Пікнік на ўзбоччы

2. Рэдрык Шугарт, 28 гадоў, жанаты, бяз пэўных заняткаў

Рэдрык Шугарт ляжаў за магільным каменем і, адвёўшы рукой галінку рабіны, глядзеў на дарогу. Пражэктар патрульнае машыны гойсаў па могілках і час ад часу біў яго па вачах, і тады ён зажмурваўся і затрымліваў дыханьне. Прайшло ўжо дзьве гадзіны, а на дарозе ўсё заставалася па-ранейшаму. Машына, мерна клякочучы рухавіком на халастым ходзе, ня рухалася зь месца і ўсё мацала і мацала сваімі трыма пражэктарамі па зарослых занядбаных магілах, па пакошаных іржавых крыжах і плітах, па неахайна збуялых зарасьніках рабіны, па грэбенi трохмэтровай сьцяны, што абрывалася зьлева. Патрульныя баяліся Зоны. Яны нават не выходзілі з машыны. Тут, каля могілак, яны нават баяліся страляць. Часам да Рэдрыка даносіліся прыглушаныя галасы, часам ён бачыў, як з машыны вылятаў агеньчык цыгарэтнага недакурка і каціўся па шашы, падскокваючы і раскідваючы слабыя чырванаватыя іскры. Было вельмі сыра, нядаўна прайшоў дождж, і нават скрозь непрамакальны камбінэзон Рэдрык адчуваў вільготны холад.

Ён асьцярожна адпусьціў галінку, павярнуў галаву і прыслухаўся. Дзесьці справа, не далёка, але й ня блізка, дзесьці тут жа, на могілках, быў нехта яшчэ. Там прашамацела лістота і быццам бы пасыпалася зямля, а потым зь нягучным стукам звалілася нешта цяжкое і цьвёрдае. Гэта ня мог быць Барбрыдж. Барбрыдж ляжаў у ста кроках ззаду, за могілкавай агароджай, і ён проста ня змог бы прыпаўзьці сюды, нават калі б вельмі захацеў. І ўжо вядома, гэта не маглі быць патрульныя. Яны б не шамацелі, яны б тупалі і гікалі, падбадзёрваючы сябе, яны б штурхалі нагамі крыжы і магільныя камяні, яны б размахвалі ручнымі ліхтарыкамі, яны б, напэўна, палілі б у кусты са сваіх аўтаматаў. Яны б проста не асьмеліліся ўвайсьці ў Зону. Ні за якія грошы, ні пад якой пагрозай.

Гэта мог быць Мальтыец. Мальтыец вельмі набіваўся пайсьці зь імі, цэлы вечар частаваў, прапаноўваў добры залог, кляўся, што дастане спэцкасьцюм, а Барбрыдж, які сядзеў побач з мальтыйцам, загарадзіўшыся ад яго цяжкой маршчыністай далоньню, шалёна падморгваў Рэдрыку: пагаджайся, маўляў, не пралічымся, і, можа быць, пагэтаму Рэдрык сказаў «не». Вядома, Мальтыец мог бы высачыць іх, але цалкам немагчыма было дапусьціць, каб ён здолеў прайсьці той шлях, які прайшлі яны, вярнуцца незаўважаным разам зь імі сюды і наогул жывым. Можа быць, вядома, ён увесь гэты час прасядзеў тут, на могілках, чакаючы іх, каб сустрэць. Толькі навошта? Не, наўрад ці гэта быў Мальтыец.

Зноў нездалёк справа пасыпалася зямля. Рэдрык асьцярожна, не паварочваючыся, папоўз задам, прыціскаючыся да мокрай травы. Зноў над галавой прайшоў пражэктарны прамень. Рэдрык замер, сочачы за ягоным бясшумным рухам, і яму здалося, што паміж крыжамі сядзіць на магіле нейкі чалавек у чорным. Сядзіць, не хаваючыся, прыхіліўшыся сьпіной да мармуровага абэліска, абярнуўшы ў бок Рэдрыка белы твар зь цёмнымі ямамі вачэй. Рэдрык бачыў яго на працягу долі сэкунды, але і долі сэкунды хапіла, каб зразумець: гэта ня сталкер. І яшчэ праз сэкунду ён зразумеў — гэта не здалося. Ён адпоўз яшчэ на некалькі крокаў, намацаў на грудзях біклагу, выцягнуў яе і некаторы час паляжаў, прыціснуўшыся шчакой да цёплага мэталу. Затым, не выпускаючы біклагі з рукі, папоўз далей. Ён больш не абарачаўся і не глядзеў па баках.

У агароджы быў пралом, а ля самога пралому на прасьвінцаваным плашчы ляжаў Барбрыдж. Ён ляжаў на сьпіне, адцягваючы абедзьвюма рукамі каўнер, і ціхенька пакутліва крактаў, раз-пораз зрываючыся на стогны. Рэдрык сеў побач зь ім і адвінціў каўпачок у біклагі. Потым ён асьцярожна запусьціў руку пад галаву Барбрыджа, адчуваючы ўсёй далоньню ліпкую ад поту гарачую лысіну, і прыклаў рыльца біклагі да вуснаў старога. Тут было цёмна, але Рэдрык бачыў шырока расплюшчаныя і быццам бы ашклянелыя вочы Барбрыджа, чорнае шчаціньне, што пакрывала ягоныя шчокі. Барбрыдж прагна глынуў некалькі разоў, а затым неспакойна заварушыўся, абмацваючы рукой мех з хабарам.

— Вярнуўся, — сказаў ён. — Добры хлопец… Рыжы.. Ня кінеш старога… падыхаць… тут…

Рэдрык, адкінуўшы галаву, зрабіў добры глыток.

— Стаіць жаба, — сказаў ён. — Як прыклееная.

— Гэта… нездарма… — прагаварыў Барбрыдж. Ён гаварыў адрывіста, выдыхаючы. — Стукнуў хтосьці… чакаюць…

— Можа быць, — сказаў Рэдрык. — Даць яшчэ глыток?

— Не… хопіць пакуль… Ты мяне… ня кідай… Калі ня кінеш… не памру… Не пашкадуеш… Ня кінеш, Рыжы?

Рэдрык не адказаў. Ён глядзеў у бок шашы, на блакітныя выбліскі пражэктараў. Мармуровы абэліск быў бачны адсюль, але незразумела было, сядзіць там гэты або згінуў.

— Слухай… Рыжы… Я не плявузґаю… Не пашкадуеш… Вось як ты думаеш, чаму стары Барбрыдж… да гэтага часу… жывы? Боб Гарыла згінуў… Куфар Нэвада загінуў… як не было… Які быў сталкер… а загінуў… Смоўж таксама… Норман Акулярык… Каляген… Піт Болька… усе… Адзін я застаўся… Чаму? Ведаеш?

— Падлюга ты заўсёды быў, — сказаў Рэдрык, не адрываючы вачэй ад шашы.

— Падлюга… Гэта дакладна… бяз гэтага нельга… Сам пра сябе не паклапоцішся… хто ж тады? Але ж і ўсе так… Смоўж… Куфар Нэвада… А застаўся адзін я… Ведаеш, чаму?

— Ведаю, — сказаў Рэдрык, каб адвязацца.

— Хлусіш… ня ведаеш… Пра Залаты шар чуў?

— Чуў.

— Думаеш… казка?

— Ты б маўчаў лепш, — параіў Рэдрык. — Сілы ж губляеш.

— Нічога… ты мяне вынесеш… Мы з табой столькі хадзілі, Рыжы… Няўжо кінеш?.. Я цябе вось такога… маленькага… ведаў… Бацьку твайго…

Рэдрык маўчаў. Вельмі хацелася курыць, ён выцягнуў цыгарэту, выкрышыў тытунь на далонь і стаў нюхаць. Не дапамагала.

— Ты мяне павінен… выцягнуць… — прамовіў Барбрыдж. — Гэта з-за цябе я пагарэў… Гэта ты… Мальтыйца… ня ўзяў…

— З-за прагнасьці сваёй ты пагарэў, — холадна сказаў Рэдрык, — а не з-за мяне. Маўчаў бы лепей.

Некаторы час Барбрыдж толькі крактаў. Ён зноў запусьціў пальцы за каўнер і зусім адкінуў галаву.

— Хай увесь хабар твой будзе… — пракрахтаў ён. — Толькі ня кідай.

Рэдрык паглядзеў на гадзіньнік. Да сьвітаньня заставалася зусім няшмат, а патрульная машына ўсё не сыходзіла. Пражэктары працягвалі мацаць па кустах, і дзесьці там, зусім побач з патрулём, стаяў замаскаваны лэндровэр, і кожную хвіліну яго маглі знайсьці.

— Залаты шар… — сказаў Барбрыдж. — Я яго…. знайшоў… Хлусьні шмат… вакол яго… наплялі потым… І сам я… плёў… што, маўляў, любое… жаданьне выконвае… Хрэна — любое… Калі б любое… мяне б тут… даўно не было… жыў бы ў Эўропе… у грошах бы… купаўся…

Рэдрык паглядзеў на яго зьверху ўніз. У бягучых блакітных водсьветах закінуты твар Барбрыджа здаваўся мёртвым, але шкляныя вочы яго выкаціліся і пільна, не адрываючыся, сачылі за Рэдрыкам.

— Вечную маладосьць… хрэн я атрымаў… — мармытаў ён. — Грошай… хрэн. А вось здароўе… так… і дзеці ў мяне… добрыя… і жывы… Ты такога і ў сьне… ня бачыў… праз што я… прайшоў… і ўсё роўна… жывы… — Ён аблізаў вусны. — Я яго… толькі пра гэта… прашу… Жыць, маўляў, дай… і здароўя… і каб дзеці…

— Памаўчы, Барбрыдж, — сказаў, нарэшце, Рэдрык. — Што ты як баба? Калі змагу — выцягну. Ня дзеля цябе, вядома. Дзяцей мне тваіх шкада.

— Не, — упарта сказаў Барбрыдж. — Ты мяне… у любым выпадку… выцягнеш… Залаты шар… Хочаш, скажу, дзе?

— Ну скажы.

Барбрыдж застагнаў і паварушыўся.

— Ногі мае… — пракрахтаў ён. — памацай, як там…

Рэдрык працягнуў руку і, абмацваючы, правёў па ягонай назе далоньню ад калена і ніжэй.

— Косьці… — хрыпеў Барбрыдж. — Косьці ёсьць яшчэ?

— Ёсьць, ёсьць, — схлусіў Рэдрык. — Не мітусіся.

Насамрэч косьці ў назе прамацваліся толькі ад калена і вышэй. Пад каленам да самое ступні нага была як гумавая палка, яе можна было вузлом завязаць.

— Хлусіш жа… — сказаў Барбрыдж. — Навошта мне хлусіш?.. Што я… ня ведаю? Ня бачыў… ніколі?

— Калені цэлыя, — сказаў Рэдрык.

— Хлусіш жа, напэўна… — сказаў Барбрыдж з тугой. — Ну добра… Ты толькі… мяне выцягні… Я табе ўсё… Залаты шар… Мапу намалюю… пра ўсе пасткі там… распавяду…

Ён гаварыў і абяцаў яшчэ нешта, але Рэдрык ужо ня слухаў яго. Ён глядзеў у бок шашы. Пражэктары больш ня кідаліся па старанах, яны замерлі, скрыжаваўшыся на тым самым мармуровым абэліску, і ў яркім блакітным тумане Рэдрык выразна ўбачыў худую чорную постаць, што брыла сярод крыжоў. Постаць гэтая рухалася як бы ўсьляпую, прама на пражэктары. Рэдрык убачыў, як яна наляцела на крыж, адхіснулася, зноў стукнулася аб крыж і толькі тады абагнула яго і рушыла далей, выцягнуўшы наперад доўгія рукі з растапыранымі пальцамі. Потым яна раптам зьнікла, нібы правалілася празь зямлю, і празь некалькі сэкундаў зьявілася зноў правей і далей, рухаючыся зь нейкай недарэчнай нечалавечай упартасьцю, як заведзены мэханізм. І тут раптам пражэктары патухлі. Заскрыгатала счапленьне, зароў дзіка рухавік, мільганулі чырвоныя і сінія сыгнальныя агні скрозь кусты, і патрульная машына, сарваўшыся зь месца, на шалёнай хуткасьці панеслася да гораду і зьнікла за сьцяной. Рэдрык сутаргава глынуў і распусьціў «маланку» на камбінэзоне.

— Няйначай зьехалі… — ліхаманкава мармытаў Барбрыдж. — Рыжы, давай… давай па-хуткаму… — Ён замітусіўся, замацаў вакол сябе рукамі, схапіў мех з хабарам і паспрабаваў узьняцца. — Ну, давай, чаго сядзіш?

Рэдрык усё глядзеў у бок шашы. Цяпер там было цёмна, і нічога не было відаць, але дзесьці там быў гэты — выкрочваў, нібы завадная лялька, спатыкаючыся, падаючы, налятаючы на ​​крыжы, блытаючыся ў хмызьняку.

— Добра, — сказаў Рэдрык услых. — Хадзем.

Ён падняў Барбрыджа. Стары як абцугамі абхапіў яго левай рукой за шыю, і Рэдрык, ня ў сілах выпрастацца, на карачках, дапамагаючы сабе рукамі, павалок яго празь дзірку ў агароджы.

