Руны Перуновы

РУНЫ ПЕРУНОВЫ

Борць салодка сніць ласун Лясун.

Воўк напоўніцу на поўню вые.

На плячох наплыўных гор Пярун

Рупна крэсліць руны агнявыя.

Руны чуюць часу глыбіню.

Гэта імі прагнуць асланіцца

Задуменнасць цемры і агню,

Выгінаў і звіваў таямніца.

Полымя ўсміхнецца з-цад сушша,

Узгадаўшы даланю ратая.

Нашчая паганская душа

Вырак лёсу

Руніста чытае...

ВЕЧНА ЖЫВЫ

Страх жывы.

Ён баіцца таксама,

Як і ўсе.

I яму невядома,

Дзе надзейная тая брама,

За якой будзе ціха, як дома.

Пад якою страхою

Страху

Затуліцца ля неба, стаіцца.

Страх з ахвярай ідзе на плаху,

Не ляжыцца яму, не стаіцца.

Цвердалоба,

Зірката,

Зацята

Смелы страх

Пазірае на ката.

РАСЦЕ

Жыццё — надзейная рызыка.

У страха характар воўчы.

Гляджу,

Як у рыжага Рысіка

Дарослымі робяцца вочы.

Вачам па-кашэчы рагочацца,

Не зважаючы ні на кога.

А мне ў іх убачыць хочацца

На печы сябе малога...

МЛЫН

Галавы заінелай прысталі жорны,

Прытупіліся памяці камяні.

Ачарсцвеў ужо

Бохан клопату чорны,

Хочацца праснака цішыні.

Як на кухан настрою

Натрэсці пытлю,

Шыю скруціў сабе

Рупнасці млён.

Пачынае здавацца,

Што жыў нібыта,

Што дазволіў

З сабой пазнаёміцца

Плён…

СМЯЛЕЙ

Усё, як першы і апошні раз, –

Відушчы дождж, сляпая завіруха,

На пашы вол,

У небе Валапас,

І самазадаволеная скруха.

І ты,

Які на гэты свет прыйшоў

Здзівіцца ды пачціва развітацца,

Не першы й не апошні з прыбышоў,

Сабе самому здрадлівы дарадца.

Падзякуй мураве і мурашу,

Што будуць варушыцца над табою,

Смялей на волю выпусці душу,

Каб стала ўрэшце

Радасна да болю…

ЧАРГА

Рака ўспамінаў ілам заплывае,

Прынесеным імгненнямі кароткімі.

Не спыніцца,

Пакуль зямля трывае,

Чарга

На сустрэчу з продкамі.

ЦІ ЁСЦЬ?..

Цікаўнасць,

Трымаючы ўсё на прыкмеце,

Пытаецца ў вечара з-за спіны,

Ці ёсць у пані Вечнасці дзеці.

Як ёсць,

Дык якія і хто яны?

ХАТНІК

Да валуна ўтрапення хінуся,

Знямелага ў беспрабуддзі.

Васіль

Быў хатнікам Беларусі.

А хатнікі паміраюць,

Як людзі...

ЖУРБОТНА...

Няшчадны лёс

Дамалаціў гадоў калоссе,

Каб словазерні прараслі ў вякі.

I там над Васілём

Журботна занялося

Сузор'е звечарэлых хат

Бычкі...

ЗЯЗЮЛЬКА

З бароў вушацкіх,

Што зрабілі лядамі,

Апошняя зязюлька баравая

Над братам убіваецца, кукуе.

Прыбітая і горам, і спагадамі

Як толькі шчырая душа трывае.

Анёле крэўнасці,

Падай руку ёй...

ПАДНЯВОЛЬНІЦА

Лёс кроіць бохан скупымі акрайцамі.

Жыццё,

Выкрадаючы ў вечнасці дні,

Прыземіць клапотамі ўпарта стараецца

Душу —

Паднявольніцу вышыні.

ПЯЦІЗОРКАВАСЦЬ

Гарох гаркоты,

Боб спакоры пералушчаны.

Гул выкрыкаў адгуў,

Шал выбрыкаў адбрыкаў.

Пяць зорак каньяку

Упартай Беларушчыны —

Купала, Багдановіч, Колас,

Караткевіч, Быкаў.

КАБ САГРЭЦЦА...

Світанне і змярканне

Хмураць бровы.

Аб лоб нябёс

Пытанне хмарай трэцца,

Ці гэта людзі —

Маладыя дровы,

Якія вечнасць паліць,

Каб сагрэцца?

ЗАСТАЦЦА...

Пражыць сваё ў жыцці —

Адказнае мастацтва:

Адкуль прыйшоў,

Пайсці,

А на зямлі застацца.

НАСТРОЙ

Дрэва ростані абрастае карой.

У хаце чакання імшэюць сценьі.

Адвячорак,

Як Васілёў настрой, —

Руплівы, мройліва задуменны.

ЯК І Ў БЫЧКАХ...

Бараніць Радзіму на радзіме.

Гадаваць журбу сваю ў выгнанні.

I вітаць, як і ў Бычках, у Рыме

Лістападаўскае ліставанне...

ВАЧЫСТА...

Абыйшла душа мясціны ўсе,

Дзе пакутавала, дзе трывала,

Дзе сабе шчымлівасць даравала,

Кволы сум даверыўшы красе.

За душой вачыста сорак дзён

След у след ступаў вячысты кон...

ВЫДЫХ

Дзень параіць небасхілу вырасці.

Прыцемак адскібіць хмары скрыль.

Вырвецца з грудзей самотнай шчырасці

Выдых —

Выбух роспачы:

Васіль...

ДЗЯКАВАЦЬ...

Бог, Мама, Васіль —

Трыкірый,

Трохзор'е,

Тры ксты

Жагнаюцца й душою шчырай

Нябёсам дзякуюць

За воблачка мілаты...

НЕ ЗАЗЕЛЯНЕЮЦЬ...

Не стомяцца маладыя вякі

Трымаць нябыт

У жыцця ў палоне.

