Руны Перуновы

БЕЛАРУСЬ – ТЫ МОЙ СОН ВЕЛІКОДНЫ

Беларусь – ты мой сон велікодны,

Сон, што сніцца анёлам вясной.

Зрок і слых мой табою галодны,

Дух жыве мой табою адной.

Гэта ведае неба ды Мама –

Без цябе не бывае мяне.

І душа жыць не можа без храма,

Цяжка ёй у чужой старане.

Адусюль да цябе я імкнуся

Быць у шчасці з табой і ў бядзе.

Чысцінёю тваёй прычашчуся,

Сорам твой на мяне хай падзе.

ПА СХІЛЕ АЛФАВІТА

Адчай,

аратай, аброк, асянчына, ахвяра,

апрамецце, аблітня, аблігацыя,

аблога, ажамеры, аберуч, асвер,

аброць, аплітанік, аполак,

асецішча, аер, абцугі, Адворня,

адрына, асіта, аскома;

Боскасць,

бохан, багаславенне, бальзамінка,

бязь, бягельда, багун, буцян,

боль, блвкат, бель, Быкаў,

Баркоўшчына, баракамера, бруёк,

бёрды, бязмен, бёрны, беркавец,

бома;

Вырай,

вір, вуж, вугарына, варыўня,

Вечалле, вярыгі, Вялікдзень,

валачобнікі, Верасовачка, Велес,

вурзгалка, вогнік, верацяно,

волаць, вішшо, вотрыны, век,

Вяркуды, вех, вера, вусціш,

вар;

Гаркота,

гора, гара, гарлач, Грамніцы,

Гілёня, гаспода, гадзіна, гадзіна,

гонт, гузік, газоўка, гарохавіны,

Грабакладзіна, гуз, галавешка, гай,

грай, гарбар, грабар;

Дарога,

далечыня, доўг, даланя, Дземенец,

друкі, друз, дзядоўнік, Дзяды,

дынаміт, далакоп, донар, даважак,

дармаўшчына, дарэмшчына, дамавік,

дамавіна, дым, даёнка, даніна;

Енкат,

еменка, ендза, ерапечіцца, Ева,

ельнік, Еўразія, едаяіна,

езданіна;

Ёкат,

ёлкасць, ёд, ёўня;

Жалоба,

жэрабя, жорны, жуда, жолаб, жур,

журавель, жарабя, жароўня, Жыжаль,

Жыцень, жарства, жмыха, журавіны,

жаўна, жоўць, журлівасць, жомчуг,

жаданне, Жывалака, жанчына;

Змярканне,

зеўрыцца, золь, завіруха, затула,

здор, Задаброцце, зык, зыгарадзь,

зрэб'е, згрэб'е, забыцце, загон,

загана, затока, Загавіны, залобак,

заручыны, зданькі, забарона;

Іржа,

імжа, імша, іржышча, істопка, Ілля,

Ізбор, іншаверца, ірацыянальна,

Ідута, іклы, Ілона, імшарына,

ілоўка, іголка, ільмак,

ікона;

Кірмаш,

крумкач, кут, крывічы, куцця, Ксты,

крэў, Каляды, Куліна, кара, кара,

камель, крыж, касавільна, курмель,

кужаль, куніца, крушня, Кавалеўшчына,

капа, капа, капішча, кроклы,

катоўня;

Ланцуг,

лёх, луг, лой, лом, ластаўка,

ласка, лёска, ляскат, ляскотка,

латок, латока, лесавік, лейцы,

лайно, лён, лотаць, лямантаваць,

лашчына, ляшчына, лавіна, лядаік,

лядоўня;

Мара,

мана, Менск, Маскалеўшчына,

мярэжы, мялінне, мох, мярлог,

мурог, меліва, мліва, малодзіва,

мех, мядзяк, міжыпарніца, малацьба,

Міклашэўская, маладзік, Мілавіца,

мураванка, мама, маркота;

Нашча,

нагбом, навошта, навобмацак,

набільніцы, нядзеля, нэндза, насоў,

ніты, нараспеў, начлег, норат,

наравісты, нараканне, нораст, навала,

нявывалака, непераліўкі,

няснота;

Ойча,

одум, овен, охра, Орша, ордэн, ода;

Прашчур,

праснак, падсмеценне, паланачкі,

пільнасць, поўсць, пакулле, пікар,

павець, Пакроў, палюк, праварына,

прадзіва, пястачка, Піліпаўка, Полацак,

пакута, пазыка, пекла,

пост, пулята;

Ракіта,

рыдма, Радаўніца, радоўка, Роўба,

радца, раніца, рэзгіны, рунь, рой,

роў, рай, рана, радовішча, радабоць,

ростанькі, радыяцыя, развітанне, рашпіль,

росы, расплата;

Споведзь,

свет, сейбіт, смага, сведка, Спас,

Саракі, Сарочьгаа, сірата, сорам,

сырапеня, скарга, скарбонка,

стрыгнатка, студня, сухмень, саха,

сарачыны, сачэнь, скароміна,

сігалетка, Селівей, свята;

Талака,

таропкасць, таемнасць, трыпутнік,

трэтар, таварыскасць, трывучасць,

Туроўля, туман, Тумаш, Тарэнта,

танок, тубылец, тапелец, тлушч,

тлук, тлум, ток, такавішча, тата;

Ушача,

ужо, улукаткі, уваскрошанне,

узроўе, уток, удосталь, ужор,

Улляна, увішна, урачыста, уборы,

уроцы, Увалокі, уяўна;

Фэст,

фарба, фара, фальга, фасоля,

фуганак.Фарынава, фурманка,

фіранка, флора, флянец, фауна;

Холад,

хвароба, хаўтуры, хутар, хорт,

халераваць, хеўра, хада, хаўрус,

харахорыцца, хмурына, Харон,

хвартух, хусціна;

Цемра,

цяжар, цапавільна, Цярэжка,

цэбар, цьмян, цецярук, Царкавішча,

церассядзёлак, цуг, цяць, цвяліць,

цвет, цвіль, цвік, цвінтар, цэўка,

цаўё, Ціханяты, цяробкі, цясніна;

Чарга,

чалеснік, чарэнь, чарнобыль,

чарот, чарада, чэмер, чэрава,

Чаравэчча, чалавеча, чарэп'е, Чарнаручча,

човен, чомбар, чорны,

чапяла, Чарапоўшчына, чарапіца,

чарвяк;

Шалі,

шаргунок, шуметнік, шэрас,

шаленец, шкода, шкада, шуфель,

шархебель, шурпаты, шчавульнік, шулы,

шыла, шарон, шана, шаша,

шарэнніка, шчыра, шчодра,

шаршатка, шчоглы, шчэць, шпак;

Ы-ы-ы-ы!

Экзамен,

электроніка, электрапіла,

электракрэсла, эрозія, эротыка,

эпітэт, элегія;

Ютрань,

юнацкасць, Юр'я, Юркоўшчына, юр,

юхта, юха, Юпітэр, юлёва;

Яшчэ,

яма, яр, ярына, Ярыла, Якута,

ячнішча, ява, Ясь, язь, язмін,

ясік, ялавічына, ятроўка, яблык,

ядваб, явар, яджгур, яслі, ягня;

І кожнае слова

Твой век пялёгвае,

Пакуль у слоў цябе

Не выйграе пры дзяльбе

Ці-

шы-

ня...

