Жанчыны ля басейну

Яша

Над галавою мерна лапаціць дождж, адзін з тых спорных халаднаватых дажджоў, на якія багатыя жнівеньскія адвячоркі. Яша сьпіць, і душа ягоная, занураная ў мроіва аднастайнага лопату, поўніцца шчымліва знаёмымі зыкамі, кволымі пахамі нечага даўно забытага, і час паволі цячэ, падаючы рэдкімі кроплямі з набрынялай столі кардонавай хаткі.

Яшу сьніцца лес.

Ён ляціць у вечаровым прыцемку, і пад лёгкімі крыламі ягонымі шумяць, уваскрашаючы маладосьць, кроны магутных хваін. Похапы ветрыку б’юць у крылы, зьбіваюць зь лёту, але ён упарта прастуе да ўзьлеску, туды, дзе займаецца барва далёкай палымніцы, дзе далягляд азораны агнямі.

Агні тыя запальвае вялікі горад.

Россыпы зыркіх, вясёлкава-мігатлівых зярнятак вабяць сваёй недатыкальнай прыгажосьцю. Яму карціць паляцець за небакрай, сабраць іх да адной і перанесьці сюды, у цёмны, пахмурны лес…

На дзюбу, разьвейваючы соннае мроіва, падае кропля. Яша прачынаецца, пераступае з лапкі на лапку і, схаваўшы дзюбу пад крыло, ізноў зводзіць павекі.

… Жыцьцё Яшава прайшло на ўскрайку векавога бору. Недзе там, у недасяжнай хворым крылам далечы, буцьвее на хісткай вілаваціне яго радавое котлішча. Там, на вершаліне высознай, аблепленай шэрымі лапікамі лішая хваіне, ён упершыню захлынуўся соладам ляснога паветра, упершыню ўбачыў весьняе, да плям уваччу, зыркае сонца, тамсама, на ўзьлеску, яму лёсіла сустрэцца зь людзьмі.

Людзі, гэтыя загадкавыя стварэньні, у якіх замест крылаў былі рукі, а замест лапак – літыя гумовікі, почасту наведвалі ўзьлесьсе. Яны прыходзілі туды невялічкімі чародкамі, пілі нагбом зь вялікіх бутляў, а наталіўшы смагу, аб нечым гучна каркалі. Па іхніх бяседах заставалася процьма рознай спажывы, таму птаства здавён замілавала ўзьлесьсе, а кроны навакольных дрэваў былі густа закіданыя калматымі кучмамі гнездавін.

Жаўтаротым пташуком ён любіў слухаць бязладныя людзкія размовы і, паколькі быў надзвычай здольны, ужо на сконе сёмага лета пачаў разумець чалавечую мову. Ён быў вельмі ўражаны, даведаўшыся, што ў людзей з узьлеску таксама былі ворагі. Ворагамі гэтымі былі жонкі. Жонкі ўяўляліся яму страхотлівымі лісіцамі, якія сядзелі на дрэвах, пільнавалі людзей, а згледзеўшы якога чалавека, кідаліся таму на голаў. Прыхоўваючы страх, людзі распавядалі аб крыважэрных лісіцах розныя вясёлыя показкі. Галоўным жа апавядальнікам быў каржакаваты дзядзька з плехам, які траха не штодня зьўляўся на ўзьлеску і ад якога, як казалі, зьбеглі, падкурчыўшы хваста, аж чатыры жонкі. Крумкач захоплена слухаў аповеды, уздрыгваў ад выбухаў раскацістага рогату, і яму праглася хоць нечым быць падобным да харобрага дзядзькі.

Аднойчы пагоднай позьневосеньскай парою, тою чароўнай парой, калі лясную вусьціш парушалі толькі шэрх апалых лісьцяў ды звон халодных кропель расы, ён завітаў на ўзьлесак. Над радзімаю старонкай лунала журботная песьня; чуўся бразгат шклянак, задаволенае крэканьне, і чалавечы важак, згледзеўшы яго ў высокім небе, весела гракнуў:

- Гэй, варона, давай да нас… нальём!

