kvanto 385
objekto 154
origino 152
perverba priskribo 158
post E-vorto 237
prefikseca 661
rilate al A-vorto 159
rilate al aga O-vorto 154
rilate al E-vorto 159
rilate al O-vorto ne-aga 156
rilate al participo 158
rilate al verbo 152
rilate al vorteto 160
sen N 146
tempo 153
De alia (persono) 246
De kaj per 226
De kiu 516
De la fino de 153
De la flanko (de iu) 157
De la komenco de 153
De loko al loko 204
De post 153
De tago al tago 204
De tempo al tempo 204
DECI (prefikso) 683
Deciliono 379, 700
Decimala komo 388
Decimalo 21
Definitive 451
Dek 369-372
DEKA (prefikso) 683
Deklara frazo 487
Dekoj 369
Dekono 379
Dekstre de 237
Deloke de 154
Demanda frazo 487, 488
Demanda subfrazo 506, 507
Demando 361-368
alternativa 332, 362
elparolo 363
nea 365-367
Demandosigno 21
Denta konsonanto 29
Dentalo = denta konsonanto 713
Depost 154
Des 332-334
anstataŭ tiom 333
kroma motivo 333
DES (prefikso) 677
Des... des 334
Detempe de 154
Devi 423, 424, 477-482
+ neado 480
Devus 482
Di
mallongigo de diesa 343, 700
Dificila 700
Difina artikolo 81-99
Difinilo 81-103
pli ol unu 102, 103 pozicio 63
Difiniteco
imagata 92
Diftongo 28, 707
Direkta Nfinaĵo 143-147
Direkto 143-147, 201
figura 146
inversa 183
senmova 201
sola N-finaĵo ĉe O-vorto 143
DIS 641, 642
Disde 152, 159
Dissigeli 642
Divido 388, 389
Dividostreko 22
ĉe OBL/ON/OP 630
mallongigo 22
nombrovorto 371
vicorda nombrovorto 382
DĴ
elparolo 32
Do 285
Do (liternomo) 318, 319
Doni 459
Drumo 74
Du 369-372
Dua persono 112, 113
Dua plej 294
Duiliardo 670
Duiliono 670
Dum 212
antaŭ I-verbo 433
+ ne 529
Dum kaj en 177
Dume 213, 239
Duobla konsonanto 36
Duobla neado 358
DUON
prefikseca 694
Duonbara konsonanto 29
Duondifina unu 101
Duonhoro 390
Duono 390
Duonvokalo 29, 707
Dupunkto 21
E
E
elparolo 27, 28
finaĵo 59-61, 245
tabela postparto 245
E
liternomo 318, 319
E (sufikso) 665
E he 339
E-eca vorteto 708
E-finaĵo 59-61
ĉe nombrovorto 384
ĉe participo 439, 440
en vortfarado 572, 573
rolvorteto 239
E-vorta frazparto 69, 70, 708
E-vorta nombrovorto 384
E-vorteca vorteto 249-301, 708
E-vorto 59-61, 159, 708
kunskribita kun A-vorto 413
kvanta 394-396
loka 240
nuancilo 60, 61
objekto 450
priskribo de 69, 70
priskribo de A-vorto 68
priskribo de E-vorto 69
priskribo de I-verbo 402, 406
priskribo de nenio 402
priskribo de O-vorto 442
semajntago 143
tempa 65, 66
uzo 59-61
+ de 159
E-vortoj duoblaj 413
EBL 597, 598
pasiva 455
EC 598-601
ĉe participo 441
Eĉ 286
Eĉ ne 360
Eĉ se 531
ED (sufikso) 666
EG 601, 602
Egalas (al) 388, 389
Egalo-signo 24
Egalsigno 388
Ehe 338, 339
EJ 602-604
Ejdzo 53, 700
EK 642, 643
Ek! 337
Ekde 153, 159
Ekesti 471
Ekfrota konsonanto 29
Eki 466
Ekkria vorteto 335-339, 644, 708
el ordinara radiko 337
Ekkrio 107
pro 235
EKO (prefikso) 677
EKS 643, 644
Eks! 337
EKSA (prefikso) 683
Eksafikso 587, 708
EKSBI (prefikso) 685, 700
Ekskluzive 210
Ekskluzive de 215, 238
Eksploda konsonanto 29
Ekster 175
Ekster(aĵ) o 176
Ekstera 176
Ekstere 176, 239
Ekstere de 237
Eksteren 240
Eksterna 176
Ekzercaro 687-692
El 205
el inter 207, 293
komplete/ĝisfine 659
kun plej 293
origino 157
prefikseca 659
El de 159
El sub 191
Elcento-signo 24
Eligi 208
Eliĝi 208
Elnombrado 321
Elparolo 27-40
Esperanteca 545-547
konsonanto 29-34
ne-Esperanta vorto 38-40
neregula sed tolerebla 31
vokalo 27, 28
Elspira konsonanto 31
EM 604-606
Emfazado 540, 541
Emfazo
per vortordo 539
En 176
konsisto 207
statoŝanĝo 179
+ N-finaĵo 178
EN (sufikso) 666
En kaj dum 177
En si 129
Ena 179
END 606
kvazaŭ pasiva participo 439
pasiva 455
Ene 179
Ene de 237
Enen 179
Enigi 179
Eniĝi 179
ENZ (sufikso) 666, 700
Epiteto = rekta priskribo 713
ER 607
Escept(int) e 215
Escepte ...N 239
Escepte de 215, 238
Esceto (B) 24
ESK (sufikso) 666
Esperanteca elparolo 38, 39, 545-547
Esperantigita nomo 548-550
Esperantigo de nomo 548-550
Esperantigo de propra nomo 547
Esperanto 90, 99
participo 443
Estante 351
Este 351
Esti 401-405, 460, 469, 470
kun participo 443-448
= troviĝi 469
Estiel 342, 351
Estkiel 351
ESTR 607, 608
diferenco de ĈEF 641
ET 608, 609
EŬRO (prefikso) 677, 678, 700
F
elparolo 29, 30
Faka lingvaĵo 388
Familiano 693-695
Fanagalo 700
Far 341
Faras 388, 389
Fare de 154, 159, 341, 451
Fari 472, 473
Fariĝi 401-405, 460, 471
FEMTO (prefikso) 683
Ferio 74
Festo 149
Festonomo 98
majuskla 558
Fi 336
prefikseca 661
FIN
prefikseca 659
sufikseca 653
Finaĵo 708
AS 415, 416
1 415, 421-436
IS 416, 417
J 47, 55, 71
N 47, 55, 59, 71, 134-148
OS 417
U 418, 419
US 419, 420
verba 415-420
vortklasa 568-575
Fine de 237
Finiĝi per/je 225
Finitivo = ĉefverbo 713
Finnlando 549
Finno 37
Fiŝkapti 583
Fiŝo 73
Flanke de 237
Fo (liternomo) 318, 319
Fojo ke/kiam 500
Fonto 723-725
For 254, 255
ekkria 255
malproksime 254
mova 254 prefikseca 659
For de 152, 159, 160
Fora 255
.255
Fore 255
Foren.
Formato 389
Frakcistreko 233, 389
Frazenkondukilo 708
Frazeto 581-585, 708
Frazetvortigo 581-585
Frazetvortigoj
streĉitaj 586
Frazetvorto 581-585, 653-662, 708
Frazfunkcio 487-489
Frazmelodio 363
Frazo 42-45, 708
citaĵo 490
komenta 489, 490, 515
kompleksa 489, 490
mallongigita 490-494
ordona 488
pasiva 449-456
pasivigebla 454-456
Frazospeco 487-494
Frazparto 42, 63-70, 708
A-vorta 68, 69
antaŭmetado 540-544
E-vorta 69, 70
kun rolvorteto 148-240
O-vorta 63-67
priskribo de A-vorto 68
priskribo de E-vorto 69, 70
priskribo de O-vorto 64
sen rolmontrilo 131-134
Frazparto kun rolmontrilo
kiel perverba priskribo 406
Frazrolo 42, 148-240, 457-468, 708
Fraztipo 487-489
Fremda vorto 38-40
Fri 342
Frikativo = frota konsonanto 713
Fronte al 238
Frota konsonanto 29
Fu 338
Fundamenta Ekzercaro 687-692
Fundamenta Gramatiko 687-692
Fundamento de Esperanto 687-692
FUS
prefikseca 653
Fuŝa 570
Futbalo 586
Futuro = venonta tempo 713
G
G..
elparolo 29, 30
GE 50, 53, 644-646
en parencovortoj 693
kun BO kaj PRA 640
Gepatro 645
Gerundio = participo kun E-finaĵo 713
GIBI (prefikso) 685, 700
GIGA (prefikso) 683
Gik gak 338
Gingiva konsonanto 29
Gingivalo = gingiva konsonanto 713
Glota konsonanto 29
Glu glu 339, 700
Glu glu glu 339
Go (liternomo) 318, 319
Grado 272-276, 398, 399
emfaza 280
Gramatika sekso 48-53
Gramatika termino 707-718
Gramatika vortareto 707-714
Gramatika vorto
tradicia 715-718
Gramatiko 41
superrigardo 41-46
Granda litero 19, 20
Graŭ 342, 701
Greka litero 25
Grupa O-vorto 181
Grupo kun po unu 78
GV
elparolo 31
G
G..
elparolo 29, 30
Gentila peto 419
Ĝi 109, 115-117
anstataŭ tio 117
neuzenda 117 por homo 115, 117
superflua 117
Ĝia 109, 110, 115-117
Giismo 115, 117
Ĝis 208, 528, 529
antaŭ I-verbo 433
E-vortece 385
inkluziva 210
nuancilo de nombro aŭ kvanto 385
salutvorto 209, 335
+ ne 529
Ĝis (la) 209, 335
Gis (la) revido 209, 335
Ĝis (tiam) kiam 523
Ĝis kiam 529
Gis-streko 23
Ĝisi 210
Ĝisnuna 267
Ĝiso 210
Ĝo (liternomo) 318, 319
Ĝoji 458
H
H..
