Слово о покаянии

Ποιες ζημίες προξενούν στη σωτηρία τους εκείνοι, που αμαρτάνουν μέ τήν ελπίδα, ότι θά εξομολογηθούν καί θά μετανοήσουν

Ποιός όμως μπορεί νά φανέρωση πολῦ καλά τίς ζημίες, που προξενούν στόν εαυτό τους έκεΐνοι ποῦ ά μαρτάνουν μέ τήν ελπίδα ότι θά μετανοήσουν; Έγώ πιστεύω, ότι οί περισσότεροι χριστιανοί θά κολασθοῦν γι’ αυτή τήν πονηρή καί πλαμενένη ελπίδα, ποῦ σιγάσιγά τους ώδήγησε στό φοβερό γκρεμό τοῦ άδη. Γιατί, μολονότι πίστευαν, ότι γιά όσους άμαρτάνουν εχει έτοιμασθή μία αιώνια φλόγα, αυτοί, παρ’ όλα αυτά άμάρταναν σάν νά πίστευαν, ότι ή κόλασις είναι ενα παραμύθι. Καί γιατί αυτό; Διότι νόμιζαν, ότι ή ιατρεία των άμαρτιών τους είναι τόσο εύκολη, όσο εύκολο είναι τό νά εξομολογηθούν στόν Πνευματικό τους τίς αμαρτίες, πού έκαναν καί νά δεχθούν γι’ αυτές ενα πολύ μικρό έπιτίμιο. Καί άφού τό κάνουν αυτό είρηνεῦουν καί δεν φροντίζουν γιά τίποτε, νομίζοντας δτι έξεπλήρωσαν κάθε τους χρέος.

Α' Πρώτη ζημία έκείνων, που αμαρτάνουν μέ την ελπίδα τής μετανοίας είναι ή ύπερβολική ποσότητα των αμαρτιών

Ή πρώτη λοιπόν ζημίά, που προξενούν στόν έαυτό τους εκείνοι που άμαρτάνουν μέ την έλπίδα τής μετανοίας, είναι ή ποσότητα καί τό μεγάλο πλήθος των αμαρτιών που κάνουν. Γιατί αυτοί, επειδή εξομολογούνται εύκολα τίς άμαρτίες τους καί έχουν καί κάποια κατάνυξι καί νομίζοντας ότι σ’ αυτό βρίσκεται όλη ή μετάνοια, γι’ αύτή τήν ευκολία λέω, καί τήν ψεύτικη έλπίδα, πάλι οί ταλαίπωροι κατόπιν πέφτουν στά πάθη. Καί αφού πέσουν μία φορά, αφήνουν κατόπιν τό χαλινάρι τού λογικού καί τής προσευχής καί τρέχουν σάν τά ζψα, που δέν έχουν λογική, στόν δρόμο τής καταστροφής. Τότε, λοιπόν, ποιός μπορεί νά μετρήση τά άμαρτήματα ποῦ κάνουν; Όσες φορές βρούν κατάλληλο τρόπο καί τόπο πέφτουν άμέσως στήν άμαρτία. Όσες φορές θελήση ή κακή τους επιθυμία, πέφτουν άμέσως Όσες φορές τοῦς προσβάλλει ό πονηρός λογισμός, άμέσως κάνουν καί τό πονηρό εργο.

Άπό περιέργεια, δμως, ας δούμε πόσο είναι τό πλήθος των άμαρτιών, πού κάνουν.

Πολλοί άπό αύτούς τούς άμαρτωλούς, πού νομίζουν ότι ή συγχώρησις των άμαρτιών τους είναι εύκολη μέ τήν έξομολόγησι, άπό τήν μία μέρα ως τήν άλλη μπορούν νά κάνουν δέκα άμαρτίες, τόσο μέ τά πονηρά τους εργα, δσο καί μέ τίς κακές τους επιθυμίες καί μέ τίς απρόσεκτες συνομιλίες καί μέ τίς άπρεπεις τους ηδονές. Ιδιαίτερα όμως καί πρό παντός μέ τίς αφορμές, πού δίνουν στούς άλλους καί θανατώνουν τίς ψυχές τους.