Ніколі не зазелянеюць цвікі,

Якія ўпіліся ў Хрыстовы далоні...

ЗАСТАЛАСЯ...

Нечысць на зямлю бяду наклікала.

Перагарадзіла белы дзень гара.

Засталася Беларусь без Быкава

Беднай хатай

Без гаспадара...

КАБ ЦЯПЛЕЙ БЫЛО...

Цень Волі

I ў пячоры на сцяне

Хацеў акрэсліцца й дрыжэў азябла.

Агонь няволі тлеў у зяпе д'ябла. .

Гнеў ласкавеў яшчэ пры Перуне.

Цень Волі

Крылы птушак прымяраў,

Каб асланіць бег часу несупынны.

I горы гора прагіналі спіны.

I хворы змрок паціху паміраў.

Цень Волі

Днеў і запрашаў святло

Даверыць людству

Позірк свой і подзіў.

Дзень Волі

Рос як пасынак стагоддзяў,

Каб на зямлі

Жыццю цяплей было...

ЯШЧЭ...

Туды вярнуцца,

Дзе снам нямулка,

Дзе высакосна цёплым залевам,

Дзе спіну не разгінае вулка,

Дзе вуж дагэтуль

Жыве пад хлевам.

Пад неба

Над мамінай хатай выйсці,

У жаўталісці

Згубіўшы крокі.

Бо, як сказаў Караткевіч

Калісьці:

Зямля чакае

I вечар яшчэ далёкі...

КОЦЯ-БРАЦЕ

Вокам яшчэ не патухлым

Зірнуў на мяне,

Перш чымся яго патушыць,

Міроне!

Магу паскардзіцца

Толькі сваёй віне,

Што я зрабіўся самотнікам

Сёння…

Ты пайшоў,

Каб спяваць Васілю курню

Па-вушацку стрымана й прачула.

Коця-браце,

Адведай усю радню,

Што ў вушацкай зямлі заснула.

Там твой цёзка Мірон,

Што на хутары пасвіў кароў,

Бацькаў Вурдаль,

Маміна Каця.

А мяне ты пакінуў

Без успомненых вечароў,

Дзе сон з каптура

Мякка скакаў на палаці…

Зніякавеласць найшла, нібыта

Запрошаная самой зімой…

Дзякуй за тое, што быў ты,

Апошні спагадца мой!

САМ

Сам ворага свайго ствары,

Зляпі яго з калянай гліны.

Вазьмі яго сабе ў сябры

І да апошняе хвіліны

З ім шчыры будзь

І не хітры.

Мець ворага свайго лацвей.

І на самоце, і ў застоллі

Ён твой крумкач і салавей.

Цябе ён не прадасць ніколі,

Ты лагадней і суравей.

Сябры, вядома, да пары.

Наноў не выдумаеш порах.

Усе бабры сабе дабры.

Калі ты сам сабе не вораг –

Дык ворага свайго ствары!

ПРАШЭННЕ

Калі я адыду, пастаўце мне

Валун сівы і крыж на валуне.

Засведчыць крыж,

Што адышоў з імшой

Паганец кшчоны,

Уніят душой.

Крумкач, як чорны плач,

На валуне

Спачне і, значыць,

Памяне мяне.

І стрыж, як крыж здранцвелы,

Прамільгне,

Цень студзячы ў труне

На самым дне.

Калі я замаўчу, пастаўце мне

Валун сівы і крыж на валуне…

ДОЛЯ

Мамінае паданне

Здарожаны Бог ішоў палыном,

З сабою ўзяўшы зямную стому.

Бачыць,

А баба белым бліном

Выцірае срачку малому.

А ў тыя часіны ад самай зямлі

На кожнай цыбатай сцябліне

Багатыя каласы раслі

І па чарназёме, й па гліне.

І ў жменю сціснуў сцябліну Бог,

І ўгору павёў рукою.

І долу за коласам колас лёг,

І неспакойна стала спакою.

І голас прарэзаўся з нематы,

І сілу ўзгадала бяссілле.

З наўколля ўсяго сабакі й каты

Завылі ды загаласілі.

Абабегчы кожны ўзгорак і лог

Рэху хапіла хвілінаў.

І злітаваўся над жывацінамі Бог,

І колас апошні пакінуў.

Не зважыць той колас бясконцасць сама –

Не стане зорных бязменаў.

На сцябліне, дзе былі каласы, нездарма

Засталося дванаццаць каленаў.

Ці спіць цішыня,

Ці прачнецца гром, –

Не мусім забыцца ніколі,

Што мы на гэтым свеце жывём

На сабачай

І на кацінай долі…

ЁСЦЬ!

Ёсць душа і ў вераб’я.

А душа, яна такая,

Што ў яе журба ўцякае

З маладога ручая.

Маладога ад вады,

Перакшчонай перунамі,

Дзе нервуюць невады

Вадзянік з зялёнай паннай.

Глушыць гул млыны віроў,

Змора змроку патакае.

І журба з душы ўцякае

Да зялёных вечароў.

НЕЛЬГА…

Хрэснікі маланак утрапёных –

Думаюць захмарна валуны.

Згорбіліся спіны даўніны.

Першасэнс заблытаўся ў імёнах.

Зоры пазіраюць па-зямляцку,

Як на доле зябкавата снам.

Ані валунам, ні перунам

Нельга ісціну застаць знянацку.

САКРЭТЫ НАСТРОЮ

Заслаўе прыцішанае.

Рыцарскія турніры.

Адвячорак, як пратакол, сухі.

Апантанец крывіцкае доблесці шчыры,

Быў я не дзідамі ўражаны.

Конскія кацяхі

Сагрэлі настрой мой,

У маленства вярнулі

I ў шаленства,

Дзе адпрыроднае ўсё было...

Па-гаспадарску спакойныя

У трэскаце й гуле

Кацяхі

Зялёнае выпраменьвалі святло.

ЖЫВУЦЬ!