Падзяліўшыся на пары, людзі сьпявалі, кляношыліся адно аднаму ў адданасьці і па старой звычцы лаялі прараба. Зводдаль, ля куста пажоўклай шыпшыны, ён убачыў і старога знаёмца – каржакаватага дзядзьку з плехам. Знаёмец, які ўвесь час зь нецярплівасьцю пераступаў з нагі на нагу, неўзабаве хіснуўся, роспачна замахаў рукамі, намагаючыся, як бачна, узьляцець, і кулём паляцеў у шыпшыньнік.

- Трымайся, Лёха! – крыкнуў важак, і чарада зарагатала. Маладому крумкачу было да болю шкада бяскрылага чалавека, таму, падляцеўшы бліжэй да куста, ён таксама гракнуў:

- Лёха, трымайся!

Дзядзька падняўся на ногі, неяк дзіўна павёў вачамі і, выгукнуўшы штосьці няўцямнае, шпурнуў недапітую бутэльку. Страшны ўдар падхапіў, сыпануў у птушыныя вочы жменю зыркіх іскраў, закруціў у гарачкавым каламутным віры. Ужо непрытомны, крумкач адчайна распасьцёр крылы, прачыкільгікаў на перабітай лапцы, ратуючыся ад нясьцерпнага болю, і, зачапіўшыся за нешта, распластаўся на мяккім, халаднавата-расяным шыльніку. У вушах яшчэ гучала гамонка, сьпевы, потым усё сьціхла, і душу спавіло гарачае млоснае забыцьцё.

Крумкач ачуўся на золку. Абапіраючыся на здаровае крыло, ён дацягнуўся да збуцьвелага грыба, у брыльку якога сабралася кропля вільгаці, і, каўтнуўшы гаючага халадку, сьлёзна паглядзеў угору. На бэзавым купале сусьвету згасалі зоркі. Зоркі цьмянелі, аддаляліся, і вось апошняя зь іх астылаю ясачкай зьнікла ў бездані чорнага неба. Разам з зоркамі згасала і крумкачовае жыцьцё.

… Сон на імгненьне абрываецца, сьвядомасьць цёплаю хваляй падкочваецца да сэрца і, дыхнуўшы пошумам залевы, незваротна адступае. Галава кружыцца ад незнаёмых пахаў, сьляпучага сьвятла, ад пякельнай болесьці, што распаленай дзідай працінае істоту.

Ён спрабуе паварушыцца.

- Сядзі, сядзі, а то крыва зрасьцецца, - гучыць над галавой, і крумкач сьцішваецца, ачмурэла пазіраючы, як цёплыя чалавечыя пальцы абкручваюць лапку анучкай. Нехта вялікі і белы стаіць збоку, лашчыць яго, потым адыходзіць, і недзе непадалёку цурчыць вада.

- Ну, хлопцы, забірайце свайго крумкача!

Купка маленькіх людзей упырхвае ў пакой.

- Дык, кажаце, на экскурсіі знайшлі? – чалавек у белым выцірае рукі касматым ручніком.

- На экскурсіі, у лесе! – бязладна гамоніць чародка. – Ляжаў і не варушыўся, толькі сэрца білася. Ну, мы яго адразу сюды, на вэтпункт, - адказаў за ўсіх рухавы белагаловы хлапчук.

- Гэта вы добра зрабілі, - вусны чалавека кранула ўсьмешка. – Памятаю, калі я вучыўся, у нас таксама крумкач быў – Яшам звалі. Час, ведаеце, цяжкі быў, па вайне адразу, але мы Яшу ня крыўдзілі, нават булкамі частавалі.

