Смерць — мужчына

Аскепкі

— Не ведаю, не думаў, — адказвае Расцiслаў.

— Ёсць прапанова пайсцi разам, — кажа Аркадзь.

— А хто будзе?

— Калi i ты прыйдзеш — чацвёра.

— Сцiплая кампанiя.

— Сцiплая, — Аркадзь смяецца. — Толькi ёсць умова... Людмiла прасiла табе сказаць, што яна — дзяўчына.

— Пры чым тут Новы год?

— Яна прасiла сказаць пра гэта табе.

— А чаму мне? Цiкава...

— Падабаешся. Ёй, дарэчы, дваццаць гадоў.

— Шкада, што Новы год надыдзе, нават калi яго не сустракаюць, — гаворыць Расцiслаў на поўным сур'ёзе.

* * *

Людмiла непрыгожая, але па ўсiм вiдаць, што яна глядзiць за сабою i можа сябе падаць.

* * *

Учацвярых яны сядзяць за часопiсным столiкам, якi спрэс застаўлены посудам. На высокiх шклянках намалёваны аўтамабiлi старых марак. Пакой, дзе сустракаецца Новы год, зусiм маленькi. Ён маленькi, бо ў суседнiм пакоi стаiць раяль, а каб паставiць раяль, трэба было павялiчыць адзiн пакой i адпаведна зменшыць другi. Нават кiтайскiя вышываныя шоўкам краявiды, што вiсяць па сценах, не дадаюць маленечкаму пакою прасторы.

— А цi не зрабiць з Новага года вяселле, — прапаноўвае Аркадзь.

— Горка, — кажа Ларыса.

Расцiслаў з Людмiлаю не пярэчаць, а ўстаюць i цалуюцца.

* * *

Магнiтафон прапануе танцы. Усе танцуюць у большым пакоi: Расцiслаў з Людмiлаю, Аркадзь з Ларысаю.

* * *

Яны знаёмяцца на рок-сэйшане. Ідзе гала-канцэрт. Аркадзь з Расцiславам у антракце выходзяць курыць. Ідзе дробны дождж, але пасля задушлiвай, перапоўненай гукам залы iм прыемна стаяць пад дажджом.

Побач стаяць Людмiла з Ларысаю. Дзяўчаты слухаюць глупства, што нясе дзяжурны кантралёр. Ён хоча спадабацца iм, але ў яго нiчога не атрымлiваецца.

У Расцiслава з Аркадзем знаёмства завязваецца лёгка.

* * *

Каля раяля расце фiкус у бочачцы. Раяль — гэта не фiкус, якi можа жыць у iнтэрнацкiм калiдоры, што прапах смажанай цыбуляю. Раяль патрабуе лепшага паветра. Дзiўна, але нават пыл глядзiцца на раялi дарэчы. Раяль гаворыць сам за сябе, i ў пакоi, дзе ён стаiцъ, лунае водар воску.

* * *

Пасля рок-сэйшана Расцiслаў сустракаецца з Ларысаю i Людмiлаю толькi на Новы год.

У Аркадзя адна заганная рыса ў характары: любiць дробныя грошы. Ён нiколi не адмовiцца лёгка зарабiць чырвонец. Але тыя, хто яго добра ведае, глядзяць на Аркадзеву сквапнасць як на забаўку i з вялiкiм задавальненнем прапаноўваюць невялiкiя заробкi.

* * *

Калi Ларыса купляе мяса да святочнага стала, Расцiслаў ёй гаворыць, што яна выглядае чароўна. Гэта адзiны варты ўвагi камплiмент, якi змог сказаць жанчыне Расцiслаў.

* * *

Ларыса працуе ў сярэдняй школе настаўнiцай матэматыкi. I ў яе ёсць "любiмчыкi". Яна саромеецца гэтага i часам скардзiцца Людмiле сама на сябе, што нiяк не можа абысцiся без "любiмчыкаў" i пачаць аднолькава ставiцца да ўсiх сваiх вучняў.

* * *

— Мамiн бацька ў Кiтаi жыў, — тлумачыць Людмiла Расцiславу.

— Нiколi не бачыў карцiн, вышываных шоўкам, — паўтарае ён.