Жывуць, пакуль і х помняць,

I таму,

Хто іх не выракся, дапамагаюць

Паганскія багі

I ўсю гурму

Прыкмет і прымхаў

За сабой цягаюць,

Як немаўлят,

Заплеччу ў хатулях

Нясуць,

Гарбацячы ўракліва цені.

Зайздросліва глядзяць

На іхны шлях

Прыземленыя нашыя трымценні.

Агонь, вада,

I рунь, і гавяда

Пад іх прыглядам

Ад маленства свету.

Слухмяніцца і радасць, і бяда

Багам паганскім —

Ключарам сакрэту.

ВЕРАСНЁЎСКАЙ ВЯСНЕ

Не шкадуе табе святла

Сама ягамосць мілосць,

Покуль жарсны жар не астудзіш,

Дзякуй тваёй цікаўнасці,

Што ты была,

Дзякуй супадзенню,

Што ёсць,

Дзякуй разгубленасці,

Што будзеш!

СЯСТРА

У Бліскавіцы не было сястры,

I бацьку Перуна яна прасіла,

Калі ягоная не счэзла сіла,

Каб доўжыць род парупіўся стары.

Нябесныя дрыжэлі хутары.

Па цуду навальніца галасіла.

Пад цёмным сэрцам ноч дачку насіла.

Цякла жывіца па шчацэ ў кары.

I ўраз сарочка неба затрашчэла.

I Перунова меншая дачка

Не захацела вогненнае цела

Хаваць у воблачнае ахінала.

I нарачонкаю Маладзічка

Назвацца Бліскавіца пажадала.

САЛЯМ! ЧАЛОМ!

Над небам мячэці маладзічок

Займаецца колькі стагоддзяў.

Нібыта адкінуты ўздыхам кручок

З дзвярэй,

Каб блуканец заходзіў

У храм,

Дзе яго падпяража Алах

З карана суровай сурою.

Блуканец імя сваё

Знойдзе ў імглах

I ўмые зарою сырою.

I роспач сляпая захоча вячэць

I сподзеў не ўпусціць

Свой шанец.

I будзе пакутна

Глядзець на мячэць

Апошні крывіцкі паганец...

ВЯДЗЬМАРСКІ ТРЫПЦІХ

I.

Пярсцёнак ведзьмара негаваркі —

Жывы ліхтар відушчае рукі,

Што бачыць пад зямлёй

I праз вякі

Забыты клад і клопат незабыты.

Клад рухаецца,

Страх яго пасе.

Іржава пад страхой імжы

Касе.

Заклёну не ўтаіцца і ў расе,

Ад ведзьмара,

Што слову здаў іспыты.

Пярсцёнак, поўня, сіта,

Кропля, гук

Круглявяцца каля бяссонных рук.

Наблізіцца да круга пнецца лук.

Маўчыць вядзьмар.

Задумаліся міты...

II.

I прачыстаеслова

Шалёную ведзьму карае.

Вывіваецца недзе ведзьма

На запаленым тут агні.

I на шыі з пякельнага жару каралі,

I смала закіпае ў кожнае далані.

I , як тымі гадзюкамі,

Разняволенымі валасамі

Пнецца ў злосці прыпарці

Да збеглай зямлі.

Звар'яцелымі ведзьмінымі галасамі

Перахрыпла крычаць балючыя вугалі.

Увабраўшы ў сябе насланнё,

Вогнелобы

Вугалёк, дагараючы,

Робіцца, як валун, цяжкі.

I да ведзьмы насланыя ёй хваробы

Вяртаюцца,

Лютую раздзіраючы на кузлакі.

Вугальком тым прабіць

Можна шыбу глухую

У акне, дзе заклён

Вяроўчыны цемрадзі ўе.

Слова хоча маўчаць

I само ўжо шкадуе,

Што даверыла некаму таямніцы свае...

III.

I расчынілася дамавіна.

Вабуля ў ёй маладзець пачала.

I сукня чорная, як аблачына,

Вядзьмарку зграбную абвалакла.

I ўнук убраўся у белае белле,

Сатканае з ранішніх туманоў.

Галіны здранцвелыя адубелі —

Арэлі хрыплыя цёмных сноў.

...I ўнук паходню ў руцэ трымае —

Гарачую зорку высока нясе.

Знікае ў незнань дарога крывая.

I стыне раса на нябеснай страсе.

На той дарозе,

Што недзе ўнізе,

Растуць плячыстыя валуны.

I краю крывіцкаму

У сонечнай рызе

Паклоны шчыра б'юць перуны.

Ахоўцамі наскіх багоў паганскіх

Ступаюць следам

Дванаццаць ваўкоў.

I зорцы вятры не даюць пагаснуць.

I ўсё зразумела гамоніць вакол...

РАЗАМ СА СНАМІ...

З намі

Разам са снамі пераязджаў

З Верасовачкі верасамі ўхутанай.

Падперазаўшыся конскімі путамі,

Босую галаву падстаўляў дажджам.

Асіраціліся ўсе без яго —

Рэчка Крывуха, Ваўчэнскае возера.

Млечны валун намагаўся да позняга

Зрушыць сябе са спакою свайго.

Хатніку цяжка абжыцца было,

Ела хлусня й мітусня местачковая.

Грэла сябе брукаванка падковамі.

З незнаёмай трывогай дрыжэла святло.

...I дагэтуль

Да новых начэй і раніц

Выкне пературбочаны хутаранец...

АНІКОМУ

Прагнецца абрасець

Запыленаму балыпаку.

Нецярпіцца вісець

Пакамечанаму пінжаку.

Мроіцца аблясець

Выкарчаванаму ляду.

Хапае дасвецця лысець

Утуманеламу далягляду.

Рупіць шчырасці папікаць

Разамлелую стому.

З тым звыкаць,

Што мусіць знікаць,

Не спяшаецца анікому.

НЕ ЗДЗІЎЛЮСЯ...

Не спяшаюцца нешта

Прысніцца мне

I лабаты Пярун,

I Мароз цыбаты.