— Давай, давай… — хрыпеў Барбрыдж. — Не турбуйся, хабар я трымаю, ня выпушчу… Давай…

Сьцежка была знаёмая, але мокрая трава сьлізґала пад нагамі, галінкі рабіны хвасталі па вачах, а маслаты стары быў неймаверна цяжкі, нібы мярцьвяк, ды яшчэ мех з хабарам, пабразґваючы і пастукваючы, увесь час чапляўся за нешта, і яшчэ страшна было наткнуцца на гэтага, які, можа быць, усё яшчэ блукаў тут.

Калі яны выбраліся на шашу, было яшчэ цёмна, але адчувалася, што сьвітанак блізкі. У лясочку па той бок шашы сонна і няўпэўнена загаварылі птушкі, а над чорнымі хатамі ўскраіны, над рэдкімі ліхтарамі начны змрок ужо засінеў, і пацягнула адтуль зябкім вільготным ветрыкам. Рэдрык паклаў Барбрыджа на ўзбочча, агледзеўся і, як вялікі чорны павук, перабег цераз дарогу. Ён хутка знайшоў лэндровэр, скінуў з капота і з кузава маскіруючыя галінкі, сеў за руль і павольна, не запальваючы фараў, выехаў на шашу. Барбрыдж сядзеў, адной рукой трымаючыся за мех з хабарам, а іншай абмацваючы ногі.

— Давай… — прахрыпеў ён. — Давай хутчэй… Калені… цэлыя яшчэ ў мяне… Калені б выратаваць…

Рэдрык, рыпаючы зубамі ад напружаньня, падняў яго і пераваліў цераз борт. Барбрыдж са стукам зваліўся на задняе сядзеньне і застагнаў. Мех ён так і ня выпусьціў. Рэдрык узьняў зь зямлі і кінуў на яго зьверху прасьвінцаваны плашч. Барбрыдж ухітрыўся прыцягнуць з сабой і плашч. Стары, стогнучы, варочаўся ў машыне, устройваючыся, а Рэдрык выняў ліхтарык і прайшоўся ўзад-наперад па ўзбоччы з абодвух бакоў, вызіраючы сьляды. Сьлядоў увогуле не было. Выкатваючыся на ​​шашу, лэндровэр прымяў высокую густую траву, але трава гэтая мусіла празь некалькі гадзін падняцца, так што тут усё было ў парадку. Вакол месца, дзе стаяў патрульны аўтамабіль, валялася велізарная колькасьць недакуркаў. Рэдрык згадаў, што даўно хоча паліць, выцягнуў цыгарэту і запаліў, хоць яму вельмі хацелася ўскочыць у машыну і гнаць, гнаць, гнаць хутчэй адсюль. Але гнаць было нельга. Усё трэба было рабіць павольна і разважліва.

— Што ж ты, — плаксівым голасам сказаў з машыны Барбрыдж. — Ваду ня выліў, снасьці ўсе сухія… Што ты стаіш? Хавай хабар!

— Заткніся, — сказаў Рэдрык. — Ня буду я нічога гэтага рабіць. Усё роўна зараз на паўднёвую ўскраіну павярнем.

— Як на ўскраіну? Да ты што? Калені ж мне загубіш, паскуднік! Што яшчэ выдумаў?

Рэдрык зацягнуўся ў апошні раз і засунуў недакурак у карабок запалак.

— Не пылі, Сьцярвятніку, — сказаў ён. — Наўпрост праз горад нельга. Спыняць, паглядзяць на твае капыты — і канец.

— А чаго — капыты? Рыбу дынамітам глушылі, ногі мне перашыбла, вось і ўся размова…

— А калі хто-небудзь памацае?

— Памацае… Я так закрычу, што наперад забудзе, як мацаць…

Але Рэдрык ужо вырашыў. Ён падняў кіроўчае сядзеньне, падсьвечваючы ліхтарыкам, адкрыў патайную крышку і сказаў:

— Давай сюды хабар.

Бэнзабак пад сядзеньнем быў фальшывы. Рэдрык узяў мяшок і прасунуў яго ўнутр, чуючы, як у мяшку бразґае і перакочваецца.

— Мне рызыкаваць нельга, — прамармытаў ён. — Ня маю права.

Ён паставіў на месца крышку, прысыпаў сьмецьцем, наваліў зьверху анучаў і апусьціў сядзеньне. Барбрыдж крактаў, стагнаў, жаласна патрабаваў сьпяшацца, зноў пачаў абяцаць Залаты шар, а сам усё круціўся на сваім сядзеньні, трывожна ўзіраючыся ў цемру, якая хутка радзела. Рэдрык не зьвяртаў на яго ўвагі. Ён успароў наліты вадой плястыкавы пузыр з рыбай, ваду выліў на рыбалоўныя снасьці, пакладзеныя на дне кузава, а трапятлівую рыбу перасыпаў у брызэнтавы мяшок. Плястыкавы пузыр ён склаў і сунуў у кішэню камбінэзона. Цяпер усё было ў парадку: рыбакі вярталіся зь няўдалага лову. Ён сеў за руль і рушыў машыну.

Да самага павароту ён ехаў, не ўключаючы фар. Зьлева цягнулася магутная трохмэтровая сьцяна, што агароджвала Зону, а справа былі кусты, рэдзенькія гайкі, часам трапляліся закінутыя катэджы з пазабіванымі вокнамі і аблупленымі сьценамі. Рэдрык добра бачыў у цемры, ды й цемра ўжо не была такой шчыльнай, як уночы, і, акрамя таго, ён ведаў, што зараз будзе, таму, калі на дарозе зьявілася худая постаць, якая мерна крочыла наперад, ён нават ня збавіў ходу. Ён толькі прыгнуўся ніжэй да руля. Гэты выкрочваў прама пасярэдзіне шашы — як і ўсе яны, ён ішоў у горад. Рэдрык абагнаў яго, прыціснуўшы машыну да левай бакавіны, і, абагнаўшы, мацней націснуў на аксэлератар.

— Маці божая… — прамармытаў ззаду Барбрыдж. — Рыжы, ты бачыў?

— Так, — сказаў Рэдрык.

— Божа… Гэтага нам яшчэ не хапала, — мармытаў Барбрыдж і раптам пачаў гучна чытаць малітву.

— Заткніся! — прыкрыкнуў на яго Рэдрык.

Паварот меўся быць недзе тут. Рэдрык замарудзіў ход, углядаючыся ў лінію перакошаных хатак і платоў, якая пацягнулася справа. Старая трансфарматарная будка… слуп з падпорай… падгнілы масток праз кювэт. Рэдрык павярнуў руль. Машыну падкінула на калдобіне.

— Ты куды? — закрычаў Барбрыдж. — Ногі мне загубіш, сволач!

Рэдрык на сэкунду павярнуўся і наводмаш ударыў старога па твары, адчуўшы тыльным бокам далоні калючую шчаку. Барбрыдж папярхнуўся і замоўк. Машыну падкідвала, колы раз-пораз прабуксоўвалі ў сьвежым пасьля начнога дажджу брудзе. Рэдрык уключыў фары. Белае сьвятло, скачучы, азарала зьдзірванелыя старыя каляіны, велізарныя лужыны, гнілыя перакрыўленыя платы па баках. Барбрыдж заплакаў, усхліпваючы і смаркаючыся. Ён больш нічога не абяцаў, ён скардзіўся і пагражаў, але вельмі нягучна і неразборліва, так што Рэдрыку было чуваць толькі асобныя словы. Нешта пра ногі, пра калені, пра дзяцей… Потым ён заціх.

Пасёлак цягнуўся ўздоўж заходняй ускраіны гораду. Калісьці тут былі дачы, агароды, фруктовыя сады, летнія рэзыдэнцыі гарадзкога начальства і завадзкой адміністрацыі. Зялёныя вясёлыя мясьціны, маленькія азёры з чыстымі пяшчанымі берагамі, сажалкі, у якіх разводзілі карпаў. Завадзкі смурод і завадзкія едкія дымы сюды ніколі не даходзілі, гэтак жа, зрэшты, як і гарадзкая каналізацыя. Цяпер усё тут было закінутае і занядбанае, і за ўвесь час ім трапілася ўсяго адна жылая хата — жоўта сьвяцілася завешанае фіранкай акенца, вісела на вяроўках прамоклая ад дажджу бялізна, і велізарны сабака, заходзячыся ад злосьці, вылецеў збоку і некаторы час гнаўся за машынай у віхры камякоў бруду, што ляцелі з-пад колаў.

Рэдрык асьцярожна пераехаў яшчэ праз адзін стары пакрыўлены масток і, калі наперадзе завіднеўся паварот на Заходнюю шашу, спыніў машыну і заглушыў рухавік. Потым ён вылез на дарогу, не павярнуўшыся на Барбрыджа, прайшоў наперад, зябка засунуўшы рукі ў сырыя кішэні камбінэзона. Было ўжо зусім сьветла. Усё вакол было мокрае, ціхае, соннае. Ён дайшоў да шашы і асьцярожна выглянуў з-за кустоў. Паліцэйская застава добра была бачная адсюль: маленькі дамок на колах — тры асьветленыя акенцы, дымок з вузкай высокай трубы; патрульная машына стаяла ля ўзбочча, у ёй нікога не было. Некаторы час Рэдрык стаяў і глядзеў. На заставе не было ніякага руху, відаць, патрульныя азґлелі і выматаліся за час начнога дзяжурства і зараз грэліся каля пячуркі ў доміку. «Жабы», — нягучна сказаў Рэдрык. Ён намацаў у кішэні кастэт, прасунуў пальцы ў авальныя адтуліны, заціснуў у кулаку халодны мэтал і, усё гэтак жа зябка сутулячыся, не вымаючы рукі з кішэні, пайшоў назад. Лэндровэр, зьлёгку нахіліўшыся, стаяў паміж кустамі. Месца было глухое, закінутае, ніхто сюды, напэўна, не заглядваў вось ужо гадоў дзесяць. Калі Рэдрык падышоў да машыны, Барбрыдж прыўзьняўся і паглядзеў на яго, прыадкрыўшы рот. Зараз ён выглядаў нават старэйшым, чым звычайна. Маршчыністы, лысы, аброслы нячыстым шчаціньнем, гнілазубы. Некаторы час яны моўчкі глядзелі адзін на аднаго, і раптам Барбрыдж сказаў невыразна:

— Мапу дам… Усе пасткі, усё… Сам знойдзеш… Не пашкадуеш…

Рэдрык некаторы час слухаў яго, потым расьціснуў пальцы, выпускаючы ў кішэні кастэт, і сказаў:

— Добра. Твая справа — ляжаць у непрытомнасьці. Зразумеў? Стагні й не давай дакранацца.

Ён сеў за руль, уключыў рухавік і рушыў машыну.

І ўсё абышлося. Ніхто ня выйшаў з дамка, калі лэндровэр у адпаведнасьці са знакамі й паказальнікамі павольна пракаціў міма, а затым, усё нарошчваючы і нарошчваючы хуткасьць, панёсься ў горад праз паўднёвую ўскраіну. Было шэсьць гадзін раніцы, вуліцы былі пустыя, асфальт быў мокры і чорны, аўтаматычныя сьветлафоры самотна і непатрэбна перамігваліся на скрыжаваньнях. Яны абмінулі пякарню зь вялізнымі, ярка асьветленымі вокнамі, і Рэдрыка абдало хваляй цёплага, незвычайна смачнага паху.

— Жэрці ахвота, — сказаў Рэдрык і пацягнуўся, упіраючыся рукамі ў руль, разьмінаючы зацёклыя ад напругі мышцы.

— Што? — спалохана спытаў Барбрыдж.

— Жэрці, кажу, ахвота… Куды цябе? Дадому або наўпрост да Мясьніка?

— Да Мясьніка, да Мясьніка гані! — пасьпешліва замармытаў Барбрыдж, нахіляючыся наперад, ліхаманкава і горача дыхаючы Рэдрыку ў патыліцу. — Наўпрост да яго! Наўпрост да яго! Ён мне яшчэ семсот манэт вінен! Ды гані ты, гані, што ты паўзеш, як вош па мокрым месцы? — і раптам пачаў лаяцца, бясьсільна і злосна, чорнымі бруднымі словамі, пырскаючы сьліной, задыхаючыся і заходзячыся ў прыступах кашлю.

Рэдрык не адказваў. Не было ні часу, ні сілаў уціхамірваць разьюшанага Сьцярвятніка. Трэба было хутчэй канчаць з усім гэтым і хоць пару гадзінаў паспаць перад спатканьнем у «Мэтраполі». Ён вывернуў на Цэнтральны прашпэкт, праехаў два кварталы і спыніў машыну перад шэрым двухпавярховым асабняком.

Мясьнік адчыніў яму сам — відаць, толькі што прачнуўся і зьбіраўся ў ванную. Ён быў у раскошным халаце з залатымі кутасамі, у руцэ ў яго была шклянка са ўстаўной сківіцай. Валосьсе на галаве было злахмачанае, пад мутнымі вачыма набрынялі цёмныя мяшочкі.

— А! — сказаў ён. — Рышы. Што скашаш?

— Надзявай зубы, і пойдзем, — сказаў Рэдрык.