Γι’ αύτό σύμφωνα μέ τό μέτρο αύτό, ό άριθμός των άμαρτημάτων τους σέ ενα μήνα θά φθάση τίς τριακόσιες άμαρτίες καί κατόπιν σέ £να χρόνο περισσότερο άπό τρεις χιλιάδες άμαρτίες. Έτσι κάθε Ενας άπό αύτούς σέ £να χρόνο θά χτυπήση περισσότερο άπό τρεις χιλιάδες φορές τήν πόρτα τού ςίΐδη.

Καί τώρα, γιατί είναι δύσκολο νά πιστέψουμε, δτι ή δικαιοσύνη τού Θεού θά άνοιξη κάποτε τίς πόρτες τού ςίδη σέ έναν τέτοιο άμαρτωλό καί θά τόν άφήση νά πέση εκεί μέσα; Μάλιστα αύτό είναι εκείνο πού άπειλεΐ δτι θά κάνη ή δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ μέ τό στόμα τού προφήτη Ιερεμία: «Τά τραύματά σου είναι άθεράπευτα. Θανάσιμη είναι ή πληγή σου. Κανένας δέν ύπάρχει γιά νά φροντίση τό τραύμα σου… σέ κτύπησα μέ τιμωρία σκληρή, σάν νά είμαι ό εχθρός σου. Αύξήθηκαν πολῦ οί άμαρτίες σου» (Ίερεμ. 37,13–14), Ζύγιασε καλά, άδελφέ μου τά λόγια αύτά. Δέν λέει ό Θεός δτι δέν γιατρεύθηκες, άλλά δτι δέν ωφελήθηκες καθόλου άπό τήν ιατρεία. «Εις άλγηρόν ίατρεύθης, ώφέλειά σοι ούκ έστι». Μάλιστα ύστερα άπό πολλές θεραπεΧες. Γιατί όχι μόνον μία φορά, άλλά πολλές καί πολλές φορές εξομολογήθηκες. Καί παρόλα αύτά ή έξομολόγησις, ποῦ είναι γιά νά θεραπεῦη καί νά σκοτώνη τίς άμαρτίες, άπό τήν δική σου κακία χρησιμοποιήθηκε γιά νά τίς αύξηση. Διότι καί σῦ λες μέ τόν εαυτό σου: Άν άμαρτήσω, άρκετό είναι κατόπιν νά εξομολογηθώ καί νά μετανοήσω. Κι αν άμάρτησα μία φορά, μπορώ καί άλλη καί άλλη φορά νά άμαρτήσω. Διότι ή πολλές αμαρτίες κάνω ή λίγες, μπορώ κατόπιν νά εξομολογηθώ καί νά μετανοήσω. Λοιπόν! ναί, γιατρεῦθηκες, αλλά δέν ωφελήθηκες καθόλου άπό τήν θεραπεία αυτή. Διότι ή ωφέλεια ποῦ άποκομίζεις μετά άπό τόσες εξομολογήσεις είναι τό αμέτρητο πλήθος τών αμαρτιών σου καί χωρίς νά γνωρίζης, βέβαια, ότι αύτό τό πλήθος τών αμαρτιών σου σέ καταβυθίζει στόν ςίδη. Σέ κάνει άξιο γιά νά σέ παιδεῦση ό Θεός μέ μία σταθερή δοκιμασία, χωρίς εύσπλαγχνία καί νά σέ τιμωρή σάν ενα του εχθρό, ποῦ φταίει στόν Θεό τόσο περισσότερο, όσο περισσότερο σπλαγχνικός φάνηκε σ’ αυτόν ό Θεός. «Επειδή αύξήθηκαν οί αμαρτίες σου σέ τιμωρώ μέ τόν τρόπο ποῦ τιμωρώ τοῦς έχθροῦς μου».

