Хлопчыкi i дзяўчынкi

Алёшка

Завуць мяне Аляксей Міхайлавіч. Мне дзевяноста гадкоў. Як жа яшчэ могуць пачынацца дзённікі і не ведаю нават. Гэта вось мой дзёньнік, які я цяпер буду весці, каб гаварыць хоць з кімсцi. У вёсцы нашай я жыхар апошні. Застаўся адзін стары дом, на ўскрайку леса. І ў доме гэтым адзін стары дзед — я. А як памерла мая Лукошка… Ну гэта котка мая. Котка Лукошка. Ну дык вось, як памерла яна, дык і зусім мне стала сумна і гаварыць мне наогул здаецца няма з кім…

Пасля вайны працаваў я нават інжынерам. Адукацыю ў горадзе-героі Мінску атрымліваў. Быў, хiба ж, на добрым рахунку… Ды потым да жонкі ў вёску перабраўся… А потым і ў сваю родную вярнуўся. Тады тут людзі жылі. Сем'яў трыццаць — не менш.

Ну дык былі ж тады часы… А цяпер вось пагаварыць няма з кім. Ну не з курыцай жа тупой гавэндзiць. Курыца яна цьфу і расцерці, дурная птушка. Ну дык i вось… Пра што гэта я?

Ах так… Пісаць мне яшчэ вочы даюць. Хоць і дзіўна гэта для мяне, але бачу я цалкам нядрэнна нават. Калі выходжу на ўзлесак гляджу на елкі і нават іголачкі бачыць магу. Памятаю, вось гэтак жа добра бачыў я і старшыню нашага калгасу, у пяцьдзесят другім годзе, калі яго на нейкай калымазе павезлі ў горад. Казалі, што ён быў фашысцкі прыхвасцень. А толькі быў ён на самай справе партызан і фашыстаў біў не горш за многіх іншых. Але тады было ўсё адно. Ты грыб аль не ты, а лезь у рондальчык, калі так вырашыць кухар.

Жонка мая дык з'ехала даўно. Не хацела ў глушы гэтай жыць. Што ж рабіць. Адпусціў я яе тады. Цяпер вось часам і шкадую. Гадкi ішлі і ішлі, дакладней сказаць ляцелі…

Быў такi час калi я тут сябраваў з бабкай Франкай. Ну як сказаць сябраваў: хутчэй ужо не пераносілі мы адно аднаго, але гутарылі рэгулярна. Ну таму што з кім жа яшчэ гутарыць тут у глушы гэтай…

Адзінота прымушае рабіць дзіўныя рэчы, нават калі табе аднаму добра. Вось і мы з Франкай: адно аднаго не любім, а сустракаемся і гадзінамі гаворым. А часам і лямантуем гадзінамі. Спрачаліся з ёю ох як. Але потым зразумеў я адну рэч. Секчы дровы часцяком больш карысна для здароўя, чым секчы чужыя ілюзіі. Вось! Разумна як сказануў та. На мяне находзіць часам, і я вось такія рандэля выдаю. Ну дык вось… Перастаў я ўжо з Франкай спрачацца. Хай баба будзе задаволеная, думаў. А яна ўсё чакала і дзівілася, а аднойчы і кажа: «Што ты, Міхалыч, спрачацца та са мною перастаў? Стаміўся ці што? Можа табе травак якіх для сну даць?» Забралі яе ў горад унукі, даўнютка ўжо. Я вось сумую часам па ёй.

— — — — —

Сёння мне адзін малайчына павінен быў дроў падвесці. У суседнюю вёску ездзіць ён. Там жа тое… Там народу пабольш будзе. Ну і да мяне ён павадзіўся. І дроўцаў, і прадуктаў падвозіць малёх. Дзякуй яму, чаго там. Так і жыву.

— — — — —

Хадзіў сёння ў лясок, у раён балотца нашага. Балотца гэтае спрадвеку называлі Гаштолька. Кажуць, што там князь літоўскі Гаштольд замак свой каменны ўтапіў. З замка таго як бы агеньчыкі бывае што падымаюцца. Ну па начах, вядома, робіцца такое. Гэта быццам ваяры князя з паходнямі скачуць. Але байка гэта і нічога больш. Балотныя агні, як адзін разумны чалавек неяк тлумачыў нам у годзе гэтак… Эх, не памятаю ў якім годзе, ды і што тлумачыў не памятаю, але толькі памятаю, што не ваяры гэта ніякія. Няма там такога. А ўсё-ткі я туды па начах хадзіць баюся. Хоць і то скажу, што і хадзіць туды па начах няма чаго. Хіба што папараць-кветку пашукаць. Бо хто знойдзе яе той і ўладу мець будзе. Такая ёсць лягенда. Толькі вось навошта мне ўлада. Мне дык яна ні да чаго ўжо. Ах вось! Яшчэ ўспомніў, што пра балота тое балбаталі. Казалі людзі, што немцы там патапіліся. Разам з танкам сваім у прыдачу. Глупства гэта. Хіба туды б танк той прайшоў. Глупства.

— — — — — —

Лепш за суніцы мясцовыя я і не бачыў ніколі. Маю iх сёння лукошка цэлае. Амаль як клубніцы гарадскiя і саладзейшыя нашмат. Вару з ягадак лясных сочыва. Узімку дык яно яшчэ як спатрэбіцца.

