Тры камедыі

Да нашага вяселля, Іпаліта,

Рукой падаць. Чатыры дні — й Купалле.

Але павольна ветах растае

I замінае спраўджвацца жаданням,

Бы тая скнара-мачаха ў маёнтку

Ліпіць, рыпіць, а пасынку — трывай.

Чатыры дні пяройдуць шпарка ў ночы,

Чатыры ночы зачаруе сон,

I маладзік, бы лук срабрысты, гожа

Прарэжацца ў нябёсах і азорыць

Наш урачысты шлюб.

Гэй, Філастрат,

Шыбуй і раскатурхай нашу моладзь,

Гульні гарэзнай горан распалі,

Няхай нуда пляцецца на хаўтуры:

Няма ў нас месца гэтакім гасцям.

Ах, Іпаліта, у вайне з табою

Тваё каханне я здабыў. За свата

Мне быў мой меч. Але вяселле наша

Згуляем мы на іншы лад: любоўна,—

У баляваннях, досціпах, гульні.

Будзь баславёны, герцаг наш Тэзей!

Здароў, Эгей!.. Што скажаш, дабрадзею?

Абураны, я скардзіцца прыйшоў —

На Гермію, дачку сваю. Дзяметрый!

Хадзі сюды! Вось гэты чалавек

Мной, вашамосць, ёй мужам абяцаны.

I ты хадзі, Лізандр! А гэты

Абваражыў душу яе нахабна.

Ты, ты, Лізандр! Ты вершы ёй складаў,

Даваў і браў любоўныя цыдулкі,

Ты па начах пад вокнамі ў яе

Ціліўкаў ёй пра вечнае каханне.

Ты захапіў дзявоцкае ўяўленне,

Ёй дорачы то кудзер свой, то кветкі,

То спражкі, то пярсцёнкі, то ласункі,

То цапстрыкі ўсялякія — усё,

Што цноце неспрактыкаванай міла.

Ты сэрца выкраў у маёй дачкі,

Перавярнуў пакору даччыную

Ў зацятую нязгоду. Вашамосць,

Калі вось тут, перад абліччам вашым,

Яна й цяпер адмовіцца ад шлюбу

З Дзяметрыем — прашу: хай падтрымае

Мяне бацькоў афінскіх прывілея;

Яна — мая, і я над ёю ўладны,

Таму яе аддам, як і рашыў,

Дзяметрыю, а не — тады на згубу,

Як гэта і прадбачыцца ў законе.

Ты чуеш, Гермія? Чуй, мілае дзяўчо —

Быць для цябе павінен бацька богам,

Што даў табе жыццё і прыгажосць:

Ты для яго нібы фігурка з воску...

I гэта ў яго моцы — зберагчы

Альбо не зберагчы яе... Дарэчы,

Дзяметрый чалавек надзвычай годны.

Таксама і Лізандр.

Лізандр таксама.

Ды бацькаў голас не за ім, таму

Прыгоднейшым назваць другога трэба.

О каб жа паглядзець мой бацька мог

Вачмі маімі!..

Лепш было б, калі

Ягонымі вачамі ты глядзела.

Даруйце, ваша светласць, я сама

Не ведаю, адкуль бяру адвагу

І як мне сціпласць не затуліць рот

Пры ўсіх казаць, што думаю ціхмяна,—

Дазвольце мне даведацца усё ж

Найгоршае, што мне наканавана,

Калі я за Дзяметрыя не выйду.

Цябе чакае смерць... Альбо навекі

Цябе адлучаць ад сябрыны нашай.

Таму перапытай свае жаданні,

Пачуй, што скажа маладая кроў,

Перш чым бацькоўскай волі запярэчыць.

Няўжо табе захочацца надзець

Манаскі ўбор, замкнуцца ў цёмнай келлі,

Век звекаваць пустэльніцай бясплоднай,

Маркотны месяц славячы маркотна?!.

Хто, ўтаймаваўшы кроў, ахвяраваў

Сябе дзявоцтву — тройчы баславёны;

Ды ўсё-такі, парфумай стаўшы, ружа

Шчасліўшая за тую, што расце,

Цвіце і памірае нечапанай.

I я так аджыву, так адцвіту

I так памру, сваёй дзявоцкай волі

Перад ярмом прымусу не скарыўшы.

Разваж рупліва, і ў купальскі дзень —

У дзень, які пячаткай запаветнай

Мяне з маёй каханаю змацуе,—

Рыхтуйся, зрэшты, ці пайсці на смерць

За непакору бацькавай уладзе,

Ці абвянчацца з тым, каго ён выбраў,

Ці асудзіць прад алтаром Дыяны

Сябе на пажыццёвы манастыр.

Злагодзься, Гермія! А ты, Лізандр,

З маім бясспрэчным правам пагадзіся.

Цябе, Дзяметрый, бацька любіць — ты

Жаніся з ім, а мне й дачкі даволі.

Жартуеш ты, а мне ўсё ж любы ён,

I любасці ўся спадчына належыць.