УРОК БЕЛАРУСКАЕ МОВЫ

Вымаўленне,

Як да нябёсаў маленне

Дубровы,

Адкрытае.

З адкрытай душой

Наш люд несуровы,

Мы злосць не трымаем

У прытаі.

У пашане кожная

Літара выбуховая,

Яна адразу

Ад абразы

Сябе ахоўвае.

Радасці цесна ў шыбах —

Выбух!

Вірам глуха ў глыбах —

Выбух!

Паўнагалоссе,

Як тое паўнакалоссе

На ніве веры.

Гаспадары, прымайце дары,

Застоліцы ў гонар мілосці

Агалашайце,

Усіх запрашайце ў госці.

У нас шырокія дзверы!

Мы гакаем,

Як і прашчуры нашыя хакалі,

Калі л я ды здрады

Бязлітасна карчавалі

I , небам зорным акрыўшыся,

Начавалі.

Каб чужымі ўрокамі

Душу нашую не ўракалі,

Беларускія словы высокія

Звіняць

Недасяжнымі жаўрукамі.

* * *

Наведвайце бацькоў, пакуль яны жывыя,

Пакуль дымяцца коміны — нагрэйцеся ў бацькоў.

Калі адчай вякоў гайнёй ваўкоў завые,

Не трэба анікому ён, сум ля сляпых слупкоў.

Пішыце ім часцей, спакоем ахінайце,

Як ахіналі некалі яны ўсе вашы сны.

Без бацькавых надзей, без ціхай ласкі маці,

Куды б ані заехалі, вы будзеце адны.

Вы маладыя ўсе, пакуль бацькі старыя

Жывуць няўмольным клопатам, каб вам лягчэй было.

А на глухой страсе, якую вецер крые,

Бацян забытым клёкатам нясе ў гняздо цяпло.

Бацькі глядзяць на свет шпакоўнямі пустымі,

Адкуль у вырай вымкнулі вясёлыя шпачкі.

А крылаў лёткі след трывогай жалю стыне,

I выбягаюць дымкія сцяжынкі нацянькі,

Спяшайцеся паспець душою разгавецца,

Пакуль, спагады просячы, на выстылым галлі

Трымціць лісток ледзь-ледзь бяссонніцай на вейцы,

Пакуль завеі ў роспачы шляхоў не замялі.

* * *

Нам застаецца ад матуль

I шчырасць іхняя,

I ласка.

Наш лёс

З няўмольнага адтуль

Не пераняць ім,

Як падпаска.

I ў свята не задобрыць лёс

Ані скаромінай,

Ні сырам.

Шуміць спагадаю бяроз

Прачысты матчын свет

Над сынам.

Цяпер матуль жаданей снім,

Ад іх не тоім думкі нашы.

I крыўды,

Што чынілі ім,

Да нас саміх ідуць,

Як з пашы.

* * *

Ад сівых гадоў, ад дзядоў

Для мяне ашчаджона спадчына:

Песні жніўнай смутак удоў,

Мох зязюльчын, гняздо курапатчына;

Сіні верас і сіні дым,

Зоркі першай драбнюткая мачына,

Яры хмель над ярам крутым,

Галубіная мова матчына.

Не згублю яе ў тлуме дарог,

Дзе маторам вясёла грукочацца,

Боязна мне ступаць на мурог —

Прытуліцца шчакою хочацца.

Хай мяне блаславяць у нябыт

Як свайго шалапутнага хрэсніка

I яго Яснавокасць блакіт,

I яе Ласкавасць бярэзінка.

ФЕЛІЦЫЯ

Міклашэўская Феліцыя Антонаўна,

Матка хросная мая

(Па-ўшацку — Фэля),

Чарку поўніла, каб злоснікі затонулі,

І піла, каб і зайздроснікі ўхмялелі.

І ў гарод, нібы ў касцёл,

Ішла святочная.

Сын загінуў.

Муж памёр.

Не прышукаўся зяць.

Жартавала,

Хоць канцы з канцамі сточвала:

— Ёсць, было, і ведаю,

Адкуль узяць!

Бражку гнала,

Не давала ёй адстояцца,

Субяседніца,

Спагадніца,

Застольніца:

Не пі куба да Якуба

Ані да Міхала.

Ані ты, ані я —

Кунпанія цала.

Быццам нітку баваўняную з ваўнянаю,

Слова польскае з ушацкім

Перасуквала.

Модлы ціхія

З паганскай песняй Янавай

Перамешвала,

Частушкай перагуквала.

Выхадзіла пані Яня,

Танцавала вальцы,

Цалавала пані Яня

Пану Яну ў пальцы.

І ражкі бялюткай хусткі ў смеху трэсліся,

На вузельчыкі пад барадой завязанай.

І гасцінца у хусцінцы несла хрэсніку.

Не сварылася ні з крыўдай, ні з абразаю.

Урачыста-засмучоная,

Як Радаўніца,

Велікодна-захмялелая,

Як раніца,

Нагарбелася над лехамі, над кроснамі

Кшчоная няхітрай песняй

Матка хросная.

ЧЫШЧУ БУЛЬБУ

Памалу чышчу бульбу з той зямлі,

Якую помню босымі нагамі,

Навобмацак рукамі пад снягамі

Зямлю пазнаю,

Бо на ёй былі

Усе мае, што сталі каранямі,

Пясчынкамі,

Лясных дарог краямі,

Што з тлумнымі паводкамі сплылі.

Там бульбай адбывалі

Святы ўсе:

На клёцкі бульбу дралі на хаўтуры,

З душамі клёцкі дзень віталі хмуры

У кроплях пары,

Нібыта ў расе.

I на Дзяды таксама клёцкі елі,

Напаміналі, што не вечна ў целе

Душа святло дрыготкае нясе.

Вячэра будзе смачнай, як тады,

Калі цалкі скакалі ў рот са спрытам,

Калі з цяпер забытым апетытам

Нішчымніца чакала лебяды.

Я чышчу бульбу,

Пахнуць ацяробкі

Сцяжынкамі, што выбеглі на ўзлобкі.

Як мама,

Клічуць даўнія гады:

«З печы, з полу

Сабірайцеся к столу!..»

ЯЛІНА ЦВІЦЕ

Не ўзбегшы на аброўе,

З ветру

Адна нудзее ў глухаце.

Нібы саромеецца свету,

Яліна цёмная цвіце.

Тады

З блакаднага балота

Паспела кволая ўцячы.

Яшчэ дагэтуль страх і цнота

Свае сціскаюць абручы.

Яе маланка заручала

З асколкам, што зацёк смалой.

I асавітай кулі джала

Не раз віталася з малой.

Зацеплілі бярозкі свечкі,

У белых вэлюмах яны.

Ім, маладзенькім, не засведчыць,

Як дол аралі перуны.

Удзячная цяплу і лету,

Іголкі сыпле з рукава,

Яліна свеціцца ад свету,

Як закаханая ўдава.

ВЁСКА ГВАЗДЫ

Да цябе яе багата хады,

Толькі хто дабрыдзе-дападзе.

Можна ехаць гады і гады

І не ўбачыць цябе нідзе.

Дзе ты, ўшацкая вёска Гвазды?

Праплыла, як цень па вадзе,

Чорнай хмарай у неба пайшла,

Не вяртаешся на зямлю.

