щ
El la franaft lingvo tradu L. C. Porto Carreiro Neto Ismael (ijptties Braga
LA LIBRO DE LA MEDIUMOJ
La Libro de la Mediumoj
EKSPERIMENTA SPIRITISMO
La Libro de la Mediumoj
AŬ
gvidlibro de la mediumoj kaj elvokantoj
ENHAVANTA
la specialan instruadon de la Spiritoj pri la teorio de ĉiaspecaj manifestiĝoj, la rimedojn de komunik- ado kun la nevidebla mondo, la disvolviĝon de la mediumeco, la malfacilaĵojn kaj rifojn, kiujn oni povas renkonti en la praktikado de Spiritismo.
De
ALLAN KARDEC
Kontinuaĵo de
LA LIBRO DE LA SPIRITOJ
El la franca 11-a eldono esperantigis
L.C. PORTO CARREIRO NETO kaj
ISMAEL GOMES BRAGA 1964
Ё>
Eldonfako de Brazila Spiritisma Federacio DEPARTAMENTO EDITORIAL E GRБFICO Rua Souza Valente, 17 — 20941 - 040 Rio de Janeiro, RJ — BRAZILO
Tabelo de la enhavo
Pк-
Parolo de la tradukintoj 9
Enkonduko 11
UNUAPARTO Preparaj konoj
Ĉapitro I — Cu ekzistas Spiritoj ? 15
Ĉapitro II — Tio mirakleca kaj tio supernatura 22
Ĉapitro III — Pri la metodo 32
Ĉapitro IV — Pri la sistemoj 44
DUA PARTO Pri la manifestiĝoj de la Spiritoj
Ĉapitro I — Pri la agado de la Spiritoj sur la materon 63
Ĉapitro II — Pri la fizikaj manifestiĝoj. — Pri la turn-
iĝantaj tabloj 70
Ĉapitro III — Pri la inteligentaj manifestiĝoj 74
Ĉapitro IV — Pri la teorio de la fizikaj manifestiĝoj.
Movoj kaj leviĝoj. — Bruoj. — Plipeziĝo kaj malplipeziĝo de la korpoj 78
Ĉapitro V — Pri la spontaneaj fizikaj manifestiĝoj. Bruoj, bruegoj kaj tumultoj. — Jetado de objektoj.
Alportoj 91
Ĉapitro VI — Pri la vidmanifestiĝoj. — Demandoj pri la aperoj. — Teoria disertacio pri la aperoj. — Spi- rito-globetoj. — Teorio de la halucino 113Pк-
Capitro VII — Pri la dukorpeco kaj la transfiguriĝo.
Aperoj de Spiritoj de vivantoj. — Duoblaj homoj.
Sankta Alfonso el Liguori kaj Sankta Antono el Padovo. — Vespaziano. — Transfiguriĝo. — Nevid- ebleco 133
Capitro VIII — Pri la laborejo de la nevidebla mondo. Vestoj de la Spiritoj. — Spontanea formiĝo de tuŝeblaj objektoj. — Modifo de la proprecoj de la materio. — Kuraca magneta agado 143
Capitro IX — Pri la hantataj lokoj 151
Capitro X — Pri la karaktero de la komunikaĵoj. — Maldelikataj komunikaĵoj. — Frivolaj komunikaĵoj. — Seriozaj komunikaĵoj. — Instruaj komunikaĵoj 156
Capitro XI — Pri la sematologio kaj la tipitologio. — Lingvo de la signoj kaj de la frapoj. — Alfabeta tiptologio 160
Capitro XII — Pri la pneŭmatografio aŭ senpera skrib- ado. — Pri la pneŭmatofonio. — Senpera skribado. Pneŭmatofonio 166
Capitro XIII — Pri la psikografio. — Nerekta psiko- grafio: korboj kaj tabuletoj. — Rekta aŭ mana psi- kografio 171
Capitro XIV — Pri la mediumoj. — Mediumoj por fizik- aj efikoj. — Elektraj homoj. — Sensivaj aŭ impres- ivaj mediumoj. — Aŭdivaj mediumoj. — Parolivaj mediumoj. — Vidivaj mediumoj. — Somnambulaj mediumoj. — Sanigivaj mediumoj. — Medium oj- pneŭmatografoj 175
Capitro XV — Pri la skribivaj aŭ psikografaj mediumoj. — Mekanikaj mediumoj. — Intuiciaj mediumoj. — Duonmekanikaj mediumoj. — Inspirataj aŭ pre- tervolaj mediumoj. — Antaŭsentemaj mediumoj 191
Capitro XVI — Pri la specialaj mediumoj. — Specialaj kapablecoj de la mediumoj. — Sinoptika tabelo de la diversaj specoj de mediumoj: Variaĵoj komunaj al ĉiuj speco de mediumeco. — Variaĵoj specialajP0.
por la fizikaj efikoj. — Medium oj specialaj por in- telektaj efikoj. — Diversaj kapablecoj. — Variaĵoj de la skribivaj mediumoj. — Neperfektaj mediumoj. — Bonaj mediumoj 196
Ĉapitro XVII — Pri la formado de la mediumoj. — Dis- volvado de la mediumeco. — Sanĝiĝo de la skrib- karaktero. — Perdo kaj interrompo de la mediumeco 214
Ĉapitro XVIII — Pri la malbonaĵo kaj danĝeroj de la mediumeco. — Influo de la praktikado de la mediumeco sur la sanon. — Same sur la cerbon. — Same sur la infanojn 230
Ĉapitro XIX — Pri la rolo de la mediumoj en la ko- munikiĝoj de la Spiritoj. — Influo de la persona Spirito de la mediumo. — Sistemo de la inertaj me- diumoj. — Kapableco de iuj mediumoj por aferoj, kiujn ili ne konas: lingvoj, muziko, desegno k.a.
Disertacio de du Spiritoj pri la rolo de la me- diumoj 233
Ĉapitro XX — Pri la morala influo de la mediumo. — Diversaj demandoj. — Disertacio de Spirito pri la morala influo 246
Ĉapitro XXI — Pri la influo de la medio 255
Ĉapitro XXII — Pri la mediumeco de la bestoj 258
Ĉapitro XXIII — Pri la obsedo. — Simpla obsedo. — Fascinado. — Subjugigo. — Kaŭzoj de la obsedo.
Rimedoj por kontraŭbatali la obsedon 265
Ĉapitro XXIV — Pri la identigo de la Spiritoj. — Eblaj pruvoj de identeco. — Distingo inter la bonaj kaj la malbonaj Spiritoj. — Demandoj pri la naturo kaj la identeco de la Spiritoj 282
Ĉapitro XXV — Pri la elvokoj. — Ĝeneralaj konside- roj. — Spiritoj, kiujn oni povas elvoki. — Ma- niero de parolado al la Spiritoj. — Utileco de la apartaj elvokoj. — Demandoj pri la elvokoj. — Elvokoj de bestoj. — Elvokoj de vivantoj. — Homa telegrafio 302
Pк-
Capitro XXVI — Pri la demandoj, kiujn oni povas fari al la Spiritoj. — Enkondukaj rimarkoj. — Demandoj simpatiaj aŭ antipatiaj al la Spiritoj. — Demandoj pri la estonteco. — Demandoj pri la pas- sintaj kaj estontaj ekzistadoj. — Demandoj pri la moralaj kaj materialaj interesoj. — Demandoj pri la sorto de la Spiritoj. — Demandoj pri la sano. — Demandoj pri la inventoj kaj eltrovoj. — Demandoj pri la kaŝitaj trezoroj. — Demandoj pri la aliaj mondoj 329
Capitro XXVII — Pri la malakordoj kaj pri la misti-
fikoj. — Pri la malakordoj. — Pri la mistifikoj 346
Capitro XXVIII — Pri la trompoj kaj artifikoj. — Pri carlatanismo kaj ĵonglado. — Profitamaj mediu- moj. — Trompoj en la spiritismaj fenomenoj 357
Capitro XXIX — Pri la grupoj kaj societoj de spiritist- oj. — Pri la grupoj ĝenerale. — Pri la ĝustasencaj societoj. — Studotemoj. — Konkurado inter la so- cietoj 369
Capitro XXX — Regularo de la Pariza Societo por Spiritismaj Studoj 389
427
Capitro XXXI — Disertacioj de Spiritoj. — Pri Spirit- ismo. — Pri la mediumoj. — Pri la societoj de spi- ritistoj. — Apokrifaj komunikaĵoj 397
Capitro XXXII — Spiritisma glosaro
Parolo de la tradukintoj
La unua eldono de ĉi tiu libro aperis en Parizo en Ja- nuaro 1861 kaj la dua en Oktobro de la sama jaro. Tiam Spiritismo estis tre nova, ĉar ĝi ja naskiĝis per la fenomen- oj en Hydesville, ŝtato Nov-Jorko, la 31-an de Marto 1848. Estas do mirinde, ke Allan Kardec en tia mallonga tempo akiris la necesan sperton, por verki ĉi tiun libron.
Dum la jam forpasintaj pli ol cent jaroj, la mediumeco estis ĉiam studata de eminentaj kleruloj en multaj landoj, kaj multe da aliaj libroj pri la sama temo jam aperis. Kom- preneble nun oni scias pli multe pri la mediumeco, ol en la tempo de Allan Kardec, sed nur tre sensignifajn detalojn oni povus ŝanĝi aŭ aldoni en ĉi tiu majstroverko pri la afero.
La kutimoj iom ŝanĝiĝis, ekzemple, pri elvokado de Spiritoj, tiel ofta en tiu tempo kaj nun tute elmodiĝinta: oni jam ne elvokas Spiritojn, sed nur atendas ilian spontanean manifestiĝon.
En la tempo de Allan Kardec oni supozis, ke la penso estas universala lingvo por ĉiuj Spiritoj ; sed nun oni scias, ke tio estas vera nur por Superaj Spiritoj. La ordinaraj loĝantoj de la Tero kaj de ties najbaraj sferoj bezonas hom- ajn lingvojn por interkompreniĝo kaj, same kiel ni, suferas lingvajn barojn kaj grupiĝas laŭ lingvaj regionoj. Ankaŭ tiuj Spiritoj bezonas Esperanton, kaj efektive multaj el ili lernas nian internacian lingvon.
Ankaŭ pri la mortintaj infanoj nun oni scias pli multe, ol en la tempo de la Aŭtoro. Tiam oni estis konvinkita, ke la Spirito de ĉiu infano, tuj post la morto de lia korpo, reakiras la maturecon, kiun li havis en antaŭa enkarniĝo. Nun oni scias, ke nur escepte tio okazas, kiam temas pri superega Spirito en grava misio. La regulo estas la apero de la mortinta infano en la mondo de la Spiritoj en la sama aĝo de la korpo kaj kun la samaj bezonoj de vartado, kiujn li havis sur la Tero ; kaj nur malrapide li liberiĝas el la in- fanaj limigoj, truditaj de la reenkarniĝo al lia perispirito.
Pri ektoplasmio aŭ materiiĝoj la studoj post la tempo de Allan Kardec estas multe pli vastaj kaj formas tre riĉan bibliotekon, sed li donas al ni kontentigan teorion ankaŭ pri tio.
Malgraŭ kelkaj detaloj, kiujn la Aŭtoro nun redaktus alimaniere, "La Libro de la Mediumoj" estas ĝis nun la plej bona lernolibro pri mediumeco kaj okupas elstaran lokon en la spiritualisma literaturo de la homaro ; tial la Brazila Spi- ritisma Federacio, kiu jam eldonis "La Libron de la Spiritoj" kaj "La Evangelion laŭ Spiritismo", de la sama Aŭtoro, nun aperigas ĝin en la lingvo internacia, tradukitan de tiuj samaj esperantistoj, kiuj preparis la du antaŭajn.
Intertempe jam aperis el tiu eldonejo la Esperanta tra- duko de aliaj pli modernaj libroj, nome "Antaŭ du mil jar- oj ...", "En Ombro kaj en Lumo", "Nia Hejmo", "Kristana Agendo", "Ago kaj Reago", kaj espereble tiu biblioteko kres- kos ĉiam, ĉar la mediuma literaturo fariĝas ĉiam pli kaj pli impona. Precipe beletraj verkoj, en prozo kaj en verso, atingas ĉiam pli altajn nivelojn.
Enkonduko
La sperto ĉiutage konfirmas mian opinion, ke la malfacilaĵoj kaj disreviĝoj, kiujn oni renkontas en la praktikado de Spiritismo, venas de la nesciado de la prin- cipoj de ĉi tiu scienco; mi do estas feliĉa, ke mi mem konstatis la sukceson de mia klopodo, por antaŭgardi la adeptojn kontraŭ la rifoj de ĉia noviceco, kaj ke multaj povis ilin eviti danke la atentan legadon de ĉi tiu verko (*.
Tute natura deziro ĉe la homoj, kiuj sin okupas pri Spiritismo, estas povi mem komunikiĝi kun la Spiritoj, kaj ĝuste por glatigi al tiuj homoj la vojon ĉi tiu verko estas destinita, profitigante al ili la frukton de miaj longaj kaj zorgaj laboroj; efektive oni pri ĉi tiuj farus al si tre malĝustan ideon, se oni pensus, ke por esti kompetenta en ĉi tiu objekto, sufiĉas meti la fingrojn sur tablon, por igi ĝin turniĝi, aŭ teni krajonon, por skribi.
Oni erarus ankaŭ pensante, ke oni trovos en ĉi tiu verko ian ĝeneralan kaj nepre efikantan recepton, por fari mediumojn. Kvankam ĉiu homo havas en si mem la ĝermon de tiuj kvalitoj necesaj por fariĝi mediumo, tiaj kvalitoj tamen ekzistas en tre malsamaj gradoj, kaj ilia disvolviĝo rezultas el kaŭzoj, kiujn neniu povas naski laŭplaĉe. La reguloj pri poezio, pentrarto kaj muziko faras nek poetojn, nek pentristojn, nek muzikistojn el homoj sen la koncernaj talentoj, sed estas simplaj gvid-
<*> Ĉi tiun "Enkondukon" la aŭtoro skribis por la dua eldono de la verko. — La Trad.
iloj en la uzado de naturaj kapabloj. Tio sama okazas pri mia verko: ĝi celas montri la rimedojn, por disvolvi mediuman kapablon laŭ la povo de ĉiu kaj precipe direkti utile tiun jam ekzistantan kapablon. Sed ne sole ĉi tion mi celas.
Krom la ĝustasencaj mediumoj ĉiutage kreskanta multego da homoj interesiĝas pri manifestiĝoj de Spiritoj; ilin gvidi en iliaj observoj, montri al ili la em- barasojn, kiujn ili eble, eĉ nepre renkontos sur tute nova kampo; ilin inici en la manieron, kiel trakti kun la Spiritoj; montri al ili, kiel ricevi bonajn mesaĝojn - jen la programo, kiun mi devas plenumi, ĉar alie mi farus laboron nekompletan. Oni do ne miru, se oni trovos en ĉi tiu verko aferojn, kiuj de la unua rigardo povas ŝajni fremdaj al ĝi: la sperto montros ilian utilecon. ъin zorge studinte, oni pli bone komprenos la faktojn, kiujn oni ĉeestos; la parolo de iuj Spiritoj montriĝos malpli stranga. Kiel praktika instruilo, ĉi tiu verko koncernas ne nur mediumojn, sed ankaŭ ĉiujn homojn, kapablajn vidi kaj observi spiritismajn fenomenojn.
Kelkaj preferus, ke mi publikigu ian plej malgrand- an praktikan lernolibron, kiu per iaj kelke da vortoj in- dikus, kiel ekrilati kun la Spiritoj; ili opinias, ke, pro sia modera prezo povante esti abunde diskonigata, tia verketo estus forta propagandilo kaj do plimultigus la mediumojn; de mia flanko mi opinias, ke tia verko estus pli malutila ol utila, almenaŭ en la nuna tempo. La praktikado de Spiritismo estas ligita kun multe da mal- facilajoj kaj ne ĉiam estas sen nekonvenajoj, kiujn povas evitigi nur serioza kaj kompleta studado. Estus do ti- minde, ke ia tro konciza montro instigus iun al senpri- pensaj eksperimentoj, pri kiuj tiu povus penti; tio estas aferoj, per kiuj estas nek konvene, nek prudente ludi, kaj mi pensas, ke mi farus misservon, se mi ilin dispon- igus al la unua renkontita ventkapulo, kiu konsiderus amuzajo la interparoladon kun la mortintoj. Mi turnas min al tiuj homoj, kiuj vidas en Spiritismo seriozan celon, kiuj komprenas ĝian tutan gravecon kaj do ne faras al si ludon el la komunikado kun la nevidebla mondo.
Mi iam publikigis Praktikan Instrulibron kiel gvid- ilon de la mediumoj, verkon, hodiaŭ elcerpitan; kvankam skribita por plej grava kaj serioza celo, mi ĝin tamen ne represos, car mi ĝin ne konsideras jam sufice senmanka por prilumi ciajn malfacilaĵojn, kiujn oni povas renkonti. Mi ĝin anstataŭigis per ci tiu, en kiu mi kolektis ciujn elementojn, kiujn longa sperto kaj konscienca studado al mi havigis. Mi esperas almenaŭ, ke ĝi kontribuos, por doni al Spiritismo la seriozan karakteron, kiu estas ties propra esenco, kaj por forigi cian penson, vidi en ci tiu afero ian objekton de frivola okupo kaj de amuzo.
Al ci tiuj konsideroj mi aldonas unu tre gravan, nome la malfavoran impreson, kiun faras sur novulojn aŭ strabe rigardantajn homojn vidi eksperimentojn ple- numatajn fuse kaj sen perfekta konado de la afero; tiaj eksperimentoj havas la malbonaĵon doni pri la mondo de la Spiritoj tre malĝustan ideon kaj esti trafeblaj por mokado kaj ofte fundamentita kritiko; jen kial nekred- emuloj el tiuj kunsidoj malofte e liras konvertitaj kaj apenaŭ inklinaj vidi en Spiritismo ian flankon seriozan. La nesciado kaj ventanimeco de iuj mediumoj pli multe, ol kiel oni pensas, malutilis la opinion de multaj homoj.
De kelke da jaroj Spiritismo forte progresas, sed ekprogresis gigante de tiam, kiam ĝi ekiris la filozofian vojon, car ĝi komencis esti observata de klarmensaj homoj. Hodiaŭ ĝi ne estas plu ia spektaklo, sed doktrino, pri kiu jam ne ridas tiuj, kiuj mokadis la turniĝantajn tablojn. Klopodante por gin starigi kaj tenadi sur ci tiu tereno, mi estas konvinkita, ke mi akirigos al ĝi pli da utilaj partianoj, ol trafe aŭ maltrafe naskante manifest- iĝojn, kiujn oni povus misuzi. La pruvon pri ci tio mi havas ciutage laŭ la nombro da adeptoj, kiujn varbis la sola legado de La Libro de la Spiritoj
Elvolvinte en La Libro de la Spiritoj la filozofian parton de la spiritisma scienco, mi donas en la nuna verko la parton praktikan, kiun uzos tiuj, kiuj deziros sin okupi kun manifestiĝoj, cu persone, cu por fari al si ideon pri la faktoj, kiujn ili havos okazon ceesti. Ili ci
Verko eldonita en Esperanto en 1946. Ĝi estas la "fundamento" de Spiritismo. — La Trad.
tie vidos la renkonteblajn malfacilaĵojn kaj tiel disponos rimedojn por ci tiujn antaŭforigi. Tiuj ambaŭ verkoj, kvankam unu estas sekvo de la dua, estas iagrade nede- pendaj inter si; tamen al ciu, deziranta sin serioze okupi pri ci tiu afero, mi konsilas legi unue La Libron de la Spiritoj, car ĝi enhavas la fundamentajn principojn, sen kiuj kelkajn partojn de la nun prezentata verko oni eble malfacile komprenus.
Gravaj plibonigoj estas enkondukitaj en ci tiun duan eldonon, multe pli plenan ol la unua. estas plej zorge korektita de la Spiritoj mem, kiuj aldonis al ĝi grandan nombron da plej interesaj rimarkoj kaj instrukcioj. Car ili cion reviziis, aprobis aŭ modifis laŭ sia placo, oni do povas diri, ke ĝi estas pleje verko de ili, car ilia partopreno ne limigis sin sole je la kelke da montritaj artikoloj; mi malkasis nomojn nur tiam, kiam ĝi sajnis al mi necesa, por karakterizi certajn iom longajn citat- ojn, kiel laŭtekste venintajn de ili mem; alie mi devus citi ilin preskaŭ sur ciu pago, precipe ce ciuj respondoj al faritaj demandoj, kio ne sajnis al mi utila. Nomoj, kiel sciate, ne multe gravas en tiaj aferoj: esence estas, ke la tuto de la laboro respondu al la trafota celo. Kvankam la unua eldono estis ne tute perfekta, ĝia akcepto vigligas tamen mian esperon, ke ci tiu ne renkontos mal- pli grandan favoron.
Car mi ci tie aldonis multe da subjektoj kaj plurajn tutajn capitrojn, mi tial forstrekis kelke da artikoloj, kiuj estis simplaj duoblaĵoj, kiel ekz-e la Spiritan Hierar- kion, kiu troviĝas jam en La Libro de la Spiritoj. Ankaŭ el la Glosaro mi elĵetis cion, kio propre ne apartenas al la kadro de ci tiu verko: tion utile anstataŭas ci tie pli praktikaj temoj. Cetere tiu glosaro ne estis kontentiga; mi gin iam poste publikigos aparte sub la formo de vortareto de spiritisma filozofio; ci tie mi konservis nur tiujn novajn aŭ specialajn vortojn, rilatajn al la nun pritraktata objekto.
UNUA PARTO
Preparaj konoj
ĈAPITRO I ĈU EKZISTAS SPIRITOJ?
1. La dubo pri la ekzisto de la Spiritoj havas kiel unuan kaŭzon la nekonadon de ilia naturo. Oni ordinare ilin imagas al si kiel estulojn apartajn inter la kreitoj, estulojn, kies neceso ne estas ja pruvita. Multaj homoj konas ilin nur el la fantaziaj rakontoj, per kiuj ili estis lulataj, pli-malpli tiel, kiel oni konas la Historion per la romanoj; ne esplorante, ĉu tiuj rakontoj, senigitaj je siaj ridindaj akcesoraĵoj, havas en la fundo ian ve- recon, ili estas frapataj nur de la flanko absurda; ne penante elŝiri la amaran haŭton, por malkovri la kernon, ili foĝetas ĉion, kiel agas, en la religia sfero, tiuj homoj, kiuj pikitaj de iaj misuzoj, ĉion sendistinge kondamnas.
Kia ajn estas la ideo, kiun oni faras al si pri la Spiritoj, tiu kredo nepre baziĝas sur la ekzisto de ia inte- ligenta principo, ne dependanta de la materio ( -1; ĝi estas neakordigebla kun la neado de tiu principo. Mi do prenas kiel deirpunkton la ekziston, transvivon kaj individuecon de la animo, kies teoria kaj dogma pruvo estas la spiritualismo kaj kies pruvo videbla estas la Spi-
Oni komprenu: la kruda, la malsubtila materio, kia tiu de la surtera korpo, ĉar ja la "materio" havas plurajn gradojn da "denseco". El ĉi tiu pli vasta vidpunkto ankaŭ la animo, aŭ Spirito, estas "materia", ĉar efektive nenio estas "nemateria". — La Trad.
ritismo. Ni por momento preterlasu la ĝustasencajn ma- nifestiĝojn kaj, indukte rezonante, ni vidu, al kiaj kon- sekvencoj ni venos.
2. Se oni akceptas la ekziston de la animo kaj ĝian individuecon post la morto, oni do devas akcepti ankaŭ ke: 1-e, ĝi havas naturon alian ol la korpo, ĉar, disiĝ- inte de ĉi tiu, ĝi ne posedas ties proprecojn; 2-e, ĝi havas propran konscion, ĉar oni konsentas al ĝi la ka- pablon ĝoji aŭ suferi, alie ĝi estus inerta estaĵo, kio por ni valorus tiom same, kiom ĝin ne havi. Se oni ĉi tion akceptas, sekve la animo iras ian lokon: kio estos kun ĝi kaj kien ĝi iras? Laŭ la ordinara kredo ĝi iras en la ĉielon aŭ en la inferon; sed kie situas la ĉielo kaj la infero? Oni pasintatempe diradis, ke la ĉielo sidas supre kaj la infero malsupre; sed kio estas supro kaj malsu- pro en la Universo, se oni scias, ke la Tero estas ronda, se oni konas la movadon de la astroj, el kio rezultas, ke tio supra en difinita momento fariĝas malsupra post dek du horoj, kaj la senlimecon de la Spacego, en kiun la rigardo penetras ĝis nemezureblaj distancoj? Estas vero, ke sub "malalta loko" oni komprenas ankaŭ la profundojn de la Tero; sed kio fariĝis tiuj profundoj de tiam, kiam geologoj ilin disfosis? Kio ankaŭ estas tiuj samcentraj sferoj, nomataj "ĉielo el fajro", "ĉielo el steloj", se oni ja scias, ke la Tero ne estas la centro de la mondoj, ke nia suno mem estas nur unu el la milionoj da sunoj, brilantaj en la senfina spaco kaj el kiuj ĉiu estas la centro de kirliĝanta amaso da planedoj? Kian gravecon ĉe tio havas la Tero, dronanta en tia vastaĵo? Per kia nepravigebla privilegio ĉi tiu apenaŭ rimarkebla sablero, kiu distingiĝas nek pro sia volumeno, nek pro sia pozicio, nek pro ia aparta rolo, estus la sola mondo, loĝata de prudentaj estuloj? La racio rifuzas akcepti tian senutilecon de la senlimo, kaj ĉio diras al ni ke tiuj mondoj estas ja loĝataj. Se ili estas loĝataj, ili do liveras sian kontingenton al la mondo de la anim- oj; sed, ankoraŭ unu fojon, kio fariĝas tiuj animoj, se la Astronomio kaj la Geologio detruis la loĝejojn, des- tinitajn por ili, kaj precipe, se la tiel racia teorio pri la plureco de la mondoj ilin senfine multigis?
Ĉar la doktrino pri la lokado de la animoj ne povas akordi kun la informoj de la scienco, tial pli logika dok- trino asignas al ili por kampo ne ian difinitan kaj li- mitan lokon, sed la universan spacon: ĝi estas tuta mondo nevidebla, en kiu ni vivas, kiu nin ĉirkaŭas, kiu kun ni senĉese kunpuŝiĝas. Ĉu en tio estas io ne ebla, io, kion la racio abomene forpuŝus de si? Tute neniel; kon- traŭe, ĉio diras al ni, ke alie esti ne povas. Sed, se tiel estas, kio do fariĝas la estontaj punoj kaj premioj, sen- igitaj je siaj specialaj lokoj? Rimarku, ke la nekredo je la loko de tiuj punoj kaj premioj originas ordinare de tio, ĉar oni ilin prezentas en neakcepteblaj kondiĉoj: diru, anstataŭ tio, ke la animoj sian feliĉon aŭ malfe- liĉon ĉerpas en si mem; ke ilia sorto dependas de ilia morala stato; ke la kunesteco de animoj bonaj kaj sin reciproke simpatiantaj estas fonto de feliĉo; ke, laŭ sia grado da progreso, ĉi tiuj penetras kaj duonvidas afer- ojn, kiuj restas kaŝitaj antaŭ krudnaturaj animoj, kaj ĉiuj tion senpene komprenos. Diru ankaŭ, ke la animoj atingas la plej supran ŝtupon nur per siaj klopodoj por pliboniĝi kaj post tuta vico da elprovoj, kiuj kunhelpas por ilia elpuriĝo; ke la anĝeloj estas la animoj, venintaj al la lasta ŝtupo, kiun ĉiu povas atingi kun bonvolo; ke tiuj anĝeloj estas la adjutantoj de Dio, komisiitaj por kontroli la plenumadon de Liaj ordonoj en la tuta Universo, kaj feliĉaj, ke ili havas tiajn glorigajn misiojn, kaj vi havigos al la feliĉo de la animoj celon pli utilan kaj allogan, ol tiu de ia eterna kontemplado, kiu estus nenio alia ol senfina senutileco. Diru fine, ke la demon- oj ne estas aliaj ol la animoj de la malbonuloj, animoj ankoraŭ ne elpuriĝintaj, sed povantaj iam elpuriĝi, kiel la ceteraj, kaj tio aspektos pli konforma al la justeco kaj boneco de Dio, ol la doktrino, ke ili estus kreitaj por malbono kaj ĉiam sin donantaj al malbono. Mi ri- petas: jen kion povas akcepti la plej severa prudento, la plej rigora logiko, unuvorte la natura saĝo.
Nu, tiuj animoj, kiuj priloĝas la Spacon, estas ĝuste tio, kion oni nomas Spiritoj; la Spiritoj estas do nenio alia, ol la homaj animoj, liberiĝintaj el sia korpa en- volvaĵo. Se la Spiritoj estus kreitaĵoj apartaj, ilia ekzis- to estus pli hipoteza, sed konsentante, ke ekzistas anim- oj, oni do devas konsenti ankaŭ, ke ekzistas Spiritoj, kiuj estas nenio alia ol animoj; kaj se oni konsentas, ke la animoj troviĝas ĉie, oni do devas same konsenti, ke la Spiritoj sin trovas ĉie. Oni sekve ne povus nei la ekziston de la Spiritoj, ne malkonfesante tiun de la animoj.
3. Estas vero, ke ĉi tio estas nur unu teorio pli ra- cionala ol la alia, tamen estas jam multe, ke iun teorion ne refutas la racio nek la scienco; kaj se, krom tio, ĝin konfirmas la faktoj, tiam ĝi havas ĉe si la sankcion de la rezonado kaj de la sperto. Tiujn faktojn ni trovas en la fenomeno de la manifestiĝoj de la Spiritoj, kio estas do la palpebla pruvo de la ekzisto kaj transvivo de la animo. Sed ĉe multaj homoj la kredo ĉi tie metas punkton; ili ja akceptas la ekziston de la animoj, sekve tiun de la Spiritoj, sed neas la eblecon de komunikiĝo kun tiuj, ĉar, ili diras, estuloj nemateriaj ne povas agi sur la materion. Tia dubo baziĝas sur la nesciado de la vera naturo de la Spiritoj, pri kiuj oni ordinare faras malĝustan ideon, ĉar oni erare ilin bildigas al si kvazaŭ abstraktajn, nebulecajn kaj nedifinitajn estulojn, kio estas nevera.