Засталіся ў мамінай старане

Пілнавацца маёнткаў сваіх

Магнаты.

З імем Хатніка,

Як з кудменем хаджу,

Вымаўляць услых баючыся.

«Ліся, Лісе», —

На вуха шапчу Дажджу.

Граду прашу:

«Не разбіся, Бысю».

На адной зямлі

Лёс дазволіў жыць,

У якую ўрэшце вярнуся.

Не здзіўлюся,

Калі ў Лесуна задрыжыць

Па азяблай расінцы

На кожным вусе...

ДАРЭЧЫ

Аж грыміць лясная старана,

Долу прагінаюцца нябёсы,—

Гэтак кашаль

Перыць Перуна.

Пахадзіў стары па хмарах босы.

Шмат парад паганскіх,

Ды з усіх

Прыгадалася адна дарэчы:

Каб адразу кашаль пераціх,

Трэба грымнуць кулаком у плечы.

Буду дзеда ратаваць хутчэй.

Толькі як дапасці да плячэй?

РАДАЎНІЦА

Радаўніца...

Радавацца ці не таму,

Што радоўку тлумлівую адбываеш,

Што паклоны апошнія адбіваеш

Гасцяванню зямному свайму.

Радаўніца...

Рада ніца чало

Нахінуцца ля ціхага ўзгорка,

Дзе палын прачынаецца горка,

Дзе самоту ўбакі павяло.

Радаўніца...

Радавод нагадаць

Пра сябе не забудзе маўкліва.

Жорны хмараў

Срабрыстага мліва

Просіць змрок на душу нагайдаць,

Радаўніца...

Радавод даўніну

Цёмнымі апаўе каранямі.

Цень забытай душы акрыяе,

Абапершыся аб труну...

ТРЫМАЕМСЯ...

Спачатку поўняю,

Як караваем,

Жыццё сустрэне шчодра,

А затым

Акрайчык ветаха за небакраем

Паабяцаны будзе,

Ды не ўсім.

Пралескі зорак,

Позірк апрамецця

Прыцемрыць вечарова

Сіні дым.

Тым і трымаемся

На гэтым свеце,

Што хочам жыць па-новаму

На тым...

НЕПАДУЛАДНЫ

Непадуладны той касе,

Якая ўсё жывое косіць,

Цярпліва час сябе нясе,

Нікога памагаць не просіць,

Ані сяброў, ані радні

Няма ў разважлівага часу.

На спадкаемца цішыні

Трывога пазірае ласа.

I сам сабе смяецца час,

I сам сваё кунежыць гора.

Не выстаўляе на паказ

Сваю знямогу непакора.

ДАМАЎЛЯЮЦЦА...

З галінаў памяці

Ападае лістота імёнаў

Сяброў і знаёмых.

Толькі імёны крэўных

Балюча трымцяць

На галіне душы.

Гэта яны дамаўляюцца

З нябёсамі летуценнымі

I не пускаюць радаводнае дрэва

Расці ў зямлю,

Да часу...

НА ХУТАРЫ...

На хутары настрою

Дасюль іх трое —

Мама Куліна,

Баба Малання,

Кот Мірон.

Кожная хвіліна

З вечара да рання

Спяшаецца пад небазвон

Затуліцца,

Каб не замгліцца,

Уцячы ад часовасці.

На хутары,

Імя якога ціхутка

Рэха

Па складах вымаўляе:

Ве-

ра-

со-

вач-

ка...

ШУКАЦЬ...

Непадуладная нікому

З усіх дарог, з усіх трывог

Душа вярнулася дадому

На свой мурог,

На той парог,

Які хацелася калісьці

Пераступіць што найхутчэй.

Сцяжынкі хітрыя кляліся,

Што адвядуць ад злых вачэй.

А прывялі ў сляпую зваду,

У палахлівую ману.

I ўпасці ў ногі далягляду

Адчай дазволіў валуну.

Адолеўшы зямную стому,

Пачуўшы сум захмарных стром,

Душа вярнулася дадому

Шукаць,

Куды ён дзеўся, дом?..

НАПЭЎНА

Я, напэўна, апошні,

Хто моліцца слову,

Як ссівелы паганец

Жывому агню.

З ветру звітыя

Весніцы я зачыню,

Каб спрыялася поціху

Цёмнаму лову.

Каб святлелася ўдачы

У сквапнай начы,

Дзе агонь пераемнасці

Не затухае.

А душа чуе ўсё,

Як і ноч неглухая.

I палаюць смаліста

Сузор'яў карчы.

ВЯРТАЕМ...

З дрэва прывіднасці лісты

Тое й робім,

Што аблятаем.

Прашаптаныя з нематы

Мы сябе ў немату вяртаем.

Час не хоча нас заўважаць,

Хоць вядзе ён

Адлік свой намі.

I турботы нашы ляжаць

Прыдарожнымі валунамі.

Туманамі стане куцця.

Кожнай скрусе трэба старацца,

Каб у памяці забыцця

Хоць няпэўным гукам застацца...

НАКАНАВАНА

Родныя — значыць

З нязводнага роду.

Крэўныя — значыць

Адное крыві.

Зводзіцца род мой,

Радзее штогоду,

Кроў не стрымаеш,

Як ні нараві.

Рэха дагнаць

Не даручыш нікому,

Сном, як віном,

Не напоўніш глякі.

Наканавана дрэву старому

Сохнуць на беразе

Збеглай ракі...

БАЦЬКА Й СЫНЫ

Двух варанят нёс воран на спіне.

І ў аднаго спытаўся на аблуду:

– Ці будзеш так і ў старасці мяне

Насіць?

І той пракумкаў:

– Тата, буду.

І воран скінуў варанятка з неба.

Перш чым адказваць,

Добра думаць трэба.

Тады ў другога запытаў:

– Скажы,

Сваіх сыноў

Мне ў час прыносіць будзеш?

– Вядома, тата,

Ты ж мне не чужы.

Ты ў іхных крылах

Вышыню абудзіш.