elparolo 29, 30
voĉa 31
Ha 336, 338
Ha lo 336, 338, 339
Haleluja 338
Halo' 339
Halt'! 337
Haltostreko 22
Havi 461, 471
He 336
Hej 338
HEKTO (prefikso) 683
Help! 337
Helpa tia 531
Helpa tial 527
Helpa tiel 531
Helpa tio 497-499, 501
Helpi 459
Helposigno 20-25
elparolata 23, 24
ne-elparolata 20-23
Helpverbo 469, 470, 477-482
HEMI (prefikso) 682
Hieraŭ 260-262
en nerekta parolo 536, 537
Hieraŭa 262
Hieraŭo 262
HIPER (prefikso) 678
Hm 338
Ho (liternomo) 318, 319
Ho la 339
Hodiaŭ 260-262
en nerekta parolo 536, 537
Hodiaŭa 262
Hodiaŭo 262
Hoj 338
Hola 338, 339
Homino 50
Homonimo 568
Hop, Hopi 338
Horo 56, 143, 390, 391
Hosana 338
Hot, Hoto 338
Hu ra 339
Hu, Hu Hu, Hu ha 339
Hura 336, 339
Huŝ 338
■
Ĥ
alternativoj 34
elparolo 29, 30, 33
Ĥo (liternomo) 318, 319
1 421-436
elparolata kiel "ij" 28
elparolo 27, 28, 33
en vortfarado 573-575
finaĵo 415
I
liternomo 318, 319
I (sufikso) 666, 667
I-finaĵo 415
I-verba frazparto 421
I-verbo 415, 421-436, 468
anstataŭ U-verbo 435
citata 435
ĉe povi/devi/voli 423, 424
ĉe promesi 426
ĉefverbo 435, 436 diferenco de ADO-formo 436
kiel objekto 455
kiel perverba priskribo 403, 408
kun alia subjekto 425-428
kun povi, devi kaj voli 477-482
kun rolvorteto 430-435
nerekta parolo 535
objekto 424, 450
ordona 435
pasivigo de 454, 455
perverba priskribo 427
perverba priskribo de 422
post krom 432
post mova verbo 430
post por 430, 431
post se 435
post sen 432
pri-komplemento 425
priskribo de A-vorto 429
priskribo de O-vorto 428, 429
rekta priskribo 428, 429
senca subjekto 421, 423, 425-435
subjekto 422, 423
Ia 313-315
Ial 270-272
Iam 255-258
Iama 258
IĈ (sufikso) 53, 668, 701
ID 609, 610
Identiga priskribo. .64, 133, 134, 409, 410
Ido 90
Ie 249-251
Iel 272-276
Iele 276
Ien 146
Ies 315-317
IF (sufikso) 668, 701
IG 610-614
anstataŭ IZ 671
IG post IĜ 463
IG-verbo 463, 464, 610-614
si kaj sia 128
IG-verbo el IĜ-verbo 463
Igi 473, 474, 476
IĜ 614-618
diferenco de EK 643
IĜ-verbo 465-467, 614-618
Iĝi 401-405, 471
IK (sufikso) 669
IL 618-621
Ili 109, 118
Ilia 109, 110, 118
ILIARD (sufikso) 670
ILION (sufikso) 670
Imaga modo 419, 420, 505, 526, 531,
708
ĉe devi/povi/voli 482
Imperativo = vola modo, U-modo, U-
verbo 713
Imperativo = Vola modo, U-verbo, U-
modo 418, 419
IN 50, 621, 622
en parencovortoj 693
en virina nomo 550, 693
Ina vorto 48
IND 623, 624
pasiva 455
Indikativo = reala modo 713
Infanino 50
Infinitivo = neŭtrala modo, I-modo, I-
verbo 713
INFRA (prefikso) 678
ING 624
Inkluzive ...N 239
Inkluzive de 215, 238
INT 443
INT + US 448
Inter 179
nuancilo de nombro aŭ kvanto 385
prefikseca 378
tempa 182
Inter si 129, 378
Intera 182
Interalie 245
Intere 182
Intergloso 701
Interjekcio = ekkria vorteto 713
Interlingvao 701
Interlingveo 701
Interne de 237
Interogativo = demanda vorteto 713
Interogativo = Demanda vorteto. 361-368
Iom 276-281, 397
diferenco de malmulte 278
Iom el 164
Iom post iom 451
Iom-post-ioma 281
Ioma 281
Iomete 281
Iometo 281
IP (sufikso) 53, 670, 701
Is
=faris 473
IS
finaĵo 416, 417
por estonta tempo 417
ISfinaĵo 416, 417
ISM 624-626
IST 626-628
ISTAN (sufikso) 553, 670, 701
IT 446, 451, 452
IT (neoficiala sufikso) 671
Itismo 453, 454
Iu 101, 303-308
Iufoje... alifoje 332
IV (sufikso) 671
IZ (sufikso) 574, 671, 672
■
J
elparolo 29, 30, 32
finaĵo 71
kun frota sono 33
J (sufikso) 672, 701
J-finaĵo 47, 55, 71, 110
ĉe A-vorto 74-77
ĉe liternomo 318, 319
ĉe nombrovorto 380
ĉe O-vorto 72-74
ĉe poseda pronomo 110
ON-vorto 80
specialaj okazoj 77-80
uzado 71-80
Ja 286
kaj jes 286
kaj ne 286
Jam 263-265, 444
Jam antaŭe 444
Jam longe 447
Jam ne 264
Jarmilo/miljaro 584
Jaro 374, 391, 392
subkomprenata 391, 392
Je 149-151
korpa/anima stato 150
malsano 151
rekta objekto 151
Jen 287, 288, 524
Jen... jen 332
Jena 287
kun aŭ sen la 287
Jene 287
Jeno 287
kun aŭ sen la 287
Jes 364
anstataŭ ja 364
Jes ja 286, 366
Jesa 367
Jesi 367
Jesigi 368
Jo (liternomo) 318, 319
JOKTO (prefikso) 683
JOTA (prefikso) 683
Ju 332-334
subkomprenata 333
Ju... des 332-334
Ju... tiom 333
Ĵ
elparolo 29, 30
Ĵo (liternomo) 318, 319
Ĵus 265, 266, 444
anstataŭ ĝuste 266
erara uzo 266
Ĵusa 266
K
anstataŭ Ĥ 34
elparolo 29-31
K (mallongigo de kaj) 24
Kaj 321-323
anstataŭ sed 328
antaŭ Kl-vorto 541
ĉe tutaj frazoj 322
forlaso 322
Kaj-signo 24
Kaj... kaj 334
Kaj/aŭ 325
Kalsono 73
Karesnomo 596, 597, 628
Kaŭ 325, 343, 701
Kaŭze de 238
Kaŭzo 152, 234
Kazab lanko 701
Ke 496-505
forlaso 501
kaŭza 500
Ke vivu! 419
Ke-frazo 496-505
celo 502
eblo 505
efektiva rezulto 504
komplemento 498, 499
memstara 418, 419
motivanta 501
objekto 497, 498
opinio 504
perverba priskribo 501
rekta priskribo 499-501
rezulta 501
subjekto 497
verboformo 501-505
KELK
afikseca 654
Kelke 394-396
Kerno-vorto = ĉefvorto 713
Kernovorto = Ĉefvorto 45, 46
Kl-demando 361
Kl-frazo
rilata 507-524, 534
Kl-vorto 242, 243
demanda 361
ekkria 488, 489
fine de frazo 361
forlaso 524
mallogika 282
pli ol unu en demando 361
pozicio 361, 542
rilata 507-524
Kia 313-315
anstataŭ kiel 352
rilata 519
Kial 270-272
rilata 521
Kialo 272, 584
Kiam 255-258
kun rolvorteto 257
rilata 517
Kian 258
KIBI (prefikso) 685, 701
Kie 249-251
en/ĉe... kiu 519
rilata 519
Kiel 272-276
anstataŭ kia 352
antaŭ objekto 347-350
antaŭ subjekto 347-350
grada 398
kompara 70, 126, 345-353
komparado kun verba esprimo 350
kun rolmontrilo 347-350
por rolo, funkcio k.s 350, 351
reprezentas tutan frazon 520
rilata 520
Kiel eblepli 398
Kiel se 532
Kiel-esprimo
ne mallongigita frazo 352
Kiel-frazo
nerekta parolo 535
Kiel... tiel ankaŭ 276
Kien 146
rilata 519
Kies 315-317
objekta 516
rilata 516
subjekta 516
KILO (prefikso) 683
Kio 308-313
E-vorteca 309
plurakonta subfrazo 513-516
rilata 512
Kio pri 309
Kiom 276-281, 397
anstataŭ kiel 399
limiga 521
rilata 521
Kiom eble (plej/pli) 295
Kioma 281
Kiomas 391
Kiu 303-308
forlaso 511
rilata 508
unua/dua aŭ tria persono 128
Kluk kluk 701
Kluk kluk 339
Ko (liternomo) 318, 319
KO (prefikso) 678
Kolbaso 73
Kombino 575-581, 584, 653-662, 709
Kombinoj
streĉitaj 586
Komence de 237
Komenci 482, 483
Komenta apudmeto 413, 414
Komentofrazo 515
Komo 21
decimala 388
Kompara esprimo 345-355
Kompara kiel 65, 69
Kompara rolvorteto 353-355
Komparado
egaleca 345
malegaleca 345
per apud 170
per ĉe 172
Kompare kun 238
Kompleksa frazo 489, 490
Kompleksa verbo 421, 422
Komplemento 44, 45, 709
E-vorta 59
kun rolvorteto 148-240
mezura 141
tempa 149
tempopunkta 142, 143
Komplika 570
Komune-homa 413
Konata al iu 203
Konateco
diversaj specoj 84-87
Konatulo 441, 442, 636
Koncerne ...N 239
Kondicionalo = imaga modo, US-modo,
US-verbo 713
Konforme al 238
Konfuza 570
Konjunkcio = kunliga vorteto 713
Konjunkcio = Kunliga vorteto 321-329
Konsisto 178, 207
Konsonanto 709
elspira 31
longeco 32
Kontraŭ 183
antaŭ fe-frazo 499
interŝanĝo 185
sentdirekto 186
Kontraŭ (tio) ke 499
Kontraŭ ke 499
Kontraŭa 186
Kontraŭe 186
Kontraŭi 187
Kontraŭiĝi 187
Korekta 570
Korelativa vorto = tabelvorto 713
Kovri 461
pasivigo 452
Krampo 22
Krei 472
Krisigno 21
Kristnasko 98
Krom 213
alternativoj 215
Krom (tio) ke 215
Kroma 216
Kromakcento 34, 35
Krome 216
Kun 216
en rolvortaĵo 238
peras priskribon 408
prefikseca 221
Kun escepto de 215
Kune 220
Kune kun 218, 238
Kunigi 221
Kuniĝi 221
Kunliga vorteto 321-329, 709
Kunmetaĵo
frazetvorto 581-585
kombino 575-581
ŝajna 586, 587
Kunmetita verbo
aktiva 443-445
alternativoj 444, 447
mallongigita 448
nekutima 447, 448
pasiva 445-447
triobla 447, 448
Kunmetita vorto
plursignifa 579
Kunskribo 412, 413
Kŭaks 339
KV
elparolo 31
Kva 339
Kvadriliono 379
Kvak 339
Kvankam 530, 531
mallongigita subfrazo 530
Kvankam kaj tamen 298
Kvanta A-vorto 393, 394, 396
Kvanta E-vorto 394-396
objekto 450
Kvanta esprimo
objekto 162
Kvanta O-vorto 393
Kvanta vorteto 397
Kvanta vorto 393-399
nuancilo de 385-388
Kvanto 161, 162, 276-281, 393-399
distribua 227
Kvar 369-372
Kvaronhoro 390
Kvarono 390
Kvazaŭ 288, 289, 531, 532
anstataŭ kompara kiel 353, 354
kun N-finaĵo 354
prefikseca 662
Kvazaŭ-frazo
nerekta parolo 535
verboformo 535
KVER (prefikso) 679
Kvin 369-372
Kvintiliono 379
Kvivit 339
KZ
elparolo 31
L..
elparolo 29-31
L' 105
La 81-99
anstataŭ poseda pronomo 89
antaŭ citaĵo 92
antaŭ E-vorto 91
antaŭ poseda pronomo 100
ĉe mallongigita propra nomo 99 forlaso 92, 93
malpermesoj 82
por speco 87-89
post O-vorto 81
pri individuaĵoj 82, 83
pri speco 87-89
propra nomo 92-99
pruntita de alia lingvo 97
La jena/jeno 287
La plej bele 91
La pli 294
La unua kio 513
Labialo = lipa konsonanto 29, 713
LAND
sufikseca 551-553, 654
Landano 550-557
Landnomo
kun UJ 634
Landonomo 550-557
du kategorioj 550-557
kun 1 667
Laringalo = glota konsonanto 29, 713
Lasi 474-476
kun I-verbo 475, 476
+ I-verbo 124
Lasta
pozicio 66
Latina alfabeto 19, 20
Latino 90
Laŭ 221
kvazaŭ frazo 127
Laŭdire 222
Laŭeble plej 295
Laŭlonge 222
Lavi 459
Li 109, 114, 115
besto 116
infano 115
nevivaĵo 116
senseksa 114
Lia 109, 110, 114, 115
Ligvokalo
ĉe afikso 589
Likvido = duonbara konsonanto. .29, 713
Lingvafrankao 701
Lingvonomo 90
majuskla 559
Lipa konsonanto 29
Lipdenta konsonanto 29
Literaturo 719-727
Liternomo 19, 20, 318, 319
Litero 19, 20
alfabeta ordo 24
Greka 25, 343
Hebrea 343
nomo 318, 319
Literuma alfabeto 319
Lo (ekkria vorteto) 336, 338
Lo (liternomo) 318, 319
LOG = OLOG (sufikso) 673
LOGI = OLOGI (sufikso) 674
Loglano 701
Loka rolvorteto 167-200
kun N-finaĵo 144
Loka vorto
en nerekta parolo 536, 537
I
M
elparolo 29, 30
Majusklo 19, 20
propra nomo 557-559
MAKRO (prefikso) 679
Maksimume 282
MAL 646-649
diferenco de MIS 650
Malantaŭ 169
Malantaŭa 170
Malantaŭaĵo 169
Malantaŭe 170
Malantaŭen 170
Malantaŭo 169
Malcit 23
Maldekstre de 237
Male
respondo al nea demando 367
Malebla 367
Malgranda litero 19, 20
Malgraŭ 223
antaŭ I-verbo 433
antaŭ ke-frazo 223
Malgraŭ (tio) ke 531
Malgraŭ kaj kvankam 530
Malgraŭ ke 531
Malgraŭ tio ke 531
Malhavi 461
Maljam 291
Mallongigita frazo 490-494
Mallongigo 318
de fonto 723
dividostreko 22
elparolo 37, 38
Mallongigoj en PMEG 697
Malmulte
diferenco de iom 278
Malnova Testamento 268
Malplej 294
Malpli
kun "ju... des" 333
Malpli ol 345
nuancilo de nombro aŭ kvanto. ...387, 388
Malprofitanto 202
Malsama
pozicio 66
Malsama/malsame ol 345
Malsupera 194
Malsuprenstreko 22
Maltrans 200
Malvasta vokalo 27
Maniero 272-276
Manki 461
kun postmetita subjekto 138
Mano en mano 240
Matematika simbolo 20-25
Matematiko 328, 329, 388, 389
MEBI (prefikso) 685, 701
MEGA (prefikso) 683
Mekao 701
Meksikio 667
Mem 289, 290
prefikseca 662
Membro-abonanto 413
Memo 290
Men 342
META (prefikso) 679
METR = OMETR (sufikso) 674
Meze de 237
Mezuro 139-142, 150, 161, 276-281,
389
sen rolmontrilo 142
Mezurunuo 683-685
MF
elparolo 31
Mi 109, 111
Mi petas 419
Mia 109-111
Miaŭ 339
MIKRO (prefikso) 679, 683
Miksita nombro 381, 382
Mil 369-372
MILI (prefikso) 683
Miliona 383
Miliono 670
Miljaro/jarmilo 584
Miloj 369
MINI (prefikso) 680
Minimume 282
Minus 328, 329, 388, 389
anstataŭ sed ne 329
kun aŭ sen J-finaĵo 80
rolvorteto 329
Minus-signo 23
Minusklo 19, 20
Minuso 329
Minuto 390, 391
MIRIA (prefikso) 683
MIS 650
Mo (liternomo) 318, 319
Modo 415, 709
imaga 419, 420, 482, 531
neŭtrala 415, 421, 422
reala 415-417, 504, 525, 531
vola 418, 419
Monatonomo
majuskla 558
Mono 73, 701
MONO (prefikso) 680
Monofonio 701
Monoo 701
Montrovorto 243
Morbilo 73
Morgaŭ 260-262
en nerekta parolo 536, 537
Morgaŭa 262
Morgaŭo 262
Morti 458
Mortigi 458
Mortiĝi 466
Motivo 234
Muharamo 702
Multa
pozicio 66
Multe 394-396, 398
subjekto/objekto 395
Multe pli 398
Multe tro 398
Multe-nombro 71-80, 709
Multipliko 388, 389, 629, 630
N
N..