Дачка мая, і права на яе

Я аддаю Дзяметрыю ахвотна.

О валадар! Як ён, я радавіты,

Як ён, багаты, дый мацней кахаю,

І доляю ласкавай, як і ён,

Надзелен шчодра, нат шчадрэй, магчыма,

I самае галоўнае прытым,

Што я дзівоснай Герміяй каханы!

Чаму ж тады я адступіцца мушу?!.

Зусім нядаўна — я скажу як ёсць —

Дзяметрый заляцаўся да Алены,

Нядаравай дачкі: ў сваё сіло

Злавіў яе, збіў з тропу, і дзяўчына,

Кахаючы, ў агні цяпер гарыць,

I не знаходзіць месца, і малітвы

Шалёныя шле гэтаму чмуту.

Я чуў таксама тое-сёе, нават

Пагутарыць з Дзяметрыем збіраўся.

Але, заняты клопатамі ўсімі,

Адклаў размову. Дык хадзем цяпер

Са мной, Дзяметрый, ты, Эгей, таксама:

Мне вас абодвух трэба паўшчуваць.

Ты ж, Гермія, старайся так схіліць

Свае пачуцці, каб яны супалі

З намерам бацькі. Бо інакш...

Інакш стары закон нелітасцівы,

Змякчыць які і мы не маем права,

Табе рыхтуе смерць ці шлюб самоты.

Што, Іпаліта? Што, мая душа?!.

Ідзём ужо. I вы са мною разам.

Я вам павінен штосьці даручыць

Да дня ўрачыстага, параіцца пра штосьці,

Што вас абодвух тычыцца надзвычай.

Мы рады слугаваць вам, вашамосць!..

Чаму збляднела мілая мая?

Чаму завялі ружы яе шчокаў?

Таму, відаць, што не абмыла іх

Вачэй маіх захмараных залева.

Усё, што чуў я і што сам чытаў

У казках ці ў паданнях, гаварыла:

Гасцінцам роўным не ідзе каханне.

Альбо не супадае радавод...

Ах, злыбеда! Гара даліну лашчыць.

Альбо гады няроўныя...

Ах, сорам!

Мілуецца пялёстак з сівізною.

Альбо выборы твораць сваякі...

Ах, чорны дзень! Кахаць чыімсьці зрокам.

Калі ж тут акурат усё — вайна,

Бяда і смерць каханню пагражаюць

I робяць яго хісткім, як усклік,

Як цень — міготкім і як сон — кароткім.

Так бліскаўка, успыхнуўшы ўначы,

Раззеўрыць гнеўна долы і нябёсы,

Але раней, чым выгукнеш: «Глядзі!» —

Яе ўжо зяпа цемры паглынае...

Ўсё яркае кароткі мае век.

Калі такая зорка ў закаханых —

Пакутаваць, трываць замахі зла,

Прывучымся і самі да трывання.

Ідзе каханне па цярністай сцежцы,

А летуценні, мары, уздыханні

I слёзы — спадарожніцы яго.

Ты праўду кажаш... Слухай зараз пільна:

Ёсць цётухна ў мяне, яна ўдава,

Заможная прытым, дзяцей не мае,

За сем вялікіх вёрстаў ад Афін,

Калі браць нацянькі, яе сядзіба.

Я для яе — нібыта родны сын.

Напэўна, мы там зможам павянчацца.

Туды законы наскія дапяць

Не здолеюць. Калі мяне кахаеш,

Дык выкрадайся з дому заўтра ўноч...

А за вярсту ад горада, у лесе,

Там, дзе цябе аднойчы напаткаў,

Прыгадваеш, калі з Аленай разам

Вы раніцу маёвую ўслаўлялі,—

Там буду я чакаць.

Лізандр, мой дружа!

Я лукам Купідонавым найдужым,

Яго стралой найвострай залатой,

Венерынай галубкаю святой,

Усім, у чым бярэ каханне сілу,

Тым вогнішчам, якое ахапіла

Царыцу Карфагенскую, калі

Траянец адплываў на караблі,

Ўсёй здрадаю мужчын — ніякім чынам

Зраўняцца з ёй не здолеюць жанчыны,—

Клянуся: я прыйду на месца тое,

Не баючыся цемрадзі лясное.

Трымайся клятвы! Вунь ідзе Алена.

Куды ідзеш, Алена-мілавіца?

Я мілавіца? О, пакінь цвяліцца.

Не мной Дзяметрый звабіўся ахвоча.

Як зоркі, ясна ззяюць твае вочы,

У жаваранка не званчэйшы голас,

Калі квітнее глог і спее колас.

Была б краса заразлівай — не ўтою,—

Хацела б заразіцца я тваёю.

Усё ў цябе пераняла б рупліва —

I бляск вачэй, і гукаў пералівы.

Валодала б я светам — аддала б

Усё табе, сабе яго ўзяла б.

Адкрый сакрэт, якою варажбою

Дзяметрыя звяла ты за сабою?

Ласкавы ён тады, калі я ў злосці.

