Сад Замкнёных Гор

XXV

Як мог я пераймаў агранамічную дзейнасьць Раншая. Як мог даглядаў свой Сад.

Але ж, нягледзячы на ўсю прыгажосьць і шчодрасьць наземнай прыроды, я неўзабаве адчуў, тую бяздонную самоту, пра якую казаў Раншай.

Сад увасабленьне зямнога рая, дзе бясьпечнае лагоднае жыцьцё можа быць вечным. Але я заўсёды адчуваў вялікае падступства Саду Замкнёных Гор. Ці можа быць рай для аднаго чалавека?

Толькі спадзяваньне на прылёт з зораў продкаў, трошкі суцяшала горыч і нудную боль адзінокага існаваньня.

З прытоеным жахам і насьцярожанасьцю чакаў прыходу госьця. Я ня ведаў, як паступлю. З аднаго боку мяне б узрадавала зьяўленьне яшчэ аднаго чалавека, а з другога, я ўжо бачыў дзеяньне сурокаў. Магчыма наступная чарга «згаснуць» мая.

Але праходзілі дні нікога не было.

Самота дзікая, глыбокая, бясконцая, бязьмежная. Толькі ў сьне я зноў быў спаміж людзей. І часта побач са мною была мая каханая Руата.

У адзін дажджлівы дзень, пасьля моцнага прыступу самоты, я ўспомніў пра падарунак старога філёзафа і яго словы: «Разгарні, калі будзе вельмі адзінока».

З патаемнай кішэні я дастаў папяровы пакунак. На ім былі напісаны тры дробныя літаркі ЗСВ. Я ня ведаў, што яны азначаюць, магчыма Оярэт-С штосьці для сябе занатаваў.

Там было семя яблыка.

Я ўспомніў легенду пра запаветны плод пазнаньня. Магчыма філёзаф закадаваў гэтае зернейка на штосьці, што вылячыць мяне ад самоты, што дасьць магчымасьць жыць разам зь іншымі людзьмі?

Зернейка прарасло, дало парастак.

Я зразумеў, што проста, даглядаючы дрэўца, падоранае табе знаёмым, прыяцелем ці лепей сябрам, ты, нібы зноўку сустракаесься з тым чалавекам, зноўку размаўляеш зь ім, нават спрачаесься, крыўдзісься на яго, даруеш яму капрызы…

Прайшло чатыры гады, яблыня сталася даволі моцненькім саджанцам.

Я паліваў яго зь вялікай гарбузнай бутлі і раптам пачуў, што птушкі насьцярожана ціўкаюць у заходнім баку Саду. Не адразу прыйшла думка, што Брама, якая якраз і была на Захадзе маёй зялёнай краіны, закінула мне канкурэнта.

З трывогай і цікаўнасьцю я пайшоў да пячоры гасьцей.

Гэта быў, як ён сам пра сябе казаў, вандроўны паэт з Усходніх Галерэй. Звалі яго Мазей. Яшчэ малады, курчавы, зь вялікімі карымі вачыма і пухнатымі губамі. Ён яўна падабаўся паненкам. А зайшоў на Мост толькі дзеля экзотыкі. Я кінуў яму пас самаробнай тканіны, каб ён абматаўся вакол пояса.

Забіваць мне яго не хацелася. Я адразу вырашыў для сябе прынцып: хай будзе як будзе. Было шкада аднаго, што я ня ўбачу пладоў сваёй яблыні, калі, усё ж такі, суджана паміраць мне.

Я расказаў Мазею пра «закляцьце». Наказаў гадаваць яблыню.

Ён засумаваў, але праз тыдзень, калі аніякіх прыкмет «паміраньня» ні ў мяне, ні ў яго не было, ён павесялеў і пачаў безупынку балбатаць пра сваю творчасьць, чытаючы па начах даўжэзныя паэмы. Змаўкаў ён пад ранак, калі я выпраўляўся на працу. Я дзіка не высыпаўся, і ужо ледзь не захацеў насамрэч раз і назаўсёды «прыдушыць» яго, бо, мала таго што ён не даваў спаць і нічога не дапамагаў у Садзе, ён аказаўся рэдкасным самаўлюбёным графаманам.

