Паэтаграфічны раман

А хто б не зваў дадому,

Які б не быў кур'ер, —

Пакуль не вер нікому

I нават мне не вер.

А вер Варшаве-панне,

Сцішаючы надрыў...

Варшаву для кахання

Бог сапраўды стварыў.

7 ліпеня 1999

(«Крыніца», 58, 1-2000)

Калі атручана крыніца,

Душа, выходзячы з бяды,

Нанова хоча нарадзіцца

У Крэве, бо якраз туды

Гасподзь заўсёды мосціць кладку —

Да вечна чыстае вады,

Каб да шчаслівага пачатку

Ты не спыняў сваёй хады.

11 ліпеня 1999

(«Крыніца», 58, 1—2000)

Застацца на парозе славы

Паблізу будучых пакут,

Прамовіўшы чатыры словы:

«Ojczyzno...» і «Мой родны кут...»

Няхай камусьці будзе лепей;

Улада хай жыве адна, —

Не на паперы, а на небе

Усё распісана да дна...

Вось так шанцуе беларусу

З чужое кварты піць віно,

Каб не ступіць за тую рысу,

Дзе ўжо суцэльнае гаўно.

24 ліпеня 1999

(«Крыніца», 58, 1—2000)

Трэба цешыцца з таго:

Здрада мае нюх сабачы...

Бог паможа, хоць яго

Сапраўды, ніхто не бачыў.

Еўрапейскае святло

Зможа ўсё, чаго й не зможа;

Будзе так, як і было —

Нам нябачнае паможа.

24 ліпеня 1999

(«Крыніца», 58, 1-2000)

Ты мне даводзіў: «Досыць вершаў,

Пра ўсё ўжо класікі сказалі...

Занятак знойдзем цікавейшы —

Цягаць валізы на вакзале!

Ці ж мы з табой паэты, браце?!

«Гаспода», «Прошча» — толькі назвы.

На нашым адраджэнскім свяце

Я прытаміўся ў рыфмы бразгаць!..»

Казаць — казаў ды так не думаў

I пад заснежанаю елкай

З купалаўскім відушчым сумам

Мяне ты частаваў гарэлкай.

I думаў, пэўна, пра магчымасць

Пісьма інакшага і рытму,

Як і пра тое, што злачынна

Паэзія трымае брытву;

Што ўсе бяздомнікі ў дарозе

Тужліва мараць аб начлезе;

Што добра п'ецца на марозе

I цёпла ў беларускім снезе.

27 ліпеня 1999

(«Крыніца», 58, 1-2000)

Ты вернешся, заўважаны туманам,

I ўбачыш Менск інакшы, як у сне...

Гучацьме не аркестр, а знервавана

Гучацьме шкло ў пішчалаўскім акне.

Усцешыцца душа твая павінна,

Застаўшыся спакойнаю душой,

Што Беларусь — цудоўная чужына,

Што Беларусь павінна быць чужой.

1 жніўня 1999

(«Крыніца», 58, 1-2000)

Сваё апошняе каханне,

Незразумелае такое,

Аддаць магчыма за жаданне

Жыць, як парнасец, у спакоі.

Няма найлепшага нічога

За гэта светлае трызненне,

Калі крыштальная трывога

Цалуе рукі і калені;

Калі збіраешся пакуты

Ад радасцяў былых адрозніць,

Тады не дзенешся нікуды

I будзеш маладосці помсціць;

Калі, як вір, у цемры ночы

Цябе шукае позірк нейчы,

Тады радзімы голас воўчы

Усё адно што чалавечы.

12 верасня 1999

(«Крыніца», 58, 1-2000)

Усё згадаеш, едучы ў Варшаву,

I ўсё забудзеш, едучы назад,

I слава, непадобная па славу,

Сплыве за беластоцкі далягляд...

Як добра зноў убачыць Камароўку,

Калгасную бразілію нябёс —

Купіць алей і доўгую вяроўку,

Даўжэйшую за самы доўгі лёс.

Ісці, не заўважаючы палацы;

Тануць, не заўважаючы раку, —

Як хораша душу сваю на шпацыр

Выводзіць на сабачым ланцужку.

1 сакавіка 2000

(«Літаратура і мастацтва»

11 жніўня 2000, № 32)

Калі Вярсілаў разаб'е ікону,

Тады й пачнецца бальшавізм душы.