А я ўсміхаюся — злуецца ён чагосьці.

Кляну яго — ён яшчэ больш кахае.

Малю яго — ён, як сцяна глухая.

Хіба ў ягоных шалах я віною?

Твая краса. Ах, каб яна маёю

Была...

Суцешся! Навіна такая:

Адгэтуль я з Лізандрам уцякаю.

Пакуль каханне стукалася квола,

Бы райскі сад, квітнела ўсё наўкола,

Але ўвайшло — і ўраз усё падсекла,

I неба перакульваецца ў пекла.

Табе даверым нашу таямніцу:

Ледзь у люстэрках вадзяных зальсніцца

Аблічча срэбрагожае Дыяны

I жэмчугам абросяцца паляны,

У час, які любоўнікам спрыяе,

Мы выйдзем з брамы гэташняга раю.

I ў лесе, дзе з табой за ўцеху мелі

Ляжаць на ложку з дзятлінкі і хмелю

I ў сэрцы песціць маладыя мроі,

Лізандр мяне сустрэне той парою.

Калі павернем ад Афін галовы,

Хай новы свет дае сяброў нам новых.

Перажагнай нас ад ліхіх напасцяў,

I хай табе з Дзяметрыем пашчасціць!

Бывай, Лізандр, дык памятай: да ночы

Гавець павінны нашы вочы.

I я пайшоў... Алена, мне здаецца,

Дзяметрый да цябе наноў прыб’ецца.

Каму лёс шкодзіць, а каму дык мосціць.

Мы роўныя ў Афінах прыгажосцю.

Ды што з таго, калі яму зацьміла:

Што ўсім відаць, таго не бачыць мілы.

Як ён — вар’ят, у гэткім жа парадку

I я, ім засляпёная, вар’ятка.

Запэцканыя, брыдкія прадметы

Каханнем аздабляюцца ў саеты.

Яно не зрокам бачыць, але сэрцам.

I нездарма яго па даўняй мерцы

Малююць невідушчым і крылатым,

Не трэба яму розуму палаты,

Ні просты глузд. Яно — дзіця, і ўпору

Падманвацца яму ў сваіх выборах.

Як дзеці божацца адно перад адным,

Так для кахання ўсе зарокі — дым.

Пакуль Дзяметрый не падаўся ў мены,

Ён градам клятваў абсыпаў Алену.

Але дыхнула Гермія цяплынню —

I град растаў, і клятвы не ў паміне.

Скажу яму пра Гермію на вуха —

Ён рынецца за ёю што ёсць духу

У лес, у ноч. За гэту таямніцу

Удзячнасці яго куплю драбніцу.

Я дорага плачу, ды маю шмат:

Я з ім прайду туды і з ім назад.

Лупіў Пярун I Гапалон,

У дахі трун, Як медальён,

Крышыў, як тур, Прагнаўшы змрок,

Астрожны мур. Блішчаў здалёк.

А, фея! Мой паклон! Куды ідзеш?

Цераз яр і гушчар,

Курганоў чараду,

Праз шырокі абшар,

Праз агонь і ваду —

Я лунаю безупынна,

Абганяю месяц плынны.

Я служу царыцы феяў,

Перад ёю росы сею.

Вартавыя-першацветы

Увабраліся ў саеты:

Іх рубіны, быццам сіта,

Цэдзяць водар самавіты.

Я з жамчуговых росаў гаю

Ім завушнічкі ў вушкі паўдзяваю.

Ну, мужычок, бывай! Марудзіць годзе —

Сюды царыца з феямі прыходзіць.

I цар сюды заявіцца, дарэчы,—

Дабра не будзе з гэтае сустрэчы.

Раз’ятраны, ён з ёю на нажах

З-за хлопчыка, што ходзіць у пажах

У ейнай свіце. Фея падмяніла

Яго ў цара індыйскага. Ён мілы,

Акраса світы, ўсе ў яго ўлюбёны,

Аж зайздрыкі хапаюць Абярона.

З сабою мець яго ён хоча — страх!

Каб разам з ім бадзяцца па лясах.

Але царыца ўпарціцца-такі,

З ім бавіцца, пляце яму вянкі.

Цяпер дзе ні сустрэнуцца міжволі —

Ў гаі зялёным, ці на голым полі,

Ці на паляне зорнай, ці над рэчкай,—

Між імі гэткая закручваецца спрэчка,

Што небаракі-эльфы стрымгалоў

Хаваюцца пад шапкі жалудоў.

Як я гляджу, дык ты, па ўсіх прыкметах,

Той дух свавольны, што пужае гэтак

Дзяўчат знянацку, дотыкам ці ўскрыкам,

Збівае падарожных з панталыку,

Той, што здымае ў гладышах смятанку,

Што маслу збіцца не дае ў біянках,

Што адбірае дрожджаў моц у піва,

Ўпарожне круціць жорны ўсім надзіва,

Хто ж яго кліча «даражэнькі Пук» —

Таму ён і памочнік, і сябрук.

Дык ты Гарэза Робін?