Я зямлю тваю да чала

Да гарачага прытулю.

Не астыла зямля яшчэ,

Прысак пад дзірваном не ачах.

І дагэтуль твой боль пячэ

І агонь у тваіх вачах.

Называю імя твае,

Ссівярэлая веска Гвазды,

Нібы ў рукі бяру пугаўё

І ганю гады:

— Вы куды

Адбіваецеся ад чарады?

На свае вярніце сляды

Хмарку лёгкую —

Вёску Гвазды.

МАТЫЛЁК

Лілею

млявы

плёс

люляе,

З-пад злежаных

аблок

здалёк

Ляціць, віхлясты і бялявы,

Пялёстак лёгкі —

матылёк.

Ён кліча у блакіт лілею,

Каб не любіла

больш

да слёз

Бліскучы ад лускі і глею,

Самлелы

абмялелы

плёс,

Дзе лашчыць цёплай ласкай хваля

Лінёў — злянелых цельпукоў,

Паблісквае

няблізка

далеч,

Дзе ў іле

не злічыць малькоў.

Дзе глыб

угнеўлена шыпела,

Калі

на хвалі

лівень

лёг...

Засумавалы,

белы,

белы,

Ляціць удалеч

матылёк...

* * *

Мы больш сваёй ахвярнасцю вядомы,

Мы, беларусы,

Мы — народ такі.

Ахвотна забываем, што мы,

Хто мы.

Згадаюць

Нашай памяці вякі!

Мы сціпласцю сваёй здаўна вядомы,

Саміх сябе хваліць нам не з рукі.

Хай слабакі

Аж падаюць ад стомы,

На плечы ўзяўшы

Пыхі мех цяжкі.

Мы ўсім сваёй гасціннасцю вядомы,

Надзейныя сябры і дружбакі.

I госць, і падарожны ў нас

Як дома.

А злым і травы колюцца ў бакі.

Гатовы ўсё аддаць —

I тым багаты,

Мы, беларусы,

Мы — народ такі.

Што з краю небяспекі нашы хаты,

Пра гэта

Не забудуць чужакі!

ПЕРШЫ СНЕГ

У абшары навакольным

Над папарам, лугам, полем

Снег тчэ мяккі змрок.

Кожную сняжынку тую

Кружыць, туліць і цалуе

Весялун-вятрок.

Дрэвы ў футры і карункі —

Шчодрыя зімы дарункі

Ахінаюць стан.

Галавой кіўнуў гулліва

Вяз таполі сарамлівай,

Маладзейшым стаў.

I абрусам вышываным

Засцілаюцца паляны,

Далягляд і дол.

На вяселле зімкі жвавай

З дзедам грозным і ласкавым,

На багаты стол.

Дзесьці йдуць маладажоны

Сцежкай пухам вылажонай,

Шчасныя ўдваіх.

Эх, як хораша, ўрачыста,

Як душы парывы чысты

Ў час хвілін такіх!

* * *

«На Беларусі

Пчолы, як гусі»,—

Прыгадваў зямляк у выраі.

Зоры спелі, зоры гаслі,

Мох зязюльчын рос на вываратнях.

«Ем сырую зайчыну

Ды люблю Айчыну!» —

Прысягаў паўстанец нябёсам.

Дзверы

дню маладому

расчынены —

Расой ішла песня босая:

«Я здыму парчу,

Ножкі абвярчу...

Песню азяблую

Сагрэць хачу...»

Торкнецца ў крыгу лыч карасіны,

Сонную роўнядзь успеніць.

Згару я

на вейцы тваёй

расінкай,

Беларусь —

мая мова

і песня.

АКРАЙЧЫК

Сп'янелы прыцемак хістаўся.

Хмыз ценяў

Трушчыў крык, як дзік.

I ад застолля дня застаўся

Акрайчык сонца —

Маладзік.

А там і дапілі, й даелі

Ўсё на пакацістым стале

Усе, наколькі духу мелі.

I падаліся прэч.

Але

Пакінулі, каб разгавецца,

Акрайчык

Цішыні начной,

I хмарцы —

Збродлівай авечцы,

I туманам —

На сырадой...

* * *

У зажураным садзе п'юць сінічкі гарбату.

Звоняць лыжачкі ў ценькія сценкі шклянак.

Зноў адзін пакідаю матчыну хату,

Ганак самотны, журботны ранак.

З утрапёным даверам гляджу навакола:

Серп сагнуўся, ржавее пагбаная міска...

Надпіс прыгадваецца на браме касцёла:

«Ціха, Бог блізка...»

АДАМУ МІЦКЕВІЧУ

Паэты нараджаюцца ў карчме,

Каб іх пасля

Аплаквалі саборы.

Выгнанніку

Не ў спіну вецер дзьме,—

Ён носіць край абражаны

З сабою.

Хмар вырай

Свіцязі слязу страсе,

Як пава з песні,

Што праз сад ляцела.

На саркафагу ружы

У расе

Паэту —

Не пыхлівасці злюцелай!

Маўчы, ўсыпальня каралёў...

Вякі

Прыціхлі

Над геральдыкай нямою.

Спытае нехта:

— Быў кароль які,

Калі пісаў паэт:

«Ojczyzno moja...»?

* * *

Пад высветленымі дубамі

Салодкімі смягне губамі

Пасека — класіка.

Маладое сена

Расе на

Паспытак

Растрэсена — экспрэсія.

Дыхае Белавеж

Спакойна, як белы верш.

А ТАМ?

Вось і восень у нашых краёх.

(А якая там паравіна?)

Мох зязюльчын

Рэху пад ногі лёг.

Дрэмле лог.

Ня спіць баравіна.

На глухіх ад бур'яноў хутарох

Расцвітаюць катовы мудкі —

Краскі ціхія.

Памяці на парог

Асцярожна ступаюць смуткі.

I дзядоўнік

У нерашучасці за спіной

Зацвітае як жывасіллю.

Ветравеі,

Глынуўшы вады азярной,

Вучацца вымаўляць:

Ва — сі — лю...

АДЫШЛІ...

Адышлі маладыя дні,

Спадзяванні з сабой забралі.

Шчырымі засталіся сябрамі

Нябожчыкі.

I ў памяці,

Як у бульбяной яме,

Пабольшала

Пустой глыбіні.

I толькі ўсмешка не пастарэла ані.

I пралегла

Лініяй лёсу сцежка

У дамавіны на далані...

МЫ!

Пакуль мы ўсё яшчэ

Сабе належым,

I самі

На зямлі бацькоў пануем,

Пакуль не б'ем чалом

Суседскім вежам,

Бо вежу Белую сваю шануем,

Пакуль не душым горла

Думкам свежым

I хмарачосы подласці руйнуем,

I старцамі па свеце не начлежым,

I вольных незайздросліва раўнуем, —

Мы незалежныя!

ТРЫМАЕМ...

Помста места.

Містыка мястэчка.

Весткі вёскі

З голасам сарокі.

Вейкі сонца.

Дамавіны вечка.

Зараніцы познія зарокі.

Гэты скарб

Пялегуем і тоім.

I сябе трымаем

Неспакоем...

REPETITIO EST MATER STUDIORUM

Не ведаю, пра што

Шэпчацца ў моры парусніку,

З чым трэба таіцца на мытнях

Дыпламатычным валізам.