— Угу, — сказаў Мясьнік, запрашаюча матнуў галавой у глыбіню холу, а сам, шоргаючы пэрсыдзкімі туфлямі, але рухаючыся тым ня менш зь дзіўнай хуткасьцю, накіраваўся ў ванную.

— Хто? — спытаў ён адтуль.

— Барбрыдж. — сказаў Рэдрык.

— Што?

— Ногі.

У ваннай палілася вада, пачулася пырханьне, плёскат, нешта ўпала i пакацiлася па кафлянай падлозе. Рэдрык стомлена прысеў у крэсла, выняў цыгарэту і запаліў, азіраючыся. Хол быў ніштаваты. Мясьнік грошай не шкадаваў. Ён быў вельмі дасьведчаным і вельмі модным хірургам, сьвяцілам мэдыцыны ня толькі гораду, але й штату, і са сталкерамі ён зьвязаўся, вядома, не з-за грошай. Ён таксама браў сваю долю з Зоны. Браў натурай — розным хабарам, які ўжываў у сваёй мэдыцыне; браў ведамі, вывучаючы на ​​пакалечаных сталкерах невядомыя раней хваробы, выродлівасьці і пашкоджаньні чалавечага арганізму; браў славай — славай першага на зямлі лекара, спэцыяліста па нечалавечых захворваньнях. Грашыма ён, зрэшты, таксама браў з ахвотай.

— Што менавіта з нагамі? — спытаў ён, зьяўляючыся з ванны зь велізарным ручніком на плячы; краем ручніка ён асьцярожна выціраў доўгія гнуткія пальцы.

— Уляпаўся ў «халадзец», — сказаў Рэдрык.

Мясьнік сьвіснуў.

— Значыць, капец Барбрыджу, — прамармытаў ён. — Шкада, славуты быў сталкер.

— Нічога, — сказаў Рэдрык, адкідваючыся ў крэсьле. — Ты яму пратэзы зробіш. Ён яшчэ на пратэзах па Зоне паскача.

— Добра, — сказаў Мясьнік. — Пачакай, я зараз апрануся. Пакуль ён апранаўся, пакуль тэлефанаваў кудысьці, верагодна, у клініку, каб усё падрыхтавалі для апэрацыі, Рэдрык нерухома напаўляжаў у крэсьле і паліў. Толькі адзін раз ён паварушыўся, каб выцягнуць біклагу. Ён піў маленькімі каўткамі, бо ў біклазе заставалася на донцы, і намагаўся ні пра што ня думаць. Ён проста чакаў.

Потым яны разам выйшлі да машыны. Рэдрык сеў за руль. Мясьнік сеў побач і адразу ж перагнуўся церазь сядзеньне і пачаў абмацваць ногі Барбрыджа, а Барбрыдж, прыціхлы, адразу неяк скурчыўшыся, мармытаў нешта жаласьлівае, абяцаў азалаціць, памінаў зноў і зноў дзяцей і ўмольваў выратаваць яму хоць калені. Калі яны пад’ехалі да клінікі, Мясьнік вылаяўся, ня ўбачыўшы санітараў ля пад’езду, на хаду выскачыў з машыны і схаваўся за дзьвярыма. Рэдрык зноў закурыў, а Барбрыдж раптам сказаў:

— Ты мяне забіць хацеў. Я табе гэта запомню.

— Але ж не забіў, — абыякава сказаў Рэдрык.

— Так, не забіў… — Барбрыдж памаўчаў. — Гэта я таксама запомню.

— Запомні, запомні, — сказаў Рэдрык. — Ты б, вядома, мяне забіваць ня стаў. — Ён абярнуўся і паглядзеў на Барбрыджа. Барбрыдж няўпэўнена крывіў рот, падрыгваючы перасохлымі вуснамі. — Ты б мяне проста кінуў, — сказаў Рэдрык. — Пакінуў бы мяне ў Зоне, і канцы ў ваду. Як Акулярыка.

— Акулярык сам памёр, — панура паведаміў Барбрыдж. — Я тут ні пры чым. Прыкавала яго.

— Сволач ты, — абыякава сказаў Рэдрык, адварочваючыся. — Сьцярвятнік.

З пад’езду выскачылі сонныя і ўскудлачаныя санітары, на хаду разварочваючы насілкі, падбеглі да машыны. Рэдрык, час ад часу зацягваючыся, глядзеў, як яны спрытна вывалаклі Барбрыджа з кузава, паклалі на насілкі і панесьлі да пад’езду. Барбрыдж ляжаў нерухома, склаўшы рукі на грудзях, і абыякава глядзеў у неба. Вялізныя ступні яго былі дзіўна і ненатуральна вывернутыя. Ён быў апошнім са старых сталкераў, з тых, хто пачаў паляваньне за пазазямнымі скарбамі адразу ж пасьля Наведваньня, калі Зона яшчэ не называлася Зонай, калі не было ні сьцяны, ні інстытутаў, ні паліцэйскіх сілаў ААН, калі горад быў паралізаваны жахам, а сьвет сьмяяўся з новай выдумкі газэтчыкаў. Рэдрыку было тады дзесяць гадоў, а Барбрыдж быў яшчэ дужым і спрытным мужчынам, які абажаў выпіць за чужы кошт, пабіцца, прыціснуць у куце нерастаропную дзяўчынку. Зрэшты, і тады ён быў ужо сволаччу, бо вельмі любіў, напіўшыся, біць сваю жонку. Так і біў, пакуль не забіў да сьмерці.

Рэдрык разьвярнуў лэндровэр і пагнаў яго, не зьвяртаючы ўвагі на сьветлафоры, зразаючы вуглы, гыркаючы сыгналам на рэдкіх мінакоў, проста да сябе дадому.

Ён спыніўся перад гаражом, а калі вылез з машыны, убачыў кіраўніка, што йшоў да яго з боку сквэрыка. Як заўсёды, кіраўнік быў не ў гуморы, пакамечаны ягоны твар з запухлымі вачыма ўвасабляў скрайнюю грэблівасьць, нібы не па зямлі ён ішоў, а па гнаявой жыжцы.

— Добрага ранку, — сказаў яму Рэдрык ветліва.

Кіраўнік, спыніўшыся ў двух кроках, тыкнуў вялікім пальцам сабе праз плячо.

— Гэта вашая работа? — невыразна спытаў ён. Відаць было, што гэта першыя ягоныя словы са ўчорашняга дня.

— Вы пра што?

— Арэлі гэтыя… Вы паставілі?

— Я.

— Для чаго?

Рэдрык, не адказваючы, падышоў да варот гаража і пачаў адмыкаць замок. Кіраўнік рушыў за ім і спыніўся ў яго за сьпіной.

— Я пытаю, для чаго вы гэтыя арэлі паставілі? Хто вас прасіў?

— Дачка папрасіла, — сказаў Рэдрык вельмі спакойна. Ён адкаціў вароты.

— Я вас не пра дачку пытаю! — кіраўнік павысіў голас, — Пра дачку размова асобная. Я вас пытаю, хто вам дазволіў? Хто вам, уласна кажучы, дазволіў у сквэры распараджацца?

Рэдрык павярнуўся да яго і некаторы час нерухома стаяў, пільна гледзячы ў бледнае, з пражылкамі пераносьсе. Кіраўнік адступіў на крок і вымавіў ніжэйшым тонам:

— І балкон вы не перафарбоўваеце. Колькі разоў я вам…

— Дарма намагаецеся, — сказаў Рэдрык. — Усё роўна я адсюль ня зьеду.

Ён вярнуўся ў машыну і ўключыў рухавік. Паклаўшы рукі на рулявое кола, ён мелькам заўважыў, як пабялелі косткі пальцяў. І тады ён высунуўся з машыны і, ужо болей ня стрымваючыся, сказаў:

— Але ўжо калі давядзецца ўсё-ткі зьехаць, сволач, тады маліся.

Ён загнаў машыну ў гараж, уключыў лямпу і зачыніў вароты. Потым ён дастаў з фальшывага бэнзабака мех з хабарам, прывёў машыну ў парадак, сунуў мех у старую пляцёнку, зьверху паклаў снасьці, яшчэ вільготныя, з прыліплымі травінкамі й лісьцем, а поверх усяго высыпаў заснулую рыбу, якую Барбрыдж учора ўвечары купіў у суседняй краме. Потым ён яшчэ раз агледзеў машыну з усіх бакоў, проста па звычцы. Да задняга правага пратэктара прыліпла расплюшчаная цыгарэта. Рэдрык ададраў яе — цыгарэта выявілася швэдзкая. Рэдрык падумаў і сунуў яе ў карабок запалак. У карабку ўжо было тры недакуркі.

На сходах ён не сустрэў нікога. Ён спыніўся перад сваімі дзвярыма, і дзьверы расчыніліся, перш чым ён пасьпеў дастаць ключ. Ён увайшоў бокам, трымаючы цяжэрны кош пад пахай, і акунуўся ў знаёмае цяпло і знаёмыя пахі свайго дому, а Гута абхапіла яго за шыю і замерла, прыціснуўшыся тварам да грудзей. Нават скрозь камбінэзон і цёплую кашулю ён адчуваў, як шалёна стукае ейнае сэрца. Ён не перашкаджаў ёй, цярпліва стаяў і чакаў, пакуль яна адыдзе, хаця менавіта ў гэты момант адчуў, да якой ступені выматаўся і зьнясілеў.

— Ну ладна. — прагаварыла яна, нарэшце, нізкім хрыплаватым голасам, і адпусьціла яго, і ўключыла ў прадпакоі сьвятло, а сама, не абарочваючыся, пайшла на кухню. — Зараз я табе кавы… — сказала яна адтуль.

— Рыбу я прынёс. — сказаў ён наўмысна бадзёрым голасам. — Засмаж, ды ўсё адразу смаж, жэрці ахвота — сілаў няма.

Яна вярнулася, хаваючы твар у распушчаных валасах; ён паставіў кош на падлогу і дапамог ёй выняць сетку з рыбай, і яны разам аднесьлі сетку на кухню і вывалілі рыбу ў мыйку.

— Ідзі мыйся, — сказала яна. — Пакуль памыешся, усё будзе гатова.

— Як Мартышка? — спытаў ён, сядаючы і сьцягваючы з ног боты.

— Балбатала ўвесь вечар, — адгукнулася Гута. — Ледзь-ледзь я яе паклала. І ўвесь час прыставала: дзе тата, вымі ды пакладзі ёй тату. — Яна спрытна і бясшумна рухалася па кухні, распаўнелая, але па-ранейшаму моцная і ладная, і ўжо закіпала вада ў кацялку на плітцы, і ляцела луска з-пад нажа, і сквірчэў алей на найвялікшай патэльні, і чароўна запахла сьвежай кавай.

Рэдрык падняўся, ступаючы босымі нагамі, вярнуўся ў прадпакой, узяў кош і аднёс яго ў гасьцёўню. Потым ён зазірнуў у спальню. Мартышка ціхамірна дрыхла, зьбітая коўдрачка зьвісла на падлогу, кашулька задралася, і ўся яна была як на далоні — маленькі сапаты зьвярок. Рэдрык не ўтрымаўся і пагладзіў яе па сьпіне, пакрытай цёплай залацістай шэрсткай, і ў тысячны раз зьдзівіўся тым, якая гэта шэрстка шаўкавістая і доўгая. Яму вельмі захацелася ўзяць яе на рукі, але ён пабаяўся яе абудзіць, ды й брудны ён быў як чорт, увесь прасякнуты Зонай і сьмерцю. Ён вярнуўся на кухню, зноў сеў за стол і сказаў:

— Налі кубачак кавы. Мыцца потым пойду.

На стале ляжаў пачак вячэрняй карэспандэнцыі: гарадзкая ґазэта, часопіс «Атлет», часопіс «Плэйбой» і тоўсьценькія, у шэрай вокладцы «Даклады Міжнароднага інстытуту пазазямных культураў», выпуск 56-ы. Рэдрык прыняў ад Гуты кубак дымлівай кавы і пацягнуў да сябе «Даклады». Крывулькі, значкі, чарцяжы… На фотаздымках — знаёмыя прадмэты ў дзіўных ракурсах. Артыкул Кірыла, нарэшце, выйшаў: «Пра адну нечаканую ўласьцівасьць магнітных пастак кшталту 77-б». Прозьвішча Паноў абведзенае чорнай рамкай, унізе дробным шрыфтам заўвага: «Доктар Кірыл А. Паноў, СССР, трагічна загінуў у працэсе правядзеньня экспэрымэнту ў красавіку 19… году». Рэдрык адкінуў часопіс, сербануў, абпальваючыся, кавы і спытаў:

— Заходзіў хто-небудзь?

— Гуталін заходзіў, — сказала Гута. Яна стаяла ля пліты і глядзела на яго. — П’яны ў зюзю, я яго выправадзіла.

— А Мартышка як жа?

— Не хацела, вядома, яго адпускаць, раўці была наладзілася. Але я сказала, што дзядзька Гуталін кепска сябе адчувае. А яна мне так кемліва адказвае: «Ізноў засмактаў Гуталін».

Рэдрык усьміхнуўся, зрабіў яшчэ глыток.

— Тэлефанаваў хтосьці, — працягвала Гута. — Сябе не назваў, я сказала, што ты на рыбалцы.