Ni unue prezentu al ni la Spiriton ligitan kun sia korpo: la Spirito estas la precipa estaĵo, ĉar li estas la estulo pensanta kaj supervivanta; la korpo estas simpla akcesoraĵo de la Spirito, ia envolvaĵo, ia vestaĵo, kiun li demetas, kiam tiu estas eluzita. Krom ĉi tiu materia envolvaĵo la Spirito havas ankaŭ duan, duonmaterian, kiu ligas lin al la unua; ĉe la morto la Spirito demetas ĉi tiun lastan, sed ne la duan, kiun mi nomas perispirito. Tiu duonmateria envolvaĵo, kiu prenas sur sin la homan formon, estas, por la Spirito, ia korpo fluideca, vapor- eca, tamen, kvankam nevidebla por ni en sia normala stato, ne en malpli alta grado posedanta kelkajn el la proprecoj de la materio. La Spirito estas do ne ia punk- to, ia abstraktaĵo, sed estulo limigita kaj difinita, al kiu mankas nur esti videbla kaj palpebla, por ŝajni al ni homa estulo. Kial do li ne povus agi sur la materion?
Cu tial, ke lia korpo estas fluideca? Sed ĉu ne inter la malplej densaj fluidoj, tiuj, rigardataj kiel senpezaj, ekz-e la elektro, la homo havas siajn plej potencajn mo - torojn? Cu la senpeza lumo (-1 ne agas ĥemie sur la pezan materion? Ni ja ne konas la naturon mem de la perispirito, tamen supozante, ke ĝi konsistas el elektra materio, aŭ el ia alia materio same subtila, kial do ĝi ne havus la saman proprecon, direktate de ies volo?
Car la bazo de la tuta konstruaĵo estas la ekzis- to de la animo kaj de Dio — sekvo unu de la dua —, tial antaŭ ol komenci ĉian diskutadon pri Spiritismo, oni devas certiĝi, ĉu la kunparolanto akceptas ĉi tiun fundamenton. Se al jenaj demandoj: "Cu vi kredas je Dio?", "Cu vi kredas, ke vi havas ian animon?", "Cu vi kredas la postmortan vivon de la animo?", li respondas nee, aŭ eĉ, se li simple diras: Mi ne scias; mi dezirus, ke tiel estu, sed pri tio mi ne estas certa, kio plej ofte valoras same kiel ĝentila neado, maskita sub malpli tran- ĉa formo, por ne tro brutale vundi tion, kion oni nomas "respektindaj antaŭjuĝoj" —, tiam estus tiel vane iri pluen, kiel peni montri la proprecojn de la lumo al blind- ulo, kiu neus la lumon, ĉar, en la fundo, la manifest- iĝoj de la Spiritoj estas nenio alia ol la efikoj de la proprecoj de la animo: kun tia kunparolanto oni devas trakti per tute alia procedo, se ja oni ne volas perdi sian tempon.
Se tiu fundamento estas akceptita, ne kiel ia pro- bableco, sed kiel fakto konstatita, nekontestebla, tiam la ekzisto de la Spiritoj tute nature rezultas el ĝi.
Nun restas ekscii, ĉu la Spiritoj povas komunik- iĝi kun la homoj, t.e. ĉu ili povas interŝanĝi pensojn kun ĉi tiuj. Kial do ne? Kio estas la homo, se ne Spi- rito ligita al korpo? Kial Spirito libera ne povus havi rilatojn kun Spirito mallibera, tiel same, kiel homo libera kun homo katenita? Se iu akceptas la transvivon de la aimo, ĉu do estas racie ne konsenti la trans-
De kelka tempo estas sciate, ke la lumo havas pez- on, kiel ĉia materio. — La Trad.
ekzistadon de la korligiĝoj? Ĉar la animoj sin trovas ĉie, ĉu tial ne estas nature ekpensi, ke la animo de iu homo, kiu amis nin dum sia vivo, venus al ni, ke ĝi dezirus paroli al ni, kaj ke, por tio, ĝi uzus la disponebl- ajn rimedojn? Ĉu dum sia vivo ĝi ne agis sur la ma- terion de sia korpo? Ĉu ne ĝi direktis ties movojn? Kial do post la morto de sia karna envolvaĵo, en kon- sento kun alia Spirito ligita al korpo, ĝi momente ne prenus al si tiun korpon vivantan, por manifesti sian penson, simile kiel mutulo povas uzi la servemon de iu parolkapabla, por sin komprenigi?
6. Mi por momento ignoru la faktojn, laŭ kiuj, mi opinias, ĉi tiu teorio estas nekontestebla; mi ĝin akceptu kiel simplan hipotezon; mi petas, ke la nekredantoj pruvu al mi, ne per nura neado, ĉar ilia persona opinio ne povas esti leĝo, sed per nediskuteblaj motivoj, ke tio estas ne ebla. Mi lokas min sur ilia tereno, kaj, ĉar ili volas taksi la spiritismajn faktojn per la leĝoj de la materio, ili do serĉu inter tiu ilaro iun demonstracion matematikan, fizikan, hemian, mekanikan, fiziologian, kaj pruvu per a plus b, nepre deirante de la principo de la ekzisto kaj transtomba vivo de la animo, ke:
e, la estulo, kiu pensas pri ni dum la vivo, ne kapablas pensi plu post la morto;
e, se li pensas, li ne kapablas pensi nun pri la homoj, kiujn li amis;
e, se li pensas pri la homoj, kiujn li amis, li jam ne volas komunikiĝi kun ili;
e, se li povas troviĝi ĉie, li tamen ne povas stari apud ni;
e, se li staras apud ni, li tamen ne povas paroli
al ni;
e, per sia fluideca envolvaĵo li ne povas agi sur inertan materion;
e, se li povas agi sur la inertan materion, li ta- men ne povas agi sur la estulon animitan;
e, se li povas agi sur estulon animitan, li tamen ne povas direkti ties manon, por igi tiun skribi;
e, povante igi tiun skribi, li tamen ne povas res- pondi liajn demandojn nek komuniki al li siajn pensojn.
Kiam la kontraŭuloj de Spiritismo pruvos al mi, ke tio ne povas esti, per argumentoj tiel evidentaj, kiel tiuj, per kiuj Galileo Galilei pruvis, ke ne la suno rondiras ĉirkaŭ la Tero, tiam mi povas diri, ke iliaj duboj havas bazon; bedaŭrinde, ilia tuta argumentado ĝis hodiaŭ li- miĝas je la jenaj vortoj: Mi ĝin ne kredas, sekve ĝi estas ne ebla Ili sendube diros al mi, ke ja min koncernas pruvi la realecon de tiuj manifestiĝoj; mi ĝin pruvas al ili per la faktoj kaj per la rezonado: se ili akceptas neniun el ĉi tiuj rimedoj, se ili neas eĉ tion, kion ili vidas, tiam ili pruvu, ke mia rezonado estas erara kaj ke la faktoj estas ne eblaj.
ĈAPITRO II
TIO MIRAKLECA KAJ TIO SUPERNATURA
Se la kredo pri la Spiritoj kaj iliaj manifestiĝoj estus ia aparta konceptaĵo, la produkto de ia sistemo, oni povus suspekti, kun kelka ŝajno de praveco, ke ĝi estas iluziaĵo; sed mi dezirus, ke oni diru al mi, kial oni vidas ĝin tiel persista ĉe ĉiuj popoloj, ĉu antikvaj, ĉu modernaj, kaj en la sanktaj libroj de ĉiuj konataj re- ligioj? Tiel estas, diras iuj kritikistoj, tial, ĉar en ĉiuj tempoj la homo amis ĉion miraklecan. — Kio do, laŭ via kompreno, estas io mirakleca? — Tio supernatura. - Kion vi komprenas sub "supernatura"? — Tion kon- traŭan al la leĝoj de la Naturo. — Ĉu do vi konas tiujn leĝojn tiel bone, ke vi povas streki limon al la povo de Dio? Nu, vi do pruvu, ke la ekzisto kaj la manifestiĝoj de la Spiritoj kontraŭas la leĝojn de la Naturo, kaj ke tio ne estas nek povas esti unu el tiuj leĝoj. Sekvu la Spiritisman Doktrinon kaj vidu, ĉu tia ĉeno da ideoj ne havas ĉiujn karakterojn de mirinda leĝo, kiu solvas ĉion, kion la filozofiaj leĝoj ne povis ĝis hodiaŭ solvi. La pensado estas unu el la propraĵoj de la Spirito; la ebleco agi sur la materion, impresi niajn sentumojn kaj sekve konigi sian penson rezultas, se tiel diri, de lia fi- ziologia konstruo: ĉi tie do estas nenio supernatura, ne- nio mirakleca. Se iu homo mortinta, definitive elmort- inta, korpe rericevus la vivon; se liaj disŝutitaj membroj rekolektiĝus, por rekunmeti lian korpon —, jen kio mirakleca, supernatura, fabela; tio ja estus efektiva nuligo de la leĝoj, kiun Dio nur mirakle farus; sed en la Spi- ritisma Doktrino nenio tia estas.
Tamen, oni diros, vi akceptas, ke iu Spirito pov- as levi tablon kaj teni ĝin en la aero sen apogo: ĉu tio ne estas ja nuligo de la leĝo pri la pezoforto? — Nuligo ja de la konata leĝo; sed ĉu la Naturo jam diris sian lastan vorton? Antaŭ ol oni provis la suprenmovan forton de iuj gasoj, kiu estus dirinta, ke peza maŝino, portanta plurajn homojn, povas venki la altirforton de la Tero? Cu en la okuloj de la vulgarularo ĉi tio ja ne ŝajnus io mirakleca, io diabla? Kiu antaŭ cent jaroj pro- ponus transsendi depeŝon ĝis la distanco de 500 francaj mejloj (-1 kaj ricevi respondon je ĝi post kelke da mi- nutoj, tiu estus rigardata kiel frenezulo; se li tion farus, oni kredus, ke li havas la diablon kiel sian servanton, ĉar tiam nur la diablo kapablis tiel rapide iri. Kial do iu nekonata fluido ne havus, en difinitaj cirkonstancoj, la povon kontraŭstari la efikon de la pezoforto, same kiel la hidrogeno kontraŭstaras la pezon de la balono? Ci tio, mi preterpase klarigu, estas ne ia similigo, sed komparo, sole nur por tio, por montri, laŭ analogeco, ke tiu fakto ne estas fizike ne ebla. Nu, ĝuste tiam, kiam, observante tiajn fenomenojn, la sciencistoj volis procedi per similigo, ili vojeraris. Cetere la fakto ja ekzistas; ĉia neado ne povas fari, ke ĝi ne ekzistu, ĉar nei ne estas pruvi; laŭ mi ĝi havas nenion supernatu- ran: jen ĉio, kion mi povas por momento diri per ĝi.
9. Se la fakto estas konstatita, iu diros, mi ĝin akceptas, mi akceptas eĉ tiun kaŭzon, pri kiu vi ĵus pa- rolis, nome ian nekonatan fluidon; sed kiu pruvas la enmiksiĝon de la Spiritoj? jen tio mirakleca, tio super- natura.
Estus necesa ĉi tie longa demonstracio, kiu ne estus ĝustaloka kaj kiu cetere estus duoblaĵo, ĉar ĝi elvidiĝas el ĉiuj aliaj partoj de la instruo; tamen, por ĝin resumi per iaj kelke da vortoj, mi diru, ke ĝi estas fondita, teorie, sur jena principo: "ĉia efiko inteligenta certe hav-
La franca mejlo valoras 4 km. La "Dictionnaire Franзais-Espйranto", de S-roj R. Lиger kaj A. Albaut, pro- ponas la terminon leŭgo, ŝajne respondantan al la "franca mejlo" ("lieue"). — La Trad.
as ian kaŭzon inteligentan"; praktike, sur tiu observado, ke, doninte pruvon pri inteligenteco, la tiel nomataj spi- ritismaj fenomenoj certe havas sian kaŭzon ekster la ma- terio; ke, ne estante tiu de la ĉeestantoj — kio rezultas el la sperto —, tiu inteligenteco certe troviĝas ekster ili; kaj ĉar oni ne vidas la agantan estulon, li estas do estulo nevidebla. Tiamaniere, observo post observo oni fine konstatis, ke tia nevidebla estulo, kiun oni nomis "Spirito", estas nenio alia, ol la animo de homo, kiu vivis en la korpo kaj kiun la morto senigis de lia mal- subtila videbla envolvaĵo, lasinte ĉe li nur ian envolvaĵ- on eterecan, nevideblan en sia normala stato. Jen, plej simpligitaj, tio mirakleca kaj tio supernatura. Se do, kiel konstatite, ekzistas nevideblaj estuloj, ties agado sur la materion rezultas el la konsisto de ilia fluideca envolv- aĵo; tia agado estas inteligenta, ĉar ĉe la morto ili perd- is nur sian korpon, sed konservis la inteligentecon, kiu estas ilia esenco: jen la ŝlosilo de ĉiuj fenomenoj, mis- rigardataj kiel supernaturaj. La ekzisto de la Spiritoj estas do ne ia antaŭkonceptita sistemo, ne ia hipotezo, imagita por klarigi la faktojn, sed rezultato de observoj kaj natura sekvo de la ekzisto de la animo; nei tiun kaŭzon estas nei la animon kaj ties propraĵojn. Kiu pensas, ke li povas prezenti pri tiuj inteligentaj efikoj pli racian solvon, povante precipe motivi ĉiujn faktojn, tiu bonvolu ĝin fari, kaj tiam oni povos pridiskuti la valoron de ĉiu el liaj argumentoj.
10. En la okuloj de la homoj, kiuj rigardas la materion kiel la solan potencon de la Naturo, ĉio, kio ne povas esti klarigata laъ la leĝoj de la materio, estas mirakleca aŭ supernatura; kaj laŭ ili io mirakleca estas sinonimo de superstiĉo. El ĉi tiu vidpunkto la religio, afero bazita sur la ekzisto de ia nemateria principo, est- us teksaĵo el superstiĉoj; tion ili ne kuraĝas diri tute laŭte, sed ili diras murmure, kaj ili kredas, ke ili kon- tentigas la konvenaĵojn, konsentante, ke estas necesa iu religio por la popolo kaj por saĝigi la infanojn. Nu, unu el ambaŭ: la religia principo estas aŭ vera aŭ malvera; se ĝi estas vera, ĝi do estas tia por ĉiuj; se ĝi estas malvera, tiam ĝi ne estas pli bona por nekleruloj, ol por instruitoj.
11. Tiuj, kiuj atakas Spiritismon, ke ĝi estus mi- rakleca, sin do apogas ordinare sur la materialisma prin- cipo, ĉar, neante ĉian ekstermaterian efikon, ili pro tio mem neas la ekziston de la animo; sondu la fundon de ilia menso, profunde ekzamenu la sencon de iliaj paroloj, kaj vi preskaŭ ĉiam ekvidos tiun principon, se ne kate- gorie formulitan, almenaŭ sub la ŝajno de ia racia filo- zofio, per kiu ili ĝin vestas. Forpuŝante kvazaŭ mira- klecan ĉion, kio rezultas el la ekzisto de la animo, ili estas do konsekvencaj kun si mem; ne akceptante la kaŭzon, ili ne povas akcepti la efikojn; el tio, ĉe ili, ekestas antaŭdecidita opinio, kiu faras ilin maltaŭgaj por juste juĝi pri Spiritismo, ĉar ili deiras de la principo pri neado de ĉio nemateria. Rilate al ni, ĉu el tio, ke ni akceptas la efikojn, konsekvencon de la ekzisto de la animo, sekvas, ke ni akceptas ĉiajn faktojn, rigardatajn kiel miraklecajn, ke ni estas la korifeoj de ĉiaj revistoj, adeptoj de ĉiaj utopioj, de ĉiaj sistemaj ekstravagancoj? Oni tre malmulte konus Spiritismon, se oni tiel pensus; sed niaj kontraŭuloj ĝin ne tiel proksime rigardas; la neceso koni tion, pri kio ili parolas, estas la plej bagatela el iliaj zorgoj. Laŭ ili, ĉio mirakleca estas absurda; nu, Spiritismo baziĝas sur miraklecaj faktoj, sekve Spiritismo estas absurda: ĉi tio estas senapelacia juĝo. Ili kredas, ke ili kontraŭstaras nin per senredira argumento, per tio, ke, farinte klerulajn esplorojn pri la kon- vulsiuloj en Sankta Mйdard, la kamizardoj en Cйvennes, aŭ la religiulinoj en Loudun, ili tie eltrovis evidentajn artifikojn, kiujn neniu ja kontestas; sed ĉu ĉi tiuj faktoj estas la evangelio de Spiritismo? Ĉu la partianoj de Spiritismo iam neis, ke ĉarlatanismo ekspluatis certajn faktojn por sia profito, ke la imagemo kreis tiujn faktojn, ke la fanatikeco ilin forte troigis? Spiritismo ne estas pli solidara kun strangaĵoj, kiujn oni povas fari en ĝia nomo, ol kiel la vera scienco kun la misuzoj de nekler- uloj kaj la vera religio kun la ekscesoj de fanatikuloj. Multaj kritikistoj juĝas Spiritismon nur laŭ la ferakont- oj kaj la popolaj legendoj, kiuj estas fikcioj pri ĝi; sam- an valoron tio havus, se oni juĝus pri la Historio laŭ la historiaj romanoj aŭ la tragedioj.
Laŭ elementa logiko, por pridiskuti iun aferon, oni devas ĝin koni, ĉar la opinio de kritikanto valoras nur en la okazo, se li parolas, ĝin perfekte konante; nur se tiel estas, lia opinio, eĉ se erara, povas esti pesata; sed kian pezon ĝi havas pri iu objekto, kiun li ja ne konas? La vera kritikanto devas elmontri ne nur eru- dicion, sed ankaŭ profundan sciadon de tiu afero, kiun li pritraktas, saĝan juĝokapablon kaj elprovitan senpar- tiecon, alie la unua renkontita muzikistaĉo povus arogi al si la rajton juĝi pri Rossini aŭ ia pentrolernanto rajt- us riproĉi Rafaelon.
Spiritismo do neniel akceptas ĉiajn faktojn, ri- gardatajn kiel miraklecajn aŭ supernaturajn; kontraŭe, ĝi pruvas la neeblecon de multaj el ili kaj la ridindecon de iaj kredoj, kiuj ĝustadire konsistigas la superstiĉon. Estas vero, ke en tio, kion ĝi akceptas, estas aferoj, kiuj, laŭ nekredantoj, estas absolutaj miraklecaĵoj, alivorte superstiĉo: konsentite; sed ili almenaŭ pridiskutu sole nur tiujn punktojn, ĉar pri la ceteraj estas nenio por diri, kaj ili predikus al konvertitoj (*). Atakante tion, kion ĝi mem refutas, ili elmontras sian nekonadon de la afero kaj iliaj argumentoj falas pro manko de fundamento. Sed, oni diros, ĝis kie iras la kredo de Spiritismo? Legu, observu, kaj vi ĝin ekscios. Ĉian sciencon oni akir- as nur kun la tempo kaj per studado; nu, Spiritismo, kiu rilatas al la plej gravaj demandoj de la Filozofio, al ĉiuj branĉoj de la socia ordo; kiu entenas same la homon fizikan, kiel la homon moralan, ĝi estas mem tuta scien- co, tuta filozofio, kiu, simile kiel ĉia alia scienco, ne povas esti lernata en iaj kelke da horoj; estus ja infane- ce vidi la tutan Spiritismon ĉe turniĝanta tablo, kiel
( ' "Prediki al konvertitoj", ŝajnas al ni, internacie komprenebla esprimo; laŭvorta traduko de la franca "prкcher des convertis"; ĝi memorigas la proverbojn n. 462, en la "Proverbaro". — La Trad.
vidi la tutan Fizikon ĉe certaj infanaj ludiloj. Por ĉiu ajn, kiu ne volas resti sur la supraĵo, ne horoj, sed mo- natoj, sed jaroj estas necesaj, por la sondado de ĉiuj ĝiaj arkanoj. El tio oni juĝu pri la grado da klereco kaj la valoro de la opinio de homoj, kiuj arogas al si la rajton juĝi, ĉar ili ĉeestis unu aŭ du eksperimentojn, plej ofte kiel distraĵon kaj tempopasigilon. Ili sendube dirus, ke ili ne disponas sufiĉe da tempo por ĝin oferi al ĉi tiu studado: konsentite, nenio ĝin trudas al ili; sed kiam oni ne havas tempon por lerni iun aferon, oni sin ne enmiksu kaj ne parolu pri ĝi, des pli oni ĝin ne juĝu, se oni ne volas esti akuzata kiel ventkapulo; nu, ju pli alta la pozicio de iu inter la scienculoj, des malpli par- doninda li estas, ke li facilanime pritraktas aferon, kiun li ne konas.
14. Mi resumas ĉion diritan per jenaj propozicioj:
a: Ciaj spiritismaj fenomenoj havas kiel princi- pon la ekziston de la animo, ĝian transvivon je la korpo kaj ĝiajn manifestiĝojn.
a: Baziĝante sur leĝo de la Naturo, tiuj fenomenoj havas en si nenion miraklecan aŭ supernaturan, laŭ la ordinara senco de ĉi tiuj vortoj.
a: Multaj faktoj estas rigardataj kiel supernatur- aj nur tial, ĉar oni ne konas ilian kaŭzon; atribuante al ili iun kaŭzon, Spiritismo alkalkulas ilin al la naturaj fenomenoj.
a: Inter la faktoj, kvalitigitaj kiel supernaturaj, troviĝas multaj, kies neeblecon Spiritismo pruvas kaj kiujn ĝi envicigas en la kadron de la superstiĉaj kredoj.
a: Kvankam rekonante en multaj popolaj kredoj ian fundon de vereco, Spiritismo neniel akceptas la so- lidecon de ĉiaj fantaziaj historioj, kreitaj de la homa imagemo.
a: Juĝi Spiritismon laŭ la faktoj, kiujn ĝi ne akceptas, estas elmontri neklerecon kaj tute senvalorigi sian opinion.
a: La klarigo de la faktoj, akceptataj de Spiritismo, kaj de iliaj kaŭzoj kaj moralaj sekvoj formas tut- an sciencon kaj tutan filozofion, kiuj postulas seriozan, persistan kaj profundan studadon.
a: Spiritismo povas rigardi kiel seriozan kritik- anton nur tiun homon, kiu ĉion vidis, ĉion studis, ĉion ĝisfunde esploris kun la pacienco kaj persisteco de kon- scienca observanto; kiu konas la aferon tiel bone, kiel ĝia plej klera adepto; kiu do ĉerpis sian sciadon pri ĝi el fontoj aliaj ol la romanoj de la scienco; tiun, al kiu oni povas kontraŭstarigi nenian fakton al li nekonatan, nenian argumenton, pri kiu li neniam antaŭe meditis kaj kiun li refutus ne per simpla neado, sed per aliaj pli kategoriaj argumentoj; tiun, fine, kiu povas de la kons- tatitaj faktoj montri kaŭzon pli logikan, ol tiu, kiun pre- zentas Spiritismo. Tia kritikanto ĝis hodiaŭ ankoraŭ ne elpaŝis.
15. En la komenco de ĉi tiu ĉapitro mi eldiris la vorton "miraklo"; mallonga rimarko pri tio ne estus mal- ĝustaloka en ĉi tiu ĉapitro pri miraklecaj aferoj.
Laŭ sia primitiva senco kaj laŭ sia etimologio la vorto "miraklo" signifas aferon eksterordinaran, aferon okulravantan, sed, kiel ĉe tiom da aliaj vortoj, ĉi tiu primitiva senco perdiĝis kaj hodiaŭ oni komprenas sub "miraklo" (laŭ la Akademio) iun agon de la dia povo, kontraŭan al la ordinaraj leĝoj de la Naturo. Jen efe- ktive ĝia vulgara senco; nur por komparo kaj metafore oni ĝin uzas pri ordinaraj aferoj, kiuj nin miregigas kaj kies kaŭzojn oni ne konas. Tute ekster la kadro de miaj konsideradoj staras la demando, ĉu Dio, ĉe iaj cirkons- tancoj, trovis utile nuligi tiujn leĝojn, kiujn Li mem kreis; mia celo estas sole nur pruvi, ke la spiritismaj fenomenoj, kiel ajn eksterordinaraj, neniel nuligas tiujn leĝojn kaj havas karakteron neniel miraklecan aŭ super- naturan. Mirakloj ne estas klarigeblaj; la spiritismaj fenomenoj, kontraŭe, estas klarigataj plej racie; ili estas do ne mirakloj, sed simplaj efikoj, kiuj havas sian prav- on de ekzisto en la ĝeneralaj leĝoj. La miraklo havas ankoraŭ unu karakteron, nome ĝi estas eksterkutima kaj unuopa okazaĵo; nu, se iu okazaĵo refariĝas, por tiel diri, laŭplaĉe kaj per pluraj personoj, ĝi do ne povas esti ia miraklo.
La scienco ĉiutage faras miraklojn antaŭ la okuloj de la nekleruloj: jen kiel, pasintatempe, homoj, kiuj pri ĝi sciadis pli ol la vulgaruloj, estis rigardataj kiel sorĉ- istoj; kaj ĉar oni tiam kredis, ke ĉia superhoma scio venas de la diablo, tial oni ilin bruligadis. Hodiaŭ, kiam oni estas pli civilizita, oni ilin nur simple enŝlosas en frenezulejoj.
Se, kiel mi diris en la komenco, homo efektive mort- inta estus revekita en la vivon per dia ago, tio estus vera miraklo, ĉar kontraŭa al la leĝoj de la Naturo. Sed se tiu homo estas nur ŝajne mortinta, se en li estas an- koraŭ resto el latenta vivoforto, kaj la scienco aŭ ia magneta ago sukcesas reanimi lin, tio por homoj kleraj estas natura fenomeno, sed de la malklera vulgarularo tia okazaĵo estas rigardata kiel miraklo: ĝia farinto estos persekutata per superĵetataj ŝtonoj aŭ respektegata, laŭ la karaktero de la homoj. Se en certaj kamparoj iu sciencisto altigus en la aeron elektran kajton kaj fa- ligus fulmon sur arbon, pri tia nova Prometeo oni dirus, ke li havas diablan povon; kaj, preterpase dirite, ŝajnas al mi, ke Prometeo longe antaŭiris Franklinon. Sed tio, ke Josuo haltigis la sunon, aŭ pli bone, la Teron, jen vera miraklo, ĉar nenian magnetiziston mi konas, doti- tan per tiel granda forto, ke li farus tian miregindaĵon.
El ĉiaj spiritismaj fenomenoj unu el la plej ekster- ordinaraj estas senkonteste la senpera skribado, kaj unu el tiuj, kiuj plej senteble pruvas la agadon de la kaŝ- itaj inteligentoj; sed el tio, ke ĝin kaŭzas kaŝitaj est- uloj, ne sekvas, ke ĝi estas pli mirakleca ol ĉiaj aliaj fenomenoj, kaŭzataj de nevideblaj estuloj, ĉar tiuj ne- videblaj estuloj, priloĝantaj la Spacon, estas unu el la potencoj de la Naturo, potencoj, kies agado fariĝas sen- ĉese, kiel sur la mondon materian, tiel ankaŭ sur la mondon moralan.
Klarigante al ni, kio estas tia potenco, Spiritismo havigas al ni la ŝolsilon de multego da aferoj antaŭe neklarigitaj kaj neklarigeblaj per alia rimedo kaj kiuj povis pasintatempe esti rigardataj kiel miregindaĵoj. Same kiel magnetismo, ĝi elmontras leĝon, se ne ne- konatan, almenaŭ miskomprenatan, aŭ, pli bone dirite, oni konis la efikojn, car ili okazis en ĉiuj tempoj, sed oni ne konis la leĝon, kaj ĝuste de tio, ke oni ne konis la leĝon, naskiĝis la superstiĉo. Ĉe la konado de tiu leĝo ĉio mirakleca disfumiĝas kaj la fenomenoj envic- iĝas inter la naturaj aferoj. Jen kial, estigante la mo- vadon de tablo aŭ farante, ke la forpasintoj skribu, la spiritistoj ne faras pli grandan miraklon, ol kuracisto, kiu revivigas mortanton, aŭ fizikisto, kiu faligas fulmon. Iu, kiu per ĉi tiu scienco pretendus fari miraklojn, aŭ ne konus la aferon aŭ estus trompisto.
La spiritismaj fenomenoj, same kiel la fenomen- oj magnetismas, antaŭ ol oni konis ilian kaŭzon, devis esti prenataj por miregindaĵoj; nu, ĉar la skeptikuloj, la spiritfortaj, t.e. tiuj, ĝuantaj la ekskluzivan privi- legion de la prudento kaj simpla saĝo, ne kredas ion ebla, ĉar ili ĝin ne komprenas, jen ĉiuj faktoj, rigardataj kiel miraklecaj, fariĝas objekto de ilia mokado; kaj ĉar en la religio ekzistas granda nombro da tiaj okaz- aĵoj, ili tial ne kredas la religion, kaj de tio ĝis la absoluta nekredemo estas nur unu paŝo. Klarigante la pli- multon el tiuj faktoj, Spiritismo montras ilian pravon de ekzisto. Gi do helpas al la religio, pruvante la ebl- econ de iuj faktoj, kiuj, kvankam ili perdis sian karak- teron miraklecan, tamen estas ja eksterordinaraj, kaj Dio ne fariĝas malpli granda aŭ malpli potenca pro tio, ke Li ne nuligis Siajn leĝojn. De kiom da trivialaj sprit- aĵoj estis objekto la leviĝoj de Sankta Kuperteno en la aeron! Nu, la levo de pezaj korpoj estas fakto klarigata de Spiritismo; mi mem vidis ĝin, kaj S-ro Home, kiel ankaŭ aliaj personoj, al mi konataj, plurajn fojojn re- faris tiun fenomenon, okazigitan de Sankta Kuperteno. Ĉi tiu fenomeno apartenas do al la klaso de la naturaj aferoj.