А вушацкі салавей-запойнік

Паўтарае, каб не забыцца

Слова незразумелае ў парасніку

Сюррэалізм...

ПЕРШАСНЕЖЖА

Снег пайшоў і нават не зірнуў,

Як знянацку неба пастарэла.

Збег настрой у госці да галін

Па-зямляцку з ветрам папляткарыць.

Рэху мякка па лісці ісці,

Па яшчэ дашчэнту не астылым.

Смеху з козыткай пабрацца час.

Па шчацэ ракі цячэ мітрэнга...

АДКАЖЫ

З пашанай ядуць нас,

Як хлеб аржаны,

Манерыстыя господа,

Кавалерыстыя паны.

А мы,

Знявераныя спадары,

Не гаспадары

I ў сваім двары.

Ці гэта наканавана небам

Быць некаму хлебам,

Каб жыццё не звялося.

Адкажы,

Лёсе...

СМЕЛАЯ ПЯШЧОТА

Вянкі цыбулі, як вянкі санетаў,

Сплятала мама ў чэсць крутой зімы.

Не рассакрэчвалі сваіх сакрэтаў

Апошнія ахрыплыя грамы,

Як слёзы выкрасаць з вачэй планетаў,

Як з мройных хмар узводзіць церамы.

I смутны ветах ведаў сцежкі летаў,

Якімі йшлі начлежныя дымы.

Хоць пад страхой хапала ўсім гаркоты,

Дык каб не зглоцілі наш нож сухоты,

Яго кармілі вострым, як ён сам.

Цыбулі спелай залатыя соты

Не шкадавалі смелае пяшчоты

Ні стомленым, ні маладым слязам.

ІМЯНІНЫ...

Я дома...

Тут кожнае дрэва — радня.

Нябёсам над мамінай хатай высока,

I каб не праспаў імяніны дня,

На досвітку будзіць мяне сарока,

Дзякуй ёй!

ПОДЫХ

Чаратовыя стрэхі

Пад першым снегам

Пахнуць ракой і луской,

Адлегай, начлегам

I адлегласцю.

А вятры маладыя —

Маленствам,

I зялёнымі ксцінамі,

I мясцінамі тымі,

Якія завуцца

Нашчаднай радзімай.

БУДЗЕМ ЖА!

Забараняць лягчэй, цяжэй абараняць

I мову, і забытую Айчыну.

Армяк пакут з плячэй, абраз аборы зняць

I запаліць з надзеяю

Лучыну.

На лёхах веры сцісне кулачок

Салодкі даўняй марай

Бурачок.

За далягляд вякоў сплыве хмурына,

I хлебу звесціся не дасць

Скарына.

Маланкай апяражацца ганец.

Асвеціць столь і покуць

Каганец.

Абудзіцца зямля, што доўга спала,

Пакажа кветку Папараць

Купала.

На санным следзе загалосіць полаз.

I жнеек на жніво запросіць

Колас.

I крывічам пра іхні род усім

Напомніць Богам дадзены

Максім.

Не жабракі —

Вякі стаяць за намі.

Дык будзем жа самім сабе панамі!

ВУШАЦКІ ПРЫЗІМАК

Возера

Сярпом маладога лядку

Дажынае апошнія травы.

Бярозы надсмакаваныя туманом

Шурпацяцца неўзнаку.

Човен,

Зачэплены за сук каравы,

Глыбіню ўхаладзелую чуе дном...

У АДПАВЕДНАСЦІ З НАСТРОЕМ

Вяртаюся ў думках туды,

Дзе смех мой

Жагнае чаіца.

А сам адыходжу туды,

Адкуль не вяртаюцца.

I радасны тлум і шум

У цішыню высылаецца.

Душу засяляе сум,

А смех высяляецца.

Як той перад зносам дом,

Шапчуся з вятрамі.

Маўчыць без'языкі бом,

Засіліўшыся на браме...

НЯВОГЛЯДДЗЮ

Застолле шумнае гуло

I ў шуме тым жыццё мільгнула,

I лёгкім поміргам міргнула —

I маладога павяло.

I завяло ў ружовы змрок,

I ап'яніла й паланіла,

I знікла ранішняя сіла,

I сум сустрэўся як знарок.

Ідуць вясёла халады.

Час развітацца з даўнім шумам,

Пачціва павітацца з сумам

На ўсе астатнія гады.

ТРАДЫЦЫЙНАЕ

Плыт прыстаў у прымакі да мяжы,

I цяпер ён — плот.

Студня ў дрымотнай імжы

Пазяхае на повен рот.

Яна не паспела забыцца,

Што сястрою крыніцы была калісьці.

Вечарэе лагода.

Да мяцеліцы чорныя шчокі гарод

Грэе азяблымі вяснушкамі жаўталісця...

ЛІСТЫ

Паштовая скрынка

На прыстарэлай бярозе

У калісьці лясістай

Вёсцы Лясіны,

Бяроза стаіць пры дарозе,

Самота сядзіць на парозе.

У хату, бывала, багата

Лістоў паштарка насіла.

Заводзіць вецер катрынку.

Вяртаецца з поля восень —

Карова рабая.

Вечар азяблай рукой у скрынку

Лісты маразам апускае...

ЖАДАННЕ

Нябыт абыякава ўсё праглыне.

Я цешыцца

Марнай надзеяй гатовы,

Што нехта захоча

Сказаць пра мяне:

Ён быў на паслугах

У матчынай мовы.

ЗЯЛЁНАЕ МОРА

Гадоў малечых зялёнае мора,

Зялёнае ад неакрэсленай мары,

Зялёнае ад зялёнага сена,

Якім быў сяннік напханы.

Бывала й цёплым зялёнае мора,

Калі прачынаўся марак,

У якога

Пытаўся раніцай голас ласкавы:

— Як спалася,

Ці суха усталася?

I каб не лавілася рыба ў пасцелі,

Малому давалі адломак кілбаскі

Прытым з завязкаю з ніткі суровай.

Зялёнае мора ў лузе й на ўзлеску.

А потым жаўцела зялёнае мора

Ад збажыны да кляновага лісця.

I ўрэшце-ткі белым рабілася мора

Ад снежных выдмаў

На лузе й на ўзлеску

I на галаве дзьмухаўцовападобнай.

Але заставалася мара зялёная,

Як перадзімкавая атава,

Як вочы ў ката,

Пра якога аднойчы

Сказала лапатлівая Дамінічка:

У ката Мірона чорнага, быццам ноч,

Вочы зялёныя, як агуркі.

Са школы ведаем пра хларафіл,

А што пря зялёнае мора ведаем?

Пакуль нам зялёным

Бачыцца небасхіл,

Датуль мы, яшчэ неўзімелыя,

Летуем.

РОДНЫ САД

Яблыні —

Ад зямлі адсырэлыя думкі

Хочуць прашумець

Сукавата

У сакавітых аблоках.

Чарвяк у яблыку,

Як маланка абвялая,

Што ніяк не праб'ецца

З мяздрыстай цемры.

Усё ў поцемках

Рухаецца,

Усё ў цеснаце

Расце.

Яблык круглым ілбом

Грукаецца

Па марнаце

У дол.

Глуха наўкол.

НА ПАРУКАХ У НАСТАЛЬГІІ

Я даўнім стаў, як вальс,

Што быў сыграны

Аднойчы некім і не для мяне.

