Чырвоная брама

Дамо па здольнасьцi —

сьпеў...

любоў...

малiтву сэрца...

Кiрыла Тураўскi.

Прымглёнае сонца ўзышло над распранутым за зiму i ўсё роўна прывабным старым паркам, над графскiм палацам, над пазалочанымi крыжамi сабора, змушана вернутага бязбожнiкамi божым дзецям, над найпрыгожым сынам бацькi Дняпра — Сажом. Ад ранiцы да позьняга вечару ў парку над кручаю стаялi людзi, слухалi, як пад змыленым адлiгамi лядовым мостам настройвала вясновыя струны рака, лавiлi першы гук, што нечаканым стрэлам узьнiкаў у рачных глыбiнях, імчаў мiж берагоў далёка i хутка, як імчыць гук, i як недзе там яго сустракалi iншыя гукi-стрэлы, прыглушаныя далiною, i як усе яны зьлiвалiся ў сьцiшаную мелодыю.

Сьпяшалася вясна. I тут, на беразе ў парку, нехта, яе пачуўшы, сказаў, як тым, хто не пасьпеў пачуць:

— Сёньня лёд рушыць.

I нехта радасна пагадзiўся, нiбы з самой вясною:

— Калi ня ўдзень, дык уначы.

Казалi, як забыўшыся, што каляндар паказваў яшчэ далёка не апошнiя днi зiмы.

Ды што той каляндар? I на старуху, кажуць, ёсьць праруха.

Сьнежань ды студзень сыпалi сьнегам дзень пры днi, пахавалi ў белых гурбах платы па вёсках, накiдалi пухавiкоў пад самыя вокны, пад стрэхi, па гарадах, змогшыся, сьнег ужо не адкiдалi з тратуараў ды маставых, а гулёна-вясна ўскруцiлася, за колькi дзён сагнала дазваньня i сьнег, i лёд, нават па глухiх лясах, куды сонейка не заглядала.

У тыя днi зiмовай паводкi нешта падобнае, нечаканае, адбылося ў Гомелi на вулiцы Карповiча. Дзесяткi гадоў стаяў шэры, нiчым ня вабны воку дамок i раптам пачысьцеў аблiччам, пасьвятлеў, прырос дзе крылом, дзе падкрылкам, дварок вакол ганка памыўся-прычасаўся, сонечныя ходнiчкi з бятонных плiтак гасьцям пад ногi паклаў, расчынiў дзьверы. I госьцi далёка не затрымалiся. I я прыйшоў — зьняў з галавы зiмовы капялюх.

У большай зале на другiм паверсе было шматсьветла i шматлюдна. Стаяў пасярод залы гаспадар гасьцёўнi ў сьвятле ўсiх, яму насустрач скiраваных лямпаў, лiхтароў, аб’ектываў кiно i фота, на скрыжаваньнi людскiх позiркаў. Хваляваўся, але трымаўся годна. На iм, пад барадою на грудзях, ляжаў вялiкi срэбны медаль мастака ды чалавека дваццатага стагоддзя, вылiты сусьветна вядомым Бiяграфiчным цэнтрам Англii. Твар быў у аправе не адных гадоў, але i велiчы, той, што вянчае волатаву працу, вышэйшы талент — дар Божы. А вочы, мяккiя ў цёплым блакiце, усёвiдушчыя ня толькi там, куды глядзелi, па-за сабою, але i там, адкуль глядзелi, у сабе, праменiлi сьвятло, дарылi яго кожнаму, хто прыйшоў у залу i яшчэ заходзiў. I не было гасьцей нежаданых, усе былi сябрамi, вучнямi, улюбёнымi ў палiтру i дабрыню мастака. Што думаў ён цяпер? Куды вёў прыязнаю ўсьмешкаю ды словам?

— Тут, вакол, маё Палесьсе, бацькаўшчына.

Сюды i вёў?

Акiнуўшы паглядам птушак, людзей, коней, дрэвы, кветкi, палеткі і лугi ў сьцiплых рамах па сьветлых сьценах, схiлiў галаву, нiбы ў паклоне iм, зямлi ды небу, i ў гэты час над мастаком прыўзьняўся вялiзны, на ўсю сваю натуру, бусел, якi стаяў у раме на адной назе, другую прыгожа падцяўшы, нiбы той балерун у танцы, узьняўшы крылы i выкiнуўшы з iх, бялюткiх, чорныя пёры, якiя тырчэлi ў неба i насьцярожвалi, як абгарэлыя людскiя пальцы.

— Лёс мастака i лёс радзiмы — адзiн.

Цяпер яго я толькi чуў, а бачыў бусла, бялюткага, з жалобна ўскiнутымi ў прычарнобыльскае неба пёрамi.

Старажытны горад сьвяткаваў адкрыцьцё карцiннай галерэi свайго мастака. Ён быў тут свой па праву каранёў, адзiнакроўнасьцi, жыцьця пачаткаў i дарогаў, якiя неаднойчы вялi адсюль у шырокi сьвет, як i сюды вярталi — у родны дом.