Лесвiца Свабоды

ЛЕСВІЦА СВАБОДЫ

(Колінз, Лондан і Глазга)

1

Кабінет Макінтоша на здзіўленне размясціўся прама ў цэнтры. У мяне было даволі цяжка знайсці яго, таму што ён знаходзіўся пасярод той сеткі вуліц паміж Холбарнам і Фліт-стрыт, якая, прызвычаеная да звычайнага квартала Ёханэсбурга, здавалася мне сапраўдным лабірынтам. У рэшце рэшт я знайшоў офіс у брудным будынку; нявінная на выгляд і пацёртая медная таблічка абвяшчала, што ў гэтым будынку, які, здаецца, быў часоў Дыкенса, размяшчаўся зарэгістраваны офіс шатландска-англа-саксонскай холдынгавай кампаніі Гандлёвай палаты.

Я ўсміхнуўся і дакрануўся да ярка паліраванай таблічкі, пакінуўшы пляму ад пальца. Выглядала, што Макінтош згуляў. Такая таблічка, напрыклад, выразна адшліфаваная пакаленнямі самых маладых слуг, была дэманстрацыяй стараннага планавання, якое шмат абяцала на будучыню - вы пазналі руку прафесіянала. Я сам як прафесіянал не люблю працаваць з аматарамі — яны непрадказальныя, нядбайныя і занадта небяспечныя на мой густ. Я трохі сумняваўся ў Макінтошы, таму што Англія з'яўляецца калыскай аматарства, але Макінтош быў шатландцам, і гэта, відаць, мае значэнне. Вядома, ліфта не было, таму мне прыйшлося цягнуцца ўверх па чатырох пралётах слаба асветленай лесвіцы з бледна-аранжавымі сценамі, па якой можна было б пахадзіць. Кабінет шатландцаў-англасаксонцаў я знайшоў у канцы цёмнага калідора. Усё гэта здавалася настолькі нармальным, што на імгненне я задумаўся, ці не памыляўся я. Я ўсё роўна ўвайшоў і сказаў: «Мяне завуць Рырдэн, у мяне прызначана сустрэча з містэрам Макінтошам!»

Рудавалосая дзяўчына за прылаўкам цёпла ўсміхнулася мне і паставіла кубак. - Ён чакае цябе, - сказала яна. — Я пагляджу, ці зможа ён вас адразу ўбачыць. Яна ўвайшла ў кабінет дырэкцыі і акуратна зачыніла за сабой дзверы. У яе былі прыгожыя ногі.

Я глядзеў на падрапаныя і пабітыя шафы і думаў, што можа быць унутры, я паняцця не меў. Магчыма, у назве кампаніі згадваліся англасаксы і шатландцы. На сцяне віселі дзве гравюры васемнаццатага стагоддзя - адна з выявай Віндзорскага замка і адна з выявай Тэмзы ў Рычмандзе. Была таксама віктарыянская гравюра на сталі з выявай Прынцэс-стрыт у Эдынбургу. Усё гэта адчувалася па-шатландску і па-ангельску. Я стаў захапляцца Макінтошам усё больш і больш - здавалася, што гэта будзе вельмі старанна спланаваная праца. Мне было цікава, як ён гэта зрабіў; Ён наняў дызайнера інтэр’ераў ці ў яго быў знаёмы мастак-дэкаратар на кінастудыі?

Вярнулася дзяўчына. — Містэр Макінтош можа прыняць вас неадкладна. Проста заходзьце ўнутр».

У яе была прыемная ўсмешка, таму я ўсміхнуўся ў адказ і правёў яе ў прытулак Макінтоша. Ён не змяніўся. Я не чакаў, што ён зменіцца - не за гэтыя два месяцы, - але час ад часу вы сутыкаецеся з кімсьці, хто выглядае інакш у сваім асяроддзі, ад чаго ён атрымлівае пэўнае пачуццё бяспекі. Я быў рады, што гэта не датычыцца Макінтоша. Гэта значыла, што ён быў упэўнены ў сабе ўсюды і заўсёды. Я аддаю перавагу працаваць з людзьмі, якія ўпэўненыя ў сабе і на якіх можна разлічваць.

Гэта быў чалавек нявызначанага характару з вельмі светла-рудымі валасамі; амаль нябачныя бровы і вейкі рабілі яго твар аголеным. Нават калі б ён тыдзень не галіўся, напэўна б ніхто не заўважыў. Ён быў слабага целаскладу, і мне было цікава, як ён вытрымае ў баі; такія махавікі часта маюць у сваім распараджэнні мноства падвохаў, каб кампенсаваць недахоп сырой магутнасці. Хаця Макінтош, верагодна, быў занадта разумны, каб увязвацца ў бойку; ёсць шмат спосабаў выкарыстоўваць свой мозг.

Ён паклаў рукі на стол. - Дык ты, - ён змоўк на імгненне, перавёў дыханне, а потым на адным хуткім удыху вымавіў маё імя: - Рырдэн. Вы прыемна правялі палёт, містэр Рырдэн? – Добра прайшло.

«Добра. Калі ласка, сядайце, містэр Рырдэн. Вы хочаце кубак гарбаты?» Мімалётная ўсмешка. «У такіх офісах людзі ўвесь дзень п'юць гарбату».

— З задавальненнем, — сказаў я і сеў на крэсла.

Ён пайшоў да дзвярэй. - Ці можаце вы даць яшчэ гарбаты, місіс Сміт?

Дзверы зачыніліся з ціхім пстрычкай, я паказаў на галаву і спытаў: "яна ведае пра гэта?"

— Вядома, — спакойна сказаў ён, — я не мог жыць без яе. Надзвычай кампетэнтны сакратар».

— І яе завуць Сміт? – іранічна спытаў я.

«Гэта яе сапраўднае імя. Нядзіўна, калі ўлічыць, колькі там Смітаў. Яна хутка прыйдзе, так што нам лепш крыху пачакаць, перш чым пяройдзем да справы». Ён заплюшчыў вочы. «Для нашага клімату гэта даволі летні касцюм. Вы павінны быць асцярожныя, каб не падхапіць пнеўманію». Я ўсміхнуўся. — Можа, параіш мне краўца. «Я, вядома, магу. Вы павінны ўзяць мой. Даволі дорага, але мы ведаем, што з гэтым рабіць». Ён адчыніў шуфляду і дастаў адтуль тоўсты пачак купюр. «Табе спатрэбіцца трохі на выдаткі і да таго падобнае».

Я з недаверам назіраў, як ён пачаў адлічваць купюры па пяць фунтаў. Ён паклаў трыццатку і крыху пачакаў. «Нам лепш будзе 200 фунтаў», — вырашыў ён, адлічыў яшчэ дзесяць купюр і падсунуў пачак да мяне. — Спадзяюся, вы не супраць наяўных? У нашым бізнэсе чэкі менш цэняцца».

Я паклаў грошы ў кашалёк, перш чым ён паспеў перадумаць. «Ці не гэта крыху незвычайна? Я не думаў, што ты справішся з гэтым так лёгка». "Я думаю, што рахунак выдаткаў можа справіцца з гэтым", - сказаў ён са спачуваннем. "Вам сапраўды трэба будзе нешта зрабіць для гэтага". Ён прапанаваў цыгарэту. – А як было ў Ёханэсбургу, калі ты зьехаў? "Усё роўна, усё мяняецца ўвесь час", - сказаў я. «З таго часу, як вы прыехалі, у цэнтры горада быў дададзены яшчэ адзін будынак вышынёй шэсцьдзесят метраў».

«За гэтыя два месяцы? Гэта не так!

— За дванаццаць дзён паставілі, — суха сказаў я. «Вы, паўднёваафрыканцы, ведаеце сваю справу. Ха, вось гарбата». Місіс Сміт паставіла паднос на стол і падсунула крэсла. Я з цікавасцю назіраў за ёй, таму што той, хто карыстаўся даверам Макінтоша, павінен быў быць чымсьці асаблівым. Не тое, каб яна так выглядала, але, магчыма, гэта было таму, што яна была пераапранута ў сакратарку ў звычайным двайным камплекце - офісную дзяўчыну з мілай усмешкай, якіх ёсць тысячы. Тым не менш, я верыў, што пры іншых абставінах мне было б вельмі добра ладзіць з місіс Сміт — у адсутнасць містэра Сміта, вядома.

Макінтош махнуў рукой: «Ці хочаце вы зрабіць гэты гонар, місіс Сміт?» Яна занялася гарбатай, і Макінтош сказаў: «Я не думаю, што далейшыя прадстаўленні патрэбныя, ці не так?» Ты тут дзеля працы і больш нічога, Рырдэн. Мяркую, зараз мы можам прыступіць да справы?» Я падміргнуў місіс Сміт. «Ганьба». Яна глядзела на мяне без усмешкі. «Цукар?» — усё, што яна спытала.

Макінтош злучыў кончыкі пальцаў. «Ці ведаеце вы, што Лондан з'яўляецца сусветным цэнтрам гандлю алмазамі?» — Не, я гэтага не ведаў. Я думаў, што гэта Амстэрдам». «Вось дзе алмазы расколваюць і аграняць. Тут іх купляюць і прадаюць на ўсіх этапах перапрацоўкі; ад неапрацаваных камянёў да выразаных каштоўных камянёў». Ён усміхнуўся. «На мінулым тыдні я быў дзе-небудзь, дзе алмазы прадаваліся як масла ў прадуктовай краме».

Я прыняў кубак гарбаты ад місіс Сміт. "Б'юся аб заклад, яны поўныя бяспекі".

- Вядома, - сказаў Макінтош. Ён развёў рукамі, як рыбак, які апісвае рыбу, якая ў апошні момант уцякла. «Вось такая таўшчыня дзвярэй сховішча. Ёсць так шмат электронных хітрыкаў, што калі вы паднімеце вочы не ў той час ці не ў тым месцы, у наступны момант сюды ўварвецца палова паліцыі Лондана».

Я зрабіў глыток гарбаты і паставіў кубак. «Я насамрэч не ўзломшчык сейфаў», — сказаў я. «Я б не ведаў, з чаго пачаць — для гэтага патрэбны выбухоўнік. Плюс той факт, што вы нікуды не дасягнеце, не разгарнуўшы ўсю каманду».

- Спакойна, - сказаў Макінтош. «Тое, што вы паўднёваафрыканец, прымусіла мяне задумацца пра брыльянты. Па сутнасці, алмазы маюць толькі перавагі: яны адносна ананімныя, іх лёгка транспартаваць і прадаваць. Ідэальна падыходзіць для паўднёваафрыканца, вам не здаецца? Ці ведаеце вы што-небудзь пра міжнародны гандаль алмазамі?»

Я адмоўна паківаў галавой. "Не зусім мая спецыяльнасць - пакуль".

'Не важна. Можа, так і лепш. Хітры злодзей, вось што ты, Рырдэн, і таму дагэтуль пазбягаў танцаў. Колькі разоў вы сядзелі?»

Я ўсміхнуўся. «Адзін раз - 18 месяцаў. Але гэта было даўно! «Гэта, напэўна, было даўно. Вы ўвесь час мяняеце свой метад працы і сферу працы, ці не так? Вы сочыце за тым, каб яны не злавілі вас з кампутарам на аснове адных і тых жа дадзеных зноў і зноў — у вас няма пэўнага modus operandi, па якім яны маглі б вас пазнаць. Як я ўжо казаў, ты хітры злодзей, і я лічу, што мой план у цябе ў парадку. Гэта таксама меркаванне місіс Сміт». — Паслухаем, — асцярожна сказаў я.

"Брытанская пошта - гэта цудоўная ўстанова", - сказаў Макінтош, пераскокваючы з тэмы на тэму. «Некаторыя людзі думаюць, што ў Англіі лепшая паштовая сістэма ў свеце; іншыя менш думаюць пра гэта, калі вы глядзіце на лісты, пададзеныя ў газетах. Але гэта, верагодна, таму, што сапраўдны брытанец нараджаецца з ракам. Аднак страхавыя кампаніі высока ацэньваюць паштовую службу. Скажыце, якая ўласцівасць алмазаў самая яркая?» «Яны блішчаць».

«Не агранены алмаз», — паправіў ён мяне. «Неапрацаваны алмаз выглядае як кавалак бутэлькавага шкла, які занадта доўга знаходзіўся ў марской вадзе. Зрабіце яшчэ адзін стрэл».

"Цяжка", сказаў я. «Алмаз - гэта самае цвёрдае, што існуе».

Макінтош нецярпліва пацокаў языком. «Ён не думае, місіс Сміт. Проста скажы мне». "Памер - ці яго адсутнасць", - ціха сказала яна. Макінтош сунуў мне руку пад нос і скруціў пальцы ў кулак. «У гэтай руцэ я магу трымаць цэлае багацце, і нікому не трэба пра гэта ведаць. У гэты запалкавы карабок можна пакласці брыльянтаў на сто тысяч фунтаў - і што мы маем? «Паняцця не маю».

- У нас ёсць невялікі пакет, Рырдэн. Кавалак абгортачнай паперы, дастаткова месца для адраса, на ім штамп і потым у паштовую скрыню».

Я паглядзеў на яго шырока расплюшчанымі вачыма. «Яны дасылаюць алмазы па пошце?»

«А чаму не? Пошта працуе надзвычай эфектыўна, рэдка што губляецца. Страхавыя кампаніі гатовыя рабіць вялікія стаўкі на аператыўнасць брытанцаў PTT і гэтыя хлопцы сапраўды ведаюць, што робяць. Гэта проста пытанне статыстыкі».

Ён гуляў са запалкавым карабком. «У нейкі момант яны працавалі з своеасаблівай кур'ерскай сістэмай, але ў гэтым было шмат недахопаў. Можна падумаць, што такі кур'ер будзе несці пасылку і дастаўляць яе ў патрэбнае месца. Аднак было некалькі прычынаў, па якіх гэта было немагчыма: жорсткія хлопцы пазнаёміліся з кур'ерамі, і гэта было вельмі сумна, бо некаторых з іх моцна пабілі. Іншым аспектам справы было тое, што людзі - гэта толькі людзі, і кур'ера можна падкупіць. Запас надзейных людзей не быў невычэрпны, адным словам, кур'ерская сістэма была недастаткова бяспечнай. Далёка не так.

Але цяпер цяперашняя сістэма», — з энтузіязмам працягнуў ён. «Пасля таго, як пасылка знікла ў гэтай вялікай пашце, нават Маці Божая не можа забраць яе, перш чым яна дасягне месца прызначэння. І чаму? Таму што ніхто не ведае, куды падзеўся той пракляты пакет. Гэта толькі адна з сотняў тысяч пасылак, якія кожны дзень апрацоўваюцца паштовай службай. І знайсці гэта нават цяжэй, чым шукаць іголку ў стозе сена - гэта больш падобна на пошук канкрэтнага ляза ў гэтым стозе сена. Вы можаце ісці за мной? Я кіўнуў. «Гэта мае вялікі сэнс».

'Гэта ёсць мае сэнс, - сказаў Макінтош. «Місіс Сміт усё вырашыла. Яна вельмі разумная». Ён слаба махнуў рукой. — Працягвайце, місіс Сміт.

Яна халаднавата ўзяла нітку. «Пасля таго, як матэматыкі па страхаванні прааналізавалі статыстыку паштовай службы аб страчаных прадметах, яны ўбачылі, што яны былі на добрым шляху, пры ўмове, што яны прынялі пэўныя меры засцярогі. Напрыклад, камяні адпраўляюцца пасылкамі або бандэролямі розных памераў; ад запалкавых скрынак да скрынь памерам з чайныя скрыні. Пакеты адрасуюцца рознымі спосабамі, часта з ліпкім адрасам ад вядомай кампаніі - усё робіцца для таго, каб пазбегнуць як мага большай блытаніны. Самае галоўнае - гэта ананімнасць адраса замовы. У іх распараджэнні вялікая колькасць адрасоў, якія не маюць ніякага дачынення да гандлю алмазамі. Камяні адпраўляюцца на гэтыя адрасы - адзін і той жа адрас ніколі не выкарыстоўваецца двойчы запар». «Вельмі цікава, — сказаў я, — але як вы хочаце да гэтага падысці?» Макінтош адкінуўся на спінку крэсла і ссунуў кончыкі пальцаў. «Уявіце сабе паштальёна, які ідзе па вуліцы — відовішча знаёмае. Ён мае пры сабе брыльянтаў на сто тысяч фунтаў стэрлінгаў, але - і ў гэтым справа - ён нічога пра іх не ведае. Пра гэта ніхто нічога не ведае. Нават атрымальнік, які з нецярпеннем чакае брыльянтаў, не ведае, калі яны прыбудуць. Паштовая служба не можа гарантаваць, што заказ будзе дастаўлены ў вызначаны час, нягледзячы на гісторыі ў гэтых вялікіх аб'явах аб хуткай дастаўцы і таму падобнае. Пасылкі адпраўляюцца звычайнай поштай; незарэгістраваны або экспрэс ці нешта падобнае. Гэта занадта лёгка падрабіць». Я павольна сказаў: «Цяпер вы ўсімі спосабамі тлумачылі мне, наколькі гэта немагчыма, але я мяркую, што вы ведаеце, што робіце, і маеце што-небудзь у рукаве». Добра, я далучуся».

«Вы калі-небудзь займаліся фатаграфіяй?» Давялося стрымаць сябе, каб не разарвацца. Гэты чалавек мог круціць вакол сваёй тэмы больш спосабаў, чым я калі-небудзь адчуваў. Тое самае было ў Ёханэсбургу — ніколі больш за дзьве хвіліны на адну і тую ж тэму. — Аднойчы я фатаграфаваў, — катэгарычна сказаў я. «Чорна-белы ці каляровы?» «Абодва».

Макінтош выглядаў задаволены. «Калі вы робіце каляровыя фатаграфіі — напрыклад, слайды — і адпраўляеце іх на праяўку. Што вы атрымаеце ўзамен?»

Я паглядзеў на місіс Сміт з просьбай аб дапамозе і ўздыхнуў. «Невялікія кавалкі плёнкі з малюнкамі». Я спыніўся на імгненне і працягнуў: «Яны ў кардонных рамах». "Што яшчэ вы атрымаеце". «Нічога».