elparolo 29, 30
finaĵo 134-148
N-finaĵo 47, 55, 59, 71, 109, 110, 131-
240
anstataŭ de 155
anstataŭ rolvorteto 135, 147
bazaj reguloj 134, 135
ĉe apudmeto 410
ĉe liternomo 319
ĉe loka E-vorto 146
ĉe persona pronomo 109
ĉe poseda pronomo 110
ĉe propra nomo 548, 549
ĉe tabelvorto 242
dato 143, 392
direkto 143-147
en rolvortaĵo 239
forlaso 561
kun antaŭ 168
kun apud 171
kun ĉe 172
kun ĉirkaŭ 173
kun ekster 175
kun inter 181
kun kontraŭ 183
kun kvazaŭ 354
kun post 187
kun preter 189
kun super 193
kun sur 196
kun tra 198
kun trans 199
mezuro 139-142
objekto 135-138
pozicia 147
semajntago 143 tempomezura 139
tempopunkto 142, 143
N-komplemento 139-148
N-priskribo 139, 143-148
Na 342, 702
NANO (prefikso) 683
Naŭ 369-372
Naza konsonanto 29
Nazalo = naza konsonanto 29, 713
NĈ
elparolo 31
Ne 357-360
diferenco de MAL 647
dusignifa 364
pozicio 357
prefikseca 662
respondvorto 364
Ne eĉ 360
Ne jam 264
Ne plu 268
Ne povi 480
Ne voli 481
Ne-aga radiko 573
Ne-Esperanta vorto 38-40
Ne-Esperantigita nomo 545-547
Ne-PIV-aj elementoj en PMEG....699-706
Nea 367
Neadebla 367
Neado 357-360
Nederlando 74
Nedifinita vorto 243
Neduumaj homoj 53, 119, 670
Neebla
dusignifa 367
Negacio = neado, nea vorto 713
Negacio = Neado, Nea vorto 357-360
Negativa respondfrazo 365
Nei 367
Neigi 368
Nek 325, 360
erara uzo 360
Nek... nek 334
Nelimigita 161
Nen 343, 702
NENI-vorto 244, 357, 358
Nenia 313-315
Neniaĵo 245, 312
Nenial 270-272, 358
Neniam 255-258
Nenie 249-251
Nenieco 245, 313
Neniel 272-276
Nenien 146
Nenies 315-317
Nenii 473
Neniigi 245, 313
Neniiĝi 245, 313
Nenio 308-313
Neniom 276-281, 397
Nenioma 281
Neniu 303-308, 373
Neoficiala afikso 663-685
Neoficiala prefikso 675-685
Neoficiala sufikso 664-675
Nerekta objekto 709
Nerekta parolo 502, 532-538, 709
loka vorto 536, 537
pronomo 537, 538
tempa vorto 536, 537
verboformo 533-535
Netransitiva verbo = senobjekta verbo
713
Netransitiva verbo = Senobjekta verbo.... 457, 458, 465-467
Neŭtra vorto 48
Neŭtraj vortoj 53
Neŭtrala modo 415, 421, 422, 709
NF
.31
elparolo.
NG
.31
elparolo. NĜ
elparolo 31
Ni 109, 111, 112
inkluziva/ekskluziva 537
pri unu persono 112
Nia 109-112
Nigra-blanka 413
Nigrablanka 583
NJ 628
en parencovortoj 693
NK
elparolo 31
No (liternomo) 318, 319
Nombra vorteto 369-378
A-finaĵo 382-384
E-finaĵo 384
memstare 373
pozicio 66
uzado 372-374
Nombra vorto
nuancilo de 385-388
Nombro 276-281
gramatika 71
miksita 381, 382
Nombrovorto 369-392, 709
A-finaĵo 382-384
grandega nombro 379, 380
O-finaĵo 379-381
priskribo de O-vorto 63
skribo 371
vicorda 374, 382, 383, 390, 391
vortordo 383
Nome 411
NOMIAL (sufikso) 672
Nominativa = sen rolmontrilo 713
Nominativa = Sen rolmontrilo 131-134
Nomo 545-559
bazo de Esperantigo 549
elparolo 547
Esperantigita 548-550
Esperantigo 547
festo 98
karesa 596, 597, 628
kun la 92-99
lando 550-557
lingvo 556, 557
litero 19, 20
majuskla 557-559
monato 98
multe-nombra 95
ne-Esperantigita 344, 545-547
popolo 550-557
propra 409, 410
semajntago 98
sezono 98
tagoparto 98
tradicirompo 549
virina 549, 550
Nomspecoj 545
Noniliono 379, 702
Norde de 237
Nova-Skotio 702
Novialo 702
Novjaro 584
NP
elparolo 31
Nu 336
Nuancado
per vortordo 539
Nuancilo de kvanto 385-388
Nuancilo de nombro 385-388
Nul 79, 369-373
Nula 384
Nulo 372
Numeralo = nombra vorteto 713
Numero 97, 374, 391, 409
Nun 266, 267
en nerekta parolo 536
pri pasinteco 267
Nun-tempo 415, 416
Nun(ec)o 267
Nuna 267
Nur 290-292
por deziro 292, 418, 526
Nura 292
NV
elparolo 31
O
elparolo 27, 28
finaĵo 47-53, 244
tabela postparto 244
O
liternomo 318, 319
O ho 339
O kej 338, 339, 702
O-eca vorteto 710
O-finaĵo 47-53
ĉe participo 440-443
ĉe propra nomo 546
en vortfarado 568, 583, 584
O-vorta frazparto 63-67, 710
O-vorteca vorteto 710
O-vorto 47-53, 710
aga 110
ina 48
kiel perverba priskribo 401, 406
kvanta 393
nenombrebla 72 nombrebla 72-74, 594
priskribo de 63-67
seksa signifo 48-53
sekse neŭtra 48
subkomprenata 372
uzo 47, 48
vira 48
O-vortoj duoblaj 410-414
Objekta predikativo = perverba priskribo
de objekto 713
Objekta verbo 458, 459, 463, 464, 610-
614, 709
Objekto 44, 135-138, 454-456, 710
alternativa 462
de signifi 562
duobla 498
en kunmetaĵo 581
ke-frazo 497, 498
perverba priskribo de 405-409
plurobla 428
rekta 135-138
senca 110, 158, 204, 316, 440-443
OBL 629, 630
Oble 388, 389
formato 389
Oficiala afikso 589-662
Oficiala prefikso 639-653
Oficiala sufikso 590-639
OFON (sufikso) 672, 702
Oho 338, 339
OID (sufikso) 673
Oj 338
OJD (sufikso) 673, 702
Ok 369-372
Okaze de 237
Okazi 458
kun postmetita subjekto 138
Okcidentalo 702
Okcidente de 237
Okej 339
Okej' 339
Okteto 702
Oktiliono 379, 702
Okulvitroj 74
Okupi
pasivigo 452
Ol 169, 345-353
anstataŭ kiam 518
antaŭ ojekto 347-350
antaŭ subjekto 347-350
frazenkondukilo 532
kun rolmontrilo 347-350
OL (sufikso) 673
Ol kiom 524
Ol-esprimo
ne mallongigita frazo 352
OLOG (sufikso) 673
OLOGI (sufikso) 674
OM-vorto
malnova uzo 397
O-vorteca 397
OMETR (sufikso) 674, 702
ON 630, 631
ON-vorto
E-finaĵo 384
prefikseca 654
Oni 109, 118, 119
anstataŭ ni 119
Onia 109, 110, 118, 119
Onin 119
ONT 444
OP 632, 633
Opinii 460
Orda numeralo = vicorda nombrovorto.... 713
Ore-purpura 413
Oriente de 237
Oromo 702
Os
=faros 473
OS
en pasinteco 417
finaĵo 417
OS-finaĵo 417
OT 451, 452
OTEK (sufikso) 674, 703
OŬ (sonkombino) 32
OZ (sufikso) 674, 675
P
elparolo 29-31
PAG....28, 285, 387, 407, 538, 565, 715- 718
Pagi 462
Pagipova 582
Pajtro 53, 668, 703
Pantalono 73
Paragraf-signo 24
Pardoni 462
Parenco 693-695
Parencvortoj
kun PRA 651
Parentezo 22
Parento 53, 668, 703
Parolo
nerekta 502, 532-538
rekta 532-538
Participo 437-448, 710
A-finaĵo 437-439
aktiva 158, 437
E-finaĵo 439, 440
neebla 437
O-finaĵo 158, 440-443
peras priskribon 408
Pasinta tempo 416, 417
Pasiva participo 437, 438
de senobjekta verbo 437
Pasiva verbo
peras priskribon 404
Pasivo 449-456, 710
sensubjekta 450
Pasko 98
Paŝo post paŝo 240
Paŭzeto
distingiga 35
PEBI (prefikso) 685, 703
Pentekosto 98
Per 223
mezuro 225
Per kaj kun 220
Per si (mem) 129, 225
Pera, pere 226
Pere de 237
Perforto 583
Peri 226
Perlabori 226, 583
Pero 226
Persona pronomo 109, 160, 710
kun N-fmaĵo 109
Personalo, personpronomo = pronomo, persona pronomo 713
Perverba priskribo.44, 133, 401-409, 710
de nenio 402
de objekto 405-409
de subjekto 401-405
I-verbo 425
kontrolmetodo 408
kun aŭ sen la 88
PETA (prefikso) 683
Peti 462
Picburgo 703
Piedpilk(ad) o 586
PIKO (prefikso) 683
PIV....285, 338, 339, 567, 587, 699-706, 721
PJ (sufikso) 672, 703
Plaĉi 460
Platino 703
Plej 90, 293, 397
memstare 295
Pleja 296
Pleje 296
Plejeble 295
Plena Analiza Gramatiko de Esperanto.... 28, 285, 387, 407, 538, 565, 715-718
Plena de/je 150
Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto. 285, 338, 339, 567, 587, 699-706, 721
Pli 292, 397
kun ju... des 332-334
memstare 295
Pli aŭ malpli 413
Pli kaj plu 269
Pli ol 345
nuancilo de nombro aŭ kvanto.. ..387, 388
Pli ol unu 79
Pli unika 296
Pli-malpli 413
Pli-ol-unu 79
Plia 296
Plie 296
Plimulto 584
Pliperfektiĝi 296
Plozivo = eksploda konsonanto.. .29, 713
Plu 268, 269
Plu kajplu 451
Plu ne 268
Plua
Plue
Pluen
Pluraj
pozicio
Pluralo = multe-nombro 713
Pluralo = Multe-nombro 71-80
Plus 328, 329, 388, 389
anstataŭ kaj 329
rolvorteto 329
Plus-signo 23
Pluso 329
Pluvi 457
Po 227
erara uzo 228, 389
forlaso 389
loko en frazo 227
neunueca uzo 386, 387
nuancilo de nombro aŭ kvanto 385
prefikseca 387
signifo 227
Po (liternomo) 318, 319
Pocdamo 703
Poezio 106
Poiome, poioma 281
Popolnomo 550-557
Por 229
antaŭ I-verbo 300, 430, 431
frakcistreko 233
Por (tio) ke 233
Por kaj pro 235
Por ke 503
Por tio
forlaso 498
Por tio ke 498, 499
Por-komplemento
senca subjekto 423
Porĉiama 258
Poseda pronomo 57, 109, 110, 710
difinilo 99, 100
kun J-finaĵo 110
kun N-finaĵo 110
Posedanto 203
Posedo 110, 156, 315-317
Posedpronomo = poseda pronomo 713
Post 187
..269 ..269 .269 ..394 ...66
antaŭ I-verbo 433komparo 187
sinsekvo 187
Post ke 532
Post kiam 188, 433, 444, 518, 532
Post ol 532
Posta 189
Postaĵo 189
Poste 189
Postmorgaŭ 262
en nerekta parolo 536, 537
Postparto