— Мамiн бацька ведаў кiтайскую мову i чытаў старажытную паэзiю. Ён i сам складаў вершы, але, калi памёр, мамiна мацi чамусьцi схавала архiў.

— А што ён рабiў у Кiтаi?

— Працаваў iнжынерам. Электрастанцыю будавалi...

— Людмiла, а ты не ведаеш, чаму ў кiтайскiх карцiн такiя доўгiя фарматы? Цi то вертыкальныя, цi то гарызантальныя, але абавязкова выцягнутыя...

— Кiтайцы, пэўна ж, не любяць квадратаў, iм даспадобы iмперская велiч i прастора, панарамы ў некалькi даляглядаў...

— А яўрэi? — пытае Расцiслаў.

— Можна спытаць у Ларысы, яна — яўрэйка. Толькi не варта iх будзiць, хай спяць.

* * *

Людмiла вяртаецца з ваннай. Акрамя шаўковай начной кашулi, на ёй нiчога няма. Яна гасiць святло i кладзецца побач з Расцiславам. Ён адчувае на твары прахалоду Людмiлчынай далонi.

* * *

"Ён прыгожы, — думае Людмiла, — як для мужчыны, то i занадта. Можна лiчыць — мне шанцуе. А чаму мне не павiнна шанцаваць? Першы мужчына павiнен быць прыгожы... Ён мне нават падабаецца. Я не кахаю яго i не люблю. Так лепш".

* * *

Людмiла ледзь стрымлiваецца, каб не спытаць, цi падабаецца Расцiславу яе начная кашуля...

* * *

— Яны спяць, — шэпча Аркадзь.

— Яна iдыётка, — шэпча Ларыса.

— Чаму iдыётка? Не разумею...

— Няўжо нельга было зрабiць усё нармальна?

— А ты ўсё рабiла нармальна?

— Я зрабiла, як усе. Спачатку сустрэчы...

— А якая рознiца, былi сустрэчы цi будуць?

— Спачатку павiнна быць каханне, — Ларыса садзiцца на ложку.

— Павiнна... Зноў тваё "павiнна"... А ты кахаеш мяне? — у Аркадзевым пытаннi гучыць непрыхаванае раздражненне.

— Не кахаю. Раней кахала, а цяпер люблю, цяпер мы разам спiм...

* * *

— Спачатку ты схадзi, — кажа Людмiла, — бо я надоўга займу ванны пакой.

— Я хутка, — пагаджаецца Расцiслаў.

* * *

"Я дарэмна пiла каньяк пасля шампанскага, — думае Ларыса, — трэба пайсцi на кухню i выпiць вады. Цiкава, хто там мыецца? Ён цi яна? Так цi iнакш, давядзецца апрануцца. Як не хочацца вылазiць з-пад коўдры, але i ляжаць не хочацца. Нашто я пiла каньяк? Хапiла б i аднаго шампанскага... Добра, што толькi смажыць. Дзе падзелiся пантофлi? Як непрыемна запальваць уночы святло. Прыгожыя шклянкi. Асаблiва гэтая, з жоўтай машынай на баку. З прыгожай шклянкi i атруту пiць прыемна".

* * *

— I ты не спiш? — на кухню заходзiць Людмiла.

— Прыгожыя шклянкi... А як ты сябе адчуваеш?

— Нармальна.

— Калi ў цябе ўсё нармальна, я iду спаць.

* * *

Ранiца. Яны ўчацвярых сядзяць за часопiсным столiкам i п'юць моцную гарбату.

— Вон адсюль, — шэпча Людмiла, — вон адсюль...

Астатнiя маўчаць.

— Вон. Усе вон! — крычыць Людмiла.

Астатнiя маўчаць. Астатнiя глядзяць на гарбату ў высокiх шклянках.

Людмiла хапае крухмальны рог абруса i сцягвае на падлогу ўвесь посуд. Зусiм няшчасны выгляд маюць аскепкi з разнятай на кавалкi машынкаю.

Астатнiя шклянкi ў руках прысутных.

— Прабачце, — Людмiла пачынае збiраць пабiты посуд. Ларыса бярэцца дапамагаць.

* * *

— З Новым, 1979 годам...