I сажалак зялёныя экраны

Ні мой адчай, ні сум не скалыхне.

Я ўзяты настальгіяй на парукі,

Дзе тыя рукі, ўдзячныя мальбе.

Мелодыя забылася, і гукі

Пайшлі ў нябыт,

Каб там знайсці сябе.

Ці ўзнагароджаны, ці пакараны

Тым успамінам, што жыве і ў сне,

Я стомлены, як вальс,

Што быў сыграны

Аднойчы некім

Ды не для мяне...

ЛАРЫСА ГЕНІЮШ

Зямля,

Што называецца Айчынай,

Апомніцца аднойчы

I з дачкой

Памірыцца й падзеліцца нішчымнай

Апошняй лустай

Радасці людской.

Радзіма з халадамі й галадамі

Жыла ў душы ў дачкі.

Дачка сама

Хадзіла, як пастушка, за гадамі.

I след у след

За ёй ішла турма.

Трашчэлі ад дабра ў суседзяў

Клеці,

А ў роднай хаце

Здрайца віў пятлю.

Хадзіла, валачобіла па свеце,

Каб ціха

Легчы ў родную зямлю...

НЯХАЙ ЖА!

Янка Купала – гэта мы.

Мы, якімі павінны былі быць, ды не збыліся.

Мы, якімі мусіма стаць.

Бог аднойчы злітаваўся над намі, беларусамі,

І паслаў нам Янку Купалу,

Надзяліўшы яго

Лёсам, блізкім да Сына Свайго Ўлюбёнага.

Хто верыў, а хто камянямі кідаў.

Хто йшоў следам, а хто прадаваў яго.

І ўкрыжавалі на Галгофе часу.

І ўваскрос у кожным шчырым беларусу.

Янкам Купалам бачым.

Янкам Купалам верым.

Янкам Купалам вяртаем Беларусь у Беларусь.

Будзем слухаць Янку Купалу.

Пачуйма Янку Купалу.

Марыў Купала пра гордае шэсце

Праўды,

А перад усім,

З цэлым народам гутарку весці

Думаў,

Але не з глухім!

Хай жа сэрца нашае не аглухне!

Дык прысягнем следам за Янкам Купалам:

Жыве Беларусь!

ТОЛЬКІ АДНО

Мы ўсмак наеліся эрзацу

I наслужыліся панам.

На мове роднай

Агрызацца —

Адно,

Што засталося нам!

* * *

Шыбіну прахуквае малы —-

Туманом халодным стыгнўць хукі.

Свет у хаце цесны і малы.

За акном жывуць на волі гукі.

Сонца вырываецца з імглы.

Просіцца пагрэцца снег у рукі.

Крэкчуць па-старэчаму вуглы.

А ў яго ні смутку, ні дакукі.

Свет яшчэ без ценяў, без смалы,

Быццам дуб зялёны,

Шумнасукі.

Шыбіну прахуквае малы

I рукой азяблай ловіць хукі...

БАЦЬКУ

Не выйшаў ты і ў гэты раз

Мяне спаткаць, паднесці рэчы...

Ля весніц толькі зноў твой вяз

Крануў галінамі за плечы.

Ты мне не падасі рукі,

Глядзіш удаль з-за шкла партрэта...

Ці бачыш, вырас сын які?

Скажы хоць слова для прывета.

А я... чакаў з усіх дарог

Цябе ў сорак чацвёртым... летам.

Калоны ні адной не мог

Я прапусціць з ахапкам кветак.

Хацелася пачуць: «Сынок...»

I крыкнуць радаснае: «Тата!»

Бацькоўскім быў мне кожны крок...

Усё ішлі, ішлі салдаты...

Каторы раз сыходзіў снег...

Дамоў вярталіся суседзі.

Я кожнаму насустрач бег

I чуў кароткае: «Прыедзе...»

Калі ж у крыўдзе мне сябры

Гразіліся падчас бацькамі,

Тады хацелася наўзрыд

Заплакаць шчырымі слязамі.

Не плакаў я — усім на злосць,

Бо ў хаце быў адзін — мужчына.

Не йшоў ты...

Маці маладосць

Глыбей заворвалі маршчыны.

I зараз — еду я здалёк,

Чакаю ўсё — зайду, а маці

Мне скажа: «Пазнаеш, сынок?

Вось наша ўся сямейка ў хаце...»

Паверыць цяжка мне таму,

Што больш не прыйдзеш ты дадому.

А шапку я заўжды здыму

Перад магілай невядомай...

* * *

Пакуль жывеш, развітвайся з жыццём

Штогодна, штогадзінна, штохвілінна,

Твой кожны дзень,

Забраны забыццём,

Лічы сваім найболыпым адкрыццём,

Ты — з дрэва часу

Кволая галіна.

Штодня вядзі з самім сабою бой,

Каб клопаты цябе не пахавалі,

Жыві надзеяй,

Мараю слабой,

Што свет трымаецца

Адным табой —

З ракі ўсёзабыцця — намерам хвалі.

Старайся не ў дзяльбе,

А ў малацьбе,

Каб вымалаціць з цемрачы праменне.

Ляж зморшчынкай

Ва ўсмешцы на ілбе,

Каб недзе ўспомніла жыццё цябе,

У незваротнай вечнасці —

Імгненне.

* * *

Яна адна,

Зямля вякоў,

Адкуль

Жыццё пачатак брала

Шчырай верай.

Здалёк відна

Зямля бацькоў,

Матуль,

Дзе песня б'ецца

Перапёлкай шэрай.

У курганах,

Што выраслі з былін,

Спачылі

З поля подзвігу ратаі.

У туманах

Тугі спрадвечны клін

На гнёзды шчасця

Выраі вяртае.

Краса ўзышла

Аднойчы назаўжды,

Закрасавала ў душах

I ў паглядах.

Прамень святла,

Струмень жывой вады

Закаласіўся

На ачахлых лядах.

Світання сцяг

Над цемрывам начы

Расчырванеўся

Радаснаю стомай,

I на губах,

Крамяна пахнучы,

Застаўся яблык

Ранішняй аскомай.

На смерць ішлі

За гэтую зямлю,

За гэтую красу,

За сцяг світання

Сыны зямлі,

Каб засланіць раллю,

З якой нязломнасць

Збажыною ўстане.

Пакуль у нас

Пяшчотаю матуль

I рупнасцю бацькоў

Сагрэты далі,

Не посвіст куль,

А галасы зязюль

Лічыць гадоў чароды

Не прысталі.

УЦЯКАЛА ЗІМА АД ВЯСНЫ

Уцякала зіма ад вясны

Па кустах вербалозаў рагатых,—

Ёй каптан абарвалі яны,

I на голлі матляецца вата.

Уцякала зіма ад вясны,

Уцякала па рэках, азёрах,

Лёд затрэскаў, закрэктаў, заныў,

Здрадзіў лёд —

і вада на прасторы.

Толькі звон крыгалому ачах —

Брод шукаюць бярозы-бяглянкі

I трымаюць на ніцых плячах,

Як дзяцей палахлівых,

буслянкі.

А вясна даганяла зіму;

Заяц скочыў у лужу блакіту,

Бо на хвост наступіла яму,

I пралескі распырскаў, раскідаў.

I ўцякала зіма ад вясны,

Пад нагамі ламачча затлела,

Парастрэсла па сцежках лясных

Снег апошні свой

з ландышаў белых.

