АБРАЗ ДАЛЁКАГА МАЛЕНСТВА...

* * *

Жыццё пытае, што зрабіла я,

Каб больш высокай столь была

У доме

Нашчадкаў,

Урадзіла каб ралля

I дабрыня расправіла далоні

Над лесам,

Над бацькоўскай стараной,

Над чалавецтвам —

Цёплай зоркай зіхатлівай.

Калі, зямля, ты выдыхнула мной,

Дай моцы мне зрабіць дябе шчаслівай.

Да нечага рыхтуемся штодня.

На вастрыні жыццёвых скрух сумленне.

Чыя віна, ці ў чым мая віна

За позняе равеснікаў сталенне?

Так, да свядомай сталасці ідзём

Павольна за бацькоўскімі плячыма

I верым шчыра ў плён наступных дзён,

A сённяшні растрачваем, магчыма...

ЗГАДКА

Хто гэтая дзяўчынка,

Што мячык падкідае,—

Сукенка аблачынкай,

З падскокамі сандалі?

На лесвіцы ўспамінаў

Яна на самым версе:

Чырвона ад маліны,

Што назбіралі ў лесе,

Салодка ад усмешак.

Яшчэ далёка восень.

А час хаду прыспешваў,

Трывожны гул даносіў.

Сукенка аблачынкай,

З падскокамі сандалі...

На правільнасць учынкі

Пазней мы правяралі.

* * *

Сярод лістоты i травы —

Абраз далёкага маленства,

Маё (з нацяжкай) падабенства,

Учынкаў строгі вартавы.

Глядзіць дапытліва ў душу:

На стому, роспач, закавыкі,

I ў позірк, як у варажбу,

Ён сэнс закладвае вялікі.

РОДНЫ ДОМ

Кожнаму з нас патрэбна

Маленькая, ціхая гавань,

Дзе не мяняюць на срэбра

Hi ганьбу тваю, ні славу.

Дзе ты жаданы i родны

У сонечных промнях ці ў брудзе,

У старых лахманах ці модны —

Усякі прыгожы будзеш.

Заўжды там цябе чакае

Гарачай гарбаты кубак;

Там цені няўдач знікаюць

I робіцца светлым смутак.

Адтуль, спакоем спавіты,

Надзею возьмеш, як ветразь.

Прыйшоў ты слабы i разбіты,

А пойдзеш — моцны i з верай.

СТАРЫЯ СТАГІ

Памяць скідае стог успамінаў

За слядамі былой мітусні.

Высыхаюць, нібыта травіны,

Незваротныя, тлумныя дні.

I на скошаны луг не вярнуцца,

Хоць бываюць хвіліны тугі,

Калі думкі ў былое памкнуцца,

Разварушаць стагі.

ЧАРАВІКІ МАЛЕНСТВА

Месяц сны нясе ў кошыку,

Нібы цуды чараўнік,

Раздае ўсім...

Раскоша:

Сніцца мне чаравік!

Серабрыстай павуцінкай

Шнуровачка-стужка,

Я на веснічках дзяўчынка,

Я на балі Папялушка...

Сняцца сёння чаравікі —

Пойдзеш заўтра ў свет вялікі.

Чаравік — шапатнічак,

Размоўнічак

З брукам, з крывулямі-сцежкамі.

Ён спыняўся каля крынічак,

Ён ступаў не слядамі —

Вершамі.

Зоркі ў полі збіраў —

Рамоначкі.

Сніла-сніла:

Чаравікі, шнуровачка...

Прычакала акно маё золачак.

Сонца сны ў жменю сабрала,

Быццам князёўна каралі.

Бабуля прыйшла i з усмешкай сказала:

Купіла табе сандалі...

ЛЯЛЬКА

Лялька старая стала,

Лялькі старэюць рана.

Дзяўчынка яе схавала

Ад кпінаў сяброў старанна.

Дзіцячыя сны знікалі,

I ручкі тыя, што міла

Ляльку калісь апраналі,

Кніжку мацней прытулілі.

Свет адкрываўся новы:

Заблытаны i бяздонны.

I спелі на вуснах словы,

Каб свету не быць бязмоўным.

Ды ў смутку ішла ў куточак,

Дзе лялька яе сядзела,

Шаптаць: «Маляваныя вочы,

Няўжо вам усё зразумела?..»

* * *

Свой час мы прымяраем да сябе,

Як татаву штармоўку ў маладосці.

I прагне лёс (дальбог, прытым сапе!)