Скажы пра гэта Госпаду і трону,

А лепей — уцякай і не кажы;

Чытай Галчыньскага, і ён паможа

З марознай паліцэйскай стараны

Вясёлае наладзіць падарожжа

У файную фарляндыю вясны...

Неверагоднае чароўна цешыць,

А верагоднае — бліжэй да зла,

Цябе журбота дротам апляла,

Як слаўна часам з дроту выгнуць вершык!

10 сакавіка 2000

(«Літаратура і мастацтва»

11 жніўня 2000, № 32)

Жыць можна скрозь — у пінсках і баранях,

I ў хельсінках таксама можна жыць,

Калі на вочы цямнага выгнання

Сляза балтыйская бяжыць;

Жыць можна скрозь...

Але найболей трэба

Туды імкнуцца, дзе вада — вада,

Віно — віно, а неба проста неба,

I сэнс бяды не страціла бяда.

7 красавіка 2000

(«Літаратура і мастацтва»

11 жніўня 2000, № 32)

Пакут няма. Есць успаміны.

I ў кожны спомін-успамін

Сябры з'яўляюцца пустымі

I здраднымі ўсе як адзін.

I ад такой вялікай чэсці

Не знаеш, як ім дагадзіць:

Ці іх на Іматру павезці?

Ці на парог іх не пусціць?

8 красавіка 2000

( «Літаратура і мастацтва»

11 жніўня 2000, № 32)

Мне пра Усходдзе забыць не даюць,

Толькі прачнуся — паведамляюць

Колькі ядуць там і колькі там п'юць,

Колькі страляюць і дзе забіваюць.

Ты, эмігранцкі пільнуючы хлеб,

Жыць навучыўся ў маўклівым палоне;

Кроў твая руская — волга ды стэп —

У беларускай ніяк не патоне.

25 красавіка 2000

(«Літаратура і мастацтва»

11 жніўня 2000, № 32)

Да журбы дакранайся, нібы да жалеза;

Языком выцалоўвай марознае шкло,

Разумеючы простае: тое паэзія,

Што ніколі паэзіяй і не было.

Што ні ёсць — усё добра, усё мае рацыю,

I пад каменем кожным гадзючыцца верш...

Ты — паэт камарына-слязлівае нацыі

За здароўе сваё воцат п'еш!

Пі, закладнік сваёй дабрыні з'алкаголенай,

Пі на зайздрасць падонкам, няздарам усім —

Ты застаўся. А ім? Не застацца ніколі ім

Ні паэмай, ні вершам, ні словам жывым;

Пі, усё безназоўнае любячы, помнячы,

Цень Купалы вітаючы прошчай сваёй...

Як цудоўна — паэтам так сумна на поўначы!

Як цудоўна — жалеза лагодзіць журбой!

30 красавіка 2000

(«Літаратура і мастацтва»

11 жніўня 2000, № 32)

На Беларусі зоркі,— слёзы Бога...

Яны цякуць у кожную душу.

Ніколі ў гэтых зорак і нічога

Я не прасіў, а сёння папрашу:

Народжаны паэзіяй начною

I створаныя музыкай начной,

Жывіце, зоркі, ярка нада мною,

Да раніцы жывіце нада мной.

I вечнасці надзейныя манеты

Вы не шкадуйце творцам на зямлі,

Каб гэтымі манетамі паэты

Сваё трыванне аплаціць маглі;

Каб здолелі свае прамовіць оды,

Настроіць ліры на высокі лад

У гонар той нябеснае свабоды,

Якою поўны слёзны ваш пагляд.

I каб выгнанніку было нягорка;

I каб яму сярод чужынных зор

Адна свая заўжды свяціла зорка

I клікала сюды, дзе родны двор...

Хаваючыся ў ранішняй магіле,

Вы абяцайце кожнаму і ўсім,

Што вечарам ізноў на небасхіле

Раскінеце бясконцы свой кілім,

2 траўня 2000

(«Літаратура і мастацтва»

11 жніўня 2000, № 32)

Цыгарэта супакойвае,

Кропля алкаголю

На вясёлы спеў настройвае,

Пазбаўляе болю.

Можна ратавацца вершамі,

Больш нічым... Жыві ў самоце,

Навакол якой — тутэйшыя,

Людзі на балоце...