Рэдрык паставіў кубак на стол і ўзьняўся.

— Ладна, — сказаў ён. — Пойду ўсё-ткі памыюся. Куча спраў яшчэ ў мяне.

Ён замкнуўся ў ваннай, кінуў вопратку ў бак, а кастэт, пазасталыя гайкі, цыгарэты ды іншую дробязь паклаў на палічку і доўга круціўся пад гарачым, як кіпень, душам, крэкчучы, расьціраючы цела рукавіцай з жорсткай губкі, пакуль скура ня стала барвовай, потым выключыў душ, сеў на край ванны і запаліў. Журчала вада ў трубах. Гута на кухні пабразґвала посудам, запахла смажанай рыбай, потым Гута пастукала ў дзьверы і прасунула яму чыстую бялізну.

— Давай хутчэй, — скамандавала яна. — Рыба стыне.

Яна ўжо адышла і зноў пачала камандаваць. Усьміхаючыся, Рэдрык апрануўся, то бок нацягнуў майку і майткі, і прама ў такім выглядзе вярнуўся на кухню.

— Вось зараз і паесьці можна, — сказаў ён, усаджваючыся.

— Шмоткі ў бак паклаў? — спытала Гута.

— Угу… — прамовіў ён з набітым ротам. — Добрая рыбка…

— Вадой заліў?

— Не-а… Вінаваты, сэр, больш не паўторыцца, сэр… Ды кінь ты, пасьпееш, пасядзі… — Ён спаймаў яе за руку і паспрабаваў пасадзіць да сябе на калені. Яна вывернулася і села за стол насупраць.

— Пагарджаеш, значыць, мужам, — сказаў Рэдрык, зноў набіваючы поўны рот. — Грэбуеш, значыць…

— Які зь цябе зараз муж, — сказала Гута. — Ты зараз — пусты мех, а ня муж, цябе спачатку набіць трэба.

— А раптам? — сказаў Рэдрык. — Бываюць жа на сьвеце цуды.

— Нешта я такіх цудаў ад цябе яшчэ ня бачыла. Мо вып’еш?

Рэдрык нерашуча пагуляў відэльцам.

— Н-не, бадай, — прамовіў ён. Ён зірнуў на гадзіньнік і падняўся. — Я зараз пойду. Падрыхтуй мне выхадны гарнітур… па клясе «А». Кашульку там, гальштук…

З асалодай шлёпаючы босымі нагамі па халаднаватай падлозе, ён выйшаў у гасьцёўню, забраў кош і замкнуўся зь ім у каморы. Там ён апрануў гумовы фартух, нацягнуў гумавыя пальчаткі да локцяў і пачаў выгружаць на стол тое, што было ў мяшку. Дзьве «пустышкі». Каробка са «шпількамі». Дзевяць «батарэек». Тры «бранзалеты» і адзін нейкі абруч — таксама накшталт «бранзалета», але зь белага мэталу і дыямэтрам пабольш мілімэтраў на трыццаць. Шаснаццаць штук «чорных пырскаў» у поліэтыленавым пакеце. Дзьве цудоўнай захаванасьці «губкі» з кулак велічынёй. Тры «сьвербы». Слоік «газаванае гліны». У мяшку яшчэ заставаўся цяжкі фарфоравы кантэйнэр, старанна ўпакаваны ў шклавату, але Рэдрык ня стаў яго кранаць. Ён дастаў цыгарэту і запаліў, разглядаючы дабро, раскладзенае на стале.

Потым ён высунуў шуфляду, дастаў лісток паперы і агрызак алоўка. Заціснуўшы цыгарэту ў куце рота і жмурачыся ад дыму, ён пісаў лічбу за лічбай, выстройваючы ўсё ў тры слупкі, а потым падсумаваў першыя два. Сумы атрымаліся вялікія. Ён задушыў недакурак у попельніцы, асьцярожна адкрыў каробку і высыпаў «шпількі» на паперу. У электрычным сьвятле «шпількі» адлівалі сіньню і толькі зрэдку пырскалі раптам чыстымі спэктральнымі фарбамі: жоўтым, чырвоным, зялёным. Ён узяў адну «шпільку» і заціснуў паміж вялікім і паказальным пальцамі. Асьцярожна, каб не ўкалоцца. Потым ён выключыў сьвятло і пачакаў трохі, прызвычайваючыся да цемры. Але «шпілька» маўчала. Ён адклаў яе ў бок, намацаў яшчэ адну, таксама заціснуў паміж пальцамі. Нічога. Ён націснуў мацней, рызыкуючы ўкалоцца, і «шпілька» «загаварыла». Слабыя чырванаватыя ўспышкі пабеглі па ёй і раптам зьмяніліся больш рэдкімі, зялёнымі. Некалькі сэкундаў Рэдрык любаваўся гэтай дзіўнай гульнёй успышак, якая, як ён даведаўся з «Дакладаў», павінна была нешта азначаць, можа быць, штосьці вельмі важнае, вельмі значнае, а потым паклаў яе асобна ад першай і ўзяў новую… Усяго «шпілек» аказалася семдзесят тры, зь іх «гаварылі» дванаццаць, астатнія маўчалі. Насамрэч яны таксама павінныя былі «размаўляць», але для гэтага пальцаў было мала, а патрэбная была машына велічынёй са стол. Рэдрык зноў запаліў сьвятло і да ўжо напісаных лічбаў дадаў яшчэ дзьве. І толькі пасьля гэтага ён наважыўся, засунуў абедзьве рукі ў мех і, затаіўшы дыханьне, дастаў і паклаў на стол мяккі скрутак. Некаторы час ён глядзеў на гэты скрутак, задуменна пачухваючы падбародак тыльным бокам далоні. Потым ён усё-ткі ўзяў аловак, задуменна пакруціў яго ў нязґрабных гумовых пальцах і зноў адкінуў. Дастаў яшчэ адну цыгарэту і, не адрываючы вачэй ад скрутка, выкурыў яе ўсю.

— Які чорт! — сказаў ён гучна, рашуча ўзяў скрутак і сунуў назад у мех. — І ўсё. І хопіць.

Ён хутка ссыпаў «шпількі» назад у каробку, адклаў каробку ў бок, далучыў да яе «бранзалеты» адну «сьвярбу» і, падумаўшы, абруч зь белага мэталу. Астатняе дабро расклаў па розных шуфлядах у стале. Пара было ісьці. Напэўна, гадзінку можна было б паспаць, але, зь іншага боку, было значна больш карысна прыйсьці на месца раней і паглядзець, як і што. Ён скінуў пальчаткі, павесіў фартух і, ня выключыўшы сьвятла, выйшаў з каморы. Гарнітур ужо быў раскладзены на ложку, і Рэдрык пачаў апранацца. Ён завязваў гальштук перад люстэркам, калі ў пакоі за ягонай сьпіной ціхенька рыпнулі масьніцы, пачулася азартнае сапеньне, і ён зрабіў хмурны твар, каб не разрагатацца.

— У! — крыкнуў раптам побач зь ім тонкі галасок, і яго схапілі за нагу.

— Ах! — усклікнуў Рэдрык і зьнепрытомнеў, упаўшы на ложак. Мартышка, рагочучы і вішчучы, неадкладна ўскараскалася на яго. Яго тапталі, тузалі за валасы і аблівалі патокамі інфармацыі. Суседзкі Вілі адарваў у лялькі нагу. На трэцім паверсе завялася кацяня, усё белае і з чырвонымі вачыма, напэўна, хадзіла ў Зону. На вячэру была каша з варэньнем. Дзядзька Гуталін зноў засмактаў і адчуваў сябе дрэнна, ён нават плакаў. Чаму рыбы ня тонуць, калі яны ў вадзе? Чаму мама ўночы ня спала? Чаму пальцаў пяць, а рук дзьве, а нос адзін?.. Рэдрык асьцярожна абдымаў цёплую істоту, якія поўзала па ім, углядаўся ў велізарныя, цалкам цёмныя, безь бялкоў, вочы, прыціскаўся шчакой да пухлай, зарослай залатым шаўковым пухам шчочкі і паўтараў:

— Мартышка… Ах ты, Мартышка… Мартышка ты гэткая…

Потым над вухам рэзка зазваніў тэлефон. Ён працягнуў руку і ўзяў слухаўку.

— Слухаю. Слухаўка маўчала.

— Алё! — сказаў Рэдрык. — Алё!

Нiхто не адгукнуўся, потым у слухаўцы раздаліся кароткія гудкі. Тады Рэдрык падняўся, апусьціў Мартышку на падлогу і, ужо больш ня слухаючы яе, нацягнуў штаны і пінжак. Мартышка трашчала не змаўкаючы, але ён толькі расьсеяна ўсьміхаўся адным ротам. Нарэшце яму было абвешчана, што тата язык праглынуў, і ён быў пакінуты ў спакоі. Ён вярнуўся ў камору, склаў у партфэль тое, што засталося на стале, зьбегаў у ванную за кастэтам, зноў вярнуўся ў камору, узяў партфэль у адну руку, кошык у іншую, выйшаў і старанна замкнуў дзьверы каморы на абодва замкі і крыкнуў Гуце: «Я пайшоў!»

— Калі вернешся? — спытала Гута, выйшаўшы з кухні. Яна ўжо прычасалася і падфарбавалася, і на ёй быў не халат, а хатняя сукенка, ягоная найулюбёнейшая, ярка-сіняя зь вялікім выразам.

— Я патэлефаную, — сказаў ён, гледзячы на ​​яе, потым падышоў, нахіліўся і пацалаваў у выраз.

— Ідзі ўжо, — ціха сказала Гута.

— А мяне? А мяне? — заверашчала Мартышка, пралязаючы паміж імі. Давялося нахіліцца яшчэ ніжэй. Гута глядзела на яго нерухомымі вачыма.

— Што за глупства, — сказаў ён. — Не хвалюйся. Я патэлефаную.

Ён спусьціўся па сходах, вітаючыся з суседзямі і суседкамі, зайшоў у гараж, паставіў кош у кут за каністру з алівай, зьверху паставіў пустую скрыню, агледзеў усё надосталь і выйшаў на вуліцу.

Ісьці было недалёка — два кварталы да плошчы, потым праз сквэр і яшчэ адзін квартал да Цэнтральнага прашпэкту. Перад «Мэтраполем», як заўсёды, блішчаў нікелем і лакам рознакаляровы строй машынаў, лёкаі ў малінавых куртках цягнулі валізкі ў пад’езд, нейкія замежнага выгляду самавітыя людзі групкамі па двое, па трое гутарылі, дымячы цыгарамі на мармуровых сходах… Рэдрык вырашыў пакуль не заходзіць туды. Ён прыладзіўся пад тэнтам маленькага кафэ на другім баку вуліцы, спытаў кавы і запаліў. У двух кроках ад яго сядзелі за столікам трое чыноў міжнароднай паліцыі: яны моўчкі і пасьпешліва насычаліся смажанымі сасіскамі з вострым соўсам і пілі цёмнае піва з высокіх шкляных куфляў. Па іншы бок крокаў за дзесяць, нейкі сэржант змрочна пажыраў смажаную бульбу, заціснуўшы відэлец у кулаку. Блакітная каска стаяла дагары дном на падлозе побач зь ягоным крэслам, дзяга з кабурой ляжала на століку побач з талеркай. Больш у кафэ наведвальнікаў не было. Афіцыянтка, незнаёмая пажылая жанчына, стаяла ў старонцы і час ад часу пазяхала, далікатна прыкрываючы размаляваны рот далоньню. Было без дваццаці дзевяць.

Рэдрык убачыў, як з пад’езду гатэлю выйшаў Рычард Нунан, жуючы нешта на хаду і насоўваючы мяккі капялюш на круглую галаву. Ён бадзёра ссыпаўся па сходах — маленькі, тоўсьценькі, ружовы, увесь такі дабрабытны, дабратворны, сьвежавымыты, рашуча ўпэўнены, што дзень не прынясе яму ніякіх непрыемнасьцяў. Ён памахаў камусьці рукой, перакінуў згорнуты плашч праз правае плячо і падышоў да свайго «Пэжо». «Пэжо» ў Дыка быў таксама круглявы, караценькі, сьвежавымыты і таксама як бы ўпэўнены, што ніякія непрыемнасьці яму не пагражаюць.

— Э! Шугарт! Рэд!

Вылаяўшыся сам сабе, Рэдрык падняў галаву. Нунан ужо йшоў да яго, на хаду працягваючы руку. Нунан прыветліва зьзяў.

— Ты што тут робіш у такую рань? — спытаў ён, падыходзячы. — Дзякуй, матуля. — кінуў ён афіцыянтцы. — нічога ня трэба… — І зноў Рэдрыку: — Сто гадоў цябе ня бачыў. Дзе ты прападаеш?

— Ды так… — неахвотна сказаў Рэдрык. — Больш па дробязях.

