Учебник языка эсперанто. Основной курс

Лексика

bildo ‘картина’, ‘картинка’, ‘изображение’, ‘образ’,

blanka ‘белый’,

ĉambro ‘комната’,

ĉevalo ‘лошадь’,

demandi ‘спросить’,

familio ‘семья’,

fari ‘делать’,

gazeto ‘периодическое издание’, ‘журнал’, ‘газета’,

hundo ‘собака’,

instrui ‘учить’ (обучать, преподавать),

kalkuli ‘считать’, ‘подсчитывать’, ‘вычислять’,

kamarado ‘товарищ’,

kato ‘кот’, ‘кошка’,

kreto ‘мел’,

kuŝi ‘лежать’,

legi ‘читать’,

lernanto ‘учащийся’, ‘ученик’,

meblo ‘мебель’ (один предмет),

muro ‘стена’,

ofico ‘должность’, ‘служба’,

papero ‘бумага’,

paroli ‘говорить’ (о чём-либо),

respondi ‘отвечать’,

skribi ‘писать’,

stari ‘стоять’,

tablo ‘стол’,

tabulo ‘доска’,

vorto ‘слово’.

Грамматика

4-1. Глаголы в будущем времени оканчиваются на -os: mi faros ‘я сделаю’, ‘я буду делать’ (нельзя сказать *mi kunfaros или *mi estos fari), vi faros, li faros, ŝi faros, ĝi faros, ni faros, ili faros; Vi estos esperantisto.

4-2. Наречия: morgaǔ ‘завтра’, nun ‘теперь’, ‘сейчас’, multe ‘много’: Hodiaǔ al mi, morgaǔ al vi; Nun vi povas demandi; Kiu multe vidis, multe scias.

4-3. Предлогper указывает на орудие, предмет, посредством которого совершается действие; на русский язык передаётся формой слова в творительном падеже, а иногда словами «посредством», «с помощью» или другими предлогами по смыслу: Per malmultaj vortoj li multe diras Немногими словами он многое говорит‘; interparoli per telefono ’разговаривать по телефону.

4-4. Предлоги: pri ‘о’; ĉe ‘у’, ‘при’; ĝis ‘до’: Mi parolis pri vi nur bone ‘Я говорил о тебе только хорошо’; ĉe la frato ‘у брата’; ĉeesti ‘присутствовать’; ĝis morgaǔ ‘до завтра’; Ĝis la celo estas kvin kilometroj ‘До цели пять километров’.

Переводя с русского языка, не следует злоупотреблять предлогами, так как в эсперанто они не управляют падежами: ‘документ с фотографией’ dokumento kun foto (а не *dokumento kun per foto).

4-5. Числительные: ses ‘шесть’, sep ‘семь’, ok ‘восемь’, naǔ ‘девять’, dek ‘десять’.

Сложные числительные от «одиннадцати» до «девятнадцати» образованы путём сложения основ (сложные слова, в первой части которых dek ‘десять’, а во второй – соответствующая единица): 11 – dek unu, 12 – dek du и т. д.

Десятки представляют собой сложные слова, во второй части которых dek ‘десять’, а в первой – соответствующая единица: 20 – dudek, 60 – sesdek и т. д., 24 – dudek kvar, 45 – kvardek kvin, 69 – sesdek naǔ, 73 – sepdek tri, 88 – okdek ok, 99 – naǔdek naǔ, 100 – cent, 215 – ducent dek kvin, 1000 – mil, 2512 – du mil kvincent dek du, 18781 – dek ok mil sepcent okdek unu; XX век – la dudeka jarcento.

4-6. Порядок слов в эсперанто такой же свободный, как и в русском языке, его можно использовать для логического выделения слова или группы слов: Ni havas nur dek tagojn; Nur dek tagojn havas ni.

4-7. При обращении к одному лицу или к нескольким лицам артикль la не употребляется: Knaboj! Necesas legi la tekston! ‘Мальчики! Необходимо прочитать этот текст!’

Словообразование

4-8. Суффикс -et- обозначает уменьшительность: domo – dometo ‘дом – домик’, tablo – tableto, afiŝo – afiŝeto.

4-9. Суффикс -eg- обозначает увеличение или усиление степени качества, состояния: bela – belega ‘красивый – прекрасный’, domo – domego ‘дом – домище’, delonge – delongege давно – давным-давно, belega vespero.