24 траўня 2000

(«Літаратура і мастацтва»

11 жніўня 2000, № 32)

Хай будзе так, як будзе,

А будзе так, як ёсць,—

Таму шануй адлюддзе,

Шчаслівы ягамосць;

З лянотаю цудоўнай

Ляжы, адпачывай,

Уцяміўшы раптоўна:

Дзе ложак — там і рай.

19 ліпеня 2000

(«Літаратура і мастацтва»

11 жніўня 2000, №32)

Маўчанне — адзенне душы.

Ты ведаў пра гэта, мой дружа,

Аднак жа не здолеў, не здужаў

Стаяць пры маўклівым крыжы

I, нібы засохлую ружу,

Ты скінуў маўчанне з душы.

Што будзе далей, пакажы —

Якое цябе частаванне

Чакае ў халодным тумане

На мілай калгаснай мяжы:

I хлеб, і віно, і адхланне?!

Ці камень у крэўскай дзяжы?

Што ведаеш... Не, не кажы.

Я сам усё ведаю гэта —

Дзіцячая доля паэта,

Як стог, патанае ў імжы,

А часам усім белым светам

Заззяе на фінскім нажы.

15 жніўня 2000

(«Літаратура і мастацтва»

27 ліпеня 2001, № 30)

Пакінь пакінутае назаўсёды

I заставайся з тым, чаго няма,

I пад страхой балотнае гасподы

Душу цвялі жанчынамі дзвюма.

У першай — той, з якою гора — гора,

Жыццё — жыццё з лагоднай просьбай: «До...»

Жыве твая лянівая прастора,

Жыве тваё стараннае нішто...

Яна, — цябе спавіўшы ў разуменні,

Адчуўшы попел у тваёй цвяльбе,—

Перад іконным ценем на калені

Апусціцца і выплача цябе.

Другая ж — паланянка маладосці,

Высокая балючым хараством,

З'яўляецца як меліяда ў госці

I застаецца меліядным сном.

Яе дыханне рызыкай тутэйшай

Гартае крэматорны твой раман

I пакідае на старонцы першай

Касметыкай напоены цюльпан.

А на апошняй, што яшчэ напішаш,

Здаецца мне, паэзія сама

Падказвае з парнаскага надвышша:

«Душу цвялі жанчынамі дзвюма...»

4 верасня 2000

(«Літаратура і мастацтва»

27 ліпеня 2001, № 30)

У Менску — людна, гнойна, позна;

Тлум у трамвайнай чарадзе.

Нібыта ля млына завозна, —

Няма каня паставіць дзе.

Вось ты й прыехаў... Пакрыёма

Табе адкрылася, васпан,

Што Беларусь і там, і дома

Заўжды — купалаўскі курган.

21 верасня 2000

(«Літаратура і мастацтва»

27 ліпеня 2001, № 30)

Падае снег

У душы як і ў полі;

Падае снег,

I нікога няма;

Падае снег,

Як не падаў ніколі.

Сам ты — у свеце,

I воля — сама.

Сам ты — у свеце,

У звыклай патолі.

Смерць і жыццё

На дарозе адной.

Падае снег,

Як не падаў ніколі.

З воляй жывеш,

Як з апошняй віной...

Дык жыві — грызі, смакчы

Бурачок ці перчык

I на памяць завучы

Мой палескі вершык:

Робіш нешта — дарабі

I не плюй на прыпек;

Калі весела — не пі,

А як цяжка — выпі.

26 лістапада 2000

(«Літаратура і мастацтва»

27 ліпеня 2001, № 30)

Даляры памяняць на сон

I спаць, калі магчыма гэта,

Да крыку ранішніх варон

Над беларускамоўным гета.

А немагчыма, дык не спаць;

Купалу згадваць, што ў гатэлі

Край лесвіцы ўбачыў пяць

Сухіх пялёсткаў... Імартэлі...

27 лістапада 2000

(«Літаратура і мастацтва»

27 ліпеня 2001, № 30)

Маеш тое, што хацеў;

Маеш тое, што жадаў...

Ты ляцеў і — даляцеў;

Падаў ты, але не ўпаў!

Можаш напісаць аб тым,

Як застаўся ты ні з чым,

Бо прывёў з другіх двароў

У свой двор благіх сяброў.

