На жаль, я не здолеў знайсці кнігу «Старонкі нашай мінуўшчыны. Анатоль Грыцкевіч. — Мінск: Кнігазбор, 2009». Не атрымалася і цалкам сабраць па частках з розных сайтаў. Затое ў дадзены варыянт ўвайшлі артыкулы, якіх няма ў арыгінале.
Велізарная падзяка сайтам http://jivebelarus.net/, http://pawet.net/, http://knihi.com/, http://nasledie-sluck.by/ і інш., чые матэрыялы выкарыстаны пры падрыхтоўцы.
Крыху пра фармулёўкі.
Часта ў гістарычных артыкулах і кнігах можна сустрэць фразы накшталт: «...у 1514 г. пад Оршай літоўсКА-беларускАЕ войска пабіла расейскае (ці рускае) войска...» ― і пачынаецца вялікая блытаніна...
Першае: Расейская Імперыя (Расія) з'явілася на карце свету высілкамі Пятра І толькі ў ХVIII стагоддзі, замяніўшы Вялікае княства Маскоўскае (Масковію), жыхары якога былі не расейцамі, а маскавітамі (маскалямі). А рускімі (русінамі) у той час звалі жыхароў сучаснай Украіны і часткі сучаснай Беларусі. Так што пабіта было менавіта маскоўскае войска (войска Вялікага княства Маскоўскага).
Другое: «літоўсКА-беларускАЯ» мяркуе ўдзел літоўцаў і беларусаў, а тут таксама ўсе няпроста.
Белай Руссю звалі свае ўладанні менавіта маскоўскія князі і цары. Усходняя частка ВКЛ стане Беларуссю пасля падзелу гэтай даўнейшай дзяржавы ў XVIII стагоддзі.
Літоўцамі (ліцьвінамі) клікаліся жыхары цэнтральнай і заходняй часткі сучаснай Беларусі (плюс Вільнюская вобласць рэспублікі Летува), дый усё, хто жыў у ВКЛ.
Так што «...у 1514 г. пад Оршай літоўскАЕ-беларускАЕ войска пабіла маскоўскае войска...» ― пэўна што, будзе слушней. Чаму не проста «літоўскае», а «літоўскае-беларускае»? Каб падкрэсліць гістарычную спадчыну: не жамойцкае ― продкаў большай часткі жыхароў сучаснай рэспублікі Летува, а літоўскае ― продкаў большай часткі жыхароў сучаснай рэспублікі Беларусь.
Гэта ня толькі мая асабістая думка, так лічаць многія сучасныя гісторыкі, якія, мяркую, з часам дэталёва разбяруцца ў гэтым спрэчным і слабавывучаным пытанні.
А пакуль я дазволіў сабе ўдакладніць фармулёўкі шаноўнага аўтара ў адпаведнасці з вышэйпрыведзенымі меркаваннямі.
З павагай да аўтара і чытачоў ― Polochanin72.