Сказаўшы так, чалавек уздыхнуў, прыгадваючы штосьці, і, выцягнуўшы хусьцінку, таропка працёр шкельцы акуляраў.

- І мы Яшу не дамо ў крыўду! – грымнула чародка, а крумкач, сабраўшы рэшткі сіл, удзячна гракнуў у адказ.

Так пачалося ў Яшы гарадзкое жыцьцё.

Бясконцымі гадзінамі ён сядзеў на фарбаваным пні і глядзеў на выцьвілы лапік неба. Маленькі, аблямаваны зіхотка-шэрай намаразьзю лапік той быў адзінаю повязьзю з былым сьветам, вялікім і чароўным сьветам, абляцець які не хапіла б і крумкачовага жыцьця і які ператварыўся раптам у задушлівы, хоць высалапі язык, катух. Катух меў гучную назву “жывы куток” і быў апошнім прытулкам аблезлай вавёрцы, гарапашнаму вожыку, двум хамякам ды нейкім стракатым птушкам, якім сядзець у клетцы было даспадобы і якія несупынна цвыркалі, радуючыся ўежнаму жыцьцю. Ад гэтага цвырканьня ў крумкача часта балела галава, і тады ён гучна гракаў, заклікаючы цвыркуноў аціхнуць.

Але каго Яша незалюбіў па-сапраўднаму, дык гэта рабаціністую цётку, што раз-поразу зьяўлялася ў кутку, аточаная збоем першаклясьнікаў.

Зьяўленьні гэтыя называліся экскурсіямі.

- Ой, як яны расшчабяталіся, - яшчэ ад дзьвярэй зьвягала цётка, а ў крумкача ад таго воклічу, прынамсі, на тыдзень зьнікаў смак да едзіва. Падкаціўшы да клеткі, цётка кідала стракатым недарэкам жменю зярнят і, павёўшы рабаціністым носам, пачынала:

- Гэтыя прыгожыя птушкі, дзеці, называюцца канарэйкамі і жывуць на далёкіх Канарскіх выспах. Вы чулі, як яны сьпяваюць?

- Чулі, - адказвалі вучні, і цётка задаволена ківала.

- Самец і саміца, дзеці, розьняцца па экстэр’еры. Вось бачыце, у самца сьпінка зялёная, а грудка жоўтая.

Цётка прапіхвала між прэнтаў доўгі кій, паказваючы на перапуджанага самца, а вучні выцягвалі шыі, намагаючыся ўбачыць экстэр’ер.

Ад канарэек выправа ішла да фарбаванага пня.

- А гэта, - доўгі кій тыцкаў крумкачу ў дзюбу, - усім нам вядомы крумкач. Крумкачы, дзеці, птушкі непераборлівыя, таму ўзімку іх можна сустрэць на сьметніках ды памыйніцах.

На хвілю цётка перапынялася, чухала кіем свой нос, пасьля чаго шурпаты голас ізноў казытаў крумкачовыя нэрвы.

- Птушкі гэтыя – вялікія аматары блішчастых цацак. Вось глядзіце… - Рука з залатымі пярсьцёнкамі блізілася да вачэй, і Яша хапаў цётку за палец.

- Крумкачы, дзеці, цягнуць у гнёзды літаральна ўсё, што блішчыць: грошы, пацеркі, пярсьцёнкі, кавалкі шкла. Аднойчы нават бачылі крумкача з кухонным нажом у дзюбе…

Яша паныла апускаў галаву і больш ня слухаў цётчынай балбатні.

Аднаго разу цётка прывяла на экскурсію кучаравага даўгялу ў спартыўным гарнітуры. Даўгяла, несучы перад сабою цяжкую чорную скрыню, крадком зайшоў у куток і, замест таго каб ісьці глядзець канарэек, роспачна замармытаў:

- Глаша, я больш так не магу… Я ўжо нічога не баюся… Я заб’ю яго!

- Каго, Абакумчык? – азвалася цётка, прымаючы з рук наведніка скрыню і ставячы яе на стол.