Ён рухаў пальцам наперад і назад. «О так, вы атрымаеце нешта іншае. Вы атрымліваеце знаёмую жоўтую скрынку, у якую ўваходзяць гэтыя рэчы. Жоўты - я думаю, вы маглі б апісаць яго як Kodak жоўты. Калі ў каго такая скрынка ў руцэ, то з другога боку вуліцы яе відаць. Вы думаеце пра сябе: "Гэй, у таго чалавека ў руцэ адна з тых скрынак Kodak з каляровымі слайдамі". Я адчуў дрыжыкі напружання. Цяпер Макінтош узяўся дабівацца сутнасці. — Добра, — сказаў ён раптам. «Я раскручу гэта для вас. Я ведаю, калі будзе адпраўлены чарговы пакет з дыяментамі. Я ведаю, каму гэта паслана. У мяне ёсць адрас. Але самае галоўнае, што я ведаю, які гэта будзе пакет, і тут не можа быць памылкі. Усё, што вам трэба зрабіць, гэта пачакаць каля адраса дастаўкі, пакуль да вас не прыйдзе паштальён з гэтым праклятым ярка-жоўтым пакетам у руцэ. А ў гэтай маленькай жоўтай скрыначцы будзе неўмацаваных камянёў на суму каля ста тысяч фунтаў. Вы прымаеце яго на сябе». — Як вы гэта даведаліся? — з цікаўнасцю спытаў я. — Я не, — сказаў ён. «Гэта была справа місіс Сміт. Яна прыдумала ідэю і правяла ўсе даследаванні. Як менавіта яна гэта зрабіла, гэта тое, што не мае да вас ніякага дачынення».

Я зірнуў на яе іншымі вачыма. Я заўважыў, што яе зялёныя. У гэтых вачах было дзіўнае паколванне, і яе вусны былі скрыўлены ў насмешлівым тоне, які хутка знік, калі яна прама сказала: «Нельга ўжываць больш сілы, чым гэта строга неабходна, містэр Рырдэн».

— Сапраўды, — пагадзіўся Макінтош. «Неабходна як мінімум гвалту, каб сысці як мага хутчэй. Я не веру ў гвалт, гэта шкодна для бізнесу. Запомні гэта, Рырдэн.

Я сказаў: «Гэты паштальён не прыйдзе і не прапануе іх мне на срэбным падносе». Давядзецца забраць іх у яго сілай».

Макінтош паказаў зубы, ухмыляючыся. «Ну, гэта будзе рабаванне з прымяненнем сілы, калі яны вас зловяць. Суддзі Яе Вялікасці ставяцца да гэтага вельмі сур'ёзна, асабліва калі прыняць да ўвагі суму. Уключана ўсё, што вы атрымліваеце менш чым за 10 гадоў».

— Ну, — задуменна сказаў я, адказваючы на яго ўхмылку цікавасцю. — працягваў Макінтош. «Мы не будзем аблягчаць паліцыю. Дзейнічаем наступным чынам: я побач і як толькі ты атрымаеш, ты адразу перадаеш мне пакет, потым уцякаеш. Праз тры гадзіны пасля э... захопу, камяні будуць з краіны. Місіс Сміт, вы клапоціцеся пра справы банка.

Яна адкрыла папку і дастала бланк, які сунула мне праз стол. «Запоўніце гэта».

Гэта была форма заявы на адкрыццё рахунку ў Zuricher Ausfuhr- und Handelsbank. Місіс Сміт сказала: «Апошнім часам было даволі шмат крытыкі ў адрас гэтых швейцарскіх пячорных людзей, але калі яны вам патрэбны, яны вельмі зручныя. Нумар даволі складаны — калі ласка, поўнымі літарамі ў гэтым полі». Яе палец паказаў на бланк, таму я накрэмзаў лічбавую камбінацыю там, дзе яна паказвала. Яна сказала: «гэты нумар замест подпісу на адпаведнай форме чэка зробіць вам даступнай суму да 40 000 фунтаў або эквівалент у любой валюце, якую вы пажадаеце». Макінтош захіхікаў і сказаў: «Вядома, спачатку вам трэба будзе атрымаць алмазы».

Я доўга глядзеў на іх. «Вы бераце амаль дзве траціны долі».

- Я прыдумала план, - холадна сказала місіс Сміт.

Макінтош усміхнуўся, як галодная акула. «У яе дарагі густ».

— Я ў гэтым не сумняваюся, — сказаў я. — Калі казаць пра густ, як вы ставіцеся да абеду? Я незнаёмец тут, у Лондане, таму вам прыйдзецца прапанаваць рэстаран».

Перш чым яна паспела адказаць мне, Макінтош рэзка перапыніў яе. - Не важдайся з маім персаналам, Рырдэн. Для іх было б вельмі неразумна бачыць цябе з кім-небудзь з нас. Калі ўсё скончыцца, магчыма, мы зможам пайсці паабедаць — толькі ўтрох». — Дзякуй, — бледна сказаў я.

Ён нешта накрэмзаў на аркушы паперы. — Прапаную пасля абеду... э-э... прыгледзецца сюды бліжэй. Гэта адрас, куды будзе адбывацца дастаўка». Ён падсунуў ліст паперы праз стол да мяне і хутка нешта запісаў. — А гэта адрас майго краўца. Калі ласка, не блытайце іх. Гэта азначала б катастрофу».

2

Я паеў дзесьці на Фліт-стрыт, а потым сабраўся шукаць адрас, які даў мне Макінтош. Вядома, я ішоў не ў тым накірунку - Лондан - гэта жудаснае месца, каб зарыентавацца, калі вы з ім не знаёмыя. Я не хацеў браць таксі; Я заўсёды іграю вельмі асцярожна, можа, нават занадта асцярожна. Але таму ў мяне ўсё так добра. Як бы там ні было, у нейкі момант, перш чым я зразумеў, што памыляўся, я ішоў па вуліцы пад назвай Ludgate Hill. Там я мінуў будынак Цэнтральнага суда, прынамсі, так было сказана. Я быў вельмі здзіўлены, бо заўсёды думаў, што там гэта называецца Олд-Бейлі. Я пазнаў яго па пазалочанай выяве лэдзі Справядлівасці на даху. Гэта можа пазнаць нават паўднёваафрыканец - у нашай краіне мы бачым шмат лонданскіх крымінальных фільмаў.

Усё вельмі цікава, але я быў тут не ў якасці турыста, таму проста ўпусціў шанец, што нешта можа адбыцца. Замест гэтага я хутка пайшоў на Скураны завулак і знайшоў своеасаблівы рынак, дзе сярод іншага прадаюцца ўсялякае барахло, складзенае ў ручныя каляскі. Гэта мне не вельмі спадабалася — у мітуслівым натоўпе нялёгка выкруціцца. Трэба было ўлічваць, каб не было бяды, а значыць, трэба было б моцна ўдарыць таго паштальёна. Я ўжо пачынаў яго шкадаваць.

Перш чым пайсці паглядзець адрас, я спачатку прайшоўся па наваколлі, каб паспрабаваць даведацца пра ўсе магчымыя шляхі выезду. Да майго здзіўлення я выявіў, што Хатан-Гардэн праходзіць паралельна Лезер-лейн, і я ведаў, што Хатан-Гардэн - гэта месца, дзе звычайна сустракаюцца гандляры алмазамі. Калі падумаць, гэта было не так ужо і дзіўна: алмазныя хлопчыкі не будуць шукаць занадта далёка свой уяўны адрас. Я глядзеў на трывалыя будынкі з маленькімі вокнамі і думаў, дзе знаходзяцца скляпенні, пра якія казаў Макінтош. Я выдаткаваў паўгадзіны на вывучэнне вуліц у раёне, запамінаючы розныя крамы. У крамы вельмі зручна зазірнуць, калі вы хочаце хутка сысці з вуліцы. Я вырашыў, што ўнівермаг Gamage - выдатнае месца, каб хутка схавацца з поля зроку, і патраціў яшчэ пятнаццаць хвілін на азнаямленне з ім. Гэтага было недастаткова, але на гэтым этапе, вядома, было не правільна прытрымлівацца нейкага канкрэтнага плана. Гэта памылка, якую большасць робіць з такой працай; занадта рана ў гульні яны абавязваюцца распрацоўваць планы, а потым уяўляюць, што яны супермазгі. Затым план становіцца няўстойлівым і пачынае пакутаваць ад атэрасклерозу.

Я вярнуўся на Скураны завулак і знайшоў адрас, які даў мне Макінтош. Гэта было на другім паверсе, таму я падняўся на ліфце на трэці і спусціўся па рыпучай лесвіцы. Кандытарская прамысловасць NV Marie-Louise працавала на поўную моц, але я не папрацаваў прадставіць сябе.

Замест гэтага я думаў пра тое, як мне паступіць. Былі разумныя варыянты, але я, вядома, не буду планаваць, як лепш выканаць працу, пакуль не змагу назіраць за паштальёнам падчас яго абыходу. Я не затрымліваўся занадта доўга; дастаткова для прыблізнага ўражання, і праз дваццаць хвілін я вярнуўся ва ўнівермаг Gamage, дзе зайшоў у тэлефонную будку. Місіс Сміт, відаць, была гатовая, паклаўшы руку на трубку, таму што званок празвінеў толькі адзін раз, і яна сказала: «Шатландска-англасаксонская холдэрская кампанія». - Гэта Рырдэн, - сказаў я.

— Я звяжу вас з містэрам Макінтошам. «Пачакай, — сказаў я, — які ты Сміт?» 'Што ты маеш на ўвазе?' — Хіба ў цябе няма імя?

Была хвіліна маўчання, перш чым яна адказала. "Можа, вы павінны называць мяне Люсі".

'Гы! Я амаль не магу ў гэта паверыць».

«Лепш так».

"Ці ёсць містэр Сміт?"

Сліт апусцілася на верхнюю частку тэлефоннай трубкі, калі вельмі холадна сказала: «Гэта не твая справа. Я зараз перавяду цябе ў Макінтош».

Адзін клік, і лінія на імгненне абарвалася; Я лічыў, што я не такі вялікі поспех, як Вялікі Чараўнік. На самай справе не так ужо дзіўна; Я не мог бачыць Люсі Сміт - калі гэта было яе сапраўднае імя - ахвотна шукаючы інтымных адносін, перш чым праца была зроблена. Магчыма, і не пасля гэтага. Я адчуваў сябе прыгнечаным.

Голас Макінтоша затрашчаў у маім вуху. — Ну што, дарагі хлопчык? «Што тычыцца мяне, мы можам размаўляць далей». «Накшталт гэтага. Добра, прыходзьце сюды заўтра ў той жа час». "Выдатна", сказаў я.

— І, дарэчы, ты ўжо быў у майго краўца? «Не».

«Лепш паспяшайся, — сказаў ён, — яму трэба зняць твае меркі, а табе трэба будзе паспрабаваць не менш за тры разы. У вас дастаткова часу, каб скончыць усё, перш чым яны вас зловяць».

— Вельмі прыемна, — сказаў я і ляпнуў слухаўкай. Макінтошу было вельмі лёгка рабіць з'едлівыя заўвагі, яму не трэба было рабіць чорную працу. Мне было цікава, што ён яшчэ рабіў у гэтым пашарпаным офісе, акрамя планавання крадзяжу алмазаў.

Я ўзяў таксі і паехаў на склад адзення ў Вест-Эндзе, дзе купіў прыгожую куртку, якую можна насіць на абодва бакі. А таксама адна з тых яркіх шапак з гарбузом наверсе. Хацелі мне шапку загарнуць, але я яе скруціў і паклаў у кішэню свайго новага паліто, якое было надзета на руку.

Я пазбягаў краўца Макінтоша, як чумы.

3

"Такім чынам, вы думаеце, што гэта магчыма", - сказаў Макінтош.

Я кіўнуў: «Мне яшчэ патрэбныя дадатковыя даныя, але пакуль усё выглядае добра».

«Якая яшчэ інфармацыя вам патрэбна?»

— Па-першае, калі гэта адбудзецца?

Макінтош засмяяўся. — Паслязаўтра, — лёгка сказаў ён.

«Ісус!» Я сказаў: «Вы не пакідаеце мне шмат часу».

Ён засмяяўся. «Ужо праз тыдзень пасля таго, як ступілі на ангельскую зямлю, усё скончылася». Ён падміргнуў місіс Сміт. «Зразумела, не кожны дзень здараецца, што нехта зарабляе сорак тысяч фунтаў толькі за адзін тыдзень непрацуючы так старанна». "Прынамсі, я магу паказаць носам на аднаго, - з'едліва сказаў я, - ты дакладна не працуеш да смерці". Ён быў неўстрыманы. «Арганізаванасць - гэта мой моцны бок». «Гэта азначае, што мне давядзецца правесці рэшту сённяшняга і заўтрашняга дня, вывучаючы звычкі брытанскага паштовага служачага», — сказаў я. «Колькі заказаў па пошце ў дзень?» Макінтош запытальна падняла бровы, а місіс Сміт сказала: «Два заказы».

«У вас ёсць хто-небудзь, хто можа агледзець мяне? Я не хачу праводзіць занадта шмат часу там, у Скурным завулку. Хутка гэта стане «падазроным», і тады мы застанемся ні з чым».

«Усё ўжо адбылося, — сказала місіс Сміт, — вось у мяне ёсць расклад».

Я вывучаў расклад, пакуль яна разгортвала карту на стале. «Гэта карта ўсяго другога паверха. Нам пашанцавала. У некаторых будынках усе паштовыя скрыні знаходзяцца ў холе, а тут не. Паштальён заказвае асобна ў кожным кабінеце».

Пранізлівым рухам Макінтош паклаў палец на карту. «Гэта менавіта тое, дзе вы бярэцеся за заказчыка. Ён ужо будзе мець у руках пошту гэтай праклятай кампаніі, якая займаецца сукенкай, каб даставіць яе як мага хутчэй, і вы павінны ўбачыць, ці ёсць у яго пасылка ці не. Калі ў яго гэтага няма, вы адпускаеце яго і чакаеце наступнага загаду».

— Вось што мяне хвалюе, — сказаў я, — чаканне. Калі я не буду асцярожны, я вылучуся, як эскімос у Сахары». - О, я табе яшчэ не сказаў - я арандаваў офіс на гэтым паверсе, - няўрымсліва сказаў Макінтош. «Місіс Сміт ласкава зрабіла пакупкі, і ёсць усе хатнія выгоды: электрычны чайнік, гарбата, кава, цукар і малако, а таксама скрынка прысмакаў з дэлікатэсаў Fortnum's. Сядзіш там, як Бог у Францыі. Спадзяюся, вам падабаецца ікра».

Я чутна выдыхаю. «Калі ласка, не пытайцеся майго меркавання», — з'едліва сказаў я. Макінтош толькі ўсміхнуўся і кінуў звязак ключоў на стол. Я падняў яго. «І пад якім імем я вяду сваю справу?»

«Цацкі NV Kindervreugd», — сказала місіс Сміт. «Гэта ўжо існуючая кампанія».

Макінтош засмяяўся: "Я наладзіў гэта сам - каштавала мне каласальных 25 фунтаў".

Рэшту раніцы мы правялі ў абмеркаванні планаў. Я не мог знайсці нічога, што не давала б мне спаць ноччу. Мне не магла не падабацца Люсі Сміт усё больш і больш; у яе быў востры, як брытва, розум, і нішто не выслізнула ад яе ўвагі, але яна здолела захаваць сваю жаноцкасць і не стаць уладарнай, што не так проста для разумнай жанчыны. Калі мы ўсё ўважліва прагледзелі, я сказаў: «А цяпер скажы мне, Люсі не можа быць тваім сапраўдным імем». Як цябе клічуць?'

Яна глядзела на мяне адкрыта. "Я не думаю, што гэта мае значэнне", - рашуча сказала яна.

Я ўздыхнуў: «не, — прызнаўся, — можа, і не». Макінтош паглядзеў на нас з вялікай цікавасцю, потым рэзка сказаў: - Я ўжо казаў вам, Рырдэн, што не хачу важдацца са сваімі супрацоўнікамі. Усё, што вам трэба зрабіць, гэта звярнуць увагу на сваю працу». Ён паглядзеў на гадзіннік. «Лепш, калі ты сыдзеш зараз».

Так што я пакінуў яго змрочны кабінет дзевятнаццатага стагоддзя і зноў паабедаў у тым самым рэстаране на Фліт-стрыт. Рэшту дня я правёў у офісе NV Kindervreugd Speelgoed, зарэгістраванай у Гандлёва-прамысловай палаце, у двух дзвярах ад NV Marie-Louise Confection Industry. Там было ўсё, што абяцаў Макінтош. Я толькі што зварыў каву. Я быў рады, што місіс Сміт дала сапраўдную каву, і мне не прыйшлося піць тое смецце з растваральнай кавы! На вуліцу быў выдатны від, і калі я зірнуў на расклад, я змог зразумець маршрут заказчыка. Нават без званка Макінтоша я мог бачыць, як ён прыбыў за пятнаццаць хвілін. Калі я гэта зразумеў, я агледзеў калідор з кабінета і некалькі разоў прайшоўся па ім уверх і ўніз; уважліва сачыць за часам. Не было асаблівага сэнсу, пакуль я не ведаў, з якой хуткасцю ішоў паштальён, але гэта было добрае практыкаванне. Я знайшоў час, каб прайсці ад офіса да ўнівермага Gamage, шпарка, але не так, каб гэта было прыкметна. Гадзіны ва ўнівермагу хапіла, каб выпрацаваць маршрут, прайсці па якім было практычна немагчыма. Праца была зроблена за дзень, і я вярнуўся ў гатэль.

Наступны дзень быў амаль такім жа, за выключэннем таго, што я патрэніраваўся на паштальёне. З кабінета я з падазрэннем праз крыху прыадчыненыя дзверы, з секундамерам у руцэ, назіраў за першым заказам. Гэта можа здацца трохі дзіцячым, таму што ўсё, што мне трэба было зрабіць, гэта пастукаць чалавека па галаве. Але стаўкі былі па-чартоўску высокія, таму я прайшоў усю працэдуру.

Падчас другога замовы ў той дзень я імітаваў увесь працэс. Адбылося менавіта так, як і прадказаў Макінтош, калі набліжаючыся да офісаў кандытарскай прамысловасці Марыі-Луізы, паштальён моцна трымаў у руцэ пошту, і была добра бачная скрынка Кодак са слайдамі. Я проста спадзяваўся, што гэтыя брыльянты сапраўды будуць там; было б крыху па-дурному, калі б адзіным вынікам нашых намаганняў быў фотаздымак Марыі-Луізы ў дзень на пляжы.

