Някляеў — не проста прозвішча, а знак, сімвал, калі хочаце, стыль паводзін.
Ягоная паэзія — заўсёднае паляванне на спакой, а сам ён, між тым, дастаткова ўраўнаважаны.
Я назіраў за ім шмат у якіх сітуацыях, часам зусім нязручных, і заўсёды здзіўляўся ягонай цярплівасці.
Яна, гэтая цярплівасць, перш за ўсё ад разумення: марнасць — вызначальны сэнс жыцця.
* * *
Жыццё — мноства дзен, атручаных сумам.
Сум генетычна разбаўлены ў нашай крыві.
Ратавацца, выводзіць з крыві гэту атруту можна толькі алкаголем, каханнем і паэзіяй...
Алкаголь не страшны, калі кахаеш.
I каханне не ператворыць цябе ў бязвольнага раба, калі дакладна ведаеш сваю глыбіню ў алкаголі.
I паэзія не стане графаманіяй, калі не шкадуеш часу на алкаголь і каханне.
Някляеў першы ў нашай літаратуры зразумеў, як трэба скарыстоўваць гаючую энергію, якая існуе паміж алкаголем, каханнем і паэзіяй, і, пэўна ж, таму сваю маркоту не аддае нікому.
«Ты воблакам плыла...»
Гэта пра каханую — і пра сябе.
Воблака пакідае добры настрой.
Някляеў не модны паэт, модных паэтаў на Беларусі не бывае.
Але яго жадаюць бачыць, чуць, быць з ім разам.
Жанчыны прагнуць ягонай увагі.
Я ўжо казаў пра гэта, але мушу сказаць яшчэ раз: з ім заўсёды можна гаварыць пра жанчын, не называючы іх імёны.
* * *
У асаблівыя моманты настрою ўраўнаважанасць пакідае яго, і тады ён робіцца азартны.
Аднойчы захацеў навучыць мяне гуляць у прэферанс.
Ведаў мае абыякавыя адносіны да карт; ведаў, што я не паддаюся карцёжнай дрэсіроўцы, тым не менш пайшоў на свядомую авантуру.
Схаваўшы сваю незадаволенасць, я мусіў быў згадзіцца і адразу ж... выйграў.
Дык вось, першы мой выйграны даляр (не зароблены, а менавіта выйграны) быў далярам Някляева.
Такое запамінаецца.
* * *
Па начах любіць падымацца на дах свайго дома.
Я ніколі не пытаўся ў яго, што ён бачыць ці хоча ўбачыць з гэтай вышыні, але, нават не пытаючыся, знаю: дарэмны занятак — стаяць на даху.
Нешта істотнае ўбачыць адтуль заўсёды замінаюць сонныя каты Гофмана і патрывожаныя вераб'і Катула.
Аднак жа Гофман Гофманам і Катул Катулам, — прыгожыя метафары абавязкова саступяць метафарам сэнсавым, калі ўспомніць, што ён аўтар аповесці «Вежа» і паэмы «Прошча», у якіх тэма вышыні, ці інакш — тэма адыходу ад будзённасці, гучыць акордам неадольнага наканавагшя.
* * *
Ён не любіць называць сябе паэтам, аднак ён паэт з тым разуменнем сваёй значнасці, якой дастаткова, каб ягонае ільняное прозвішча гучала як сінонім паэзіі.
Праўда, у саму паэзію не верыць — яго не назавеш парнаскім артадоксам.
Зрэшты, не назавеш і адступнікам.
У паэзію вераць Л. Галубовіч і А. Разанаў.
Ен жа накіраваны на высокія персаналіі. Ён верыць у паэтаў.
Невыпадкова ж, як асноўныя словы сваёй малітвы, здушлівым дактылем прамовіў: «Колас, Купала...», а пасля ў песні на ўсю краіну аортным рэфрэнам: «Ян-ка Ку-па-ла...»
* * *
Чарада, натоўп, гурт, статак...
Ён не з чарады, не з натоўпу, не з гурту,— і ніколі не шукаў сабе месца ў статку.
Не, ён не эстэт-сябелюб, — проста не прымае халопства чарады, згубны імпэт натоўпу.
Варта прыгадаць адно здарэнне з яго дзяцінства, каб сябры і ворагі нарэшце зразумелі, чаму ён такі...
У Крэве зімою тануў у возеры хлопчык, — бегаў па першым лёдзе і праваліўся.
Непадалёку нейкія дзядзькі рабілі хату.
Яны і кінуліся ратаваць дзіця.
Кінуліся, як мае быць, гуртам, славянскім «скопом», і ўсе апынуліся ў вадзе.
Слабы лёд не вытрымаў гэтых безаглядных выратоўцаў.
Дзіця, вядома, не ўратавалі, і самі ледзьве не ўтапіліся.