de tabelvorto 241
Postpostmorgaŭ 262
Postpriskribo 67
Posttagmeze 390
Potenco 388, 389
POV
sufikseca 655
Povi 423, 424, 477-482
Povus 482
PRA 650, 651
kun GE kaj BO 640
Praantaŭhieraŭ 262
Prapostmorgaŭ 262
Pre
rolvorteto 680
PRE (prefikso) 680
Predikativo = perverba priskribo 713
Predikato = ĉefverbo 713
Preferi al/ol 354, 355
Prefikso 589, 710
Greka/Latina 663
neoficiala 675-685
oficiala 639-653
Preni 458
Prepoziciaĵo = rolvortaĵo... .237-239, 713
Prepozicio = rolvorteto 713
Prepozitivo = frazparto kun rolvorteto
713
Preskaŭ 297
Preskaŭ kaj apenaŭ 285
Preskaŭ kaj kvazaŭ 288
Preter 189
Pretere 190
Preterito = pasinta tempo 713
Preterito = Pasinta tempo 416, 417
Prezenco = nun-tempo 714
Pri 233
antaŭ demanda subfrazo 506, 507
antaŭ I-verbo 432
antaŭ ke-frazo 499
forlaso 498
prefikseca 467, 468, 659
Pri (tio) ke 499
Pri ke 499
Pri-komplemento
helpa 542
Primitiva adverbo = E-vorteca vorteto
249-301
Primitiva adverbo = E-vorteca vorteto (E-
eca vorteto) 714
Prisemi 468
Priskriba verbo 401-405, 460
Priskribo 710
de A-vorto 68, 69
de E-vorto 69, 70
de O-vorto 63-67
diferenco de kunmetaĵo 580
identiga 133, 134, 409, 410
kun rolvorteto 148-240
mezura 142
perverba 133, 401-409
propranoma 409, 410
rekta 45, 46
speciala 401-414
Pro 234
anstataŭ por 235
antaŭ I-verbo 433
antaŭ ke-frazo 236, 499
= anstataŭ 236
Pro (tio) ke 499
Pro ke 499
Pro tio ke 433
Procento-signo 24
Profitanto 202
Proksime de/al 205
Proksimumeco 174
Promesi
kun I-verbo 426
Pronomeca vorteto 303-319, 710
Pronomo 109-129, 711
en nerekta parolo 537, 538
kun J-finaĵo 110
kun N-finaĵo 109, 110
persona 109 poseda 57, 109, 110
Pronomo = (persona) pronomo, pronomeca vorteto, O-vorteca vorteto (O-eca vorteto), A-vorteca vorteto (A-
eca vorteto) 714
Prononco = elparolo 714
Propozicio = frazo 714
Propra nomo.... 92-99, 409, 410, 545-559
citaĵa 545
ĉu Esperantigi? 545
diversaj specoj 545
el ordinara radiko 545
elparolo 545-547
Esperantigita 548-550
Esperantigo 547
klasikaj religiaj verkoj 94
kun dividostreko 22
kun finaĵo 546, 547
kun la 92-99
lando 550-557
majuskla 557-559
mallongigita 99
multe-nombra 545
ne-Esperantigita 545-547
ordinara O-vorto 95
origina formo 545-547
PROTO (prefikso) 681
Pseŭda 703
PSEŬDO (prefikso) 681
Pseŭdoafikso = eksafikso 714
Pseŭdoafikso = Ŝajnafikso 586, 587
Puf. 339
Pum 339
Punkto 21
decimala 388
Punktokomo 21
■
R
elparolo 29-31
Radiko 711
A-vorta 567
afikseca 653-662
aga. 567, 569, 573, 590, 592, 610, 615 eca.567, 569, 580, 581, 592, 598, 610, 614, 634
gramatika karaktero 565, 566
grupa 73
matematika 388, 389
ne-eca 569 neŭtrala pri nombro 71, 72
nuda 337
vort a 567
Radikokaraktero = propra signifo de
radiko 714
Radikvorto 41
RE 651-653
Reala modo. .415-417, 504, 525, 531, 711
Reciproke 378
Ree kaj ree 451
Refleksiva pronomo = si, sia 714
Reformoj.13, 52, 119, 246, 258, 342, 446,
668
Rekta objekto 135-138, 711
Rekta parolo 532-538, 562, 711
Rekta priskribo 45, 46, 711
verb a 428, 429
Rekta verbigo de A-vorto 470
Renkonten 147
Responde ...N 239
Responde al 238
Respondo 363-368
Respondvorto 363-368
Resti
kun postmetita subjekto 138
RET
prefikseca 655
RETRO (prefikso) 681
Ri 109, 115, 119, 342, 703
Ria 110, 119
Ricevanto 201
RIĈ
sufikseca 654
Riismo 115, 119
Rilata KI-frazo 507-524
Rilata KI-vorto 507-524, 711
Rilata subfrazo 507-524, 711
Rilate ...N 239
Rilate al 238
Rilativa = Rilata 507-524
Rilativo = rilata KI-vorto 714
Rilativo = Rilata KI-vorto 507-524
Ro (liternomo) 318, 319
Rolfinaĵo 131-240, 711
Rolmontrilo 43, 131-240, 711
duobla 149 frazparto sen 131-134
Rolvortaĵo 237-239, 711
Rolvorteto 131-240, 711
A-finaĵo 240
antaŭ AM-vorto 257
antaŭ demanda subfrazo 506, 507
antaŭ E-vorto 148
antaŭ I-verbo 430-435
antaŭ ke-frazo 499
antaŭ loka vorteto 148
antaŭ tempa vorteto 148, 262
ĉe apudmeto 411
direkta 200-210
E-finaĵo 237-239
en vortfarado 656-660
enkonduko de nova 239
forlaso 240
kompara 354
loka 167-200
memstara 239, 240
nedifinita 149-151
neoficiala 341, 342
por objekto 138
prefikseca 656-660
Rondeco de vokalo 28
S
elparolo 29, 30
S'joro 107
Saluton 491
Sama 56
pozicio 66
Sama/same
kun kiel 345
Same kiel, samkiel 353
Samo 56
Samtempe kun 219
SAN (prefikso) 681
Sanheleno 703
Sanpiero 703
Sanskrito 90
SAT
prefikseca 659
Se 525, 526
antaŭ I-verbo 435, 436
por deziro 526
Se kaj ĉu 506
Sed 326-328
antaŭ KI-vorto 541
evitinda uzo 327
kun kvankam 530
Sed jes 366
Sekse neŭtra radiko 636
Sekse neŭtraj vortoj 48, 53
Sekso 48-53, 695
Sekso nekonata 114
Seksteto 704
Sekstiliono 379, 704
Sekv(ant)a tago 261
Sekve 285
Sekve de 238
Semajntago 98, 143, 559
Semi 467
SEMI (prefikso) 682
Sen 236
Senca objekto 110, 158, 316, 440-443
Senca subjekto...316, 341, 421, 423, 424, 426, 427, 436, 440-443
Senigi 237
Seniĝi 237
Senobjekta verbo..457, 458, 465-467, 712
pasiva participo 437
Senpere 226
Sensubjekta verbo 117, 457, 712
Sentanto 203
Sentheleno 704
Sentpiero 704
Senvoĉa konsonanto 30
Senvoĉigo 31
Sep 369-372
Sepen 342, 371
Septiliono 379, 704
Ses 369-372
Sezononomo 98
Si 109, 120-129
ĉe aga O-vorto 124
ĉe I-verbo 123
ĉe IG-verbo 128
ĉe kompara esprimo 126
ĉe kompleksa frazparto 126
ĉe participo 125
en kompleksa frazo 122-128
en simpla frazo 120-122
en subfrazo 122
fiksitaj esprimoj 129
por reciprokeco 378
por unua aŭ dua persono 128
Sia 109, 110, 120-129
= ĝia propra 129
Siatempe 129
Signifo
de radiko 568
de vortelemento 565-568
Silabo 35
Simbolo
matematika 20-25
Simboloj en PMEG 697
Sin
prefikseca 662
Singularo = unu-nombro 714
Singularo = Unu-nombro 71-80
Sis 342, 371, 704
Skribo 19-25
So (liternomo) 318, 319
Sob 342
Sola 292
anstataŭ sole 60
Sole
anstataŭ nur 291
Solresolo 704
Solstariva lingvoelemento = vorteto. .714
Somalo 704
Sonimito 335-339
Sor 342
Sori 342
Spaceto 20, 371, 382
Speco
kun la 88
multe-nombre 88
unu-nombre 87
Spertanto 203
Spite 238, 500
Spite al 238
Spite ke 500, 531
Spozo 53, 704
Sss 339
Statoŝanĝo 179, 204
Statuto 73
Steleto 22
Stereo 704
STIF (prefikso) 655
STIF (sufikso) 704
STIL
sufikseca 655
Stop, Stopi 338
Streketo 23, 107
Streko
divida 22
ĝis-streko 23
halta 22
Sub 190
E-vortece 385
kovra 190
nuancilo de nombro aŭ kvanto 385
Suba 191
Sube 191
Sube de 237
Subfrazo 45, 65, 495-538, 712
ĉar-frazo 526, 527
de subfrazo 496
demanda 21, 506, 507, 533
disigita 496
dum-frazo 528
kun rilata Kl-vorto 508-517
mallongigita 435
pluraj niveloj 496
pozicio 495
rilata 507-524
se-frazo 525, 526
sensubjekta 544
Subigi 192
Subiĝi 192
Subjekta predikativo = perverba priskribo
de subjekto 714
Subjekta verbo 457, 458, 712
Subjekto 44, 131, 132, 712
de E-participo 439, 440
de U-verbo 491
forlaso 491, 492
I-verbo 422, 423
ke-frazo 497
Kl-demando 507
maltipa 132
perverba priskribo de 401-405
senca 316, 341, 421, 423, 424, 426,
427, 436, 440-443
subkomprenata 418
tipa 131
Subjunkcio = frazenkondukilo 714
Subjunkcio = Frazenkondukilo 496
Subpropozicio = subfrazo 714
Substantiva radiko = radiko nek aga, nek
eca 714
Substantivo = O-vorto 714
Subtegmento 583
Subtraho 328, 329
Subunuo 389
Sude de 237
Sufiĉe 394-396
Sufikso 589, 712
Greka/Latina 663
neoficiala 664-675
oficiala 590-639
Suomio 549
Super 192
E-vortece 385
labortasko 194
nuancilo de nombro aŭ kvanto 385
Supera 194
Superi 194
Supersigno 20
Suplemento = rekta priskribo 714
Supre de 237
Supre kaj super 194
Suprenstreko 22
anstataŭ aŭ 325
Sur 194
figura 196
Suspekta 571
Svazio 704
S
elparolo 29, 30
Ŝajnafikso 586, 587, 712
Ŝajni 401-405
Ŝati 460, 461
Ŝi 109, 114, 115
besto 116
infano 115
nevivaĵo 116
Ŝi aŭ li 115
Ŝia 109, 110, 114, 115
Ŝo (liternomo) 318, 319
Ŝtatoj-membroj 412
Ŝtele 655
Ŝteli 459
T
elparolo 29-31
T (sufikso) 675
Tabelvorto 241-247, 712
aga 473
direkta 242
je A 244, 313-315
je A kaj U (diferenco) 307
je AL 270-272
je ALI 245-247
je AM 255-258
je E 245, 249-251
je EL 272-276
je EN 146
je ES 315-317
je KI 361, 540
je 0 105, 244, 307-313, 512
je OM 161, 241, 276-281, 398, 399
je TI 288, 521-524
je U 244, 303-308
kun rolvorteto 250
loka 146
nedisigebla 245
postparto 244, 245
Tabelvorto je O
kun J-finaĵo 312
Tagiĝi 457
Tagnokto 584
Tago
subkomprenata 391, 392
Tago post tago 240
Tamen 297, 298, 328, 530