Узвесці свой, хаця б маленькі мосцік

Над вечнай i загадкавай ракой,

Дзе ёсць віры i радасці i болю,

Дзе можна плысці толысі талакой,

Адзін? —

Адзін не выплывеш ніколі.

Але жыццёвы буйны ліставей

Аднойчы ўеё дакладна растлумачыць

Што гэта час нас па сабе іначыць

I трушчыць кладкі кволыя твае.

* * *

Ад злых баронячы вачэй

Душы патрэсканы крышталік,

Недавяраць часцей мы сталі,

Калі давер нас апячэ.

Дарослы боль,

«Даруй» — шчыміць,

I просіць лёс: даволі позы!..

Выратавальна ў нас глядзіць

Дзіцячы высветлены позірк.

ДЗЯЎЧЫНКА З ЛЯЛЬКАЙ

Пахнуць цукеркамі ручкі

Смешнай маленькай дзяўчынкі.

Ляльку хадзіць яна вучыць,

Позірк —

ніводнай хмурынкі.

Толькі, здаецца, нядаўна

Ўпэўнена стала на ножкі,

Тузае ляльку старанна:

«Ну, навучыея хоць трошкі!..»

Ляльку прыціснула моцна,

Быццам дачку на расстанне.

Маці.

Малеча.

Мадонна.

Будучыя зямляне.

* * *

Пакута жыць у паняверцы,

Калі пакіне ўсмешка твар.

Усё ж душа не прагне смерці,

Пакуль ёсць прага хараства,

I тайна думкі запаветнай —

Сустрэць,

прайшоўшы каламуць,

Дзяўчынку ў камізэльцы светлай,

Якую Мараю завуць.

У ЧУЖОЙ СТАРАНЕ

Зайшоў, зайшоў бел малойчык

У чужую старонку.

Налівалі малойчыку

Тры поўныя чаркі.

Народная песня

Паехаў мой мілы ў старонку чужую,

У старонку чужую, далёкую.

Паехаў, пакінуў адну-аднюсеньку

Дзяўчыну сваю сінявокую.

У краі далёкім яму налівалі

Тры поўныя чарачкі горкай,

Забудзь, гаварылі, забудзь, ясны сокал,

Ты блізкую сэрцу старонку.

Забудзь i дзяўчыну,

тут лепшыя кветкі

З расой абуджаюцца ўранні.

Застанься, хлапчына, сустрэнеш у нас ты

I шчасце сваё i каханне.

Казаў мой міленькі ў тым краі далёкім:

Хоць колькі мне піць налівайце,

Я роднай старонкі вавек не забуду,

Аб ёй буду толькі спяваці.

Там зеляней i сады зелянеюць,

Калышуцца пушчы чароўна.

Там галасней i дзяўчаты спяваюць,

I тая, што сонейку роўная.

РАДЗІМА Трыпціх

I. ЗАПАВЕТНАЕ

У садоўніка ў садзе ёсць кветка адна,

Што між іншымі лепшай здаецца.

Гэтай кветцы душу аддае ён да дна,

Паліваць яе першай імкнецца,

I за лёс яе клопат ён мае,

А яна, як i ўсе там, такая.

Калі можна з тым садам i свет параўнаць,

То з нас кожны ў ім мае куточак

Запаветны. I нельга яго адабраць,

Абнячэсціць, ці зганьбіць аднойчы.

Бо не простая гэта краіна,

Бо завецца краіна — айчынай.

Сярод іншых не кінецца ў вочы яна,

Экзатычных пейзажаў няма ў ёй.

Колькі трэба, блакітнага ёсць палатна,

Колькі трэба, сінечы ільнянай.

Ёй лясныя сукенкі да твару,

У азёрных вачах яе — мары.

Дабрынёй маладой усміхаецца твар,

На дзяўчыну падобна з Палесся,

Ты, радзіма, усім надала хараства,

Хто з калыскі пачуў тваю песню.

У садоўніка кветка адзіная,

Чалавека ж няма без радзімы.

II. BО3EPA

* * *

Вякі мінаюць,

Знікаюць пакаленыі,

Ды застаецца неадступна слова

З нашчадкамі,

З нашчадкамі нашчадкаў.

Таго, чым жыў народ вякі,

Не сцерці.

I памяць слова

Даўніну шануе.

A знікне памяць —

Знікне i народ.