Inter tiaspecaj faktoj devas okupi la unuan lokon la aperaĵoj, ĉar pli oftaj. Tiu en La Salette ( ), pri kiu malakordas la opinioj eĉ de klerikuloj, havas ne- nion eksterordinaran. Kun certeco mi ne povas aserti, ke ĝi okazis, ĉar pri ĝi mi havas nenian pruvon materian, tamen laŭ mi ĝi estas ebla, ĉar mi konas milojn da tiaj freŝdataj analogaj faktoj; ĉi tiujn mi kredas, ne nur tial, ke mi konstatis ilian verecon, sed precipe tial, ĉar mi perfekte scias, kiel ili fariĝas. Oni bonvolu legi, post kelke da paĝoj, la teorion, kiun mi elvolvas, pri la aper- aĵoj, kaj tiam oni vidos, ke tiu fenomeno estas tiel sim- pla kaj tiel akceptebla, kiel multego da fizikaj fenomen- oj, kiuj aspektas miraklecaj nur pro manko de ŝlosilo, kiu ilin klarigus.
Koncerne tiun personon, kiu sin prezentis en La Sa- lette, tio estas alia afero; lia identeco tute ne estas pruvita; mi konfesas nur tion, ke ia aperaĵo eble mon- triĝis: ĉio cetera kuŝas ekster mia fako. Pri ĉi tio ĉiu rajtas konservi siajn konvinkojn, kaj pri ĝi Spiritismo tute ne zorgas; mi diras nur, ke la spiritismaj faktoj elmontras al ni novajn leĝojn kaj havigas al ni la ŝlo- silon de multego da aferoj, kiuj aspektis supernaturaj; se kelkaj el tiuj, iam rigardataj kiel miraklaj, trovas en Spiritismo logikan klarigon, tio estas ja motivo, ke neniu tro rapidu nei tion, kion li ne komprenas.
Kelkaj kontestas la spiritismajn fenomenojn ĝuste tial, ĉar tiuj fenomenoj ŝajnas al ili deflankiĝi de la komuna leĝo kaj por ili estas neklarigeblaj. Oni starigu tiujn faktojn sur racia bazo, kaj la dubo disfumiĝos. En ĉi tiu jarcento, en kiu neniu kontentiĝas per vortoj, la klarigo estas do forta motivo por konvinkiĝo; tial ni ĉiutage vidas homojn, kiuj atestis nenian fakton, kiuj vidis nek iun tablon turniĝi, nek iun mediumon skribi, sed kiuj tamen estas tiel konvinkitaj kiel mi nur pro tio, ĉar ili legis kaj komprenis. Se ni devus kredi nur tion, kion ni vidas mem, tiam ĝis tre malmulte niaj konvink- oj reduktiĝus.
( ) La Salette-Fallavaux, en la komunumo de Izers, arondismento de Grenoble, Francujo. Tie, laŭ la famo, la Sankta Virgulino, en l846, aperis al du infanoj. — La Trad.
ĈAPITRO III
PRI LA METODO
Tre natura kaj tre laŭdinda estas, ĉe ĉiuj adept- oj, la ĉiam vigliginda deziro fari prozelitojn. Celante faciligi tiun ilian klopodon, jen mi proponas min por ĉi tie esplori la vojon, kiu ŝajnas al mi la plej sekura, al tiu celo, por ŝparigi al ili senutilajn penojn.
Mi jam diris, ke Spiritismo estas tuta scienco, tuta filozofio; kiu volas ĝin serioze ekkoni, tiu devas do, an- taŭ ĉio, esti preta al serioza studado kaj konvinkiĝi, ke, kiel ĉiun alian sciencon, oni ĝin ne povas lerni ludante. Spiritismo — tion mi jam diris — rilatas al ĉiaj demand- oj, interesantaj la homaron; ĝia kampo estas vastega, kaj estas konsilinde rigardi ĝin precipe koncerne ĝiajn konsekvencojn. Gia bazo estas sendube la kredo pri la Spiritoj, tamen ĉi tiu kredo ne sufiĉas, por fari spirit - iston, same kiel la kredo pri Dio ne sufiĉas, por fari teologon. Ni vidu do, kiel konvenas doni tiun instruon por pli certa konvinko.
La adeptojn ne teruru ĉi tiu vorto — instruo: instruo estas donata ne sole el katedro aŭ el tribuno, sed ankaŭ en simpla konversacio. Ĉiu homo, kiu penas kon- vinki pri io alian, ĉu per klarigoj, ĉu per provoj, instruas. Kion mi deziras, tio estas, ke lia klopodo fruktu, kaj tial mi opinias, ke mi devas doni kelke da konsiloj, de kiuj povas profiti ankaŭ tiuj, kiuj volas memlerni; ĉiuj tiel ektrovos la vojon, por pli sekure kaj rapide atingi la celon.
Oni ordinare kredas, ke por konvinki sufiĉas montri faktojn; tio efektive ŝajnas la plej logika procedo, tamen la sperto diras, ke ĝi ne ĉiam estas la plej bona, ĉar oni ofte vidas homojn, kiujn tute ne konvinkis la plej evidentaj fariĝoj. Al kio oni atribuu ĉi ti on? Jen kion mi nun provos klarigi.
En Spiritismo la demando pri la Spiritoj estas afero duaranga kaj konsekvenca, ne la deirpunkto; ĝuste ĉi tie kuŝas la eraro, kiun faras multaj adeptoj kaj kiu ilin ofte malsukcesigas ĉe iuj personoj. Car la Spiritoj estas nenio alia, ol la homaj animoj, tial la efektiva deirpunkto estas la ekzistado de la animo. Nu, kiel iu materialisto povas akcepti, ke vivas estuloj ekster la ma- teria mondo, se li kredas, ke li mem estas nur materio? Kiel do li povas kredi, ke ekzistas Spiritoj ekster li, se li ne kredas, ke ekzistas Spirito en li mem? Oni vane akumulus antaŭ liaj okuloj la plej materialajn pruvojn: li ilin ĉiujn kontestus, ĉar li ne akceptas la principon.
Ĉia metoda instruo devas iri de tio konata al tio nekonata; nu, laŭ la materialisto, tio konata estas la materio: deiru do de la materio kaj, igante lin observi ĉi tiun, antaŭ ĉio penu konvinki lin, ke en li ekzistas io, kio ne obeas la leĝojn de la materio. Per unu vorto: antaŭ ol fari lin SPIRITISTO, penu fari lin SPIRITUAL- ISTO; sed tio postulas tute alispecajn faktojn, tute spe- cialan instruon, por kiu estas necesaj aliaj rimedoj; pa- roli al li pri Spiritoj, antaŭ ol li estos konvinkita, ke li havas animon, tio estas komenci tie, kie oni devus fini, ĉar li ja ne povas akcepti la konkludon, ne akceptinte la premisojn. Sekve, antaŭ ol peni konvinki nekredem- ulon, eĉ per faktoj, estas konsilinde certiĝi pri lia opinio koncerne la animon, t.e. ĉu li kredas ĝian ekziston, ĝian vivon kaj individuecon post la morto de la korpo; se lia respondo estas nea, tiam paroli al li pri Spiritoj estus perdo de tempo. Jen la regulo; mi ne diras, ke ĝi estas senescepta, sed, en ĉi tiu okazo, probable ek- zistas alia kaŭzo, kiu faras lin malpli rifuzema.
20. Inter la materialistoj estas necese distingi du klasojn: al la unua ni alkalkulas tiujn sistemajn; ĉe tiuj nenia dubo ekzistas, ekzistas la neado absoluta, prire- zonata laŭ ilia maniero; en iliaj okuloj la homo estas nura maŝino, funkcianta tiel longe, kiel ĝi estas muntita, difektiĝanta kaj restiganta, post la morto, nur la skeleton. Feliĉe ili estas tre malmultenombraj kaj nenie formas malkaŝe konfesitan skolon. Mi ne bezonas insisti pri la bedaŭrindaj efikoj, kiuj por la socio rezultus el la disvastiĝo de tia doktrino; pri ĉi tiu temo mi elvolvis sufiĉe longan studon en "La Libro de la Spiritoj" (n-ro 147 kaj § III de la Konkludo).
Dirante, ke la dubo de nekredemuloj ĉesas ĉe racia klarigo, mi kompreneble esceptis la materialistojn mal- molnukajn, tiujn, kiuj neas ĉian povon kaj ĉian inteli- gentan principon ekster la materio; la plimulto el tiaj obstinas pro fiero kaj pensas, ke ilia memestimo estas tie implikita, kaj persistas ĉe sia teniĝo; ili persistas spite ĉiujn kontraŭajn pruvojn, ĉar ili ne volas kuŝi sub ies ŝuo. Kun tiaj homoj oni povas fari nenion; oni eĉ ne lasu sin trompi de la falsa mieno de sincereco de tiuj, kiuj diras: igu min vidi, kaj mi kredos. Aliaj estas pli nekaŝemaj kaj diras rekte: eĉ se mi vidus, mi ne kredus.
21. La dua klaso da materialistoj, cetere la multe pli grandnombra, ĉar la vera materialismo estas kon- traŭnatura sento, enhavas tiujn, kiuj estas materialistoj pro indiferenteco kaj, oni povus diri, manke de io pli bona; ili tiaj ne estas intence kaj nenion deziras pli bon- an, ol kredi, ĉar la necerteco estas por ili turmento. Ili portas en si ian nedifinitan aspiron al la estonteco, sed tiu estonteco estis al ili prezentita kun tiaj koloroj, kiajn ilia prudento ne povas akcepti; el tio la dubo kaj, sekve de la dubo, la nekredemo. Ĉe ili la nekredemo ne estas do ia sistemo; tial, se oni prezentos al ili ion racian, ili ĝin avide akceptos; tiuj povas do nin kompreni, ĉar ili ja troviĝas pli proksime al ni, ol kiel ili mem sen- dube pensus.
Al tiuj de la unua klaso parolu nek pri revelacio, nek pri anĝeloj, nek pri la paradizo: ili vin ne komprenus; sed, lokinte vin sur ilia tereno, unue pruvu al ili, ke la leĝoj de la Fiziologio ne kapablas klarigi ĉion: la resto venos poste.
Alie okazas, kiam la nekredemo ne estas antaŭde- cidita, ĉar tiam la kredo ne estas tute nula; ĝi estas ia ĝermo dormanta, sufokita de fiherboj, sed kiun iu fajrero povas revigligi; ia blindulo, al kiu oni rehavigas la vid- adon; ia ŝiprompiĝulo, al kiu oni ĵetas tabulon de savo.
Krom la ĝustasencaj materialistoj ekzistas tria klaso da nekredemuloj, kiuj, kvankam spiritualistoj, al- menaŭ laŭnome, ne estas malpli rifuzemaj: tio estas la malvolontaj nekredemuloj. Tiujn ĉagrenus kredi, ĉar tio rompus ilian kvietecon ĉe la materiaj ĝuoj; ili timas vidi en tio la kondamnon de ilia ambicio, de ilia egoismo kaj de la homaj vantaĵoj, kiujn ili faras siaj ekstrem- aj plezuroj; ili fermas siajn okulojn, por ne vidi kaj ŝtopas al si la orelojn, por ne aŭdi. Tiujn oni povas nur bedaŭri.
Nur por ĝin ne preterlasi, mi nur menciu kvar- an klason, kiun mi nomas klaso de la prointeresaj aŭ malsinceraj nekredemuloj. Ĉi tiuj tre bone scias, kiel ili devas rilati al Spiritismo, tamen ili ĝin malkaŝe kon- damnas pro persona intereso. Pri ili nenio estas por diri kaj kun ili nenio estas por fari. Se la pura material- isto eraras, li havas por si, kiel senkulpigon, almenaŭ la bonfidon; oni povas lin reprudentigi, pruvante, ke li eraras. Ĉe tiuj, apartenantaj al ĉi tiu kvara klaso, ek- zistas ia antaŭdecido, kontraŭ kiu ĉiaj argumentoj neni- iĝas; nur la tempo malfermos al ili la okulojn kaj mon- tros, eble je ilia propra kosto, kie estis iliaj interesoj, ĉar, ne povante malhelpi la disvastiĝon de la vero, ili estos trenataj de la torento kaj, kune kun ili, la interesoj, pri kiuj ili pensis, ke ili tiujn gardas.
Krom ĉi tiuj diversaj klasoj da oponantoj ekzistas ankoraŭ multego da nuancoj, ekz-e: la nekredemuloj pro timemo: tiuj kuraĝiĝos, kiam ili vidos, ke en ĝi ne estas danĝero; la nekredemuloj pro religia skru- pulo: klariga studo instruos ilin, ke Spiritismo staras sur la fundamentaj bazoj de la religio kaj respektas ĉiajn kredojn; ke unu el ĝiaj efikoj estas tio, ke ĝi ino- kulas religiajn sentojn al tiuj, kiuj ilin ne havas, kaj ilin fortikigas ĉe tiuj, kies tiaj sentoj ŝanceliĝas; poste,
la nekredemuloj pro fiero, pro kontraŭemo, pro nezorg- emo, pro ventanimeco k.m.a.
Mi ne povas preterlasi unu klason, kiun mi nomu klaso de la nekredemuloj pro disreviĝoj. Gi enkalkulas tiujn homoj n, kiuj transiris de tro granda fido al ne- kredemo, ĉar ili spertis elreviĝojn; tiam, perdinte la ku- raĝon, ili ĉion forlasis, ĉion foĝetis. Ili similas iun, kiu neus la bonfidon, ĉar li estis trompita. Ankaŭ tio estas rezulto de nekompleta studado de Spiritismo kaj de man- ko de sperto. Oni ordinare estas mistifikata de la Spi- ritoj tial, ĉar oni demandas ilin pri aferoj, pri kiuj ili ne devas aŭ ne povas respondi, aŭ tial, ke oni ne sufiĉe konas la aferon, por distingi inter vero kaj trompo. Cetere multaj homoj vidas en Spiritismo nur ian novan divenrimedon kaj imagas al si, ke la Spiritoj estas kreit- aj, por antaŭdiri la sorton de ĉiu; nu, la frivolaj kaj mokemaj Spiritoj ne preterlasas okazon, por sin amuzi pri tiaj homoj: ili antaŭdiras al la junulinoj edzojn, al ambiciulo honorojn, heredaĵojn, kaŝitajn trezorojn, k.t.p. El tio rezultas malagrablaj elreviĝoj, kontraŭ kiuj se- rioza kaj prudenta homo ĉiam scias sin antaŭgardi.
Tre multenombra klaso, ja la plej multenombra el ĉiuj, sed kiu ne povus esti alkalkulita al tiu de la oponantoj, estas la klaso de la hezitantoj; tiuj ordinare estas principe spiritualistoj. La plej multaj havas ne- precizan intuicion pri la spiritismaj ideoj, aspiron al io, kion ili ne povas difini; iliaj pensoj bezonas nur kun- ordigon kaj formuladon. Spiritismo estas por tiuj homoj kvazaŭ lumstrio: ĝi estas lumo, kiu forbalaas nebulegon; tial ili ĝin akceptas avide, ĉar ĝi liberigas ilin el la an- goroj de necerteco.
Nun ĵetante rigardon sur la plurajn klasojn da kredantoj, ni vidos unue la preterkonsciajn spiritistojn: tio estas ĝustadire variaĵo aŭ nuanco de la antaŭa klaso. Neniam antaŭe aŭdinte ion pri la Spiritisma Doktrino, ili tamen havas la denaskan senton de la grandaj principoj, el ĝi elfluantaj, kaj tiu sento travidiĝas en iuj pecoj de iliaj skribaĵoj kaj paroladoj en tia grado, ke, ilin leg- ante aŭ aŭdante, oni pensus, ke ili estas tute inicitaj.
Multe da tiaj ekzemploj sin trovas ĉe religiaj kaj laikaj verkistoj, ĉe poetoj, oratoroj, moralistoj, antikvaj kaj modernaj filozofoj.
28. El inter tiuj, kiujn konvinkis rekta studado, estas distingeblaj jenaj klasoj:
a, tiuj, kiuj sole nur kredas la manifestiĝojn. Laŭ ili Spiritismo estas simple observa scienco, ia amaso da pli aŭ malpli kuriozaj faktoj. Tiujn mi nomas eksperi- mentantaj spiritistoj;
a, tiuj, kiuj vidas en Spiritismo ion alian, ol fakt- ojn; ili komprenas ties filozofian flankon, admiras la moralon, el tio rezultantan, sed ĉi tiun ili ne praktikas. La influo de tiu moralo sur ilian karakteron estas sen- signifa aŭ nula; siajn kutimojn ili neniel ŝanĝas, kaj eĉ unu plezuron ili ne rezignus: avarulo estas plue avara, fierulo estas ĉiam tro memfida; enviulo kaj ĵaluzulo, daŭre malamikemaj. La kristanan karitaton ili rigardas nur kiel ian belan maksimon: tiuj estas la neperfektaj spiritistoj;
a, tiuj, kiuj ne kontentiĝas per admirado de la spiritisma moralo, sed ĝin praktikas kaj akceptas ĉiujn ĝiajn konsekvencojn. Konvinkitaj, ke la surtera ekzist- ado estas momenta elprovado, ili penas profiti tiun mal- longan tempon, por iri la vojon de progreso, la solan, kiu povas altigi ilin en la hierarkio de la mondo de la Spiritoj, klopodante por fari bonon al ĉiuj kaj bridi siajn malbonajn inklinojn; la rilatoj kun ili estas ĉiam solidaj, ĉar ilia konvinkiteco tenas ilin for de ĉia penso pri mal- bono; karitato estas en ĉio la regulo de ilia konduto. Tio estas la veraj spiritistoj, aŭ pli bone, la kristanaj spiritistoj;
a, fine, la tro ardaj spiritistoj. La homa genro estus perfekta, se ĝi ĉiam prenus la bonan flankon de la aferoj. Troigo estas, en ĉio, malutila; en Spiritismo ĝi havigas tro blindan kaj ofte infanecan fidon pri la aferoj de la nevidebla mondo kaj igas akcepti tro facile kaj sen kontrolo tion, kies absurdecon aŭ neeblecon la meditado kaj ekzamenado pruvus; sed la entuziasmo ne pensas, sed blindigas. Ĉi tiu klaso da adeptoj estas pli malutila ol utila al la afero Spiritismo; ili estas tiuj malplej taŭgaj por konvinki, ĉar oni prave malkonfidas ilian juĝon; ili bonfide estas trompataj, ĉu de mistifik- emaj Spiritoj, ĉu de homoj, kiuj celas ekspluati ilian kredemecon. Ne tute malbone estus, se ili solaj devus suferi la sekvojn de sia kredemeco; la plej malbona estas, ke ili pretervole havigas armilojn al la nekredemuloj, kiuj ja serĉas al si okazon prefere por mokado, ol por konvinkiĝo, kaj kiuj nepre imputas al ĉiuj la ridindecon de kelkaj. Tio sendube estas nek justa, nek racia; sed kiel sciate, la kontraŭuloj de Spiritismo rekonas kiel bonkvalitan nur sian propran prudenton, kaj profunde koni tion, pri kio ili parolas, estas afero, kiu ilin mal- plej zorgigas.
La konvinkrimedoj estas treege diversaj laŭ la individuoj: kio konvinkas unujn, tio neniom efikas sur aliajn; A konvinkiĝis pro iaj materialaj manifestiĝoj, B dank'al inteligentaj komunikaĵoj, la plej multaj per rezonado. Oni povas eĉ diri, ke, laŭ la plimulto el la homoj, kiuj sin ne preparis per rezonado, la materialaj fenomenoj malmulte pezas. Ju pli eksterordinaraj estas tiaj fenomenoj kaj ju pli malproksimaj ili estas de la konataj leĝoj, des pli da kontraŭstaro ili renkontas, kaj tio pro tre simpla kaŭzo, nome, ĉar oni nature inklinas dubi ĉion, kio ne ricevas racian sankcion. Tion ĉiu ri- gardas el sia vidpunkto kaj klarigas al si laŭ sia ma- niero: la materialisto vidas en ĝi pure fizikan kaŭzon aŭ ĵonglaĵon; la neklerulo kaj superstiĉulo, kaŭzon dia- blan aŭ supernaturan, dum antaŭa klarigo havas kiel efikon disbati antaŭjuĝojn kaj montri, se ne la realecon, almenaŭ la eblecon de la koncernata afero: ĉi tiun oni komprenas, antaŭ ol vidi; nu, se estas konfesita la ebl- eco, estas do atingitaj tri kvaronoj de la konvinkiteco.
Ĉu estas utile peni konvinki obstinan nekredem- ulon? Mi jam diris, ke tio dependas de la kaŭzoj kaj de la speco de lia nekredemeco; la insista klopodo por lin konvinki ofte igas lin kredi sian personan gravecon kaj estas por li motivo por ankoraŭ pli forta obstinado.
Se iu konvinkiĝis nek per rezonado, nek per faktoj, tiel estas tial, ke li ankoraŭ devas trapasi la provon de ne- kredemo: oni transdonu al la Providenco la zorgon al- porti al li pli favorajn cirkonstancojn; multaj sopiras nur al lumo, ke oni ne perdu sian tempon, klopodante ĉe homoj, kiuj ĝin forpuŝas de si. Turnu vin do al la homoj bonvolemaj, kies nombro estas pli granda, ol kiom oni pensas, kaj ilia ekzemplo, multobliĝante, venkos pli da baroj ol paroloj. La vera spiritisto neniam sin dete- nas fari bonon: faciligi afliktitajn korojn, doni konsol- ojn, kvietigi malesperojn, fari moralajn reformojn — jen lia misio; ankaŭ en tio li trovas sian efektivan plezuron. Spiritismo ŝvebas en la aero; ĝi disvastiĝas dank'al la forto mem de la okazaĵoj kaj ĉar ĝi feliĉigas siajn adept- ojn. Kiam ĝiaj sistemaj kontraŭuloj aŭdos ĝin reson- anta ĉirkaŭ ilin, eĉ ĉe iliaj amikoj, ili ekkomprenos sian izolitecon kaj estos devigitaj aŭ eksilenti aŭ kapitulaci.
31. Por alpreni, en la instruado de Spiritismo, pro- cedojn similajn al tiuj uzataj en la ordinaraj sciencoj, oni devus pririgardi ĉiajn fenomenojn, kiuj povas fariĝi, ekde la plej simplaj ĝis la plej kompleksaj; nu, ĉi tio estas ne ebla, ĉar oni ne povus fari kurson de eks- perimenta Spiritismo tiel same, kiel oni instruas Fizikon aŭ Hemion. En la natursciencoj oni agas sur la sen- vivan materion, kiun oni manipulas laŭplaĉe, kaj oni pres- kaŭ ĉiam estas certa, ke oni povas reguligi la rezultat- ojn de la eksperimentoj; en Spiritismo oni traktas kun liberiĝintaj inteligentoj, kiuj sur ĉiu paŝo montras al ni, ke ili ne estas submetitaj al niaj kapricoj: oni devas do observi, atendi la rezultatojn kaj ĉi tiujn preterpase ekkapti. Tial mi laŭte kaj bone aŭdeble diras, ke ĉiu ajn, kiu flatus al si, ke li laŭvole rikoltas rezultatojn sur ĉi tiu kampo, tute certe estas nescianto aŭ tromp- isto; jen do, kial la vera Spiritismo neniel faras el si ian spektaklon kaj neniam suriros iun foiran scenejon. Eĉ iom nelogike estas supozi, ke Spiritoj venus paradi kaj sin submeti al esplorado kvazaŭ kuriozaĵoj. La feno- menoj povas do aŭ ne fariĝi, kiam bezone, aŭ montriĝi tute alie, ol kiel oni ilin deziras. Mi aldiru, ke por ilin ricevi, estas necesaj homoj, dotitaj per specialaj kapabl- oj, kaj ke tiuj kapabloj estas senlime diversaj laŭ la individua talento; nu, ĉar treege malofte unu sama per- sono havas ĉiajn kapablojn, jen tial ankoraŭ unu mal- facilaĵo, ĉar oni devus ĉiam havi sub la mano efektivan kolekton da mediumoj, kio estas apenaŭ atingebla.
La rimedo, por antaŭforigi ĉi tiun malbonaĵon, estas tre simpla, nome komenci de la teorio; tie ĉiaj fenomen- oj estas ekzamenataj; ili estas klarigataj, oni povas kon- troli ilian verecon, kompreni ilian eblecon, ekscii la kon- diĉojn, ĉe kiuj ili povas okazi, kaj la barojn, kiuj ilin eble trafos. Kia ajn do la ordo, laŭ kiu la cirkonstanc- oj ilin okazigas, ili enhavas nenion, kio povus alporti surprizon. Ci tiu vojo prezentas ankoraŭ unu bonaĵon, t.e. ŝparigi al la eksperimentanto multegon da elreviĝ- oj; antaŭgardinte sin kontraŭ la malfacilaĵoj, li povas tenadi sin atenta kaj evitigi al si spertiĝon je sia pro- pra kosto.
Estus por mi malfacile diri, kiom da personoj, de kiam mi ekokupis min je Spiritismo, venis al mi, kaj inter ĉi tiuj kiom da ili mi vidis ĉiam ankoraŭ indife- rentaj aŭ nekredantaj ĉe la plej evidentaj faktoj kaj poste konvinkitaj nur per rezonata klarigo; kiom da aliaj la rezonado antaŭinklinigis al la konvinkiĝo; fine, kiom da ankoraŭ aliaj konvinkiĝis, vidinte nenion, sed nur tial ke ili komprenis. Mi do parolas el sperto kaj ankaŭ el sperto mi diras, ke la plej bona metodo por instruado de Spiritismo estas turni sin al la prudento antaŭ ol al la okuloj. Gi estas la metodo, kiun mi sekvas en miaj lecionoj kaj pri kiu mi devas nur gratuli min (*).
32. Ankoraŭ unu bonaĵon havas la antaŭe farita studado de la teorio: ĝi tuj montras la grandecon de la celo kaj la amplekson de ĉi tiu scienco; kiu enpaŝas en la aferon, vidante tablon turniĝantan aŭ frapantan, tiu inklinas pli al mokado, ĉar li apenaŭ imagas al si, ke el tablo povus elŝpruci ia doktrino, kiu revirtigus la hom-
(,) Mia teoria kaj praktika instruado estas ĉiam sen- paga. — Noto de la Aŭtoro .
aron. Mi ĉiam rimarkis, ke tiuj, kiuj kredas, antaŭ ol esti vidintaj, nur tial, ke ili legis kaj komprenis, tute ne estas supraĵemaj, sed kontraŭe ili estas homoj, kiuj la plej profunde meditis pri la afero. Atendante prefere la fundon ol la formon, ili rigardas kiel la ĉefan punkton la parton filozofian, dum la ĝustadiraj fenomenoj estas en iliaj okuloj akcesoraĵo. Ili diras, ke eĉ se tiuj feno- menoj ne ekzistus, tamen restus filozofio, kiu sola solvas problemojn ĝis hodiaŭ nesolveblajn, kiu sola donas pri la pasinteco kaj la estonteco de la homo la plej racio- nalan teorion; nu, ili preferas doktrinon, kiu klarigas, ol tiujn, kiuj klarigas nenion aŭ klarigas malbone.
Kiu ajn ĝuste pesas la aferojn, tiu tre bone kom- prenas, ke oni povus ne konsideri la manifestiĝojn, sen kiuj la Doktrino ne malpli firme starus; la manifestiĝoj ĝin plisolidigas, ĝin konfirmas, sed ne estas ĝia esenca bazo; serioza observanto ilin ne repuŝas, kontraŭe, sed atendas la favorajn cirkonstancojn, kiuj permesos al li ilin ĉeesti. La pruvo de ĉi tiu mia asertaĵo estas tio, ke antaŭ ol aŭdi pri manifestiĝoj, multe da homoj jam havis intuicion pri ĉi tiu Doktrino, kiu sole nur havigis al iliaj ideoj korpon, kunligitecon.
33. Cetere ne estus ĝuste diri, ke tiuj, kiuj komenc- as de la teorio, ne havas objektojn por praktika observado; kontraŭe, ili havas tiajn, kiuj en iliaj okuloj eĉ devas valori pli multe ol tiuj, kiujn oni povus aperigi antaŭ ili, nome la multenombrajn okazojn de spontanea mani- festiĝo, pri kiuj mi parolos en la sekvantaj ĉapitroj. Malmultaj personoj ne konas tiajn faktojn, almenaŭ laŭ la famo; multaj vidis kelke da ili, sed apenaŭ atent- is. La teorio havas la efikon ilin klarigi. Kiam apogitaj sur nerefuteblaj atestoj, tiuj faktoj havas grandan grav- econ, ĉar tiam oni ne povas supozi iajn antaŭaranĝojn aŭ sekretan interkonsenton. Eĉ se ne ekzistus la okaz- igitaj fenomenoj, la fenomenoj spontaneaj tamen plue fariĝus, kaj estus ja multe, se Spiritismo simple donus pri ili racionalan solvon. Tial la plimulto el la homoj, kiuj antaŭe legis, rememoras tion legitan, vidante tiujn faktojn, kiuj en iliaj okuloj estas jesigo de la teorio.
Tiu strange erarus pri mia maniero vidi la afer- ojn, kiu pensus, ke mi konsilas forĵeti la faktojn: mi venis al la teorio ĝuste per la faktoj. Estas vero, ke ĝis tio estis por mi necesaj plurjara konstanta laborado kaj miloj da observoj; sed, ĉar la faktoj al mi servis kaj ĉiutage servas, mi tial estus nekonsekvenca kun mi mem, se mi kontestus ilian gravecon precipe nun, kiam mi verkas libron, destinitan por ilin diskonigi. Mi diras nur tion, ke, sen rezonado, ili ne sufiĉas por konvinko, kaj ke antaŭe donita klarigo, forviŝante antaŭjuĝojn kaj mon- trante, ke ili neniel kontraŭas la racion, inklinigas la personon ilin akcepti. Des pli vera ĉi tio estas, ĉar el dek absolutaj novuloj, kiuj ĉeestus eksperimentoseancon, eĉ la plej kontentigan por la adeptoj, naŭ elirus el tie ne konvinkite, kaj kelkaj eĉ malpli kredante ol antaŭe, ĉar la eksperimentoj ne respondis al ilia atendo. Tute alie estas kun tiuj, kiuj povas kompreni la aferon per antaŭa teoria ekkonado; por tiuj la teorio estas kontrolrimedo, kaj nenio ilin surprizas, eĉ iu malsukceso, ĉar ili ja scias, ĉe kiaj kondiĉoj la faktoj okazas kaj ke de ĉi tiuj oni devas peti nur tion, kion ili povas doni. La antaŭa kom- preno de la faktoj preparas do tiujn personojn por klar- igi al si ĉiajn anomaliojn kaj ankaŭ ebligas al ili kapti multegon da detalaĵoj, da ofte tre delikataj nuancoj, kiuj por ili estas konvinkrimedoj, sed kiujn nescianto ne vidas. Jen la motivoj, kiuj devigas min akcepti en miajn eksperimentoseancojn nur tiujn personojn, kiuj havas pre- parajn konojn sufiĉajn, por kompreni, kio tie fariĝas; tiel mi agas, ĉar la aliaj tie perdus sian tempon aŭ igus nin perdi la nian.