- Твайго мужа!

Рабаціністая залілася дробным сьмехам, а Яша, якому паводзіны экскурсанта падаліся падазронымі, тым часам гучна гракнуў.

Даўгяла, што ўткнуўся быў носам у цётчыну шыю, спуджаным пеўнем матлянуўся да дзьвярэй.

- Супакойся, Абакумчык, нікога ня бойся! – сьпеўна прамовіла цётка і, укруціўшы ў скрыню аркуш паперы, запытала: - Дык што, у аблана накіроўваем?

Неўзабаве яна замалаціла пальцамі па клявішах, а яе сябрук, правёўшы рукой па мокрым лабешніку, пачаў мераць катух ашчадным крокам, дыктуючы дзіўшыя аповеды пра маральную няўстойлівасьць дырэктара школы.

Зрэдку катух наведвалі Пецька з дружбакамі. Гэта ён, белагаловы Пецька, знайшоў яго тады на ўзьлесьсі. Убачыўшы сяброў, Яша лапатаў здаровым крылом і штосілы кракаў:

- Прывітаньне, хлопцы!

Хлопцы лашчылі яго, частавалі пражаным гарохам і хвалілі за кемлівасьць.

“Што кемлівасьць, калі ня ўмею гаманіць па-людзку”, - са скрухаю думаў крумкач, а скончыўшы з пачастункам, браўся за вывучэньне чалавечай мовы.

- Яша, скажы: “Карл у Кляры ўкраў каралі…” Ну!

Ён чыстьціў дзюбу і гучна паўтараў: - Каррл!

- Карл! Уккррал!

- Карл! Украў!

Цёплае сакавіцкае сонца, зарапад кропель-зьнічак, што ляціць з высокіх капяжоў, і вясёлы сьмех дзятвы поўніць крумкачовую душу нясьцерпнаю радасьцю.

- Гляньце, Яша на фортцы! Яша, ляці да нас!

Срэбразычны званок працінае дрыготкае паветра і, паблукаўшы ў закутках двара, ляціць у высокі блакіт. Забыўшыся на ўрокі, вучні зачаравана глядзяць на адчыненую фортку, і, калі Яша сасьлізгвае долу, школьны двор скаланае магутнае “ўра!”

Крыло страшэнна шчыміць, але ён ня чуе болю.

- Карл! Украў! – галёкае крумкач. Яму вельмі хочацца, каб людзі зразумелі, якое гэта вялікае шчасьце – вырвацца з задушнага катуха, распасьцерці крылы і паляцець над весьняю зямлёй.

Ненароджаны крык перацяў дыханьне, і Яша прачнуўся. Колькі часу ён сядзеў з прыплюшчанымі вачамі і слухаў дрымотную цішу, у нетрах якой нараджаліся сумныя, цягуткія, як ліпеньская жывіца, зыкі, - гэта ціўкалі, сарваўшыся са змакрэлай столі, кроплі нядаўняй залевы. Знадворку дождж даўно аціх, а тут, у кардонавай скрыні, што тулілася на даху школьных майстэрань, усьцяж крапала. Расплюшчыўшы вочы, Яша выпрастаў зьнямелую лапку, пацягнуўся, нетаропка выйшаў з хаткі.

Гмах школы, чорны, падобны да вялізнай жывёлы, глядзеў у ноч адзіным асьветленым вакном, у жоўтай яснасьці якога рухавай зрэнкай варушылася нечая постаць. Крумкач падляцеў да вакна, скочыў на падваконьне і толькі тады пазнаў дырэктара – той сядзеў пры стале і па старой завядзёнцы вадзіў рукой па белай паперыне. Сьвятло выхоплівала зь цемры пацёхканы партфэль, які стаяў ля сьцяны, і Яша, падумаўшы між іншым, што што ў партфэлі можа ляжаць што-небудзь смачнае, зь нецярплівасьцю пастукаў у шыбу. Адарваўшыся ад папер, дырэктар зірнуў цераз плячук.