anstataŭ sed aŭ kaj 328
respondvorto 366
Tamen kaj kvankam 298
TC
elparolo 37
TEBI (prefikso) 685, 704
TEK = OTEK (sufikso) 674
TELE (prefikso) 682
Temi 457
Tempa vorto
en nerekta parolo 536, 537
Tempismo (= atismo) 453, 454
Tempo 415
nuna 415, 416
pasinta 416, 417
venonta 417
Tempopunkto 230
sen rolmontrilo 143
Tenso = tempo 714
TERA (prefikso) 683
Termino
gramatika 707-718
TERMO (prefikso) 682
TET (sufikso) 675
TI-vorto
forlaso 521-524
kun kiel 345
Tia 313-315
helpa 531
postmetita 66
Tia kia 523
Tiaĵo 245, 315
Tial 270-272
Tial ĉar 527
Tial kaj ĉar 271
Tial ke 527
Tial kial 524
Tiam 255-258
forlaso 523
helpa 525
Tiam kiam 522
Tiama 257
Tie 249-251
subkomprenata 519
Tie kie 523
Tiel 272-276
helpa 531
Tiel ke 503
Tiel kiel 523
Tiel longe ĝis 529
Tiel same kiel 353
Tiela 276
Tiele 276
respondo al nea demando 367
Tien 146, 250
Ties 103, 315-317
Ties kies 524
Tigrajo 704
Tik tak 339, 704
Timi + nea U-verbo 505
Tio 117, 308-313
forlaso 522
helpa 498, 499, 501
Tio estas 411
Tio kaj ĝi 310
Tio ke 500
Tio kio 522
Tiom 276-281, 397
limiga 280
Tiom kiom 523
Tiom multe 279, 399
Tiom pli 279
Tiom same 279
Tiom-kiom-ismo 166, 280
Tioma 281
Titolo 96, 132, 133, 409, 562, 563
Tiu 303-308
anstataŭ la + O-vorto 305
anstataŭ li/ŝi 115
anstataŭ li/ŝi/ĝi 304
forlaso 522
helpa 509
Tiu kiu 522
Tiu-ĉi 252
Tju 338
To (liternomo) 318, 319
Tofuo 705
Tokpisino 705
Tondilo 74
Tra 197
prefikseca 659
Tra kaj trans 200
Tradicia gramatika vorto 713-718
Trae 198
Trafe-maltrafe 413
Traigi 198
Trans 199
Transa 200
Transe 200
Transigi 200
Transitiva verbo = objekta verbo 714
Transitiva verbo = Objekta verbo 458,
459, 463, 464, 575
Tre 298, 299
+ neado 299
Treege 299
Trema konsonanto 29
Tri 369-372
Tria persono 113-119
Triangulo 583
Triiliardo 670
Triiliono 670
Triliono 670
Tripunkto 21
Tro 300, 301, 397
+ neado 300
Troa 301
Troigi 301
Tuj 269, 270
Tuja 270
Tuje 270
Tuta
kvazaŭ perverba priskribo 405
pozicio 66
Tuta la/la tuta 81
■
U
elparolo 27, 28
finaĵo 244, 418, 419
tabela postparto 244
U
liternomo 318, 319
U-finaĵo, U-modo, U-verbo 418, 419
Uf. 338
UJ 633, 634
UK (sufikso) 675, 705
UL 634-637
antaŭ ĈJ 596
ULTRA (prefikso) 683
UM 574, 637-639
Un' 106
UNT (participo) 439
Unu 369-372
evitado 377
identeca 375
pronomeca 375
sameca 374
specialaj uzoj 374-378
Unu mil 371
Unu-nombro 71-80, 712
Unua persono 111, 112
Unuiĝinta Reĝlando 410
Unuj 375
Unun 376
Ununura 292
Unuo 381
US 531
en se-frazo 420
finaĵo 419, 420
mildeco 420
tempe neŭtrala 445
US-finaĵo 419, 420
US-modo 419, 420, 531
US-verbo 419, 420
Uskleco, usklo 19
Usono 74
■
Ŭ
elparolo 29, 30
en sonimito 338
Ua 338
Uo (liternomo) 32, 318, 319
■
V
elparolo 29, 30
Vakajamo 705
Varicelo 73
Variolo 73
Varŝavo 549, 705
Ve(ad)i 337
Veka 570
Vela konsonanto 29
Velaro = vela konsonanto 29, 714
Venonta tempo 417
Verba finaĵo 415-420
en vortfarado 573-575, 583
Verba radiko = aga radiko 714
Verbo 415-420, 712
agoinflua 425
AS-finaĵo 415, 416
dusignifa 452
en nerekta parolo 533-535
frazrolo 457-468
I-finaĵo 415
imaga modo 419, 420
IS-finaĵo 416, 417
kompleksa 468
kun al-komplemento 459
kun postmetita subjekto 138
kunmetita 443-448
nuntempa 415, 416
objekta. .454-456, 458, 459, 463, 464, 610-614
observa 427
OS-finaĵo 417
pasinta tempo 416, 417
pasiva 616
pasivigebla 454-456
peras priskribon 401-405
priskriba 401-405, 460
senobjekta 454, 457, 458, 465-467
sensubjekta 117, 457
subjekta 457, 458
U-finaĵo 418, 419
US-finaĵo 419, 420
venonta tempo 417
vola modo 418, 419
Verboformo
en ke-frazo 501-505
Verboj
kelkaj gravaj 469-485
Vi 109, 112, 113
anstataŭ oni 119
forlaso 418, 491
subkomprenata 418, 491
Via 109, 110, 112, 113
VIC
prefikseca 656, 694
Vic' al 212
Vicorda nombrovorto 374, 391, 712
E-finaĵo 384
skribo 382
vortordo 383
Vidalvide al 238
VIDEO (prefikso) 683, 705
Vidi 458
Vinĉestro 705
VIR
prefikseca 50, 656
Vira vorto 48
Vivui 585
Vizaĝo kontraŭ vizaĝo 240
Vo (liternomo) 318, 319
Voĉa konsonanto 30
Voĉeco 30
Voĉigo 31
Vokalo 712
liga 576, 577
Vokativo 132, 133
Vokativo = alvoko 714
Vola modo 418, 419, 712
Volapuko 90
Vole-ne-vole 413
Voli 423, 424, 477-482
ĝentila 479
senobjekta 479
Volitivo = Vola modo 418, 419
Volitivo = vola modo, U-modo, U-verbo..
714
Volu ...i 419
Volus 482
Vorteto 41, 42, 712
A-vorteca (A-eca) 303-319
afikseca 661, 662
duobla 331-334
E-vorteca (E-eca) 249-301
ekkria 335-339, 644
en vortfarado 577, 578
kombinita 331-334
kompara 345-353
kunliga 321-329
kvanta 397
loka 249-255
neoficiala 338, 339, 341-344
nombra 369-378
O-vorteca (O-eca) 303-319
pronomeca 303-319
tempa 255-270
Vortfarado 565-587
streĉitaj formoj 586
Vortigo
de frazeto 581-585
Vortklasa
finaĵo 568-575
Vortklasa finaĵo 712
Vortludo 586, 587
Vortordo 539-544
eĉ 286
frazpartoj 539, 540
nekutima 67, 540-544
priskriboj 66
Vortotranĉado 25
Vuo (W) 24, 25, 705
■
Z
elparolo 29, 30
ZEPTO (prefikso) 683
ZETA (prefikso) 683
Zo (liternomo) 318, 319
16 reguloj 687-692
Q
elparolo 39
literumado 319
W
elparolo 39 literumado 319
X
anstataŭ supersigno 20
elparolo 39
literumado 319
Y
elparolo 39
literumado 319
'stas (= estas) 36
B (esceto) 24
* Steleto aŭ asterisko estas uzata post vorto aŭ frazo por signali
ion specialan, ekz. por atentigi pri piednoto. En PMEG steletoj antaŭ kaj post vorto aŭ frazo (*ekzemplo*) montras, ke la ek- zemplo estas erara aŭ tre malrekomendinda.
' Apostrofo montras, ke parto de vorto estas forlasita. Legu detale
pri la uzado de apostrofoj en §10.
Frazparto povas konsisti el unu sola vorto, sed ofte ĝi estas kunaĵo de pluraj vortoj. Unu el la vortoj de plurvorta frazparto estas ĉefvorto, kaj la aliaj estas rektaj priskriboj de la ĉefvorto. Se la ĉefvorto estas O-vorto, la frazparto nomiĝas O-vorta frazparto. Se la ĉefvorto estas A-vorto, ĝi estas A-vorta frazparto. Se la ĉefvorto estas E-vorto, ĝi estas E-vorta frazparto:
ĉambro - Ĉambro estas ĉefvorto. Priskriboj ne estas.
matura homo - Homo estas ĉefvorto. Matura estas rekta priskribo de homo.
tre granda - Granda estas ĉefvorto. Tre estas rekta priskribo de granda.
tre longe - Longe estas ĉefvorto. Tre priskribas ĝin.
Oni povas ankaŭ paroli pri E-vortecaj frazpartoj, en kiuj la ĉefvorto estas E-vorteca vorteto: tre baldaŭ, multepli, absolute ĉiam.
Rekta priskribo de ĉefvorto povas mem esti plurvorta frazparto:
• la kajero de la juna fraŭlino - Ĉefvorto estas kajero. La estas difina pri- skribo (= difinilo). De la juna fraŭlino estas poseda priskribo. La poseda priskribo estas mem O-vorta frazparto enkondukita per la rolvorteto de.
tre alte estimata sinjoro - La tuto estas O-vorta frazparto. Sinjoro estas ĉefvorto. Tre alte estimata estas mem A-vorta frazparto, kiu rekte pri- skribas la ĉefvorton sinjoro.
En Esperanto ne ekzistas gramatika sekso. Sekso estas nur parto de la sig- nifo de iuj O-vortoj. La finaĵo O neniel esprimas sekson.
La signifon de vorto oni ĉiam devas lerni. Por ĉiu besta kaj homa vorto oni devas lerni la eventualan sekson kiel parton de la signifo. Neniaj reguloj de- cidas pri tio. Regas iom da konfuzo pri tio ĉi, kaj multaj vortoj bedaŭrinde havas neklaran signifon.
Ekzistas en Esperanto tri signifoklasoj de vortoj por homoj kaj bestoj: Sekse neŭtraj radikoj, virseksaj radikoj kaj inseksaj radikoj: ► Sekse neŭtraj radikoj:
Ĝeneralaj bestaj kaj homaj radikoj: besto, homo, infano, orfo, per- sono, birdo, fiŝo, insekto, reptilio, simio k.a.
La sufiksoj -an-, -estr- -id-, -ist- kaj -ul-.
• Participoj kun O-finaĵo: ...anto, ...into, ...onto, ...ato, ...ito, ...oto.
Ĉiuj bestospecioj: ansero, araneo, bovo, ĉevalo, ezoko, formiko, hundo, kato, koko, leono, lupo, muŝo, pasero, zebro k.a.
Diversaj ne-familiaj homaj rilatoj: amiko, ĉefo, gasto, kamarado, kolego, membro, najbaro k.a.
A-vortoj estas uzataj precipe por priskribi O-vortojn. Rekte priskribantaj A- vortoj staras plej ofte antaŭ la priskribata O-vorto, sed ili povas stari ankaŭ post ĝi. Eĉ povas esti A-vortoj samtempe antaŭ kaj post la sama O-vorto:
granda domo
domo granda
la tago longa
la longa tago
• fama Franca verkisto
fama verkisto Franca
A-vorto, kiu staras post sia O-vorto, estas ofte emfazita: §7.1.