Γι’ αύτό καί σέ άλλο σημείο ό ΐδιος ό προφήτης μιλώντας άλληγορικά γιά τήν ψυχή εκείνη ποῦ εξομολογείται καί ιατρεύεται άπό τίς αμαρτίες της, κατόπιν όμως άμαρτάνει πάλι καί μένει άγιάτρευτη καί άξια γιά νά έγκαταλειφθή άπό τόν Θεό καί νά κολασθή, λέει: Θεραπεῦσαμε τήν Βαβυλώνα, άλλά δέν γιατρεῦθηκε. Άς τήν εγκαταλείπουμε, διότι οί αμαρτίες της εφθασαν στόν ούρανό» ('Ιερ. 28,9).

Δεύτερη ζημία έκείνων, που αμαρτάνουν μέ τήν έλπίδα τής μετανοίας, είναι ή υπερβολική ποιότητα των άμαρτιών

Ή δεύτερη ζημία, που προξενούν στόν έαυτό τοῦς εκείνοι, που άμαρτάνουν μέ τήν έλπίδα τής μετανοίας καί τής έξομολογήσεως, είναι ή ποιότητα καί ή υπερβολή των άμαρτιών, που κάνουν. Γιατί αυτοί μέ τόν ψεύτικο λογαριασμό, ποῦ κάνουν λέγοντας "θά έξομολογηθώ", μέ αυτό άμαρτάνουν χωρίς κανένα φόβο καί ντροπή, βυθίζονται στή λάσπη καί στήν π ιό άκάθαρτη λάσπη τής άμαρτίας. Κάνουν χωρίς ντροπή εκείνες τίς άμαρτίες, ποῦ δέν τίς κάνουν οῦτε οί ϊδιοι οί άσεβεΐς. Κυλιοῦνται μέσα στόν βόρβορο εκείνο καί τίς άκαθαρσίες, στίς όποιες δέν κυλιοῦνται οῦτε αυτά τά άγρια ζφα.

Άλλά τί τοῦς κάνει καί ό Θεός; Δέν λησμονεί τήν πονηριά αυτή, άλλά τήν τιμωρεί όταν έλθη ό καιρός, όπως άναφέρεται μέ τό στόμα τοῦ προφήτη Ώσηέ: «Καταστράφηκαν μέ τίς τόσες μεγάλες καί υπερβολικές κακίες, όπως τόν καιρό ποῦ ήταν ειδωλολάτρες, θυσιάζοντας στά είδωλα πάνω στά βουνά». Νά οί άμαρτίες αυτών των πονηρών. «Θά θυμηθή τίς άδικίες τους καί θά τοῦς τιμωρήση σῦμφωνα μέ τίς άμαρτίες τους» (Ώσηέ 9,9). Νά καί ή τιμωρία σῦμφωνα μέ τήν όποία τοῦς παιδεῦει ό Θεός.

Τρίτη ζημία έκείνων, ποῦ αμαρτάνουν μέ την ελπίδα τής μετανοίας, είναι ή καταφρόνησις, ή καύχησις, ή αμετανοησία καί ή αρνησις

Ή τρίτη ζημία ποῦ προξενούν στόν εαυτό τους, όσοι αμαρτάνουν μέ τήν έλπίδα τής μετανοίας, είναι ή ηθελημένη καταφρόνησις των εντολών τοῦ Θεοῦ. Καί ή καταφρόνησις αυτή άναφέρεται στή σωτηρία τους καί σέ όλες τίς εντολές τοῦ Κυρίου μετά τήν άμαρτία. Γιατί όπως λέει ό Σολομώντας «Ό άσεβής, όταν φθάση στό άποκορῦφωμα τής κακίας, τότε όλα τά καταφρονεί» (Παροιμ. 18,3). Όταν αυτοί φθάσουν στό άποκορῦφωμα τής κακίας, τότε παθαίνει πώρωσι ό νοῦς τους, σκληραίνει ή καρδιά καί τότε δέν υπολογίζουν καθόλου τήν άμαρτία.