4-10. Приставка re- обозначает повторение, возвращение; legi ‘читать’ – relegi ‘перечитать’, ‘снова прочитать’; rekontroli ‘перепроверить’; relaboro ‘переработка’; rediro ‘реплика’; resaluto ‘ответное приветствие’.

4-11. Суффиксы числительных:

-on- образует дробные числительные от количественных: duono ‘одна вторая’, ‘половина’; tri kvaronoj ‘три четверти’; Du kilogramoj kaj duono (= du kaj duona kilogramoj). Поскольку дробные числительные обозначают часть целого, имеющего чёткие границы, после них употребляется не da, а de: duono de la jaro. Можно использовать duon- и ему подобные элементы в качестве полуприставки: duonjaro (= jarduono) ‘полугодие’. Для обозначения десятичных дробей применяется слово komo ‘запятая’: 1,357 – unu komo tricent kvindek sep или unu komo tri kvin sep. Если дробная часть содержит больше трех цифр, то применяется только поцифровое чтение: 3,14159265359 – tri komo unu kvar unu kvin naǔ du ses kvin tri kvin naǔ.

-obl- образует кратные числительные: duoble ‘дважды’, ‘вдвойне’; triobla ‘тройной’.

-op- образует собирательные числительные: kvarope ‘вчетвером’; triopo ‘трое’, ‘тройка’, ‘трио’.

Словоупотребление

4-12. Фраза Kiu estas li? означает ‘Кто он?; Как его зовут?’: Li estas Andreo. Фраза Kio estas li? означает ‘Кто он такой?’: Li estas instruisto (учитель); bona kamarado (хороший товарищ); (sporta) ĉampiono (чемпион); esperantisto (эсперантист).

4-13. Иногда удобно переводить слова ĝi и ili на русский язык словом ‘это’: Kio estas ĝi? ‘Что это?’ (один предмет); Kio estas ili? ‘Что это?’ (два или несколько предметов); Mi ne volas scii pri ĝi ‘Я не хочу знать об этом’.

4-14. В русском языке глагольные приставки могут образовывать слова, имеющие новые значения. При переводе на эсперанто для этих приставок следует найти эквиваленты: ‘переделать’ refari, ‘описать’ priskribi. Но нередко русские глагольные приставки только образуют форму совершенного вида, выражая законченность действия, но не придавая нового значения – в таких случаях приставки на эсперанто не переводятся: ‘я смогу’ mi povos (а не *kunpovos), ‘я сделал’ mi faris (а не *kunfaris), ‘сфотографировать’ foti (а не *kunfoti), ‘написать’ skribi (а не *surskribi).

Dum Esperanto-leciono

— Bonan vesperon, kamaradoj! Mi estas Boris Grigorjeviĉ. Mi demandas vin, kaj vi respondas al mi en Esperanto. Kiu estas vi?

— Mi estas Andreo.

— Mia profesio estas instruisto. Kio estas mi?

— Vi estas instruisto.

— Kio estas vi?

— Mi estas lernantino.

— Ĉu vi estas inĝeniero?

— Ne. Mi ne estas inĝeniero, sed mi estas oficisto.

— Kio estas ĝi?

— Ĝi estas tabulo.

— Kion mi faras?

— Vi skribas vortojn.

— Per kio mi skribas?

— Vi skribas per la kreto.

— Jes. Mi skribas multe da vortoj: unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, naǔ, dek, dek unu, dek du. Mi kalkulis. Kion mi faras nun?

— Nun vi legas la vortojn.

— Ĉu ĝi estas tabulo?

— Ne, ĝi ne estas tabulo, sed ĝi estas muro.

— Kio estas sur la muro?

— Sur ĝi estas murgazeto de Esperanto-klubo.

— Kio staras ĉe la muro?

— Ĉe la muro staras tablo.

— Kio estas tablo?

— Tablo estas meblo.

— Kio kuŝas sur la tablo?

— Sur ĝi kuŝas blanka papero.

— Kio estas ili?

— Ili estas bildoj.

— Kio estas sur la bildoj, kiujn vi vidas?

— Sur la unua bildo estas granda kaj malgranda ĉevaloj, sur la dua estas malgrandaj kato kaj hundo.

— Kie ni estas nun?

— Ni estas en la ĉambro.