En oficiala Esperanto ALI estas ordinara radiko, el kiu oni faras vortojn per la ordinaraj finaĵoj:
alia = ne la sama, diferenca
alio = io alia
alie = en alia okazo, en alia maniero
alii = esti alia, diferenci (malofte uzata)
Multfoje oni proponis aldoni al la tabelvortoj la antaŭparton *ALI-* kreante la novan serion *aliu*°, *alio*°, *alia*°, *alies*, *alie*°, *aliam*°, *alial*°, *aliel*, *aliom*°. Iuj eĉ praktikas tion uzante precipe la vortojn *aliel* kaj *alies*.
Ekuzo de la novaj tabelvortoj kunportus drastajn ŝanĝojn en la lingvon. Multaj "alielistoj" konscias, ke alie ŝanĝus sian signifon al "en alia loko", sed la sekvoj estus multe pli grandaj ol tio.
Alia en normala Esperanto signifas "de alia speco" aŭ "kun alia identeco" (§5.2). La nova tabelvorto *alia* signifus nur "de alia speco". Kon- sekvencaj alielistoj do ne plu diru: La alia ĉambro estas pli granda. Sed:
*La aliu ĉambro estas pli granda. * Ili ankaŭ devus diri: *Ili amas unu la aliun.* En normala Esperanto aliu estas apenaŭ uzata, sed signifas principe "estu ali(ec)a", ĉar ĝi simple estas la U-modo de la ĉi-antaŭe menciita verbo alii.
Noto: Oni povas tamen dubi, ĉu estus logike uzi la antaŭ *aliu*, ĉar antaŭ veraj tabelvortoj je U oni ne povas uzi la (§9.1.1). Estas malfacile diri, ĉu *aliu* signifus "la alia" aŭ simple "alia". Sed tio ja gravas, ĉar la tabelvorto *aliu* ĉiuokaze ne estas ĝusta Esperanta vorto.
Oni ofte faras kunmetaĵojn kiel: de alia speco ^ alispeca; kun alia formo ^ aliforma; en alia signifo ^ alisignife. Alielistoj tamen devus diri: *ali- uspeca*, aliaforma, *aliusignife*, ĉar oni ne povas forigi la postpartojn de tabelvortoj. Komparu kun: de tiu speco ^ tiuspeca (ne: *tispeca*); kun tia formo ^ tiaforma (ne: *tiforma*); en tiu signifo ^ tiusignife (ne: *tisignife*). Oni povas renkonti la formon *interaliel* anstataŭ la regula kaj
Sed ligas frazojn aŭ frazpartojn, kaj montras, ke ili iel kontrastas inter si:
La papero estas tre blanka, sed la neĝo estas pli blanka. FE1°
Li amas min, sed mi lin ne amas. FE18
Mi zorgas pri ŝi tiel, kiel mi zorgas pri mi mem; sed ŝi mem tute ne zorgas pri si kaj tute sin ne gardas. FE18
Laŭ la projekto de la inĝenieroj tiu ĉi fervojo estas konstruota en la daŭro de du jaroj; sed mi pensas, ke ĝi estos konstruata pli ol tri
FF 25
jarojn.
Nia provincestro estas severa, sedjusta. FE37
Tiu domo estis mallarĝa, sed alta. M 6
Pli bona estas knabo malriĉa sed saĝa, ol reĝo maljuna sed malsaĝa. ft-4
Li havis [...] unu filinon, belan, mildan kaj saĝan, sed blindan. FA3116
Sed povas ankaŭ enkonduki ion, kio malebligas aŭ malhelpas la antaŭan aferon:
Mi volis lin bati, sed li forkuris de mi. FE18
Mi volis ŝlosi la pordon, sed mi perdis la ŝlosilon. FE34
Sed povas enkonduki ion, kio estas surpriza, se oni konsideras la antaŭan aferon:
• 20000 - 3000 = 17000 ^ Dudek mil minus tri mil egalas al dek sep mil.
+10° ^ plus dek gradoj = dek gradoj super nulo
-10° ^ minus dek gradoj = dek gradoj sub nulo
Ordinara ĉu (§22.2) montras demandon. Duobla aŭ plurobla ĉu normale ne havas tian signifon, sed montras anstataŭe indiferentecon. Indiferenta ĉu montras alternativojn, inter kiuj la elekto estas indiferenta, libera, egala, pri- dubata, necerta aŭ simile.
Indiferenta ĉu povas enkonduki subfrazojn, inter kiuj la elekto estas indi- ferenta. La ĉeffrazo montras ion, kio validas sendepende de la elekto inter la alternativoj. Tiaj subfrazoj estas ofte mallongigitaj:
Li devis trinki kun ili, ĉu li volis, ĉu li ne volis. FA1122 Lia volo nenion povis ŝanĝi.
Ĉiu povas veni, tute egale, ĉu li estas reĝido, ĉu [li estas] almozulo. FA169 Kaj reĝidoj kaj almozuloj povas veni. Ne gravis, kio oni estis.
Indiferenta ĉu povas ankaŭ enkonduki frazpartojn, inter kiuj oni povas elekti. Tiam ĉu... ĉu povas esti tre simila al aŭ... aŭ. Ĉu... ĉu emfazas indiferentecon, dum aŭ... aŭ nur montras alternativojn:
Ju kaj des estas ĉiam uzataj kune kunpli aŭ malpli (§14.3.15). Ju kaj des kunlabore montras, ke unu pli-esprimo dependas de alia. La ju-esprimo montras tion, kio regas. La des-esprimo montras tion, kio dependas. Se ju- pli-esprimo kreskas, ankaŭ la responda des-pli--esprimo kreskas:
Ju pli da mono ni havos, des pli rapide kaj bone iros kompreneble nia afero. OV127 Se la mono pliiĝos, tiam ankaŭ la rapideco kaj boneco pli- iĝos.
• Ju pli alte staras la lingvo, des pli rapide progresas la popolo. FK 229 La progreso de la popolo dependas de la nivelo de ĝia lingvo.
Ju pli malmulte vi parolos pri tiu ĉi afero, despli bone. BV 86
Ju pli da havo, des pli da pravo. PE 790
Ordinara nek (§21) signifas "kaj ankaŭ ne", "kaj ankaŭ neniu" k.s. Plurobla nek signifas "kaj ne". Kombinita nek estas do egala al kaj... kaj (§17.5) plus neado:
Mi renkontis nek lin, nek lian fraton. FE28 = Mi kaj ne renkontis lin, kaj ne renkontis lian fraton.
Nek ĝojo, nek malĝojo daŭras eterne. PE168° = Kaj ĝojo, kaj malĝojo ne daŭras eterne.
Ŝi estis muta, povis nek kanti nek paroli. FA198 = Ŝi kaj ne povis kanti, kaj ne povis paroli.
Iafoje oni uzas ordinarajn radikojn (§37.1) sen finaĵoj kiel ekkriajn vortojn:
Halt'! Ne kuraĝu permesi al vi! Rt142 = Haltu! Ne kuraĝu... HALT estas ordinara radiko normale uzata kiel verbo: halti. Ĉi tie Zamenhof uzis ĝin kiel ekkrian vorton, kaj skribis apostrofon, kvazaŭ temus pri ellasita O- finaĵo. Pli bone estas skribi halt! (sen apostrofo), ĉar temas pri ekkria uzo de nuda radiko.
Ek! Ni komencu! Ek! Antaŭen! La prefikso EK (§38.3.4) estas tre ofte uzata kiel memstara ekkria vorto por instigi al (tuja) ekagado.
Eks pri tiuj idiotoj! La prefikso EKS (§38.3.5) estas iafoje uzata kiel memstara ekkria vorto por montri, ke io (ĝena), kio antaŭe ekzistis, ne plu okazos aŭ aperos.
Help! = Helpu! Helpon!
Povas ekesti problemoj pri akcento en ĉi tia uzado de nudaj radikoj. Kie en ekz. Rapid! meti akcenton? Ĉu oni diru "rapid" (kvazaŭ estus Rapid'! kun apostrofo), aŭ "rŭpid" (akcentante la antaŭlastan vokalon)? Estas konsilinde uzi kiel ekkriajn vortojn nur unuvokalajn radikojn, ĉar tiam ne povas ekesti dubo pri la akcento. Estas eĉ konsilinde uzi tiun ĉi eblon ĝenerale tre ŝpare.
Multaj radikoj estas iom sonimitaj. Ofte oni kreas el ili sonimitajn vortojn per forigo de finaĵoj, kaj ofte per mallongigo kaj aliformigo:
Kraki ^ Krak! FA3 86
Plaŭdi ^ Plaŭ! FA2 35
• Rapidi ^ Rap, rap! Rapidu, rapidu! FA2 34
Pafi ^ "Pif, paf!" eksonis subite krakoj. FA2 37
Murmuri ^ Mur-mur-mur! FA2128
Boji ^ Boj!
Miaŭi ^ Miaŭ! (eble pli bone mjaŭ, §18.4)
Tranĉi ^ Trinĉ tranĉ!
Gluti ^ Glut! glut!
Tinti ^ Tin tin!
Ekkriaj kaj sonimitaj vortetoj estas ofte elparolataj kun alia akcento ol ili devus havi laŭ la skribo. Tiaj ĉi vortoj estas la plej "sovaĝa" parto de la lingvo, kaj tial la normalaj reguloj de skribo (§1) kaj elparolo (§2) eble ne estas same gravaj kiel ĉe ordinaraj vortoj, sed plej ofte tute bone eblas skribi regule laŭ la efektiva elparolo:
La duvorta alvoko ha lo (§18.1) estas ofte misskribata *halo*, kio devus elparoliĝi *halo* (same kiel la O-vorto halo). Ha lo estas tamen ĉiam el- parolata "ha lo". Ankaŭ ne eblas skribi *halo'* kun apostrofo, ĉar ĝi neniel estas O-vorto.
La vorton hura (§18.1) oni elparolu "hŭra" (akcento je U). Sed multaj el- parolas "hura". Se oni tiel elparolas, oni skribu hu ra°.
Hola (§18.3) estas ofte elparolata "hola", kaj devas tiam esti skribata
ho la°.
• Aha (§18.3), ehe (§18.3) kaj oho (§18.3) elparoliĝu "aha", "ehe" kaj "oho". Ili estas tamen ofte elparolataj "aha", "ehe" kaj "oho", kaj devas tiam esti skribataj a ha°, e he° kaj o ho°.
O kej° (§18.3) estas ofte misskribata *okej*, kio devus elparoliĝi "okej". La efektiva elparolo estas tamen ĉiam "okej". Iuj proponis skribi *okej '* kun apostrofo, sed ja neniel temas pri O-vorto.
La kata bleko miaŭ (§18.2) estas ofte elparolata "miaŭ", kaj tiam mjaŭ° estas pli bona skribo.
Iafoje ĉu aŭ Kl-vorto estas forlasita el demanda frazo. Tio okazas precipe en dialogoj. Tiam nur la kunteksto montras, ke temas pri demando. Tia forlaso estas akceptebla, kiam la tuta frazo estas draste mallongigita:
• - Efektive? - ŝi demandis per tirata tono. - Efektive, - respondis Aleĉjo. M147 = - Ĉu efektive vi farus tion? - ŝi demandis...
Por respondi ĉu-demandojn oni povas simple eldiri frazon (plenan aŭ mal- longigitan), kiu donas respondon al la demando:
Ĉu vi amas min? - Mi amas vin!
Kiam oni miksas nombrajn vortetojn (§23.1) kaj O-vortajn nombrovortojn (§23.2) en unu nombro, iliaj malsamaj reguloj kolizias. Nombraj vortetoj volas esti rektaj priskriboj de ĉefvorto, dum O-vortaj nombrovortoj mem estas ĉefvortoj kun da-esprimo post si. Necesas iel elturniĝi:
Kvar metroj da tiu ĉi ŝtofo kostas naŭ frankojn; tial du metroj kostas kvar kaj duonon frankojn (aŭ da frankoj). FE14 Nuntempe oni preferas uzi ON-vorton kun A-finaĵo en ĉi tiaj okazoj: kvar kaj duonan frankojn.
Por montri daton oni sekvu la jenajn modelojn. La vortoj tago kaj de/en la jaro estas tre ofte nur subkomprenataj:
Estis la tria (tago) de Decembro (de/en la jaro) mil naŭcent naŭdek unu.
Hodiaŭ estas la dua (tago) de Majo (de/en la jaro) du mil kvin.
• Ŝi perdis nun unu el la plej utilaj komizoj de sia magazeno kaj troviĝas pro tio en kelka embaraso. M 77
Vi faris bedaŭrinde plurajn erarojn.