- Чаго, Якубе, ня сьпіш, людзей пужаеш! – запытаўся ён праз хвіліну, бразнуўшы просвамі.

Крумкач скочыў у адчыненае вакно, вінавата азірнуў кабінэт.

- Згаладнеў? – дырэктар пасьміхнуўся, ляпнуў па кішэні, шукаючы якіх крыхотак. – Не сядзелася ў “жывым кутку”… Зьбег… Даканала, пэўна, Глафіра Ягораўна?

Яша кіўнуў дзюбаю.

- Нічога, браце, не цябе аднаго, - тым часам кабінэт напоўнілі дзіўныя зьвінючыя зыкі, і дырэктар, кінуўшы кароткае “Нарэшце!”, рушыў да тэлефону.

- Пятро?! Гэта я, Іван, - гукнуў ён, прыціскаючы да вуха слухаўку. – Выбачай, што так позна, удзень да цябе не датэлефанавацца, - дырэктар пацёр далоньню грудзіну.

- Карацей, я напісаў заяву… - у гэты момант слухаўка незадаволена зумкнула. – Так-так… Аб сыходзе на пэнсію, - гэтым разам у трубцы штосьці зарыпела, і яна ізноў азвалася працяглым зумканьнем. – І рэч нават ня ў тых ананімках. Папросту я стаміўся – кажу гэта табе не як загадчыку аблана, а як сябру…

Намагаючыся ўцяміць, з кім гэта дырэктар размаўляе ў пустым кабінэце, Яша скочыў на стол і, умасьціўшыся на мініятурным бюсьце пэдагога Ўшынскага, занурыў дзюбу ў нейкую цёмную вадкасьць.

- Кінь пэцкаць паперу! Прэч ад стала! – прыціснуўшы слухаўку плечуком, дырэктар схапіў крылатага дуроніка, кінуў на падлогу.

- Прабач, гэта не табе. Гэта я тут… з адным таварышам. Ну, дык як, прыедзеш? – пачаў быў дырэктар акрыялым голасам, але Яша ізноў зьявіўся на чарнільным прыборы.

- Ваня! Што там у цябе? – зумкала пакінутая трубка, пакуль дырэктар лавіў Яшу і зачыняў вакно.

Калі ж размоўца прыціснуў, нарэшце, слухаўку да вуха і задыхана выгукнуў “Алё!”, абанэнт даверна і з разуменьнем справы запытаўся:

- Жанчына?

Наступным імгненьнем трубка жаночым голасам загадала: - Канчайце! – і азвалася кароткімі, рашуча нецярплівымі гудкамі.

Больш за ўсё на сьвеце Яша любіў сонечныя ранкі. Яшчэ зацемна ён узьлятаў на школьны дах і адтуль, зь верхавіны тэлевізійнай антэны, назіраў, як ружавее ўсход, як сонца, працяўшы неба гострымі дзідамі промняў, паволі ўздымаецца над небасхілам. А яшчэ ён любіў страчаць дзятву, якая шторанку гаманкім натоўпам ішла на заняткі. Яша кружляў па-над іхнімі галовамі, голасна крумкаў, і дзятва адказвала яму радасным лямантам.

Але неўзабаве надышло лета, вучні зь невядомай Яшу прычыне кінулі хадзіць на заняткі, і толькі сівы дырэктар па-ранейшаму ў адзін і той жа час сьпяшаў у школу. Згледзеўшы ягоную постаць, Яша ляцеў насустрач, ведаючы, што ў дырэктаравым партфэлі заўсёды знойдзецца які-небудзь пачастунак.

Рэшту дарогі яны ішлі разам – крумкач падскокам шыбаваў да школьнага ганка, а сьледам, хаваючы ўсьмешку ў сівыя вусы, цяжкою хадою ішоў дырэктар.