Al tiuj, kiuj volus havigi al si tiujn preparajn konojn, legante miajn verkojn, mi konsilas jenan ordon:
1-a: Kio estas Spiritismo? Ĉi tiu broŝuro, el nur ĉirkaŭ cent paĝoj, estas resuma raporto pri la principoj de la Spiritisma Doktrino, ĝeneraltrajta ekrigardo, kiu ebligas al la leganto ĉirkaŭpreni la tutaĵon en malvasta kadro. Per malmulte da vortoj oni tie vidas la celon kaj oni povas juĝi pri la amplekso de tiu doktrino. Oni en ĝi ankaŭ trovas respondon al la precipaj demandoj aŭ kontraŭparoloj, kiujn la novuloj nature inklinas prezenti. Tiu unua legado, kiu postulas nur malmulte da tempo, estas enkonduko, kiu faciligas pli profundan studadon.
a: La Libro de la Spiritoj. Gi enhavas la tutan doktrinon, diktitan de la Spiritoj mem, kun la tuta filo- zofio kaj ĉiuj moralaj sekvoj de tiu doktrino; tio estas la malkaŝo de la destino de la homo, la ekkonado de la naturo de la Spiritoj kaj de la misteroj de la trans- tomba vivo. Legante ĝin, oni komprenas, ke Spiritismo havas celon seriozan, ne es tas ia frivola tempopasigilo.
a: La Libro de la Mediumoj. Gi estas destinita por la direktado sur la praktika tereno de la manifest- iĝoj, konigante la plej taŭgajn rimedojn por la komunik- iĝado kun la Spiritoj; ĝi estas gvidilo ne nur de mediumoj, sed ankaŭ de elvokantoj, kaj la komplemento de La Libro de la Spiritoj.
a: La Revue Spirite. Gi estas diverskonsista ko- lekto da faktoj, da teoriaj klarigoj kaj da unuopaj pecoj, kiuj kompletigas tion diritan en la du laste nomitaj verk- oj, kaj iamaniere aplikado de ĉi tiuj libroj. Gia legado povas esti samtempa kun tiuj verkoj, tamen ĝi estus pli profita kaj komprenebla precipe, post kiam oni legis La Libron de la Spiritoj.
Jen, kio min koncernas. Kiu volas koni ĉion pri ĉiu ajn scienco, tiu nepre devas legi pri tiu objekto ĉion, aŭ almenaŭ ĝiajn ĉefajn punktojn, kaj ne limigi sin je unu sola aŭtoro; li eĉ devas legi la por kaj la kontraŭ, mal- laŭdojn, same kiel laŭdojn, kaj plene sciiĝi pri la divers- aj sistemoj, por povi juĝi per komparado. En ĉi tiu rilato, mi rekomendas aŭ malaprobas nenian verkon, ĉar mi tute ne volas influi la opinion, kiun pri ĝi oni povus formi al si. Alportinte mian ŝtonon por la konstruaĵo, mi prenas al mi lokon en la vicoj de la batalantoj. Ne estas mia rolo esti unutempe juĝanto kaj interesato, kaj mi ne havas la ridindan pretendon, ke nur mi disverŝus la lumon. La leganton koncernas apartigi bonan de mal- bona, veran de malvera.
ĈAPITRO IV
PRI LA SISTEMOJ
Kiam la strangaj spiritismaj fenomenoj komenc- is fariĝi, aŭ pli bone, denove aperis en la lasta tempo, la unua sento, kiun ili naskis, estis dubo pri ilia realeco mem, kaj pli forta dubo pri ilia kaŭzo. Kiam ilian ve- recon pruvis nekontesteblaj atestoj kaj provoj, kiujn ĉiu povis fari mem, montriĝis, ke ĉiu interpretadis ilin laŭ sia maniero, laŭ siaj ideoj personaj, siaj kredoj aŭ siaj antaŭjuĝoj; el tio elkoviĝis diversaj sistemoj, kiujn atenta observado devis redukti al ilia ĝusta valoro.
La antagonistoj de Spiritismo opiniis, ke ili trovis ĉe tiu malsameco de juĝoj argumenton, nome, dirante, ke la spiritistoj mem ne akordas inter si. Ĉi tio estis ja mizera motivo, se nur oni pripensas, ke la paŝoj de ĉia apenaŭ naskiĝinta scienco estas nepre ŝanceliĝaj, ĝis la tempo ebligos kolekti kaj kunordigi la faktojn, sur kiuj ia opinio povos firme sidi; laŭgrade kiel la faktoj kompletigas unu alian kaj estas pli bone observataj, la tro fruaj ideoj disfumiĝas kaj unueco stariĝas, almenaŭ pri la fundamentaj punktoj, se ne en ĉiuj detaloj. Tio estis ankaŭ kun Spiritismo: ĝi ne povis eviti la ĝene- ralan leĝon kaj, pro sia propra naturo, eĉ devis, pli ol ĉia alia afero, esti kampo taŭga por diverseco de inter- pretoj. Oni eĉ povas en ĉi tiu rilato diri, ke ĝi progresis pli rapide, ol aliaj pli malnovaj sciencoj, ekzemple Medicino, kies plej grandaj scienculoj ankoraŭ hodiaŭ dis - harmonias inter si.
Laŭ metoda ordo, por sekvi la gradan iradon de la ideoj, konvenas loki en la fronto de la sistemoj tiujn, kiujn oni povas nomi sistemoj de neado, t. e. tiujn de la kontraŭuloj de Spiritismo. Mi jam refutis ties kon- traŭparolojn en la Enkonduko kaj en la Konkludo de La Libro de la Spiritoj kaj ankaŭ en verketo, titolita Kio estas Spiritismo? Estus do superflue refari ĉi tie mian argumentadon; mi nur rememorigos per iaj kelke da vortoj la motivojn, sur kiuj ili sin apogas.
La spiritismaj fenomenoj prezentas du specojn: la efikojn fizikajn kaj la efikojn inteligentajn. Car la kon- traŭuloj ne konsentas la ekziston de Spiritoj, pro tio, ke ili akceptas nenion ekster la materio, oni tial kom- prenas, ke ili neas la inteligentajn efikojn. Koncerne la fizikajn efikojn, ili tiujn komentarias el sia punkto de vidado, kaj iliaj argumentoj povas esti resume entenataj en la sekvantaj kvar sistemoj.
38. Sistemo de ĉarlatanismo. El la antagonistoj de Spiritismo multaj atribuas tiujn efikojn al artifikado, ĉar kelkaj el tiuj fenomenoj povis esti imititaj. Laŭ ĉi tiu su- pozo ĉiuj spiritistoj estus mistifikatoj kaj ĉiuj medium- oj estus mistifikistoj, kaj neniom valorus la socia rango, la karaktero, la klereco kaj la digno de la homoj. Se ĝi meritus ian respondon, mi dirus, ke ankaŭ iuj fenomenoj de la Fiziko estas imitataj de prestidigitatoroj, kio neniel estas pruvo kontraŭ la vera scienco. Cetere ekzistas personoj, kies karaktero fortenas ĉian suspekton pri friponaĵoj, kaj oni ja devus esti tute sentakta kaj malĝentila, ke oni dirus al ili en la vizaĝon, ke ili kun- kulpas kun ĉarlatanoj.
En tre respektinda salono, al pretende bonedukita sinjoro, kiu permesis al si fari similan rimarkon, la do- momastrino diris: "Sinjoro, ĉar vi ne estas kontenta, via mono tial estos redonita al vi ĉe la pordo"; kaj per gesto ŝi komprenigis al li, kion plej bonan li faru. Cu el tio oni asertu, ke neniam okazis misuzo? Por tion kredi, oni devus akcepti, ke la homoj estas perfektaj. Oni misuzas ĉion, eĉ la plej sanktajn aferojn; kial do oni ne misuzus Spiritismon? Sed la eventuala misuzado de iu afero ne rajtigas antaŭjuĝon kontraŭ tiu afero mem; la kontrolo, kiun oni ja povas ricevi, de la bonfido de la homoj, kuŝas en la motivoj, kiuj diktas ilian kon- duton. Kie ekspluato ne estas, tie ĉarlatanismo havas nenion por fari.
Sistemo de frenezo. Kelkaj, pro komplezemo, bonvolas formeti la suspekton pri friponado kaj asertas, ke kiuj ne trompas, tiuj estas trompataj mem; ĝi estas tio sama, kiel alnomi tiujn personojn stultuloj. Kiam la nekredantoj agas ne tiel laŭetikete, ili tute simple diras, ke la kredantoj estas fenezuloj, kaj tiel ili senceremonie asignas al si la privilegion de la komuna saĝo. Tio estas la granda argumento de homoj, kiuj havas nenian fortan motivon por kontraŭmeti. Cetere ĉi tiu atakprocedo far- iĝis ridinda pro sia banaleco kaj ne indas perdon de tempo, ke oni ĝin refutus. La spiritistoj ja ĉe ĝi ne konsterniĝas; ili brave tenas sian decidon kaj konsoliĝas ĉe la penso, ke ili havas kiel malfeliĉajn samsortanojn multe da personoj, kies merito ne povus esti kontestata.
Oni devas efektive konfesi, ke tia frenezo — se ia frenezo ja ekzistas — havas tre kuriozan karakteron, nome, ke ĝi trafas prefere la kleran klason, en kiu Spi- ritismo ĝis hodiaŭ enkalkulas la grandegan plimulton de siaj adeptoj. Se inter la adeptoj montriĝas iaj strang- aĵoj, tio ne estas kontraŭ ĉi tiu Doktrino atesto pli peza, ol kontraŭ la religio, la muziko kaj la matematikoj iliaj praktikantoj, kiuj freneziĝis pro ili. Ĉiaj ideoj ekhavis fanatikulojn, kaj oni devus esti dotita per tre malsub- tila prudento, por miksi la troigon de iu afero kun la afero mem.
Por pli ampleksaj klarigoj pri ĉi tiu objekto, mi re- komendas al la leganto mian broŝuron Kio estas Spiri- tismo? kaj La Libron de la Spiritoj (Enkonduko, § XV).
Sistemo de halucino. Ankoraŭ unu opinio, ja malpli ofenda, ĉar ĝi havas ian sciencan koloron, kon- sistas en tio, atribui ĉi tiujn fenomenojn al senseraro; la observanto estus do tre bonfidema homo, li nur kred- us, ke li vidas ion, kion li ja ne vidas. Kiam li vidas tablon leviĝi kaj sin teni en la aero senapoge, efektive la tablo ne elmoviĝis: li vidas ĝin en la aero dank'al ia miraĝo aŭ refrakto simila al tiu, kiu vidigas astron aŭ objekton en akvo ekster ĝia reala pozicio. Ĉi tio rigor- sence estus ebla, sed ĉiuj, kiuj ĉeestis tiun fenomenon, povis konstati, ke la tablo apartiĝis de la planko, pas- ante sub ĝi, pendanta en la aero, kio ŝajnas malfacile farabla, se tiu apartiĝo ne estus okazinta. Krom tio la tablo, ĉe sia falo, ofte rompiĝis: ĉu oni dirus, ke ankaŭ ĉi tio estas nenio alia ol optikefekto?
Bone konata fiziologia kaŭzo sendube povas igi iun pensi, ke li vidas turniĝanta objekton, kiu ja ne mov- iĝas, aŭ ke li turniĝas mem, kvankam li troviĝas sen- move; sed kiam pluraj homoj ĉirkaŭ tablo estas tren- ataj de tiel rapida movo, ke ili apenaŭ povas sekvi ĝin, eĉ iafoje estas renversataj, ĉu oni dirus, ke ili ĉiuj estas atakitaj de kapturniĝo, simile kiel ebriulo pensas, ke li vidas sian domon preterpasanta antaŭ li?
41. Sistemo de la krakanta muskolo. Se oni tiel in- terpretadis la vidadon, ne alie povus esti rilate la aŭ- dadon; tamen, kiam tuta kunsidantaro aŭdas frapojn, tiam ne estus prudente atribui ilin al iluzio. Mi mem- komprenble flanken metas ĉian penson pri artifiko kaj supozas, ke atenta observado konstatis, ke ilin naskis ne- nia okaza aŭ materiala kaŭzo.
Estas vero, ke kl era kuracisto donis pri tiu fenome- no klarigon, laŭ lia opinio, nediskuteblan (-1. "Ĝia kaŭzo — li diris — kuŝas en la volaj aŭ pretervolaj kuntir- iĝoj de la tendeno de la peronea muskolo." Pri ĉi tiu temo li enprofundiĝas en la plej etajn detalojn anatomi- ajn, por elmontri, per kia mehanismo tiu tendeno povas fari tiujn bruegojn, imiti ruladon de tamburoj kaj eĉ ludi ritmajn ariojn; el tio li konkludas, ke tiuj homoj, kiuj pensas, ke ili aŭdas frapojn en tablo, estas trompataj aŭ de mistifiko aŭ de iluzio.
Ĉi tiu fakto, per si mem, ne estas novaĵo; malfeliĉe por la aŭtoro de tiu pretendita eltrovo, lia teorio ne pov-
( ) Tio estis S-ro Jobert (el Lamballe). Per ĝustaj vortoj mi diru, ke tiun eltrovon faris S-ro Schiff; S-ro Jobert elvolvis ĝiajn sekvojn antaŭ la Akademio de Medicino, por doni la finofaran baton al la frapantaj Spiritoj. En la Revue Spirite, numero de Junio 1859, troviĝas ĉiuj detaloj de la klarigo de S-ro Jobert. — Noto de la Aŭtoro.
as klarigi ĉiujn okazojn. Mi diru antaŭ ĉio, ke tiuj, kiuj havas la eksterordinaran kapablon laŭvole krakigi sian peronean muskolon aŭ iun alian muskolon, aŭ per ĉi tiu rimedo ludi ariojn, estas escepte renkontataj individuoj, dum tiujn, kiuj krakigas tablojn, oni renkontas ofte, sed ne ĉiuj ĉi lastaj, se nur ekzistas unu tia, havas la unue diritan kapablon. Due, la klera doktoro forgesis klar- igi, kiel la muskola krakado de homo senmova kaj trov- iĝanta malproksime de tablo povas en ĉi tiu naski vibr- ojn senteblajn por ĉiu, kiu ĝin ektuŝas; kiel tiu brueto povas, laŭ la volo de la ĉeestantoj, refariĝi ĉe la diversaj partoj de la tablo, ĉe aliaj mebloj, sur la muroj, sur la plafono k. a; kiel, fine, la agado de tiu muskolo povas atingi tablon, kiun neniu tuŝas, kaj movi ĝin. Ce- tere tiu klarigo — se nur ĝi estus klarigo — malkon- firmus nur la fenomenon de la frapoj, sed ne povas koncerni ĉiujn aliajn manierojn de komunikiĝado. Ni do el tio konkludu, ke li juĝis nenion vidinte, aŭ vidinte ne ĉion kaj ne klare. Estas ĉiam bedaŭrinde, ke scienc- uloj tro rapidas doni pri io, kion ili ne konas, klarigojn, kiujn la faktoj povas neigi. Ilia klereco mem devus fari ilin des pli singardemaj pri siaj juĝoj, ke ĝi forŝovas antaŭ ili la limojn de la nekonataĵo.
42. Sistemo de la fizikaj kaŭzoj. Ĉi tie ni eliras el la sistemo de la absoluta neado. Ĉe la konstato de la realeco de la fenomenoj, la unua ideo, kiu venis al la spirito de iliaj rekonintoj, estis atribui tiujn movojn al magnetismo, al elektro, aŭ al la agado de ia fluidaĵo, unuvorte, al iu absolute fizika kaj materia kaŭzo. Ĉi tiu opinio havis en si nenion neracian kaj estus venkinta, se la fenomeno sin limigus al pure mekanikaj efikoj. Sajnas ja, ke unu cirkonstanco ĝin konfirmis, nome, en iuj okazoj, la pligrandiĝo de la aganta forto, rekte pro- porcia al la nombro de la ĉeestantoj; ĉiu el ĉi tiuj povus do esti rigardata kiel ia homa elektra pilo.
Kio karakterizas veran teorion, mi jam diris, tio estas, ke ĝi povas motivi ĉion; sed, se eĉ unu sola fakto ĝin kontraŭdiras, tiam ĝi estas malvera, nekompleta aŭ tro absoluta. Nu, ĝuste tio baldaŭ montriĝis pri ĉi tiu teorio. Tiuj movoj kaj tiuj frapoj donis inteligentajn signojn, obeante ies volon kaj respondante al ies penso: ili devis do havi kaŭzon inteligentan. Se do la efiko jam ne estis pure fizika, la kaŭzo, pro tio mem, devis sekve esti alia; tial la sistemo de la ekskluziva agado de ia materia efikanto estis forlasita kaj hodiaŭ estas subtenata nur de homoj, kiuj juĝas apriore kaj nenion vidinte. La ĉefa punkto estas do konstati la inteligentan agadon, kaj pri tio povas konvinkiĝi ĉiu, kiu volas doni al si la penon fari observojn.
43. Sistemo de la reradiado. Se do oni konfesas ekzistanta la inteligentan agadon, restis ekscii, kio estas la fonto de tiu inteligento. Oni supozis, ke ĝi povas esti la inteligento de la mediumo aŭ de la ĉeestantoj, kiu re- radius simile al la lumo kaj la sonondoj. Ci tio estis ja ebla: nur la sperto povos diri sian lastan vorton. Sed antaŭ ĉio ni rimarku, ke ĉi tiu sistemo jam tute deklin- iĝas de la pure materialisma ideo; efektive, por ke la inteligento de la ĉeestantoj povu rebildiĝi per nerekta vojo, oni ja devus akcepti, ke en la homo ekzistas ia principo ekster lia organismo.
Se la manifestiĝanta penso estus ĉiam la penso de la ĉeestantoj, estus do konfirmita la teorio de la reradiado; nu, eĉ reduktita al tia grandeco, ĉu tiu feno- meno ne estus plej interesa? Cu tio, ke la penso rera- dius de inerta korpo kaj montriĝus per movo kaj bruo, ne estus io tre rimarkinda? Cu ĉi tie ne ekzistus io, kio ekscitus la scivolemon de la scienculoj? Kial do ili ignoris tiun teorion, ili, kiuj sin korpe kaj anime fordonas al la esplorado de nerva fibro?
Nur la sperto sola, mi diras, povos pravigi aŭ mal- pravigi ĉi tiun teorion, kaj la sperto ĝin malpravigis: la sperto sur ĉiu paŝo kaj per plej kategoriaj faktoj pruv- as, ke la penso ne nur povas esti fremda al la penso de la ĉeestantoj, sed eĉ ofte estas tute kontraŭa al ties penso; ke tiu penso neigas ĉiajn antaŭjuĝojn kaj vanigas ĉiajn antaŭkalkulojn: efektive, se mi pensas pri "blanka", sed oni respondas "nigra", estas por mi malfacile ak- cepti, ke tiu respondo venis de mi mem.
Por subteni ĉi tiun teorion, oni sin apogas sur okaz- oj de identeco de la eldirita penso kun la penso de la ĉeestantoj; sed kion ĝi pruvas alian ol tion, ke la ĉe- estantoj povas pensi tiel, kiel la komunikiĝanta inteli- gento? Nenie estas dirite, ke la opinioj de ambaŭ flank- oj devas ĉiam malakordi inter si. Se, dum konversacio, via kunparolanto eldirus penson analogan al via, ĉu vi dirus, ke ĝi venis de via menso? Sufiĉas kelke da ja konstatitaj kontraŭaj ekzemploj, por pruvi, ke ĉi tiu teorio ne povas esti absoluta. Efektive, kiel klarigi, per la reradiado de la penso, skribaĵon faritan de homoj, ne povosciantaj skribi; respondojn kun la plej alta filozofia graveco, ricevitajn per neinstruitaj homoj; respondojn pri demandoj mensaj aŭ faritaj en lingvo nekonata al la mediumo, kaj multegon da aliaj faktoj, kiuj ne povas allasi dubon pri la nedependeco de la manifestiĝanta in- teligento? Kontraŭa opinio povas esti nur montro de ne- sufiĉa observado.
La ĉeeston de fremda inteligento pruvas morale la naturo de la respondoj kaj materiale la senpera skrib- ado, t. e. tiu skribaĵo ricevita propramove, sen plumo aŭ krajono, sen ia kontakto, kaj spite ĉiujn antaŭzorgojn kontraŭ ĉia artifiko. La intelekta karaktero de ĉi tiu fenomeno ne estus dubebla, sekve tie fariĝas io krom ia fluidaĵa agado. Eĉ plue: la spontaneeco de la manifest- ita penso for de ĉia atendo, for de ĉiu proponita demando, ne allasas, ke oni ĉi tie vidu ian reradiadon de la penso de la ĉeestantoj.
La sistemo de la reradiado iufoje ĝislimas la mal- ĝentilecon; kiam, en kunsido de honestaj homoj, neatend- ite elsaltas iu komunikaĵo, plej profunde indigniga pro sia trivialeco, tiam estus tre bele imputi ĝin al iu el la ĉeestantoj, kaj estus probable, ke ĉiu el ili rapidus ĝin forpuŝi de si. (Vd. La Libron de la Spiritoj, Enkon- duko, § XVI.)
44. Sistemo de la kolektiva animo. Ĉi tiu estas va- riaĵo de la antaŭa. Laŭ ĉi tiu sistemo, manifestiĝas nur la animo de la mediumo, sed, identiĝinte kun tiu de pluraj aliaj vivantoj, ĉu apudaj, ĉu foraj, ĝi formas ko- lektivan tutaĵon, kie kunekzistas la kapabloj, la inteligent- eco kaj la scioj de ĉiu. Kvankam titolita La Lumo ( ), la broŝuro, en kiu estas elvolvita ĉi tiu teorio, ŝajnis al mi tre malklare redaktita; mi konfesas, ke mi ĝin ape- naŭ komprenis, kaj mi ĝin mencias kiel simplan inform- on. Gi estas cetere, kiel multe da aliaj, persona opinio, kiu ricevis malmulte da prozelitoj. Per la nomo Йmah Tirpsй la aŭtoro nomas la kolektivan estaĵon, kiun li imagis al si. Kiel epigrafon li prenis jenan sentencon: Nenio estas nesciata, kio neniam estu sciata. Ĉi tiu aserto estas evidente erara, ĉar ja ekzistas multego da aferoj, kiujn la homo ne povas kaj ne devas scii; tre aroganta iu estus, kiu pretendus penetri ĉiujn sekret- ojn de Dio.
45. Sistemo somnambulism,!. Ĉi tiu ricevis pli da adeptoj kaj eĉ ankoraŭ havas kelke da partianoj. Kiel la antaŭa, tiel ĝi akceptas, ke ĉiuj inteligentaj komunik- aĵoj originas el la animo aŭ spirito de la mediumo; sed, por klarigi, kiel la mediumo estas kapabla pritrakti afer- ojn ekster la kampo de liaj scioj, anstataŭ imagi en li ian opan animon, ĝi atribuas tiun kapablon al momenta superekscitiĝo de la mensaj fakultoj, al ia somnambula aŭ ekstaza stato, kiu ekzaltas kaj kreskigas lian inteli- genton. Oni ja ne povas, ĉe iuj okazoj, nei la influon de ĉi tiu kaŭzo, sed, kiu vidis, kiel procedas la plimulto el la mediumoj, tiu konvinkiĝas, ke ĝi ne povas solvi ĉiujn faktojn kaj ke ĝi estas ne la regulo, sed la escepto. Oni povus pensi, ke tiel estas, se la mediumo ĉiam mien- us kavazaŭ ia inspirito aŭ ekstazulo, kion cetere li povus tute bone ŝajnigi, se li volus ludi komedion; sed kiel su- pozi ian inspiron tiam, kiam la mediumo skribas kvazaŭ maŝine, eĉ la plej malmulte ne konsciante, kion li ricev- as, sen ia emocio, ne zorgante, kion li faras, rigardante aliloken, ridante kaj konversaciante pri tio kaj alia? Ia
(,) Komunio. La lumo de la fenomeno de la Spirito. Parolantaj tabloj, somnambuloj, mediumoj, mirakloj. Spirita magnetismo: potenco de la praktikado de la fido. De Йmah Tirpsй, kolektiva animo, skribanta pere de tabuleto. Bruselo, 1858, ĉe Devroye. — Noto de la Aŭtoro .
superekscitiĝo de la ideoj estas komprenebla, sed oni ja ne komprenas, ke ĝi povas igi skribi iun, kiu ne povo- scias skribi, kaj des malpli tiam, kiam la komunikaĵoj estas farataj per frapoj aŭ pere de tabuleto aŭ korbo. Tra ĉi tiu verko ni vidos la parton, kiu devas koncerni la influon de la ideoj de la mediumo; tamen la faktoj, en kiuj la fremda inteligento elmontriĝas per nekon- testeblaj signoj, estas tiel multenombraj kaj tiel evident- aj, ke ili povas allasi nenian dubon en ĉi tiu rilato. La eraro de la plej multaj sistemoj, aperintaj en la unua tempo de Spiritismo, kuŝas en tio, ke ili ĉerpis ĝeneral- ajn konkludojn el kelke da unuopaj faktoj.
46. Sistemo pesimisma, diabla aŭ demona. Ni ĉi tie
enpaŝas en novan klason da ideoj. Konstatinte la parto- prenon de ia fremda inteligento, oni devus nun ekscii la naturon de tiu inteligento. La plej simpla rimedo sen- dube estis pridemandi ĝin, sed iuj personoj opiniis, ke tia procedo ne prezentos sufiĉan garantion, kaj decidis vidi ĉe ĉiuj manifestaĵoj sole nur ian diablan verkon: en iliaj okuloj nur la diablo aŭ la demonoj povas komu- nikiĝi. Kvankam ĉi tiu sistemo hodiaŭ trovas malfortan resonon, tamen ĝi momente ĝuis kelkan fidatecon ĝuste dank'al la karaktero de tiuj, kiuj klopodis por ĝia venko. Mi tamen rimarkigu, ke la partianoj de la demona sis - temo ne devas esti alkalkulataj al la kontraŭuloj de Spiritismo, tute kontraŭe. Ĉu demonoj aŭ anĝeloj estas la komunikiĝantaj estuloj, ili ja estas ĉiam senkorpaj estuloj; nu, konsenti la manifestiĝon de la demonoj estas en ĉiu okazo konsenti la eblecon de komunikiĝo kun la nevidebla mondo aŭ almenaŭ kun ia parto de ĉi tiu mondo.
La kredo, kiel ajn neracia, ke nur la demonoj komu- nikiĝas, povis ne ŝajni neebla tiam, kiam oni rigardadis la Spiritojn kiel estulojn kreitajn ekster la homaro; sed, de kiam oni scias, ke la Spiritoj estas nenio alia ol la animoj de vivintaj homoj, ĝi perdis sian tutan prestiĝon kaj, oni eĉ povus diri, sian tutan verŝajnecon, ĉar el ĝia vereco sekvus, ke ĉiuj tiuj animoj estas demonoj, ĉu de patro, de filo aŭ de amiko, kaj ke ni mem, mortinte, fariĝos demonoj, doktrino ne tre flata kaj apenaŭ kon- sola por multaj homoj. Tre malfacile estus konvinki patrinon, ke ŝia kara infano, kiun al ŝi forrabis la morto kaj kiu nun venas elmontri al ŝi sian amon kaj memecon, estas ia satelito de Satano. Estas ja vero, ke inter la Spiritoj ekzistas kelkaj forte malicaj kaj ne pli meritaj, ol la tiel nomataj demonoj, pro tre simpla kaŭzo, nome, ke ekzistas tre malbonaj homoj kaj tiujn la morto ne tuj ŝanĝas en malpli perversajn. La demando kuŝas en tio, scii, ĉu nur ili povas komunikiĝi kun ni. Al tiuj, kiuj tiel pensas, mi metas jenajn demandojn:
a: Cu ekzistas bonaj kaj malbonaj Spiritoj?
a: Cu Dio estas pli potenca, ol la malbonaj Spiritoj, aŭ, se vi ilin tiel volas nomi, la demonoj?
a: Aserti, ke nur la malbonaj Spiritoj komunik- iĝas, kuntrenas la konsekvencon, ke la bonaj tion ne povas fari. Se tiel estas, unu el ambaŭ: ĉi tio okazas aŭ laŭ la volo, aŭ kontraŭ la volo de Dio; se kontraŭ Lia volo, la malbonaj Spiritoj estas do pli potencaj ol Li; se laŭ Lia volo, kial do, laŭ Sia boneco, Li ne permesus al la bonaj komunikiĝi, por kontraŭpezi la influon de tiuj aliaj?
a: Kian pruvon vi povas prezenti de tio, ke la bonaj Spiritoj ne povas komunikiĝi?
a: Kiam oni kontraŭmetas al vi la saĝecon de kelkaj komunikaĵoj, vi rebatas dirante, ke la demono sur- metas ĉiajn maskojn, por pli efike logi. Ni ja scias, ke ekzistas hipokritaj Spiritoj, kiuj ŝmiras sian parolon per surtavolaĵo da saĝeco; sed ĉu vi konsentas, ke la sen- klereco povus falsi la veran klerecon, kaj malica naturo povus artifike imiti la veran virton, lasante malkaŝiĝi nenion, kio povus elmontri la trompon?
a: Se nur la demono komunikiĝas, kial do, estante malamiko de Dio kaj de la homoj, li rekomendas al iuj preĝi al Dio, submetiĝi al Ties volo, senmurmure traelporti la ĉagrenojn de la vivo, ambicii nek honor- aĵojn nek riĉaĵojn, praktikadi karitaton kaj ĉiujn mak- simojn de la Kristo, unuvorte: fari ĉion necesan, por dis- bati la potencon de li mem? Se tiajn konsilojn donas ja la demono, estas do konfesende, ke, kiel ajn ruza, li
estas tre mallerta, ke li li veras armilojn kontraŭ si
(*)
mem v .
a: Se, kiel ja vere, la Spiritoj komunikiĝas kun ni, Dio do ĝin permesas; ĉu antaŭ bonaj kaj malbonaj komunikaĵoj ne estas pli logike konsenti, ke Dio per- mesas la unujn, por nin elprovi, kaj la aliajn, por nin admoni al bono?
a: Kia vi opinius patron, kiu lasus sian infanon sub la potenco de malvirtigaj ekzemploj kaj konsiloj, kiu forigus de li kaj malpermesus al li vidi tiujn personojn, kiuj povus forklini lin de malbono? Ĉu oni permesus al si pensi, ke Dio, kiu estas la Boneco mem, farus mal- pli por Siaj infanoj, ol farus iu bona patro ĉe la homoj?
a: La Eklezio rekonas kiel aŭtentikajn iajn ma- nifestiĝojn de la Sankta Virgulino kaj de aliaj sanktuloj, ĉe aperaĵoj, vizioj, parolaj komunikaĵoj k. a.: ĉu tiu ĉi kredo ne kontraŭdiras la doktrinon pri la ekskluziva ko- munikiĝo de la demonoj?