Угадала.

Бадзяга я начны, штукар удалы.

Сам Абярон рагоча, у гуморы,

Калі я па-кабылляму гутору

I жарабца ўзварушваю да шалу;

Ці яблыкам прыпечаным, бывала,

Стаюся ў кубку кумчыным на дне,

Яна ледзь толькі з кубка сербане —

Я шусь у губы кумчыны!.. I ўраз

На грудзі ёй выплюхваецца квас.

Альбо кабеце, што жалобіць словы,

Я ўслончыкам падамся адмысловым:

Нацэліцца яна ўмасціцца гладка —

Я з-пад яе, кабета плясь азадкам!

Закрэкча гучна, заікнецца квола,

Аж за бакі бяруцца ўсе наўкола.

I божацца гаспадары і госці:

Даўно не мелі гэткай весялосці...

Хавайся, фея! Бачыш: Абярон!..

А вунь царыца. Як няўпору ён!

Пыхлівая Тытанія?!. I ветах

Сустрэчу нашу, мусіць, не злагодзіць.

Раўнівы Абярон?! Прэч, феі, прэч!

Мне брыдкія і твар яго, і ложак.

Стой, неслухмянка! Хто я табе — муж?!

А я хто? Ці не жонка? Ды хіба

Не пакідаў ты ўпотай царства феяў,

Каб на жалейцы ў вобразе Карына

Па днях дудзець і пра каханне баяць

Філідзе вабнай?! А цяпер нашто

Ты з Індыі далёкай заявіўся?!

Таму, што баявая амазонка,

Твая сяброўка ў чабатках прыўкрасных

Шлюбуецца з Тэзеем і ты хочаш

Паслаць іх ложку радасць і памыснасць.

Саромейся! Табе хіба ўшчуваць

Мяне за сябраванне з Іпалітай,

Калі з Тэзеем водзішся сама?!

Ці ўпоцемках не ты яго звяла

Ад Перыгены, ўзятае гвалтоўна?

I ці не праз цябе ён адступіўся

Ад Эгле, Арыядны, Анціопы?

Набаяла табе ўсё гэта рэўнасць.

За цэлы год ні разу не ўдалося

У лесе, у ярах ці на пагорках,

Ля рэчкі ціхаплыннай, ля крыніцы

Ці на пясчаным беразе марскім

Пад музыку вятроў нам пакружыцца,

Каб ты не папсаваў нам нашы гульні.

Ад прыкрасці, што рупяцца дарэмна,

Вятры ўзнялі, нібыта ў помсту, з мора

Туман шкадлівы. Ён апаў — і рэчкі

Такою фанабэрыяй напоўніў,

Што тыя пазахоплівалі сушу.

Дарэмна вол ярмо цягнуў, дарэмна

Араты пот ліў: гіне збажына

Зялёнаю, вусоў не прычакаўшы.

Палеткі апусцелі, мрэ жывёла,

Адно жыруе вараннё на трупах.

Гразюкай зацягнула мурагі,

Дзе пастушкі гулялі і ў апуку,

I ў булу — сцёрся гульняў след.

Зімы чакаюць з гора бедалагі.

Начамі вусціш: не пяе ніхто.

I вось ад гневу пабляднелы месяц,

Вады ўладар, паветра завільготніў

I распладзіў раматусы без меры.

Ўсе поры года зрушыліся з месца:

I падае сівагаловы шэрань

У свежыя абдымкі пульхнай ружы.

Затое да кароны зімняй сцюжы

Вянок духмяны з веснавых бутонаў

Прычэплены на смех. Вясна і лета,

Зіма і восень, як на прадстаўленні,

Мяняюцца апраткай, і не можа

Адрозніць свет, якая дзе пара.

I ўсё праз нашы нелады і сваркі

Непамыслоты гэтыя паўсталі.

Мы — іх прычына, мы ствараем іх.

Усё ў тваіх руках, аднак. Навошта

Тытанія пярэчыць Абярону?

Прашу я толькі хлопчыка сабе.

Дарэмна ты сабе вярэдзіш сэрца,

За царства феяў не аддам дзіцёнка.

Мне яго маці жрыцаю служыла:

У водары начэй індыйскіх часам

На залатым няптунавым пяску

Сядзелі разам з ёю мы, сачылі

За лайбамі купецкімі, дасціпна

Смяяліся, калі распуснік-вецер

Вятрылы, надзімаючы, цяжарыў.

Жартуючы, яна іх пераймала:

Цяжарная ўлюбёнцам нашым, плаўна

Плыла па сушы, каб вярнуцца тут жа

З якою-небудзь драбязою ў жменях,

Бы з грузам дарагім з краёў заморскіх.

Аднак яна смяротнаю была.

Жыцця ёй каштаваў дзіцёнак мілы.

Я хлопчыка ўзгадую ёй у памяць

I ў памяць ёй не разлучуся з ім.

Ці доўга ты прабудзеш тут, у лесе?

Пакуль не павянчаецца Тэзей.