Вось і гэтым ранкам Яша страчаў сьвітаньне, седзячы на верхавіне тэлевізійнай антэны. Наўкол было ціха: не трымцела парыжэлай лістотай гаманкая таполя, птушкі ня ціўкалі ў застрэшшы, і нават нястомны гудзьбіт – тэлеграфны слуп не гудзеў, сьцішыўся да часу, па самы верх зашыўшыся ў шары вэлюм ранішняй смугі. І ружавела неба на ўсходзе, і прасьвецьці між дрэваў поўніліся гарачым пунсам, і сонца, сьлізгануўшы па гонкіх, колеру адшараванай медзі, хваёвых ствалах, паволі ўздымалася над зубчастай выцінанкай гарадзкога лесапарку. Колькі бясконца доўгіх ценяў беглі за далягляд, над лазьнева-пральным камбінатам узьнялася аблачынка пары, і да саладжавага паху таполевай лістоты дамяшаўся ўстойлівы пах гомельскага мыла, выпетраных венікаў і польскай парфумы “Ўрода”. І вось ужо дзесьці зарыпелі дзьверы, у застрэшшы школьных майстэрань усчалі вэрхал маладыя вераб’і, а па гулкім, кранутым пяшчотнай ружавізною асфальце загрукалі боты першага прахожага, які валок на карку скрутак поліэтылену.

Яша ўзьняўся ў паветра, крылы ягоныя зь лёгкай радасьцю разрэзалі пахкае паветра, а сэрца крумкачовае зазьвінела ад шчасьця. Прагнучы падзяліцца гэтай радасьцю быцьця з прахожым, ён плюхнуўся на даўжэзны скрутак і штосілы гракнуў: “ Украў!”

- Кыш, каб цябе парвала! – дзядзька спалохана прысеў і так імпэтна страсянуў скрутак, што пацёрты капялюш зваліўся зь ягонай галавы і, падхоплены ранішнім ветрыкам, пакаціўся ў бліжэйшую лужыну. Пунсовае сонца адбілася ад дзядзькавага плеху, і Яша, пазнаўшы харобрага Лёху, роспачна кінуўся ў кірунку да лазьні.

Блізу двух гадзін крумкач сядзеў на лазенным коміне і чысьціў зь перапуду парадзелыя пёры. Невядома, колькі б ён яшчэ там адсядзеў, калі б не пачуў раптам лагоднага дзіцячага сьмеху. Дзятва, што высыпала з пад’езду шэрага пяціпавярховіка - з клункамі, з пукамі чырвоных кветак, - гамузам рушыла па вуліцы.

“Куды гэта яны?” – зьбянтэжыўся быў Яша, але ў той жа момант убачыў сярод сьціжмы вучнёўскіх галоў бялявую галаву сябра.

- Пеця! – гракнуў ён, зрываючыся з коміну.

- Яша! Яша прыляцеў! – грымнула дзятва, а крумкач, даўшы кругаля над вучнёўскай сябрынай, скочыў на плячук шасьціклясьніка Бяляцкага.

- А нашай школе трыццаць гадоў! Нас будуць здымаць на тэлебачаньне.

І Яша, які цэлае лета ня бачыў сяброў, бліснуў пацеркамі вачанят і радасна залапатаў крыламі.

Над школьным дваром, у прадоньні яшчэ цёплага неба, кружлялі танюткія павуцінкі. Яны вясёлкава зіхцелі на сонцы, здавалася, напята зьвінелі, а пачапіўшыся да сьвяточна-белых стужак, казыталі шчасьлівыя тварыкі першаклясьніц. Адна з павуцінак апавіла чорную дулю мікрафона, і, перш чым сказаць словы вітаньня, Глафіра Ягораўна зь нейкім дзіўным спакоем цікавала за яе трымценьнем.