Mi pensas, ke iuj personoj konfesis ĉi tiun teorion bonfide, sed mi pensas ankaŭ, ke pluraj tiel agis nur por tio, por deteni aliajn okupi sin pri tiaj aferoj, dank'al la malbonaj komunikaĵoj, kiujn oni riskas ricevi. Dir- ante, ke nur la diablo manifestiĝas, ili intencis dissemi teruron, simile kiel oni diras al infano: "Ne tuŝu tion,
(,) Ĉi tiu demando estas pritraktita en La Libro de la Spiritoj (§ 128 k. sekv.), sed rilate al ĉi tiu temo, kiel an- kaŭ al ĉio, kio koncernas la religian parton, mi rekomendas la broŝuron titolitan: Letero de katoliko pri Spiritismo, de D-ro Grand, ekskonsulo de Franclando (ĉe Ledoyer; oktavo; prezo 1 fr.), kaj ankaŭ tiun, kiun mi estas publikigonta sub la titolo: LA KONTRAŬDIRANTOJ DE SPIRITISMO el la vidpunkto de la religio, de la scienco kaj de la materialismo. — Noto de la Aŭtoro.
ĉar ĝi brulvundas!". La intenco povas esti laŭdinda, sed la celo ne estas trafita, ĉar la sola malpermeso ekscitas la scivolemon kaj la timo al la diablo ja detenas tre malmulte da personoj: oni volas vidi lin, almenaŭ por ekscii, kiel li aspektas, kaj oni ja miregas ĉe la konstato, ke li ne estas tiel malbela, kiel oni lin prezentas al si.
Cu oni ne povus trovi ankoraŭ unu motivon por tiu teorio, privilegiinta la diablon? Kelkaj homoj opinias malprava ĉiun, kiu ne dividas ilian pensmanieron; nu, ĉu tiuj, kiuj asertas, ke ĉiuj komunikaĵoj estas verko de la demono, ne estus al tio pelataj de la timo, ke la Spiritoj ne akordos kun ili pri ĉiuj punktoj, precipe pri tiuj punktoj, rilatantaj pli al la interesoj de ĉi tiu mondo, ol al la interesoj de la transtomba? Ne povante nei la faktojn, ili volis ĉi tiujn prezenti per timegiga bildo, sed ĉi tiu rimedo ne estis baro pli efika ol la ceteraj. Kiam la moktimo montriĝas senpova, tiam oni rezignacie lasu pasi la aferojn.
Muzulmano, kiu aŭdus Spiriton, parolantan kontraŭ iuj leĝoj de la Korano, certe pensus, ke tio estas mal- bona Spirito; same estus kun judo koncerne iajn formal- aĵojn de la leĝo de Moseo. Inter la katolikoj mi aŭdis de unu, ke la komunikiĝanta Spirito ne povis ne esti la diablo, ĉar tiu permesis al si opinii alie ol li pri la materia povo de la papo, kvankam entute tiu Spirito pre- dikis nur karitaton, toleremon, amon al la proksimulo kaj rezignon pri la aferoj de ĉi tiu mondo, kiuj ĉiuj estas maksimoj, instruitaj de la Kristo.
Car la Spiritoj estas neniaj aliaj estuloj, ol la anim- oj de la homoj, kaj ĉar la homoj ne estas perfektaj, tial ekzistas ankaŭ neperfektaj Spiritoj, kies karaktero el- montriĝas en iliaj komunikaĵoj. Gi estas nekontestebla veraĵo, ke inter ili sin trovas malicaj, ruzaj, treege hi- pokritaj, kontraŭ kiuj oni devas sin garde tenadi; tamen, ĉar oni en la mondo renkontas maliculojn, ne tial oni foriĝus de ĉia societo. Dio donis al ni prudenton kaj saĝon, por taksi kiel la homojn, tiel ankaŭ la Spiritojn. La plej bona rimedo sin antaŭgardi kontraŭ la malbon- aĵoj, kiujn povas prezenti la praktikado de Spiritismo, estas ne malpermesi, sed igi kompreni. Imaga timo im- presas nur por momento kaj ne ĉiujn trafas; la realeco, klare pruvita, estas de ĉiuj komprenata.
Sistemo optimisma. Tute aliaj ol tiuj, kiuj vidas en ĉi tiuj fenomenoj nur la agadon de la demonoj, estas tiuj, kiuj vidis nur la agadon de la bonaj Spiritoj: ili supozis, ke, liberiĝinte el la materio, la animo jam havas antaŭ si nenian vualon, kaj ke ĝi certe posedas la plej plenan sciadon kaj la plej altan saĝon. Ilia blinda fido al tiu absoluta supereco de la estuloj de la nevidebla mondo estis ĉe multaj homoj fonto de ne malmulte da elreviĝoj; tiuj per sia propra kostopago lernis malfidi certajn Spiritojn, tiel same kiel certajn homojn.
Sistemo unuspirita. Variaĵo de la optimisma sistemo estas la kredo, ke komunikiĝas kun la homoj nur unu Spirito kaj ke tiu sola estas la Kristo, la protekt- anto de la Tero. Ĉe komunikaĵoj de plej fia trivialeco, de indigniga malĝentileco, stampita per malbonvolo kaj malico, estus profanado kaj senpieco supozi, ke ili povas veni de la Spirito de bono en ĝia plej alta grado. Se la homoj, tion kredantaj, estus ĉiam ricevintaj nur senri- proĉajn komunikaĵojn, oni ja komprenus ilian iluzion; sed la plimulto konfesas, ke ili ricevis kelkajn tre mal- bonajn, kion ili klarigas dirante, ke tio estas provo, al kiu la bona Spirito ilin submetas, diktante al ili absurd- aĵojn. Tiel do, dum unuj atribuas ĉiujn komunikaĵojn al la diablo, kiu povas paroli saĝe, por tenti, aliaj pensas, ke nur Jesuo manifestiĝas kaj ke li povas diri malbon- ajn aferojn, por elprovi la homojn. Inter ĉi tiuj du tiel interkontraŭaj opinioj, kiu decidos? la simpla saĝo kaj la sperto. Mi diras, ke la sperto, ĉar estas ja ne eble, ke la konfesantoj de tiel ekskluzivaj ideoj ĉion vidis kaj bone vidis.
Kiam oni kontraŭstarigas al ili la okazojn de ident- eco, kiuj atestas la ĉeeston de parencoj, amikoj aŭ ko- natoj per la manifestiĝoj skribaj, vidaj aŭ aliaj, tiam ili respondas, ke tio estas ĉiam la sama Spirito, nome la diablo laŭ unuj, la Kristo laŭ aliaj, kiu prenas sur sin ĉiajn formojn; sed ili ne diras, kial la ceteraj Spiritoj ne povas komunikiĝi kaj por kio la Spirito de Vero venas trompi nin, prezentante sin sub ŝajna formo, erar- igi kompatindan patrinon, false kredigante al ŝi, ke li estas ŝia priplorata infano. La prudento ja rifuzas ak- cepti, ke la plej pura Spirito inter ĉiuj malaltiĝus al la ludado de simila komedio. Cetere, ĉu nei la eblecon de ĉiu alia komunikiĝo ne estus senigi Spiritismon je tio, kion ĝi havas plej mildan, nome la konsoladon de la afliktitoj? Ni diru do tute simple, ke tia sistemo estas kontraŭracia kaj ne povas elteni seriozan ekzamenon.
49. Sistemo multespirita. Ĉiuj sistemoj, kiujn ni ĝis ĉi tie trarigardis, ne esceptinte tiujn kun nea senco, baz- iĝas sur kelkaj sed nekompletaj aŭ misinterpretitaj ob- servoj. Se iu domo estas ruĝa sur unu flanko kaj blanka sur la dua, kiu vidis nur unu ĝian flankon, tiu diras, ke ĝi estas ruĝa, kaj alia, ke ĝi estas blanka: ambaŭ prav- as kaj malpravas; sed kiu vidis la domon de ĉiu ĝia flanko, tiu diras, ke ĝi estas ruĝa kaj blanka, kaj nur tiu pravas. Tio sama estas kun la opinio, kiun oni faras al si pri Spiritismo: ĝi povas esti vera en kelkaj rilatoj, kaj malvera, se oni ĝeneraligas ion, kio estas nur parta, se oni prenas kiel regulon ion, kio estas nur escepto, kiel tuton ion, kio estas nur parto. Tial mi diras, ke kiu volas serioze studi ĉi tiun sciencon, tiu devas observadi multe kaj longatempe: nur la tempo ebligos al li kapti la detalaĵojn, rimarki la delikatajn nuancojn, esplori multegon da karakterizaj faktoj, kiuj estos por li lum- strioj; sed se li restos sur la supraĵo, tiam li riskas fari tro fruan, sekve eraran juĝon.
Jen la ĝeneralaj sekvoj, deduktitaj el kompleta observado kaj nun konsistigantaj la kredon, se tiel diri, de ĉiuj spiritistoj, ĉar la limigaj sistemoj estas simplaj unuopaj opinioj.
a: La spiritismajn fenomenojn okazigas ekster- korpaj inteligentoj aŭ, per aliaj vortoj, Spiritoj.
a: La Spiritoj konsistigas la nevideblan mondon; ili estas ĉie; ili okupas la senfinan spacon; ĉirkaŭ ni ĉiam staras kelkaj, kun kiuj ni kontaktas.
a: La Spiritoj senĉese agadas kiel sur la fizikan, tiel sur la moralan mondon, kaj estas unu el la potencoj de la Naturo.
a: La Spiritoj estas ne apartaj estuloj inter la Kreitaĵaro, sed la animoj de tiuj, vivintaj sur la Tero aŭ en aliaj mondoj kaj demetintaj sian korpan envolv- aĵon; el ĉi tio sekvas, ke la animoj de la homoj estas enkarniĝintaj Spiritoj kaj ke ni, mortinte, fariĝas Spiritoj.
a: Ekzistas Spiritoj kun ĉiuj gradoj da boneco kaj maliceco, da klereco kaj senklereco.
a: Super ili ĉiuj regas la leĝo de progreso kaj ĉiuj povas atingi la perfektecon, sed, havante liberan volon, ili tial ĝin atingas post pli aŭ malpli longa tempo, laŭ siaj penoj kaj sia volo.
a: Ili estas feliĉaj aŭ malfeliĉaj laŭ la bono aŭ malbono, kiun ili faris dum sia enkorpa vivo kaj la grado da progreso, kiun ili atingis. La absoluta, senmiksa feliĉeco estas ekskluziva destinitaĵo de tiuj Spiritoj, ven- intaj al la plej supera grado da perfekteco.
a: Ĉiuj Spiritoj, en oportunaj cirkonstancoj, povas manifestiĝi al la homoj; la nombro de tiuj, kiuj povas komunikiĝi, estas nedifinita.
a: La Spiritoj komunikiĝas pere de mediumoj, kiuj servas al ili kiel iloj kaj interpretantoj.
a: Oni rekonas la superecon aŭ malsuperecon de la Spiritoj laŭ ilia parolo; la bonaj konsilas nur bonon kaj parolas nur por nia utilo: ĉio ĉe ili atestas noblecon; la malbonaj trompas kaj ĉiuj iliaj vortoj portas la stam- pon de neperfekteco kaj senklereco.
La diversaj ŝtupoj, kiujn la Spiritoj trairas, estas montritaj en la Spirita hierarkio (La Libro de la Spiritoj, Dua parto, Ĉap. I, § 100). La studado de tiu klasifiko estas nepre necesa, por ke oni prijuĝu la na- turon de la manifestiĝantaj Spiritoj, iliajn bonajn kaj malbonajn kvalitojn.
50. Sistemo de la materia animo. Ĉi tiu konsistas nur en aparta opinio pri la plej profunda naturo de la animo. Laŭ ĉi tiu opinio la animo kaj la perispirito ne diferencas unu de la dua, aŭ pli bone, la perispirito estas la animo mem, grade puriĝanta per serio da transmi- gradoj, simile kiel la alkoholo puriĝadas per sinsekvaj distiladoj, dum la Spiritisma Doktrino rigardas la peris- piriton kiel nuran fluidaĵan envolvaĵon de la animo aŭ de la Spirito. Car la perispirito estas materio, kvankam tre etereca, tial la animo havus naturon materian, pli aŭ malpli fluidecan, laŭ la grado de sia puriĝo.
Ci tiu sistemo neigas neniun el la fundamentaj prin- cipoj de la Spiritisma Doktrino, ĉar ĝi neniom ŝanĝas la destinon de la animo; la kondiĉoj de ties estonta feliĉ- eco estas ĉiam ankoraŭ la samaj; ĉar animo kaj perispirito formas unuaĵon sub la nomo Spirito, simile kiel ĝermo kaj perispermo estigas tutaĵon, nomatan frukto, tial la demando resume konsistas en tio, konsideri la tutaĵon homogena, anstataŭ kunmetita el du apartaj elementoj.
Kiel oni vidas, ĉi tio estas bagatela afero, kaj mi ĝin ne estus tuŝinta, se mi ne scius pri homoj inklinaj vidi novan skolon en tio, kio en la fino estas simpla interpreto de vortoj. Ci tiu opinio, cetere reganta en tre malvasta rondo, eĉ se ĝi estus plivastiĝinta, ne prezent- us inter la spiritistoj skismon pli grandan, ol inter la fizikistoj la du teorioj pri la propagado de la lumo, ĉu per emisio aŭ ondado. Kiuj volus pro tia infaneca demando fari apartan grupon, tiuj nur pro tio montrus, ke ili atribuas pli grandan gravecon al akcesoraĵo, ol al ĉef- aĵo, kaj ke ili estas pelataj al malpaco inter si de Spiritoj, kiuj ne povas esti bonaj, ĉar ja la bonaj Spiritoj neniam enblovas galhumoron aŭ malamikecon. Mi tial admonas ĉiujn verajn spiritistojn gardi sin kontraŭ tiaj sugestoj kaj al iaj detaloj ne doni pli da graveco, ol kiom ili meritas: la esenca afero estas la fundo.
Mi tamen pensas, ke mi devas diri per kelke da vortoj, sur kio baziĝas la opinio de tiuj, kiuj distingas inter la animo kaj la perispirito. Gi havas kiel fundamenton la instruadon de Spiritoj, kiuj neniam malakordis en ĉi tiu rilato; mi parolas pri la kleraj Spiritoj, ĉar ekzistas Spiritoj, kiuj ne scias pli, kaj eĉ scias malpli, ol la homoj, dum la kontraŭa teorio estas homa koncepto. Ne mi elpensis aŭ supozis la ekziston de la perispirito, por klarigi tiujn fenomenojn; tiun ekziston konigis al mi la Spiritoj kaj ĝin al mi konfirmis mia observado (La Libro de la Spiritoj, § 93). Subtenas ĝin ankaŭ la studado de la sensacoj ĉe la Spiritoj (La Libro de la Spiritoj, § 257) kaj precipe la fenomeno de palpeblaj aperaĵoj, kiu kuntrenus, laŭ la nomita opinio, la solid- iĝon kaj poste la diseriĝon de la partoj, konsistigantaj la animon, kaj sekve ties eldetruon. Estas necese, krom tio, akcepti, ke tiu materio, kiu povas trafi niajn sen- tumojn, estas mem la intelekta principo, kio estas ne pli racia, ol intermiksi la korpon kun la animo aŭ la veston kun la korpo. Koncerne la naturon mem de la animo, ĝin ni ja ne konas. La aserton, ke la animo estas ne- materia, oni komprenu ne laŭ la absoluta, sed laŭ la relativa senco, ĉar la absoluta nematerieco estus la nenio; nu, la animo, aŭ Spirito, estas ja io. Per tia kvalit- igo oni volas diri, ke ĝia naturo estas tiel rafinita, ke ĝi prezentas nenion analogan kun tio, kion ni nomas materio, kaj tial en niaj okuloj ĝi estas nemateria (La Libro de la Spiritoj, §§ 23 kaj 82).
51. Jen la respondo, kiun donis unu Spirito pri ĉi tiu temo:
"Tio, kion unuj nomas perispirito, estas tio sama, kion aliaj nomas "fluidaĵa materia envolvaĵo". Por ke oni min pli logike komprenu, mi diru, ke en tiu fluidaĵo kuŝas la perfektiĝado de la sentumoj, la pliampleksiĝo de la vidado kaj de la ideoj; mi ĉi tie parolas pri la altklasaj Spiritoj. Al la malsuperaj Spiritoj la surteraj fluidaĵoj estas ankoraŭ absolute esence propraj, sekve, kiel vi vidas, la perispirito estas materio; el tio venas la turmentoj de malsato, de malvarmo k. a., turmentoj, kiuj ne povas trafi la Superajn Spiritojn, ĉar la surteraj fluidaĵoj troviĝas plipurigitaj ĉirkaŭ la pensado, t. e. ĉir- kaŭ la animo. Por progresi, la animo ĉiam bezonas ian aganton; sen ia aganto la animo estas por vi kiel nenio aŭ, pli bone dirite, ne estas konceptebla por vi. La perispirito, por ni vagantaj Spiritoj, estas la aganto, per kiu ni komunikiĝas kun vi, ĉu nerekte, per via korpo aŭ via perispirito, ĉu rekte al via animo; tio klarigas la senliman diversecon de mediumoj kaj de komunikaĵoj. Nun restas la scienca vidpunkto, t. e. la naturo mem de la perispirito; ĉi tio estas io tute alia. Komprenu la aferon unue morale. Restas nur diskuti pri la naturo de la fluidaĵoj, kio por momento estas neklarigebla; la scienco ankoraŭ ne scias sufiĉe, sed ĝi atingos la kernon de la afero, se nur ĝi volos marŝi kune kun Spiritismo. La perispirito povas ĝis senfineco diversi kaj ŝanĝiĝi. La animo estas la pensado: ĝi ne ŝanĝas sian naturon. Pri ĉi tio ne iru pluen: ĝi estas punkto neklarigebla. Ĉu vi pensas, ke, same kiel vi, mi mem ne traserĉas? Vi, vi elserĉas la perispiriton, ni nunmomente, ni el- serĉas la animon. Atendu do.
LAMENNAIS."
Tiel do, al Spiritoj, kiujn oni povas konsideri pro- gresintaj, ankoraŭ ne prosperis sondi la naturon de la animo: kiel ni mem povus ĝin fari? Estas sekve perdi sian tempon voli esplori la komencon de ĉio ekzistanta, kio, kiel dirite en La libro de la Spiritoj (§§ 17, 49), estas unu el la sekretoj de Dio. Pretendi serĉfosi, kun la helpo de Spiritismo, ion, ne apartenantan al la kadro de la homaro, estas deturni ĉi tiun Doktrinon for de ĝia efektiva celo, estas agi kiel infano, kiu volus scii tiel multe, kiel maljunulo. La homo profitu Spiritismon por sia morala pliboniĝo, jen la plej ĉefa afero; la ceteraĵo estas nur senfrukta kaj ofte aroganta scivolemo, kies kontentigo alportus al li nenian progreson. La sola ri- medo paŝi antaŭen estas fariĝi pli bona. La Spiritoj, diktintaj tiun libron, kiu portas ilian nomon, montris sian saĝecon tenante sin, koncerne la principojn de la aferoj, en la limoj, kiujn Dio ne permesas transiri, kaj lasante al la sistememaj kaj tro memfidaj Spiritoj la respondecon por la antaŭtempaj kaj eraraj teorioj, pli allogaj ol solidaj, kaj kiuj iam falos ĉe la prudento, kiel falis tiom da aliaj, elkovitaj el la homaj cerboj. Ili diris nur tion ĝuste necesan, por ke la homo komprenu la es- tontecon, kiu lin atendas, kaj, per tio mem, por kuraĝigi lin al la praktikado de bono. (Vd. en la tuj sekvanta Dua Parto la Ĉapitron I-an, Agado de la Spiritoj sur la materion.)
DUA PARTO
Pri la manifestiĝoj de la Spiritoj
ĈAPITRO I
PRI LA AGADO DE LA SPIRITOJ SUR LA MATERION
52. Post la forĵeto de la materialista opinio, kiun kondamnas kiel la racio, tiel ankaŭ la faktoj, ĉio nun resume konsistas en tio, ekscii, ĉu la animo, post la morto, povas manifestiĝi al la vivantoj. Sub tia plej simpla formo, la demando estas multe pli faciligita. Antaŭ ĉio estus ĝuste demandi, kiel inteligentaj estuloj, iel vivant- aj en nia medio, kvankam nevideblaj dank'al sia naturo, ne povus en ia maniero sciigi pri sia ĉeesto. La simpla prudento diras, ke en tio estas nenio ne ebla, kio jam estas io. Cetere ĉi tiu kredo havas por si la konsenton de ĉiuj popoloj, ĉar oni ĝin trovas en ĉiuj lokoj kaj en ĉiuj tempoj; nu, nenia intuicio povas esti tiel ĝenerala kaj transvivi jaraĝojn, se ĝi ne havas ian apogon. Krom tio ĝin sankcias la atesto de la sanktaj libroj kaj de la Patroj de la Eklezio; estis necesaj la skeptikismo kaj la materialismo de nia jarcento, por ke ĝi estu foĝet- ita inter la superstiĉajn ideojn. Se ni eraras, tiam erar- as ankaŭ tiuj aŭtoritatuloj.
Sed ĉi tio estas konsideroj nur en la morala sfero. Precepe unu kaŭzo kunhelpis, por plifortigi la dubon, en tempo tiel pozitiva kiel nia, kiam ĉiu nepre volas klar- igi al si ĉion, kiam oni deziras ekscii la kialon kaj la kielon de ĉiu afero: tiu kaŭzo estas la nescio pri la naturo de la Spiritoj kaj pri la rimedoj, per kiuj ili pov- as manifestiĝi. Kiam oni tion ekscios, la manifestiĝoj jam havos nenion mirigan kaj estos alkalkulataj al la naturaj faktoj.
53. La ideo, kiun oni kreas al si pri la Spiritoj, faras, ĉe la unua rigardo, nekomprenebla la fenomenon de la manifestiĝoj. Car tiuj manifestiĝoj povas okazi nur per la agado de la Spirito sur la materion, tial tiuj homoj, kiuj pensas, ke Spirito estas absoluta ne-mate- rio, demandas sin, kun ia ŝajna praveco, kiel do li povas agi materie. Nu, jen la eraro, ĉar Spirito estas ne ia abstraktaĵo, sed difinita kaj limigita estulo. La Spirito, enkarniĝinta en la korpo, konsistigas la animon; for- lasante la korpon, ĉe la morto, li ne eliras sen ia en- volvaĵo. Ili ĉiuj diras al ni, ke ili konservas la homan formon, kaj, efektive, kiam ili aperas antaŭ ni, ili sin prezentas ĝuste sub tiu ilia formo, kiun ni konis.
Ni ilin atente observu en tiu momento, kiam ili ĵus forlasis la vivon: ili troviĝas konsternitaj; ĉio ĉirkaŭ ili estas malklara; ili vidas sian korpon sanan aŭ kripligit- an, laŭ la speco de la morto; de alia flanko, ili sin vidas mem kaj sentas sin vivantaj; io diras al ili, ke tiu kor- po apartenas al ili, kaj ili ne komprenas, kiel ili estas apartigitaj de ĝi. Ili sin ankoraŭ vidas sub sia antaŭa formo, kaj tiu vido ĉe kelkaj naskas strangan iluzion, kiu iom longe daŭras: ili pensas, ke ili ankoraŭ vivas; ili devas ankoraŭ sperti sian novan staton, por konvink- iĝi pri la realaĵo. Post tiu unua momento de konfuzit- eco, la korpon ili rigardas kiel ian eluzitan veston, kiun ili demetis de si kaj kiun ili tute ne resopiras; ili jam ne suferas de la fizikaj doloroj kaj estas tute feliĉaj, ke ili povas altiĝi, traflugi la aeron tiel, kiel, ankoraŭ vivante, ili ofte faradis en sonĝo ([1]). Kvankam nun sen la korpo, ili tamen konstatas sian personecon: ili havas formon, sed formon, kiu ilin ne ĝenas kaj ne embarasas; ili fine konscias pri sia "mi" kaj sia individueco. Kion do ni konkludu el ĉio ĉi? ke la animo ne forlasas ĉion en la tombo, ke ĝi kun si portas ion.
54. Multenombraj observoj kaj nemalkonfeseblaj faktoj, pri kiuj mi poste parolos, kondukis al ĉi tiu kon- kludo, nome, ke ĉe la homo ekzistas tri elementoj: 1-a, la animo, aŭ Spirito, inteligenta principo, en kiu sidas la prudento; 2-a, la korpo, malsubtila, materia envolv- aĵo, per kiu li kelkatempe sin vestas, por plenumi certajn providencajn ordonojn; 3-a, la perispirito, fluidaĵa, duonmateria envolvaĵo, servanta kiel ligilo inter la animo kaj la korpo.
La morto estas la detruiĝo, aŭ pli bone dirite, la diseriĝo de la malsubtila envolvaĵo, de tiu envolvaĵo, kiun la animo forlasas; la dua envolvaĵo disiĝas de ĉi tiu kaj kompanias al la animo, kiu do havas ĉiam iun envolvaĵon. Ĉi tiu lasta, kvankam fluidaĵa, etereca, va- poreca, nevidebla por ni en sia normala stato, estas tamen ja materio, malgraŭ tio, ke ni ĝis hodiaŭ ne povis ĝin preni kaj submeti al analizo.
Tiu dua envolvaĵo de la animo, aŭ perispirito, ekzistas do dum la enkorpa vivo; ĝi estas la perilo de ĉiuj sensacioj, kiujn la Spirito ricevas, tio, per kio la Spirito transigas sian volon en la eksteran medion kaj agas sur la korporganojn. Por fari materialan komparon, mi diru, ke ĝi estus elektra kondukilo, destinita por la ricevo kaj transsendo de la penso; ĝi estas, unuvorte, tiu mistera, nekaptebla aganto, nomata "nerva fluidaĵo", kiu ludas tiel gravan rolon en la organa ekonomio kaj kiun oni ankoraŭ ne sufiĉe prenas en kalkulon ĉe la fiziologiaj kaj patologiaj fenomenoj. Konsiderante sole nur la pes- eblan materian elementon, la Medicino, ĉe la observado de la faktoj, formetas mem de si senĉesan kaŭzon de ideon pri la stato de la Spiritoj, kiam li liberiĝos el la mal- helpaĵoj, kiuj retenas lin sur la tero. — Noto de la Aŭtoro.
agado. Sed ne ĉi tiu estas la loko por la ekzamenado de tiu demando; mi rimarkigu nur tion, ke la konado de la perispirito donas la ŝlosilon de multego da ĝis ho- diaŭ ne solvitaj problemoj.
La perispirito tute ne estas unu el tiuj hipotezoj, per kiuj la scienco kelkafoje helpas al si, por klarigi iun fakton; ĝia ekzisto ne estas nur konigita de la Spiritoj, sed estas ja frukto de observoj, kiel mi havos la okazon ĝin pruvi. Por la momento kaj por ne antaŭ- veni al la faktoj, kiujn mi raportos, mi limigas min dir- ante, ke, ĉu dum sia ligiteco kun la korpo, ĉu post sia disiĝo de ĉi tiu, la animo neniam apartiĝas de sia perispirito.
Oni diris, ke la Spirito estas ia flamo, ia fajr- ero; ĉi tion oni komprenu rilate al la Spirito mem, kiel intelekta kaj morala principo, al kiu oni ne povus havigi difinitan formon. Tamen, kiu ajn la ŝtupo, sur kiu li staras, li estas ĉiam tegita de ia envolvaĵo, aŭ peris - pirito, kies naturo fariĝas ĉiam pli etereca, laŭgrade kiel li puriĝadas kaj altiĝas en la hierarkio; tiamaniere, laŭ mia sento, la ideo pri formo estas nedisigebla de la ideo pri la Spirito, kaj mi ne konceptas unu sen la dua. La perispirito estas do integraliga parto de la Spirito tute same, kiel la korpo estas esenca parto de la homo; sed la sola perispirito ne estas la Spirito, kiel ankaŭ la sola korpo ne estas la homo, ĉar la perispirito ne pensas: ĝi estas rilate al la Spirito tio, kio estas la korpo rilate al la homo, t. e. la aganto aŭ la ilo de la agado de la Spirito.