Перад ад'ездам я патэлефанаваў Макінтошу, і ён сам адказаў на званок. Я сказаў: "Што тычыцца мяне, мы можам пачаць зараз ці ніколі".

«Добра!» На хвіліну стала ціха. — За выключэннем заўтрашняга дня, калі гандаль будзе здадзены, вы мяне больш не ўбачыце. Дзеля бога, не рабі памылак, Рырдэн!

'Што адбываецца?' Я спытаў: «Вы нервуецеся?» Ён не адказаў на гэта. Замест гэтага ён сказаў: «У гатэлі цябе чакае падарунак. Будзьце асцярожныя з гэтым». На імгненне зноў стала ціха. 'Поспехаў.'

Я сказаў: «Перадайце мае самыя цёплыя прывітанні місіс Сміт». Ён кашлянуў: «Вы ведаеце, што ў гэтым няма сэнсу». «Магчыма, не, але я аддаю перавагу вырашаць гэта сам». «Цалкам магчыма, але заўтра яна будзе ў Швейцарыі. У наступны раз, калі я ўбачу яе, я перадам ваша паведамленне». Ён паклаў трубку.

Я вярнуўся ў гатэль, узяў невялікі пакет на стойцы рэгістрацыі і распакаваў яго ў сваім нумары. У скрыні быў укладзены выратавальны круг, абцяжараны свінцом, абцягнуты мяккай гумай і з няслізкай ручкай. У яго быў акуратны шнур, які можна было надзець на запясце. Вельмі эфектыўны анестэтык, хоць і крыху больш небяспечны, чым большасць. У скрыні таксама ляжаў лісток з адным надрукаваным радком. Дастаткова цяжка, але не цяжэй.

У той вечар я рана лёг спаць. На наступны дзень чакала праца.

4

На наступную раніцу я пайшоў у цэнтр горада, як звычайны бізнэсмэн, хоць не стаў надзець кацялок і ўзяць у рукі службовы мужчынскі скіпетр - парасон. Я быў адным з самых ранніх, таму што першая дастаўка пошты была задоўга да пачатку працы большасці офісаў. Калі я прыбыў у NV Kindervreugd Speelgoed, было яшчэ паўгадзіны адпачынку, і я адразу ж паставіў чайнік, каб прыгатаваць каву, перш чым разглядаць выгляд. Уладальнікі кіёскаў у Скурным завулку ў гэты дзень рыхтаваліся шмат прадаць. Ад Макінтоша не засталося і следу. Я не хваляваўся; ён павінен быў быць недзе побач, каб сачыць за паштальёнам.

Я толькі што дапіў свой першы кубак кавы, як зазваніў тэлефон. Макінтош коратка сказаў: «Ён ідзе». Адзін клік, і ён паклаў трубку. Каб зберагчы мускулы ног, паштальён правёў штосьці накшталт часу і руху парадку ў гэтым будынку. Яго звычкай было падымацца на ліфце на верхні паверх і заказваць адтуль пошту, зыходзячы з таго, што спускацца пешшу лягчэй, чым падымацца. Я надзеў паліто, капялюш і адчыніў дзверы на некалькі сантыметраў, прыслухоўваючыся да рыпання ліфта. Я выйшаў у калідор, асцярожна зачыніўшы дзверы настолькі, каб самы лёгкі штуршок мог іх адчыніць.

У гэты час у будынку было вельмі ціха, і калі я пачуў, як паштальён гучна спускаецца па лесвіцы на другі паверх, я адышоў да лесвіцы на першы паверх. Ён прыйшоў на другі паверх і павярнуў налева, адыходзячы ад Марыі-Луізы, каб спачатку даставіць пошту ў іншыя кабінеты. Гэта быў яго звычайны метад, і мяне гэта не хвалявала.

Я чуў, як ён вяртаўся, кожны раз на некалькі крокаў, на перапынак заўсёды паказваў металічны грукат паштовых скрынь. У патрэбны момант я падняўся па лесвіцы і накіраваўся ў бок NV Kindervreugd, дзе я апынуўся тварам да твару з заказчыкам. Я ўтаропіўся на яго рукі, але маленькай жоўтай скрынкі не было відаць. - Добрай раніцы, - сказаў ён, - добрае надвор'е, ці не так? Ён шпарка прайшоў міма мяне, і я намацаў дзверы кабінета, робячы выгляд, што адчыняю іх ключом. Калі я штурхнуў дзверы за спіну, я заўважыў, што крыху пацеў; няшмат, але дастаткова, каб паказаць, што я быў у стане стрэсу. Даволі смешна, улічваючы, што ўсё, што мне трэба было зрабіць, гэта ўзяць невялікую скрыначку ў нічога не падазравалага паштальёна - тое, што павінна быць адной з самых простых рэчаў у свеце і не мець ніякай прычыны нервавацца.

Менавіта змесціва скрыні выклікала гэта напружанне. Каля ста дваццаці тысяч фунтаў - гэта вялікія грошы, каб рызыкаваць. Гэта крыху падобна на таго хлопца, які спакойна ідзе па абочыне, не памыляючыся, але хай паспрабуе гэта з абрывам вышынёй каля ста метраў з аднаго боку і паглядзіць, ці не ўпадзе ён ні кроплі. Я падышоў да акна і крыху прыадчыніў яго, не столькі для свежага паветра, колькі каб даць зразумець Макінтошу, што першы заказ сапсаваны. Я паглядзеў на Скураны завулак і ўбачыў, што ён стаіць на прызначаным месцы. Ён стаяў перад фруктовым кіёскам і нервова абмацваў памідор. Ён зірнуў у акно, потым павярнуўся і пайшоў прэч.

Я закурыў і пайшоў чытаць ранішнія газеты. Прайшло некаторы час, перш чым прыйшоў другі заказ.

Праз дзве гадзіны тэлефон зноў зазваніў. «На гэты раз пашанцуе больш», — сказаў Макінтош і паклаў трубку.

Я зрабіў тое ж самае, што зрабіў у першы раз - гэта было магчыма, таму што гэта быў бы іншы заказчык. Я чакаў на лесвічнай пляцоўцы толькі на паўдарозе другога паверха і ўважліва слухаў. На гэты раз гэта было больш складана, бо цяпер у будынку было значна больш людзей. Многае залежала ад таго, ці сустрэну я заказчыка аднаго ў калідоры. Калі б усё прайшло добра, было б лёгка, але калі хто-небудзь быў побач, я павінен быў бы неадкладна схапіць скрынку і бегчы, каб выратаваць сваё жыццё. Ціхія крокі папярэдзілі мяне, што ён набліжаецца, і якраз у крытычны момант я паскакаў па прыступках. Я павярнуў галаву налева і направа, нібы хацеў перайсці дарогу, і ўбачыў, што ўсё чыста — у калідоры нікога, акрамя паштальёна і мяне. Потым я паглядзеў на яго рукі. У яго быў пакет з лістамі, а зверху маленькая ярка-жоўтая скрынка.

Я стаяў перад ім, калі ён быў у офісе NV Kindervreugd. «Ёсць што-небудзь для мяне?» Я спытаў: «тут мой кабінет». Я паказаў на дзверы ззаду яго. Ён павярнуўся, каб паглядзець на імя на дзвярах, і я ўдарыў яго выратавальным кругам за вуха, адчайна спадзеючыся, што ў яго не вельмі тонкі чэрап. Ён крэкнуў і апусціўся на калені. Я злавіў яго, перш чым ён упаў, і штурхнуў да дзвярэй кабінета, якія лёгка адчыніліся пад яго цяжарам. Ён упаў за парог, раскідаў перад сабою свае лісты. Скрыня для дыяпазіцый з ціхім грукатам упала на падлогу.

Я пераступіў праз яго і ўцягнуў яго; Я штурхнуў дзверы нагой. Потым я схапіў з падлогі жоўтую скрынку і паклаў яе ў нявінную карычневую скрынку, якую спецыяльна зрабіў Макінтош. Падышло ідэальна. Я збіраўся выкінуць яго на вуліцу і не хацеў, каб убачыў нават пробліск гэтага падазронага жоўтага колеру.

Не прайшло шасцідзесяці секунд паміж тым, як я размаўляў з паштальёнам, пакуль я не стаяў каля офіса і замкнуў яго. У гэты момант нехта прайшоў міма і ўвайшоў у офіс кандытарскай прамысловасці Мары-Луіза. Я павярнуўся і спусціўся па лесвіцы, не занадта хутка, але дакладна не марудзячы. Я падлічыў, што за дзве-тры хвіліны паштальён не ачуняе і яму ўсё роўна давядзецца выбірацца з кабінета.

Я выйшаў на вуліцу і ўбачыў, што Макінтош утаропіўся на мяне. Адзін чалавек апусціў вочы і напалову павярнуўся; Я доўгімі крокамі ішоў паміж стойламі ў яго напрамку. Зусім няцяжка было стукнуць яго плячом у натоўпе і атрымаць прамармытанае "прабачце!" Я аддаў яму скрынку і працягнуў свой шлях да Холбарна.

Не паспеў я далёка адысці, як пачуў, як шкло б'ецца, і разгубленыя крыкі. Той паштальён быў разумны; ён не губляў часу ля дзвярэй, а разбіў акно, каб прыцягнуць увагу. Ён таксама не быў без прытомнасці так доўга, як я спадзяваўся - я не ўдарыў дастаткова моцна.

Я быў у бяспецы — дастаткова далёка, каб ён мяне не заўважыў, і адлегласць павялічвалася. Спатрэбілася не менш за пяць хвілін, каб разабрацца ў гэтай мітусні і замяшанні, і ў гэты момант я хацеў зусім знікнуць — я спадзяваўся, што Макінтош зробіць тое ж самае. Цяпер ён быў чалавекам — у яго былі брыльянты.

Я нырнуў у чорны ўваход ва ўнівермаг і павольна прабраўся праз гандлёвыя плошчы. Я выглядаў - я спадзяваўся - як чалавек, які ведае, куды ідзе. Я знайшоў мужчынскі туалет і зачыніўся там. Я зняў сваё паліто і вывярнуў яго навыварат - тое старанна падабранае паліто з такімі прыгожымі кантраснымі колерамі. Я дастаў з кішэні курткі акуратную кепку і са шкадаваннем скамячыў капялюш, які быў на мне, у непазнавальны шарык. Не надта добра, калі яны знайшлі яго ў мяне, але я не адважыўся пакінуць яго дзесьці.

Адзенне робіць чалавека, і гэта быў яшчэ адзін хлопец, які пакінуў мужчынскі пакой. Я прайшоў праз універмаг і нязмушана накіраваўся да выхаду. Па дарозе я купіў новы гальштук, толькі каб мець важкую нагоду быць ва ўнівермагу; аднак гэтая мера засцярогі была непатрэбнай. Я выйшаў праз выхад, які вёў да Холбарна, і пайшоў прэч, накіраваўшыся на захад. Ніякіх таксі для мяне, кіроўцаў таксі напэўна распыталі б пазней пра кліентаў, якіх яны падабралі ў раёне прыкладна ў гэты час.

Праз паўгадзіны я стаяў у пабе недзе за Оксфард-стрыт і з удзячнасцю падымаў келіх піва. Дагэтуль праца ішла гладка, але яна яшчэ не скончылася, ні ў якім разе.

Мне было цікава, ці магу я даверыць Макінтошу, што ён добра выканае сваю частку працы.

5

У той вечар, калі я збіраўся ехаць у горад, у дзверы майго пакоя гучна пастукалі. Я адчыніў дзверы, і перада мной стаялі двое буйных мужчын, апранутых вельмі кансерватыўна, але з выдатным густам. Чалавек справа сказаў: «Вы Джозэф Алойзіус Рырдэн?»

Мне не трэба было рабіць ніякіх разумовых подзвігаў, каб зразумець, што гэта міліцыя. Я крыва ўсміхнуўся: «Лепш забуду таго Алойзія».

— Мы з міліцыі. Ён нязмушана трымаў у мяне пад носам адкрыты кашалёк. «Мы спадзяемся, што вы можаце дапамагчы нам у расследаванні».

'Гэй!' Я сказаў: «Гэта міліцэйская картка?» Я ніколі раней гэтага не бачыў». Неяк неахвотна ён зноў адкрыў кашалёк і даў мне паглядзець картку. Аказалася, што перада мной у плоці стаяў інспектар Джон М. Браншыл. Я крыху пабалбатаў: «Такое часта бывае ў кнігах; Я ніколі не думаў, што гэта паўторыцца са мной». «Кнігі?» — спытаў ён.

«Так, я фанат крымінальных гісторый. Я з Паўднёвай Афрыкі, і там яшчэ няма тэлевізара, так што мы шмат чытаем. Дарэчы, я не ведаю, як я магу дапамагчы вам з нейкім даследаваннем. Я дзіўны тут, у Лондане - насамрэч я дзіўны па ўсёй Англіі. Я быў там толькі тыдзень - насамрэч менш за тыдзень».

- Мы ўжо ведаем гэта, містэр Рырдэн, - далікатна сказаў Браншыл. Дык мяне ўжо правяралі. Гэтыя хлопцы спрацавалі хутка - англійская паліцыя ўмее даводзіць справы да канца.

- Ці можам мы зайсці, містэр Рырдэн? Я веру, што вы вылечылі нас Добра можа дапамагчы».

Я адышоў убок і жэстам папрасіў іх увайсці. «Заходзьце і сядайце. Крэсла толькі адно, так што адзін з вас будзе на ложку

трэба сядзець. І скінь паліто».

— Гэта неабавязкова, — сказаў Браншыл, — мы доўга не затрымаемся. Гэта сяржант Джэрвіс.

Джэрвіс выглядаў нават больш жорсткім, чым Браншыл. Браншыл быў адшліфаваны і меў прыязнасць, якую прыносіць вопыт; Джэрвіс усё яшчэ дэманстраваў вострыя грані маладога, жорсткага паліцэйскага. Самым небяспечным здаваўся Бруншыл - ён быў вераломны. Я сказаў: "Што я магу для вас зрабіць?"

«Мы шукаем інфармацыю пра паштальёна, якога сёння раніцай абрабавалі на Скурным завулку, — сказаў Браншыл, — што вы можаце сказаць нам пра гэта, містэр Рырдэн?»

«Дзе Скураны завулак?» Я спытаў: «Я тут чужы».

Браншыл паглядзеў на Джэрвіса, і Джэрвіс паглядзеў на Браншыла, а потым яны абодва паглядзелі на мяне. - Хадземце, містэр Рырдэн, - сказаў Браншыл,

«ты ведаеш лепш».

- У вас ёсць спіс пакаранняў, - раптам сказаў Джэрвіс.

Гэта быў стрэл праз лук. Я з горыччу сказаў: «А вы, паліцэйскія, паклапаціцеся пра тое, каб я гэтага не забыўся, ці не так». Так, у мяне ёсць судзімасць; Я правёў васемнаццаць месяцаў у Цэнтральнай Прэторыі - васемнаццаць месяцаў у турме - і гэта было даўно. З таго часу я іду прамым шляхам». «Значыць, да сённяшняй раніцы», — выказаў здагадку Браншыл. Я паглядзеў яму проста ў вочы. — Ты не жартуеш. Скажыце мне, што вы думаеце, што я зрабіў, і я скажу вам, калі я гэта зрабіў - прама».

- Вельмі па-сяброўску, - прамармытаў Браншыл, - вам так не здаецца, сяржант?

Джэрвіс выдаў непрыемны гук у горле. Ён сказаў: "Вы не супраць, калі мы абшукаем ваш пакой, Рырдэн?"

- Для сяржантаў я містэр Рырдэн, - сказаў я. «У вашага боса лепшыя манеры. І ў мяне, вядома, ёсць пэўныя агаворкі наконт таго, што вы праводзіце вобшук у маім пакоі, калі ў вас няма ордэра.

"О, мы", - спакойна сказаў Браншыл. — Наперад, сяржант.

Ён дастаў з кішэні дакумент і сунуў мне ў рукі. - Вы бачыце, што ўсё правільна, містэр Рырдэн.

Я нават не папрацаваў паглядзець на яго, а кінуў яго на туалетны столік і назіраў, як Джэрвіс старанна разбівае мой пакой. Нічога не знайшоў — не было чаго яму знаходзіць. Нарэшце ён здаўся, паглядзеў на Браншыла і паківаў галавой. Бруншыл звярнуўся да мяне: «Я павінен папрасіць вас пайсці са мной на станцыю».

Ён маўчаў, і маўчанне было доўга, пакуль я не сказаў: «Ну, давай, тады пытай».

"Я думаю, што мы маем справу з джокерам", - сказаў Джэрвіс. Ён паглядзеў на мяне з такім выразам, быццам адчуў непрыемны пах. «Калі вы просіце мяне прыйсці, я не буду, — сказаў я, — вам давядзецца мяне арыштаваць, калі вы хочаце даставіць мяне да турмы».

Бруншыл уздыхнуў. — Выдатна, містэр Рырдэн. Я арыштоўваю вас па падазрэнні ва ўдзеле ў рабаванні з прымяненнем сілы ва ўласнасці на Скурным завулку прыкладна а палове на дзесятую сёння раніцай. Вы цяпер задаволены?» «Пакуль, — сказаў я, — хадзем».

«Ой, я ледзь не забыўся, — сказаў ён, — усё, што вы скажаце, можа служыць доказам».

«Я ведаю гэты выраз, — сказаў я, — я яго занадта добра ведаю». — Я ў гэтым не сумняваюся, — ціха сказаў ён.

Я чакаў, што мяне адвязуць у Скотланд-Ярд, але апынуўся ў даволі маленькім паліцэйскім пастарунку. Я не ведаю дзе - я не вельмі добра ведаю Лондан. Мяне пасадзілі ў маленькі пакойчык, без мэблі, акрамя століка і двух крэслаў. Ад яго быў той самы непазбежны пах, які характэрны для ўсіх паліцэйскіх участкаў у любым пункце свету. Я сядзеў на крэсле, паліў адну цыгарэту за другой, а афіцэр у форме глядзеў спіной да дзвярэй. Ён выглядаў голым без шлема.