I таксама пра жанчын —

Слова, сказ, абзац адзін,

Што жанчыны і сябры —

Капапляныя дары.

А не хочаш — не пішы,

Захавай спакой душы

I ў міфалагічны сцень

Адпраўляй свой кожны дзень.

Каб узнікнуў сцень такі,

Прачытай на сон радкі:

«Скрыпам выў яловы плот,

Хохлік бегаў ля варот».

26 студзеня 2001

(«Літаратура і мастацтва»

27 ліпеня 2001, № 30)

Добрага няма нічога,

Кепскага таксама.

Добрае адно — дарога,

I туман, і яма.

Кепскае — дарога тая ж,

Але ў бок зваротны...

У тумане заблукаеш,

Толькі яме родны.

27 студзеня 2001

(«Літаратура і мастацтва»

27 ліпеня 2001, № 30)

Смецце павінна быць там, дзе смецце.

Зоркі павінны быць там, дзе зоркі, —

А на дасвецці, а на дасвецці

Водар спакою павінен быць горкі...

28 студзеня 2001

(«Літаратура і мастацтва»

27 ліпеня 2001, № 30)

Яшчэ крыху і больш ужо не трэба...

Дно падзяліла неба напалам,

I ты застаўся ў той прасторы неба,

Дзе свята не пакінута багам.

29 студзеня 2001

(«Літаратура і мастацтва»

27 ліпеня 2001, № 30)

Смутак агорне — кветкі рві,

Кветак не будзе — траву;

Як выпадае, так і жыві,

I не схіляй галаву.

30 студзеня 2001

(«Літаратура і мастацтва»

16 лістапада 2001, №46)

Не спяваць, а дакранацца

Голасам да нематы, —

Вось адзінае мастацтва,

На якое здатны ты.

I ў душы, нібыта ў полі,

Відната як пекната,

I становіцца паволі

Роднай мовай немата.

Так і быць яно павінна,

Тут — ніякае бяды,

Цвет люляюць на галінах

Моўчкі майскія сады;

Моўчкі сонца палымнее

На маўклівы крыж дарог...

Беларусь маўчаць умее

Гэтаксама ж, як і Бог.

27 лютага 2001

(«Літаратура і мастацтва»

16 лістапада 2001, №46)

Вярнуўшыся, не заставайся...

I гэта зразумець ільга,

Калі атручаная вальсам

Канае венскае туга.

«Вярнуўшыся, — кажу табе я,—

Знікай у той жа міг ізноў,

Бо здрадай жывіцца надзея

Чужых і нават гэтых слоў...»

Вяртацца трэба не сабою

Цяперашнім, а маладым,

Што вершаванаю журбою

Умеў пускаць у вочы дым...

Далей, далей — ад успамінаў,

Бліжэй, бліжэй да навіны,

Што мары ўсе твае і спы

Адна ўпрыгожвае лсанчына.

27 лютага 2001

(«Літаратура і мастацтва»

16 лістапада 2001, № 46)

Сябе даслухаць немагчыма,

Як і застацца без сябе...

Ідзі халоднаю лагчынай,

Лёд ахвяруючы ступе.

Зіма наперадзе. Прастора

Згалелых вішняў і сініц.

Узыдзе сонца, нібы гора, —

Ды перад ім не падай ніц.

Ёсць, ёсць... Калі не ўсё адхланне,

То цень яго, сінічны цень,

Стральцоўскае замілаванне:

Цень-цень, сініца! Добры дзень!..

Ёсць, ёсць.. Адзіная прысутнасць

Тваёй спадарыні, тваёй;

I хараство яе, і мудрасць,

Якімі творыцца спакой.

28 лютага 2001

(«Літаратура і мастацтва»

16 лістапада 2001, №46)

Простае доўжыцца проста,

Дзейснае доўжыцца дзейсна...

Там, дзе квітнела сяброўства,

Там расквітнела зладзейства.

Цвет у зладзейства чырвоны,

Быццам у дзікай шыпшыны;

Пах у зладзейства кухонны —

З духам магільнае гліны.

Але з найбольшых прыкметаў —

Тая, што дзеля мастацтва

Сумам вялікіх паэтаў

Любіць яно забаўляцца.

З гэтага што вынікае?

Пэўна, нічога благога...