Я нават затужыў па самотным жыцьці.

У паўзах паміж дэклямацыямі сваіх шэдэўраў, Мазей распавёў мне, што пад зямлёй ідзе вайна. Мой народ трымае абарону, а ўзначальвае яе нейкі шалёна разумны філёзаф. Таму «цэнтральшчыкі» ніяк ня могуць «выкурыць» вемасутаў зь іх долаў. Я ў думках падзякваў старому Оярэт-Су.

Дзіўна, што пра Руату Мазей нічога ня чуў.

На трэці тыдзень, у паўдзённую сьпякоту мы пайшлі купацца на возера. Мазей проста быў у захапленьні ад няроўных берагоў прыроднага вадаёма.

ён з патасам прадэклямаваў загатоўлены экспромт.

— Як табе пачатак першай паднябеснай паэмы нашай плянэты? — спытаў ён мяне.

— Нічога, толькі чаму пастух, а не кіроўца, — зьдзівіўся я.

— Ах, мой сябру, табе ня дадзена зразумець усю глыбіню літаратурнага працэсу! Для прыроднага пэйзажу «кіроўца» не пасуе. Схілы гор, Сад… Толькі пастаральныя настроі прыгодныя для паэмы надземнага сьвету!

— А бульдозэр пасуе?

— Калі ня дадзена чагось, дык ня дадзена цалкам… — прамовіў ён. — Бульдозэр — гэта, разумееш, антытэза, кантраст, які падкрэсьлівае ўсю невыказальную прыгажосьць возера… Возера без бульдозэра проста лужына.

Ён скінуў зь сябе вопратку і плюхнуўся ў цёплую пяшчотную ваду.

Я зьняў свае штаны, разаслаў іх на траве. Я ўявіў бульдозэр, агромністую машыну, што крамсае глыбы гор, потым успомніў лязэрныя рыдлёўкі, якімі мае продкі пакрысе ўгрызаліся ў жалеза-каменны грунт плянэты, шукаючы Шлях да зор. Я горка ўсьміхнуўся, бо калі яны і дасягнуць паверхні, іх стараньні засыпе пыл пустэльні. А трапіць у Сад, які можа знаходзіцца за тысячы кілямэтраў ад падзямельля, амаль неверагодна, тым больш для шалёнага ўшчыльненьня грунту, што стварылася на дне кратэра пасьля падзеньня нябеснага цела, моцнасьць рыдлёвак замалая. Іншае справа для навакольных гор… Але Брама нас распранае і абязбройвае.

Ступіўшы ў ваду, я зрабіў пару крокаў па чыстым пяшчаным дне. Вада была даволі прахалоднай.

— Ай-яяй! — раптам закрычаў Мазей — ён ужо даволі далёка заплыў. — Я не магу паварушыць ні рукой, ні нагой, — слабым голасам паспрабаваў ён мне апісаць сваё становішча.

Я кінуўся ў ваду, паплыў з хуткасьцю на якую быў здатны. Паэт сінеў проста ў мяне на вачах.

— Захавай мае творы… І запішы словы першай паднябеснай паэмы! Я павінен хоць пасьля сьмерці адкрыць новы напрамак літаратуры.

— Добра! Толькі трымайся!

На бераг я выцягнуў яго бездыханным.

Закляцьце дзейнічала.

Мне заставалася толькі пахаваць паэта. Пад камень на яго магіле, як ён завяшчаў, у плястыкавай скрыначцы я паклаў сшытак зь яго бесьсьмяротнымі, хоць і графаманскімі, творамі. Доўга мучыўся, запісваючы ягоны апошні твор, пакідаць «пастуха бульдозэр», ці адрэдагаваць на «кіроўцу»… Пакінуў «пастуха» — хай будзе аўтарскі вобраз.

Я шчыра плакаў.