І воран пестуна далей панёс,

Каб з небам заручыць

Крылаты лёс…

РАСЦЕ...

Мох адначасова расце...

Быццам дратваю,

Прашываюць валёнкі

На верасовай вярсце.

Цішыню кратае

Перажыванне слонкі.

Мох пад расою расце...

А пад туманом,

Як паганскі святар

Пад расаю,

Баравік у сваёй таўстаце

Перад сном

На ўвесь абшар

Думае пра нешта ласаё."

Старэюць крумкачы, крукі.

Галасы слядоў

Глухнуць у мосе.

Радуюцца дзікі —

Хоць жалудоў

Наямося!

Па начах

Гусцее морак,

У вачах

У зорак

Дрыжыць зямля.

Згас

Бас

Чмяля

Ля

Камля...

НА БАЛЮЧЫМ ПРАХУ...

Тут не храм на крыві,

А гмах,

Марны гмах на балючым праху.

Па начах абражаны прах

Ціха жаліцца чуйнаму страху.

Цені душ у жыцця ў гасцях

П'юць і спяць,

Ядуць, блудадзеюць,

Нараджаюць на змоўклых касцях,

Прывідную надзею дзеляць.

Тут знайшла свой спачын зямны

Панна жарсці — Марына Мнішак.

Незямныя блукаюць сны,

Беспрытульна шукаюць зацішак.

I не спяць кайнасці перуны.

Град праклёну

Б'е ў плечы даху.

I, як вечкі тлумнай труны,

Адчыняюцца вокны ў гмаху.

Абыякавая, нямая

Немінучасць

Ахвяру прымае...

ШУКАЕ...

А бабка ходзіць,

Размаўляе з травамі,

Перапрашаючы, што іх ірве.

I называе йменнямі ласкавЫмі,

Хаваючы спагаду ў рукаве.

Пра нешта

Травы шэпчуцца з вядзьмаркаю.

І х выслухаць хапае цішыні.

Яна плыве

З нябёсаў збеглай хмаркаю.

Яна й свае шукае карані.

БУДЗЬМА!

Доля праедзе ў дрогкай карэце,

Следам пасцелецца дым.

Хай жа на гэтым

Сустрэнемся свеце

Перад сустрэчай на тым.

Зробіцца прыцемкамі дасвецце,

Ясень зялёны сівым.

Будзьма на гэтым

Бяседзіцца свеце,

Каб не згубіцца на тым.

З хатаў і душ нашых

Вымецем смецце.

Хай будзе келіх як брат.

Лепей на гэтым

Пахмелімся свеце.

Той наліе нам наўрад.

МАЎЧАННЕ ПЕРУНА

Хвалу ўздавала небу нашча

Здаўна

Лясная старана,

Некарчаваны слухаў прашчур

Маўчанне перуна.

Ад клопату адчуўшы продых,

Надзею ўсклаўшы на вясну,

Сырому дубу кленчыў продак,

Маліўся перуну.

Пярун праходзіў бураломам.

Ратай — звяздар і аграном —

На злыдняў слаў

Маланку з громам,

Бажыўся перуном.

А я на лусту аржаную

Шапчу:

— Кусціся, ярына!

Прыглухлай бояззю шаную

Маўчанне перуна.

Чалом б'ючы сваім асновам —

Ад курганоў да згаслых трун,—

Параіцца хачу са словам,

Пакуль маўчыць пярун.

Да сэнсу хочацца прабіцца,

Як арганаўту да руна.

Яна баіцца,

Навальніца,

Маўчання перуна.

КАПЛІЦА

Вада на тое й тоіцца, каб ліцца,

Рыпіць ля крушні скруха:

Сон не руш…

Узгадвае пра капішча капліца –

Начлег часовы пералётных душ.

Душы хутчэй бы з зорамі пыліцца,

Ды глухне шлях ад зманнай гаманы.

І кеміць, як халодны грэх,

Капліца:

Цяжэйшы пыл нябесны ці зямны?..

Мычыць у неюе зорная цялiца.

Цямнее крыж,

Як воран-чарнакрыл.

І крылаў дачакаецца капліца,

Каб паляцець і ёй за небасхіл...

СВЯТАСЦЬ

Здаецца падчас, што й паганскіх багоў

Як першапраходцаў, як чорнарабочых

Госпад паслаў да зямных берагоў,

Да працы зусім незямное ахвочых.

Яны пабылі – дрэвы ды камяні,

Вятры з перунамі – багамі.

І слову служылі, й глухой цішыні,

І першае святасці дапамагалі.

Ад дрэў радавод багоў нават пні

Сякера веры секла з размаху.

Але дагэтуль іх карані

Варушацца ў цемры нашага страху…

ПРА ШТО ДУМАЕ КАМЕНЬ

Неба кідае думкі не на абразу,

Ды ад жаху згарэць у зямной мітусні

Камянеюць нябесныя думкі адразу,

Перакідваючыся ў камяні.

І, задумаўшыся, не варухнуцца вякамі

Камяні –

Незразуметыя мысляры.

Іх маланкі гарачымі грэюць рукамі,

І напрошваецца туман у сябры.

Ім спакою стае, як лагоднага моху.

Толькі более іхнай маўклівай радні.

На зямлі, што як падчарка небава,

Могуць

Вольна думаць

Бадай што адны камяні…

ВЫЛУЧНА БЕЛАРУСКІ

Вылучна беларускі сапраўды

Ён, звычай,

Звечаны святымі святамі,

Каб са жніва

Пакінуць на Дзяды

Галодным птушкам

Каласкі з зярнятамі.

Каб памянулі й птушкі

Заадно

Высокіх продкаў,

Звонку звонка зябнучы.

Змяркання маразявае віно

Не хоча вылівацца ў

Прагнасць зяп начы.

Сухі дзядоўнік,

Як ахвярны дуб,

Бразджыць дуддзём,

Апанаваны шэранню.

I чуб дзядоўніку

Мароз даскуб.

А на Дзяды

I змрок куццёй вячэрае.