Μάλιστα καί μερικοί άπό αύτοῦς προχωρούν ακόμη περισσότερο. Διότι όχι μόνον περιφρονοῦν, άλλά καί άρέσκονται μέ τίς άμαρτίες τους καί ευχαριστούνται μέ αύτές καί καυχώνται σάν νά έχουν κάποια μεγάλα κατορθώματα, όπως λέει ό Σολομώντας: «Ώ εσείς ποῦ ευχαριστιέστε στά κακά καί χαίρεστε γιά τήν κακή διαστροφή!» (Παροιμ. 2,14). Καί ό Ήσαίας άναφέρει· «Ανήγγειλαν τήν άμαρτία τους καί τήν εμφάνισαν ώς άμαρτία των Σοδόμων» (Ήσ. 3,9). Καί αυτοί ποῦ προηγουμένως ελεγαν άς άμαρτήσω τώρα καί κατόπιν θά μετανοήσω καί θά έξομολογηθώ’, φθάνουν σέ τέτοιο σημείο κακίας, ποῦ όταν φθάσουν στό άποκορῦφωμα τών κακών, δέν θέλουν πλέον ούτε νά μετανοήσουν ούτε νά εξομολογηθούν. Καί αν κάποιοι θελήσουν, δέν μπορούν πλέον, διότι ή συνήθεια τής άμαρτίας έγινε έξις καί ή έξις έγινε σάν φύσις καί σκλήρυνε σάν πέτρα τήν καρδιά τους καί τήν έκανε άναίσθητη καί δέν μπορεί πιά νά μετανοήση καί νά διορθωθή. Καί έτσι οί άθλιοι πεθαίνουν άμετανόητοι καί αδιόρθωτοι.

Καί είναι μεγάλο θαῦμα πώς οί χριστιανοί αύτοί, όταν φθάσουν στό αποκορύφωμα τής κακίας, κρατούν άκόμη τήν πίστι τους καί δέν τήν άρνοῦνται. Γιατί μερικοί άπό αύτοῦς — άλλοίμονο — αφήνουν καί άπό τά χέρια τους αυτή τήν άγκυρα τής πίστεως, διότι, όπως λέει ό ιερός Χρυσόστομος, ή πονηρή ζωή τους γέννα δόγματα πονηρά.

Βλέπεις, άδελφέ μου, πόσες ζημίες, πόση μεγάλη καταστροφή προξενούν στόν εαυτό τους εκείνοι, ποῦ άμαρτάνουν μέ τήν ψεύτικη ελπίδα ότι θά μετανοήσουν;

Γι’ αύτό, πολύ σωστά είπε ό άββας Ισαάκ, ότι όποιος άμαρτάνει γιά δεύτερη φορά μέ τήν έλπίδα τής μετανοίας, αύτός βαδίζει μπροστά στόν Θεό μέ πονηριά. Αυτός πεθαίνει ξαφνικά, καί δέν προλαβαίνει νά μετανοήση καθώς έλεγε: «… Ξαφνικά πεθαίνει αύτός, καί δέν προλαβαίνει σύμφωνα μέ τήν έλπίδα του, νά εκπλήρωσή τά έργα τής άρετής» (Λόγος ξ'). Τά ϊδια σχεδόν λέει καί ό Μέγας Βασίλειος: «Αύτός πού διαπράττει τήν άμαρτία μέ τήν έλπίδα τής μετανοίας, έχει τόν τρόπο τής κακίας καί δέν έχει μετάνοια» (Λόγος περί Μετανοίας). Σ’ αύτό άρμόζει αύτό πού λέει ό άγιος Αμβρόσιος: «Ή εύχέρεια τής συγχωρήσεως, δίνει εύκαιρία γιά άμαρτία».