Уцякала зіма ад вясны —

Уцякала...

* * *

Ні сябе, ні чужога слова

Няма калі ўчуць чалавеку.

А ў лесе адначасова

Гамоняць дрэвы спрадвеку.

I чуе сусед суседа

I голас радні здалёку.

Такая стаіць бяседа —

Аж сорамна стане кроку.

I думаюць думу разам,

Маўчаць у лагоднай згодзе.

Сябе не даюць абразам,

Ні здрадлівай непагодзе.

Загнанаму веку прагрэса,

Пакуль дагоніць знямога,

Вучыцца б шумець у леса

I слухаць сябе самога.

ТАМ

Не адлучаўся я зусім

З вушацкай хаты анікуды.

Дратоў з'інелых перагуды

Мой цягнуць сон

З далёкіх зім.

І дні спяшаюцца ўпадбеж

Вярнуцца ў цішыню нязлую.

Там толькі,

Дзе душа начуе

І прачынаецца,

Жывеш...

СЦЕРАЖЫ…

І сабака брэша па-зямляцку,

Брэх адтуль, з маленства, з той зямлі,

Дзе пчалой у залатым вуллі

Сонейка ўсміхнулася знянацку.

Ад душы брашы, старайся, браце.

За жыццё абрыд мне брэх чужы.

Адбрашуся сам, ты сцеражы

Сон мой, недаснёны ў роднай хаце…

СТВАРЫ!

Паэт!

Ствары сабе Радзіму,

Дзе пахнуць снамі мурагі,

Каб ад слабога ўздыху дыму

Шугала полымя тугі.

Па незабытным, непазбытным

Тугой

Кругі свае заверш,

Каб першастрахам першабытным

І кожны гук дрыжэў за верш.

Верш,

Дзе жыве твая Радзіма,

Дзе рэчка чуе берагі.

А ты ўтрапёнымі вачыма

Глядзі на бераг свой другі.

ДУША ВЯРТАЕЦЦА ДАДОМУ

Непадуладная нікому,

З захмарнай вераю на ўзноў,

Душа вяртаецца дадому

Да першавоч,

Да першасноў.

Яна й мяне з сабою кліча

Ў сваё чарговае жытло

Адсюль,

Дзе ліха сыталыча

Трымценню рохкаць пачало.

З сабой бярэ,

Каб там ласкава

Дазволіць мне ў зямлю пайсці –

Цягнуцца ў неба каласкамі

Ці слухаць вецер у трысці…

FATUM

Пясок ў касцях.

У жылах стома.

Як ні добра ў гасцях —

Паміраць трэба дома.

ЧУЖЫ

Я пасівеў, як гэтыя аблокі,

Што пасвіліся ў роднай старане.

Стаю такі чужы, такі далёкі,

Што ўжо мой цень не пазнае мяне...

ЛЮБІМ

Любіць час мінулы небыліцы й былі.

Любіць памяць рассцілаць журбы кілімы.

Рэўнасць той зямлі, дзе першы след згубілі,

Любім называць любоўю да радзімы...

ЯРМО

Не літасцю

Вяжа снапы вязьмо.

Не ласкай

Гнецца кашэль з лучыны.

Жаданае толькі адно ярмо —

Ярмо Айчыны...

ПРАЦЯГ ВЯКОЎ

На белай кашулі чырвоны пісяг

Ад злосці падступнага меча.

Бел-чырвона-белы балючы сцяг

Склікае на сумнае веча.

На веча,

Дзе ў вечнасці мусім спытаць,

Ці нам заставацца народам,

Ці толькі аб'едкі надзеі спьггаць,

І моўкнуць, і глыбіцца ў одум.

Ці нам у агульным застоллі людзей

Паблізу ля покуці сесці,

Ці ціха чакаць, каб які дабрадзей

Наш хлеб не пярэчыў нам есці.

Узвіўся, як крык, на крыжацкіх касцях

І погань кіруе ў прадонне —

Бел-чырвона-белы крывіцкі сцяг

У вечным памкненні Пагоні!

А ШТО Я ПАЖАДАЦЬ МАЮ?

Колькі вякоў у Кітаі

Кожны сабе жадае

Нарадзіцца і жыць ў Ханчжоу,

Харчавацца ў Гуанчжоу,

Ажаніцца ў Сучжоу,

Паміраць у Лючжоу.

Адпаведна ў Ханчжоу

Лагодна і плодна.

У Гуанчжоу

Не бедна і не галодна,

У Сучжоу дзяўчаты,

Як ветру павевы,

А ў Лючжоу багата

Камфорнага дрэва,

З дрэва камфорнага дамавіна

Доўга захоўваць цела павінна.

Паўтараю ў Кітаі,

Меркаваць бяруся,

Што я пажадаць маю

Сабе і сябру ў маёй Беларусі?

Нарадзіцца і жыць па-людску

У Слуцку,

Харчавацца ў Белавежы,

Дзе ежа свежа,

Ажаніцца ў Полацку,

Каб ад палачанкі

Аблізвацца, як ад мачанкі,

Было,

Да чарнобыльскай эры

Так было пажадана.

I на вечны спачын —

Толькі б не рана! —

Адыходзіць

У зямельку, некалі шчырую,

Можа паўсюль-такі —

Радыяцыя на вякі

Забальзаміруе.

ДА БЕЛАРУСАЎ СВЕТУ

Беларусы ўсіх краеў, яднайцеся!

Нас няшмат, а будзе менш яшчэ,

Як адступім, зломімся пад націскам,

Як ад нас рашучасць уцячэ.

Праз усе вякі нас толькі ціснулі

І хадзіць хацелі як па тлі,

Нас душылі волгамі і вісламі,

Кожны тужыў зашмаргу пятлі.

Нас турылі з Бацькаўшчыны, з Дзедзіны,

Нам, панам крывіцкае зямлі,

Котласы, Чарнобылі адведзены,

Маем права мы на мазалі.

Нас палілі, катавалі, праталі,

Малацілі нас, нібы кулі,

Каралі, забойцы, імператары

І бацькі працоўных мас,

Калі

Беларусь, як палатніну, кроілі

На мундзіры ды на каптаны,

Каб магілы з нашымі героямі

Уціскалі валуны маны.

Над святынямі пазруйнаванымі

Паклянемся дбаць пра карані.

Будзем Янкамі, а не Іванамі,

Што не ведаюць свае радні.

Працавалі мы на ўсе імперыі,

Папрацуем на сябе, браты.

Дык адродзімся душой і вераю.

З намі Бацька Бог І Дух Святы!

IN MEMORIA

Над Беларуссю

Сонца марудна ўстае,

I спяшаецца за навалай навала.

Адам Міцкевіч паліць

Беларускія вершы свае,

Каб напісаў іх Янка Купала...

* * *

На нічыйных гарадскіх дварах,

Нібы сны ў разбураным Сезаме,

Па сваіх былых гаспадарах

Вішні плачуць

Белымі слязамі...

МАЛІТВА НАСТУПНАСЦІ

Хай свеціцца імя Тваё,

Беларусь,

У стронцыі, цэзіі, ліціі!

Як і ва ўсе вякі,

Душу быць ласкавай змусь,

Дазволь слязам,

Ужо радыеактыўным,

Ліцца.

