Usta va Margarita

IZOHLAR

Amazonka — qadimgi yunon mifologiyasida jangovar suvori ayol.

Aramoylar — kelib chiqishi arabistonlik bo‘lgan somiylar qabilasi.

Attis — yunop mifologiyasida Frigiyadap chiqqan xudo. Ammo uning bo‘lganligi mavhum.

Beletaj — teatr zalida parter va amfiteatrdan yuqoriroqqa joylashgan balkonning eng oldingi qatorlari.

Broken — Germaniyadagi Garts tog‘ining cho‘qqisi bo‘lib, nemis xalq afsonalari va rivoyatlarida ta’kidlanishicha, go‘yo bu yerda bahor bayrami arafasida (1 mayga o‘tar kechasi) jinlar bazmi bo‘lar emish.

Buyuk Irod (miloddan oldingi 73—4 yillar) — 40-yildan Iudeya shohi. Taxtni Rim qo‘shinlari ko‘magida qo‘lga kiritgan. O‘ta darajada riyosatparast va badgumon zolim bo‘lgan. O‘zining raqibi deb shubha qilgan hamma odamni o‘ldiravergan. Rivoyatlarga qaraganda, Isoning tug‘ilganidan darak topib, mamlakatdagi barcha chaqaloqlarni qilichdan o‘tkazgan emish.

Vampir — afsonalarda go‘rdan chiqib odamlarning qonini so‘ruvchi maxluq.

Vetap Anri (1820–1881) — Belgiya skripkachisi va kompozitori. Bryussel konservatoriyasining professori.

Galileya — shimoliy Falastinda tarixiy viloyat. Injil talqini bo‘yicha Isoni targ‘ib qilgan asosiy rayon.

Gomunkul — o‘rta asr kimyogarlarining xayoliy tasavvuricha kimyoviy usul bilan yaratish mumkin bo‘lgan odamzod.

Yershalaim — Yerusalim, ya’ni Quddus shahri.

Jokey — sportchi chavandoz.

Igemon — yunoncha Hegemon so‘zidag olingan bo‘lib. dohiy, rahbar ma’nolarini bildiradi.

Isrofilning suri — xristian dini aqidasiga ko‘ra, qiyomat kuni farishta Isrofil sur (karnay) chalarmish va buning ovoziga jamiki jonzotlar kayta tirilarmish.

Iudeya — Janubiy Falastiida Rimga qaraptli viloyat (milodiy 6—395 yillar).

Kaligula Gay Kesar (12–41 yillar) — Rim imperatori (37-yildan). Ashaddiy fosiq bo‘lgan. Uziga xuddi xudoga sig‘ingandek sig‘inishlarini talab qilgan. Kaligula o‘z shaxsiy gvardiyasining sarkardasi tomonidai o‘ldirilgan.

Kapeldiner — teatrda biletlarni tekshiruvchi va zalda tartib sakdovchi odam.

Kenturion — qadimgi Rim qo‘shinida Kenturiya (qarang) boshlig‘i.

Kenturiya (Senturiya) — qadimgi Rimda yuz kishilik otryad.

Kohorta — Rim piyoda qo‘shinida taktik qism. Lafonten (1621–1695) — Buyuk frantsuz masalnavisi. Legion — qadimgi Rim qo‘shinida yirik harbiy qo‘shilma.

Manipul — qadimgi Rim qo‘shinida tarkibida ikki kenturiya (qarang) bo‘lgan harbiy bo‘linma.

Manuskript — odatda qadimgi qo‘lyozmalar shunday nomlanadi.

Marduk — Bobil panteonida Markaziy iloh. Bobil shahrining bosh xudosi.

Masiho — bu o‘rinda yahudiy dinining talqini bo‘yicha, yahudiy xalqini ozod etish uchun zohir bo‘lajak afsonaviy xaloskor.

Melpomena — qadimgi yunon mifologiyasida to‘qqizta muzadan biri, fojiaviy asarlar homiysi.

Messalina Valeriya — Uchinchi Rim imperatori Klavdiyning xotini. O‘zining fohishaligi va badqahrligi bilan dovruq qozongan. Klavdiyning yo‘qligidan foydalanib, o‘z o‘ynashi Silliyga oshkora erga tegadi. Lekin imnerator qullikdan ozod qilgan Nartsis bilan Pallas Messalinani sudga berib, uni o‘limga hukm qilishlariga muvaffaq bo‘ladilar.

Nison oyi — Isroil davlati kalendarida yilning birinchi oyi bo‘lib, u hamisha bahor fasliga to‘g‘ri keladi. Nison oyining 15-kuni, ya’ni yahudiylar Misrdan ozod bo‘lib chiqqan kun Pasxa bayrami kuni deb hisoblangan.

Oziris — Misr tangrisi, ziyo va issiqlik xudosi.

Poligimniya — qadimgi yunon mifologiyasida to‘qqizta muzadan biri, gimnlar homiysi.