Запяўшы

Хмарай шэрае радно,

Нябесны Гаспадар

Сузор'і вешае.

Не птушкі прыляцелі пад вакно,

А душы прашчураў —

Вястункі вешчыя.

* * *

Спіць Дамініка.

І лялька

Просіцца з ложка далоў.

Ноч мае форму яйка,

Не прызнае вуглоў.

Ноч –

Тое яйка, з якога

Вылупіцца святло,

Зробіцца многа

З нічога,

Рэчку ўзгадуе вясло.

Дзедзіна песціць і грэе,

Туліць у ціхаце.

Спіць дамавік

І старэе,

Спіць Дамініка й

Расце.

ЧАС ВЫПАЎЗАННЯ ЗМЕЙ

Ведаюць час, калі

Выпаўзці з цемры варта,

Зябкія вугалі,

Страху сляпая варта.

Ведаюць, як і дзе

Выпусціць лепей джала.

Лютасць змяю вядзе,

Смеласці трэба мала.

Толькі абвіцца умей

Шчыра каля спажывы.

Час выпаўзання змей

Ціхі,

Таму й жахлівы.

РАДКІ, ШТО ХАТНІК НАШАПТАЎ

Безабаронна дрэмле крона,

Брэх даганяць сябе пабег,

Сцюдзёна каркае варона,

Са стрэх смяецца цёплы снег.

БРЫТВА

Брытва —

Ранішняя малітва.

Ты зарослага думкамі голіш

І Бога моліш,

Каб, зарослы за дзень, гаспадар

Вярнуўся дамоў на вячэру,

Каб ягонага не ўбачыць ашчэру.

Ты не бываеш ленаю,

Занесеная над венаю.

І дамавіна

Рупнасць тваю ацаніць павінна.

Бываеш сляпой і відушчай.

У немасці сценаў

Дазваляеш багаславіцца.

Над сіняю пушчай

Венаў

Белая бліскавіца...

ТРАЕЦКІЯ ДЗЯДЫ

У хаце дыхае аерам, маем.

Схаваўшы цень свой пад крысо,

Дзяды

Траецкія прыйшлі.

Мы іх прымаем,

Чым маем.

— Хоць спачніце ад хады!

Маўчаць Дзяды,

Маўчаць, як аблачыны,

Што мусілі праліцца цішынёй.

І прыцемкаў забытых

Пух качыны

Змятаецца нябачнай даланёй.

Траецкі дождж

Паволі любіць ліцца.

Чакаў,

Калі прыйшла пара касіць.

Стараецца дарэмна бліскавіца

Сама сябе за локаць укусіць.

ДОЎГА

Свежую дошку трымаць,

Як малога.

Думаць,

Што новая ляжа падлога.

Чуць шчабятанне ўнучкі,

Якая

Сябе вярцікруцяю называе.

Доўга збіраць яшчэ

Грошы на плату

За дошкі на безваконную хату...

А ТАМ...

Жыву не тут,

Дзе пражываю дні,

А там, дзе дні мае раслі са мною,

Атуленыя шчырай гаманою

Расчуленай зялёнай цішыні.

Імкнецца ўсё маё штодня туды,

Дзе зябне ў ноч завейную Падпечнік.

Дзе Хатнік

Свой бярозавы падсвечнік

Нясе на кут, каб бачылі Дзяды,

Што ў хаце ён — руплівы гаспадар.

Чакае. Не спяшаецца. Трывае.

Тут халадаецца душа жывая,

Забыць баіцца нетутэйшы сквар.

Тут мамін сум глядзіць яе вачыма.

Тут дні ў нябыт ідуць,

Каб па вясне

Нанова зарунець,

Але не мне,

А на мяне падобнаму,

Магчыма...

КАБ НЕ РАЗМІНУЦЦА...

Мама чула голас даўніны.

Як свая

З паганскімі багамі

Снедала й вячэрала.

Яны

Давяралі крыўду й радасць маме.

Крыўдавалі,

Што на іх жывых

Забываюцца на гэтым свеце.

Маладзелі ад вачэй сваіх,

Каб гарэла маладзець прыкмеце.

Мама ўдзячная была жыццю,

Немачы магла пазычыць сілу,

Спажываць багатую куццю

Клікала Ярылу й Маразілу.

Сцежку саступала ёй імгла.

Заікаўся пан Пярун на ўзгрыме.

З печы ўзяўшы вугалёк,

Пайшла,

Каб не размінуцца са сваімі...

ТРЫПЦІХ

І.

Талент – гэта праклён

Паласатага д’ябла.

Намагаецца плён,

Каб душа не азябла.

Талент – гэта палон,

Не ўцякаюць з якога.

Б’ецца ў краты вакон

Маладзік крутарога.

Талент – гэта амбон,

Дзе хацела б вініцца

За бязмозгліцу дзён

Старасць – смерці двайніца.

Талент – ранішні сон,

І яго прачынацца

Не прыспешвае кон,

Покуль рупіцца праца…

ІІ.

Людства –

Рэха светлай даўніны.

Літасць –

Стомленая лютасць змроку.

Цяжка чуцца ціхаму прароку

На гандлёвішчы глухой маны.

Хоць прарок

Даваў сабе зарок

Абыходзіць вір знявер’я бокам,

Цяжка

На зямлю сысці прарокам.

Грэх ступае следам

Крок у крок.

Людства –

Памяць маладой віны.

Літасць –

Спадкаемніца папроку.

І чуваць далёкаму далёку

Патаемнай кайнасці званы.

ІІІ.

Душою не крывілі крывічы,

Бо крэўнасць з небадолам адчувалі.

І валуны, спыніўшыся на ўзваллі,

Нікуды не спяшаліся ўцячы.

Пярун – вястун вясны –

Аб валуны

Вайстрыў маланак вывістыя стрэлы.

Лясун, і аўдавелы, й астарэлы,

Сніў сон,

Як восеньскі туман, ляны.

На ўскрайку вечнасці

Крывіцкі край

Абжыты быў паганскімі багамі.