* * *

...У гушчары старых бароў, як сляза, што ўпала з неба, блішчэла вялізнае возера. Вельмі прыгожае яно было. А яшчэ казалі людзі, што ў вёсцы, якая прыляпілася да аднаго з берагоў возера, жыла дзяўчына-сіраціна па імені Най-рыта, a аднавяскоўцы звалі яе Нарай. Вочы яе блакітныя, пад колер азёрнай хвалі, заўсёды весела ўсміхаліся. Залацістыя валасы тугой касой абкручвалі галаву. Голас у яе быў высокі i гучны... Стары пан закатаваў закаханага ў Пару хлопца, а самую дзяўчыну хацеў мець за жонку. Нара не пакарылася папу. Яна падпаліла маёнтак i пабегла да возера. Цёмныя хвалі ішлі адна за адной белымі грабянямі, а на беразе калыхаўся човен. Спрытна i ўмела ўхапілася яна за карму і, адштурхнуўшыся ад берага, села ў човен. Ад злосці панскія служакі кінулі гуслі ў возера. А човен адплываў усё далей, потым зусім знік у хвалях. Усю ноч бушавала бура, стагнала вада...

З народнага падання


РАЗВІТАЛЬНАЯ ПЕСНЯ НАРЫ

Маці-зямліца мяне нарадзіла,

Светлай пяшчотаю абдарыла.

Човен калысачкай быў,

Добрай надзеяй дарыў.

Птушкі ляцелі, пер'е кідалі,

Рукі мае крыламі сталі.

Марыла песняй ляцець,

Каб у бядзе не марнець.

Хіжыя дзюбы гукі пабралі,

Струны з душы на каменне ўпалі,

Звяў васільковы вянок,

Болей не пойдзе ў танок.

Болей няма да каго прытуліцца.

Ты мяне возьмеш, Вада-вадзяніца?

Белыя хвалі крылле сдялі

Раненай птушцы сяліб.


* * *

Доўга кропкай на хвалях здаваўся чаўнок

I даносіўся спеў незвычайны.

Знікла кропачка ўрэшце, а голас не змоўк,

Стаў ён ветрам буйным нечакана.

Наляцеў, згроб над возерам хмары,

Перуном пераможным ударыў.

I стагнала ўсю ноч, да світання, вада,

Быццам сотні арганаў гучалі.

Гралі рэквіем хвалі, даносячы з дна

Гукаў строй, што стагоддзі збіралі.

Там усмехі, i жальбы, i слёзы —

У сё ў музыцы дзіўнай злілося...


ПЕСНЯ ВОЗЕРА

Ёсць на свеце адна нраўда з веку да веку,

Што жыве чалавек на зямлі для дабра.

А вы, людзі, ў хлусні патапіліся, ў здзеку

I крычыце, што нехта шчасце ў вас адабраў.

А вы самі яго ўжо даўно растапталі,

Толькі ў марах да шчасця мкнеце душы свае

I шукаць яго крочыце ў лес на купалле,

A купальскі дзядок вам той скарб не дае,

Бо гандлюеце душамі, вераю, мовай,

Забываеце продкаў святы запавет,

Што павінны зямлю сваю працай i словам

Услаўляць, каб шчасліва глядзедь з-пад павек.

Чаму ж хмары гусцеюць над Белаю Руссю?

Мые боты чужак у азёрах яе.

«Тваёй мовы няма,— беларусу ён хлусіць,—

Тваёй песні няма».— A краіна пяе!

A краіна спявае на мове мужыцкай,

Той, што родная сэрцу. Нібыта знарок,

Раскрываюцца кветкі, каб сонца напіцца,

I выходзіць з усмешкай купальскі дзядок.


* * *

Ранак,

быццам хлапчук,

вачаняты працёр.

Ціха возера хвалі каціла.

Узнімалася сонца,

будзіла ясыццё,

Налівала зямлю новай сілай.

Кветкі росныя кроплі глыталі

I пялёсткі свае распраўлялі...

III. РЭКВІЕМ

Колькі здзекаў спазнала старонка мая,

Колькі гналі яе i труцілі!

Люд вякамі сваю долю-мачаху кляў,

Але песні яго не забілі,

Песня сэрцу счарсцвець не давала

I да зорак з калень паднімала.

Уставалі сыны за сваю старану,

Неслі ў сэрцах аб вольнасці мару.

Ён не знік, мой асілак-народ, даўні Hyp[1]

I не стаў ён чужынцаў ахвярай.

Хоць не часта ён, можа, смяяўся,

Але жыў, сеяў хлеб i змагаўся.

Памяць горка i горда кранае вякі.

Позірк продка — ў нашчадкавы вочы.

Ён пытае сурова: стаў дзедзіч якім?

Чым праславіць свой край закланочаны?

Век запомніць усё бездакорна:

I сумленне, i ганьбу, i гонар.

Загрузка...