— — — — — —

У ноч сёння была навальніца страшная. Спаць не мог. Хацеў ужо напісаць што-небудзь у дзённік гэты, але пры свечках пісаць цемнавата мне. Нiколi ў вёсцы нашай электрычнасці не было. Была б лямпа з лямпачкай, дык і святла б хапіла. А так… Не пісаў я нічога, толькі на навальніцу тую глядзеў. Успышкі тутака хвоі асвятлялі белым святлом… I тут я і ўбачыў… Людзей убачыў. Стаялі на ўскрайку ў шэраг. Па-дурному гэта, але падумаў я пра воінаў князя таго балотнага — Гаштольда. Вочы працёр. Гляджу, а ўжо і няма нічога. Здалося, ясны пень. Зараз, калі з раніцы пішу гэта, дык смешна мне, а ўначы было страшна.

— — — — — —

Хадзіў на рэчку нашу. Парыбаліў самую драбніцу. Злавіў худога карася. Хоць і дрэнь дробная, а ўсё лепш, чым нічога. Ды і вадзіца цурчала так… Эх, думаю, добра. Паветра, вада, ды лясок наш. Што яшчэ трэба.

— — — — — —

Устаў тут з раніцы, умыўся ну і пайшоў у лясок, у бок Лысага пагорка. Пра пагорак той балбаталі старыя ў вёсцы, калі я яшчэ хлапчуком быў, што стаяў на ім дом татаркі адной. І калі міма ехаў падарожнік, выскоквала яна, ды і біла яго паміж вачэй булавой булатнай. Таму, ясная справа, капец. А татарка ў дом яго цягнула і там рэзала на кавалчкi, як дзіка якога-небудзь, ну а потым смажыла ды ела. Чаго толькі не казалi людзі. А можа і праўда гэта. Хто ж ведае. Але мне дык не на ўзгорак гэты трэба было. Згарнуў я направа, каля пагорка, ды і да старога крыжа пайшоў. Стаіць там у лесе стары крыж. Жалезны! Кажуць людзі, што паўстанцам супраць цара пастаўлены ён. Там я і малюся часам. Да касцёла бліжэйшага мне тупаць далекавата. Цяжка ўжо. Я ж не хлопчык. А да крыжа гэтага дайсці магу. А потым яшчэ і да каменя вялікага паварочваю. Казала мне бабка адна, якой гадоў сто было, калі я яшчэ хлапчуком босым быў, дык вось казала мне яна, што з даўніх часоў да таго каменю хадзілі людзі, ну як быццам бы маліцца. Папы ды ксяндзы не ўхвалялі тое. Яно і ясна! Але толькі людзі ўсё роўна хадзілі. Вось і я хаджу. Камень той увесь мохам парос. А ў зямлю ўвайшоў глыбока. Дык вось і я да гэтай зямліцы роднай, можна сказаць, прырос.

— — — — — — —

Вось жа дзень сёння. Чакала мяне, можна сказаць, нечаканасць раптоўная. Прыехала да мяне праўнучка. Алеськай клічуць. Жыве та яна ў Амерыцы, куды яшчэ дачка мая даўным-даўно з'ехала. Рады быў я невымоўна, чаго там. Чайку ёй заварыў, з траўкамі ляснымі. Ну сядзім з ёй, балакаем. Ну і тут кажа яна мне:

— Дзеда, паехалі са мной у Амерыку, га? Чаго табе тут сядзець аднаму, без умоваў чалавечых. А ў нас у Лос-Анджэлесе дом…

— Дом? — у яе пытаю.

— Ага, дом, — кажа. — Давай да нас. У нас там акіян і пальмы, лекары для цябе добрыя, па пляжы шпацыраваць будзеш. На Галівуд паглядзіш.

— Галівуд у нас свой ёсць, — кажу ёй. — Кабак такі ў суседнім сяле быў.

Ну яна смяяцца пачала. Я таксама смяюся, а потым і кажу:

— Ну дык ты, Алеська, хочаш, каб я свой дом кінуў, і лясок свой, і балотца, і ў дзевяноста гадкоў у ваш Лох-Анджэляс паехаў? Каб удалечыні ад радзімы маёй яшчэ пару гадкоў пакруціўся?

— Так, дзеда, хачу, — кажа мне.

Ну я доўга думаць не стаў і кажу ёй:

— Дзякуй дараженькая, што не забылася на мяне. І адкажу я табе на добрую прапанову тваю так: зямля гэтая мне родная, ужо столькі гадоў тут жыву! Усе асінкi з елкамі на памяць вывучыў. І балотца мясцовае, як свае пяць пальцаў ведаю. А вы кажаце: едзь, дзед, са мной!

Бачу яна глядзіць уважліва на мяне. Слухае. Чаёк папівае. Ну і кажу:

— І ведаеш што, Алеська. Паеду я з табой! Паеду, вядома. Чаго я тут не бачыў? Балоты ды лес гэты? Пфф… Нагледзеўся ўжо. Хоць на старасці гадоў чалавекам пажыць. На акіян з пальмамі глянуць. Тут дык і без мяне абыдуцца. І балоты абыдуцца, і лясок, і Старшыня. Паеду, мілая, з найвялікшым маiм задавальненнем.

Абняліся мы з ёй, а ўвечары я яе спаць паклаў, а сам вось пішу сюды апошнія радкі. Пакіну тут дзённік гэты. Хай яго кабаны чытаюць, калі ў хату маю старую забрадуць. Кропка.