«Злодзей-паэт» вас кахае,

Вы — не кахайце такога.

14 сакавіка 2001

(«Літаратура і мастацтва»

16 лістапада 2001, № 46)

Калі надумаеш, захочаш...

Не лезь адразу ж у пятлю, —

Зірні сабе самому ў вочы;

Скажы сабе: «Цябе люблю...»

Калі такое не паможа,

То на падлозе паляжы,

I холад вытаптаных дошак

Палёгку дасць тваёй душы.

Калі не дасць — не ярся вельмі,

Цыбулю з бульбаю паеш,

Пасля відзёлкай на патэльні

Вясёленькі надрапай верш:

«Хочаш, браце, мякка спаць

I смактаць каньяку,

Дык умей тады лізаць

У начальства сраку...»

I хоць пакінуты задусе,

I хоць бядоты цераз край, —

Ні там, ні тут, на Беларусі,

Сабе вяроўку не сукай.

8 красавіка 2001

(«Літаратура і мастацтва»

16 лістапада 2001, № 46)

Здаецца, нічога не будзе

З таго, што ў пясок адплыло, —

Хіба што душа ў перапудзе

Хоць нейкае знойдзе святло.

Яна пасмялее на момант

I тут жа — у родненькі страх

Абрынецца з радасным громам

I крыкам: «Я — дома! Я — дома!

Я зноў у халопскіх кустах!»

28 чэрвепя 2001

(«Літаратура і мастацтва»

16 лістапада 2001, №46)

А для цябе і ў творчым раі

I ў пекле (сцішна і нязменна!)

Не пашкадуе, не схавае

Сваёй атруты гіпакрэна.

З дзявочых вуснаў — дзіўны верад —

Плыве ў душу кармінны яд...

Вачыма ты глядзеў наперад,

Але душой заўжды назад.

Няма злачынства. Пакаранне

Заўсёды ёсць, як і было.

Стараннай старасці змярканне

Звіло ядвабнае сіло.

На недачытанай старонцы

Пустога вусцішу яснота,

I, нібы жнейка тая ў сонцы,

З тупым сярпом ідзе пустбта.

30 кастрычніка 2001

(«Літаратура і мастацтва»

16 лістапада 2001, №46)

Ты ў Менску, юная пражанка,

У сум скарынаўскі мяне

На цэлы дзень прыводзіш ранкам

I пакідаеш, як у сне.

А вечарам мяне ты будзіш

I кажаш, сеўшы ля акна:

«З табою ў Менску разам будзем,

А ў Празе буду я адна...

Прыгажуня кульгавая — хто ты?.. Адкуль?..

У цябе за плячыма адчаю хатуль,

Горб няверы ў душы, як на шыі пятля...

I якая ты зблізку, такая й здаля.

У касе залацістай заціх васілёк,

Нібы лётаць змарыўся начны матылёк,

А на вуснах тваіх — і маўчанне, і боль...

Скрыпка змоўкла, і пахне адно каніфоль.

У вачах — вышыні надалтарнае страх,

Што відочны пры свечках, а не ліхтарах!

У руках — летаргічна пяшчота жыве.

Хто абудзіць яе?!. Хто яе пазаве?!.

Ты па Менску ідзеш — не таму, каб ісці,

Ты па Менску ідзеш, каб збавенне знайсці

I застацца пры ім, і забыцца пры ім,

З прыгажосцю сваёй і калецтвам. сваім...

Знебылася ў бясконцай дзявочай журбе,

I дзявоцтва тваё, як атрута табе,

I дзявочасць твая не на ўцеху, на здзек...

Гэта, пэўна ж, на здзек, калі цнота навекі

Твой жывот — гэта ластаўкі захад і ўсход;

Суламіце на зайздрасць твой лёгкі жывот,

Бо не проста пшаніца — карункавы свет,

I не проста лілеі — балетны букет.

Твае грудзі — маланка з агнямі двума,

Для якое шчаслівага неба няма, —

Толькі дол, толькі змрок... А няроўны твой крок

Ад Нацбанка — сюды, дзе «Іспанскі куток».

«Добры вечар, спадарыня... Дайце руку...

Будзе добра нам тут, у «Іспанскім кутку»...

Ды ў адказ усё тое ж — маўчанне і боль...

Скрыпка змоўкла, і пахне адно каніфоль!