Калі ты ў гульнях нашых месяцовых

I ў карагодах хочаш браць удзел,

Прыстойна, мірна,— заставайся з намі.

А калі не — нам лепш не сустракацца.

Аддай дзіця — і я з табою ў згодзе.

Не, нізавошта. Прэч адгэтуль, феі,

Ад Абярона зноў вайною вее.

Ну, што ж, ідзі! Ды з лесу ты не выйдзеш,

Пакуль я за знявагу не адпомшчу.

Сюды, мой слаўны Пук! Ты помніш,

Як слухаў я сірэну, што плыла

Па моры на дэльфіне? Так прывабна,

Так соладка яна тады спявала,

Што хвалі неўтаймоўныя аціхлі

I зоркі пазрываліся з арбіт,

Каб спеў яе паслухаць...

Як жа, помню.

Прыкмеціў я (хоць ты не мог убачыць),

Як між зямлёй і месяцам халодным

Ляцеў тады са зброяй Купідон.

Ён цэліўся ў вясталку, што пануе

На захадзе, і так пусціў стралу,

Што здолеў бы працяць мільёны сэрцаў!

Ды палкая драціна Купідона

Ў вільготным месяцовым ззянні згасла,

I ў роздуме дзявоцкім, непарушнай,

Ішла сабе царэўная вясталка.

Але я змеціў: трапіла страла

У кветку, што з малочна-белай стала

Ураз барвовай ад любоўнай раны,—

Яе дзяўчаты называюць «чмутай».

Дык варта сокам кветкі той абпырскаць

Павекі спячаму — ўраз, як прачнецца,

Ён загарыцца палам да найпершай,

Якая ў вочы кінецца, істоты.

Знайдзі мне тую кветку — і сюды

Імчыся з ёй, хутчэй, чым праплывецца

Левіяфанам міля.

Досыць мне,

Каб абляцець зямлю ўсю, сорак хвіляў.

Я высачу, калі засне царыца,

I ў вочы нацаджу ёй соку з кветкі.

I вось да той істоты, што найперш

Убачыцца, калі расплюшчыць вочы —

Хай гэта будзе воўк, мядзведзь,ці дзік,

Ці малпа шустрая, ці хто яшчэ,— адразу

Яна душой усёй сваёй прыліпне.

Пакуль з яе не зняты будуць чары —

А зняцца яны змогуць іншым зеллем,—

Яна аддасць мне хлопчыка без бою!..

Сюды хтось набліжаецца. Зраблюся

Я зараз незаўважным і пачую,

Пра што размову весці будуць людзі.

Цябе я не кахаю! Адчапіся!

Дзе Гермія і дзе Лізандр? Жадаю

Яго забіць, а ёю сам забіты.

У лес яны, ты кажаш, уцяклі?!

I вось я мітушуся ў нетрах дзікіх

I сам дзічэю, Герміі ж не бачу.

Прэч! Адкасніся! Я табе чужы!

Магніт з няўмольным сэрцам — не жалеза

Ты да сябе прыцягваеш, а сэрца

Адданае, як сталь. Адкінь жа моц

Прыцягваць так — і я цягнуцца кіну.

Я заляцаюся?

Ўпадаю за табой?

Кажу табе са шчырасцю вялікай:

Не, не кахаю і кахаць не буду...

А я ў адказ кахаю ўсё мацней.

Я што сабачка. Бі мяне, Дзяметрый,—

Я толькі буду лашчыцца. Лічы

I сапраўды, што я ў цябе сабачка.

Лупцуй, хвашчы, ганьбуй, але дазволь

Ісці мне, недарэчнай, за табою...

Хіба ў тваёй душы яшчэ ёсць месца,

Ніжэйшае — а мне й такога досыць,—

Чым тое месца, што пасуе псу?!.

Не спакушай нянавісці маёй.

Мне моташна, ледзь толькі цябе ўбачу.

Мне ж моташна наўпроці — без цябе.

Ты сціпласць, мусібыць, паклала спаць,

Каб смела дом пакінуць і ўручыцца

Рукам таго, хто трызніць не табой,

Даверыўшы падшэптам цёмнай ночы

I хісткім пакручастасцям пустэчы

Скарб нечапанасці сваёй...

Твой гонар

Найлепшая ахова мне. Дзіўлюся

Я на тваё аблічча — і начы

Ужо не існуе, і тут, наўкола,

Не ноч, не пушча, а дзівосны свет,

Бо для мяне ты стаўся цэлым светам.

Ну, як жа мне казаць, што тут сама я,

Калі ўвесь свет са мною размаўляе?!.

Зашыюся я ў нетры, а цябе

Драпежнікам пакіну: хай з’ядаюць!

Ах, самы хіжы звер не гэткі жорсткі.

Што ж, уцякай! Хай казкі зменяць воблік:

Хай гоніцца за Апалонам Дафна,

За крумкачом — галубка, лань — за тыграм...

Дарэмны спех, калі ўцякае змога,

А слабасць мкне за ёю наўздагон.

Я не жадаю слухаць больш. Пусці!