Прайшло амаль паўтары гадзіны, перш чым яны пачалі, і напад пачаў жорсткі хлопец Джэрвіс. Ён увайшоў у пакой і даў знак афіцэру ў форме знікнуць, потым сеў насупраць мяне за стол і доўга глядзеў на мяне, нічога не кажучы. Я не звярнуў на яго ўвагі — нават не зірнуў на яго; ён першы паддаўся. - Вы былі тут раней, ці не так, Рырдэн? – Я ніколі ў жыцці тут не быў. «Вы ведаеце, што я маю на ўвазе. Вы шмат-шмат разоў сядзелі на адным з гэтых цвёрдых драўляных крэслаў з паліцэйскім на другім баку. Ты выдатна ведаеш, што будзе - ты кар'ерны злачынец. З кімсьці іншым я б крыху пахадзіў вакол куста - магчыма, выкарыстаў крыху псіхалогіі - але гэта не паўплывае на вас, ці не так? Таму нават не пачынаю. Ніякай вам псіхалогіі, ніякіх тактычных дзеянняў. Я разаб'ю цябе, як арахіс, Рырдэн.

«Я б проста сачыў за сваімі «правіламі допыту». Ён засмяяўся рэзкім гаўкаючым гукам. «Разумееце, што я маю на ўвазе. Сумленны чалавек не ведае пра існаванне гэтых нормаў у Законе аб міліцыі. Але вы робіце, праўда? Вы апынуліся не ў тым куце, такі ж падроблены, як залаты наручны гадзіннік у тры шылінгі».

— Я пайду, калі ты скончыш са сваімі абразамі, — сказаў я.

"Вы сыходзіце, калі я скажу, што вы можаце сысці", - рэзка сказаў ён.

Я ўсміхнуўся. «Я лепш разбяруся з Браншылам спачатку,

малодшы брат».

— Дзе брыльянты? «Якія брыльянты?»

«Той паштальён у вельмі дрэнным стане. Ты б'еш занадта моцна, Рырдэн. Ёсць вялікая верагоднасць, што ён памрэ - і што тады будзе з вамі?» Ён нахіліўся наперад. «Ты затрымаешся, пакуль не спатыкнешся аб сваю бараду».

Трэба сказаць, што ён вельмі стараўся, але быў кепскім хлусам. Паміраючы паштальён не бачыў магчымасці разбіць шыбу ў офісе NV Kindervreugd. Я глядзеў яму прама ў твар і моцна трымаў язык на замку. "Калі гэтыя алмазы не будуць знойдзены, яны будуць цяжкімі для вас", - сказаў Джэрвіс. «Магчыма, суддзя будзе крыху больш мяккім, калі гэтыя брыльянты выплывуць на паверхню». «Якія брыльянты?» Я спытаў.

І так працягвалася добрых паўгадзіны, пакуль ён не надакучыў, не пайшоў, а афіцэр у форме вярнуўся на ранейшую пасаду ля дзвярэй. Я павярнуў галаву і паглядзеў на яго. «Вашы мазалі не турбуюць? Дрэнная праца для ног».

Ён глядзеў на мяне з мёртвым і безвыразным тварам і не сказаў ні слова.

Праз некаторы час яны вывелі на пазіцыю больш цяжкую артылерыю. Увайшоў Браншыл, несучы пад пахай тоўстую папку, запоўненую паперамі, і паклаў яе на стол. - Мне вельмі шкада, што я прымусіў вас чакаць, містэр Рырдэн, - сказаў ён. «Я б не адважыўся паставіць на гэта сваю галаву», — сказаў я. Ён даў мне жаласлівую, але разумеючую ўсмешку. «Мы ўсе павінны рабіць сваю працу, у некаторых праца больш прыемная, чым у іншых. Не папракайце мяне за тое, што я раблю сваю працу». Ён адкрыў тэчку. — У вас вялікі рэкорд, містэр Рырдэн. У Інтэрпола на вас вялікае дасье». «Я быў судзімы адзін раз, — сказаў я, — астатняе — неафіцыйна, таму карыстацца гэтым нельга. Тое, што нейкі ідыёт сказаў пра мяне, нічога не даказвае». Я ўсміхнуўся, паказаў на папку і працытаваў: «звесткі з мінулых допытаў, якія не былі даказаны, не могуць быць доказамі ў судзе».

"Менавіта так, - сказаў Браншыл, - але тым не менш гэта вельмі цікава". Ён доўга сядзеў, скурчыўшыся над паперамі, а потым, не падымаючы вачэй, спытаў: «Чаму вы заўтра ляціце ў Швейцарыю?» «Я турыст, — кажу, — ніколі там не быў». "Вы таксама ўпершыню ў Англіі, ці не так?" — Ты гэта добра ведаеш. Слухай, мне патрэбны адвакат». Ён падняў вочы. «Лепш адразу вазьму добры. Вы кагосьці маеце на ўвазе?»

З кашалька я дастаў паперку з наспехам напісаным нумарам тэлефона, якую Макінтош даў мне якраз з такой нагоды. «Мы можам апырскаць яго гэтым», — сказаў я.

Браншыл падняў бровы, прачытаўшы нумар. «Я вельмі добра ведаю гэты нумар — як раз той чалавек, які займаецца такой справай. Для тых, хто быў тут у краіне менш за тыдзень, вы ведаеце, як арыентавацца ў менш прывабных баках нашага грамадства». Ён адклаў паперку ўбок. — Я дам яму ведаць, што вы тут.

У горле перасохла ад такой колькасці цыгарэт. «Штосьці яшчэ, — сказаў я,

«кубак гарбаты будзе добра».

"Баюся, што няма гарбаты, - са шкадаваннем у голасе сказаў Браншыл, - шклянку вады падыдзе?" «Добра».

Ён падышоў да дзвярэй, даў указанні і. потым вярнуўся. «Вы, мусіць, думаеце, што паліцыя тут толькі п'е гарбату - кафетэрый адкрыты дзень і ноч для аматараў гарбаты. Я не ведаю, адкуль яны гэта ўзялі — напэўна, з тэлебачання». «Не я, — сказаў я, — у Паўднёвай Афрыцы няма тэлевізара».

- Ах, так, ты гэта сказаў, - сказаў Браншыл, - цікава. Што да гэтых брыльянтаў, я думаю...

— Якія дыяменты? — перапыніў я. Так і працягвалася. Ён засмуціў мяне больш, чым Джэрвіс; ён быў нашмат хітрэйшы. Ён не быў настолькі дурным, каб хлусіць пра тое, што, як я ведаў, было іншым, як гэта рабіў Джэрвіс, і значна лепш разбіраўся ў працэсе зносу. Ён упарціўся, як сіняя бутэлька, вакол слоіка з варэньнем. Прынеслі ваду — графін са шклянкай. Я напоўніў шклянку і прагна выпіў, потым зноў напоўніў і выпіў яшчэ. Браншыл паглядзеў на мяне і нарэшце сказаў: «Вы выпілі?»

Я кіўнуў, і ён пацягнуўся да майго шклянкі, асцярожна ўзяў яе вялікім і ўказальным пальцамі і дастаў. Калі ён вярнуўся, ён сумна паглядзеў на мяне: «Я не чакаў, што ты трапіш на гэты стары трук. Ты ведаеш, што мы не можам здаваць адбіткі пальцаў, пакуль цябе не паставяць перад суддзёй. Як ты такі дурны?»

— Я стаміўся, — сказаў я.

— Бедны хлопчык, — спагадліва сказаў ён. «А цяпер, каб вярнуцца да гэтых брыльянтаў…»

Праз некаторы час Джэрвіс увайшоў у пакой, паклікаў Браншыла, і яны пачалі ціха размаўляць у дзвярах. Браншыл павярнуўся. «А цяпер слухай, Рырдэн; мы цябе за хвост. На дадзены момант у нас дастаткова доказаў, каб адправіць вас у шафу на дзесяць гадоў. Калі вы дапаможаце нам вярнуць гэтыя камяні, гэта можа значна зэканоміць вас у судзе». «Што за камяні?» — спытаў я стомлена.

Рот зачыніўся. — Добра, — сказаў ён лаканічна, — сюды.

Я рушыў услед, кавалак мяса паміж булачкай называўся Браншыл і Джэрвіс. Мяне прывялі ў вялікі пакой, дзе ля сцяны ў шэраг стаяла з дзесятак мужчын. — Я не абавязаны вам гэта тлумачыць, Рырдэн; але гэта закон, што я павінен гэта зрабіць. Важна тое, ці пазнаюць вас - ідэнтыфікуюць. Тры чалавекі прыходзяць паглядзець на цябе. Вы можаце стаяць у чарзе куды заўгодна, але тым часам вы можаце мяняцца месцамі, калі адчуваеце ў гэтым неабходнасць. Зразумела? Я кіўнуў, падышоў да сцяны і стаў паміж другім і трэцім мужчынамі. Нейкі час нічога не адбывалася, пакуль не з'явілася першая сведка — маленькая бабулька, напэўна, чыя-то дарагая бабуля. Але не ад мяне. Яна прайшла па чарзе, вярнулася да мяне і паказала мне на грудзі. «Гэта ён». Я ніколі ў жыцці яе не бачыў.

Яе вывелі на вуліцу, мне не падалося, што варта мяняцца месцамі. У любым выпадку не было сэнсу; яны трымалі мяне, як сказаў Браншыл, за хвост. Наступным быў малады чалавек гадоў васемнаццаці. Яму нават не прыйшлося прайсці ўсю лінію. Ён спыніўся якраз насупраць мяне. «Вось і ўсё, — сказаў ён, — зрабіў гэта». У трэцяга сведкі таксама не было праблем. Ён зірнуў на мяне і зароў: «Гэта той хлопец». Я не супраць, калі ты атрымаеш пажыццёвае зняволенне, брат». Ён пайшоў, паціраючы галаву. Гэта быў паштальён — нашмат менш мёртвы, чым хацеў пераканаць мяне Джэрвіс.

Потым усё скончылася, і Джэрвіс і Браншыл забралі мяне назад. Я сказаў Джэрвісу: «З цябе быў бы добры цудадзейны лекар; вельмі разумна, як ты ўваскрасіў таго паштальёна з мёртвых». Ён рэзка паглядзеў на мяне, і ўсмешка павольна расплылася па яго твары. — А адкуль вы ведаеце, што гэта быў паштальён? Я паціснуў плячыма. Як бы я ні глядзеў на гэта, я быў цыгарай. Я спытаў Браншыла: «Хто гэты вырадак, няўдачнік, які прадаў мяне?»

Ягоны твар раптам закрыўся. «Давайце проста скажам, што мы рэагавалі на «атрыманую інфармацыю», Рырдэн. Заўтра вам будзе прад'яўлена абвінавачанне, вы адразу ж паўстанеце да міліцэйскага суддзі. Я пераканаюся, што ваш адвакат прысутнічае ёсць.' — Дзякуй, — сказаў я, — як яго завуць?

«Ісус, - сказаў ён, - ты таксама халодны, як пекла. Ваш адвакат Маскел. — Яшчэ раз дзякуй, — сказаў я.

Браншыл схапіў паліцэйскага, які пасадзіў мяне ў камеру на ноч. Я падсілкаваўся, пацягнуўся і амаль адразу заснуў.

Гэта быў знясільваючы дзень.

OceanofPDF.com

II

1

Маскель быў невысокім, мажным чалавекам з праніклівымі карымі вачыма; нягледзячы на недастатковы рост, ён рабіў уражанне вялікай годнасці. Непасрэдна перад тым, як мне прад'явіць абвінавачанне, мяне з ім звязалі. Перспектыва абараняць злачынцу яго ніколькі не турбавала. Закон часам стварае дзіўныя прафесіі, прафесіі, у якіх звычайнае адрозненне паміж дабром і злом было выкінута за борт; упадабаны і паважаны адвакат можа змагацца як леў за свайго кліента, які цалкам можа быць забойцам або нападнікам; Калі ён выйграе справу, ён усміхаецца і прымае заслужаныя віншаванні. Затым ён ідзе дадому і піша прадстаўлены твор The Times у якім ён выступае супраць росту злачыннасці. Шызафрэнічная прафесія.

Калі я пазнаў яго крыху лепш, я сказаў яму нешта ў гэтым духу. Ён ласкава адказаў: «Містэр Рырдэн, за я вінаватых і невінаватых няма — гэта вырашаюць дванаццаць членаў журы. Я там, каб адшукаць інфармацыю для вашай абароны, а потым перадаць яе вашаму адвакату, які затым выкарыстае яе ў сваіх аргументах - я гэтым зарабляю на жыццё». Мы былі ў судзе, і ён зрабіў шырокі жэст рукой. «Хто сказаў, што злачынства не акупляецца?» — цынічна спытаў ён. «Азірніцеся вакол сябе: ад пракурораў да яго гонару, па меншай меры 50 чалавек непасрэдна ўцягнутыя ў гэтую справу, і ўсе яны гэтым зарабляюць на жыццё. Некаторыя, як я і Яго Гонар, жывуць з гэтага лепш, чым іншыя. Мы прыстойна зарабляем на жыццё такімі людзьмі, як вы, містэр Рырдэн.

Але гэта было пазней, калі я нічога не ведаў пра Маскела. Гэта было мімалётнае знаёмства, і ён паспешліва сказаў: «Пазней мы можам пайсці больш падрабязна. Цяпер мы спачатку павінны высветліць, у чым справа».

Такім чынам, мяне прыцягнулі да суда і абвінавацілі. Не буду ўдавацца ва ўсе юрыдычныя сітуацыі - усё зводзілася да крадзяжу з ужываннем сілы. Гвалт быў ужыты да асобы Джона Эдварда Харта, супрацоўніка PTT, і ў крадзеж былі ўцягнутыя алмазы на суму 173 000 фунтаў стэрлінгаў, якія належаць Н. В. Льюісу і Ван Вельдэнкампу. Давялося ўтрымацца, каб не зарагатаць. Здабыча была б нават большай, чым чакаў Макінтош, калі б спадары Льюіс і Ван Вельдэнкамп не паспрабавалі падмануць сваю страхавую кампанію. Мне ўдалося стрымаць сябе, і калі ўсё скончылася, я павярнуўся да Маскела і спытаў: «Што цяпер?»

«Мы сустрэнемся ў паліцыі праз гадзіну. Гэта проста фармальнасць». Ён пацёр падбародак. «Гэта вялікія грошы. Паліцыя ўжо знайшла алмазы?» — Лепш спытайце ў іх. Ні пра якія алмазы я нічога не ведаю».

'О не! Я павінен паведаміць вам, што калі брыльянты ўсё яшчэ э... зніклі. на волі, дамагчыся вызвалення пад заклад будзе вельмі складана. Мы зробім усё магчымае». Працэдура ў міліцэйскім судзе доўжылася вельмі нядоўга, ня больш за тры хвіліны. Яно магло быць нават карацейшым, калі б Браншыл не пратэставаў супраць вызвалення пад заклад. «Алмазы яшчэ не здабытыя, ваша гонар, і я баюся, што калі зняволенага выпусцяць, мы напэўна іх больш не ўбачым. Акрамя таго, калі б мы не арыштавалі вязня ўчора ўвечары, ён быў бы ў Швейцарыі сёння раніцай». «Вы лічыце, што вязень паспрабуе ўхіліцца ад суда

зняць?'

"Я так веру, так", - цвёрда сказаў Браншыл. «І ёсць яшчэ адна рэч, ваша гонар; зняволены знаходзіцца па абвінавачанні ў здзяйсненні гвалту; ён мае судзімасць, у якой часта ўжываецца гвалт. Баюся паўплываць на сведак».

Ён ледзь не перастараўся. — Ты яму верыш і пакіне краіну і запалохаць сведкаў?» — спытаў магістрат з ветлівым недаверам у голасе. «Я сумняваюся, што яго гвалтоўная рука дацягнецца так далёка. Як бы там ні было, улічваючы цяжар доказаў і ўлічваючы, што скрадзеныя рэчы ўсё яшчэ адсутнічаюць, я схільны з вамі пагадзіцца. У вызваленні пад заклад адмоўлена». Браншыл усміхнуўся і ўжо збіраўся сесці, калі суддзя сказаў: «Інспектар Браншыл, афіцэр паліцыі з вашым стажам павінен ведаць, што спасылацца на судзімасць зусім недапушчальна, я вельмі здзіўлены гэтым. Мне давядзецца паказаць вашаму начальству на гэтую пустую пляму ў вашым ведам і я забяспечу, каб ваш каментар быў выдалены са справаздачы». Бруншыл сеў з чырвоным тварам; Маскель паціснуў плячыма і засунуў паперы ў свой партфель. І так мяне трымалі ў СІЗА да суда. Такім чынам, я ўсё ж атрымаў магчымасць палюбавацца на ўнутраны дворык Олд-Бейлі.

Перад тым, як мяне павялі, Маскель перакінуўся са мной некалькімі словамі. «Такім чынам, цяпер я магу даведацца, наколькі моцныя аргументы паліцыі супраць вас. Я пагавару з пракурорам, а потым мы з вамі ўсё абмяркуем. Калі ёсць што-небудзь, што вы хочаце, дайце мне ведаць, але мы, верагодна, сустрэнемся заўтра».

Да вязьня ў сьледчым ізалятары стаўленьне даволі нэўтральнае: ён ні вінаваты, ні невінаваты. Ежа была добрая, песні прыемныя, і не было ніякіх раздражняльных абмежаванняў — акрамя аднаго. Мяне не выпускалі з турмы. Ну, нельга ж мець усё.

Маскель прыйшоў на наступны дзень, і мы сядзелі ў адным з кабінетаў. Ён уважліва паглядзеў на мяне, а потым сказаў: «Справа супраць вас важкая, містэр Рырдэн, сапраўды вельмі важкая».

Калі вы не зможаце пераканаўча даказаць па-за ценем сумнення, што вы не маглі здзейсніць гэтае злачынства, я баюся, што вы будзеце асуджаныя».

Я хацеў нешта сказаць, але ён выпадкова падняў руку: «Мы абмяркуем гэта пазней». Пачнем з пачатку. У цябе ёсць грошы?»

«Каля 150 фунтаў. Але я яшчэ не аплаціў свой рахунак у гасцініцы - у мяне не было магчымасці зрабіць гэта. Я не думаю, што было б добра, калі б да платы дадаліся разносчыкі. Такім чынам, у нас засталося каля 100 фунтаў стэрлінгаў, каб гуляць».