Pontiy Pilat — Rim imperiyasining Iudeyadagi noibi (milodiy 26–36 yillar). Uta shafqatsizligi bilan dong qozongan. Iosif Falaviyning yozishicha va tavrot talqinicha, Iso payg‘ambar uning hukmi bo‘yicha chormix qilinganmish.

Privat-dotsent — xususiy tarzda saboq beruvchi degan ma’noni bildiradi. Revolyutsiyadan oldingi Rossiyada va ayrim xorijiy mamlakatlarda oliy maktab o‘qituvchisining ilmiy unvoni.

Prozektor — kasalxonalarda murdani yorish bilan shug‘ullanuvchi mutaxassis.

Prokurator — qadimgi Rimda imperator noibi.

Rampa — sahna oldiga o‘rnatilgan chiroqlarni tomoshabinlar ko‘zidan to‘sib turuvchi pastak to‘siq.

Sekst Empirik — qadimgi yunon faylasufi va olimi. Skeptitsizm vakili. Mantiq tarixini yaratgan eng dastlabki olimlardan biri.

Sillogizm — mantiq ilmida ikki fikrni taqqoslab, ularning natijasi bo‘lmish uchinchi fikrni keltirib chiqarish nazariyasi,

Sinedrion — qadimgi Iudeyada oqsoqollar kengashi. Xukumat va sud ishlari bilan shug‘ullanuvchi oliy diniy mahkama.

Skuratov (Malyuta) — Ivan Grozniyning a’snlaridan biri. Terrorchi oprichniklar boshlig‘i. Ko‘p taniqli shaxslarni qatl etishda qatnashgan. 1570 yildagi Novgorod yurishida ommaviy qatlga boshchilik qilgan.

Solovkin — Oq dengizdagi xilvat orollardan biri, u yerda faqat monastirlar bo‘lgan.

Taliya — qadimgi yunon mifologiyasida to‘qqiz muzaning biri; komediya asarlari homiysi.

Tallif — etagi uzun ko‘ylak.

Tatsit Publiy — Korneliy Rumo tarixchisi,

Utgang — 16 kitobdan iborat «Solnoma» si mashxurdir. (Taxminan 53–54 yillarda tug‘ilib, I 17 136 yillarda o‘lgan).

Tetradraxma — to‘rt draxma qalinlikdagi qadimgi yunon aqchasi bo‘lib, aksariyati kumushdan, ba’zan esa oltindan ham bo‘lgan.

Tetrarx — Rim imperiyasi lashkarining to‘rtdan bir bo‘lagini boshqaruvchi xukmdor.

Tiveriya — Falastindagi shahar.

Tribun — qadimgi Rimda qo‘shinlarda tribunlar ma’muriy va xo‘jalik xizmati vazifalarini bajargan.

Filon Iskandariy — Iudeya faylasufi (miloddan oldingi 20-yilda tug‘ilib, milodiy 54-yillarda o‘lgan).

Shtraus David Fridrix (1808–1874) — nemis teologi (ilohiyot ilmi bilan shug‘ullanuvchi olim) va faylasufi, «Isoning hayoti» nomli kitobda injilning haqqoniyligini inkor etgan, Isoni tarixiy shaxs deb hisoblagan.

O‘n ikki xudo jamoasi — Rim mifologiyasida eng oliy tangrilar guruhi, Bular: Yuiiter, Neptup, Mark, Apollon, Vulkan, Merkuriy, Yunona, Venera, Minerva, Diana, Vesta va Serera. Bu o‘n ikki xudo, tangrilarnipg Yupiter boshchiligidagi oliy kengashini tashkil qilgan,

Qaysar — podsho.

Qaysariya — salganat.

Hemikraniya — qattiq bosh og‘rig‘i. Boshniig bir pallasi og‘riydi.

Hippodrom — ya’ni ippodrom, otlar poygasi o‘tkaziladigan maydon. otchopar.

Shizofreniya — sababi aniqlanmagan ruhiy kasallik, vosvos. Bu noto‘g‘ri muolaja oqibatida sog‘lom kishini telba qilib qo‘yish demakdir.

Pergament — qog‘oz kashf etilmasdan oldin qog‘oz o‘rnida ishlatilgan teri.

Anatyurel (fr.) — tabiiy, haqiqiy.

Sketch — kichik hajmdagi hajviy qissa.

«M» — «Master» («usta») so‘zining birinchi harfi.

Kenket — piligi maydonidan pastga joylashgan qadimiy chiroq.

Gotika uglubi — Yevropada o‘rta asrlarda rivojlangan me’morchilik uslubi

Pater — katolik dini ruhoniysi.

Ametist — binafsha rangli shaffof tosh.

Gamadril, gibbon, mandril, martishkalar — turli qit’alarda yashovchi maymun toifalari.

Kameliya — choygullar oilasiga kiruvchi hamisha yashil gul.

Noblesse oblige (fr.) — vaziyat majbur qiladi.

Ustritsa — mitti dengiz mavjudoti. Tansiq ovqat sifatida tiriklayin isge’mol qilinadi