La perispirito havas formon homan, kaj kiam ĝi aperas al ni, tiu formo estas ordinare tiu, sub kiu ni konis la Spiriton dum lia surtera vivo. Oni el tio povus pensi, ke, liberiĝinte el ĉiuj partoj de la korpo, la perispirito sin iagrade modeligus laŭ ĉi tiu kaj kon- servus ties stampon, sed ne ŝajnas, ke tiel estas. Kun la diferenco de kelkaj detaletoj kaj esceptinte la organ- ajn modifojn, postulatajn de la medio, kie la estulo devas vivi, la homa formo aperas ĉe la loĝantoj de ĉiuj mondoj; almenaŭ la Spiritoj tion asertas. Gi estas la formo ankaŭ de ĉiuj Spiritoj ne enkarniĝintaj kaj hav- antaj nur la perispiriton; ĝi estas tiu, sub kiu oni en ĉiuj tempoj reprezentis la anĝelojn, aŭ purajn Spirit- ojn. El ĉio ĉi ni devas konkludi, ke la formo homa estas la tipa formo de ĉiuj homaj estuloj, kia ajn ilia grado da evolucio. Sed la subtila materio de la perispirito ne estas tiel tenaca kaj rigida kiel la kompakta materio de la korpo; ĝi estas, se tiel diri, fleksebla kaj ekspan- sia, el kio rezultas, ke la formo, kiun ĝi prenas sur sin, kvankam modeligita laŭ la formo de la korpo, estas ne absoluta, sed alkonformiĝas al la volo de la Spirito, kiu povas doni al ĝi tian aŭ tian alian aspekton laŭplaĉe, dum la solida envolvaĵo kontraŭstaras al ĝi per nevenk- ebla forto. Liberiĝinte el tiu ĝenaĵo, kiu ĝin premadis, la perispirito pliampleksiĝas aŭ kuntiriĝas, aliiĝas; unu- vorte, ĝi akceptas ĉiajn metamorfozojn, laŭ la volo, ag- anta sur ĝin. Guste dank'al tiu propreco de sia fluid- eca envolvaĵo la Spirito, kiu volas sin rekonigi, povas, kiam necese, preni sur sin tiun plenan aspekton, kiun li havis dum sia surtera vivo, eĉ kune kun la korpaj kriplaĵoj, kiuj povas taŭgi kiel identigiloj.
La Spiritoj, kiel oni vidas, estas do estuloj al ni si- milaj, formantaj ĉirkaŭ ni tutan popolon, nevideblan en sia normala stato; mi diras "en sia normala stato", ĉar, kiel ni vidos, tiu nevidebleco estas ne absoluta.
57. Ni ree konsideru la naturon de la perispirito, ĉar tio estas esenca por la klarigo, kiun mi donos pri la afero. Mi diris, ke, kvankam fluideca, la perispirito estas tamen ia materio, kio rezultas el la fariĝo de la palp- eblaj aperaĵoj, pri kiuj mi ankoraŭ parolos. Oni vidis aperi sub la influo de iaj mediumoj manojn kun ĉiuj proprecoj de manoj vivaj, manojn, kiel ĉi tiuj, varmajn, kiujn oni povas palpi, kiuj estas firmaj kiel solida korpo, kaptas la kunsidantojn kaj subite aerdisiĝas kvazaŭ ombro. La inteligenta agado de tiuj manoj, kiuj evidente obeas ian volon, farante certajn movojn, eĉ lud- ante ariojn sur instrumento, pruvas, ke ili estas la vid- ebla parto de nevidebla inteligenta estulo. Ilia tuŝebleco, ilia temperaturo, unuvorte, la impreso, kiun ili faras sur la sentumojn, ĉar oni ja vidis ilin postlasi premsignojn sur la haŭto, doni dolorajn batojn aŭ delikate karesi, pruvas, ke ili estas el ia ajna materio. Ilia subita mal- apero pruvas, krom tio, ke tia materio estas pleje sub- tila kaj kondutas tiel same, kiel iuj substancoj, kiuj povas alterne transiri de la stato solida en la staton fluidan, kaj inverse.
La kerna naturo de la Spirito mem, t. e. de la pensanta estulo, estas al ni tute nekonata; li elmontr- iĝas al ni nur per siaj agoj, kaj liaj agoj povas frapi niajn materiajn sentumojn nur per iu materia peranto. La Spirito bezonas do ian materion, por agi sur la ma- terion. Kiel senperan ilon de sia agado li havas sian perispiriton tiel same, kiel la homo havas sian korpon; nu, kiel ni ĵus vidis, perispirito estas materio. Kiel sian perilon li havas ankaŭ la universan fluidaĵon, ian spe- con de transsendilo, sur kiun li agas, kiel ni agas sur la aeron, por estigi certajn efikojn per dilato, premado, impulsado aŭ vibroj.
Konsiderata en ĉi tiu maniero, la agado de la Spi- rito sur la materion estas facile imagebla; oni el tio komprenas, ke ĉiuj efikoj, el ĝi rezultantaj, apartenas al la kadro de la naturaj faktoj kaj havas nenion mi- raklecan. Ili ŝajnis supernaturaj nur tial, ĉar oni ne konis ilian kaŭzon; se oni scias la kaŭzon, disfumiĝas do ĉio mirakleca, kaj tiu kaŭzo troviĝas tuta en la duon- materia esteco de la perispirito. Tio estas nova klaso da faktoj, kiujn klarigas nova leĝo kaj kiun post kelka tempo neniu jam miros, same kiel hodiaŭ neniu plu miras, ke oni en kelke da minutoj korespondas kun alia persono trans grandan distancon per la elektro.
Oni eble demandus, kiel kun la helpo de tia subtila materio la Spirito povas agi sur pezajn kaj kom- paktajn korpojn, levi tablojn k. t. p. Similan kontraŭd- iron certe ne prezentus scienculo, ĉar, jam ne parol- ante pri la nekonataj proprecoj, kiujn tiu nova aganto eble havas, ĉu ni ne vidas antaŭ niaj okuloj analogajn ekzemplojn? Ĉu ne ĉe la plej maldensigitaj gasoj, ĉe la nepeseblaj fluidaĵoj la industrio kreas al si siajn plej potencajn motorojn? Se ni vidas la aeron renversi kons- truaĵojn, la vaporon delokigi grandegajn masojn, la pulv- on gasigitan levi rokojn, la elektron rompi arbojn kaj fendi murojn, kio do absurda tio estus, akcepti, ke Spirito, per helpo de sia perispirito, povas levi tablon, des pli, ĉar oni scias, ke tiu perispirito povas fariĝi videbla, tuŝebla, kaj agadi simile al solida korpo?
ĈAPITRO II
PRI LA FIZIKAJ MANIFESTIĜOJ. PRI LA TURNIĜANTAJ TABLOJ
60. Oni donas la nomon "fizikaj manifestiĝoj" al tiuj, kiuj elmontriĝas per senseblaj efikoj, kiel bruoj, movado kaj delokigo de solidaj korpoj. Unuj estas spon- taneaj, t. e. dependantaj de nenies volo; aliaj povas esti okazigataj. Mi pritraktos unue nur ĉi tiujn lastajn.
La plej simpla efiko, ja unu el la unuaj observataj, estas la cirkla movo, komunikata al tablo. Ĉi tiu efiko fariĝas ankaŭ ĉe aliaj objektoj, sed, ĉar tablo estis tiu, kun kiu, pro ĝia oportuneco, oni faradis tiajn eksperi- mentojn, tial estis fine elektita la nomo turniĝantaj ta- bloj por tiu fenomeno.
Dirante, ke ĉi tiu efiko estis unu el la unuaj observataj, mi volas paroli pri la lasta tempo, ĉar sendube ĉiaj manifestiĝoj estis konataj ekde la plej malproksimaj tempoj, kaj alie ja ne povus esti; efektive, ĉar ili estas naturaj efikoj, ili tial nepre okazadis en ĉiaj tempoj. Tertuliano eksplicite traktis pri la turniĝantaj kaj la pa- rolantaj tabloj.
Dum kelka tempo ĉi tiu fenomeno nutris la vidamon de la salonoj; poste oni tediĝis de ĝi kaj sin ekokupis pri aliaj distraĵoj, ĉar oni ĝin rigardadis kiel simplan amuzaĵon. Du kaŭzoj kunhelpis por la forlaso de la turn- iĝantaj tabloj. Inter la frivolaj homoj tio estis la modo, ĉar tiaj homoj malofte dediĉas al sama amuzo du vin- trojn, kaj tamen, al ilia granda miro mem, ili dediĉis al tiu afero tri aŭ kvar. La saĝaj kaj observemaj homoj rimarkis, ke el tiu fenomeno elŝprucis io serioza, kio ek- staris sur pli alta loko; ili ne plu atentis la turniĝantajn tablojn, ĉar ili sin ekokupis pri la sekvoj de tiu feno- meno, sekvoj kun tute alia graveco. Ili forlasis la alfa- beton por la scienco: jen la tuta sekreto de tiu ŝajna forlaso, pro kiu tiel bruas la mokŝercistoj.
Kiel ajn ĝi estas, la turniĝantaj tabloj estas ja la deirpunkto de la Spiritisma Doktrino, kaj pro tiu ilia merito ni ŝuldas al ili kelkajn klarigojn, des pli ke, pre- zentante la fenomenojn en ilia plej granda simpleco, la studado de ties kaŭzoj plifaciliĝas, kaj, unu fojon star- igita, la teorio havigos al ni la ŝlosilon de la plej kom- plikitaj efikoj.
Por ke okazu la fenomeno, estas necesa la kun- helpo de unu aŭ pluraj personoj, dotitaj per speciala kapablo kaj kiujn oni nomas mediumoj. La nombro de la kunhelpantoj estas indiferenta, escepte se inter ili eble troviĝas kelke da nekonataj mediumoj. Pri tiuj kunsid- antoj, kiuj ne posedas mediumecon, ilia ĉeesto neniom influas aŭ eĉ povas esti pli malutila ol utila, dank'al la humoro, kiun ili ofte kunportas al la seancoj.
En ĉi tiu rilato la mediumoj ĝuas pli aŭ malpli grandan povon kaj sekve okazigas pli aŭ malpli fortajn efikojn; ofte unu sola persono, potenca mediumo, faras multe pli ol dudek aliaj kune: sufiĉas, ke li ektuŝis la tablon per la manoj, kaj jen, en tiu sama momento, la tablo ekmoviĝas, leviĝas, renversiĝas, saltadas aŭ fu- rioze turniĝas.
Ekzistas nenia signo, kiu elmontrus la medium- econ ĉe iu: nur la sperto povas konigi tiun kapablon. Kiam, en seanco, oni volas eksperimenti, sufiĉas sidiĝi ĉirkaŭ tablo kaj plate surkuŝigi la manojn, sen premo kaj muskola streĉeco. En la komenco, ne konante la kaŭzojn de la fenomeno, oni indikis plurajn antaŭzorg- ojn, pri kiuj oni poste konstatis, ke ili estas tute sen- utilaj; tia ekzemple la alternado de la seksoj; ankaŭ la kontakto de la malgrandaj fingroj de la kunsidantoj tiel, ke formiĝis kontinua ĉeno. Ĉi tiu lasta aranĝo ŝajnis necesa tiam, kiam oni kredis la agadon de ia elektra fluo; poste la sperto montris ĝian senutilecon. La sola rigore deviga preskribo estas enpensiĝo, absoluta silento kaj precipe pacienco, se la efiko malfruas. La fenomeno povas aŭ fariĝi en kelke da minutoj aŭ prokrastiĝi ĝis duonhoro aŭ unu horo: tio dependas de la mediuma po- tenco de la kunsidantoj.
Mi aldiru, ke la formo de la tablo, la materialo, el kiu ĝi estas farita, la ĉeesto de metaloj, de silko en la vestoj de la kunsidantoj, tago, horo, senlumeco aŭ heleco k. a. estas tiel indiferentaj, kiel pluvo aŭ belve- tero. Nur la pezon de la tablo oni devas preni en kal- kulon, sed sole en tia okazo, se la mediuma potenco estas nesufiĉa, por venki ĝian reziston; alie unu sola homo, eĉ infano, povas igi leviĝi centkilograman tablon, dum, en malpli favoraj kondiĉoj, dek du homoj ne suk- cesas movi eĉ la plej malpezan unupiedan tableton.
Ce tiu staro de la aranĝoj, kiam la efiko komencas elmontriĝi, tiam oni tre ofte ekaŭdas kraketon en la ta- blo; oni eksentas ian tremetadon, kiu estas la komenc- aĵo de la moviĝado; oni havas la impreson, kvazaŭ la tablo penas delokiĝi; poste la turniĝado plifortiĝas kaj fariĝas tiel rapida, ke la ĉeestantoj faras la plej grand- ajn fortostreĉojn por ĝin sekvi ( ). Kiam la moviĝado ricevis sian plenrapidecon, tiam oni povas foriĝi de la tablo, ĉar ĉi tiu plue moviĝadas en plurajn flankojn, sen ia kontakto.
Ce aliaj okazoj la tablo leviĝas kaj ekstaras jen sur unu piedo, jen sur alia, kaj poste delikate revenas al sia norma pozicio. Aliajn fojojn ĝi balanciĝas, imitante tangadon aŭ ruliĝadon de ŝipo. Aliajn fojojn, fine, sed por tio estas necesa granda mediuma potenco, ĝi tute disiĝas de la planko kaj sin ekvilibre tenas en la aero sen ia apogo, kaj iafoje eĉ leviĝas ĝis la plafono tiel, ke oni povas pasi sub ĝi; poste ĝi malrapide malsupren- iĝas, balanciĝante kvazaŭ paperfolio, aŭ abrupte falas kaj rompiĝas, kio evidente pruvas, ke la ĉeestantojn ne trompas ia optika iluzio.
Ankoraŭ unu fenomeno, kiu tre ofte okazas,
(,) Ofte tiu movado estas malrapida ĝis la fino de la eksperimento. — La Trad.
laŭ la naturo de la mediumo, konsistas en frapoj en la strukturo mem de la ligno, sen ia movo de la tablo; tiuj frapoj, jen tre malfortaj, jen tre fortaj, aŭdiĝas ankaŭ en la ceteraj mebloj de la ĉambro, en la pordoj, sur la muroj kaj sur la plafono. Ni baldaŭ revenos al ĉi tiu temo. Kiam ili fariĝas en la tablo, ili kaŭzas vibradon tre senteblan por la fingroj kaj tre klaran precipe tiam, se oni surmetas la orelon sur la tablon.
ĈAPITRO III
PRI LA INTELIGENTAJ MANIFESTIĜOJ
En tio, kion ni ĵus vidis, nenio efektive elmon- tras la kunagadon de ia kaŝita potenco; tiujn efikojn oni povus tre bone klarigi per la agado de ia magneta aŭ elektra fluo, aŭ, ankaŭ, de ia alia fluidaĵo. Tio estis ja la unua solvo, kiu estis donita pri tiuj fenomenoj, kaj kiu povis prave esti rigardata kiel tre logika. Gi nediskuteble estus venkinta ĉiujn ceterajn, se ne estus okazintaj aliaj faktoj, kiuj pruvis ĝian nesufiĉecon; tiuj faktoj estas la montroj de inteligenteco, kiujn ili donis; nu, ĉar ĉiu inteligenta efiko devas havi ian inteligentan kaŭzon, tial fariĝis evidente, ke, eĉ se oni konsentus, ke la elektro aŭ ia alia fluidaĵo tie agas, alia kaŭzo tamen tien enmiksiĝas. Kio ĝi estas? kio estas tiu in- teligento? Tion malkaŝis la pluaj observoj.
Por ke iu manifestiĝo estu inteligenta, ne estas necese, ke ĝi estu elokventa, sprita aŭ klera; sufiĉas, se ĝi elmontras liberan kaj memvolan agadon, kiu es- primas ian intencon aŭ respondas ian penson. Sen ia dubo, kiam oni vidas ventoflagon agitatan de la vento, tiam oni estas tute certa, ke ĝi obeas simplan meka- nikan impulson; sed se oni konstatus en ĝiaj movoj in- tencajn signojn, se ĝi turniĝus jen dekstren, jen mal- dekstren, foje rapide, foje malrapide laŭ komando, tiam oni ja devus konfesi, ne ke la ventoflago estas inteli- genta, sed ke ĝi obeas ian inteligenton. Tio sama estis kun la tablo.
Ni vidis, ke la tablo moviĝas, leviĝas, frap- adas sub la influo de unu aŭ pluraj mediumoj. La unue observita inteligenta efiko estis, ke tiuj movoj obeadis ordonon; fakte, sen translokiĝo, la tablo alterne leviĝ- adis, tenante sin sur la elektita piedo; poste, falante, ĝi frapadis sur la plankon per difinita nombro da frapoj, respondante iun demandon. Ĉe aliaj okazoj, sen ies kon- takto, ĝi tute sola trakuradis la ĉambron, dekstren aŭ maldekstren, antaŭen aŭ malantaŭen, farante diversajn movojn laŭ la ordono de la ĉeestantoj. Memkompren- eble mi flanken metas ĉian supozon pri ia artifiko kaj konsentas la perfektan lojalecon de la kunsidantoj, certi- gitan de ilia honesteco kaj absoluta neprofitemeco. Mi poste pritraktos la trompojn, kontraŭ kiuj estas prudente sin gardi.
Per frapoj kaj precipe per internaj kraketoj, pri kiuj mi ĵus parolis, oni ricevas ankoraŭ pli inteli- gentajn efikojn; tiaj estas: imitado de la diversaj rul- bruoj de la tamburo, bataleto per vica aŭ plotona paf- ado, kanonado; ankaŭ grincado de segilo, martelfrapoj, ritmo de diversaj arioj k. a. Tio estis, kiel mi ja kom- prenas, vasta kampo por esplorado. Oni ekpensis, ke, ĉar en tio troviĝas ia kaŝita inteligento, ĝi tial nepre povis respondi demandojn, kaj ĝi efektive respondis "jes" aŭ "ne" per antaŭkonsentita nombro da frapoj. Ĉar tiuj respondoj estis tro bagatelaj, tial oni ekhavis la ideon, ke la tablo signigu per frapoj la diversajn literojn, tia- maniere kunmetante vortojn kaj frazojn.
Ĉi tiuj faktoj, laŭplaĉe refojigataj de miloj da homoj kaj en ĉiuj landoj, povis allasi nenian dubon pri la inteligenta naturo de la manifestiĝoj. Tiam ekaperis nova sistemo, laŭ kiu tiu inteligento estus ne alia, ol tiu de la mediumo, de la eldemandanto aŭ eĉ de la ĉe- estantoj. Malfacile estis klarigi, kiel tiu inteligento povas agi sur la tablon kaj sin esprimi per frapoj; ĉe la konstato, ke ne la mediumo frapas, tion do probable faras la pensado; nu, frapado de la pensado estus feno- meno ankoraŭ pli miregiga ol ĉiuj, kiujn oni vidis. Ne longe daŭris, kaj la sperto pruvis ne akceptebla tiun opinio n. Fakte, la respondoj tre ofte kontraŭis formale la penson de la ĉeestantoj, troviĝis ekster la inteligent- eco de la mediumo, kaj eĉ estis donataj en lingvoj, ne- konataj al li, aŭ rilatantaj al faktoj, kiujn neniu el la kunsidantoj konis. La ekzemploj estas tiel multenombr- aj, ke estas preskaŭ ne eble, ke ilin ofte ne ĉeestis ĉiu ajn, kiu eĉ malmulte sin okupis pri komunikiĝoj de Spiritoj. Mi nun citos unu solan, kiun rakontis al mi vidinto.
Sur ŝipo de la franca imperia mararmeo, en krozado sur la maroj de Ĉinujo, ĉiujn, de la ŝipanoj ĝis la staboficiroj, okupis la penso paroligi tablojn. Oni ek- havis la ideon elvoki la Spiriton de leŭtenanto, kiu iam servis sur tiu sama ŝipo kaj kiu mortis antaŭ du jaroj. Li ja venis, kaj post diversaj komunikaĵoj, kiuj mirigis ĉiujn, li diris per frapoj jenon: "Mi tre petas vin pagi al la ŝipestro la sumon de ... (li diris tiun sumon), kiun mi ŝuldas al li kaj pri kiu mi bedaŭras, ke mi ne povis pagi ĝin, antaŭ ol morti." Neniu konis tiun fakton; la ŝipestro mem estis forgesinta tiun ŝuldon, cetere tre malgrandan, sed, traserĉante siajn kontojn, li tie trovis noton pri tiu ŝuldo de la leŭtenanto, kun cifero tute ega- la al tiu nomita. Mi demandas: de kies penso tiu sciigo povis esti la rebildiĝo?
Oni plibonigis la arton ricevi komunikaĵojn per alfabetaj frapoj, sed tiu rimedo ĉiam ankoraŭ postul- adis multe da tempo; oni tamen ricevis kelkajn iom long- ajn kaj ankaŭ interesajn sciigojn pri la mondo de la Spiritoj. Ĉi tiuj konsilis aliajn rimedojn, kaj al ili oni ja ŝuldas la procedon de la skribaj komunikaĵoj.
La unuajn tiajn komunikaĵojn oni ricevis almetante krajonon al la piedo de malpeza tablo, staranta sur folio da papero. Ekmoviĝinte per la influo de mediumo, la tablo komencis streki literojn, poste vortojn kaj frazojn. Iom post iom oni plisimpligis ĉi tiun procedon per ta- bletoj de la grandeco de la mano, faritaj speciale por tiu celo; poste oni ekuzis korbojn, kartonkestojn kaj fine simplajn tabuletojn. La skribado fariĝis tiel flue, tiel rapide kaj tiel facile, kiel per la mano. Oni poste kons- tatis, ke ĉiuj ĉi objektoj, en la fino, estis nuraj akce- soraĵoj, efektivaj krajoningoj, kiujn oni tute ne bezonis, ĉar la krajonon la mediumo mem povis teni. Devigata al pretervola moviĝado, la mano skribadis sub la impulso de la Spirito, sen la volo kaj sen la pensado de la mediumo. De tiam la komunikaĵoj el la transmondo far- iĝis senlimaj tiel same, kiel la ordinara korespondado inter vivantoj.
Mi ankoraŭ pritraktos tiujn diversajn rimedojn, por ilin pli detale klarigi; mi ilin nur skizis en ĝeneralaj trajtoj, por montri la sinsekvon de la faktoj, kiuj kon- dukis la homon al la konstato, ke en tiuj fenomenoj par- toprenas kaŝitaj inteligentoj aŭ, alivorte, Spiritoj.
CAPITRO IV
PRI LA TEORIO DE LA FIZIKAJ MANI- FESTIĜOJ
Movoj kaj leviĝoj. Bruoj. Plipeziĝo kaj malplipeziĝo de la korpoj
Post la pruvo, per la rezonado kaj la faktoj, pri la ekzisto de la Spiritoj kaj pri ilia kapablo agadi sur la materion, la demando estas nun, kiel okazas tiu agado kaj kiel ili procedas, por fari, ke moviĝu la tabloj kaj aliaj inertaj korpoj.
Ideo prezentiĝas tute nature, kaj pri ĉi tiu demando mi havis unu; ĉar ĝin refutis la Spiritoj, donante tute alian klarigon, kiun mi absolute ne atendis , tio evidente pruvas, ke ilia teorio ne estis ia eho de mia opinio. Nu, tiun unuan ideon ĉiu povus havi, kiel mi; pri la teorio, starigita de la Spiritoj, mi ne kredas, ke ĝi iam venis en ies kapon. Oni senpene konstatos, kiel supera — kvan- kam malpli simpla — ĝi estas ol mia, ĉar ja ĝi solvas multegon da aliaj faktoj, kiuj en mia ne trovis klarigon.
Ekkoninte la naturon de la Spiritoj, ilian ho- man formon, la duonmaterian estecon de la perispirito, la mekanikan agadon, kiun ĉi tiu povas fari sur la ma- terion; vidinte, en okazoj de aperaĵoj, fluidecajn, eĉ pal- peblajn manojn, ekpreni kaj transporti objektojn, estis do nature supozi, ke la Spirito tute simple uzadas siajn manojn, por turni la tablon, kaj ke li ĝin levas en la aeron per brakforto. Sed, se tiel estas, kial do estas necesa ia mediumo? Cu do la Spirito ne kapablas agi per si mem? ĉar la mediumo, kiu plej ofte apogas la manojn sur la tablo en senco kontraŭa al ties moviĝado, aŭ eĉ ilin tute ne surmetas, evidente ne povas kunhelpi la Spiriton per ia ajn muskola agado. Sed ni lasu, ke unue parolu la Spiritojn, kiujn mi demandis pri ĉi tiu temo.
74. La sekvantajn respondojn donis al mi la Spirito Sankta Ludoviko kaj poste konfirmis multe da aliaj.
Ĉu la universa fluidaĵo estas eliĝaĵo de Dio?
"Ne."
Ĉu ĝi estas kreaĵo de Dio?
"Ĉio estas kreita, escepte de Dio."
Ĉu la universa fluidaĵo estas samtempe la uni- versa elemento?
"Jes; ĝi estas la elementa principo de ĉiuj ekzist-
aJ°j"
Ĉu ĝi havas ian rilaton al la elektra fluidaĵo, kies efikojn ni konas?
"Gi estas ties elemento."
En kia stato la universa fluidaĵo sin prezentas al ni en sia plej simpla formo?
"Por ĝin trovi en ĝia absoluta simpleco, estas ne- cese supreniri ĝis la Spiritoj puraj; en via mondo ĝi troviĝas ĉiam pli aŭ malpli modifita, por konsistigi la kompaktan materion, kiu vin ĉirkaŭas; vi tamen povas diri, ke la stato plej proksima al tiu simpleco estas tiu de la fluidaĵo, kiun vi nomas animala magneta fluidaĵo."
Oni diris, ke la universa fluidaĵo estas la fon- to de la vivo; ĉu ĝi estas ankaŭ la fonto de la inteli- gento?
"Ne, tiu fluidaĵo animas nur la materion."
Ĉar la perispirito konsistas ĝuste el tiu fluid- aĵo, tial ŝajnas, ke ĉi tiu tie troviĝas en kvazaŭa kon- densostato, kiu ĝin iamaniere similigas al la ĝustasenca materio: ĉu tiel?
"Jes, iamaniere, kiel vi diras, ĉar ĝi ne havas ĉiujn proprecojn de la materio; ĝi estas pli aŭ malpli densa laŭ la mondoj."
Kiel iu Spirito povas estigi la movadon de solida korpo?
"Kombinante parton de la universa fluidaĵo kun la fluidaĵo, taŭga por tiu efiko, kiun la mediumo elĵet- as el si."
Ĉu la Spiritoj levas tablon per siaj propraj membroj, iom solidigitaj?
"Ĉi tiu respondo ankoraŭ ne alportos tion, kion vi deziras. Kiam tablo moviĝas sub viaj manoj, la elvokita Spirito ĉerpas el la universa fluidaĵo ion, per kio li kva- zaŭ animas la tablon per nenatura vivo. Tiel prepar- inte la tablon, la Spirito ĝin altiras al si kaj movas sub la influo de sia propra fluidaĵo, kiun li ellasas per sia volo. Kiam la maso, kiun li volas movi, estas por li tro peza, li helpe vokas aliajn Spiritojn, kies kondiĉoj estas tiel samaj kiel liaj. Dank'al sia etereca naturo la Spirito mem ne povas agi sur la malsubtilan mate- rion sen ia perilo, t. e. sen la elemento, liganta lin kun la materio; tiu ligilo, kiu estas tio, kion vi nomas peris - pirito, havigas al vi la ŝlosilon de ĉiuj materiaj spiritismaj fenomenoj. Mi pensas, ke mi respondis sufiĉe kla- re, por esti ĝuste komprenata."
Rimarko. Mi atentigas la leganton pri la unua frazo de ĉi tiu respondo, nome: Ci tiu respondo ANKORAЬ ne alportos tion, kion vi deziras. La Spirito perfekte komprenis, ke ĉiujn antaŭajn demandojn mi faris, nur por veni al ĉi tiu, kaj aludas mian penson, kiu ja atendis tute alian respondon, t. e. la jesigon de mia ideo pri la maniero, kiel Spirito movas tablon.
Ĉu la Spiritoj, kiujn li helpe vokas, estas mal- superaj ol li? ĉu al lia dispono?
"Ili preskaŭ ĉiam estas samrangaj kiel li: ili ofte venas memvole."
Ĉu ĉiuj Spiritoj kapablas okazigi tiajn feno- menojn?
"La Spiritoj, kiuj okazigas tiajn efikojn, estas ĉiam malsuperaj Spiritoj, kiuj ankoraŭ ne liberiĝis de ĉiu materia influo."
Ni komprenas, ke la Superaj Spiritoj ne okup- as sin pri aferoj, kiuj staras tre malalte rilate al ili; sed ni demandas, ĉu, dank'al sia pli subtila esteco, ili kapablus okazigi tiujn fenomenojn, se tio estus ilia volo?
"La Superaj Spiritoj havas la forton moralan, kiel la ceteraj havas la forton fizikan; kiam ili bezonas ĉi tiun forton, tiam ili servigas al si tiujn, kiuj ĝin havas.
Ĉu oni jam ne diris al vi, ke ili uzas malsuperajn Spi- ritojn, kiel vi uzas ŝarĝoportistojn?"
Rimarko. Estas dirite, ke la "denseco" de la perispirito — se oni povas uzi tian esprimon — diversas laŭ la stato de la mondoj; ŝajnas, ke ĝi diversas ankaŭ en la sama mondo laŭ la individuoj. Ĉe la morale progresintaj Spiritoj la perispirito estas pli subtila kaj similas tiun de la altklasaj Spiritoj; ĉe la malsuperaj Spiritoj, kontraŭe, ĝi similas la materion, kaj ĝuste pro tio la malaltklasaj Spiritoj tiel longe konservas la iluziojn de sia surtera vivo: tiuj pensas kaj agas, kvazaŭ ili ankoraŭ vivus; ili nutras la samajn dezir- ojn kaj, oni eble povus diri, la saman voluptamon. Tiu mal- subtileco de la perispirito, havigante al ĉi tiu pli da parenc- eco kun la materio, faras la malsuperajn Spiritojn pli taŭg- aj por la fizikaj manifestiĝoj. Pro tiu sama kaŭzo iu societa homo, sin donanta al intelektaj verkoj kaj kies korpo estas malfortika kaj delikata, ne povas levi pezan ŝarĝaĵon, kiel ĝin faras ŝarĝoportisto. Ĉe tiu homo la materio estas iel malpli kompakta, la organoj estas malpli fortikaj; li havas malpli da nerva fluidaĵo. Car la perispirito rilatas al la Spi- rito, kiel la korpo al la homo, kaj ĉar ĝia denseco estas rekte proporcia al la klaso de la Spirito, tial la pli granda denseco de la perispirito ĉe la malsuperaj Spiritoj anstataŭas la mus- kolan forton, t. e. havigas al ĝiaj fluidaĵoj, necesaj por la manifestiĝoj, pli grandan potencon, ol ĉe tiuj, kies naturo estas pli etereca. Dezirante fari tiajn efikojn, altklasa Spi- rito agas tiel, kiel inter ni la malfortikaj homoj: li venigas por tio Spiriton-metiiston.