А ўчэпішся за мною зноўку — ведай:

Я закатую ў гушчары цябе.

Усюды: ў полі, ў горадзе, ў бажніцы

Катуеш ты мяне,— й табе не брыдка?!

Жанчыну ува мне ты зневажаеш.

Змагацца за каханне — каляіна

Не нашая... Не мы прасіць павінны,

А нас...

Я — за табой. О слодыч мук —

Займець загубу ад каханых рук.

Спакойнай ночы! Хутка сам, псяюха,

Ён за табой пашпарыць што ёсць духу.

Вітанне пілігрыму! Кветка ёсць?

Вядома. Вось!..

Давай яе сюды.

У лесе ёсць ляха, там, дзе ўсё лета

Растуць агаткі, цмен ды першацветы,

Там, дзе знаўкола паспляталі шаты

Ажына, глог, язмін і бэз кашлаты.

Прытомленая скокамі, гульнёй,

Тытанія, бывае, спіць на ёй.

Звычайна там скідаюць скуру змеі —

Апоны найдыхтоўныя для феяў.

Там я ўцаджу ёй гэты сок у вочы,

Каб яры чмур Тытанію марочыў.

Нá і табе! Па гушчарэчы, тут,

Ад дзеўкі гожай хлопец-шалапут

Хаваецца. Дык ты яму павекі

Так нашмаруй, каб твар тае паненкі

У вочы ўпаў яму. Той кавалер

На гарадскі апрануты манер.

I так, глядзі, зрабі, каб моц напалу

Яго нясцерпней, чым яе, праймала.

Сюды вяртайся зноў да першых пеўняў.

Мой валадар, усё зраблю найпэўна.

Спярша пакарагодзьце, паспявайце!..

Пасля, на трэць хвіліны, хто куды:

Хто нішчыць чарвячкоў у кветках ружы;

Хто біцца з кажанамі — з іхніх крылаў

Пашыем нашым эльфам камізэлькі;

Хто гнаць сычоў, што вухкаюць на нас

I зеўраць з цемры. Я ж у сон хілюся.

Мяне закалышыце — дый за працу.

Гэй, вужакі, чарвякі,

Мышы, яшчаркі, макрыцы,

Разбрыдайцеся ў бакі,

Прэч ад нашае царыцы!

Разам з намі, філамела,

Калыханку снуй умела!

Люлі, люлі, люлі-бай!

Люлі, люлі, люлі-бай!

Хай ні чары, ні пачвары,

Ні памжа, ні патарочча

Сон царыцын не сурочаць!

Спі шчасліва, спачывай!

Добрай ночы! Люлі-бай!

Павукі-крыжавікі,

Не пляціце павуціны,

Жабы, вожыкі, жукі,

Прэч у норы, ў твань, у ціну!

Разам з намі, філамела,

Калыханку снуй умела!

Люлі, люлі, люлі-бай!

Люлі, люлі, люлі-бай!

Хай ні чары, ні пачвары,

Ні памжа, ні патарочча

Сон царыцын не сурочаць!

Спі шчасліва, спачывай!

Добрай ночы! Люлі-бай!

Яна ўжо спіць. Да працы спорнай

Бяжым, ляцім!.. Хтось будзь дазорнай!

Каго ўбачыш, як прачнешся,

Тым захопішся, пратнешся.

I няхай любоўны пал

Воўк, мядзведзь, альбо шакал,

Альбо дзік з лычом-капалкай

У табе запаляць палка.

Абудзіся, як ля твару

Заварушыцца пачвара! (Выходзіць.)

Ты знемаглася, ты прыстала дужа,

Я ж, як на тое, з тропу збіўся, дружа.

Ці не знайсці нам дзе які прыстанак

I пачакаць: хай дапаможа ранак?!

Ладкуй сабе, Лізандрачка, бярлог,

А я прытнуся побач тут — на мох.

I я з табой на гэтае ж радно:

Душа адна — і сховішча адно.

Між намі правядзі, Лізандр мой, рыску,

Не выпадае класціся нам блізка.

Ці я ў гаворцы схібіў выпадкова?!

Каханне мае розум свой і мову.

I ці не праўда, што кахання сіла

Дзве розныя душы ў адну злучыла

I змацавала гэткаю пячаткай,

Што з іх не знікне шчырасць даканчатку?!

Каб і хацеў, схлусіць бы я не змог.

Навошта нам дзяліць надвое мох?

О несумненна, шчыра кажаш ты!

Згарэла б я, відаць, з сараматы,

Калі б цябе ў няшчырасці ўпікнула.

Але, мяне кахаючы, будзь чулы

І ляж, каб падзяляла нас прастора,

Як юнаку і як дзяўчыне ўпору.

Вунь там, вось гэтак. Добрай ночы, мілы!

Кахай мяне аддана да магілы!

Я абшастаў лес наўсцяж —

Дзе ж падзеўся хлопец наш,

Каб яму ўцадзіць глыбока

Сок чароўны проста ў вока?!