Kvantaj E-vortoj povas roli kiel ordinaraj E-vortoj:
Mi multe dankas vin por via gastameco. ^80
Ŝi etendis al la venintino la manon blankan, tre malgrasan, kun fingroj multe pikitaj de kudrilo. M106
La malfeliĉa knabino, multe kurinte kaj trovinte neniun, kiu volus ŝin akcepti, baldaŭ mortis en angulo de arbaro. FE 23
Mi ne estas multege instruita lingvisto. OV 25
• Liaj okuloj [...] estis fiksitaj sur la vizaĝo de la juna vidvino, kiu eĉplej malmulte ne atentis lian ĉeestadon. M 59
Dio scias, ke mi estas sufiĉe rekompencita! FA2 27
Apudmeto estas postmetita klariga revortigo de frazparto. Ĝi montras la saman aferon per aliaj vortoj. Apudmeto iel priskribas la antaŭan frazparton, sed estas tamen propra frazparto. En la parolo oni normale distingas apudm- eton per paŭzetoj antaŭe kaj poste. En la skribo oni kutime metas komojn.
Apudmeto ludas la saman frazrolon, kiel la antaŭa frazparto. Se la antaŭa frazparto havas la rolfinaĵon N, ankaŭ la apudmeto havu tian finaĵon:
Karlo, nia prezidanto, prezentis Petron, la novan sekretarion. Kaj Karlo kaj nia prezidanto estas subjektoj, ili eĉ estas la sama persono. Kaj Petro kaj la nova sekretario estas objektoj, ĉar ili estas la sama.
US-formo estas uzata por agoj kaj statoj nerealaj, imagaj aŭ fantaziaj. US- formo ne montras la tempon de la ago:
laborus = la ago "labori" estas imagata
estus = la stato "esti" estas imagata
Se mi estus riĉa, mi ne laborus. Temas pri nerealaj, imagaj stato kaj ago.
Se mi estus sana, mi estus feliĉa. FE 20
Se li scius, ke mi estas tie ĉi, li tuj venus al mi. FE 20 La agoj scii kaj veni estas nerealaj, imagataj, dum la stato estas ja estas reala.
Se mi nur loĝus en palaco! La loĝado estas dezirata, sed mi scias, ke ĝi ne estas ebla, ke ĝi estas nura fantazio.
I-verbo povas roli kiel subjekto de frazo, kiam oni volas diri, kia estas la ago de la I-verbo. Plej ofte la ĉefverbo estas formo de esti, sed ankaŭ aliaj ĉef- verboj eblas:
Resti kun leono estas danĝere. FE 7 = La ago resti kun leono estas danĝ- era. Danĝere estas perverba priskribo de resti. Ĝi havu E-finaĵon, ĉar ĝi estas priskribo de verbo.
Normale I-verbo ne povas esti ĉefverbo (§3.2), sed okaze oni vidas frazojn, en kiuj la sola verbo estas I-verbo. Sed ankaŭ en tia uzo I-verbo ne povas havi gramatikan subjekton.
Ĉefverbecaj I-verboj aperas en iaj mallongigitaj subfrazoj. La I-verbo tiam sence egalas al U-formo aŭ esprimo kun povi:
Grandega hundo metis sur min sian antaŭan piedegon, kaj mi de teruro ne sciis, kion fari. FE38 = ...kion mi faru.
Mi efektive jam ne scias, kielĝin klarigi. M85 = ...kiel mi ĝin klarigu.
La vidvino staris senmove, videble ne sciante, kion fari kaj al kiu sin turni. M11 = ...kion ŝi faru kaj al kiu ŝi sin turnu.
Ili ne havas, kion manĝi, ili ne havas, per kio hejti la fornon. M102 = Ili ne havas (ion), kion ili/oni povus manĝi, ili ne havas (ion), per kio ili povus hejti la fornon.
Mi havis tiam apud mia domo foson, kiu, se preni la plej malmulte, havis almenaŭ okfutojn da larĝeco. Rt19 = ...se oniprenu laplej malmulte...
Se lin kompari kun la nuna reĝo, li estis Apolono ĉe Satiro. H14 = Se oni lin komparu kun la nuna reĝo...
Ĉefverbecaj I-verboj aperas ankaŭ en iaj mallongigitaj esprimoj de dubo aŭ hezito. La plena frazo havas verbon en U-formo, okaze en US-formo aŭ OS- formo:
Plialtigi la temperaturon de la ĉambro! per kio? aĉeti medikamenton! Per kio? M196 = Per kio miplialtigu... Per kio mi aĉetu...
Ĉu esti aŭ ne esti, - tiel staras nun la demando. H 74 = Ĉu mi estu aŭ ne estu...
Kion fari? M19 = Kion oni/mi/vi faru?
• Eble el la vestoj ion forkomerci? Vendi ekzemple la pantalonon? ^26 = Ĉu mi eble el la vestoj ion forkomercu? Ĉu mi vendu ekzemple la pantalonon?
Iafoje oni vidas I-verbojn uzatajn anstataŭ ordonaj U-formoj. Tiam la ordono ricevas nuancon neŭtralan, nek ĝentilan nek malĝentilan, sed simple konstatan. La senca subjekto de la I-verbo estas tute ĝenerala oni. Tiu uzo estas malofta:
Nur prunti, sed ne restigi al si! FA3129 = Oni povas nur prunti... Anstataŭ ordoni per U-formo, la parolanto eldiras sian volon kiel simplan kon- staton de nediskutebla fakto.
• Mi promesis amuziĝon. = Mi promesis, ke okazos amuziĝo. Ne gravas, kiu amuziĝos.
Labori estas lacige. Laborado estas laciga ĝuste por tiu, kiu laboras.
Labor(ad) o estas laciga. Laborado estas laciga ĝenerale, eble ne nur por la laboranto.
Aktiva participo kun O-finaĵo montras la sencan subjekton de la ago aŭ stato. Pasiva participo kun O-finaĵo montras la sencan objekton. Normale temas pri persono:
skribanto = skribanta persono, persono kiu skribas
skribinto = skribinta persono, persono kiu antaŭe skribis
skribonto = skribonta persono, persono kiu poste skribos
amato = amata persono, persono kiun iu amas
amito = amita persono, persono kiun iu antaŭe amis
amoto = amota persono, persono kiun iu poste amos
Kiam Nikodemo batas Jozefon, tiam Nikodemo estas la batanto kaj Jozefo estas la batato. FE 22
Frazojn kun objekta verbo oni povas transformi de aktivo (normala frazo) en pasivon. Pasivo estas kvazaŭ inversa maniero prezenti agon. Kiam oni pasivigas frazon, okazas tri ŝanĝoj:
La objekto fariĝas subjekto (kaj perdas sian N-finaĵon).
La ĉefverbo fariĝas kunmetita verbo: esti + pasiva participo.
La aktiva subjekto malaperas aŭ fariĝas de-komplemento.
La knabino vidas la domon.
la domon ^ la domo
vidas ^ estas vidata
la knabino ^ de la knabino
^ La domo estas vidata de la knabino. Li batis sian hundon per bastono.
sian hundon ^ lia hundo
batis ^ estis batata
li povas malaperi
^ Lia hundo estis batata per bastono.
En la lasta ekzemplo sia fariĝas lia, ĉar la subjekto ŝanĝiĝis. Legu aparte pri la reguloj de si en §11.6.1.
Oni uzas pasivon por movi la atenton for de la aktiva subjekto al la ago. Ankaŭ la iama objekto (la nova subjekto) ricevas pli da atento. Oni ofte uzas pasivon, kiam oni parolas pri tre ĝenerala afero, kiam apenaŭ ekzistas aktiva subjekto:
• Mi ĉiam volonte aĉetas tiun ĉi komercaĵon. ^ Tiu ĉi komercaĵo estas ĉiam volonte aĉetata de mi. FE 25
Iu lavos vin. ^ Vi estos lavita. FE 25
Estu trankvila, mi pagos mian tutan ŝuldon al vi baldaŭ. ^ Estu tra- nkvila, mia tuta ŝuldo estos pagita al vi baldaŭ. FE 25
Oni ne serĉus nun tiel longe mian oran ringon, se vi ne estus kaŝinta ĝin tiel lerte. ^ Mia ora ringo ne estus nun tiel longe serĉata, se ĝi ne estus tiel lerte kaŝita de vi. FE 25
Verboj kiel povi, voli, komenci, fini, ĉesi k.a. ofte aperas kune kun I-verbo. La du verboj kune formas kvazaŭ unu kompleksan verbon. Normale la I- verbo signife estas la pli grava parto, kaj ĝi decidas la frazrolojn:
Komencis neĝi. FA1142 (= Ekneĝis.) La ĉefverbo komenci per si mem normale postulas kaj subjekton kaj objekton, sed la frazkonstruon de- cidas neĝi, kiu estas sensubjekta kaj senobjekta verbo.
Baldaŭ ĉesos neĝi. La ĉefverbo ĉesi normale havas subjekton, sed neĝi estas sensubjekta verbo.
Noto: Oni normale ne diras *Baldaŭ finos neĝi*, ĉarfini montras plenumon, antaŭplanitan fin- punkton aŭ simile. Sed ĉe neĝado ordinare tute ne ekzistas plenumo aŭ finpunkto. Neĝado simple iam ĉesas.
Ili ĉesis konstrui la urbon. Gn11 La ĉefverbo ĉesi ne povas havi objekton, sed konstrui estas objekta verbo.
• Li finis paroli. Jĝ15 La ĉefverbo fini normale havas kaj subjekton kaj objekton, sedparoli ne bezonas objekton. Oni povus ankaŭ diri, ke ĝuste la I-verbo paroli estas la objekto de fini.
Ne povis esti alie. FA3118 La ĉefverbo povi normale havas subjekton, sed esti povas esti sensubjekta (kun E-finaĵa perverba priskribo, §25.1.1).
La verbo havi montras tute ĝenerale, ke la objekto apartenas al la subjekto. La aparteno povas esti poseda, porta, eca, interrilata, k.s.:
Mi havas centon da pomoj. FE14 = Cento da pomoj apartenas al mi.
Unu vidvino havis du filinojn. FE11 = Al unu vidvino apartenis du filinoj.
Kiam oni estas riĉa, oni havas multajn amikojn. FE16
Mi havas nur unu buŝon, sed mi havas du orelojn. FE12
Kiun daton ni havas hodiaŭ? FE12
Tiu ĉi patrino varmege amis sian pli maljunan filinon, kaj en tiu sama tempo ŝi havis teruran malamon kontraŭ la pli juna. FE13
Igi = "kaŭzi, ke iu faru ian agon". Igi estas farita el la sufikso IG (§38.2.17).
La subjekto de la verbo igi estas tiu, kiu kaŭzas, ke iu alia faru ian agon. La objekto estas tiu, kiu faru la agon. La rezulta ago, I-verbo, aperas kiel per- verba priskribo de la objekto (§25.1.2):
Ni devas antaŭ ĉio igi lin, aboni la gazeton. OV144 = Ni devas antaŭ ĉio faru tiel, ke li abonu la gazeton.
• En la lasta tempo li fervore laboris, por igi la francan registaron, en- konduki Esperanton en ĉiujn lernejojn. OV 247
La finiĝado de la tago igis ilin rapidi. M 200
Ĉar = "pro tio ke". Ĉar enkondukas subfrazon, kiu montras kaŭzon aŭ motivon:
La tranĉilo tranĉas bone, ĉar ĝi estas akra. FE16 = La fakto, ke la tranĉilo estas akra, estas la kaŭzo, ke ĝi tranĉas bone.
La infano ploras, ĉar ĝi volas manĝi. FE16 = La fakto, ke la infano volas manĝi, estas la kaŭzo, ke ĝi ploras.
Ĉar vi estas tiel servema, mi faras al vi donacon. FE19
Venigu la kuraciston, ĉar mi estas malsana. FE 39
La baza ordo de frazpartoj sekvas la ĉi-postan modelon, kiu tamen ne val- idas por Kl-vortoj, ĉar Kl-vorton oni normale ĉiam metas unue en la frazo sendepende de ĝia frazrolo:
subjekto - ĉefverbo - objekto - aliaj frazpartoj
La knabo - sidas.
subjekto - ĉefverbo
Ili - sidas - sur la sofo.
subjekto - ĉefverbo - loka komplemento
La hundo - ĉasas - katon.
subjekto - ĉefverbo - objekto
Karlo - manĝas - rizon - per manĝbastonetoj.
subjekto - ĉefverbo - objekto - ila komplemento
La virino - estas - arkitekto.
subjekto - ĉefverbo - perverba priskribo de la subjekto
La ĉielo - fariĝis - malhela.
subjekto - ĉefverbo - perverba priskribo de la subjekto
Pri majuskloj (grandaj literoj, ĉefliteroj) kaj minuskloj (malgrandaj literoj) ne ekzistas devigaj reguloj en Esperanto. Majusklado povas helpi al klareco, sed estas cetere sufiĉe malgrava afero.