Маскель кіўнуў. «Як вы ведаеце, пра мой ганарар паклапаціліся. Але я не магу абараняць цябе ў судзе. Для гэтага вам патрэбен адвакат па крымінальных справах, а яны нават даражэйшыя за мяне, асабліва адвакаты па крымінальных справах таго ўзроўню, які неабходны для перамогі ў гэтай справе. Гэтыя 100 фунтаў стэрлінгаў нават не блізкія да той сумы, якую трэба было б атрымаць».

Я паціснуў плячыма. — Гэта ўсё, што ў мяне ёсць. Гэта было не зусім праўдай, але я зразумеў, што нават лепшы суддзя не зможа адгаварыць мяне ад гэтага; не было сэнсу кідаць грошы ў ваду.

'Правільна. Што ж, ёсць пэўныя меры для такіх выпадкаў, як ваш. Суд прызначыць вам адваката. Дрэнна тое, што вы не можаце выбраць яго, але я не зусім без уплыву; Мне давядзецца пацягнуць за некалькі нітак, каб атрымаць лепшае».

Ён дастаў з сумкі папку і разгарнуў яе. "Вы павінны сказаць мне, што менавіта вы рабілі раніцай". Ён пачакаў хвіліну. — Я ўжо ведаю, што вы не снедалі ў гатэлі той раніцай.

«Я не вельмі добра спаў, — сказаў я, — таму ўстаў рана, каб прагуляцца».

Маскель уздыхнуў. - А куды вы хадзілі, містэр Рырдэн?

Я на момант задумаўся. «Я пайшоў у Гайд-парк да той вялікай круглай сажалкі, дзе знаходзіцца знакаміты будынак — Кенсінгтонскі палац, але ён усё яшчэ быў зачынены. Было яшчэ вельмі рана».

Я мяркую, што ў Гайд-парку ці Кенсінгтан-Гарденз так рана было не так шмат людзей. Вы з кімсьці размаўлялі, пыталіся дарогу, напрыклад? У Кенсінгтонскім палацы - вы пыталіся пра час працы? – Не было ў каго нічога спытаць. 'Правільна; што ты тады зрабіў?

«Я вяртаўся праз Гайд-парк. Потым праз Бонд-стрыт. Проста гляджу на вітрыны, разумееце». – А колькі гэта было?

«Ну, я не ведаю. Каля чвэрці дзевятай, прыкладна. Я валяўся. Як я ўжо казаў, я прайшоў міма Берлінгтан-Аркейд, а потым пайшоў на Бонд-стрыт, каб паглядзець на крамы. Яны фантастычныя - цалкам адрозніваюцца ад Паўднёвай Афрыкі». — І вы наогул ні з кім не размаўлялі? «Калі б я ведаў, што мне спатрэбіцца алібі, я б меў», — з горыччу сказаў я.

- Вядома, - сказаў Маскель. — Такім чынам, вы былі на Оксфард-стрыт. Што вы тады рабілі?»

«Ну, я не паснедаў, я прагаладаўся і пайшоў у шынок. Я выпіў некалькі бутэрбродаў і шклянку піва. Я крыху пабалбатаў з бармэнам, ірландцам. Ён павінен мяне памятаць». – А колькі гэта было?

«Хаця б пасля дзесяці, таму што паб быў адкрыты. Скажам: палова адзінаццатай».

«Занадта позна для алібі, - сказаў Маскель, - гэта ўжо нічога не значыць». Ён паглядзеў паперу з папкі. «Я павінен сказаць, што заява паліцыі моцна адрозніваецца ад вашай, і ў іх ёсць даволі шмат доказаў, каб пацвердзіць гэта». Ён паглядзеў мне проста ў вочы. "Мне не трэба паказваць на небяспеку хлусні вашаму адвакату, ці не так?" — Не хлушу, — абурыўся я.

Гаварыў сур'ёзна. — Містэр Рырдэн, дазвольце сказаць вам, што ў вас сур'ёзныя непрыемнасці. Я разумею, што вы хочаце заявіць перад суддзёй «не вінаватым», але мушу вас папярэдзіць, што на падставе доказаў супраць вас, хутчэй за ўсё, вас асудзяць. Заклапочанасць грамадскасці гвалтоўнымі рабаваннямі ў апошні час расце, і гэтая заклапочанасць выяўляецца ў суровых прысудах, вынесеных суддзямі».

Ён спыніўся на імгненне, каб сабрацца з думкамі, а затым працягнуў мерным тонам: «Як ваш абаронца ў гэтай справе, я не магу прыняць ніякіх прадузятасцяў, але я хацеў бы адзначыць наступнае: калі брыльянты вернуць і вы прызнаеце сябе вінаватым, суд будзе схільны дзейнічаць доўгацярпліва. Мяркую, ваш тэрмін пакарання будзе не больш за пяць, а можа, і тры гады. Са зняццем прысуду за добрыя паводзіны можна зноў выйсці на волю праз два гады. З іншага боку, калі брыльянты не вярніся і ты "не вінаваты" прызнанне віны, прысуд будзе вельмі суровым - пры ўмове, што вы асуджаныя, што мы можам смела зрабіць, маючы доказы. Калі я магу выкарыстаць выраз: Яго Гонар схопіць вас як мага мацней, замкне і выкіне ключ ад мабільнага. Я сумняваюся, што вам сыдзе з рук менш за чатырнаццаць гадоў, і я магу вас запэўніць, што я вельмі дасведчаны ў такіх прагнозах, я не жартую.

Ён прачысціў горла: «Чаго вы хочаце, містэр Рырдэн?» Што мы робім?'

«Адзіныя брыльянты, якія я бачыў той раніцай, былі ў ювелірных крамах на Бонд-стрыт», — выразна і цвёрда сказаў я. Ён доўга моўчкі глядзеў на мяне, а потым паківаў галавой. - Добра, - спакойна сказаў ён, - зараз я вазьмуся за працу - для вас, - але без асаблівай надзеі на поспех. Павінен папярэдзіць, што міліцэйскія доказы такія, што абаронцу будзе вельмі цяжка іх абвергнуць». — Я невінаваты, — настойваў я.

Ён нічога не сказаў, сабраў паперы і без аглядкі выйшаў з прыёмнай.

2

Так што мяне трымалі ў Цэнтральным судзе — Олд-Бейлі. Было шмат пышнасці і акалічнасці, сукенак і парыкоў, шмат павагі і ветлівасці адзін да аднаго - і час ад часу мяне ванітавала з падзямелляў у чэраве Маці-Зямлі, як д'ябла ў пантаміме, цэнтр судаводства. Вядома, у мяне была канкурэнцыя з боку суддзі. Калі чалавек даходзіць да кропкі, дзе ён сядае па другі бок стала, ён думае, што гэта дае яму права быць комікам, які не любіць нічога больш, чым бачыць, як публіка выкочваецца з галерэі, курчачыся ад смеху. Прынамсі, так мне здаецца. Трэба сказаць, што я бачыў горшых эстрадных артыстаў, чым гэты галоўны суддзя. Гэта крыху паляпшае настрой — судовае паседжанне было б змрочным без махінацый — і галоўны суддзя не прадузяты, адпускаючы злыя жарты як з абаронцы, так і з пракурора. Я павінен прызнаць, што мне гэта спадабалася і я смяяўся гэтак жа, як і ўсе астатнія.

Маскел таксама быў там, вядома, але ў другараднай ролі; крымінальным адвакатам быў нейкі Ролінз. Непасрэдна перад слуханнямі Маскел зноў паспрабаваў перадумаць і прызнаць сябе «вінаватым». Ён сказаў: «Містэр Рырдэн, я быў бы ўдзячны, калі б вы перагледзелі наступствы, калі мы прайграем справу. Вы не толькі атрымаеце працяглы тэрмін, але і значна больш. Зняволеныя, якія адбываюць працяглы тэрмін, заўсёды лічацца небяспечнымі, асабліва тыя, хто, як яны ведаюць, маюць доступ да грошай. Пры адсутнасці гэтых брыльянтаў на суму 173 000 фунтаў стэрлінгаў вы, безумоўна, патрапіце ў гэтую катэгорыю. Да небясьпечнага вязьня ставяцца зусім інакш, чым да звычайнага, я разумею, што ўмовы могуць быць даволі непрыемнымі. На вашым месцы я б вельмі ўважліва гэта ўлічыў».

Мне не трэба было пра гэта думаць. У мяне не было шанцаў атрымаць гэтыя брыльянты, і гэта была праблема. Нават калі б я прызнаў сябе вінаватым, маё пакаранне было б нядрэнным з-за адсутнасці брыльянтаў. Усё, што я мог зрабіць, гэта зрабіць добры твар і зрабіць гэта як мага лепш. Мяне ўразіла, што Макінтош быў надзвычай хітры, а місіс Сміт, магчыма, крыху больш разумная. Таму я сказаў: «Прабачце, містэр Маскел, але я невінаваты».

Ён неяк дзіўна паглядзеў на мяне. Ён не паверыў ніводнаму майму слову, але не мог зразумець, чаму я так моцна трымаў язык на замку. На яго твары з'явілася змрочная ўсмешка. «Я спадзяюся, што вы не думаеце, што інвестыцыі вартыя столькіх гадоў вашага жыцця. Такі час у турме часта прыносіць выдатныя змены». Я ўсміхнуўся. "Я думаў, вы сказалі, што не будзеце прадузята".

«Вы вельмі дурны малады чалавек, — сказаў ён, — але жадаю вам усяго найлепшых у вашай змрочнай будучыні».

Судовае пасяджэнне пачалося з цяжкасцю. Перад пачаткам справы трэба было прызначыць склад прысяжных. Першым быў абвінаваўца. Ён быў высокі і худы, з тварам, падобным на лязо сякеры; відаць, сваю задачу выканаў з задавальненнем. Пасля крыху павярхоўнага прадстаўлення ён пачаў выслухоўваць сведкаў абвінавачання, а Ролінз, мой абаронца, глядзеў наперад са нудным выразам твару. Я двойчы сустракаўся з Ролінзам, і абодва разы яго зусім не было. Ён ведаў, што гэтым разам не пераможа. Сведкі абвінавачання былі добрыя — насамрэч вельмі добрыя — і я пачаў разумець, чаму пракурор выглядаў такім вясёлым, нягледзячы на тое, што ў яго быў такі твар. Міліцэйскія эксперты прадставілі суду фатаграфіі і малюнкі месца катастрофы, і цяпер, калі падмурак быў на месцы, пачалася яшчэ больш буйная артылерыя.

Была мацярынская старая душа, якая пазнала мяне ў чарзе ў пастарунку. «Я бачыла, як ён ударыў паштальёна», — сведчыла яна. У яе вачах заззяла святло праўды. «Я стаяў у калідоры і ўбачыў, як падсудны ўдарыў паштальёна кулаком, выхапіў у яго з рукі жоўтую скрынку, а потым запхнуў у кабінет. Затым падсудны збег па лесвіцы».

Пракурор паказаў ёй план другога паверха. «Дзе вы стаялі?»

Яна паказала на месца ў калідоры і паглядзела мне ў твар з іншага боку суда з такім гонарам, які вы можаце сабе ўявіць. Мілая бабулька хлусіла, як было напісана, і ведала, што я ведаў, што яна хлусіла. Яна не магла быць у калідоры, я ўважліва гэта правяраў. Больш за тое, яе заява не адпавядала фактам. Але я, вядома, быў не ў тым становішчы, каб папракаць яе.

Яшчэ адной важнай падзеяй стаў нехта з гастранома Fortnum's, які засведчыў, што адправіў напоўнены кошык для пікніка ў пэўны гатэль. Кошык замовіў па тэлефоне нейкі Рырдэн. Адказваючы на гэта пытанне абаронцы, ён сказаў, што не можа з упэўненасцю сказаць, што Рырдэн, які замовіў кошык, быў такім жа, як падсудны. Супрацоўнік гатэля заявіў, што абвінавачаны спыняўся ў гатэлі, дзе ён працаваў, і што быў дастаўлены кошык, прызначаны для містэра Рырдэна. На пытанне, што з ім здарылася, ён адказаў, што не ведае, але мяркуе, што падсудны сабраў кошык. Была дыскусія на гэты конт, і частка яго адказу была выдалена з запісаў.

Першы дэтэктыў прынёс суду кошык для пікніка і заявіў, што знайшоў яго ў офісе NV Kindervreugd Speelgoed. Кошык быў ідэнтыфікаваны як той жа гастраном. Іншы паліцэйскі эксперт заявіў, што кошык быў літаральна пакрыты адбіткамі пальцаў падазраванага, як і некаторыя іншыя прадметы ў кабінеце; а менавіта: электрычны чайнік, кафейнік і розныя прадметы посуду і сталовых прыбораў. Такім чынам журы зрабіла свае высновы.

Потым быў яшчэ паліцэйскі, які сказаў, што вёў расследаванне ўладальніка NV Kindervreugd. Мабыць, гэта была сапраўдная кампанія, але ніякага бізнэсу яна не вяла. Было цяжка вызначыць, хто быў гаспадаром, але з ласкавай дапамогай паўднёваафрыканскай паліцыі яго нарэшце адпусцілі. Уладальнікам апынуўся нейкі Джозэф Алойзіус Рырдэн з Ёханэсбурга. Не, ён не мог даказаць, што Джозэф Алойзіус Рырдэн з NV Kindervreugd быў тым самым Джозэфам Алойзіюсам Рырдэнам, які цяпер знаходзіўся на лаве падсудных. Для яго гэта зайшло б занадта далёка. У чарговы раз журы зрабіла свае высновы.

Паштальён быў шчыры ў сваёй заяве. Я яго збіў, і ён ачуняў у кабінеце «Дзіцячая радасць».

Нішто не супярэчыла ілжэсведчанням Маці Гусі. Трэцім відавочцам быў пасыльны хлопчык з кандытарскай прамысловасці Марыі-Луізы; ён сказаў, што бачыў, як я замкнуў кабінет і збег па лесвіцы. Я цьмяна запомніў яго як таго, што ішоў у той час ззаду мяне. Але я, вядома, не бег уніз па лесвіцы - гэта была яго фантазія.

Бруншыл быў галоўным сведкам.

«Дзеючы на падставе атрыманай інфармацыі, я з сяржантам Джэрвісам накіраваліся ў гатэль, каб пагаварыць з падсудным. Яго адказы на допыце былі такія, што я арыштаваў яго па падазрэнні ў датычнасці да гэтага злачынства. Потым я ўзяў яго адбіткі пальцаў; яны адпавядалі знойдзеным у офісе NV Kindervreugd. Было праведзена далейшае расследаванне, у выніку якога былі тры сведкі, кожны з якіх апазнаў абвінавачанага. Яшчэ больш шырокае расследаванне выявіла дадатковыя доказы, якія ўжо былі прадстаўлены ў гэтым судовым пасяджэнні і якія звязаны з кошыкам для пікніка і ўласнасцю NV Kindervreugd».

Пракурор сеў з шырокай усмешкай на твары, і Ролінз ускочыў на перакрыжаваны допыт.

Ролінз: — Вы казалі пра «атрыманую інфармацыю», інспектар. Як вы атрымалі гэтую інфармацыю?»

Браншыл (вагаючыся): «Я павінен адказаць на гэтае пытанне, ваша благароддзе?» Згадванне крыніцы інфармацыі для паліцыі можа перашкодзіць...»

Ролінз (паспешліва): 'гэта звязана з магчымым злым намерам аднаго або некалькіх невядомых асобаў на шкоду адказчыку, ваша гонар.'

правільна (дрыготкім, насавым голасам): «Містэр Ролінз, я не бачу, як ваша справа можа яшчэ больш пагоршыцца. Тым не менш, я гатовы пакінуць пытанне працягам. Я такі ж цікаўны, як ніхто. Адкажыце на пытанне, інспектар». Браншыл (неахвотна): «Была тэлефонная размова і ліст». Ролінз: 'абодва ананімныя?' Браншыл: «Так».

Ролінз: 'яны паказалі, дзе яго можна знайсці?' Браншыл: «Так».

Ролінз: «Ці паказалі яны, што кошык, знойдзены ў офісе NV Kindervreugd Speelgoed, быў набыты падазраваным у краме дэлікатэсаў Fortnum's?» Браншыл: "гм... так."

Ролінз: «Хіба гэта злачынства — купляць ежу ў гэтым вядомым краме дэлікатэсаў?» Браншыл (рэзка): «Канечне, не».

Ролінз: «Ці паказвала гэта ананімнае паведамленне, што NV Kindervreugd Speelgoed належыць падазраванаму?» Браншыл (не па сабе): «так».

Ролінз: «Ці з'яўляецца злачынствам валоданне такім бізнесам, як NV Kindervreugd Speelgoed?» Браншыл (робячыся ўсё больш нецярплівым): «не». справа: «Я не так упэўнены ў гэтым. Той, хто так злоўжывае мовай і прыдумляе такую жудасную назву, павінен разглядацца як злачынец». (Смех з трыбун).

Ролінз: «Інспектар, вы згодныя з тым, што ўсю вашу працу па гэтай справе рабілі за вас?» Ці згодныя вы са мной, што без гэтай выкрывальнай інфармацыі падазраваны ў гэты момант не апынуўся б на лаве падсудных?»

Браншыл: «Я не магу адказаць на гэтае пытанне. Яго б усё роўна злавілі».

Ролінз: 'Гэта так? Я захапляюся вашай упэўненасцю». Браншыл: – Яго б усё роўна злавілі. Ролінз: "але не так хутка". Браншыл: «магчыма, не».

Ролінз: «Ці не ахарактарызавалі б вы свайго таямнічага прэс-сакратара як чалавека, які, у лепшым выпадку, нацэльваў падсуднага — ці як звычайнага даносчыка ці, э-э... няўдачніка?»

Браншыл (усміхаецца): «Я хацеў бы гаварыць пра яго як пра грамадзяніна, які імкнецца да агульнага дабра». Вельмі добра! Макінтош - грамадзянін з сэрцам для агульнага дабра! Але Божа, гэтыя двое былі неверагодныя

разумны. Першы раз я ўбачыў гэты кошык для пікніка ў офісе NV Kindervreugd Speelgoed; Канечне, я б не назваў той гастраном. Місіс Сміт добра зрабіла пакупкі! Я таксама не быў уладальнікам NV Kindervreugd - прынамсі, наколькі я ведаў; але даказаць гэта было б няпроста. Мяне аддалі закону, на срэбным блюдзе і з яблыкам у роце. Пасля гэтага ўсё хутка скончылася. Я сказаў тое, што меў сказаць, незалежна ад таго, наколькі бескарысным; пракурор не пакінуў каменя на камені, і Ролінз паспрабаваў, не зусім ад душы, скласці кавалкі разам, але без асаблівага поспеху. Суддзя падвёў зводку і, маючы на ўвазе апеляцыйны суд, даручыў прысяжным прызнаць мяне вінаватым. Суддзяў не было ўсяго на паўгадзіны — на тое, каб выкурыць, — і адказ быў прадказальны.