І гурбы снегу белымі стагамі

Пагрэцца запрашалі зорны грай.

Прагаліны сарок

Зарокам зім

Ратаяў ратных гоняў прывячалі.

На гэты свет з’явіцца крывічамі

Нябёсы дазвалялі,

А не ўсім…

ЗАГАЙДАНАЯ

Вусаты вугор у зябкім цяньку,

Як шкарпэтка вывернутая,

Пагойдваецца ціха.

Гэта шкарпэтку звязала

Вадзяніку

З ціны цёмнае

Загайданая Вадзянічыха...

ДЫМ

Хоць дым умее гаварыць,

Не скажа, што яму гарыць.

Агонь глядзіць вачмі рудымі.

Дым спавівае небакрай,

Дарогу ў пекла,

Сцежку ў рай.

Цяплей дрыжыцца

Зорцы ў дыме.

Жыццё гарыць, а дым жыве

I ў ногі сцелецца траве.

I пагарэльца мроі прыме,

Хто мог пераканацца ў тым,

Што ўсё на гэтым свеце —

Дым.

I не відаць нічога ў дыме.

НА ПЛЯЧЫ

Я з чорным катом на плячы,

Як прашчур мой

З сокалам лоўчым.

Так чорна наўкол —

Хоць крычы,

Нібыта даведаўся, зло ў чым.

Мірон сваю цягне курню —

Мурклівую песню без словаў.

I продак яго цішыню

Люляў так,

Вярнуўшыся з ловаў.

Яшчэ ратаваў заадно

I пеўня ад ласкі лісіцы.

А рыбка нырала на дно,

Не думала ў лапы прасіцца.

Птушатнік, мышатнік, рыбак —

Занятак кашынага роду.

Хай іншы ўцякаў ад сабак,

Дык толькі пародзе не ў шкоду.

Я з чорным катом на плячы

Стаю на парозе змяркання.

Звыкаю да чорнай начы.

I цені здаюцца звяркамі.

Вяртаючыся

Ішоў я, ішоў я

З паўначы з карчмы.

Знайшоў я, знайшоў я

Салаўя ў карчы...

З вушацкае песні

Пад досвітак вяртаюся з карчмы,

З карчмы жыцця

Ні п'яны, ні цвярозы.

Яшчэ ў душы

Віюць гняздзечка крозы,

А ў галаве не цішацца грамы.

На панібрата піў са мною час.

Плыла вясёла чарачка, як хмарка.

I доля —

Захмялелая карчмарка

Мне налівала ўкоптур і няраз.

Было,

Што зблізку бачыў салаўя,

Ды болей дзён

Пражыў пад крумкачамі.

Не дасыпалі сны мае начамі,

Каб у карчме

На ўсё забыўся я...

КАРЧМА

А жыцьцё — карчма,

А ў карчме здаўна

Мёд-гарэлку п'юць,

Прадаюць душу.

Колькі ні даюць,

П'юць усё да дна,

Кожнаму ліюць

Па яго каўшу.

Па каму каму,

Каму два камы,

I ў карчмы таму

Пасынкі й сыны.

А каму куму,

Каму дзьве кумы,

Каму зорны шлях,

Каму перуны.

З рук у рукі йдзе

Чарыца наўскач,

Хітры мёд на дне,

Хмель у берагах.

I гудзе карчма,

Тут і сьмех і плач,

Цешыць страх сябе

Ў чорта на рагах.

ДЗІКАЯ ТРАВА

Затушыць дзікая трава

Пажар цнатлівы сціплых красак.

Заглушыць дзікая трава

Вясёлы смех калёраў лугу.

Задушыць дзікая трава

Усё, што дыхае на волі.

Ні развядзёнка, ні ўдава,

Яна згарае ў думках ласых.

Пустую галаву знава

Шаленіць ветру-валацугу.

Усё нябыцячы,

Ніколі

Не чэзне дзікая трава...

ЛЕГЕНДА

Не сціхае Млечная залева,

Толькі з-пад сузор'евых карчоў

Клапатліва свеціць

Зорка Крэва —

Апякунка долі крывічоў.

Аблачынкай —

Ранішняй хусцінкай

Вочы тоіць

Ад свайго ж святла.

А была дзяўчынкай-чарацінкай,

Жрыцаю Дажбогавай была.

Як вянок пусціла на Купалле,

Залатым зрабіўся той вянок,

Бо Дажбогавы пагляды ўпалі

На ўчасаны месікам лянок.

Час знікае беззваротна шпарка.

З пасмаў Крэвіных да забыцця

Усё прадзе — не абразае

Парка

Нітку крывічоўскага жыцця.

ПАТАЕМСТВА КУПАЛЬСКАЕ НОЧЫ

У Купальскае ночы

Дзявочы жах,

Што ўспыхне ад жарсці

Нябесны дах.

У Купальскае ночы

Жаночы страх,

Што вочы заплюшчыць

Нястомны птах.

Ахінуўшыся недасяжным дахам,

Можна ўпоцемку йсьці

Спаконвечным шляхам,

Што для нашчадкаў праклаў Адам,

Згубіўшы лік

I слядам, і гадам.

Птах завецца па-рознаму

Ў розных краёх.

Толькі б спяваў ён,

Толькі б не злёг.

Абвяне птах —

Зарасце адам'евісты шлях.

I сумна задумаецца

Працяг...

ЗАПРОСІНЫ

Усе мае,

Якія ўжо не тут,

Прашу вас

На маўклівую бяседу.

З Дзядамі ўпоплечкі

Саджу на кут,

Даверыўшы

Дарогу ўспомніць следу.

Хай ён

Сюды здалёку прывядзё

I вёсны шчырыя,

I смех забыты.

Хай сум

Даручыць пілнаваць бядзе

Балючыя

I камяні, і пліты...

ШЛЯХТА

Гадоў маіх

Шляхта вушацкая ўсмак

Адфэсцілася, адбалявала.

Даверу сарамлівы юнак

З асцярогай пабраўся трывала.