Глафіра Ягораўна, жанчына энэргічная і паважная, мела зычны голас, апрача таго яна пісала вершы, якія друкавала ў раённай газэце, і таму адкрыць сьвята было даручана менавіта ёй.

Удыхнуўшы паветра, яна зірнула на свой адбітак у аб’ектыве тэлекамэры і ўсхвалявана прамовіла:

- Дарагія сябры! Перш чым даць слова нашым гасьцям, - Глафіра Ягораўна няўзнак зірнула на загадчыка аблана, што прыехаў на сьвята, - я хачу прачытаць новы верш, які напісаўся сягоньня ноччу і які прысьвячаю трыццатай гадавіне нашай школы.

“Дарагія сябры” стаілі дых, павуцінка на мікрафоне ніца абвісла, баючыся нат зварухнуцца, а паэтка, керхануўшы ў жменю, пачала:

Дзеля большай выразнасьці паэтка ўзьняла ўгору палец, і шыкоўны пярсьцёнак-пячатка здрадліва бліснуў на сонцы. Праз хвілю, нібыта пацьвярджаючы прароцтва, у небе суха залопалі крылы, а на галаву Глафіры Ягораўны абрынуўся вялізны крумкач. Атабарыўшыся на кучме рудых валасоў, крумкач схапіў паэтку за выстаўлены палец.

- Пакарыцца яму далячынь… - ікліва прашаптала Глафіра Ягораўна і паволі асела долу.

Зрабіўшы сваю справу, разбойнік ускочыў на мікрафонны старчак, незадаволена гракнуў, і Яшаў крык громам нябесным пракаціўся па навакольлі.

Паэтку падхапілі, ахвяравалі насоўку, пырснулі ў твар вады.

“А гэта правал”, - з разважнасьцю, вартай Ісаева-Шцірліца, падумаў дырэктар і, каб хоць нечым улагодзіць сытуацыю, махнуў аркестру.

Аркестар падшэфнай цеплаэлектрацэнтралі ўрэзаў туш. Музыкі адчайна дзьмулі ў трубы, бубнач лупіў булавешкаю так натхнёна, што паласатая кепурка на музыкавай галаве пайшла ў скокі, але ніякія тушы не маглі заглушыць выбухаў здаровага дзіцячага рогату.

Пад час апошняга ўроку Яша сядзеў на школьным даху і зь неадчэпнаю думкаю пра харч чысьціў пёры. Ён ужо зьбіраўся зьляцець долу, як у будцы, дзе месьціўся паддашкавы люк, бразнула засаўка і нехта няўцямна замармытаў. Неўзабаве вечка люка ўзьнялося і Яша ўбачыў выкладчыка беларускай мовы і фізкультуры Абакумчыка. Вылезшы з будкі, Серафім Януаравіч абабіў калашыны, заклапочана глянуў на кардонавую скрыню.

- Прывітаньне! – ужо ў паветры гракнуў Яша, падлятаючы да госьця.

Госьць пужліва падскочыў, дастаў з кішэні акраец здобнай булкі, расьціснуў мякіш.

- Еш, еш, - шчыра шапятнуў Серафім Януаравіч, скідваючы свой гаматны, запэцканы ў пабелку, пінжак.

Лямант захрас у глотцы разам з крыхоткамі здобнай булкі. Яша торгаўся, тузаўся, драпаўся, але марна.

- Сядзі, сядзі! – адлётаўся, - прагучала ля вуха, і ён сьцішыўся, намёртва апавіты мадняцкім крымпленавым пінжаком.

А потым было пекла – цёмны, навылёт прасьмярдзелы бэнзынам і паленай гумай, закутак. Тут, у закутку, яго страшэнна трэсла, шпурляла ва ўсе бакі, па дне закутка перакочваліся нейкія пляшкі і даводзілася пераскакваць празь іх, стукаючыся патыліцай аб нізкую столь. Стукнуўшыся разоў дваццаць, ён страціў прытомнасьць і ўжо бесклапотна качаўся па пекле ў абдымку з пустымі бутэлькамі.