Ён глядзеў, як Нунан са звычайнай клапатлівасьцю і ґрунтоўнасьцю прыладжваецца на крэсьле насупраць, адсоўвае пульхнымі ручкамі шклянку з сурвэткамі ў адзін бок, талерку з-пад сандвічаў — у іншы, і слухаў, як Нунан прыязна балбоча:

— Выгляд у цябе нейкі дохлы, недасыпаеш, ці што? Я, ведаеш, апошняга часу таксама заматаўся з гэтай новай аўтаматыкай, але спаць — не, браце, сон для мяне — гэта першая справа, праваліся яна, гэтая аўтаматыка… — Ён раптам агледзеўся. — Слухай, мабыць, ты чакаеш каго-небудзь? Я не перашкодзіў?

— Ды не, — вяла сказаў Рэдрык. — Проста час ёсьць, дай, думаю, кавы хоць пап’ю…

— Ну, я цябе надоўга не затрымаю, — сказаў Дык і паглядзеў на гадзіньнік. — Слухай, Рэдзе, кінь ты свае дробязі, вяртайся ў інстытут! Там цябе ў любы момант возьмуць… Хочаш — ізноў да расейца, замест Кірыла прыбыў нядаўна.

Рэдрык паматаў галавой.

— Не, — сказаў ён. — Другі Кірыл на сьвеце яшчэ не нарадзіўся… Ды й няма чаго мне рабіць у вашым інстытуце. У вас там цяпер усё аўтаматыка, робаты ў Зону ходзяць, прэміяльныя, трэба разумець, таксама робаты атрымліваюць… а лябаранцкія грошы — мне іх і на тытунь ня хопіць.

— Ну, гэта ўсё можна было б уладкаваць, — запярэчыў Нунан.

— А я не люблю, калі для мяне ўладкоўваюць, — сказаў Рэдрык. — Зроду я сам уладкоўваўся. І далей зьбіраюся сам.

— Горды ты стаў, — вымавіў Нунан з асуджэньнем.

— Нічога я ня горды. Грошы я не люблю лічыць, вось што.

— Ну што ж, ты маеш рацыю, — сказаў Нунан расьсеяна. Ён абыякава паглядзеў на партфэль Рэдрыка на крэсьле побач, пацёр пальцам срэбную пласьцінку з выгравіраванымі на ёй славянскімі літарамі. — Грошы патрэбныя чалавеку для таго, каб ніколі пра іх ня думаць… Кірыл падараваў? — спытаў ён, ківаючы на ​​партфэль.

— У спадчыну дасталася, — сказаў Рэдрык. — Што гэта цябе ў «Боржчы» не відаць апошнім часам?

— Дапусьцім, гэта цябе не відаць, — запярэчыў Нунан. — Я там амаль штодзень абедаю. Слухай, — сказаў ён раптам, — а як у цябе цяпер з грашыма?

— У мяне пазычыць хочаш? — спытаў Рэдрык.

— Не. Наадварот.

— Мне пазычыць, значыць?

— Ёсьць работа, — сказаў Нунан.

— О божа. — сказаў Рэдрык. — І ты туды ж?

— А хто яшчэ? — адразу ж запытаў Нунан.

— Дык шмат вас такіх… працадаўцаў.

Нунан, нібыта толькі што зразумеўшы яго, засьмяяўся.

— Не, гэта не па тваёй спэцыяльнасьці.

— А па чыёй?

Нунан зноў паглядзеў на гадзіньнік.

— Вось што, — сказаў ён, узьнімаючыся. — Прыходзь сёньня ў «Боржч» да абеду, гадзіне а другой, пагаворым.

— А другой я магу не пасьпець, — сказаў Рэдрык.

— Тады ўвечары, гадзіне а шостай. Ідзе?

— Паглядзім, — сказаў Рэдрык і таксама паглядзеў на гадзіньнік. Было безь пяці дзевяць.

Нунан зрабіў ручкай і пакаціўся да свайго «Пэжо». Рэдрык праводзіў яго вачыма, паклікаў афіцыянтку, спытаў пачак «Лакі страйк», расплаціўся і, узяўшы партфэль, нетаропка пайшоў праз вуліцу да гатэлю. Сонца ўжо парадкам прыпякала, вуліца хутка напаўнялася вільготнай задухай, і Рэдрык адчуў лёгкае смыленьне пад павекамі. Ён моцна зажмурыўся, шкадуючы, што не хапіла часу паспаць хоць бы гадзінку перад важнай справай, і тут на яго накаціла. Такога зь ім яшчэ ніколі не было па-за Зонай, ды й у Зоне здаралася ўсяго разы два-тры. Ён раптам нібы патрапіў у іншы сьвет. Мільёны пахаў разам абрынуліся на яго — рэзкіх, салодкіх, мэталічных, ласкавых, небясьпечных, трывожных, велізарных, як будынкі, маленькіх, як пылінкі, грубых, як камяні, тонкіх і складаных, як гадзіньнікавыя мэханізмы. Гэта доўжылася нейкі міг. Ён расплюшчыў вочы, і ўсё прапала. Гэта быў ня іншы сьвет. Гэта ранейшы, знаёмы сьвет павярнуўся да яго іншым, невядомым бокам. Бок гэты адкрыўся яму на імгненьне і зноў зачыніўся наглуха, перш чым ён пасьпеў разабрацца. Над вухам раўнуў раздражнёны сыгнал. Рэдрык паскорыў крокі, потым пабег і спыніўся толькі каля сьцяны гатэлю. Сэрца білася шалёна, ён паставіў партфэль на асфальт, таропка разарваў пачак з цыгарэтамі, закурыў. Ён глыбока зацягваўся, адпачываючы, як пасьля бойкі, і дзяжурны палісмэн спыніўся побач і спытаў яго заклапочана:

— Вам дапамагчы, сэр?

— Не, — выціснуў зь сябе Рэдрык і пракашляўся. — Душна…

— Можа быць, праводзіць вас?

Рэдрык нахіліўся і падняў партфэль.

— Усё, — сказаў ён. — Усё ў парадку, прыяцелю. Дзякуй.

Ён хутка закрочыў у бок пад’езду, падняўся па прыступках і ўвайшоў у вэстыбюль. Тут было прахалодна, змрочна, гулка. Трэба было б пасядзець у адным з гэтых велічэзных скураных крэслаў, адысьці, аддыхацца, але ён ужо і без таго спазьняўся. Ён дазволіў сабе толькі дакурыць да канца цыгарэту, разглядаючы з-пад напаўапушчаных павек людзей, якія таўкліся ў вэстыбюлі. Кашчавы быў ужо тут як тут — капаўся ў часопісах ля газэтнай стойкі. Рэдрык кінуў недакурак у сьметніцу і ўвайшоў у кабіну ліфта. Ён не пасьпеў зачыніць дзьверы, і разам зь ім уціснуліся нейкі потны таўстун з астматычным дыханьнем, моцна надушаная кабэтка пры змрочным хлопчыку, што жаваў шакаляд, і нейкая старая з кепска паголеным падбародкам. Рэдрыка заціснулі ў кут. Ён заплюшчыў вочы, каб ня бачыць хлопчыка, у якога па падбародку цяклі шакалядныя сьліны. Таўстун паспрабаваў запаліць, але старая яго абсякла і працягвала абсякаць да пятага паверху, дзе яна выходзіла. Калі яна выйшла, таўстун усё ж ткі запаліў з такім выглядам, нібы адстаяў свае грамадзянскія свабоды, і тут жа пачаў кашляць і задыхацца, сіпаючы і хрыпячы, па-вярблюджаму выцягваючы вусны і штурхаючы Рэдрыка ў бок пакутліва адтапыраным локцем. На восьмым паверсе Рэдрык выйшаў, грымнуў за сабой дзьвярыма і, каб адвесьці душу, гучна, старанна вымавіў:

— У нутро тваё, няголеная карга, старая сука, кашлюном сьмярдзючым, напаўдохлым у печань трахнутая, разам са смаркачом сьлінявым, шакалядным…

Потым ён рушыў па мяккім дыване ўздоўж калідора, азоранага ўтульным сьвятлом схаваных лямпаў. Тут пахла дарагім тытунём, парыскай парфумай, натуральнай скурай туга набітых папернікаў, дарагімі кабэткамі па пяцьсот манэт за ноч, масыўнымі залатымі партабакамі, усёй гэтай таннасьцю, усёй гэтай гнюснай цьвільлю, якая нарасла на Зоне, піла ад Зоны, жэрла, сукуплялася, тлусьцела ад Зоны, і на ўсё ёй было напляваць, і ў асаблівасьці ёй было напляваць на тое, што будзе пасьля, калі яна нажарэцца, нап’ецца, насукупляецца ўсмак, а ўсё тое, што было ў Зоне, апынецца звонку і асядзе ў сьвеце. Рэдрык бяз стуку штурхнуў дзьверы нумара 874.

Хрыпаты, седзячы на ​​стале каля акна, вядзьмарыў над цыгарай. Ён быў яшчэ ў піжаме, з мокрым рэдкім валосьсем, зрэшты, старанна зачасаным на прабор, нездаровы азызлы твар ягоны быў гладка паголены.

— Ага, — прагаварыў ён, не падымаючы вочы. — Дакладнасьць — ветлівасьць каралёў. Добры дзень, мой хлопча.

Ён скончыў адстрыгаць у цыгары кончык, узяў яе дзьвюма рукамі, паднёс да вусоў і паводзіў носам уздоўж яе ўзад і наперад.

— А дзе ж наш стары добры Барбрыдж? — спытаў ён і падняў вока. Вочы ў яго былі празрыстыя, блакітныя, анёльскія.

Рэдрык паставіў партфэль на канапу, сеў і дастаў цыгарэты.

— Барбрыдж ня прыйдзе, — сказаў ён.

— Стары добры Барбрыдж, — прамовіў Хрыпаты, узяў цыгару двума пальцамі і асьцярожна паднёс яе да рота. — У старога Барбрыджа разгуляліся нэрвы.

Ён усё глядзеў на Рэдрыка чыстымі блакітнымі вачыма і не міргаў. Ён ніколі не міргаў. Дзьверы прыадчыніліся, і ў нумар праціснуўся Кашчавы.

— Хто быў гэты чалавек, зь якім вы размаўлялі? — спытаў ён з парога.

— Добры дзень, — ветліва сказаў яму Рэдрык, страсаючы попел на падлогу.

Кашчавы засунуў рукі ў кішэні і, шырока пераступаючы велізарнымі скошанымі ўнутр ступнямі, наблізіўся і стаў перад Рэдрыкам.

— Мы вам сто разоў казалі, — з дакорам вымавіў ён. — Ніякіх кантактаў перад сустрэчай. А вы што робіце?

— Я вітаюся, — сказаў Рэдрык. — А вы?

Хрыпаты засьмяяўся, а Кашчавы раздражнёна сказаў:

— Добры дзень, добры… — Ён перастаў сьвідраваць Рэдрыка ўзбураным позіркам і грукнуўся побач на канапу. — Нельга так рабіць, — сказаў ён. — Разумееце? Нельга!

— Тады прызначайце мне спатканьні там, дзе ў мяне няма знаёмых, — сказаў Рэдрык.

— Хлопчык мае рацыю, — сказаў Хрыпаты. — Наша хіба. Дык хто быў гэты чалавек?

— Гэта Рычард Нунан, — сказаў Рэдрык. — Ён прадстаўнік нейкіх фірмаў, што пастаўляюць абсталяваньне для інстытуту. Жыве тут, у гатэлі.

— Вось бачыш, як проста! — сказаў Хрыпаты Кашчаваму, узяў са стала калясальную запальніцу ў выглядзе статуі Свабоды, з сумневам паглядзеў на яе і паставіў назад.

— А дзе Барбрыдж? — спытаў Кашчавы ўжо амаль прыязна.

— Накрыўся Барбрыдж, — сказаў Рэдрык.

Гэтыя двое хутка пераглянуліся.

— Мір праху ягонаму, — сказаў Хрыпаты. — Ці, можа быць, ён арыштаваны?

Рэдрык некаторы час не адказваў, павольнымі зацяжкамі дакурваючы цыгарэту. Потым ён кінуў недакурак на падлогу і сказаў:

— Ня бойцеся, усё чыста. Ён у шпіталі.

— Дарма сабе — чыста, — сказаў Кашчавы нэрвова, ускочыў і падышоў да акна. — У якім шпіталі?

— Ня бойцеся, — паўтарыў Рэдрык. — У якім трэба. Давайце да справы, я спаць хачу.

— У якім шпіталі? — ужо раздражнёна спытаў Кашчавы.

— Так я вам і сказаў, — адазваўся Рэдрык. Ён узяў партфэль. — Будзем мы справай займацца сёньня ці не?

— Будзем, будзем, мой хлопча, — сказаў Хрыпаты ласкава. Зь нечаканай лёгкасьцю ён саскочыў на падлогу, хутка прысунуў да Рэдрыка часопісны столік, адным рухам змахнуў на дыван стосы часопісаў і газэтаў і сеў насупраць, упёршы ў калені ружовыя валасатыя рукі. — прад’яўляйце

Рэдрык раскрыў партфэль, выцягнуў сьпіс з цэнамі і паклаў перад Хрыпатым. Хрыпаты паглядзеў і пазногцем адсунуў сьпіс у бок. Кашчавы зайшоў яму за сьпіну і ўтаропіўся ў сьпіс празь ягонае плячо.

— Гэта рахунак, — вымавіў Рэдрык.

— Бачу, — сказаў Хрыпаты. — Прад’яўляйце, прад’яўляйце!