Oni skribas ĉiujn proprajn nomojn kun komenca majusklo: Elizabeto, Parizo, Ĉinujo, Nov-Zelando, Esperanto. Tio estas ĝenerala regulo, kiun sekvas pli-malpli ĉiuj.
Se nomo konsistas el pluraj vortoj, oni plej ofte majuskligas ĉiun el tiuj vortoj: Sankta Petro, la Nobla Korano, Dominika Respubliko.
Se oni faras el propra nomo alian vorton, kiu mem ne estas propra nomo, oni normale konservas la majusklon (ĉar la propranoma parto de la vorto restas propra nomo), sed oni ankaŭ povas minuskligi (ĉar la tuto ne plu estas propra nomo). La kutimoj estas tre diversaj:
Oni ofte kunigas radikojn (kaj vortetojn) kreante kunmetitajn vortojn. La plej ofta speco de vortkunmetaĵo nomiĝas en PMEG kombino. Tia vorto konsistas el du partoj: ĉefelemento, kiu donas la ĝeneralan signifon de la vorto, kaj preciziga antaŭelemento, kiu precizigas la ĝeneralan signifon.
El la ĉefelemento ŜIP oni povas fari ekz. la jenajn kombinojn (ĉiam kun "neŭtrala" O-finaĵo):
vaporŝipo = speco de ŝipo, nome tiu speco, kiu funkcias per vaporo
balenŝipo = speco de ŝipo, nome ŝipo speciale konstruita por ĉasi balenojn
puŝŝipo = speco de ŝipo, kiu puŝas barĝojn en kanaloj kaj riveroj
aerŝipo = speco de ŝipo, kiu iras en aero anstataŭ akvo
La baza signifo de tiuj ĉi kombinoj estas ĉiam "ŝipo". Per diversaj antaŭ- elementoj oni distingas diversajn specojn de ŝipoj. La antaŭelementoj estas tre diversecaj. VAPOR montras manieron funkciigi la ŝipospecon, BALEN montras celon por la uzado de la ŝipospeco, PUŜ montras taskon, AER montras lokon.
El la ĉefelemento IR, oni povas krei nomojn de diversaj ir-specoj:
rondiro = tia iro, kiun oni faras ronde, en rondo
[1] Kvinope ili sin ĵetis sur min, sed mi venkis ĉiujn kvin atakantojn. FE14
Mi kriis tiel laŭte, kiel mi povis, sed neniu min aŭdis, mi estis tro mal- proksime. FA3152
Mia frato ne estas granda, sed li ne estas ankaŭ malgranda: li estas de meza kresko. FE33
Li donis al mi monon, sed mi ĝin tuj redonis al li. FE 42
Melankolio sed ne doloro, plenigis lian bruston. FA3 64
La vortetoj plus kaj minus estas ĉefe uzataj en matematikaj kaj similaj esprimoj por reprezenti la simbolojn + (plus) kaj - (minus). Plus montras adicion, pozitivecon k.s. Minus montras subtrahon, negativecon k.s. Grama- tikaj reguloj apenaŭ rolas en tia uzado. Oni simple elparolas la simbolon + per la vorto plus, kaj la simbolon - per la vorto minus:
2 + 2 = 4 ^ Du plus du faras kvar.
3 - 1 = 2 ^ Tri minus unu estas du.
20000 + 3000 = 23000 ^ Dudek mil plus tri mil estas dudek tri mil.
[2] Morgaŭ estos la dudek kvina (tago) de Julio (de/en la jaro) du mil dek.
Por jaroj oni ankaŭ povas uzi vicordajn nombrovortojn: Estis la lasta de Januaro (en/de la jaro) 1887-a (mil-okcent-okdek-sepa). Tia uzo estas nun- tempe sufiĉe malofta, sed ĝi estis pli ofta en la fruaj jaroj de Esperanto, kaj iuj Esperantistoj ĝin preferas ankoraŭ hodiaŭ. En la praktiko oni skribas jarojn preskaŭ ĉiam cifere: (la jaro) 1975, (la jaro) 2000 k.t.p. Tion faris ankaŭ Zamenhof. Tian ciferan jaroskribon oni povas tamen rigardi kiel skriban simpligon de A-finaĵa nombrovorto. Tiam oni legas (la jaro) 1975 kiel (la jaro) mil-naŭcent-sepdek-kvina. Povas esti, ke Zamenhof siatempe plej ofte uzis tian A-finaĵan elparolon, sed ni scias, ke li uzis ankaŭ la simplan elparolon sen A-finaĵo.
Inter la tago kaj la monato oni ĉiam uzu de, ĉar la vicorda nombrovorto ne rilatas al la monato, sed al la vorto tago, kiu normale estas forlasita: la unua de Majo = la unua tago de Majo, la dek-tria de Decembro = la dek-tria tago de Decembro. Se oni diras la unua Majo, oni parolas pri la unua el pluraj Maj-monatoj. Kiam oni skribe uzas ciferojn por la tago, oni ordinare skribas la A-finaĵon: 1-a de Majo, sed iafoje oni uzas simpligitan skribon: 1 (de) Majo. Tion oni tamen devas elparoli kiel la unua (tago) de Majo.
Kvantaj A-vortoj ofte kondutas kiel normalaj A-vortoj:
Multaj birdoj flugas en la aŭtuno en pli varmajn landojn. FE 32
La ellernado kostis multan kaj grandan laboradon. FK 245
Kelkaj homoj sentas sin la plej feliĉaj, kiam ili vidas la suferojn de siaj najbaroj. FE 32
[3] Nun estis plej bone reveni hejmen. FA212 = La ago reveni hejmen estis nun plej bona.
Kritiki estas facile, fari [estas] malfacile. PE1202
I-verboj kaj agaj O-vortoj estas similaj, sed ekzistas tamen diferenco. I- verbo havas ĉiam subkomprenatan sencan subjekton, kiu plej ofte estas identa al la subjekto de la ĉefverbo. Aga O-vorto estas tamen sendependa de subjekto. Aga O-vorto nomas agon sen konsideri eventualan faranton. La signifo de frazo povas do ŝanĝiĝi, se oni ŝanĝas I-verbon en agan O-vorton:
Malbonaj infanoj amas turmenti bestojn. FE 33 = Ili amas, kiam ili mem turmentas bestojn.
Malbonaj infanoj amas turmentadon de bestoj. = Ili amas turmentadon de bestoj, ĉu ili mem turmentas, ĉu iu alia turmentas.
Mi promesis amuziĝi. = Mi promesis, ke ĝuste mi amuziĝos.
[5] Li estas nur unufoja mensoginto dum vi estas ankoraŭ nun ĉiam mensoganto. FE 22
Oni levis la kadavran tukon; paco estis sur la vizaĝo de la mortinto. FA317
La soldatoj kondukis la arestitojn tra la stratoj. FE 22
Lasi baze signifas "permesi" kaj "ne malhelpi". La preciza signifo povas esti ekz. "permesi ke io restu (en loko aŭ en stato), permesi ke io foriru, ne mal- helpi ke io ŝanĝiĝu, ne malhelpi ke io agu, ne plu teni, ne plu fari" k.t.p.:
Ŝteliston neniu lasas en sian domon. FE 37 = Neniu permesas al ŝtelisto eniri en lian domon.
Iru kun mi, bela Sara, en alian landon, ni lasu la malfeliĉon malantaŭ ni. ^15 = ...la malfeliĉon ni ne kunportu.
[7] La tie kreskantaj beroj lasas post si en la mano, kiu ilin deŝiras, neforig- eblan makulon. BV 7 Makulo restas en la mano.
Lasu la ŝercojn, Aleĉjo! M 56 = Ne plu ŝercu!
Ene de frazo povas troviĝi alia frazo, kiu rolas en la ĉeffrazo kiel frazparto. Tian malĉefan frazon oni nomas subfrazo. Subfrazoj plej ofte ne havas rol- montrilon. Por demonstri la rolon de subfrazo en la ĉeffrazo oni ofte povas en klarigo anstataŭigi la subfrazon per vorto, kiu povas havi rolmontrilon, ekz. tio aŭ alian tabelvorton.
En la plej simpla okazo subfrazo staras fine de ĉefa frazo:
Li diris, ke li estas malsata. ^ Li diris tion. La ke-frazo rolas kiel objekto en la ĉeffrazo.
Li demandis, ĉu mi amas lin. ^ Li demandis tion.
Petro demandis, kial la preparoj daŭras tiel longe. ^ Petro demandis tion.
Mi legis libron, kiun tradukis Zamenhof. ^ Mi legis libron tian. La kiu- frazo estas rekta priskribo de la vorto libron.
Mi kuniros, se vi promesas helpi min. ^ Mi kuniros tiukondiĉe. La se- frazo estas kondiĉa komplemento.
Mi manĝis la panon, kvankam ĝi estis malnova. ^ Mi manĝis la panon malgraŭ ĝia malnoveco. La kvankam-frazo estas komplemento, kiu montras nesufiĉan malhelpaĵon.
Subfrazo povas ankaŭ stari komence de ĉefa frazo:
Ke la tero estas ronda, neniu povas plu pridubi. ^ Tion neniu povas plu pridubi.
Ĉu vi estas malsata, mi demandis al ŝi. ^ Tion mi demandis al ŝi.
Kiam li venis, mi jam foriris. ^ Tiam mi jam foriris. La kiam-frazo estas tempa komplemento.
[8] Se Zamenhof skribis tiel, tio certe estas ĝusta. ^ Tiuokaze tio certe estas ĝusta.
Ofte subfrazo staras ene de ĉefa frazo. La ĉefa frazo pludaŭras post la fino de la subfrazo:
La fakto, ke la tero estas ronda, ankoraŭ ne estas akceptita de ĉiuj. La ke-frazo estas identiga priskribo de la vorto fakto.
Via argumento, kiun mi ne akceptas, estas tamen lerte elpensita.
Mi konsentas, se vi tenos viajn promesojn, kuniri al la festo.
La demando, kiel la universo estiĝis, ne estas ankoraŭ kontentige re- spondita.
[9] La hirundo flugis trans la riveron, ĉar trans la rivero sin trovis aliaj hirundoj. FE 26
Donu al la birdoj akvon, ĉar ili volas trinki. FE 9
Li estas mia onklo, ĉar mia patro estas lia frato. FE18 La fakto, ke mia patro estas lia frato, estas la motivo por nomi lin mia onklo.
[10] Ĉiuj - opinias - lin - stranga.
subjekto - ĉefverbo - objekto - perverba priskribo de la objekto
Se oni uzas alian vortordon, oni ne ŝanĝas la bazan signifon, sed nur kreas diversajn emfazojn:
Sur la sofo sidas ili. Atentigo, ke ĝuste ili sidas tie, ne iuj aliaj.
Sur la sofo ili sidas. Atentigo, ke ili sidas ĝuste sur la sofo, ne aliloke.
Ĉasas katon la hundo. Atentigo, ke ĝuste la hundo, ne iu alia, ĉasas katon.
[11] La Volapukistoj havis por sia agitado grandajn rimedojn kaj agadis per la plej vasta, pure Amerika reklamo, kaj la Esperantistoj agadis la tutan tempon preskaŭ tute sen iaj materialaj rimedoj. FK284 Ameriko estas propra nomo de kontinento. Volaptik kaj Esperanto estas propraj nomoj de lingvoj. La minuskla skribo esperantisto estas tamen pli ofta.
[12] piediro = iro per piedoj
militiro = iro cele al milito
El la ĉefelemento RUĜ, oni povas krei ekz. la jenajn specojn de ruĝo:
helruĝo = tia ruĝo, kiu estas pli hela ol normala ruĝo
sangruĝo = tia ruĝo, kian havas sango
matenruĝo = ruĝo de la ĉielo en la mateno
ТЕЛЕГРАМКанал с обзорами, анонсами новинок и книжными подборками
Книжный Вестник
Бот для удобного поиска книг (если не нашлось на сайте)
Поиск книг
Свежие любовные романы в удобных форматах
Любовные романы
О психологии, саморазвитии и личностном росте
Саморазвитие
Детективы и триллеры, все новинки
Детективы
Фантастика и фэнтези, все новинки
Фантастика
Отборные классические книги
Классика
ВКОНТАКТЕБиблиотека с любовными романами, которая наверняка придётся по вкусу женской части аудитории
Любовные романы
Библиотека с фантастикой и фэнтези, а также смежных жанров
Фантастика
Самые популярные книги в формате фб2
Топ фб2
книги