Цемра, ціша... Ша! Хто тут?

Хто зашыўся ў гэты кут?

Гэта ж ён, ва ўсёй акрасе,

У афінскай апранасе,

Фанабэрысты дзівак,

Што ў дзяўчыне страціў смак!..

А яна, як сірата,

Прыкарнула ля куста.

Не пасмела легчы зблізу

Каля гэтага бамбізы.

Дык праз меру яму, шэльму,

Нацаджу я соку ў бельмы

Каб ад моцы шчырых чараў

Палымнеў, нібы ў пажары,

Без аддухі й абароны...

Я ж імчу да Абярона.

Забі мяне, але спыніся ўрэшце!

Дарэмна ты спадзеўкі ў сэрцы песціш!

Няўжо мяне ты кінеш тут, у змроку?

Не падыходзь! Стой, дзе стаіш! Ні кроку!..

Я знемагаю. Ледзь плятуцца ногі.

Тым меншы плён, чым большыя вымогі.

Дзе Гермія? Шчаслівай, што ёй морак,

Калі ў паглядзе льсніцца ззянне зорак.

Хіба ад слёз святло яе вачэй?!.

Мае ў слязах купаюцца часцей.

Я брыдкая — о так!..— нібы мядзведзь:

Звяры баяцца на мяне глядзець.

Не дзіва, што й Дзяметрый, ледзь зірне,

Бы ад пачвары, мкнецца ад мяне.

Што за люстэрка падало мне знак,

Каб з Герміяй спаборнічаць?!. Аднак

Тут хтось ляжыць. Лізандр? Няўжо забіты?

Але крыві няма. Ён спіць нібыта...

Лізандр, прачніся! Што з табою, дружа?!

Я за табой пайду ў агонь і сцюжу!

Празрыстая Алена! Нібы ў цудзе,

Твая душа высвечвае праз грудзі.

А дзе ж Дзяметрый?! Дзе гэты свінтух?!

Мой меч умэнт з яго дастане дух!

Чакай, Лізандр, і словы супакой:

Хай сохне ён па Герміі тваёй —

Яна цябе кахае. Будзь жа рады!

Быць радым?! Дзякуй! Анішто парада.

I так я змарнаваў шмат дзён без ладу.

Цябе — кахаю! Па табе — спрагнёны!

Хіба з галубкай параўнаць варону?

Кіруе розум воляю нязменна,

За ўсіх, ён кажа, прыгажэй Алена.

Усё на свеце паспявае ўпору,

Мой розум быў яшчэ няспелы ўчора.

Але паспеў — і ўзяў свае правы:

Маім жаданням розум — стырнавы.

Загадвае ён мне ў вачах тваіх

Чытаць няўтольна кнігу з усіх кніг.

Што выклікала гэткія знявагі?

Чым заслужыла кпіны я, чым — звягі?

Няўжо табе, штукар зласлівы, мала,

Што я ў жыцці ніколі не зазнала

Дзяметравай спагады і пяшчоты?

Паздзекавацца йшчэ табе ахвота?

О грэх табе смяяцца, быццам блазну,

З пачуццяў запаветных безадказна!

Ну, што ж, бывай! Не ведала дасюль,

Што рыцарства ў табе напарстак, нуль.

Калі адным адрынута жанчына,

Няўжо для здзеку гэта ўжо прычына?!

Яна не бачыць Герміі. Спі з богам!

Перадаёмся розным мы дарогам.

Так захапленне ласаю ядой

Нязменна адрыгаецца нудой.

І ерась уяўляецца найгнюснай

Таму, хто смакаваў яе на вусны.

Ты — мой ласунак, ты — нуда мая:

Агіднай будзь усім, а мне ўдвая.

Я моц, адвагу, ўсю душу сваю

Па-рыцарску Алене аддаю.

Ратуй мяне, Лізандр, аблегчы муку,

Хутчэй здымі з грудзей маіх гадзюку!

Жахлівы сон! I мітульга ўваччу!

Ну, што ж ты не ідзеш? Я ўся трымчу

Мне снілася: жрэ сэрца мне гадзюка,

А ты глядзіш з усмешкай — і ні гуку.

Лізандр!.. Дзе ён падзеўся?!. Божа!..

Няма. Прапаў? Пусты ягоны ложак.

Лізандр! О дзе ты? Адгукніся мне!

Малю цябе! Мяне ты чуеш? Не?..

О, я дарма маруджу і чакаю:

Яго альбо пагібель напаткаю!

Што за кацапы гарлапаняць тут,

Паблізу ад царыцынай калыскі?

Ля-ля!.. Тэатр!.. Ну, я тады глядач,

А калі трэба — і акцёрам буду.

Пірам, пачынай! Фісба, бліжэй сюды, бліжэй!

«Я з твайго рота подых рэстарана...»

Што ты вярзеш?!. Подыхі старанна... Старанна...

«...подыхі старанна,

О Фісба, п’ю, ўнутры ў мяне пажар...

Ажно я чую галасы і лямант.

Чакай, прыйду я зноўку. Твар у твар».