— Грошы, — сказаў Рэдрык.

— Што гэта за «кольца»? — спытаў Кашчавы, тыцкаючы цераз плячо Хрыпатага пальцам у сьпіс.

Рэдрык маўчаў. Ён трымаў раскрыты партфэль на каленях, не адрываючыся, глядзеў у блакітныя анёльскія вочкі Хрыпатага. Хрыпаты, нарэшце, усьміхнуўся.

— І за што гэта я вас так люблю, мой хлопча? — прабуркаваў ён. — А яшчэ кажуць, што любові зь першага погляду не бывае. — Ён уздыхнуў. — Філ, адсьліні яму зялёненькіх… і дай мне, нарэшце, запалку. Ты ж бачыш… — І ён патрос цыгарай, заціснутай у двух пальцах.

Кашчавы Філ прабурчаў нешта неразборліва, выйшаў у суседні пакой празь дзьверы, завешаныя парцьерай. Было чуваць, як ён з кімсьці там размаўляе раздражнёна і невыразна, нешта наконт «ката ў мяшку», а Хрыпаты ўсё разглядаў Рэдрыка ва ўпор з застылай усьмешкай на тонкіх бледных вуснах і нібыта раздумваў аб чымсьці, а Рэдрык, паклаўшы падбародак на партфэль, таксама глядзеў яму ў твар і таксама намагаўся не міргаць, хоць павекі паліла, як агнём, і на вочы набягала сьляза. Потым Кашчавы вярнуўся, кінуў на столік дзьве абандэроленыя пачкі банкнотаў і, надзьмуўшыся, сеў побач з Рэдрыкам. Рэдрык ляніва пацягнуўся за грашыма, але Хрыпаты жэстам спыніў яго, абадраў з пачкаў бандэролі і сунуў іх сабе ў кішэню піжамы.

— Зараз прашу, — сказаў ён.

Рэдрык узяў грошы і, ня лічачы, запіхаў пачкі ва ўнутраныя кішэні пінжака. Затым ён пачаў выкладваць хабар. Ён рабіў гэта павольна, даючы магчымасьць гэтым людзям разгледзець і зьверыць са сьпісам кожны прадмэт паасобку. У пакоі было ціха, толькі цяжка дыхаў Хрыпаты, і яшчэ з-за парцьеры далятала слабае бразґатаньне — быццам бы лыжачкі аб край шклянкі. Калі Рэдрык, нарэшце, закрыў партфэль і зашчоўкнуў замкі, Хрыпаты падняў на яго вочы і спытаў:

— Гэта ўсё?

— Усё па сьпісе, — адказаў Рэдрык.

— Гэта я бачу, — сказаў Хрыпаты. — Я пытаюся, гэта ўсё?

— Усё, — сказаў Рэдрык. Ён памаўчаў і дадаў: — Пакуль.

— Мне падабаецца гэтае «пакуль», — ласкава сказаў Хрыпаты. — А табе, Філ?

— Цямніце, Шугарце, — сказаў Кашчавы буркліва. — А чаго цямніць, пытаньне?

— Спэцыяльнасьць такая, — сказаў Рэдрык. — Цёмныя справункі. Цяжкая ў нас з вамі спэцыяльнасьць.

— Ну добра, — сказаў Хрыпаты. — А дзе фотаапарат?

— А, чорт! — прагаварыў Рэдрык. Ён пацёр шчокі пальцамі, адчуваючы, як фарба залівае ягоны твар. — Вінаваты, — сказаў ён. — Начыста забыўся.

— Там? — спытаў Хрыпаты, робячы няпэўны рух цыгарай.

— Ня памятаю… — Ён заплюшчыў вочы і адкінуўся на сьпінку канапы. — Не, начыста ня памятаю.

— Шкада, — сказаў Хрыпаты. — Але вы, прынамсі, хоць бачылі гэтую штуку?

— Ды не ж, — з прыкрасьцю сказаў Рэдрык. — У тым жа й справа. Мы ж не дайшлі да заводу. Барбрыдж уляпаўся ў «ведзьмін халадзец», і мне давялося адразу завярнуць аглоблі… Калі б я яе ўбачыў, ужо будзьце ўпэўненыя, я б не забыўся…

— Слухай-ка, Х’ю, паглядзі! — шэптам сказаў раптам Кашчавы. — Што гэта такое?

Ён сядзеў, выцягнуўшы ўказальны палец правай рукі. Вакол пальца ў яго круціўся той самы белы мэталічны абруч, і Кашчавы глядзеў на гэты абруч, вылупіўшы вочы.

— Ён не спыняецца! — гучна сказаў Кашчавы, пераводзячы круглыя ​​вочы з абруча на Хрыпатага і назад.

— Што значыць — не спыняецца? — асьцярожна спытаў Хрыпаты.

— Я надзеў яго на палец і крутануў разок — проста так… і ён ужо цэлую хвіліну не спыняецца!

Ён раптам ускочыў і, трымаючы выцягнуты палец перад сабой, пабег за парцьеру. Кольца, серабрыста пабліскваючы, мерна круцілася перад ім, як самалётны прапэлер.

— Што гэта вы нам прынесьлі? — спытаў Хрыпаты.

— Чорт яго ведае, — сказаў Рэдрык. Я й ня ведаў… Ведаў бы — садраў пабольш.

Хрыпаты некаторы час глядзеў на яго, потым устаў і таксама адышоў за парцьеру. Там зараз жа забубнілі галасы. Рэдрык выцягнуў цыгарэту, запаліў, падабраў з падлогі нейкі часопіс і пачаў расьсеяна перагортваць. У часопісе было паўнюсенька тугазадых прыгажунь, але чамусьці было зараз моташна глядзець на іх, і Рэдрык адшпурнуў часопіс і пашнарыў вачыма па нумары, шукаючы што-небудзь выпіць. Потым ён дастаў з унутранай кішэні пачак і пералічыў паперкі. Усё было правільна, але, каб не заснуць, ён пералічыў і другі пачак. Калі ён хаваў яго ў кішэню, вярнуўся Хрыпаты.

— Вам шанцуе, мой хлопча, — аб’явіў ён, усаджваючыся зноў насупраць Рэдрыка. — Ведаеце, што такое пэрпэтуум-мобіле?

— Не, — сказаў Рэдрык. — У нас гэтага не праходзілі.

— І ня трэба, — сказаў Хрыпаты. Ён дастаў з кішэні піжамы і паклаў перад Рэдрыком яшчэ адзін пачак банкнот. — Гэта — цана першага асобніка, — сказаў ён, абдзіраючы з пачка бандэроль. — За кожны новы знойдзены асобнік такога вось «кольца» вы будзеце атрымліваць па два такія пачкі. Запамяталі, мой хлопча? Па два. Пры ўмове, што акрамя нас з вамі ніхто пра гэтыя «кольцы» ніколі нічога не даведаецца. Дамовіліся?

Рэдрык моўчкі засунуў пачак у кішэню і падняўся.

— Я пайшоў, — сказаў ён. — Калі й дзе наступнага разу?

Хрыпаты таксама падняўся.

— Вам патэлефануюць, — сказаў ён. — Чакайце званка кожную пятніцу зь дзевяці да адзінаццаці раніцы. Вам перададуць прывітаньне ад Х’ю і Філа і прызначаць спатканьне.

Рэдрык кіўнуў і накіраваўся да дзьвярэй. Хрыпаты рушыў усьлед за ім, паклаўшы руку яму на плячо.

— Я хацеў бы, каб вы зразумелі, — працягваў ён. — Усё гэта добра, вельмі міла і гэтак далей, а «кольца» — дык гэта проста цудоўна, але перш за ўсё нам патрэбныя дзьве рэчы: фатаграфіі і поўны кантэйнэр. Вярніце нам наш фотаапарат і наш фарфоравы кантэйнэр, і вам больш ніколі не давядзецца хадзіць у Зону.

Рэдрык, варухнуўшы плячом, скінуў яго руку, адчыніў дзьверы і выйшаў. Ён, не паварочваючыся, крочыў па мяккім дыване і адчуваў у сябе на патыліцы блакітны анёльскі неміргаючы позірк. Ён ня стаў чакаць ліфта і спусьціўся з восьмага паверху пешшу.

Выйшаўшы з «Мэтраполя», ён узяў таксі і паехаў на іншы канец гораду. Шафёр трапіўся незнаёмы, з навакоў — насаты прышчавы малец, адзін з тых, хто валам валілі ў горад пару гадоў таму ў пошуках зубаскрышальных прыгод, незьлічоных багацьцяў і сусьветнай славы, ды так і аселі — шафёрамі таксі, афіцыянтамі, будаўнічымі працоўнымі, выкідаламі ў бардаках — скваплівыя, бясталентныя, усім на сьвеце незадаволеныя, жудасна расчараваныя і ўпэўненыя, што ім па-вар’яцку не пашанцавала. Палова зь іх, прабадзяўшыся месяц-другі, з праклёнамі вярталіся па дамах, разносячы сваё расчараваньне ледзь не ва ўсе краіны сьвету, лічаныя адзінкі станавіліся сталкерамі і хутка гінулі, так і не пасьпеўшы ні ў чым разабрацца і пасьмяротна ператвараючыся ў легендарных герояў. Некаторым таланіла паступіць у інстытут — найбольш талковым і пісьменным, прыдатным хоць бы на пасаду прэпаратара, а астатнія настваралі палітычных партыяў, рэлігійных сэктаў, нейкіх гурткоў узаемадапамогі, вечары напралёт праседжвалі ў кабаках, біліся з-за разыходжаньняў у поглядах, з-за дзяўчынак і проста так, па п’янцы. Час ад часу яны ладзілі шэсьці зь нейкімі пэтыцыямі, нейкія дэманстрацыі пратэсту, нейкія штрайкі — сядзячыя, стаячыя і нават ляжачыя, канчаткова разьлютавалі гарадзкую паліцыю, камэндатуру і старажылаў, але чым далей, тым больш ґрунтоўна супакойваліся, уціхамірваліся і ўсё менш і менш разумелі, чаго ж яны дабіваліся.

Ад насатага прышчавага шафёра за вярсту несла перагарам, вочы ў яго былі чырвоныя, як у труса, але ён быў страшна ўзбуджаны і з ходу пачаў распавядаць Рэдрыку, як сёньня раніцай на іхнай вуліцы зьявіўся нябожчык з могілак. Прыйшоў, значыць, у свой дом, а дом ужо колькі гадоў пазабіваны, усе адтуль зьехалі — і ўдава ягоная, старая, i дачка з мужам, і ўнукі. Сам жа ён, суседзі кажуць, памёр гадоў трыццаць таму, яшчэ да Наведваньня, а цяпер вось — прывітаньне! — прыпёрся. Пахадзіў-пахадзіў вакол дома, паскроб, потым сеў ля плоту і сядзіць. Народу набегла з усяго кварталу, глядзяць, падысьці, вядома, баяцца. Потым нехта здагадаўся: узламалі дзьверы ў ягоны дом, адкрылі, значыць, яму ўваход. І што вы думаеце? Устаў і ўвайшоў і дзьверы за сабой зачыніў. Мне на працу трэба было бегчы, ня ведаю, чым там справа скончылася, ведаю толькі, што зьбіраліся ў інстытут тэлефанаваць, каб забралі яго ад нас да чортавай бабулі. Ня чулі? Кажуць, камэндатура рыхтуе загад, каб гэтых нябожчыкаў, калі сваякі ў іх выехалі, пасылалі да іх па месцы жыхарства… Вось радасьці ў іх будзе! А ўжо сьмярдзіць ад яго… ну, на тое ён і нябожчык.

— Стоп, — сказаў Рэдрык. — Спыні вось тут.

Ён памацаў у кішэні. Дробязі не было, давялося разьмяняць новую крэдытку. Потым ён пастаяў каля варот і пачакаў, пакуль таксі зьедзе. Катэджык у Сьцярвятніка быў нядрэнны: два паверхі, зашклёны флігель зь більярднай, дагледжаны садок, аранжарэя, белая альтанка сярод яблынь. І вакол усяго гэтага — узорныя жалезныя краты, выфарбаваныя зялёнай алейнай фарбай. Рэдрык некалькі разоў націснуў кнопку званка — фортка зь лёгкім рыпам адчыніліся. Рэдрык нетаропка рушыў па пясчанай дарожцы, абсаджанай ружовымі кустамі, а на ґанку катэджу ўжо стаяў Сусьлік, скрукаваны і чорна-барвовы. Ён увесь азартна дрыжаў ад жаданьня дагадзіць. Ад нецярпеньня павярнуўшыся бокам, ён спусьціў з прыступкі адну нагу, сутаргава намацаў ёй апору, уґрунтаваўся на ніжняй прыступцы і стаў цягнуць да ніжняй прыступкі другую нагу, пры гэтым усё тузаючы і тузаючы ў бок Рэдрыка здаровай рукой: зараз, маўляў, зараз…

— Гэй, Рыжы! — паклікаў Рэдрыка з саду жаночы голас. Ён павярнуў галаву і ўбачыў сярод зеляніны пад белым ажурным дахам альтанкі голыя смуглявыя плечы, чорныя распушчаныя валасы, ярка-чырвоны рот, і руку, якая яму махала. Ён кіўнуў Сусьліку, зьвярнуў з дарожкі і напралом, праз ружовыя кусты, па мяккай зялёнай траве накіраваўся да альтанкі.