Хай свяціцца імя Тваё,

У палыновым вянку,

Гаратніца.

Хай цвіце твой дзядоўнік

Калючы, таму што безабаронны.

У цябе на слыху перагукваюцца

Радыяцыя і Радаўніца.

Чакаючы ў гнёзды буслоў,

Дагніваюць на ліпах бароны.

Хай свяціцца імя Твае,

Маці Сумная!

Хмару радыеактыўную

Хусцінай ад Бога

Ты на самыя вочы насунула —

Не чуеш, не бачыш

Нічога.

АКАФІСТ УЛАДЗІМЕРУ

Ён нарадзіўся —

I зрабілася болей на адну зорку

У сузор'і славутых імёнаў Беларушчыны.

Уладзімер Караткевіч прыйшоў,

Каб сцвердзіць жывучасць

I трываласць духу беларускага,

Усёабдымнасць крывіцкага розуму.

Ён быў дойлідам,

Які ўзводзіў светлы гмах,

Цвярды мур для беларускай душы,

Выгнанай з дому свайго чужынцамі.

Ён быў майстром цяжкой.

I няўдзячнай справы —

Лучыў ланцуг часін парваных.

Шчырэў адзін за ўсіх.

Ён быў майстрам

I чаляднікам у сябе ж самога,

Бо памагатых не меў.

Небяспечнай была справа,

Якой аддаў гады свае

Беларускі геній.

Ён быў аратаем,

Які араў дзірваны

Бяспамяцця й знявагі,

Крыўды й абразы

Ён быў сейбітам,

Які сеяў зерне любові

Да ўсяго роднага, наскага,

Крывіцкага,

Ён сеяў зерне думкі,

А такое зерне дае

Рунь надзеі.

Звышнім пасланы быў нам

Уладзімер, сын Сямёнаў,

Каб не забыліся,

Што мы беларусы,

Што мы народ,

Варты ўвагі сусветнага людства.

Гісторыю твораць асобы.

Уладзімер Караткевіч

Тварыў нашую гісторыю.

Ён зрабіў свой вольны пераказ

Аповесці старавеччыны.

I пераказ гэты быў дакладны,

Бо пераказаны сэрцам,

Закаханым у крывіцкасць,

Сэрцам аднаго

З найлюбімейшых сыноў Беларусі.

Зямны й даступны ў штодзённым бытаванні,

Уладзімер Караткевіч быў недаступны

Падчас размоваў сваіх з Вечнасцю,

Калі адкрываліся яму

Вяршыні горныя ісціны й еэнсу.

Ён падставіў сваё інтэлігенцкае плячо

Пад непамерную ношку,

Якую неслі Кастусь Каліноўскі

I Янка Купала.

Ён нёс і не гнуўся.

Ён нёс свой крыж,

Ён нёс свой крыж і за нас.

Будзьма любіць Беларусь

I быць ёй адданымі,

Як Уладзімер Караткевіч,

Каб вярнулася святло

У душы нашыя,

Каб цемра ад нас адвярнулася.

На развітанне нястомны працаўнік,

Як трохзор'е,

Як трохзярняцце,

Абраніў трохслоўе:

Быў. Ёсць. Буду.

Гукнем жа ўслед глыбіннадумцу,

Гукнем яму ў вячніну:

Быў! Ёсць! Будзеш!

Будзеш!

Будзеш!

НІКОЛІ

У кватэры, ў якіх я калісьці жыў,

Я яшчэ не заходзіў ні разу.

Ні забыты матыў,

Ні надрыў, ні парыў

Не пускаў у душу, як абразу.

Каб не ўшчуліць таго,

Што было, што сплыло,

Засталося ўспаміннай гасподай.

Бо жытло, дзе душа гасцявала,

Ў святло перайшло,

Разлілося лагодай.

ЗАСУМАВАЛА...

Былосць засумавала па радзіме,

Па той зямлі,

Што першаю была.

І плакала жніво слязьмі сухімі,

Хацеў пазычыць дзень

Журбе святла.

І незнаёма ўсё, і ўсё знаёма

І забыццю, і памяці было.

І прамянёў палючая салома

Спадала небасхілу на чало.

Каб чула ўдзячнасць незямныя крокі,

На момант мову адняло ў грамоў.

Цішэй плылі высокія аблокі.

І папрасілася душа дамоў...

ВОСЬ ЗАРАЗ...

У мамінай хаце печку кармлю

Сухімі ацярэбкамі саду.

I крыўдна зрэзанаму галлю,

I кожны сучок

Хоча пальцы ўкалоць,

Каб мне адпомсціць за недагляд,

Што рэдка ў змоўклай хаце бываю,

Што без пяшчоты дзічэе сад,

Які садзілі йшчэ бацька й мама.

А вецер дзвярыну як віхтане —

I вочы мае наеліся дыму.

Вось зараз мама зойдзе і мне,

Што печку не так распальваю,

Скажа...

ХТО ПОМНІЦЬ...

Страха — страфа

З паэмы роднай хаты,

Прысвечанай спагадлівым нябёсам.

Тваю журбу

Аслоніць цень крылаты,

I мроям закарціць

Сустрэцца з лёсам.

Паэму шумам

Вершалінаў поўніць>

Спаміж радкамі

Баравая воўна.

I моліцца за ўсіх,

Хто хату помніць,

Страха,

Далоні склаўшы малітоўна...

КАПУСЦЕ З НАШАГА ГАРОДУ

Капуста любіць думаць качанамі.

Скрыпяць марозна

Восеньскія думкі.

Прыспаная вятрамі й туманамі

Капуста звязвае

Зацішша ў клумкі.

Аб нечым незлічоным шэпчуць вусны,

Шануючы зялёнае жаданне.

Крамяную пілнуе гад капусны,

За соннай сочаць

Хрумстанне, глыданне.

Нудзіцца шаткаўніца пачынае

I пахнуць кменам

Сцежкі і застрэшкі.

Капуста любіць думаць качанамі,

Хоць галаву сякуць

Да качарэжкі...

НА ЗЯМЛІ МАЛЕНСТВА

I трава сама па сабе расла,

I вада сама цякла без прынукі.

I ні ў кога неба не прасіла святла.

Ані мукі з імі, ані дакукі.

Толькі ў гаспадарцы любой

Гадавалі агонь,

Быццам падсвінка.

I кармілі агонь чым маглі,

Як на ўбой.

Да іскрынкі іскрынка —

Залатая шарсцінка.

Гадавалі агонь,

I ён гадаваў,

I свяціў, і свянціў,

Грэў, карміў, гатаваў.

I гарачай радні,

I самому агню

Мусілі ўсе залаціць даланю...

КАЛІ Ў ВУШАЧЫ НАЧАВАЎ НАПАЛЕОН...

Калі ў Вушачы начаваў Напалеон,

Ноч ліпеньская ў асалодзе млела.

Спакой трывогу браў

У свой палон.

Вушачка-рэчка ў туманах мялела.

Раскручваў жорны часу

Мулкі млён.

I выдумлялі вецер ветракі.

I ратуша драўляная старэла.

I ў неба на кашулі васількі

Да раніцы ўсміхаліся нясмела.

I сон ішоў з Парыжа нацямкі.

Да імператара патрапіць

Хоць бы ў сон

Паненкі мроілі, ажно не спалі.

Мілосць здавён —

I эшафот і трон.