I засталася яшчэ са мной

Гадоў няпэўная рэшта

Штурхацца

Спаміж гаманой і маной,

Да канца

Спадзявацца на нешта...

КЛАД

На ўгарбелых паганскіх капішчах

Ацішаныя крывіцкія клады.

Бо ўдзячнакайлівы напамін —

Клад да недаступнасці безабаронны.

Дух продкаў заўсягды малады.

Смутак вякоў не ачах яшчэ.

Сцежкі дапытлівыя на размін

Лёс раскручвае ў свет зялёны...

ЗБЕГ МІРОН

Кот вяртаецца па сваіх слядах,

Думка вяртаецца па сваіх азарэннях.

Слова вяртаецца па сваіх складах.

Боль вяртаецца па чужых азвярэннях.

Вяртаюцца на ваду кругі

Ад відушчага каменя з рукі тугі.

I...

Мана і нябесная манна.

Дзе манна, а дзе мана?

Як сонная спёка, рахмана

Людзкая гудзе гамана.

Мана небасхілу й безмена,

I праўда зямлі сырой.

I рэха клянецца бяззменна

Лагчынаю і гарой,

Што перадае слова ў слова

I думкі, й настрой Перуна.

Журбоціцца праўда сурова.

Лісліва якоча мана...

ЖЫВУ...

Дрыжу над кожным днём,

Прызнаным ціхай скрухай.

Я рад сустрэчы з пнём,

З сарокай-сакатухай.

З людзьмі ажно ў запас

Хапіла мне сустрэчаў.

Таму, хто лёс мой пас,

Я ўдзячна не пярэчыў.

Хто дасць кажух віне

Маёй азяблаплечай?

З усімі, хто ўва мне

Жывуць,

Жыву сустрэчай...

КАЛІ СЦЯМНЕЕЦЦА...

Калі сцямнеецца ў душы і ў хаце,

Прыходзяць вершы, як пазныя госці,

I маняцца застацца на начлег.

Я іх прашу:

— Мой сум закалыхайце,

Маёй жа мне пазычце весялосці,

Якою грэўся яблыневы снег.

Саджу на чысты кут і нетаропка

За чаркай звечарэлага ўспаміну,

Як дома колісь, з імі гаманю.

Парой гамонку перапыніць кропка.

Сказ нецярпліва выпрастае спіну.

I рупіць рыфме крыўдзіць цішыню...

МОЙ РАДАВОД

А радавод мой

Не гэтакі ўжо й сукаваты.

Радаводнага дрэва

Жывучыя карані

Завузлаваціся

Ля мамы й таты,

I зноў падаліся

Да незгаворлівай глыбіні.

Ці ўзяць няўмольнасць

Хацела болыпую пошліну.

Ці да літасці

Не даткнуліся азяблыя ксты.

Унучка, дачка

Ды я, ўжо апошні,

Дрыжым на галінцы

Абнадзееныя.

Як лісты...

ЗА ГРЭХ ЗЯМНЫ...

Вуж — цёмны муж

Прагнаны Бліскавіцай

За грэх зямны

З нябёсаў на зямлю

Параду даў —

Двайніцу кавалю

З агню цягнуць

Халоднай рукавіцай.

Каб да сваёй двайніцы

Бліскавіца

Зараўнавала горача

Вужа.

Каб ціха расступілася

Мяжа,

Каб спарышы

Хацелі паўтарыцца.

ВЫЗНАЧЭННЕ ТРАВЫ

Дзе ачунялая, дзе шалёная,

Дзе, як лязо катава,

Асака,

Дзе, як мілосць, далікатная

Мурава,

Сястра каласка,

Стралы пляменніца,

Смарагда,

Што таямніцай праменіцца,

Суперніца,

Ярылава верніца,

Яна адна

З прадоння й дна

З дасвецця

I з тагосвецця

Вернецца,

Як знава,

Бязлітасная трава.

СОНЦАКРОПКА

Спрасоння Пярун барадаты

Сваё нецярпенне цадзіў праз зубы.

Бліскавіцы, як стараннай школьніцы,

Захацелася запісаць хоць нешта

На чыстым лістку блакіту.

Але Віхор

Быў з раніцы не ў гуморы

I сыраватай хмурынкай

Беглыя накіды сцёр таропка.

I ад нервовага тэксту

Засталася ўпэўненая сонцакропка.

Да вечара.

ПРАПАЖА

Похапкам паліць Пярун

Лучыну нервовую бліскавіцаў,

Каб у цемрачы адшукаць

Пярсцёнак,

Які прымяраў на мезінчык.

А той пакаціўся

Круглы,

Як рэха,

У далёкае некуды.

Пярун толькі бачыць,

Як бліскаюць

Босыя пяткі дажджу...

А ён зніцелы, худы

Уцякае куды?

Што шукае?

ДАДОМУ

Вяртаюць халады душу дадому

Пад столь, дзе ад калыскі цень жывы.

Дзе, стому не даверыўшы нікому,

Сон падрамаць плыве на паплавы.

Дзе аніпадлеглы духу злому

Сумуе па лістах на Пакравы.

Князь Хатнік — костка ў горле духу злому —

Грамнічных траў набраў у рукавы.

Бадзёрай памяць робяць халады.

Ёй даспадобы разамлець ад спёкі,

Золь смокча соты дроў з сырой грады.

Асеў з грахамі асачысты стог.

Маўчаць у задуменнасці аблокі.

Ці словы маміны, што ўчуцьме Бог?

АДХІНУЦЬ НЕБАКРАЙ...

У каменяломнях мазгоў

Думка блукаць пачынае

Упоцемку без ліхтара.

А сцені паганскіх багоў

Даплываюць у заўтра чаўнамі,

Падахвочваючы штукара

Адхінуць небакрай.

Каб адчуць халадэчу спрадвечча

I глыбіню цішыні.

Толькі пякучы адчай

Звар'яцелай зоркі трапеча

Беспрабудна ў бяспаМяцця

На далані...