На лужку перад альтанкай быў разасланы велізарны чырвоны мат, а на маце сядзела са шклянкай у руцэ Дзіна Барбрыдж у амаль нябачным купальным касьцюме, побач валялася кніжка ў стракатай вокладцы, і тут жа ў цяньку пад кустом стаяла бліскучае вядзерца зь лёдам, зь якога тырчала вузкае доўгае рыльца бутэлькі.

— Здароў, Рыжы, — сказала Дзіна Барбрыдж, робячы прывітальны рух шклянкай. — А дзе ж татухен? Зноў пагарэў?

Рэдрык падышоў і спыніўся, завёўшы рукі з партфэлем за сьпіну, гледзячы на ​​яе зьверху ўніз. Так, дзяцей сабе Сьцярвятнік у кагосьці ў Зоне выпрасіў на славу. Уся яна была атлясная, пышна-шчыльная, без адзінае заганы, без адзінай лішняй складкі, паўтараста фунтаў дваццацігадовай спакусьлівай плоці, і яшчэ смарагдавыя вочы, якія сьвяціліся знутры, і яшчэ вялікі вільготны рот і роўныя белыя зубы, і яшчэ вараныя валасы, блішчастыя пад сонцам, нядбайна кінутыя на адно плячо; і сонца так і хадзіла па ёй, пераліваючыся з плячэй на жывот і на сьцёгны, пакідаючы цені паміж амаль голымі грудзьмі. Ён стаяў над ёю і адкрыта разглядаў яе, а яна глядзела на яго зьнізу ўверх, здагадліва ўсьміхаючыся, а потым паднесла шклянку да вуснаў і зрабіла некалькі глыткоў.

— Хочаш? — спытала яна, аблізваючы вусны, і, счакаўшы роўна столькі, каб двухсэнсоўнасьць дайшла да яго, працягнула яму шклянку.

Ён адвярнуўся, пашукаў вачыма і, знайшоўшы побач у цені шэзлёнг, усеўся i выцягнуў ногi.

— Барбрыдж у шпіталі, — сказаў ён. — Ногі яму адрэжуць.

Па-ранейшаму ўсьміхаючыся, яна глядзела на яго адным вокам — іншае хавала шчыльная хваля валасоў, якая ўпала на плячо, — толькі ўсьмешка ейная зрабілася нерухомай, цукровы выскал на смуглым твары. Потым яна машынальна пагайдала шклянку, нібыта прыслухаўшыся да бразґаньня льдзінак аб сьценкі, і спытала:

— Абедзьве нагі?

— Абедзьве. Можа быць, да каленяў, а можа, і вышэй.

Яна паставіла шклянку і адвяла з твару валасы. Яна больш не ўсьміхалася.

— Шкада, — сказала яна. — Што жа ты…

Менавіта ёй, Дзіне Барбрыдж, ён мог бы падрабязна распавесьці, як усё гэта здарылася, і як усё гэта было. Напэўна, ён мог бы ёй распавесьці нават, як вяртаўся да машыны, трымаючы напагатове кастэт, і як Барбрыдж прасіў — не за сябе прасіў, за дзяцей, за яе і за Арчы, і абяцаў Залаты шар. Але ён ня стаў распавядаць. Ён моўчкі палез за пазуху, выцягнуў пачак асыгнацыяў і кінуў яго на чырвоны мат, прама да голых доўгіх ног Дзіны. Банкноты разьляцеліся вясёлкавым веерам, і Дзіна расьсеяна ўзяла некалькі штук і стала іх разглядаць, нібы бачыла ўпершыню, але ня вельмі цікавілася.

— Апошняя атрымка, значыць, — прамовіла яна.

Рэдрык перагнуўся з шэзлёнга, дацягнуўся да вядзерца, выцягнуў бутэльку і зірнуў на ярлык. Па цёмным шкле сьцякала вада, і Рэдрык адвёў бутэльку ў бок, каб ня капала на штаны. Ён не любіў дарагіх віскі, але зараз можна было сербануць і гэтага. І ён ужо нацэліўся сербануць прама з рыльца, але яго спынілі невыразныя пратэстныя гукі за сьпіной, ён азірнуўся і ўбачыў, што праз лужок, пакутліва перастаўляючы крывыя ногі, з усіх сілаў сьпяшаецца Сусьлік, трымаючы перад сабой у абедзьвюх руках высокую шклянку з празрыстай сумесьсю. Ад стараннасьці пот градам каціўся па ягоным чорна-барвовым твары, налітыя крывёю вочы зусім вылезьлі з арбіт, і, убачыўшы, што Рэдрык глядзіць на яго, ён ледзь не з адчаем працягнуў перад сабой шклянку і зноў ня тое замыкаў, ня тое заскуголіў, шырока і бясьсільна раскрываючы бяззубы рот.

— Чакаю, чакаю, — сказаў Рэдрык і сунуў бутэльку назад у лёд. Сусьлік падчыкільгаў, нарэшце, падаў Рэдрыку шклянку і зь нясьмелай фамільярнасьцю паляпаў яго па плячы клюшнятай рукой.

— Дзякуй, Дыксан, — сур’ёзна сказаў Рэдрык. — Гэта якраз тое самае, чаго мне зараз бракавала. Ты, як заўсёды, на вышыні.

І пакуль Сусьлік у зьбянтэжанасьці і захапленьні круціў галавой і сутаргава біў сябе здаровай рукой па сьцягне, Рэдрык урачыста падняў шклянку, кіўнуў яму і залпам адпіў палову. Потым ён паглядзеў на Дзіну.

— Хочаш? — сказаў ён, паказваючы ёй шклянку.

Яна не адказала. Яна складвала асыгнацыю папалам, і яшчэ раз папалам, і яшчэ раз папалам.

— Кінь, — сказаў ён. — Не прападзяце. У твайго татуся…

Яна перабіла яго.

— І ты яго цягнуў, — сказала яна. Яна яго не пытала, яна сцьвярджала. — Пёр яго, дурань, праз усю Зону, крэтын рыжы, пёр на хрыбце гэтую сволач, сьлюнцяй, такі выпадак упусьціў…

Ён глядзеў на яе, забыўшыся на шклянку, а яна ўзьнялася, прайшла, ступаючы па раскіданых банкнотах, і спынілася перад ім, упіраючы сьціснутыя кулакі ў гладкія бакі, загарадзіўшы ад яго ўвесь сьвет сваім раскошным целам, якое пахла парфумай і салодкім потым.

— Вось так ён усіх вас, ідыётыкаў, вакол пальца… па вашых костках, па вашых бошках бязґлуздых… Пачакаем, пачакаем, ён яшчэ на мыліцах па вашых чэрапах паходзіць, ён вам яшчэ пакажа любоў і міласэрнасьць! — Яна ўжо амаль крычала. — Залаты шар, нябось, табе абяцаў, так? Мапу, пасткі, так? Па храпе тваёй рабаватай бачу, што абяцаў… Пачакай, ён табе дасьць мапу, супакой божа дурную душу рыжага дурня Рэдрыка Шугарта…

Тады Рэдрык нетаропка падняўся і з размаху заляпіў ёй аплявуху, і яна змоўкла на паўслове, як падсечаная апусьцілася на траву і ўтуліла твар у далоні.

— Дурань… Рыжы… — невыразна прамовіла яна. — Такі выпадак упусьціў… такі выпадак!..

Рэдрык, гледзячы на ​​яе зьверху ўніз, дапіў шклянку і, не абарочваючыся, тыцнуў яго Сусьліку. Гаварыць тут было больш няма пра што. Добрых дзетак вымаліў сабе Сьцярвятнік Барбрыдж у Зоне. Талковых.

Ён выйшаў на вуліцу, злавіў таксі і загадаў ехаць да «Боржча». Трэба было канчаць усе гэтыя справы, спаць хацелася невыносна, перад вачыма ўсё плыло, і ён ткі заснуў, наваліўшыся на партфэль усім целам, і прачнуўся, калі шафёр патрос яго за плячо.

— Прыехалі, сэр…

— Дзе гэта мы? — прагаварыў ён спрасонку, азіраючыся. — Я ж загадаў да банка…

— Не-не, сэр, — выскаліўся шафёр. — Загадалі да «Боржча». Вось вам «Боржч».

— Ладна, — сказаў Рэдрык. — Прысьніў нешта…

Ён расплаціўся і вылез, зь цяжкасьцю рухаючы зацёклымі нагамі. Асфальт ужо распаліўся пад сонцам. Рэдрык адчуў, што ён увесь мокры, у роце было брыдка, вочы сьлязіліся. Перш чым увайсьці, ён агледзеўся. Вуліца перад «Боржчам», як заўсёды ў гэты час, была пустыннай. Заклады насупраць былі яшчэ зачыненыя, ды й сам «Боржч» быў, уласна, зачынены, але Эрнэст быў ужо на пасту, праціраў куфлі, хмурна пазіраючы з-за стойкі на трох нейкіх хмыроў, што хлябталі піва за кутнім столікам. З астатніх столікаў яшчэ не былі зьнятыя перавернутыя крэслы, незнаёмы нэгр у белай куртцы надрайваў падлогу швабрай, і яшчэ адзін нэгр кірачыўся са скрынямі піва за сьпіной у Эрнэста. Рэдрык падышоў да стойкі, паставіў на яе партфэль і павітаўся. Эрнэст прабурчаў у адказ нешта няветлівае.

— Піва налі, — сказаў Рэдрык і сутаргава пазяхнуў. Эрнэст бразнуў на стойку пусты куфаль, выхапіў з халадзільніка бутэльку, адкаркаваў яе і нахіліў над куфлем. Рэдрык, прыкрываючы рот далоньню, утаропіўся на ягоную руку. Рука дрыжала. Рыльца бутэлькі некалькі разоў дзынкнула аб край куфля. Рэдрык зірнуў Эрнэсту ў твар. Цяжкія павекі Эрнэста былі апушчаныя, маленькі рот скрыўлены, тоўстыя шчокі абвісьлі. Нэгр шоргаў швабрай пад самымі нагамі ў Рэдрыка, хмыры ў куце гучна і азартна спрачаліся аб бягах, нэгр, што варочаў скрыні, штурхнуў Эрнэста задам так, што той пахіснуўся. Нэгр пачаў мармытаць выбачэньні. Эрнэст вымавіў здушаным голасам:

— Прынёс?

— Што — прынёс? — Рэдрык азірнуўся цераз плячо.

Адзін з хмыроў ляніва ўзьняўся з-за століка, пайшоў да выхаду і спыніўся ў дзьвярах, раскурваючы цыгарэту.

— Хадзем, пагутарым, — сказаў Эрнэст.

Нэгр са швабрай зараз таксама стаяў паміж Рэдрыкам і дзьвярыма. Здаравенны такі нэгр, накшталт Гуталіна, толькі ўдвойчы шырэйшы.

— Хадзем, — сказаў Рэдрык і ўзяў партфэль. Сну ў яго ўжо не было ні ў адным воку.

Ён зайшоў за стойку, праціснуўся паўз нэгра зь піўнымі скрынямі — нэгр прышчыкнуў, відаць, сабе палец і цяпер аблізваў пазногаць языком, спадылба разглядаючы Рэдрыка. Таксама вельмі моцны нэгр са зламаным носам і расплюшчанымі вушамі. Эрнэст прайшоў у задні пакой, і Рэдрык рушыў усьлед за ім, бо зараз ужо ўсе трое хмыроў стаялі ля выхаду, а нэгр са швабрай апынуўся перад кулісамі, якія вялі на склад.

У заднім пакоі Эрнэст саступіў у бок і, згорбіўшыся, сеў на крэсла каля сьцяны, а з-за стала падняўся капітан Квотэрблад, жоўты і журботны, а аднекуль зьлева паўстаў велічэзны аанавец у насунутай на вочы касцы, хутка ўзяў Рэдрыка за бакі і правёў вялізнымі далонямі па кішэнях. У правай бакавой кішэні ён затрымаўся, дастаў кастэт і лёгенька падштурхнуў Рэдрыка да капітана. Рэдрык падышоў да стала і паставіў перад капітанам Квотэрбладам партфэль.

— Што ж ты, зараза? — сказаў ён Эрнэсту.

Эрнэст панура пасунуў бровамі і паціснуў адным плячом. Усё было ясна. У дзьвярах ужо стаялі, ухмыляючыся, абодва нэгры. І больш дзьвярэй не было, а акно было зачыненае і забранае звонку ґрунтоўнымі кратамі.

Капітан Квотэрблад, з агідай крывячы твар, абедзьвюма рукамі капаўся ў партфэлі, выкладваючы на ​​стол: «пустышкі малыя», дзьве штукі; «батарэйкі», дзевяць штук; «чорныя пырскі» розных памераў, шаснаццаць штук у поліэтыленавым пакеце; «губкі» выдатнай захаванасьці, дзьве штукі; «газаванай гліны» адзін слоік…

— У кішэнях ёсьць што-небудзь? — ціха вымавіў капітан Квотэрблад. — Выкладвайце…

— Сукі, — сказаў Рэдрык. — 3-заразы.