Да жыцьця яго вярнуў глыток сьвежага паветра. Апрытомнеўшы, Яша адчуў, што ляціць дагары нагамі, і, не пасьпеўшы распасьцерці крылаў, ляснуўся вобзем. Ён паспрабаваў устаць, але ня здолеў - галава гула і круцілася, не раўнуючы як заведзены жэўжык.

Усьлед яму з бажніка паляцелі нейкія брудныя шматкі, кавалкі “Настаўніцкай газэты” і пабітая піўная бутэлька, якая, бліснуўшы на сонцы, мякка чвякнула ў прыдарожны жвір.

Бразнуўшы вечкам, Серафім Януаравіч ускочыў у легкавік. Хвіліна, і чырвоны “жыгуль”, дыхнуўшы бэнзынавым гарам, зьнік за павароткай наежджанай вясковай дарогі.

Прайшлі два доўгія месяцы.

Пасьля абложных дажджоў, якім, здавалася, ня будзе канца, выдарыўся смужны сьвяточны зазімак. Зямля за ноч падсохла, плыткія лужыны зацягнуў лядок, і заняткі па фізкультуры вырашылі правесьці на стадыёне.

Парна дыхаючы стылым паветрам, вучні выбеглі на шэрхлую сьцяжыну, і Серафім Януаравіч з насалодаю дзьмухнуў у сьвісток.

- Два кругі, высока ўзьнімаючы калені! – гукнуў выкладчык, пляснуўшы ў далоні.

Шасьціклясьнікі рынулі па крузе, але Пецька Бяляцкі, які бег першы, нечакана спыніўся: наперадзе, на другі канцы стадыёну, клыпаў, прыпадаючы на хворую лапку, вялікі крумкач.

- Яша! – насьцярожліва, каб ня спудзіць кволую надзею, вымавіў Пецька, і ў адказ яму крумкач прастуджана крахтануў: “Карл! Украў!”

Серафім Ячнуаравіч дзьмухнуў у сьвістульку, але пералівісты і дагэтуль уладны пошчак патануў у радасным ляманце.

- Яша прыляцеў! Яша вярнуўся!

У прыцемку клясных пакояў пазначыліся невыразныя тварыкі і сьветлымі плямамі пакрылі шарыя школьныя вокны. Падышоў да вакна і дырэктар. Зірнуўшы на двор, ён убачыў бязладны натоўп, які бег ад стадыёну, а наперадзе, на галаве шасьціклясьніка Бяляцкага сядзеў і махаў крыламі неўміручы разбойнік. Сэрца дырэктарава пахаладзела. Ён падбег да вешалкі, ірвануў паліто, рашуча нацубіў капялюш і, толькі схапіўшыся за ручку дзьвярэй, ачуўся.

- Яша прыляцеў! Яша вярнуўся! – грымела на калідорах, а падлога прыкметна зыбалася ад дружнага тупату. Дзьверы нечакана падаліся, і перад вачыма паўстаў спалатнелы Серафім Януаравіч.

- Іван Пятровіч… там… зноў гэты… - задыхана пачаў выкладчык, але дырэктар не даслухаў. Павярнуўшыся, ён паволі пайшоў да вакна.

Школьны двор віраваў. Вучні скакалі, сьвісталі, падкідвалі ўгору шапкі і стогалоса крычалі:

- Яша прыляцеў! Яша вярнуўся!

Івану Пятровічу раптам да сьвербу ў пятках захацелася пабегчы на двор, пасадзіць на голаў Яшу і, дыхнуўшы на поўныя грудзі, засьвістаць, як колісь, у чатыры пальцы. Ён зьняў з галавы капялюш, правёў далоньню па рэштках сівых валасоў і ўпершыню за апошнія месяцы голасна засьмяяўся.