Суддзя спытаў, ці ёсць у мяне што сказаць; Я сказаў толькі тры словы: «Я невінаваты».

Ніхто не звярнуў на гэта ўвагі - яны сядзелі, уважліва назіраючы за тым, як суддзя разбірае свае паперы, і ўвесь час са злараднасцю чакалі вынясення прысуду. Суддзя некаторы час перабіраў свае паперы, пераканаўся, што ўся ўвага на ім, і пачаў гаварыць голасам, поўным асуджанасці.

«Джозэф Алойзіус Рырдэн, вы прызнаны вінаватым у крадзяжы з прымяненнем сілы алмазаў на суму 173 000 фунтаў. Я павінен прызнаць вас вінаватымі ў гэтым злачынстве. Перш чым зрабіць гэта, я хацеў бы сказаць некалькі слоў пра ваш удзел у гэтым злачынстве».

Я бачыў, што гэта ідзе. Дзядуля не мог не гуляць у маральнага прапаведніка - вельмі лёгка са свайго боку стала. «Брытанскі падданы ідзе па вуліцы падчас сваіх штодзённых спраў, калі на яго раптоўна і нечакана напалі — жорстка збілі. Ён не ўсведамляе, што перавозіць каштоўнасці, тавары, якія, несумненна, уяўляюць для яго неймавернае багацце; на яго нападаюць за гэтыя каштоўнасці.

Каштоўнасці - брыльянты - цяпер прапалі, і, Рыр-дэн, вы не пагадзіліся супрацоўнічаць з паліцыяй, каб вярнуць гэтыя брыльянты, нягледзячы на тое, што вы павінны былі ведаць, што калі б вы гэта зрабілі, суд будзе схільны працягваць - пакуты.

Мяне здзівіла такая непакорлівая пазіцыя, здзіўленне, якое хутка зменшылася, калі я зрабіў простую арыфметыку. У звычайных абставінах такое злачынства, гвалтоўнае злачынства, якое ненавідзіцца ў гэтай краіне, разам са стратай супольнасці маёмасці на суму 173 000 фунтаў стэрлінгаў каралася б пазбаўленнем волі на чатырнаццаць гадоў. Аднак мае разлікі паказваюць, што за гэтыя чатырнаццаць гадоў вы атрымаеце прыбытак не менш за 12 350 фунтаў стэрлінгаў - не абкладаецца падаткам - гэта сума, якую вы скрадзены, падзеленая на чатырнаццаць. Гэта, я магу дадаць, значна больш, чым дапамога для аднаго з суддзяў Яе Вялікасці, як я - факт, які кожны жадаючы можа даведацца з дзяржаўных публікацый.

Пра тое, ці каштуе страта чатырнаццаці гадоў чалавечага жыцця і зняволенне ў наўрад ці прыемным асяроддзі нашых турмаў такой сумы штогод, можна спрачацца. Відаць, вы так лічыце. І паколькі ў задачу гэтага суда не ўваходзіць прымусіць злачынствы аплачвацца, вы не можаце вінаваціць мяне ў зніжэнні вашага штогадовага турэмнага даходу. Джозэф Алойзіус Рырдэн, я прыгаворваю вас да дваццаці гадоў прэвентыўнага зняволення ў доме або дамах зняволення, калі прызначаныя для гэтага ўлады палічаць неабходным». Б'юся аб заклад, што Макінтош смяяўся ў галаву.

3

Суддзя меў рацыю, калі назваў гэта «непрыемным асяроддзем нашых турмаў». Той, у якім я апынуўся, быў жудасны. Прыёмная была поўная - суддзі, напэўна, працавалі ў той дзень звышурочна - і ўсе проста сядзелі і бязмэтна чакалі. Я адчуваў сябе даволі дрэнна, ніхто

можа паўстаць перад суддзёй і атрымаць дваццаць гадоў, не губляючы ніводнай часткі свайго раўнадушша. Дваццаць гадоў!

Цяпер мне было 34. Калі я выйшаў, мне было б 54, магчыма, крыху менш, калі б я змог пераканаць іх, што я добры дзіця, але гэта было б па-чартоўску цяжка, калі б яны прынялі да ўвагі тое, што сказаў суддзя. І любая кантрольная камісія, якая павінна была разглядаць мой прысуд, атрымала б копію судовага пратаколу. Каментарыі суддзі трапілі б у кропку.

Дваццаць доўгіх, доўгіх гадоў!

Я стаяў у апатыцы, пакуль мой міліцэйскі эскорт перадаваў падрабязнасці майго суда начальніку турмы. - Добра, - сказаў ён. Ён падпісаўся і адарваў аркуш. — Вось квітанцыя за цела.

Неверагодна — але так ён сказаў. «Распіска на кузаў». У турме ты перастаеш быць чалавекам; ты - цела, жывы труп, хадзячая статыстыка. Вы - тое, што адпраўляецца, як паштовая служба даслала тую маленькую жоўтую скрыначку з дыяментамі; вы - згустак крыві і кішак, які трэба карміць праз рэгулярныя прамежкі часу, у тое, што ў вас ёсць мозг, ніхто не верыць.

— Давай, — сказаў наглядчык, — сюды. Ён адамкнуў дзверы і адышоў убок, каб дазволіць мне ўвайсці. За мной ляпнулі дзверы, і я пачуў, як пстрыкнуў замок. Пакой быў перапоўнены, поўна мужчын самых розных, мяркуючы па вопратцы. Было ўсё — ад джынсаў да кацялкоў і ранішнікаў. Нiхто нiчога не гаварыў - яны валiлiся i ўважлiва разглядалi падлогу, быццам гэта было надзвычай важна. Я думаю, што яны адчувалі тое самае, што і я; задыханы, здушаны.

Мы доўга чакалі ў тым пакоі, гадаючы, што ж будзе. Хтосьці можа ведаць, яны былі тут раней. Але для мяне гэта быў першы раз у англійскай турме, і я адчуваў сябе дрэнна. Мяне занепакоіла тое, што Маскель сказаў пра менш прыемныя ўмовы для небяспечных зняволеных. Нарэшце нас пачалі забіраць па адным і ў алфавітным парадку. Рырдэн моцна адстае ў алфавіце, мне прыйшлося чакаць даўжэй, чым многім іншым, але надышла і мая чарга, і ахоўнік павёў мяне па калідоры ў кабінет.

Зняволенага не просяць сесці. Я стаяў перад сталом і адказваў на пытанні, якія турэмшчык запісваў, нібы ён быў анёлам з вялікай кнігай для Суднага дня. Ён запісаў маё імя, месца нараджэння, імя па бацьку, дзявочае прозвішча маці, узрост, блізкіх сваякоў, род заняткаў. Ён ніводнага разу на мяне не зірнуў, для яго я не чалавек, я кучка лічбаў - ён націскае кнопку, і статыстыка выкочваецца. Яны сказалі мне апаражніць кішэні; змесціва паклалі на стол і старанна занатавалі; потым мае рэчы пайшлі ў поліэтыленавы пакет. Потым у мяне ўзялі адбіткі пальцаў. Я агледзеўся, шукаючы чым-небудзь выцерці пальцы, але нічога не ўбачыў. Неўзабаве я заўважыў чаму. Ахоўнік адвёў мяне ў гарачае, вільготна-парнае памяшканне, дзе я павінен быў цалкам распрануцца. Вось дзе я страціў вопратку. Я ўбачу іх зноў праз дваццаць гадоў, і мне пашанцавала б, калі б яны тады яшчэ былі ў модзе.

Пасля лазні, нядрэннай, я апрануў турэмнае адзенне — шэры фланелевы касцюм. Прыступ быў жудасны; Я лепш бы пайшоў да краўца Макінтоша. Іншы калідор вёў на медагляд, чыноўніцкае глупства. Незразумела, чаму не робяць медагляд, калі зняволены пасля лазні яшчэ голы. Аднак я паслухмяна распрануўся і зноў апрануўся, прызнаны прыдатным для працы. Я быў сярод лепшых. Падыходзіць для ўсяго.

Затым ахоўнік адвёў мяне ў вялізную залу, дзе шэрагі камер ляжалі ўздоўж сцяны, як скручаны садовы шланг, паверхі злучаныя жалезнымі лесвіцамі, якія нагадвалі пажарныя лесвіцы. "Я скажу гэта толькі адзін раз, - сказаў турэмшчык, - гэта зала С". Мы падняліся па лесвіцы і пайшлі ўздоўж парэнчаў. Мы спыніліся перад камерай, якую адмыкалі. «Гэта ўсё для цябе». Я зайшоў унутр, і з халодным і апошнім гукам дзверы зачыніліся за мной. Я доўга стаяў, не заўважаючы наваколля. Мой мозг адмовіўся — страйкаваў. Хвілін праз пятнаццаць я лёг на ложак і ледзь не выплакаў вочы, чорт вазьмі. Пасля гэтага я адчуў сябе крыху лепш і змог азірнуцца вакол сябе з крыху большым разуменнем. Камера была прыкладна тры з паловай на два метры і восем з паловай метраў у вышыню. Колер сцен быў нявызначаны — афіцыйна-зялёны і брудна-белы — у адной з іх высока было маленькае закратаванае акенца. Здавалася, што дзверы могуць спыніць цяжкую артылерыю; Пасярэдзіне быў вочка.

Мэблі было небагата: жалезны ложак, драўлянае крэсла і стол, камода з графінам для вады, рукамыйніца і каструля. Завяршала ўсё пустая паліца. Даследаванне турэмнай камеры - адна з самых кароткіх задач, якія кожны можа сабе паставіць. За тры хвіліны я перабраў усё, што траплялася мне ў поле зроку - тры коўдры, дзве прасціны, грудкаваты матрац, дадатковую кашулю, пару лямцавых тэпцік, тонкі неўбіраючы ручнік, лыжку і міску. На цвіку на нітцы вісела копія Правілаў і палажэнняў, якія кіруюць ізалятарамі Яе Вялікасці, разам з брашурай, поўнай інфармацыі.

За тры хвіліны я даведаўся амаль усё, што трэба было ведаць пра тую камеру. Мне было цікава, што рабіць наступныя дваццаць гадоў. Тут жа я вырашыў, што трэба ўтаймаваць сваю цікаўнасць — запаволіць думкі. У мяне было занадта шмат часу, і занадта мала здарыцца, кожны новы вопыт трэба берагчы як скарб.

Сцены той турмы набылі фізічны сэнс. Я адчуў, як яны пагрозліва ўзвышаюцца нада мной, густыя і масіўныя. Мне прыйшлося змагацца з гэтай клаўстрафобіяй на працягу пятнаццаці хвілін, перш чым пачуццё знікла, і мне ўдалося спыніць дрыжыкі і дрыжанне.

Я адразу ж парушыў сваё абяцанне аб утаймаванні цікаўнасці і пачаў чытаць брашуру; гэта было абсалютна неабходна. Я пачатковец у гэтай школе, і чым раней я даведаюся, што гэта такое, тым лепш. Было занадта шмат свавольстваў для старых рук з пачаткоўцам, і мне было мала цікава быць мішэнню хоць аднаго. Гэта быў добры збор фактаў. Я даведаўся, што дадатковая кашуля будзе выкарыстоўвацца як начная кашуля, што святло выключаць а палове адзінаццатай, што мяне разбудзяць а палове шостай раніцы і што мне дадуць лязо брытвы. што я павінен быў вярнуцца пасля галення. Былі і больш карысныя парады, нават як выйсці з турмы.

Напрыклад, я мог звярнуцца ў апеляцыйны суд, а калі гэта не дапамагло, то як перадаць справу ў Міністэрства юстыцыі, каб мой лёс вырашалася ў Палаце лордаў. Калі б я хацеў, я мог бы напісаць міністру ўнутраных спраў або свайму прадстаўніку ў парламенце. Я яшчэ не бачыў, як пачынаю гэта. Я не быў у добрых адносінах з міністрам унутраных спраў, каб пачаць шырокую перапіску. Мой прадстаўнік у парламенце быў занадта далёка - каля 10 тысяч кіламетраў. Я прачытаў брашуру і пачаў зноў. Мне больш нічога не заставалася рабіць, і я вырашыў проста запомніць усё, дзеля Бога. Я ўсё яшчэ чытаў, калі згасла святло.

4

Званочак завішчаў, я расплюшчыў вочы і разгубіўся, пакуль не ўспомніў, дзе я. Я паспешліва апрануўся, заслаў ложак і адсунуў яго ў кут камеры. Я сеў на крэсла і чакаў. Праз некаторы час у дзвярах пачуўся ціхі металічны гук, і я зразумеў, што нехта назірае за мной праз вочка.

Раздаўся рэзкі пстрычка, замок адсунуўся і дзверы адчыніліся. Я ўстаў, і ўвайшоў ахоўнік. Ён ухвальна азірнуўся, а потым доўга глядзеў на мяне жорсткімі вачыма. «Вы толькі што прыйшлі. Вы чыталі гэта, ці не так? Ён кіўнуў на буклет на стале.

«Ложак не ў тым куце, кніга павінна вісець на сцяне, дзе вы яе знайшлі. Але вы даведаецеся гэта. Прымі: рабі, што загадана, і ўсё будзе добра. А цяпер вазьмі гэты гаршчок і рыхтуйся прамыць яго».

— Я ім не карыстаўся, — сказаў я.

«Вы прамыйце яго незалежна ад таго, выкарыстоўвалі вы яго ці не», - адрэзаў ён. «Памятай, што я табе казаў, — рабі, што загадана, не спрачаючыся. Гэта ўрок нумар адзін». Я ўзяў гаршчок і пайшоў за ім да парэнчаў, дзе ўжо было поўна зняволеных, усе выстраіліся ў шэраг з гаршком у руках. «Давай, — крыкнуў нехта, — працягвай».

Стаяў гніласны смурод. Я скакаў у чарзе і заўважыў, што я павінен быў апаражніць рондаль у адной ракавіне і спаласнуць яе ў другой. Я проста зрабіў гэта і вярнуўся ў камеру, уважліва назіраючы за тым, што робяць іншыя. Вярнуўся турэмшчык. «Калі хочаце, можаце паесці ў камеры. Падача адбываецца ўнізе ў холе, але вы можаце ўзяць свой паднос наверх, калі вы пакуль не хочаце далучыцца да астатніх». Сапраўды, у той момант мне не вельмі хацелася ні з кім размаўляць. Я быў занадта заняты тым, каб кантраляваць сябе. - Дзякуй, - сказаў я, пачуўшы, як пранізліва гучаў мой голас. — з'едліва сказаў ён. «Дзякаваць няма за што. Гэта ў правілах для новых зняволеных. І яшчэ адно, сёння раніцай вы сустрэнецеся з дырэктарам. Адзін з прывілеяваных зняволеных адвядзе вас да сябе ў кабінет».

Ён прыехаў перад дзесятай, і я пакінуў залу С разам з ім. - Ты Рырдэн, - сказаў ён, - я чуў пра цябе. «А так?»

«Мяне клічуць Сімпсан». Ён ударыў мяне вострым локцем пад рэбры. «Вы прыходзьце перад прыёмную камісію. Ні ў чым не прызнавайся і ні ў чым не гавары — калі ты разумны». «Як гэта працуе?»

«О, гэта проста таму, што вялікія хлопцы хочуць цябе бачыць. Наглядчык, знаўца Бібліі, галоўны кат і санітар - такія хлопцы. Дырэктар не так злуецца, пакуль вы пераканаецеся, што вы на яго баку. Дапамажы Бог вам перайсці мост, калі вы гэтага не зробіце.

Астатнія збіраюцца сказаць шмат для вашага дабра - кучка праклятых дабрачынцаў. Але сцеражыся Хадсана - ён чысты задзіра». 'Хто гэта?'

'Галоўны кат - галоўны турэмшчык. Дапамажы Бог, калі ён стане дырэктарам».

Сімпсан адвёў мяне ў пакой чакання, дзе ўжо сядзела шэсць зняволеных. Усе яны выглядалі збянтэжанымі. Сімпсан захіхікаў: «Табе не трэба чакаць сваёй чаргі, брат. Вы першы; нешта асаблівае.'

Я паглядзеў на яго. «Што ўва мне асаблівага?» «Вы гэта ўбачыце. Дырэктар вам усё як след растлумачыць».

Я якраз збіраўся абмеркаваць гэта падрабязней, калі ў пакой увайшоў ахоўнік. «Рырдэн, сюды. Сімпсан, вяртайся ў залу С.

За вялікім сталом сядзела пяцёра чалавек, двое ў форме ахоўнікаў. Нешта дзіўнае ў ахоўнікаў — яны заўсёды ў фуражках, нават калі знаходзяцца ў пакоі наглядчыка. Магчыма, гэта традыцыя службы. У аднаго з людзей у цывільным быў круглы белы каўнерык — напэўна, гэта быў чалавек Сімпсана, які валодаў Бібліяй, — турэмны капелан. Гаварыў мужчына ваеннага выгляду, які сядзеў пасярэдзіне. «Рырдэн, я наглядчык гэтай турмы. Вы тут, таму што вы здзейснілі злачынства, і грамадства лічыць, што вы больш не можаце заставацца на волі. Як вы тут дабярэцеся, залежыць ад вас. Турму можна разглядаць дваяка — як месца пакараньня ці месца рэабілітацыі. Выбар за вамі, у нас ёсць шырокія магчымасці для абодвух відаў. Я зразумела?» «Так, сэр».

Ён узяў са стала паперу. «Гэта мая практыка — аднолькавае стаўленне да ўсіх зняволеных. Аднак я атрымаў паведамленне з міністэрства лічыць вас небяспечным вязнем. Гэта азначае, што тут існуюць пэўныя абмежавальныя палажэнні для вашага лячэння. Напрыклад, вас прывёз сюды вязень, прывілеяваны першы разрад; што больш ніколі не паўторыцца. Калі вам спатрэбіцца пераезд у будучыні, вас будзе суправаджаць ахоўнік. Вам таксама трэба будзе насіць каляровую нашыўку на вопратцы. У мяне тут ёсць спіс усіх абмежаванняў, накладзеных на небяспечнага зняволенага, вывучыце гэты спіс і дзейнічайце адпаведна».