Ён сунуў руку за пазуху і шпурнуў на стол пачак банкнотаў. Банкноты паляцелі ва ўсе бакі.

— Ого! — вымавіў капітан Квотэрблад. — Яшчэ?

— Жабы сьмярдзючыя! — закрычаў Рэдрык, выхапіў з кішэні другі пачак і з размаху шпурнуў яго сабе пад ногі. — Жарыце! Падавіцеся!

— Вельмі цікава, — вымавіў капітан Квотэрблад спакойна. — А зараз падбяры ўсё гэта.

— Хрэн у вока! — сказаў Рэдрык, закладваючы рукі за сьпіну. — Халуі падбяруць! Сам падбярэш!

— Падбяры грошы, сталкеру! — не ўзьнімаючы голасу, сказаў капітан Квотэрблад, упіраючыся рукамі ў стол і ўвесь падаўшыся наперад.

Некалькі сэкундаў яны моўчкі глядзелі адзін аднаму ў вочы, потым Рэдрык, мармычучы лаянкі, апусьціўся на кукішкі і пачаў неахвотна зьбіраць грошы. Нэгры за сьпіной захіхікалі, а аанавец задаволена пырхнуў.

— Ня пырхай! — сказаў яму Рэдрык. — Сопля вылеціць.

Ён поўзаў ужо на каленях, зьбіраючы паперкі па адной і ўсё бліжэй падбіраючыся да цёмнага мядзянага кольца, якое мірна ляжала ў зарослай брудам выемцы ў паркеце. Паварочваючыся так, каб было зручна, ён усё выкрыкваў і выкрыкваў брудныя лаянкі, усе, якія мог згадаць, і яшчэ тыя, якія прыдумляў з ходу, а калі надышоў момант, ён замоўк, напружыўся, ухапіўся за кольца, з усяе сілы рвануў яго дагары, і расчыненая крышка люка яшчэ не пасьпела бразнуцца аб падлогу, а ён ужо нырнуў уніз галавой, выцягнуўшы напружаныя рукі, у сырую халодную цемру віннага склепу.

Ён упаў на рукі, перакаціўся цераз галаву, ускочыў і, сагнуўшыся, кінуўся, нічога не бачачы, разьлічваючы толькі на памяць і на ўдачу, у вузкі праход паміж штабэлямі скрыняў, на хаду тузаючы, разгойдваючы гэтыя штабэлі і чуючы, як яны са звонам i грукатам валяцца ў праход за ім, асклізваючыся, узьбег па нябачных прыступках, усім целам высадзіў аббітыя ржавай бляхай дзьверы і апынуўся ў гаражы Эрнэста. Ён увесь тросься і цяжка дыхаў, перад вачыма плылі крывавыя плямы, сэрца цяжкімі штуршкамі біла ў самае горла, але ён не спыніўся ні на сэкунду. Ён адразу кінуўся ў дальні кут і, абдзіраючы рукі, пачаў развальваць гару хламу, пад якой у сьцяне гаража было выламана некалькі дошак. Затым ён лёг на жывот і прапоўз праз гэтую дзірку, чуючы, як з трэскам рвецца нешта ў ягоным пінжаку, і ўжо ў двары, вузкім, як калодзеж, прысеў паміж сьмецьцевымі кантэйнэрамі, сьцягнуў зь сябе пінжак, сарваў і кінуў гальштук, хутка агледзеў сябе, абтрос штаны, выпрастаўся і, прабегшы праз двор, нырнуў у нізкі сьмярдзючы тунэль, які вёў у суседні такі ж двор. На бягу ён прыслухаўся, але выцьця патрульных сырэнаў чуваць пакуль не было, і ён пабег яшчэ хутчэй, распуджваючы смаркатых дзетак, ныраючы пад разьвешаную бялізну, пралазячы ў дзіркі ў згнілых платах, намагаючыся хутчэй выбрацца з гэтага кварталу, пакуль капітан Квотэрблад не пасьпеў выклікаць ачапленьне. Ён выдатна ведаў гэтыя мясьціны. Ва ўсіх гэтых дварах, у сутарэньнях, у закінутых пральнях, у вугальных складах ён гуляў яшчэ хлапчуком, усюды ён тут меў знаёмых і нават сяброў, і пры іншых абставінах яму нічога не каштавала б схавацца тут і адседжвацца хоць цэлы месяц, але не для таго ён зьдзейсьніў дзёрзкія ўцёкі з-пад арышту — з-пад носа капітана Квотэрблада, разам зарабіўшы сабе лішніх шэсьць месяцаў.

Яму здорава пашанцавала. Па Сямнаццатай вуліцы валіла, гарлапанячы і пылячы, чарговае шэсьце нейкае лігі — чалавек дзьвесьце доўгавалосых дурняў і стрыжаных дурніцаў з дурацкімі транспарантамі, такіх жа растрыбушаных і неахайных, як ён сам, і нават горш, быццам усе яны таксама толькі што прадзіраліся праз лазы ў платах, перакульвалі на сябе сьмецьцевыя бакі, ды яшчэ папярэдне правялі бурную ночку на вугальным складзе ў дадатак. Ён вынырнуў з падваротні, з ходу ўрэзаўся ў гэты натоўп і наўскасяк, штурхаючыся, наступаючы на ​​ногі, атрымліваючы па вуху і даючы рэшты, прадраўся на другі бок вуліцы і зноў нырнуў у падваротню якраз у той момант, калі наперадзе пачулася знаёмае агіднае выцьцё патрульных машын і шэсьце спынілася, сьціскаючыся гармонікам. Але ён ужо быў у другім квартале, і капітан Квотэрблад ня мог ведаць, у якім менавіта.

Ён выйшаў на свой гараж з боку складу радыётавараў, і яму давялося прачакаць некаторы час, пакуль рабочыя загружалі аўтакар велізарнымі кардоннымі скрынкамі з тэлевізарамі. Ён устроіўся ў чэзлых кустах бэзу перад глухой сьцяной суседняга дому, аддыхаўся трохі і выкурыў цыгарэту. Ён прагна курыў, прысеўшы на кукішкі, прыхіліўшыся сьпіной да жорсткай тынкоўкі брандмаўэра, час ад часу прыкладваючы руку да шчакі, каб суняць нэрвовы цік, і думаў, думаў, думаў, а калі аўтакар з рабочымі з гудзеньнем пакаціў у падваротню, ён засьмяяўся і нягучна сказаў яму ўсьлед: «Дзякуй вам, хлопцы, затрымалі дурня… далі падумаць», і з гэтага моманту ён пачаў дзейнічаць хутка, але без пасьпешлівасьці, спрытна, прадумана, нібы працаваў у Зоне, — ужо ня як уцякач, а як сталкер.

Ён пракраўся ў свой гараж праз таемны лаз, бясшумна прыбраў пустую скрыню, засунуў руку ў кош, асьцярожна дастаў скрутак і сунуў яго за пазуху. Затым ён зьняў зь цьвіка старую пацёртую скуранку, знайшоў у куце замасьленае кепі і абедзьвюма рукамі нацягнуў яго нізка на лоб. Скрозь шчыліны варот у паўцемру гаража падалі вузкія палосы сонечнага сьвятла, поўныя бліскучых пылінак, у двары азартна вішчалі дзеткі, і, ужо зьбіраючыся сыходзіць, ён раптам пазнаў голас дачкі. Тады ён прыпаў вокам да найшырэйшае шчыліны і некаторы час глядзеў, як Мартышка, размахваючы двума балёнікамі, бегае вакол арэляў, а дзьве старыя суседкі зь вязаньнем на каленях сядзяць тут жа на лавачцы і глядзяць на яе, непрыязна падціснуўшы вусны. Абменьваюцца сваімі сьмярдзючымі думкамі, старыя сукі. А дзеткі — нічога, гуляюць зь ёй як нічога не было, нездарма ён да іх падлізваўся, як умеў, і арэлі гэтыя зрабіў для іх, і горку драўляную, і лялечную хатку. І лаўку гэтую, на якой сядзяць старыя сукі, таксама ён зрабіў. «Ладна», — сказаў ён аднымі вуснамі, адарваўся ад шчыліны, апошняга разу агледзеў гараж і нырнуў у лаз.

На паўднёва-заходняй ускраіне горада, каля закінутай бэнзакалёнкі, была будка тэлефона-аўтамата. Бог ведае, хто тут ёю карыстаўся — вакол былі пазабіваныя хаты, а далей на поўдзень расьсьцілалася неабсяжная пустка былое гарадзкое звалкі. Рэдрык сеў у цені будкі прама на зямлю і засунуў руку ў шчыліну пад будкай. Ён намацаў прамасьленую паперу і дзяржаньне пісталета, загорнутага ў гэтую паперу. Ацынкаваная каробка з патронамі таксама была на месцы, і мяшэчак з «бранзалетамі», і стары партманэт з падробленымі дакумэнтамі — тайнік быў у парадку. Тады ён зьняў зь сябе скуранку і кепі і палез за пазуху. З хвіліну ён сядзеў, узважваючы на ​​далоні фарфоравы балёнчык зь неадольнай і немінучай сьмерцю ўнутры. І тут ён адчуў, як у яго зноў заторгала шчаку.

— Шугарт, — сказаў ён услых. — Што ж ты, зараза, робіш? Падла ты, яны ж гэтай штукай усіх нас перадушаць… — Ён прыціснуў далоньню шчаку, але гэта не дапамагло. — Сукі, — сказаў ён пра рабочых, што грузілі тэлевізары на аўтакар. — Трапіліся ж вы мне на дарозе… Кінуў бы яе, сьцерву, назад у Зону, і канцы ў ваду… — Ён з сумам агледзеўся. Над патрэсканым асфальтам дрыжала гарачае паветра, панура глядзелі пазабіваныя вокны, над пусткай блукалі пылавыя чорцікі. Ён быў адзін. — Добра, — сказаў ён рашуча. — Кожны за сябе, адзін бог за ўсіх. На наш век хопіць…

Пасьпешліва, каб не перадумаць зноў, ён засунуў балён у кепі і загарнуў кепі ў скуранку. Потым ён сеў на кукішкі і, наваліўшыся, зьлёгку нахіліў будку. Тоўсты скрутак лёг на дно ямкі, і яшчэ засталося шмат вольнага месца. Потым ён асьцярожна апусьціў будку, пагайдаў яе дзьвюма рукамі і падняўся, атрасаючы далоні.

— І ўсё, — сказаў ён. — І квіта.

Ён залез у распаленую сьпякоту будкі, апусьціў манэту і набраў нумар.

— Гута, — сказаў ён. — Ты, калі ласка, не хвалюйся. Я зноў папаўся. — Яму было чуваць, як яна сутаргава ўздыхнула, і ён пасьпешліва сказаў: — Ды глупства гэта ўсё, месяцаў шэсьць-восем… і са спатканьнямі… Перажывем. А бяз грошай ты ня будзеш, грошы табе дашлюць. — Яна ўсё маўчала. — Заўтра цябе выклічуць у камэндатуру, там убачымся. Мартышку прывядзі.

— Ператрусу ня будзе? — спытала яна глуха.

— А хоць бы і быў. Дома чыста. Нічога, трымай хвост трубой. Пайшла за сталкера, цяпер ня скардзіся. Ну, да заўтра… Май на ўвазе, я табе не тэлефанаваў. Цалую ў дупку.

Ён рэзка павесіў слухаўку і некалькі сэкундаў стаяў, зажмурыўшыся з усіх сілаў, сашчаміўшы зубы так, што зазьвінела ў вушах. Потым ён зноў кінуў манэтку і набраў іншы нумар.

— Слухаю вас, — сказаў Хрыпаты.

— Гаворыць Шугарт, — сказаў Рэдрык. — Слухайце ўважліва і не перабівайце…

— Шугарт? — вельмі натуральна зьдзівіўся Хрыпаты. — Які Шугарт?

— Не перабівайце, я кажу! Я папаўся, уцёк і зараз іду здавацца. Мне дадуць гады два з паловай ці тры. Жонка застаецца бяз грошай. Вы яе забясьпечыце. Каб яна ні ў чым ня мела патрэбы, зразумела? Зразумела, я вас пытаю?

— Працягвайце, — сказаў Хрыпаты. — Ну і псых тэлефануе, — сказаў ён камусьці ў бок. — Ачмурэць можна.

— Фарфор ляжыць пад тэлефоннай будкай нумар трыста сорак сем, гэта ў самым канцы Гарняцкай вуліцы, дзе закінутая бэнзакалёнка. Трыста сорак сем, у самым канцы Гарняцкай. Хочаце — бярыце, хочаце — не, але жонка мая каб ні ў чым ня мела патрэбы. Нам яшчэ працаваць і працаваць. А калі я вернуся і даведаюся, што вы згулялі нячыста… Я вам ня раю гуляць нячыста. Зразумела?

— Я ўсё зразумеў, — сказаў Хрыпаты. — Дзякуй. — Потым, памарудзіўшы трохі, спытаў: — Можа быць, адваката?

— Не, — сказаў Рэдрык. — Усе грошы да апошняга медзяка — жонцы. З прывітаньнем.

Ён павесіў слухаўку, агледзеўся, глыбока засунуў рукі ў кішэні і нетаропка пайшоў уверх па Гарняцкай вуліцы паміж пустымі пазабіванымі хатамі.