Прайшло тры гады, яблыня пакрылася белымі кветкамі. Пчолы прынялі іх, як быццам заквітнела звычайнае пладаноснае дрэва зь Саду. Праз два тыдні я заўважыў зялёную завязь.

Зноў райскія птушкі мне паведамілі, што прыйшоў госьць.

«Божа мой! Зарана, як зарана!» — у думках усклікнуў я.

Спачатку я хацеў схавацца ў далёкі кут Саду, але, потым рашыўся паглядзець хто гэта быў.

Праз гушчар, зьдзіўлена азіраючыся, ішла, цёмнавалосая танклявая прыгажуня. Я залюбаваўся яе грацыёзнымі рухамі і далікатнай постацю. Яна ўжо зрабіла зь шырокіх лісьцяў невялічкі станік і кароткую спадніцу. Сонечныя манэты, што прасыпаліся празь лістоту дрэваў, залацелі на яе белых плячах. «Ёй трэба хавацца ад сонца, а то згарыць», — міжволі падумаў я.

Госьця падышла бліжэй, я пазнаў у ёй тую маленькую дзяўчынку зь сінім вачамі. Якая яна стала сымпатычная! Нічога сабе паненка!

Сэйна, так звалі яе, убачыла мяне, узрадавалася, хацела абняць.

Але я ня змог схаваць сваёй горычы, мякка адхіліў яе.

— Ты ўсё яшчэ любіш Руату! Табе горка, што я прыйшла да цябе, а не яна?

— Так… — толькі і здолеў выдыхнуць я.

— Ведай, Даляшорзах! Усе гэтыя годы… — яна казала так, быццам словы даўно завучыла на памяць, — я кахала толькі цябе. Я шукала Шлях, па якім ты прайшоў. І я знайшла цябе! — зь гонарам завяршыла яна.

— Не! Не! — адзін толькі жах быў у маім крыку.

— Не праганяй мяне! Я ўжо маю права цябе кахаць!

— Не! — толькі і казаў я.

— Я ўжо дарослая! І як цябе ня цяжка гэта пачуць — Руаты няма! Яна загінула! Дай мне шанц спадабацца табе!

— Не! — хутка прамовіў я, хаця вестка пра гібель Руаты апякла мне сэрца.

— Ты зможаш мяне пакахаць!

— Не! Ніколі!

Карціна нашай стрэчы, якую яна сабе колькі разоў у думках абрысоўвала, насамрэч, выглядала не зусім так, а дакладней, зусім ня так, як яна сабе ўяўляла. Яна разгубілася і шчыра спытала:

— Чаму?

«Госпадзі, што ж рабіць, — ліхаманкава думаў я. — Да сьпелых яблыкаў як мінімум два месяцы. За гэты тэрмін хтосьці зь нас пасьпее памерці».

— Мы ня можам жыць разам, — цьвёрда сказаў я. — І не таму, што я цябе не кахаю, а кахаю Руату. Гэта не прычым. Нам нельга жыць разам!

Яна нічога не разумела, але была гатовая заплакаць.

Я расказаў ёй усё, што ведаў пра Сад Замкнёных Гор і закляцьце.

— Я заб’ю сябе! — выкрыкнула яна.

– І ня думай рабіць глупства! — спалохаўся я, — нам трэба працягнуць каля месяца, толькі месяц! Я ўпэўнены, што яблыкі Оярэт-Са нам дапамогуць. Стары філёзаф ведаў усё наперад, калі казаў мне пра адзіноту. Магчыма ён знайшоў філязофскае слова! Ты будзеш жыць тут, а я пайду ў горы. Магчыма я знайду перавал, спушчуся ў пустэльню, — сказаў я ў адчаю, бо цьвёрда верыў у словы Раншая, што горы непраходныя. — Магчыма ў гарах узьдзеяньне Саду меншае… Толькі месяц! Пакуль мы разам, у нас ёсьць шанс. У нас ёсьць яшчэ час. Ты дапаможаш мне.