Se ni bone komprenis, kion vi diris, la vivo- principo troviĝas en la universa fluidaĵo; la Spirito ĉerp- as el tiu fluidaĵo la duonmaterian envolvaĵon, el kiu konsistas lia perispirito, kaj ĝuste per tiu fluidaĵo li agas sur la inertan materion. Ĉu estas ja tiel?
"Jes; efektive li animas la materion per ia nenatura vivo: la materio estas animita de la animala vivo. La tablo, kiu sin movas sub viaj manoj, vivas simile al ani- malo; ĝi per si mem obeas la inteligentan estulon. Ne ĉi tiu ĝin pelas, kiel homo movas ŝarĝaĵon; kiam la tablo leviĝas, ne la Spirito ĝin levas materiale, sed tio estas la tablo animita, kiu obeas la impulson de la Spirito."
Kia estas la rolo de la mediumo en tiu fe- nomeno?
"Mi ĝin jam diris: la propra fluidaĵo de la mediumo kombiniĝas kun la universa fluidaĵo, kiun la Spirito ko- lektas al si; estas necesa la kuniĝo de ĉi tiuj du fluid- aĵoj, t. e. de la fluidaĵo animaligita kun la universa fluidaĵo, por ke la tablo ricevu vivon. Sed ja rimarku, ke tia vivo estas nur momenta: ĝi estingiĝas kune kun la agado kaj ofte antaŭ ol ĉi tiu finiĝas, tuj kiam la kvanto da fluidaĵo jam ne sufiĉas, por ĝin tenadi."
Cu Spirito povas agadi sen la kunhelpo de me- diumo?
"Li povas agadi sen la konscio de la mediumo, t. e. multaj homoj, ĉe iuj fenomenoj, servas preterkonscie kiel helpantoj al la Spirito. La Spirito ĉerpas el tiuj, kiel el fonto, la animaligitan fluidaĵon, kiun li bezonas; tial la kunhelpo de iu mediumo, kiel vi ĝin komprenas, ne ĉiam estas necesa, kio okazas precipe ĉe la spontaneaj fenomenoj."
Cu, animita, la tablo agadas inteligente? ĉu ĝi pensas?
"Tiel same kiel bastono, per kiu vi faras inteligentan signon. Kio okazas estas ja tio, ke la vivipovo, per kiu ĝi estas animita, ebligas al ĝi obei la impulson de iu inteligento. Notu do bone al vi, ke tablo moviĝanta ne fariĝas Spirito kaj per si mem havas nek pensokapablon nek volon."
Rimarko. En la ordinara parolado ni ofte uzas analog- an esprimon; pri rado, rapide turniĝanta, ni diras, ke ĝi estas animita per rapida movado.
Kiu estas la pli influa kaŭzo por la okazigo de tiu fenomeno: ĉu la Spirito aŭ la fluidaĵo?
"La Spirito estas la kaŭzo, la fluidaĵo estas la ilo: ambaŭ estas necesaj."
Kian rolon ludas do la volo de la mediumo en tiu okazo?
"Gi altiras la Spiritojn kaj ilin kunhelpas ĉe la impulso, kiun ili donas al la fluidaĵo."
— Cu la agado de la volo estas ĉiam nepre necesa?
"Gi pligrandigas la forton, sed ĝi ne ĉiam estas necesa, ĉar la moviĝado povas fariĝi kontraŭ, eĉ malgraŭ tiu volo, kio pruvas, ke ekzistas ia kaŭzo, nedependanta de la mediumo."
Rimarko. La kontakto de la manoj ne ĉiam estas ne- cesa por la movado de iu objekto. Gi plej ofte estas necesa nur por la unua impulso, sed, unu fojon animita, la objekto povas obei la volon de la Spirito sen ia materia kontakto; ĉi tio dependas, aŭ de la potenco de la mediumo, aŭ de la naturo de la Spirito. Eĉ iu unua kontakto ne ĉiam estas nepre necesa, kion pruvas spontaneaj movoj kaj delokigoj, kiujn neniu ekpensis estigi.
Kial ne ĉiuj homoj egale kapablas al sama efiko, kaj kial la mediumoj ne havas ĉiuj saman po- tencon?
"Tio dependas de la indiviudua organa strukturo kaj de la pli aŭ malpli granda facileco, kun kiu povas fariĝi la interkombiniĝo de la fluidaĵoj; plue, la Spirito de la mediumo pli aŭ malpli simpatias kun la aliaj Spiritoj, kiuj trovas ĉe li la necesan fluidaĵan potencon. Fariĝas kun tiu potenco tio sama, kio fariĝas kun tiu de la mag- netizistoj, kiuj ĝin ne posedas en egala grado. En ĉi tiu rilato estas personoj tute ne magnetizeblaj; aliaj, ĉe kiuj la kombiniĝo fariĝas nur per peno de ilia volo; aliaj, fine, ĉe kiuj ĝi fariĝas tiel nature kaj facile, ke ili tion eĉ ne rimarkas kaj servas kiel ilo preterkonscie, kiel mi antaŭe diris." (Vd. tuj post ĉi tiu ĉapitro la ĉa- pitron pri la Spontaneaj manifestiĝoj.)
Rimarko. La magnetismo sendube estas la principo de ĉi tiuj fenomenoj, sed ne tia, kia oni ordinare ĝin kompren- as; tion pruvas la fakto, ke tre potencaj magnetizistoj ne igus moviĝi unupiedan tableton kaj ke al iuj personoj, ne- kapablaj magnetizi iun ajn, eĉ infanon, sufiĉas surmeti la fingrojn sur pezan tablon, por ke ĝi agitiĝu. Sekve, se la mediuma potenco ne estas proporcia al la potenco magneta, ekzistas do ia alia kaŭzo.
Ĉu la tiel kvalitigataj "elektraj" homoj povas esti rigardataj kiel mediumoj?
"Tiaj homoj ĉerpas el si mem la fluidaĵon necesan por la okazigo de la fenomeno kaj povas agadi sen la kunhelpo de aliaj Spiritoj. Ili do ne estas mediumoj laŭ la senco, kiun oni atribuas al ĉi tiu vorto; tamen ankaŭ povas okazi, ke iu Spirito ilin helpas kaj uzas iliajn na- turajn kapablojn."
Rimarko. Sajnas, ke fariĝas kun tiaj homoj tio sama, kio kun la somnambuloj, kiuj povas agadi kun aŭ sen la kunhelpo de iu alia Spirito. (Vd., en la ĉapitro pri la Mediumoj, la parton rilatan al la somnambuloj-mediumoj.)
Ĉu la Spirito, kiu agas sur la solidajn korp- ojn, por ilin movi, troviĝas en la substanco mem de tiuj korpoj aŭ ekster ĝi?
"Okazas ambaŭ aferoj. Ni jam diris, ke la materio prezentas nenian baron al la Spiritoj; ili penetras ĉion; ia parto de la perispirito kvazaŭ identiĝas kun la objek- to, kiun ĝi penetras."
Kiel la Spirito helpas al si, por frapi? Ĉu li ekprenas ian materian objekton?
"Ne, same kiel li ne uzas siajn brakojn, por levi tablon. Vi ja scias, ke li nenian martelon havas je sia dispono. Lia martelo estas la kombinaĵo el fluidaĵoj, kiun li agigas per sia volo, por movi aŭ por frapi. Kiam li movas ion, la lumo vidigas al vi la movojn; kiam li frapas, la aero aŭdigas al vi la sonon."
XIII. Mi komprenas, ke tiel estas, kiam li frapas malmolan korpon; sed kiel li povas aŭdigi bruon aŭ ar- tikitajn sonojn en la fluideca maso de la aero?
"Ĉar li agas sur la materion, tial li agas sur la aeron, tiel same bone kiel sur la tablon. Rilate la artikit- ajn sonojn, li povas ilin imiti, kiel ĉiajn aliajn bruojn."
XXIV. Vi diras, ke la Spirito ne uzas la manojn por deloki la tablon, tamen, ĉe iuj vidmanifestiĝoj, oni vidis manojn, kies fingroj flugadis sur klavaro, frapadis la klavojn kaj aŭdigadis sonojn. Ĉu ne ŝajnas, ke en ĉi tiu okazo la movadon de la klavoj kaŭzas la premado de la fingroj? Ĉu tiu premado ne estas ankaŭ rekta kaj reala tiam, kiam ĝi sentebliĝas sur ni mem, kiam tiuj manoj postlasas premsignojn sur la haŭto?
"La naturon de la Spiritoj kaj ilian agmanieron vi povas kompreni sole per komparoj, kiuj pri ambaŭ aferoj havigas al vi nur neplenan ideon, kaj estas eraro ĉiam voli similigi iliajn procedojn al viaj. Iliaj procedoj devas respondi al ilia propra strukturo. Cu mi jam ne diris al vi, ke la fluidaĵo de la perispirito penetras la materion kaj kun ĉi tiu identiĝas, ke ĝi animas la ma- terion per nenatura vivo? Nu! kiam la Spirito metas la fingrojn sur la klavojn, li ilin efektive tien metas kaj eĉ movas la klavojn; sed ne per muskola forto li premas la klavon: li animas la klavon, kiel li animas la tablon, kaj la klavo, obeante lian volon, moviĝas kaj frapas la kordon. Eĉ okazas ĉi tie io, kion vi malfacile kompre- nos: iuj Spiritoj estas tiel malmulte progresintaj kaj, en komparo kun la altklasaj Spiritoj, tiel materiecaj, ke ili ankoraŭ portas la iluziojn de la surtera vivo kaj kredas, ke ili agas tiel same, kiel en la tempo, kiam ili havis sian korpon; ili ne konscias la veran kaŭzon de la efikoj, kiujn ili estigas, pli klare, ol kiel kamparano komprenas la teorion de la sonoj, kiujn li aŭdigas; demandu ilin, kiel ili ludas pianon, kaj ili respondos, ke ili frapas la klavojn per siaj fingroj, ĉar ili ja kredas, ke ili frapas. Ce ili la efiko estiĝas sen tio, ke ili scius kiel, kaj ta- men per ilia volo. Tio sama okazas, kiam ili sin espri- mas per vortoj."
Rimarko. El ĉi tiuj klarigoj elfluas la konkludo, ke la Spiritoj povas okazigi ĉiajn efikojn, kiujn ni mem okazigas, sed per rimedoj propraj al ilia strukturo; kelkaj fortoj, pro- praj al ili, anstataŭas la muskolojn, kiujn ni bezonas por agadi, tiel same, kiel la gesto, ĉe mutulo, anatataŭas la pa- rolon, mankantan al li.
XXV. Inter la fenomenoj, citataj kiel pruvantaj la agadon de ia kaŝita potenco, estas kelkaj, kiuj evidente kontraŭas ĉiujn konatajn leĝojn de la Naturo: ĉu en tiuj okazoj la dubo ne ŝajnas pravigebla?
"Tiel estas, ĉar al homo ankoraŭ multe mankas, ĝis li konos ĉiujn leĝojn de la Naturo; se li ilin ĉiujn konus, li estus Supera Spirito. Ciu tago kontraŭasertas tiujn, kiuj, opiniante sin ĉiosciantoj, pretendas trudi limojn al la Naturo, kaj malgraŭ tio ili ne fariĝas malpli arogant- aj. Senĉese senvualigante novajn misterojn, Dio avert- as la homon, ke ĉi tiu devas malfidi siajn konojn, ĉar venos tago, kiam la klereco de la plej klera estos kon- fuzita (,). Ĉu vi ĉiutage ne havas ekzemplojn de tio, vidante korpojn en movado kapabla venki la pezoforton? Ĉu kuglego, pafita en la aeron, ne superas momente tiun forton? Kompatindaj homoj, vi, kiuj konsi deras vin tre kleraj kaj kies malsaĝa vantamo ĉiumomente fiaskas, eksciu do, ke vi estas ankoraŭ tre malgrandaj."
Ĉi tiuj respondoj estas klaraj, kategoriaj kaj ne dubasencaj; el ili rezultas ĉi tiu plej grava punkto, nome, ke la universa fluidaĵo, en kiu sidas la principo de la vivo, estas la ĉefa aganto de la manifestiĝoj, kaj ke tiu aganto sian impulson ricevas de la Spirito, ĉu tiu ĉi estas enkarniĝinta, ĉu vaganta. Plidensigita, tiu fluid- aĵo konsistigas la perispiriton aŭ duonmaterian envolv- aĵon de la Spirito. Kiam ĉi tiu estas enkarniĝinta, tiam la perispirito estas ligita al la materio de la korpo; kiam la Spirito vagas, tiam la perispirito estas libera. Kiam la Spirito sin trovas en la karno, la substanco de la pe- rispirito troviĝas pli aŭ malpli forte ligita, se tiel diri, pli aŭ malpli adherinta. Ĉe iuj homoj, dank'al ilia struk- turo, tiu fluidaĵo kvazaŭ eliĝas, kaj ĝuste tiuj homoj estas la mediumoj por fizikaj influoj. La eliĝado de la animaligita fluidaĵo povas esti pli aŭ malpli granda, kaj ties kombiniĝo pli aŭ malpli facila: el tio la pli aŭ malpli potencaj mediumoj; cetere tiu eliĝado ne estas konstanta, kio klarigas la intermitecon de la mediuma potenco.
Ni faru komparon. Kiam iu ekdeziras agi ma- terie sur iom malproksiman punkton, tion volas la pensado, sed la pensado sola ne iros kaj frapos tiun punkt- on; ĝi bezonas ian perilon, kiun ĝi direktas: bastonon, ĵetaĵon, aerblovon aŭ alian. Rimarku ankaŭ, ke la pensado ne agas rekte sur la bastonon, car, se ĉi tiu ne estos tuŝita, ĝi ne agos mem. La pensado, kiu estas nenio alia, ol la Spirito enkarniĝinta en nin, estas ligita al la
(,) Ĉe Jesaja, 44: 25: "Mi estas la Eternulo, kiu... re- puŝas la saĝulojn malantaŭen kaj malsaĝigas ilian scion".
— La Trad.
korpo pere de la perispirito. Nu, ĝi ne povas agi sur la korpon sen la perispirito, tiel same, kiel ĝi ne povas agi sur la bastonon sen la korpo; ĝi agas sur la peris- piriton, ĉar ĉi tiu estas la substanco, al kiu ĝi estas pli parenca; la perispirito agas sur la muskolojn, la mus- koloj ekprenas la bastonon, kaj la bastono frapas la celitan punkton. Kiam la Spirito ne estas enkarniĝinta, tiam fariĝas necesa ia fremda helpilo; tia helpilo estas fluidaĵo, per kiu li faras la objekton taŭga por obei la impuls on de lia volo.
Sekve, kiam iu objekto estas ekmovata, levata aŭ ĵetata en la aeron, tio ne signifas, ke la Spirito ĝin ekprenas, pelas kaj levas, kiel ni tion farus per la mano: la Spirito, por tiel diri, saturas ĝin per sia fluidaĵo, kom- binita kun tiu de la mediumo, kaj la objekto, tiama- niere momente vivigita, agas, kiel agus vivanta estaĵo, nur kun tiu diferenco, ke, ne havante propran volon, ĝi obeas la impulson de la volo de la Spirito.
Ĉar la vivofluidaĵo, kiun la Spirito iamaniere elĵet- as, havigas al la inertaj korpoj ian nenaturan moment- an vivon, kaj ĉar la perispirito estas nenio alia ol tiu sama vivofluidaĵo, tial sekvas, ke, kiam enkarniĝinta, tio estas la Spirito mem, kiu havigas vivon al sia korpo pere de sia perispirito, al kiu li estas ligita tiel longe, kiel tion ebligas la organismo; kiam li foriĝas, tiam la korpo mortas. Nun, se anstataŭ tablo, oni eltranĉas el la ligno statuon kaj agadas sur tiun statuon, simile kiel sur la tablon, oni ricevas statuon, kiu moviĝas, kiu frapas, kiu respondas per movoj kaj per frapoj; oni do hav- as, unuvorte, statuon, momente animitan de nenatura vivo; kiel oni paroladis pri "parolantaj tabloj"; tiel an- kaŭ nun oni parolus pri "parolantaj statuoj". Kiom da lumo ĉi tiu teorio verŝas sur multegon da fenomenoj, ĝis tiam ne solvitaj! Kiom da alegorioj kaj da misteraj efikoj ĝi klarigas!
Malgraŭ tio la nekredemuloj kontraŭparolas, dirante, ke la levado de la tabloj sen apogo estas ne ebla, ĉar ĝi estas kontraŭa al la leĝo de la pezoforto. Mi respondas al ili, dirante, unue, ke ilia neado ne estas pruvo; due, ke, se la fakto ja ekzistas, ĝi vane kon- traŭus ĉiujn konatajn leĝojn, kio pruvas unu aferon, nome, ke ĝi fariĝas laŭ leĝo nekonata, kaj la neantoj ne povas vante pretendi, ke ili konas ĉiujn leĝojn de la Naturo. Mi ĵus klarigis tiun leĝon, sed tio ne estas motivo, ke ili ĝin akceptus ĝuste tial, ĉar ĝin malkaŝis Spiritoj, kiuj demetis sian surteran vestaĵon, anstataŭ Spiritoj, kiuj ankoraŭ portas tiun vestaĵon kaj sidas en la Akademio. Tiel do, se la Spirito de Arago ( ), viv- anta sur la Tero, estus koniginta tiun leĝon, tiam ili ĝin estus akceptintaj kun fermitaj okuloj, sed konigita de la Spirito Arago, kiel homo mortinta, ĝi estas ja uto- pio — kial? ĉar ili pensas, ke, se Arago mortis, sekve ĉio en li ankaŭ mortis. Mi tute ne intencas ilin de- admoni de ilia opinio; tamen, ĉar tiu kontraŭdiro povus konfuzi iujn homojn, mi provos respondi al ili, rigard- ante la aferon el ilia vidpunkto, t. e. por momento flank- en metante la teorion de la nenatura animado.
79. Kiam oni senaerigas la kloŝon de vakupumpilo, tiu kloŝo algluiĝas al la plataĵo tiel forte, ke estas ne eble levi ĝin dank'al la pezo de la aerkolono, kiu ĝin premas. Se oni enlasas la aeron, oni povas plej facile levi la kloŝon, ĉar la aero interna kontraŭpezas la aeron eksteran; sed, se ĝi estos sen aero, ĝi restados plue sur la plataĵo laŭ la leĝo de la pezoforto. Nun, oni premu la internan aeron, ke ĝi fariĝu pli densa ol tiu ekstera: la kloŝo leviĝos malgraŭ la pezoforto; se la aerfluo estos rapide kaj ekstreme forta, la kloŝo povos esti tenata en la aero sen ia videbla apogo, simile al tiuj homfigur- etoj, kiujn oni igas turniĝadi sur akvoŝprucaĵo. Kial do la universa fluidaĵo, kiu estas la elemento de ĉia materio, amasigite ĉirkaŭ la tablo, ne havus la povon mal- pliigi aŭ pliigi ties relativan specifan pezon, simile kiel la aero faras rilate la kloŝon de la vakupumpilo, kiel
(,) Francisko Arago, franca astronomo kaj fizikisto, 1786-1853. Liaj laboroj pri la polarizo de la lumo, la mezur- ado de la refraktindicoj de la gasoj kaj de la rapideco de la sono, kaj liaj eksperimentoj pri la elektromagnetismo fariĝis famaj. — La Trad.
faras la hidrogeno en la balonoj, por kio ne estas necese nuligi la leĝojn de la pezoforto? Cu vi konas ĉiujn pro- precojn kaj la tutan potencon de tiu fluidaĵo? Ne; nu bone, vi do ne malkonfesu fakton nur tial, ĉar vi ne povas ĝin klarigi.
Ni revenu al la teorio de la movado de la tablo. Se, per la montrita rimedo, Spirito povas levi tablon, li do povas levi ĉian alian objekton, ekzemple brakseĝon. Se li povas levi brakseĝon, li do povas, per sufiĉa forto, levi ĝin ankaŭ tiam, se sur ĝi sidas homo. Jen do la klarigo de tiu fenomeno, kiun S-ro Home cent fojojn oka- zigis sur si kaj sur aliaj homoj; li ĝin ripetis dum sia vizito en Londono, kaj por pruvi, ke la spektatorojn ne trompas ia optika iluzio, li per krajono faris markon sur la plafono kaj oni pasis sub li. Oni scias, ke S-ro Home estas potenca mediumo por fizikaj efikoj: en tiu okazo li estis samtempe la efika kaŭzo kaj la objekto.
Mi ĵus parolis pri la ebla pligrandiĝo de la pezo; tio estas ja fenomeno, kiu kelkafoje okazas kaj kiu hav- as nenion pli eksterordan, ol la miriga rezisto de la kloŝo sub la premo de la atmosfera kolono. Oni jam vidis, sub la influo de certaj mediumoj, ke tre malpezaj objekt- oj kontraŭstaras per sama rezisto kaj poste subite cedas al plej malgranda peno. Ce la supre dirita ekspe- rimento la kloŝo, en la realeco, ne pezas mem pli aŭ malpli multe, sed ĝi ŝajnas pli peza pro la efiko de la ekstera kaŭzo, aganta sur ĝin; tio sama kredeble okaz- as ĉi tie. La tablo ĉiam havas la saman propran pezon, ĉar ĝia maso ne pligrandiĝis, sed ia ekstera forto kon- traŭstaras ĝian movadon: tiu kaŭzo povas troviĝi en la ĉirkaŭaj fluidaĵoj, kiuj penetras en la tablon, kiel en la aero troviĝas la kaŭzo, kiu ŝajne pliigas aŭ malpliigas la pezon de la kloŝo. Se vi faros la eksperimenton kun la kloŝo de la vakupumpilo antaŭ neklera vilaĝano, ne komprenanta, ke tio, kio agas, estas la aero, kiun li ne vidas, ne estos por vi malfacile konvinki lin, ke tio estas la diablo.
Oni eble diros, ke, se tiu fluidaĵo estas senpeza, ĝia plidensiĝo ne povas do pliigi la pezon de iu objekto: konsentite; sed rimarku, ke mi uzis la vorton plidensiĝo nur por komparo, sed ne por absoluta identigo kun la aero. Gi estas senpeza: tiel estu; nenio tamen tion pruv- as; ĝia intima naturo estas al ni nekonata, kaj ni an- koraŭ staras malproksime de tio, ke ni konus ĉiujn ĝiajn proprecojn. Antaŭ ol eksperimenti pri la pezo de la aero, oni ne supozis la efikojn de tiu sama pezo. Ankaŭ la elektron oni alkalkulas al la senpezaj fluidaĵoj, tamen iu korpo povas esti retenata de elektra fluo kaj forte kon- traŭstari al iu, kiu ĝin volas levi: ĝi do fariĝis ŝajne pli peza. El tio, ke oni ne vidas ian subtenilon, estus ne- logike konkludi, ke ĝi ne ekzistas. Spirito povas do dis- poni levilojn, al ni nekonatajn: la Naturo ĉiutage pruv- as al ni, ke ĝia potenco ne havas siajn limojn ĉe la atesto de la homaj sentumoj.
Nur el simila kaŭzo oni povas klarigi tiun kuriozan fenomenon, de kiu oni vidis plurajn ekzemplojn, ke mal- forta kaj delikata homo per du fingroj kaj senpene, kvazaŭ plumon, levis fortikan kaj korpulentan viron kune kun la seĝo, sur kiu tiu sidis. Kio pruvas ian kaŭzon fremdan al iu, tio estas la intermiteco de lia kapablo okazigi la fenomenojn.
ĈAPITRO V
PRI LA SPONTANEAJ FIZIKAJ MANIFESTIĜOJ
Bruoj, bruegoj kaj tumultoj. Jetado de objektoj.
Alportoj
La fenomenoj, kiujn mi ĵus pritraktis, estas okazigataj sed iafoje ili havas lokon spontanee, sen la partopreno de ies volo, eĉ kontraŭ ĉies volo, ĉar ili ofte fariĝas tre ĝenaj. Kio cetere forigas la supozon, ke ili povas esti efiko de imagemo superekscitita de la spiri- tismaj ideoj, tio estas, ke ili okazas ĉe homoj, kiuj pri tio neniam aŭdis, kaj en momento, kiam ili tion tute ne atendis. Ĉi tiuj fenomenoj, kiujn oni povus nomi "na- tura praktika Spiritismo", estas tre gravaj, ĉar ili ne allasas suspekton pri ia sekreta interkonsento; tial mi rekomendas al ĉiu, kiu sin okupas pri spiritismaj feno- menoj, rikolti ĉiujn tiajn faktojn, kiujn li ekscios, sed precipe zorge konstati ilian realecon, per detala studado de la cirkonstancoj, por certiĝi, ke lin ne trompas ia iluzio aŭ mistifiko.
El ĉiuj manifestiĝoj de Spiritoj la plej simplaj kaj plej oftaj estas bruoj kaj frapoj; precipe ĉe tiuj oni devas antaŭgardi sin kontraŭ ia iluzio, ĉar multego da naturaj kaŭzoj povas ilin okazigi: la vento, kiu siblas aŭ agitas iun objekton, iu korpo, kiun oni preterkonscie movas, iu akustika efiko, iu kaŝita besto, iu insekto k. a., eĉ petolaĵoj de trivialaj ŝercemuloj. Cetere la bruoj, farataj de Spiritoj, havas tute apartan karakteron, kun tre diversaj intenseco kaj tembro, kiuj faras ilin facile rekoneblaj kaj ne ebligas, ke oni ilin intermiksu kun la kraketado de ligno, la krepitado de la fajro aŭ la mo- notona tiktako de horloĝo; ili estas sekaj frapoj, jen surdaj, malfortaj kaj delikataj, jen klaraj, netaj, iafoje tondraj, aŭdiĝantaj ne ĉiam en sama loko kaj ripetiĝant- aj sen ia mekanika reguleco. El ĉiuj kontrolrimedoj la plej efika, tiu, kiu povas allasi nenian dubon pri ilia origino, estas la obeado al la volo de iu, kiu ilin observas. Se la frapoj aŭdiĝas en iu antaŭdifinita loko, se ili per sia nombro aŭ intenseco respondas al la penso, oni do ne povas malkonfesi ĉe ili ian inteligentan kaŭzon; ta- men la neobeado ne ĉiam estas kontraŭa pruvo.
Nun ni konsentu, ke per detala konfirmado oni ricevas la certecon, ke la bruoj, aŭ ĉiaj aliaj efikoj, estas manifestiĝoj realaj: ĉu estas racie timiĝi ĉe ili? Certe ne, ĉar en nenia okazo ekzistas en ili eĉ la plej mal- granda danĝero; nur tiaj homoj, kiujn oni konvinkas, ke tio estas la diablo, povas esti malagrable impresitaj de ili, simile al la infanoj, kiujn oni timigas per la lup- fantomo aŭ la ogro. Ĉi tiuj manifestiĝoj, oni devas kon- senti, en iuj cirkonstancoj ekprenas malagrablajn am- plekson kaj persiston, de kiuj oni nature ekdeziras liber- iĝi. Ĉi tiu temo necesigas klarigon.
Mi diris, ke la fizikaj manifestiĝoj celas turni nian atenton al io kaj konvinki nin pri la ĉeesto de ia forto supera ol la homo. Mi diris ankaŭ, ke la altklasaj Spiritoj sin ne okupas pri tiaj manifestiĝoj: por ĉi tiuj ili servigas al si malsuperajn Spiritojn tiel same, kiel ni uzas servantojn por mal delikataj taskoj, kaj tio por la celo, kiun mi ĵus montris. Kiam tiu celo estas trafita, la materia manifestiĝo ĉesas, ĉar jam nenecesa. Unu aŭ du ekzemploj pli bone komprenigos la aferon.
Antaŭ pluraj jaroj, ĉe la komenco de mia stud- ado pri Spiritismo, unu vesperon okupite de iu laboro pri ĉi tiu objekto, mi ekaŭdis ĉirkaŭ mi frapojn, kiu daŭris kvar sinsekvajn horojn. Tio estis la unua fojo, ke al mi okazis io simila; mi konstatis, ke ili havis ne ian okazan kaŭzon, sed en tiu momento mi ne povis ekscii pli ol tion. En tiu tempo mi ofte vidiĝis kun bonega skribiva mediumo. Jam la sekvantan tagon mi demandis la Spiriton, kiu komunikiĝadis per li, pri la kaŭzo de tiuj frapoj. Tio estis, li respondis al mi, unu el viaj familiaraj Spiritoj, kiu volis paroli al vi. — Kaj
kion li volis diri al mi? Respondo: Vi mem povas pri- demandi lin, ĉar li estas ĉi tie. — Kiam mi do pride- mandis lin, li konigis sin sub alegoria nomo. (Mi poste eksciis de aliaj Spiritoj, ke li apartenas al tre alta ordo kaj ke li sur la Tero ludis gravan rolon.) Li signis erar- ojn en mia laboraĵo, montrante al mi la liniojn, sur kiuj ili troviĝis, donis al mi utilajn kaj saĝajn konsilojn, kaj aldiris, ke li estos ĉiam apud mi kaj venos ĉe mia al- voko ĉiam, kiam mi deziros demandi lin pri io. Efek- tive, de tiam tiu Spirito min neniam forlasis. Multe da pruvoj li donis al mi pri granda supereco, kaj lia kun- laborado bonvola kaj efika estis por mi evidenta en la aferoj, kiel de la materiala vivo, tiel ankaŭ koncernantaj la metafizikan sferon. De post nia unua renkontiĝo la frapoj ĉesis. Kion do li ja celis? Regule komunikiĝi kun mi, kaj por tio li bezonis avizi min. Post kiam estis farita kaj klarigita la avizo kaj starigitaj la regulaj in- terrilatoj, la frapoj fariĝis jam senutilaj, kaj tial ili ĉesis. Oni ne plu frapas la tamburon, por veki la soldatojn, se ili jam estas sur la piedoj.