— Ĉu ĝi estas ĉambreto?

— Ne, ĝi estas ĉambrego.

— Morgaǔ ni parolos dum la leciono pri viaj familioj. Ĝis la revido!

Задания

4.1. Напишите цифрами и словами на эсперанто номера телефонов из вашей записной книжки. Прочитайте их вслух на эсперанто.

4.2. Выполните арифметические действия:

2 + 7 = 9 (du plus sep estas naǔ);

13 + 39 =;

366 + 309 =;

8 - 5 = 3 (ok minus kvin estas tri);

84 - 23 =;

288 - 254 =;

2 * 3 = 6 (duoble tri estas ses);

4 * 4 =;

7 * 5 =;

10 * 10 =;

6 / 3 = 2 (ses per tri estas du);

15 / 3 =;

100 / 100 =;

1 / 1 =;

1/4 + 2/4 = 3/4 (kvarono plus du kvaronoj estas tri kvaronoj);

2/5 + 1/10 =;

5/8 - 3/8 =;

1/2 * 1/3 =;

1/2 / 1/3 =;

66,01 - 11,25 =.

4.3. Что означают следующие слова?

Bibliotekistino; malriĉa; riĉega; akuratega; rozeto; vagoneto; grupeto; reorganizi; triĉambra; enskribi; alskribi; multjara; multnacia; triono; kvaroble; duope; kiomope; ĉetable; ĝisnuna; interparoli; kuna; ununura; peri; prilabori; malsama; blanki; fotopapero; kalkulmaŝino; maŝinkalkulo; kretblanka.

4.4. Переведите сочетания:

de Moskvo ĝis Peterburgo; kalkuli ĝis cent; per unu vorto; paroli pri bildoj; lekcio pri historio; ĉe la knabo; Esperanto-kurso ĉe la universitato; sidi ĉe la tablo; en la ĉambro; skribi sur papero; inter kamaradoj; triopo da ĉevaloj; dum multaj jaroj; programo por morgaǔ; por skribi; kune kun vi; responde al via demando; instruistino de muziko; de nun.

4.5. Переведите фразы:

Multe paroli kaj multe diri ne estas la samo (Sofoklo).

Kiu multe parolas, ne multe faras.

Ĝi estas tre malnova historio.

Ni scias, kio estas ni, sed ni ne scias, kio ni povas esti (Ŝekspiro).

Ili ne scias, kion ili faras.

Kio necesas por domego, necesas ankaǔ por dometo.

Kion mi povas fari por vi?

Ĝis morgaǔ la fotisto refotos la malnovajn portretojn, kiujn vi vidis ĉe li.

Al lia demando ŝi respondas per jesa frazo.

Mi demandas vin pri la samo.

En nia grupo estas nun dudek ok studentoj, en la fakultato ni havas naǔcent sesdek unu studentojn, sed en la instituto lernas kvar mil kvincent sepdek tri studentoj.

Dum kunsido de la grupo, kie ĉeestis tridek unu studentoj, ili priparolis, kiel fari la jubilean murgazeton.

Kamaradoj, ĉu vi scias, kiom da vortoj estas necese lerni por la Esperanta leciono?

– Hodiaǔ necesas lerni nur duonon de la novaj vortoj.

La knabino dume ne sciis, ke inter la dekduo da Esperantaj gazetoj, kiuj kuŝas sur la tablo, la kvina estas por ŝi.

Ni estas triopo da bonegaj kamaradoj.

4.6. Переведите на эсперанто:

Наша учебная комната большая.

Учитель стоит у доски и говорит новые эсперантские слова.

Мы сидим за столиками и пишем.

Он спрашивает нас, и мы отвечаем ему с большим удовольствием.

На нашем столе лежит эсперантский журнал.

Мы читаем его.

Он не очень труден, но есть много слов, которых мы не знаем.

У нас будет двадцать уроков эсперанто,

и мы тоже сможем хорошо говорить и читать на международном языке.

4.7. Составьте рассказ с частичным диалогом по одной из ситуаций: а) опишите вашему товарищу по переписке, как у вас проходят занятия эсперанто; б) представьте себе, что к вам приехали эсперантисты из другого города; расскажите им, где и как проходят ваши занятия на курсах эсперанто; в) как бы вы хотели, чтобы проходили занятия на курсах эсперанто?

Приложения