Ці варта казаць, што ўсё абышлося б, дзіця жыло б, калі б у натоўпе знайшоўся хоць адзін разважлівы, які не пусціў бы ўсіх на лёд...
Аднак жа натоўп таму і натоўп, што ў ім разумных, разважлівых не бывае.
Такі ён — горкі і страшны ўрок дзяцінства.
* * *
Някляеў ведае на памяць ці не усе свае вершы і песні і мноства вершаў іншых паэтаў; ведае бясконцую колькасць чужых песень.
Дзякуючы глыбокай памяці, можа працаваць проста з голасу, з дыхання, з настрою.
Яму не патрэбны пісьмовыя дапаможнікі — дзённікі, нататнікі, рабочыя сшыткі.
Ніякіх накідаў, ніякай чарнільнай падрыхтоўкі, амаль ніякіх планаў.
Варыянты шасцідзесятых і блакноты сямідзесятых кінуты ў агонь.
Лішняй паперы не любіць, таму ў ягоным архіве — пустотны хаос цудоўных здагадак.
Новы тэкст заўсёды ў памяці.
Тэкст не выпісваецца, — з'яўляецца.
Паэт прамаўляе і не часта занатоўвае прамоўленае (адсюль і адносна невялікая колькасць выдадзеных кніг) — творыць амаль гэтак жа, як некалі продкі тварылі фальклор.
I не будзе ніякага перабольшання ў тым, калі скажу, што ў Някляева фальклорная памяць.
* * *
Ягоным ворагам дам параду: высілкі вашы дарэмныя, ён не ўмее сварыцца, таму не назаляйце; сябрам скажу: калі хочаце бачыць яго ўдзень — чытайце вершаваную аповесць «Маланка», хочаце сустрэцца ўначы — ўздыміцеся на дах свайго дома; былым сябрам заўважу: ён добры, даруе здраду, аднак жа, вяртаючыся да яго, калі не душу, то хоць рукі свае вымыйце ў крыніцы вашай агульнай маладосці; жанчын, якія яго безнадзейна кахаюць, супакою: у гэтай дзівоснай безнадзейнасці ваша абсалютнае шчасце; малалетнім крытыкам нагадаю: не бывае так, каб шыпшына цвіла і зімою; буйным і дробным начальнікам накірую безразважны заклік: прачытайце (!) кнігу «Прошча» ад першай да апошняй старонкі.
* * *
Ён не стварыў сваёй школы і не мае сваіх вучняў.
Вакхічныя заявы А. Сыса: «Някляеў — мой настаўнік...», «Я — вучань Някляева...» успрымаюцца як застольныя выбрыкі і не болей.
Дык адкуль жа раптам вынікла, што Някляеў — знак, Някляеў — сімвал?
Вынікла з яго паэзіі і з яго самога — з таго, што ён донкіхот з моваю шляхетнага Янкі Купалы.
Вынікла з артыстызму, з той лёгкасці, якую ён таленавіта дэманструе, выходзячы на сцэну; з ягоных багатых імправізацыйных магчымасцей, калі ў любой сітуацыі і «пад сітуацыю» імгненна ўмее здабыць неабходны жарт, яркую рыфмаваную мініяцюру...
У адказе на пытанне адкуль — магчыма і такая антыномія: Някляеў-артыст неадпаведны Някляеву-паэту, артыст перамог паэта.
I калі гэта так, тады зразумела, чаму ён — знак і сімвал.
Бо значны сваёй прысутнасцю і сімвалічны тым, што — Някляеў.
* * *
Характар сатканы з беларуска-рускіх супярэчнасцей, таму яго весялосць самотная, самота ж упэўнена вясёлая.
Ён аднолькава натуральны ў царкве і ў рэстаране, за кухонным сталом і на эстрадзе.
Лірык, майстар верша, аднак не вершы яго найбольшыя здабыткі, а паэмы.
Рамантычная душа, якая ўважліва прачытае «Індыю», абавязкова захоча паводле гэтага шэдэўра напісаць і паставіць балет, стварыць кінаверсію альбо тэатральную сімфаньету.
Ён першы зразумеў, што ў беларускай паэзіі можна існаваць разняволена.
I ён, магчыма, адзіны, хто тэматычна не заўважыў дамінантнае паняцце нашай зацкаванай культуры — Адраджэнне.
У прыкрую хвіліну можа ўсклікнуць: «...якія мы паэты!» — і надоўга змоўкнуць, падуладны нейкаму таемнаму рытму, задаволены тым, што гэты незразумелы рытм існуе сам па сабе і ніякіх слоў не патрабуе.
(«Народная Газета» 11 ліпеня 1996, №172; «Советская Белоруссия» 13 ліпеня 1996, №132)