Iom simila fakto okazis al unu el miaj amikoj. De kelka tempo lia ĉambro tondradis de diversaj bruoj, kiuj jam fariĝis tre tedaj. Ricevinte la oportunan okazon, por pridemandi per skribiva mediumo la Spiriton de sia patro, li eksciis, kion tiu deziras, faris tion, kio estis al li rekomendita, kaj de tiam li nenion pli aŭdis. Oni notu al si, ke la homoj, kiuj disponas ian regulan kaj facilan rimedon, por komunikiĝi kun la Spiritoj, multe pli malofte ricevas tiaspecajn manifestiĝojn, kaj ĉi tio estas memkomprenebla.
87. La spontaneaj manifestiĝoj ne ĉiam limiĝas je bruoj kaj frapoj; ili iafoje degeneras en efktivan bru- egon kaj en tumultojn: mebloj kaj diversaj objektoj estas renversataj, ĉiaspecaj aĵoj estas ĵetataj de ekstere, pordoj kaj fenestroj estas malfermataj kaj fermataj de nevideblaj manoj, kaheloj estas disrompataj; ĉion ĉi oni ne povas atribui al ia iluzio.
La renverso estas ofte ja efektiva, sed iafoje ĝi estas nur ŝajna. En apuda ĉambro aŭdiĝas tumulta bru- ego, krakado de vazaro, kiu falas kaj laŭte frakasiĝas, ruliĝado de ŝtipoj sur la planko; oni plej rapide enkur- as, sed oni trovas ĉion kvieta kaj en ordo; poste, oni apenaŭ eliris, jen la tumulto rekomenciĝas.
Tiaj manifestiĝoj estas nek maloftaj, nek nov- aj; kredeble malmulte da lokaj kronikoj ne raportas ion similan. La timemo sendube troigis multe da faktoj, kiuj de unu buŝo en alian certe ekprenis treege ridind- an amplekson; kun la helpo de la superstiĉo, la domoj, kie ili okazis, estis rigardataj kiel lokoj vizitataj de la diablo, kaj de tio originis ĉiaj supernaturaj aŭ teruraj rakontoj pri reaperantoj. De sia flanko, la trompistoj ne preterlasis tian belan okazon por ekspluati la homan kredemon, ofte profite al personaj interesoj. Cetere oni facile imagas al si, kian impreson tiaj faktoj, eĉ en la limoj de la realeco, povas fari sur homoj kun malforta karaktero kaj dank'al la edukado antaŭinklinaj al super- stiĉaj ideoj. La plej trafa rimedo, por antaŭforigi la eblajn malbonaĵojn de tiaj manifestiĝoj, ĉar ties fariĝon oni ne povas malhelpi, estas konigi la veron. La plej simplaj aferoj prenas timegigan aspekton, kiam oni ne konas ilian kaŭzon. Kiam la homoj familiariĝos kun la Spiritoj kaj tiuj, al kiuj tiuj Spiritoj manifestiĝas, ne kredos, ke ili havas aferon kun ia legio da demonoj, ili ne timos plu la Spiritojn.
En la Revue Spirite oni povas legi pri pluraj ĉi-spec- aj aŭtentikaj faktoj, inter kiuj, ekzemple, la historio de frapanta Spirito, en Bergzabern, kies malicaj petol- aĵoj daŭris pli ol ok jarojn (n-roj de Majo, Junio kaj Julio 1858); tiu en Dibbelsdorf (Aŭgusto 1858); tiu de la panisto en Grandes-Ventes, proksime de Dieppe (Mar- to 1860); tiu ĉe la strato Noyers, en Parizo (Aŭgusto 1860); tiu de la Spirito en Castelnaudary, titolita Historio de damnito (Februaro 1860); tiu de la fabrikisto en Petersburgo (Aprilo 1860) kaj multe da aliaj.
Tiaspecaj faktoj ofte aspektas kiel efektivaj persekutoj. Mi konas ses fratinojn, kiuj loĝis en sama domo, kaj kiuj dum pluraj jaroj ĉiumatene trovadis siaj n vestojn dislokitaj, kaŝitaj eĉ sur la tegmento, dis- ŝiritaj kaj dispecigitaj, kiel ajn ili antaŭzorgis, enŝlos- ante siajn vestojn. Ofte okazis al homoj, kuŝantaj sur siaj litoj kaj tute ne dormantaj, vidi, ke oni agitas ili- ajn kurtenojn, abrupte fortiras iliajn litotukojn kaj kap- kusenojn, levas ilin sur la matracoj, kaj eĉ oni ilin el- ĵetas el la litoj. Tiaj faktoj estas pli oftaj, ol kiel oni pensas, sed plej ofte tiuj homoj, kiuj suferas de ili, ne kuraĝas paroli pri tio pro moktimo. Estas konata al mi la iama kredo, ke oni povas resanigi homojn de tio, kion oni rigardadis kiel halucinojn, kuracante ilin, simile kiel la alienulojn, kio faris ilin efektive frenezaj. La Medicino ne povas kompreni ĉi tiujn aferojn, ĉar ĝi akceptas en ties kaŭzoj sole nur la elementon materian, el kio rezultas ofte pereigaj eraroj. La Historio iam ra- kontos iujn kuracprocedojn, uzatajn dum la dek-naŭa jarcento, kiel oni rakontas hodiaŭ iujn tiajn procedojn dum la Mezepoko.
Mi plene konsentas, ke iuj faktoj estas pikantaj pe- tolaĵoj aŭ malicaĵoj, sed se ĉion bone konstatinte, oni venos al la konkludo, ke ili estas verko ne de homoj, oni devas ja konsenti, ke ili estas faroj aŭ de la diabloj, kiel diras unuj, aŭ de Spiritoj, kiel ni asertas: sed de kiaj Spiritoj?
90. La Superaj Spiritoj, simile kiel ĉe ni la dignaj kaj seriozaj homoj, ne faras al si amuzon el tumultado. Mi ofte venigis al mi tiajn bruemajn Spiritojn, por de- mandi ilin, kia motivo ilin instigas tiel malhelpi la ali- ulan trankvilecon. La plej multaj celas simple nur amu- ziĝi; tiuj estas Spiritoj prefere frivolaj, ol malicaj, kiuj ridas la ektimojn, kiujn ili naskas, kaj la senutilajn es- plorojn, kiujn oni faras, por ektrovi la kaŭzon de la tumulto. Ili ofte alligiĝas al iu homo, kiun ili turmentet- adas por plezuro kaj kiun ili persekutadas de unu loĝejo en alian; kelkaj alkroĉiĝas al iu loko, havante nenian motivon krom sia kaprico. Kelkafoje tio estas venĝo kontraŭ iu, kiel ni havos la okazon vidi.
Ĉe kelkaj okazoj ilia intenco estas pli laŭdinda: ili deziras altiri sur sin la atenton kaj ekrilati kun iu, ĉu por fari utilan avizon al tiu persono, al kiu ili sin turn- as, ĉu por peti ion por si mem. Kiel mi mem vidis, multaj petis preĝojn; aliaj petis, ke oni en ilia nomo plenumu ian promeson, kiun ili ne povis mem plenumi; aliaj, fine, por la intereso de sia trankvileco, deziras kompensi ian malbonan agon, kiun ili faris, kiam anko- raŭ vivantaj sur la Tero.
Entute estas eraro ilin timi; ilia ĉeesto eble estas ĝena, sed ne danĝera. Estas cetere komprenebla la de- ziro liberigi sin de ili, sed por tio oni faras ĝuste la mal on de tio, kio estus necesa. Se tiuj estas amuziĝ- antaj Spiritoj, ju pli serioze oni rigardas la aferon, des pli ili persistas, simile kiel petolemaj infanoj des pli in- citetas tiujn, kiujn ili vidas jam perdintaj la paciencon, kaj timigas malbravulojn. Se oni prenus la saĝan de- cidon ridi iliajn malbonajn pecojn, ili fine laciĝus kaj kvietiĝus. Mi konas homon, kiu, anstataŭ koleri, ilin ekscitadis kaj spite invitadis fari ion aŭ tion, en tia ma- niero, ke post kelke da tagoj ili ne revenis plu. Sed, kiel mi jam diris, aliaj tiel agas pro malpli frivola motivo; tial estas ĉiam utile ekscii, kion ili volas. Se ili petas ion, oni povas esti certa, ke de la momento, kiam ilia deziro estos kontentigita, iliaj vizitoj ĉesos. La plej bona rimedo eskcii tion estas elvoki la Spiriton pere de bona skribiva mediumo; laŭ liaj respondoj oni tuj vidas, kun kiu oni rilatas, kaj oni agas konsekvence. Se li estas malfeliĉa Spirito, la karitato ordonas, ke oni traktu lin laŭ la estimo, kiun li meritas; se li estas triviala ŝerc- emulo, oni povas agi kun li senceremonie; se li estas maliculo, oni petu Dion plibonigi lin. Ĉiaokaze la preĝo rezultas ĉiam bone; sed la seriozeco de la ekzorcizaj for- muloj vekas ĉe ili ridon kaj al tiuj ili alligas nenian gravecon. Se oni povas ekrilati kun ili, estas necese mal- fidi la burleskajn kaj timegigajn titolojn, kiujn ili iafoje donas al si mem, por amuzi sin pri la homa kredemeco.
Mi pli detale revenos al ĉi tiu temo kaj pritraktos la kaŭzojn, kiuj ofte faras la preĝojn senefikaj, en la ĉapitroj pri la hantataj lokoj kaj pri la obsedo.
91. Kvankam realigataj de malsuperaj Spiritoj, ĉi tiuj fenomenoj tamen ofte estas iniciatoj de altklasaj
Spiritoj, kiuj celas konvinki nin pri la ekzisto de sen- korpaj estuloj kaj de ia potenco supera ol la homo. La postefiko, kiu el tio rezultas, la timo mem, kiun tio vekas, turnas al si ĉies atenton kaj fine malfermos la okulojn al la plej nekredemaj. Ĉi tiuj trovas pli opor- tune atribui ĉi tiujn fenomenojn al imagemo, klarigo simplaĉa kaj nenecesiganta aliajn; tamen, kiam objektoj estas malordigataj aŭ ĵetataj sur ies kapon, oni devus ja havi tre komplezeman imagpovon, por prezenti al si, ke tiaj aferoj ne estas realaj, dum tamen ili tiaj estas.
Se oni rimarkas ian ajn efikon, tiu efiko nepre hav- igas ian kaŭzon. Se malvarma kaj trankvila observado montras al ni, ke tiu efiko tute ne dependas de homa volo kaj de materiala kaŭzo, se, krom tio, ĝi donas al ni evidentajn signojn de inteligento kaj libera volo, kio estas ĝia plej karakteriza trajto, oni do ja devas atribui ĝin al ia kaŝita inteligento. Kiuj estas tiuj misteraj estuloj? Tion la spiritismaj studoj en la malplej kon- testebla maniero instruas al ni, per la rimedoj, kiujn ili havigas al ni, por la komunikiĝado kun tiuj estuloj. Tiuj studoj instruas nin ankaŭ distingi tion veran de tio malvera, aŭ troigita, en la fenomenoj, kiujn ni ne ĉeestis mem. Ĉe iu stranga fakto, ekzemple bruo, mov- ado, eĉ aperaĵo, la unua penso, kiu devas veni en nian kapon, estas tio, ke ĝi havas tute naturan kaŭzon, ĉar ĉi tiu estas la plej probabla. Ĉiaokaze oni devas plej zorge serĉi tiun kaŭzon kaj nur plenscie konsenti, ke en tio partoprenas Spiritoj: jen la sola, per kio oni ne far- as al si iluziojn. Se iu homo, ekzemple, al kiu estus alproksimiĝinta neniu alia, ricevus survangon aŭ baston- batojn sur la dorso, kion oni ja vidis, li ne povus dubi la ĉeeston de iu nevidebla estulo.
Oni devas gardi sin ne sole kontraŭ rakontoj, kiuj povas esti almenaŭ makulitaj per troigo, sed ankaŭ kon- traŭ siaj propraj impresoj, kaj ne alkalkuli ian kaŝitan kaŭzon al ĉio, kion ajn oni ne komprenas. Multego da tre simplaj kaj tre naturaj kaŭzon povas rezultigi efik- ojn ĉe la unua ekrigardo strangajn, kaj estus efektiva superstiĉo vidi ĉie Spiritojn okupitajn per renversado de mebloj, per disrompado de la teleraro, unuvorte per la tuta vico da hejmaj malordoj, kiujn estus pli racie atribui al mallerteco.
La klarigo pri la movado de la inertaj korpoj nature aplikiĝas al ĉiuj spontaneaj faktoj, kiujn ni ĵus pritraktis. La bruoj, kvankam pli fortaj ol la frapoj en la tablo, venas de sama kaŭzo; ĵetas aŭ delokigas objektojn tiu sama forto, kiu levas ian ajn objekton. Cetere unu cirkonstanco ja subtenas ĉi tiun teorion. Oni povus demandi sin, kie en tiu cirkonstanco troviĝas ia mediumo. La Spiritoj sciigis min, ke en tia okazo ĉiam sin trovas iu, kies influo fariĝas sen lia konscio. La spontaneaj manifestiĝoj tre malofte okazas en senhomaj lokoj; ili okazas preskaŭ ĉiam en loĝataj domoj kaj dank'al la ĉeesto de iaj homoj, kiuj ilin influas preter- konscie. Tiaj homoj estas efektivaj mediumoj, kiuj ta- men ne scias pri tiu sia naturdoto, kaj tial mi nomas ilin naturaj mediumoj; ili rilatas al la aliaj mediumoj, kiel la somnambuloj naturaj al la somnambuloj magnet- aj, kaj estas tiel same observindaj kiel la aliaj.
La memvola aŭ pretervola partopreno de iu homo, dotita per speciala kapablo por la estigo de tiuj fenomenoj, ŝajnas necesa en la plimulto el la okazoj, kvankam la Spirito kelkafoje ŝajne agas per si mem; sed tiam li ĉerpus la animaligitan fluidaĵon el alia fonto, ol iu ĉeestanta homo. Ci tio klarigas, kial la nin ĉiam ĉirkaŭantaj Spiritoj ne en ĉiu momento nin ĝenas. Estas necese unue, ke la Spirito tion volu, ke li havu ian cel- on, ian motivon, sen kio li nenion faras. Estas ofte ne- cese ankaŭ, ke li trovu ĝuste en tiu loko, kie li volas agadi, iun homon kapablan lin helpi, kuntrafiĝo tre mal- ofta. Se tia homo subite ekaperas, li profitas ties ser- vemon. Eĉ tiam, se ĉiuj cirkonstancoj estas favoraj, la Spirito okazeble povus esti malhelpata ĉe sia agado dank'al ia superforta volo, kiu ne permesus al li agadi laŭplaĉe. Li povas ankaŭ ricevi la permeson agadi nur en difinitaj limoj kaj tiam, kiam tiuj manifestiĝoj estus konsiderataj utilaj, ĉu kiel konvinkrimedo, ĉu kiel elprovo por la persono, kiun tiuj manifestiĝoj celas.
Pri ĉi tiu temo mi citu nur la dialogon, kiun naskis faktoj, okazintaj en Junio 1860 ĉe la strato Noyers, en Parizo. Detalojn de tiuj faktoj oni trovos en la Revue Spirite, numero de Aŭgusto 1860.
Dialogo kun Sankta Ludoviko:
Ĉu vi volus havi la bonecon diri al mi, ĉu estas realaj tiuj faktoj, laŭ la famo okazintaj ĉe la strato Noyers? Ilian eblecon mi ne dubas.
"Jes, tiuj faktoj estas realaj; nur la homa imagemo ilin eble troigas, ĉu el timo, ĉu el ironiemo, sed, mi ri- petas, ili estas veraj. Tiujn manifestiĝojn aperigas Spirito, kiu sin iom amuzas pri la loĝantoj de tiu loko."
Ĉu en tiu domo logas iu homo, kiu kaŭzus tiujn manifestiĝojn?
"Ilin kaŭzas ĉiam la ĉeesto de la celata homo. Tiel estas, ĉar la malordigema Spirito volas venĝi al la loĝ- anto de tiu loko kaj fari al li malicaĵojn aŭ eĉ penas devigi lin transloĝiĝi."
Mi demandas, ĉu inter la domanoj estas iu, kiu kaŭzas tiujn fenomenojn per ia spontanea kaj preter- vola mediuma influo?
"Tio estas nepre necesa, alie tiu fakto ne povus okazi. Spirito loĝas lokon, kiun li preferas; li restas sen- okupa tiel longe, ĝis aperos en tiu loko iu homo kon- vena al li; kiam tia homo venas, tiam li kiom eble sin amuzas."
Ĉu estas nepre necesa la ĉeesto de tia homo en la loko mem?
"Gi estas la plej ordinara okazo, kaj ĝi estas ĝuste tiu, kiun vi citis; tial mi diris, ke alie la fakto ne okaz- us. Sed mi ne celis ĝeneraligi; ĉe certaj okazoj la ma- teriala ĉeesto ne estas necesa."
Ĉar tiuj Spiritoj apartenas ĉiam al malsupera ordo, ĉu tial estas supozo nefavora por iu homo ties kapablo servi al ili kiel helpanto? ĉu tio signas ian sim- pation por tiaj estuloj?
"Ne, ne precize tiel, ĉar ita kapablo estas ligita kun la organa strukturo; tamen, tio tre ofte signas ian ma- terian inklinon, kiun oni preferinde ne havus, ĉar ju pli morale alta estas la homo, des pli li altiras al si la bon- ajn Spiritojn, kiuj sekve fortenas la malbonajn."
Kie la Spirito ekprenas la objektojn kiujn li ĵetas?
"Tiujn diversajn objektojn li plej ofte ekprenas el tiuj samaj lokoj, kie okazas la fenomenoj, aŭ el la naj- baraĵo; ia forto, naskita de iu Spirito, ĵetas la objektojn tra la aero, kaj tiuj falas en la lokon difinitan de tiu Spirito."
Ĉar la spontaneaj manifestiĝoj estas ofte per- mesitaj kaj eĉ okazigitaj, por konvinki la homojn, tial ŝajnas al mi, ke se iuj nekredemuloj ilin spertus mem, tiuj estus ja devigitaj cedi al la evidenteco. Ili kelka- foje plendas, ke ili ne povis ĉeesti konkludigajn faktojn: ĉu do ne dependus de la Spiritoj igi doni al ili ian sen- seblan pruvon?
"Ĉu la ateistoj kaj la materialistoj ĉiumomente ne ĉeestas la efikojn de la povo de Dio kaj de la penso? Tio ne malhelpas al ili nei Dion kaj la animon. Ĉu la mirakloj de Jesuo konvertis ĉiujn liajn samtempulojn? Ĉu al la fariseoj, kiuj diradis al li: "Majstro, ni deziras vidi signon de vi" (), ne similas tiuj, kiuj hodiaŭ petas vin vidigi al ili manifestiĝojn? Se ili ne konvinkiĝis per la mirindaĵoj de la Kreitaĵaro, ili do ne konvinkiĝus eĉ tiam, se Spiritoj aperus antaŭ ili en la plej senduba maniero, ĉar la fiero faras ilin kvazaŭ kalcitremaj ĉe- valoj. Se ili serĉus bonfide, ne mankus al ili oportuna okazo por vidi; tial Dio ne trovas konvene fari por ili pli, ol Li faras por tiuj, kiuj penas kleriĝi, ĉar Li re- kompencas nur la bonvolemajn homojn. Ilia nekredem- eco ne malhelpos, ke plenumiĝos la volo de Dio; vi ja vidas, ke ĝi ne detenis la Doktrinon disvastiĝi. Ne plu do zorgigu vin ilia opono, kiu estas rilate al la Doktrino tio, kio la ombro al la bildo: la unua plireliefigas la duan. Kian meriton ili havus, konvinkite per forto? Dio ŝarĝas ilin per la tuta respondeco por sia obstineco, kaj tiu respondeco estas pli terura, ol kiel vi pensas. "Feliĉ- aj estas tiuj, kiuj ne vidis, kaj tamen kredas" (**), diris Jesuo, ĉar tiuj ne dubas la povon de Dio."
('} Mateo, 12: 38. — La Trad. (**) Johano, 20: 29. — La Trad.
VIII. Ĉu vi pensas, ke estus utile elvoki tiun Spi- iton, por peti de li kelke da klarigoj?
"Elvoku lin, se vi volas, sed li estas malsupera Spi- ito, kiu donos al vi nur sensignifajn respondojn."
95. Dialogo kun la malordiganta Spirito ĉe la stra- to Noyers.
Elvoko.
"Kia ideo tio estis, ke vi min vokis? Ĉu vi volas ian hajlon da ŝtonoj? Tiam ni vidus belan sinpeladon de piedoj malgraŭ via bravaĉa mieno!"
Eĉ se vi ĵetus ĉi tien ŝtonojn, tio nin ne tim- igus; ni eĉ formale demandas vin, ĉu vi povas enĵeti kelkajn.
"Ĉi tie mi eble ne povus, ĉar vi havas gardanton, kiu vigle zorgas pri vi."
Ĉu ĉe la strato Noyers estis iu homo, kiu kun- helpis vin, por faciligi la malbonajn pecojn, kiujn vi far- adis al tiuj domanoj?
"Jes, certe; mi trovis bonan ilon kaj nenian scio- plenan, kleran kaj prudan Spiriton, kiu min malhelpus. Mi estas gajema, mi amas min kelkafoje amuzi."
Kiu servis al vi kiel ilo?
"Servistino."
Ĉu ŝi helpadis al vi preterkonscie?
"Ho, jes, la malfeliĉa! ŝi estis la plej forte terurita!"
Ĉu vi tiel agadis malamike?
"Mi, mi havis nenian malamikan intencon, sed la homoj, kiuj ĉion proprigas al si, faros ĝin turniĝi al ilia profito."
Kion vi parolas? mi ne komprenas vin.
"Mi celis nur amuzi min; sed vi, homoj, vi studos la aferon kaj havos ankoraŭ unu fakton, kiu montros, ke ni ja ekzistas."
Vi diras, ke vi ne havis malamikan intencon, tamen vi disrompis ĉiujn kahelojn de la domo; vi do faris efektivan malutilon.
"Tio estas bagatelo."
Kie vi ekprenis tiujn objektojn, kiujn vi en- jetis?
"Tiuj estas tre ordinaraj objektoj; mi ilin trovis en
la korto kaj en la najbaraj ĝardenoj."
Ĉu vi ilin ĉiujn trovis aŭ faris mem kelkajn? (Vd. poste la Ĉapitron VII-an.)
"Mi kreis nenion, mi kunmetis nenion."
Se vi ilin ne estus trovinta, ĉu vi povus mem fari ilin?
"Tio estus malpli facila; sed, se nepre necese, oni kunmiksas materialojn kaj tio formas ian tutaĵon."
Nun diru al ni, kiel vi ilin ĵetis?
"Ha, tio estas pli malfacile direbla. Mi helpis al mi per la elektra naturo de tiu junulino kune kun la mia, kiu estas malpli materia; ni tiel povis duope transporti la diversajn objektojn."
Vi ja bonvolus, mi esperas, doni al ni kelke da informoj pri via persono. Diru do al ni, unue, ĉu vi mortis antaŭ longe?
"Antaŭ tre longe; mi pensas, antaŭ kvindek jaroj."
Kio vi estis sur la Tero?
"Ia sentaŭgulo; mi estis ĉifonisto en tiu kvartalo; oni iafoje ŝercmokadis min, ke mi tro amis tiun ruĝan vinbersukon, kiun plezure drinkadis la bonanima Noa; tial mi volonte ilin ĉiujn ekspedus en la inferon."
Ĉu per vi mem kaj tute volonte vi respondis miajn demandojn?
"Mi havis instruanton."
Kiu estas tiu instruanto?
"Via bona reĝo Ludoviko."
Rimarko. Ĉi tiun demandon levis la naturo de iuj res- pondoj, kiuj ŝajne translimis la kapablecon de tiu Spirito laŭ la fundo de la ideoj kaj eĉ laŭ la formo de la parolo. Estas do nenio miriga, ke li estis helpata de pli klarmensa Spirito, kiu deziris uzi la spontanean okazon, por nin instrui. Ĉi tio estas tre ordinara fakto, sed reliefinda aparta punkto en tiu cirkonstanco estas tio, ke la influo de tiu alia Spirito el- montriĝis en la skribkaraktero mem: la skribo, en kiu par- toprenis tiu alia, estas pli regula kaj pli fluanta; tiu de la ĉifonisto estas anguleca, dika, neregula, ofte apenaŭ legebla, kaj havas tute alian karakteron.
Kion vi faras nun? ĉu vi zorgas pri via estonteco?
"Ankoraŭ ne; mi vagadas. Oni tiel malmulte pensas pri mi sur la Tero, ke neniu preĝas por mi: tial mi ne estas helpata, mi ne laboras."
Rimarko. Oni vidos poste, kiom oni povas kunhelpi por la progresado kaj la animfaciligo de la malsuperaj Spiritoj per preĝoj kaj konsiloj.
Kia estis via nomo sur la Tero?
"Jeannet."
Nu, Jeannet, ni preĝos por vi. Diru al ni, ĉu nia elvoko faris al vi plezuron aŭ ĉagrenon?
"Pli bone plezuron, ĉar vi estas simplanimuloj, gaj- vivantoj, kvankam iom morrigoraj; tute egale, vi aŭdis min, mi estas kontenta.
JEANNET."
Alportoj
Ci tiu fenomeno diferencas de tiu, kiun mi ĵus pritraktis, nur per la bondezira intenco de la Spirito, kiu ĝin okazigas, per la speco de la objektoj, preskaŭ ĉiam graciaj, kaj per la dolĉa, ofte delikata maniero, en kiu ili estas alportataj. Gi konsistas en la spontanea envenigo de objektoj, ne ekzistantaj en tiu loko, kie oni troviĝas; ili estas plej ofte floroj, kelkafoje fruktoj, bombonoj, juveloj k. a.
Mi antaŭ ĉio diru, ke ĉi tiu fenomeno estas unu el tiuj plej facile imiteblaj kaj ke sekve oni devas gardi sin kontraŭ ia friponaĵo. Oni ja scias, ĝis kie povas iri arto de prestidigitado en tiaj eksperimentoj; sed, eĉ ne havante aferon kun iu fakisto, oni povus esti facile trompita per lerta kaj interesata manovro. La plej bona el ĉiuj garantioj kuŝas en la karaktero, la ĉiukon- ata honesteco, la absoluta neprofitemo de la persono, kiu atingas tiajn efikojn; due, en la atenta ekzamenado de ĉiuj cirkonstancoj, ĉe kiuj okazas la faktoj; fine, en la profunda konado de Spiritismo, kiu sola povas mal- kaŝi tion, kio estus suspekta.
La teorio de la alportoj kaj entute de la fizikaj manifestiĝoj troviĝas, en rimarkinda resumo, en la sekv- anta disertacio de Spirito, kies ĉiuj komunikaĵoj portas nekontesteblan stampon de profundeco kaj logikeco. Plurajn el liaj komunikaĵoj oni legos tra ĉi tiu verko. Li konatigis sin sub la nomo Erasto, disĉiplo de Sankta Paŭlo, kaj kiel protektanto de la mediumo, kiu servis al li kiel perilo. Jen tiu disertacio:
"Por sukcesi ĉe tiaspecaj fenomenoj oni nepre devas havi apud si mediumojn, kiujn ni nomas sensivaj, t. e. homojn, altgrade dotitajn per mediumaj kapabloj de disvastiĝo kaj penetrado, ĉar la facile ekscitebla ner- va sistemo de tiaj mediumoj ebligas al ili, per iaj vibr- oj, abunde disradii en la ĉirkaŭaĵon sian animaligitan fluidaĵon.
"La impresiĝemaj temperamentoj, la homoj, kies nervoj vibras ĉe la plej malgranda ektuŝo, ĉe la plej eta sensacio; tiuj homoj, kiujn morala aŭ fizika influo, ĉu interna, ĉu ekstera, sensivigas, estas individuoj tre taŭgaj por fariĝi bonegaj mediumoj por fizikaj efikoj de tuŝebleco kaj alportoj. Efektive, preskaŭ tute sen la neinfluebla envolvaĵo, kiu ĉe la plumulto el la aliaj en- karnuloj ĝin izolas, la nerva sistemo de tiaj homoj ilin kapabligas por la okazigo de tiuj diversaj fenomenoj. Sekve de tio, per homo kun tia organismo kaj kies kapabloj ne kontraŭstarus la ektrancadon, oni pli facile sucesigas la fenomenojn de tuŝebleco, la frapojn sur la muroj kaj en la mebloj, la inteligentajn movojn kaj eĉ la levon de la plej peza inerta materio en la aeron. Des pli prave tiuj rezultatoj sukcesas, se anstataŭ unu mediumo oni disponas plurajn, egale bone dotitajn.
"Sed inter la efektivigo de tiuj fenomenoj kaj la atingo de la alportoj ekzistas granda diferenco, ĉar por ĉi tiuj lastaj ne nur la laboro de la Spirito estas pli komplikita, pli malfacila, sed, precipe, la Spirito povas agadi nur pere de unu sola mediuma perilo, t. e. pluraj mediumoj ne povas kune labori por unu sama fenomeno. Eĉ okazas, kontraŭe, ke la ĉeesto de iuj personoj anti- patiaj al la aganta Spirito radikale malhelpas lian la- boron. Al ĉi tiuj motivoj, kiuj, kiel vi vidas, estas ne malgravaj, ni aldonu tion, ke la alportoj ĉiam postulas pli grandan sinkoncentradon kaj samtempe pli intensan disradiadon de iuj fluidaĵoj, kaj ankaŭ ke ili povas suk- cesi nur per la plej bone dotitaj mediumoj kies elektro- mediuma organismo la plej kontentige taŭgas por tio.
ТЕЛЕГРАМКанал с обзорами, анонсами новинок и книжными подборками
Книжный Вестник
Бот для удобного поиска книг (если не нашлось на сайте)
Поиск книг
Свежие любовные романы в удобных форматах
Любовные романы
Детективы и триллеры, все новинки
Детективы
Фантастика и фэнтези, все новинки
Фантастика
Отборные классические книги
Классика
ВКОНТАКТЕБиблиотека с любовными романами, которая наверняка придётся по вкусу женской части аудитории
Любовные романы
Библиотека с фантастикой и фэнтези, а также смежных жанров
Фантастика
Самые популярные книги в формате фб2
Топ фб2
книги