Ён працягнуў мне паперу, я склаў яе і паклаў у кішэню.

Ён адкашляўся. — Ты павінен разумець, Рырдэн, што толькі ад цябе залежыць, ці застанешся ты ў небяспечным класе. Ваша справа будзе разглядацца праз рэгулярныя прамежкі часу, і мае рэкамендацыі будуць накіраваны ў міністэрства. Аднак мушу адзначыць, што міністэрства мае права ігнараваць мае рэкамендацыі. У тым, што вас лічаць небяспечным вязнем, вінаваты ў асноўным вы самі. Калі ёсць нейкі спосаб, з дапамогай якога вы можаце пераканаць паліцыю ў тым, што вы не належыце да гэтага класа, я настойліва рэкамендую вам гэта зрабіць».

Ён, вядома, казаў пра брыльянты. Яны ўсё яшчэ хацелі гэтыя праклятыя брыльянты. «Так, сэр, — сказаў я бязбожна, — я паспрабую што-небудзь прыдумаць».

Дырэктар павярнуў галаву: «Хочаш што-небудзь сказаць, бацька?» Турэмны капелан усміхнуўся: «Мяне завуць Кларк, я бачу, што вы сцвярджаеце, што не маеце веры». — Сапраўды, сэр.

«Я не з тых, хто навязвае ўсім сваю веру, — сказаў Кларк, — але вы не супраць, калі б я час ад часу прыходзіў да вас?» — Не, сэр.

Дырэктар сказаў: «Гэта містэр Андэрсан, адказны за сацыяльную працу. Ён можа зрабіць для вас шмат, калі вы дасце яму шанец. Калі вы хочаце пагаварыць з ім, вы павінны спытаць свайго ахоўніка паверха. Ёсць што-небудзь, што вы хочаце спытаць у яго зараз?

«Так, сэр. Як я магу атрымаць пісьмовыя матэрыялы і кнігі?» Андэрсан цвёрда сказаў: «Вы можаце купіць пісьмовыя прыналежнасці — ручку і паперу — у сталоўцы за грошы, якія зарабляеце на працы. Ваш мінімальны заробак складае 20 пенсаў у дзень, але вы можаце пераканацца, што ён вышэй. У турэмнай бібліятэцы можна браць кнігі».

«Дзякуй, — сказаў я, — ці можна дастаць кнігі звонку?» Я вагаўся. «Я буду тут даволі доўга, і я хачу паступіць у каледж. Я хачу апярэдзіць».

Андэрсан пачаў нешта гаварыць, потым спыніўся і паглядзеў на рэжысёра, які сказаў: «Гэта пахвальна, але мы ўсё роўна павінны на гэта паглядзець. Гэта залежыць ад таго, як вы сябе паводзіце ўвогуле, і, як вы кажаце, вы тут пратрымаецеся нядоўга». Ён кіўнуў галавой у бок ахоўніка ў форме на другім канцы стала. — Гэта містэр Хадсан, галоўны ахоўнік і адказны за парадак і дысцыпліну сярод зняволеных. Ці не хочаце вы што-небудзь сказаць, містэр Хадсан?

- Адно, сэр, - сказаў Хадсан. У яго быў цвёрды твар і вочы, як аскепкі шкла. — Я не кажу пра небяспечных зняволеных, Рырдэн. Яны парушаюць распарадак дня і ствараюць непрыемнасці астатнім зняволеным. Усё, пра што я прашу, гэта не ствараць мне клопатаў. Калі не, тым горш для вас».

Я захаваў свой твар як мага больш безвыразным. — Ясна, сэр.

«Шчыра на гэта спадзяюся», — сказаў дырэктар. «У вас госць — чыноўнік са Скотланд-Ярда». Ён паманіў ахоўніка, які стаяў каля дзвярэй. — Ты ведаеш, куды яму трэба.

Я чакаў убачыць Браншыла, але гэта быў іншы паліцыянт. - Інспектар Форбс, - сказаў ён. — Сядай, Рырдэн. Я сеў насупраць яго за стол, і ён ласкава сказаў: «Я мяркую, дырэктар сказаў вам, што вы класіфікуюцца як небяспечныя. Вы ведаеце, што гэта значыць? Я паківаў галавой. «Не зусім».

«Тады табе пара даведацца», — параіў мне Forbes. «Дырэктар, напэўна, даў вам копію правілаў. Я даю вам пяць хвілін, каб прачытаць іх». Я дастаў з кішэні аркуш паперы і разгладзіў яго на стале. Пасля павярхоўнага прачытання мне адразу стала зразумела, што жыццё маё будзе вельмі цяжкім. Так было і святло ў маёй камеры у заставацца на ўсю ноч. Усю вопратку, акрамя кашулі і пантофляў, кожны вечар трэба было выносіць за межы камеры. Кожны мой ліст я павінен быў аддаць ахоўніку — перапісаць. Гэтыя копіі былі адпраўленыя ў канчатковы пункт прызначэння, арыгіналы патрапілі ў турэмную справу. Кожную размову з наведвальнікам павінен быў суправаджаць ахоўнік.

Я паглядзеў Forbes. Ён сказаў: «і гэта проста правілы, з якімі вам давядзецца мець справу непасрэдна. Ёсць, вядома, яшчэ. Напрыклад, вас без папярэджання перавядуць з адной камеры ў іншую; Вашу камеру могуць даследаваць у любы момант — і вас таксама. Усё гэта вельмі раздражняе».

— І што ты да гэтага маеш? Я спытаў.

Ён падняў плечы. «Нічога, я проста шкадую цябе. Калі б ты не быў такі дурны, я мог бы выцягнуць цябе з месіва.

«З турмы?»

«Баюся, што не, — сказаў ён са шкадаваннем, — але ацэначны камітэт быў бы вельмі ўдзячны, калі б вы з намі супрацоўнічалі». «Якое супрацоўніцтва?»

- Заткніся, Рырдэн, - стомлена сказаў ён, - ты ведаеш, чаго мы хочам. Дыяменты, чувак, брыльянты».

Я паглядзеў яму проста ў вочы. – Дыяментаў я не бачыў. І гэта была праўда — ад пачатку справы да канца я ніводнага брыльянта не бачыў.

«Глядзі, Рырдэн; мы ведаем, што гэта быў ты, мы даказалі гэта бясспрэчна. Навошта разыгралі забітую нявіннасць? Чалавек Божы, ты маеш прысуд чвэрць жыцця. Як вы думаеце, што вы яшчэ можаце зрабіць, калі выйдзеце? Суддзя меў рацыю – гульня не вартая шарыкаў». Я сказаў: «Ці варта мне сядзець тут і слухаць?» Гэта частка майго пакарання?»

«Не, калі вы гэтага не хочаце», — сказаў Forbes. - Я не разумею цябе, Рырдэн. Я не разумею, чаму вы так спакойна ставіцеся да гэтага. штраф; цяпер нешта іншае. Як вы здалі рэчы? Адкуль вы даведаліся, што гэтыя алмазы адпраўляюцца? Нам гэта таксама цікава». – Я нічога пра гэта не ведаю.

"Вы нічога не ведаеце пра гэта", паўтарыў ён. «Хто ведае, можа, і так

гэта праўда. Можа, ты праўду кажаш». Ён адкінуўся на спінку крэсла, адкрыў і закрыў рот і ўтаропіўся на мяне. «Гэта не можа быць праўдай, так? Яны цябе не зразумелі, праўда, Рырдэн? — Не разумею, пра што ты.

Форбс пастукаў па стале. «Вы раптам трапляеце ў Англію і праз чатыры дні робіце свой крок. Напэўна, яны падрыхтавалі гэта для вас - вы ніколі не можаце зрабіць гэта за тры дні. Тады мы схопім вас, а не брыльянты. Дык дзе яны? Гэта відавочна, яны ёсць у кагосьці».

Ён захіхікаў. — Можа, той самы, што тэлефанаваў і пісаў ананімку? Ты аддаў гэтыя брыльянты, а потым яны зрабілі з табой гэты фокус, Рырдэн. Твой разумны хлопец, які ўсё прыдумаў за цябе, прымусіў цябе выглядаць лянівай - гэта праўда?» Я нічога не сказаў.

«Гэй?» - сказаў ён, - ты накрываеш іх? Не будзь яшчэ больш дурным, чым ты ёсць. Ваш таварыш прадаў вас паліцыі за чортавых некалькі тысяч фунтаў, і вы забіраеце гэта! Яго голас быў поўны агіды. «Не думайце, што вы апынецеся сюды толькі дзеля таго, каб іх знайсці, гэта не так проста. Ведаеце, я таксама павінен даць рэкамендацыі для аглядальнай камісіі. І ў маёй справаздачы будзе адзначацца поўная адсутнасць супрацоўніцтва. А гэта значыць, што ты чортава доўга застанешся небяспечным вязнем — што б там ні сказаў наглядчык. Магчыма, ты тут добры хлопчык - ідэальны вязень, - але гэта не будзе мець ніякага значэння пасля майго дакладу для ацэначнай камісіі. Я нерашуча сказаў: «Мне трэба падумаць».

«Зрабі гэта, — настойліва сказаў ён, — і калі хочаш пагаварыць са мной, паведамі дырэктару. Але не спрабуй аблажаць мяне, Рырдэн. Не марнуй мой час. Вы скажыце нам тое, што мы хочам ведаць, і мы возьмем ваш памер для вас. Мы яго ўкрыжоўваем. А потым стамляешся, калі цябе залічваюць у небяспечныя зняволеныя. Яшчэ лепш, я асабіста буду сачыць за тым, каб ацэначная камісія ацаніла вас як мага лепш. Гэта ўсё, што я магу зрабіць, праўда? Для сябе я сумняваўся, што ён нават мог гэта зрабіць. Інспектар CID не мае асаблівага значэння для Скотланд-Ярда, і калі ён думаў, што я не бачу, куды ён ідзе, ён, напэўна, думаў, што я сапраўды дурны асёл. Усё, што хацеў Forbes, - гэта развязанне справы і добрая адзнака ў яго паслужным спісе - чалавека, які здзейсніў немагчымае. І як толькі я саступіў, што тычыцца яго, я мог бы пайсці ў пекла. Я не лічыўся, я быў чарговым нягоднікам, а для нягоднікаў не трэба выконваць абяцанні. Размова пра гонар у злодзеяў! Я павольна сказаў: «Дваццаць гадоў — вельмі вялікі тэрмін. Я падумаю над гэтым сур'ёзна, містэр Форбс.

— Не пашкадуеш, — сказаў ён, нібы я ўжо быў у яго ў кішэні. — Вось, закуры.

OceanofPDF.com

III

1

Да ўсяго можна прывыкнуць. Я чуў, што людзі нават прызвычаіліся жыць — і паміраць — у самых жудасных умовах. Гэта было не так ужо дрэнна, хоць і досыць дрэнна. Харчаванне было добрым, хоць і аднастайным, і было некалькі рэчаў, звязаных з доўгатэрміновым статусам зняволенага, якія палягчалі цяжар. Напрыклад, мне дазволілі мець радыё ў камеры, і гэта вельмі дапамагло мне не звар'яцець. Напачатку я рэгулярна слухаў навіны знешняга свету, але хутка гэта страціла сваю прывабнасць, бо страцілася любая прамая сувязь. Засталіся ўцёкі ў музыку. Я гадзінамі слухаў сімфоніі. Тое радыё я атрымаў толькі праз доўгі час. У канцы таго першага тыдня я больш не еў адзін у камеры, а еў разам з іншымі ў калідоры. Там я выявіў, што я асоба. У турме існуе вельмі строгая каставая сістэма, заснаваная ў асноўным на дасягненнях і выніках у злачыннасці і, што цікава, таксама на адсутнасці вынікаў; правал злачынства, які прыводзіць да працяглых тэрмінаў зняволення і з якога выцякае асаблівы статус. У агульных рысах можна сказаць, што такія зняволеныя, як я, з працяглымі тэрмінамі зняволення, былі на вяршыні піраміды з тымі, хто класіфікуецца як небяспечныя, як відавочная эліта. Імі захапляюцца і паважаюць, яны маюць невялікія суды і карыстаюцца цікавасцю многіх паразітаў і паслядоўнікаў.

Гэта адна з класіфікацый; іншы залежыць ад віду злачынства. Хлопцы з мазгамі - ашуканцы і махляры - знаходзяцца наверсе, за імі ўважліва ідуць узломшчыкі сейфаў. У самым нізе апынуліся ненавісныя ўсімі асуджаныя за сэксуальныя злачынствы. Сумленнага рабаўніка высока цэняць, галоўным чынам з-за яго простага і саматужнага стаўлення да жыцця.

Калі б я хацеў гэтага, я мог бы атрымаць вялікую павагу. Мой статус грунтаваўся не толькі на суровым прысудзе, але і на тым, што я прысароміў паліцыю і не выдаў свайго таямнічага прыяцеля. У турме нішто не можа заставацца таямніцай, і ўсе ведалі падрабязнасці маёй справы. Паколькі я трымаў язык на замку пра дыяменты і таму што ўсе ведалі, які ціск аказвае на мяне Forbes, мяне лічылі адным з хлопчыкаў; трохі дзівак, але паважаны.

Але я трымаўся далей ад усялякіх сувязяў і хаўрусаў. Я быў заняты быць прыстойным хлопцам, не хацеў заставацца ў статусе небясьпечнага вязьня даўжэй, чым трэба. Прыйдзе час, калі я змагу ўцячы, і я хацеў пазбавіцца ад пастаяннага сачэння - пастаяннай засяроджанасці на Рырдэне. Не тое каб я быў адзіным небяспечным вязнем; было больш. Усяго каля шасці. Я старанна трымаўся ад іх далей.

Паколькі я быў небяспечным вязнем, мне даручылі прыбіраць залу С; Там за мной мог пастаянна сачыць дзяжурны ахоўнік. Інакш мне прыйшлося кожны раз выстаўляць ахоўніка ў майстэрні замест ільготніка, які звычайна кіраваў зменай. Яны пакутавалі ад недахопу кадраў, і гэта было прыемна. Я не пратэставаў; Я мыў падлогі, мыў сталы і шмат працаваў. Усё, каб быць добрым хлопчыкам. Гомасэксуалісты - чума турэмнага жыцця. Адзін быў закаханы ў мяне і гнаўся за мной да такой ступені, што адзіны спосаб адгаварыць яго, здавалася, быў ударам па галаве. А я гэтага не хацеў, бо гэта азначала нядобрую ноту. З той непрыемнай сітуацыі мяне выратаваў наглядчык паверха Смітон. Ён убачыў, што адбываецца, і папярэдзіў підзіка несумненнымі і блюзнерскімі пагрозамі. Я быў яму ўдзячны. Сьмітон быў тыповы для большасьці ахоўнікаў. Ён не ўмешваўся з маральных меркаванняў. Ён толькі ўмяшаўся, каб усё было ціха. Ахоўнікі па большай частцы былі да нас абыякавыя, для іх мы былі часткай іх працы. За гэтыя гады яны асвоілі тэхніку - спыніцца, перш чым што-небудзь пачнецца, уціхамірыць, не даць бядзе распаўсюдзіцца. Гэтая тэхніка працавала вельмі эфектыўна. Я трымаўся ў сабе і пазбягаў непрыемнасцей. Не тое каб я зусім не клапаціўся пра іншых; Я павінен быў быць асцярожным, каб не прыцягнуць да сябе ўвагі як поўны самотнік; тады турэмны псіхіятр зноў звярнуў на мяне свой нецярплівы позірк. Так што ў вольны час я згуляў у карты і здолеў значна павялічыць свае веды па шахматах.

Акрамя маіх таварышаў па зняволенні, было яшчэ з кім паразмаўляць. Гэта былі неафіцыйныя наведвальнікі. Мне так і не ўдалося даведацца, пра што быў гэты неафіцыйны кантэнт, на ўсе яны павінны былі атрымаць дазвол рэжысёра. Яны былі наведвальнікамі турмы, добрымі самаранянамі і людзьмі з службы прабацыі; дзіўны беспарадак. Некаторыя лічылі, што спосаб выправіць злачынца - гэта гадзінамі ўрачыста прапаведаваць мараль - ныць, як бесперапынная кропля папярэдне пераваранай рэлігійнай кашы, прызначанай для таго, каб змыць злаякасную пухліну з душы. Іншыя былі крыху больш разумнымі. На шчасце, мы не былі абавязаны іх атрымліваць, і ў пэўнай ступені вы маглі выбіраць. Я ўжо выкарыстаў некалькі, калі знайшоў добры. Ён рэгулярна прыходзіў і вёў светскія размовы, не спрабуючы напоўніць мяне кучай хламу і не спрабуючы навярнуць мяне. Ён таксама жыў у Паўднёвай Афрыцы, таму ў нас было нешта агульнае. Вядома, усе гэтыя размовы адбываліся пад пільным вокам і вухам ахоўніка; Я ўсё яшчэ быў небяспечным вязнем. Аднойчы я ўвёў сказ на афрыкаанс, і мой госць адказаў на той жа мове. Турэмшчык тут жа паставіў кропку, і мы абодва ўзялі пра гэта інтэрв'ю ў дырэктара. Але, дзякуй богу, гэта не дрэнная заўвага для Рырдэна.

Кларк, турэмны капелан, таксама час ад часу прыходзіў да мяне. На шчасце, ён не крывадушнічаў, і мы добра ладзілі. Кларк на самай справе быў вельмі рэлігійным і таму даволі канфліктным. Яму было цяжка сумясціць хрысціянскую запаведзь «Любі ворага твайго» і пасвіць статак, які сядзеў у вялікай клетцы. У мяне склалася ўражанне, што гэта яго няшмат з'ядае.

Самым лепшым быў Андэрсан, якому была даручана сацыяльная праца. Ён шмат зрабіў для мяне, і я лічу, што яго справаздачы перад дырэктарам былі абнадзейлівымі. Дзякуючы яму я атрымаў радыё, над якім я нястомна працаваў. У бібліятэку я хадзіла раз на тыдзень, па правілах, і кожны візіт патрабаваў нагляду вартаўніка. Я спытаўся ў Андэрсана, чаму я не магу атрымаць падвойную порцыю кніг і ўдвая скараціць колькасць наведванняў. Такім чынам можна было крыху разгрузіць перагружаны персанал.