I жарсць падумак смелых

Кралі кралі,

Калі ў Вушачы начаваў Напалеон...

АЙЧЫНА ДУМКІ

Айчына думкі.

Ува мне яна

Паўсюль, дзе быў

I дзе яшчэ не буду.

Здарожаная думка мне звідна

I дацямна

Укленчыць раіць цуду.

Цуд непачуты на зямлі расце,

Якая й называецца Айчынай.

Таксама на здарожанай вярсце

Сустрэцца мусяць

Вынікі з прычынай.

Айчына думкі

Ахіне мяне,

Як роднага,

Здарожанай маркотай.

Малечы плач,

Што спаў у палыне,

На вушка нешта

Смеху скажа ўпотай...

ЛІСТ У ХЕЛЬСІНКІ ВАСІЛЮ БЫКАВУ

Усіх пакаранняў

Не злічаць вякі.

I людзі не злічаць самі.

Дзе грэх, як пух,

Дзе, як камень цяжкі?

Дзе вязні з ціхімі галасамі?

П'яніць

Нявіннай віны віно.

Гняце немата

Стараны нелюдзімай.

Цяжэйшае ўсё ж

Пакаранне адно —

Пакаранне Радзімай...

ПАШТОЎКА

Будуць часам ідалы раструшчаны.

Свет разумны стоміцца ад крыкаў.

Васільком у жыце Беларушчыны

Назаўсёды застанецца Быкаў!

ЧЫЙ?

З успамінаў замроеных

Выплываюць былыя красуні

У праменьчыках зморшчынак,

У смузе сівізны.

Гэта сподзеў разгублены

З незабытай вясны адрасуе

Да маёй непамыснасці

Ліст заказны.

Ліст паспеў абыйсці

Долы ростані, ўзгоркі чакання,

Даў задумацца мне,

Ці пачуў, ці застаў, ці сустрэў,

А над лугам спакою

Вісне каня знікання,

Як пытанне світання,

Чый сум пастарэў?

ПАДЛЁТАК

Пакуль мой смутак

Яшчэ не ляны

I сподзеў гняздо не пакінуў,

Ляціць да родных мясцінаў

У сны

Вырай маіх успамінаў.

Там поўныя клопату халады

I ў крыўды

Самы пяшчотны дотык,

Адстаў і не дагнаў чарады,

Абзімаваў

Маленства падлётак.

НЕ ВЕРЫШ

Канец жыцця

Пачатак паўтарае:

Які прыйшоў —

Такі ты й адыходзіш.

Табе адна маркота патурае.

Каўшу з гаркотаю

Не скажаш: годзе ж!

Час б'ецца,

Як падлётак-недаперыш,

З гняздзечка выпаўшы

На недакосы.

Што ты знікаеш,

Сам сабе не верыш,

Няпэўны, як туман,

Як вецер босы...

РОДНАЯ КАМЕНСКАЯ ВУЛІЦА

Па яшчэ ацалелым бруку са мною

Ступаюць маладыя правіны.

Маркоце хапае спакою,

Пустазеллю — зямлі.

Да нябыту паварочваюцца спіною

Хаты —

Звечарэлыя дамавіны

Душаў,

Якія тут аднойчы жылі...

З ДЗЁННІКА БЯССОННІЦЫ

Круціць жорны недаспаны гром.

П ' я ны дождж праз ручаінкі скача.

Ноч ідзе з пагаслым ліхтаром.

— Хто схіліўся нада мной?

— Вушача...

А ЯК ЖЫВЕЦЦА...

А багатая душа не скўпая

Ні на шчырасць,

Ні на неспакой.

I ніхто ў яе не запытае:

Як жывецца табе самой?

А багатая душа маладая,

Бо старэць ёй няма калі.

А багатая душа галадае —

Не пякуць ёй хлеб на зямлі.

I багатая,

А па-жабрацку

Ходзіць з торбай пустою адна,

Каб было куды зорам сабрацца.

Толькі торба не мае дна...

УСКРЭСНЕ!

Вяльможны беларускі розум цямкі,

Абы чаго не ходзіць нацямкі.

Сядзібу духу ад кута да клямкі

Інакшыя прасвенцяць скразнякі.

Лагоды й азарэння бліскавіца

Юнее й нашчыцца, каб не згасіцца.

Сябе не цэніць розум беларускі.

Ён не прымака ў славы-удавы.

Моц атрасе чужыншчыны атрускі,

Убачыць свет, што беларус жывы!

Хай у пячоры чэрапу цямрэча,

Ускрэсне з мёртвых роднае спрадвечча!

НАБЕЛАРУШВАЕЦЦА...

Канкрэтныя беларусы ў зямлі.

На зямлі бадай што прыблізныя.

А тыя,

Што самавіта прабліснулі,

Здаецца, зусім не былі.

Яна беларуская,

Наша зямля,

Бо гэтулькі беларусаў забрала.

А ўсё ёй мала й мала:

Раней, цяпер і пасля

Нас —

Набеларушваецца ў запас.

ВЯРТАННЕ З ВУШАЧЫ 30 САКАВІКА 1985 ГОДА

Снег на адлегу чулы.

У нас яшчэ вясна не адагрэлася.

Едзем з тэлевізійнікамі.

Начэе грузна й сыравата.

Перазяблы туман,

Як, пэўна, бацька мой,

Некалі недзе тут партызанячы,

У маскхалаце белым амаль

Па белым амаль снезе йдзе...

У кулаку

У задумлівага й задымлівага

Міхася Стральцова

Акурак зоркі.

У зорак

I ў Міхася Стральцова

З небам размова...

* * *

Жыў на хутары кот Мірон,

Быў, здаецца, шэры Мірута.

Біўся ў сон

Камарыны звон.

Калыханкаю пахла рута.;

Стагаваўся не мною стог

Летаў вялых маіх не крута,

I, як зман, на стог

Пан туман прылёг.

...Чорны, чорны,

Як некралог,

Лашчыцца да мяне Мірута...

У ПЕРАМОЎКЛЫМ САДЗЕ

У перамоўклым садзе ў разварушшы

Спадаюць яблыкі,

Нібы гады.

Ці можа гэта праведныя душы

Свае шукаюць босыя сляды.

Каму распавядзе

Глухая градка,

Як у зямлі,

Паслушлівай лясам,

Нібы ў халодным яблыку

Зярнятка,

Спіць гаспадар,

I сад старэе сам...

ТРЭБА ДОМА БЫВАЦЬ ЧАСЦЕЙ

Трэба дома бываць часцей,

Трэба дома бываць не госцем,

Каб душою не ачарсцвець,

Каб не страціць святое штосьці.

Не забыць, як падвялы аер

На памытай падлозе пахне.

Як у студню цыбаты асвер

Запускае руку да пахі.

Не забыць сцежкі той, што цябе

На дарогу выводзіла з дому,

Што у хаце там быў рубель

У цане і па курсу старому.

Не забыць, як марозам злым

Клямка пальцы пячэ балюча

I адкуль на стале тваім

Бохан свежага хлеба пахучы.

Помніць свой на іржышчы цень,

Не забыць, як завуць суседа,

Не забыць, як пяе пад дзень

За вясёлым сталом бяседа.

Трэба дома бываць часцей,

Трэба дома бываць не госцем,

Каб душою ты стаў чысцей

I не страціў святое штосьці.