Ён убачыў перавагу і адразу пагадзіўся. Мне здаецца, мне ўдалося даць яму зразумець, што я падыгрываю і спрабую дапамагчы. Калі я падаў заяву на радыё, ніхто не быў супраць, і неўзабаве я пачаў дзьве завочныя курсы па адукацыйнай праграме СІЗА. Нарэшце, калі дваццаць гадоў вылечваешся, то трэба ж неяк рабіць. Здавала англійскую літаратуру і рускую. Наконт расейскай мовы яны даволі вагаліся, але ў рэшце рэшт яна пайшла наперад. У мяне не было намеру кідаць любы курс, калі б гэта залежала ад мяне; гэта было глупствам прымусіць іх паверыць, што Рырдэн змірыўся са сваім лёсам. Тым не менш, я прыняў меры і шмат працаваў. Усё гэта павінна было здавацца рэальным і, акрамя таго, гэта давала мне магчымасць рабіць.

Адзіным зняволеным, да якога я быў бліжэй, быў Джоні Свіфт, які адбываў тэрмін за крадзеж. На турэмным жаргоне пакаранне - гэта пакаранне ад двух да чатырох гадоў. Джоні далі тры гады за тое, што ён усё яшчэ знаходзіўся на ўчастку пасля закрыцця.

Ён быў больш хітры, чым разумны, і ён даў мне шмат падказак аб справах, якія заўсёды адбываюцца ў турме, і аб тым, як лепш пазбегнуць непрыемнасцей. Калі мяне ў які раз перавялі ў іншую камеру, я быў вельмі раздражнёны. Ён засмяяўся. «Лёс усіх знакамітасцяў», - сказаў ён. – Але ёсць камера, куды цябе ніколі не пасадзяць. «Які гэта?»

— Той, што там, у куце. Камера Снукі».

Снукі быў дзіўным маленькім чалавечкам, які ўвесь час усміхаўся; ён таксама адбываў тэрмін за крадзеж. — А чаму я там не апынуся?

Джоні засмяяўся. — Таму што галоўная каналізацыя праходзіць унізе — прама пад тым вуглом калідора. Каналізацыя дастаткова шырокая, каб праз яе можна было пралезці, калі вы, вядома, можаце пракапацца да яе». — Разумею, — сказаў я задуменна. — Але ці давяраюць там вашаму калегу-рабаўніку?

— Рабаўнік, — пагардліва фыркнуў Джоні, — ён не большы рабаўнік, чым мая цётка Бэтс. Сядзіць у турме — зусім звар'яцеў. Кожны раз, калі яго звальняюць, слёзы кацяцца па яго шчоках, калі штурхаюць яго праз вароты. Потым ён сыходзіць і пускае крэк — але так па-дурному, што адразу вяртаецца сюды». «Ён знаходзіць гэта тут прыемна?'

«Калі б ты рос, як Снукі, ты не мог сабе ўявіць лепшага дома, — проста сказаў Джоні, — але я згодны, што ў яго не ўсе пяць».

У іншы раз Джоні сказаў мне: «Ты павінен быць асцярожным, з кім тут размаўляеш. На вашым месцы я б не давяраў смяротнаму». — Нават не ты?

Ён захіхікаў: «Зусім не я. Але сур'ёзна, сцеражыцеся Сімпсана - ён сапраўдны гарбар. Калі ўбачыш, што ён бадзяецца, адкусі яму праклятае вуха». Ён паказаў мне іншых, якіх трэба сцерагчыся; некаторыя з іх мяне ўразілі. — Тая банда выдала б усё і ўсіх як яны думалі, што гэта дасць ім паслугі перад дырэктарам. Затым ён можа сказаць добрыя словы ацэначнай камісіі. Але яны марнуюць час; ён занадта здагадлівы для іх. Ён Я дакладна ведаю, што было б тут без гэтых няўдачнікаў». Ён па-філасофску змірыўся з тым, што трапіў у турму. Праца была яго прызваннем, а турма - прафесійнай шкоднасцю. «Гэта мой трэці прысуд, — сказаў ён, — наступным разам пайду хаця б на». дзесяць гадоў да сякеры». — І гэта вас не турбуе?

— Крыху, — прызнаўся ён. Як эканаміст, які разважае аб уплыве дзяржаўнай меры на абмежаванне інвестыцый у прамысловасць, ён прааналізаваў сітуацыю. «Гэта тыя праклятыя прагрэсісты», — сказаў ён. «Яны адмянілі смяротнае пакаранне, і цяпер ім трэба чымсьці яго замяніць. Такім чынам, мы атрымалі гэтыя вялікія тэрміны для забойцаў. Але калі кавалак трапляе ў турму да канца жыцця, ён таксама хоча сысці, таму ён становіцца патэнцыйна небяспечным вязнем, таму што хоча ўцячы».

Ён усміхнуўся. «І таму для іх захоўвання патрэбны спецыяльны кантэйнер. Такая турма ні на што не падобная - вылезеш крывой шпількай - таму зараз для небяспечных хлопцаў будуюць спецыяльныя турмы. Але для такога спецыяльнага танка не хапае забойцаў - пустая трата месца і ўсё такое - таму прысуды становяцца больш жорсткімі. І тады ты застанешся на марозе, дружа».

Я сказаў: «Але чаму мяне саджаюць сюды адбываць, калі гэта небяспечна?»

«Таму што тыя спэцтурмы яшчэ не гатовыя. Проста пачакайце, пакуль Маўнтбатэн скончыць гэтыя будынкі на востраве Уайт. Тады вы хутка выйдзеце адсюль. А пакуль вы, небяспечныя хлопцы, разышліся паўсюль, па некалькі чалавек у кожнай турме, каб вам было лёгка сачыць за імі. Я агледзеўся. «Няўжо так лёгка выбрацца адсюль? Тады чаму ты яшчэ не пайшоў?»

Ён паглядзеў на мяне з недаверам. «Ты думаеш, што я цалкам пакінуты Богам, дружа? Я атрымаў тры гады, што азначае, што я буду ў турме крыху больш за два гады ад пачатку да канца, гэта значыць, калі я не выйду з сябе і не дам кулаком па галаве гэтаму смярдзючаму гудзону. Вы паняцця не маеце, што такое перасякаць гэтую сцяну і ведаць, што кожны паліцэйскі ва ўсёй Англіі шукае цябе. Не варта, дружа, асабліва з гэтымі праклятымі сабакамі. Яны таксама выкарыстоўваюць верталёты і радыё. Армейскія вучэнні не падобныя».

Ён паляпаў мяне па руцэ. «Магчыма, для вас было б інакш. Вам не так шмат што губляць. Але табе не так лёгка пералезці праз сцяну, як мне, яны ўвесь час не зводзяць з цябе вачэй. Схапілі цябе, браце. А калі Як толькі пералезеш праз сцяну, без арганізацыі нідзе не застанешся!» Гэта гучала цікава. «Арганізацыя! Што за арганізацыя?» «Вам патрэбна старонняя дапамога», - сказаў Джоні. «Калі толькі вы не любіце хадзіць кругамі, як тыя мяшкі на балотах каля Дартмура, есці сырую рэпу, навастрыўшы вушы, каб чуць брэх сабак». Ён здрыгануўся. — Гэтыя гнілыя сабакі. Не, вам патрэбна арганізацыя, якая дапаможа вам хутка і акуратна. Як вы думаеце, як уцяклі тыя хлопцы з "Вялікага рабавання цягніка", Уілсан і Бігс, ці той шпіён Блэйк? «Добра, — сказаў я, — разумею. Як яны ўцяклі?» Ён пацёр свой нос. «Як я ўжо казаў, арганізацыя і дапамога звонку. Але вы павінны мець мужнасць, каб зрабіць гэта; у вас павінна быць шмат праклятых грошай». Ён азірнуўся, каб убачыць, ці ёсць хто-небудзь у зоне слыху, і сказаў амаль шэптам: «Вы чулі пра Брэйкераў?» «Выключальнікі ?» Я адмоўна паківаў галавой. «Ніколі пра гэта не чуў».

«Ну, гэта проста чуткі, і я магу памыляцца, але гісторыя абвяшчае, што ёсць банда, якая спецыяльна гэтым займаецца - дапамагае хлопцам з доўгімі прысудамі». Ён засмяяўся. «Гэта можна назваць новым відам злачынства. Але на гэта трэба мець грошы». «Як мне з імі звязацца?»

«Вы з імі не звяжацеся, — коратка сказаў ён, — яны з вамі звяжуцца. Гэта вельмі эксклюзіўны набор, вельмі пераборлівы. Але гісторыя абвяшчае, што яны гарантуюць вынік - вы сыдзеце з рук або вернеце грошы - за выключэннем выдаткаў, вядома. Яны не хвалююцца за такіх хлопцаў, як я, яны ведаюць, што гэта таго не варта, але з табой усё можа быць інакш».

Я вагаўся: «Джоні, я не ў гэтай краіне і не ведаю, як цягнуць за нітачкі. Я быў тут толькі тыдзень, калі мяне забралі. Але калі ты зможаш распаўсюдзіць інфармацыю, што ў гэтай турме ёсць прыяцель, якому спатрэбіцца дапамога, я мог бы значна прасунуцца. Але, вядома, не называйце імёны!»

— Думаеш, я адсталы? — спытаў ён. – Вядома, без імёнаў. Ён разлічліва паглядзеў на мяне. «Не магу цябе вінаваціць, таварыш.

Дваццаць гадоў рамонту, безумоўна, аслабілі б для мяне некалькі шруб. Ваша памылка ў тым, што вы не здалі гэтыя камяні належным чынам; вы збянтэжылі паліцыю, а ім гэта не падабаецца». Ён цяжка ўздыхнуў. «Як я ўжо казаў, у наступны раз, калі я прыйду на кунілінгус, гэта будзе вельмі доўгі рывок. Раней я мог разлічваць на пяць, а можа, і на сем гадоў, але гэта было да таго, як гэтыя бефгаі сталі такімі кроўнымі. Не ведаю, што мне дадуць наступным разам — можа, 10, 12 ці нават 15 гадоў. Я не думаю, што вытрымаю 15 гадоў. Вы становіцеся няўпэўненымі, калі не можаце разлічваць на разумнае пакаранне».

Я сказаў: "Вы маглі б назваць гэты дзень, калі вы выйдзеце адсюль".

'Што я магу зрабіць?' - сказаў ён паныла. «У мяне няма ні галавы, каб ашукваць удоў, ні голасу. Для гэтага трэба было б мець гарачую бульбу ў горле. А я занадта стары, каб навучыцца кішэннаму крадзяжу. І я не супраць пабораў - я занадта мяккі, каб абдзіраць крамніка. Не, я рабаўнік - у гэтай праклятай вадасцёкавай трубе, вось што я ёсць. «Вы маглі б прызнацца», — прапанаваў я. Ён глядзеў на мяне так, нібы не верыў сваім вушам. «Гэта для дзівакоў. Вы будзеце бачыць мяне ў начальніка з 8 раніцы да 5 вечара? Вы можаце ўявіць, як я стаю ў куце майстэрні і пэцкаю рукі?» Ён доўга маўчаў. «Не тое каб мне гэта падабаецца разлічыць што яны хапаюць мяне, вы ведаеце. Я не Снукі. Але гэта частка гэтага, і я ўсё роўна павінен гэта ўлічваць». Ён непрыкметна глядзеў удалячынь, нібы ўяўляючы ў думках сваю змрочную будучыню. — А «Брэйкеры» мне нічога не зробяць, — ціха сказаў ён. "У мяне няма грошай - ніколі не было". Наколькі я мог меркаваць, паміж Снукі і Джоні Свіфтам не было вялікай розніцы - іх чакаў той жа лёс.

2

Ішлі месяцы.

Я мыў, мыў і прыбіраў залу C бесперапынным кругам, гэта было падобна на ўборку Аўгіевай стайні кучкай сволачы, якая там жыла. У мяне была адна ці дзве праблемы з гэтым, але не настолькі сур'ёзна, каб атрымаць кепскую адзнаку.

Forbes некалькі разоў спрабаваў прымусіць мяне пагаварыць пра брыльянты, але калі ён зразумеў, што нічога не дае, то здаўся. Я думаю, што ён спісаў мяне як непапраўную. Маскель таксама прыходзіў да мяне некалькі разоў. Першы раз ён спытаў, ці хачу я абскардзіць свой прысуд. Я спытаў: "Ці ёсць у гэтым сэнс?"

"Ёсць тэхнічная дэталь", - сказаў ён. «Вы, магчыма, памятаеце, што суддзя сказаў Ролінзу, што ён не бачыць, як справа можа яшчэ больш пагоршыцца. Гэта быў няўдалы каментар, які можа быць выкарыстаны ў якасці падставы для апеляцыі аб неправамерным уплыве на журы. З іншага боку, ваша стаўленне да зніклых каштоўнасцяў - не зусім станоўчы фактар».

Я ўсміхнуўся. "Містэр Маскел, калі я нічога не ведаю пра гэтыя брыльянты, я не магу дапамагчы так, як ад мяне чакаюць, праўда?" Мы не абскарджвалі.

Другі раз, калі ён прыйшоў, я сустрэў яго ў дырэктарскай. «Ваш адвакат хоча, каб вы падпісалі даверанасць». — плаўна перабіў Маскель. «Містэр Рырдэн мае пэўныя актывы ў Паўднёвай Афрыцы, якія зараз ліквідаваны і пераведзены ў Англію. Само сабой зразумела, што ён атрымлівае дарадцу, каб клапаціцца аб інвестыцыях гэтых сродкаў, таму што ён не ў стане зрабіць гэта сам». — Колькі каштуе? — спытаў дырэктар.

"Крыху больш за 400 фунтаў", - сказаў Маскел. «Бяспечныя інвестыцыі ў аблігацыі павінны вярнуць не менш за 1000 фунтаў стэрлінгаў праз 20 гадоў, і я спадзяюся, што містэр Рырдэн можа чакаць гэтага». Ён выцягнуў дакумент. «У мяне ёсць дазвол з міністэрства».

— Добра, — сказаў дырэктар. Я падпісаў даверанасць. Нехта павінен быў заплаціць за радыё, якое мне дазволілі — бясплатна не раздаюць. Я вельмі падзякаваў Маскелю.

Прыйшоў момант, калі я мог выкрэсліць дзень нумар 365 са свайго календара - засталося ўсяго 19 гадоў. Я не чуў ад Джоні пра так званых Брэйкераў і пачынаў адчайвацца ў сваіх шанцах. Я па-ранейшаму быў класіфікаваны як небяспечны з усімі звязанымі раздражненнямі. Аднак я прызвычаіўся спаць пры ўключаным святле і раскладваць вопратку па-за камерай, перш чым Смітан замкнуў мяне на ноч, што адбылося аўтаматычна і без роздумаў. У нерэгулярны час мне даводзілася мяняць вочкі, я запісваў гэта і задаваўся пытаннем, ці ёсць сістэма, якую трэба знайсці. Але, наколькі я мог бачыць, не было ніякай сістэмы, якая павінна быць створана, ні з пункту гледжання часу, ні камеры. Я думаю, што яны выкарыстоўвалі выпадковы выбар, выцягваючы лічбы з капелюша ці нешта падобнае. Канкураваць з такім метадам немагчыма.

Тады я ўпершыню сустрэў Слейда. Гэта быў яго першы раз у турме, але гэта адразу стала хітом. Ён атрымаў 42 гады за шпіянаж. Я, вядома, чуў пра яго, газеты былі поўныя суда над ім. Але з-за таго, што найбольш нашумелыя часткі былі зачыненыя, ніхто дакладна не ведаў, што ён зрабіў. Усе акаўнты паказвалі, што ён быў самым вялікім уловам з таго часу, як яны схапілі Блэйка.

Гэта быў хваравіта-бледны чалавек, які выглядаў так, нібы калісьці быў большы, але цяпер неяк зменшыўся, так што яго скура вісела вакол яго, як непрыдатны касцюм, трохі падобная да скуры слана. Ён хадзіў з дзвюма палкамі, пазней я пачуў, што яму прастрэлілі сцягно і ён правёў восем месяцаў у шпіталі, перш чым змог паўстаць перад судом. У шпіёна цікавае жыццё - часам занадта цікавае. На паседжанні высветлілася, што ён насамрэч расеец, але калі б вы з ім размаўлялі, вы б так не падумалі: англійская ў яго бездакорная, нават крыху занадта. Яго 42-гадовы прысуд павінен быў зрабіць яго папам турмы, але гэта не так. Дзіўна, але нават самы зацяты злачынца можа праявіць патрыятызм, а Слэйда ў асноўным ігнаравалі.

Я не быў ангельцам, так што мяне гэта не моцна турбавала. Ён аказаўся вельмі цікавым гаваруном з шырокім культурным і агульным развіццём і на маю просьбу адразу ж гатовы быў дапамагчы мне з урокамі рускай мовы. Ён паблажліва паглядзеў на мяне, калі я задаў пытанне. «Вядома, я размаўляю па-расейску», — сказаў ён. «Было б вельмі дзіўна, калі б у гэтых абставінах гэта было не так». На яго вуснах зайграла ледзь прыкметная ўсмешка. З моманту з'яўлення Слэйда мая руская мова рэзка палепшылася. Тэрмін Джоні пачаў заканчвацца, і яго змясцілі ў адкрытую палату. Гэта азначала, што ён атрымаў працу па-за межамі турмы; асноўная ідэя заключалася ў тым, што ён можа павольна прывыкнуць да варожага знешняга свету - частка працэсу выпрабавальнага тэрміну. Я не магу сказаць, што гэта мела вялікае значэнне для Джона Свіфта.

Гэта азначала, што я бачыў яго вельмі мала. Часам мы маглі перакінуцца словамі на спартыўнай пляцоўцы падчас эфіру, але гэта ўсё. Я ўжо шукаў па зале C кагосьці іншага, з кім можна было б пагутарыць, хтосьці прапанаваў бы добры шанец звязацца з гэтай арганізацыяй для ўцёкаў - калі яна існавала. У любы момант мяне могуць без папярэдняга паведамлення перавесці ў іншую турму - магчыма, у турму для сур'ёзных спраў - і гэта мяне б па-чартоўску задаволіла.