Ну і Пірам! Дзівосны экземпляр!..

«Вяльможнейшы Пірам, бялейшы за лілею,

Ружовейшы за ружу ў густой лістоце той,

Надзейны, быццам конь, што ўсё рабіць умее,

Каштоўны, як брыльянт, з паставай маладой...

Мы стрэнемся, Пірам, ля Нінчынай магілы...»

Ага! «Каштоўны, як брыльянт, з паставай маладой».

«Каб я быў прыгажун, я быў бы толькі твой!..»

Я за вамі, людцы, ўслед,

Я ў кальцо замкну ваш свет.

Праз балота і карчы

Буду гнаць вас і таўчы.

То пад ногі сяду пнём,

То забліскаю агнём.

Буду рохкаць, выць, іржаць,

Дапякаць і пагражаць,

Адусюль на вас глядзець:

Вось я — пудзіла-мядзведзь,

Вось я — дзік, сабака, конь,

Вось я — зманлівы агонь!

Пені-пенічка-вяснічка,

Чорны, з рыжай дзюбай дрозд,

Зяблік, пташка невялічка,

Чыжык-чыж — куртаты хвост...

Вера-вера-верабейка,

I зязюля, што вякі

Нам вясткуе весткай нейкай,—

Мы ж маўчым як мерцвякі...

О не змаўкай, яшчэ спявай, яшчэ!..

Твой дзіўны голас лашчыць мне душу,

Твой зорны твар уражвае мне вочы,

А прыгажосць — і дзе ты ўзяў яе?!.—

Табе маё каханне аддае!..

О не!.. О не!.. Пакінь свае намеры —

Ты будзеш жыць заўжды ў маёй кватэры.

Багіня — я, наўкол — мае паветы:

У іх ніколі не мінае лета.

Цябе кахаю! Будзь са мною, друг!..

Чатыры эльфы да тваіх паслуг —

Каб жэмчуг даставалі табе з мора

І калыхалі, калі дрэма зморыць.

Цябе ачышчу ад зямнога праху —

I, роўны нам, ты залунаеш птахам.

Хутчэй сюды, Гарчычнае Зярнятка,

Гарошак, Павуцінка, Матылёк!

Я тут!

Я тут!

I я!

I я!

Што загадаеш?

Аддана пану гэтаму служыце —

З ім бегайце, кружыцеся, скачыце.

Каб ён быў у гуморы — ўсе чацвёра

Малінаю карміце яго ўпору,

Суніц прыносьце поўныя кашы,

З чмяліных гнёздаў мёду гладышы,

Рабіце з вошчаных пчаліных лап

Свяцільнікі начныя, каб

Іх запаліць ад светлякоў сцярожка

I весці файна мілага да ложка.

А з крылаў махаонаў — абдзімалы,

Каб месяцовасць спаць не замінала.

Цяпер яму паклон аддайце дбала.

Паклон табе, земляжыхар!

Паклон!

Паклон!

Паклон!

Вядзіце зараз мілага на дачу.

Здаецца, месяц траціць сваю ясь.

А плача месяц — кожны квет з ім плача,

Што цнота згвалтавалася чыясь.

Ну, дык ідзіце, ды глядзіце — ціха.

Цікава, ці прачнулася царыца

I хто ёй першы ў вока ўпаў, каго

Яна цяпер без памяці кахае?

А вось і ён.

Ну, неўтаймоўны дух,

Што адбылося — далажы — наўкруг?

Чакаю весткі важнай ад пасла.

Тытанія ўкляпалася ў асла!..

Другі з ім не зраўняецца і трошкі.

Царыца, значыць, спала ў сваім ложку,

Калі афінскіх дурняў талака,

Што кормяцца з пілы ды малатка,

Прывандравала ў лес, сярод начы,

Каб адну п’есу тут ператаўчы.

Акцёры тыя з ёй надзею мелі

З’явіцца на Тэзеевым вяселлі.

Па ходзе рэпетыцыі Пірам —

Яго іграў найпершы іхні хам —

Пакінуў прадстаўленне — і ў карчы.

А я ў той час, пад прыкрыццём начы,

Дуротны чэрап замяніў асліным.

Тут і да Фісбы выйсці ён павінны.

А выйшаў — дык тэатр наўцекача,

Бы качкі ад лаўца-сцерагача,

Калі раптоўна выдасць ён сябе

Альбо вароны, калі стрэльба б’е.

Пруць, падаюць, піхаюцца кацапы,

I я лаўчу між імі ціхай сапай.

Палохаюць сабой адзін другога,

«Ратуйце! Гвалт! — крычаць.—

На дапамогу!..»

А сціхнулі, галовы ўтнулі ў плечы —

Загаварылі стрыманыя рэчы.

На сцэну выйшлі хмызнякі цяперка:

Праверкаю хапалі за магеркі,

Заставы — дрэвы, кантралёры — пні...

Я іх завёў — хай круцяцца ў крутні!

Не выбрацца збянтэжаным сябрам.

Застаўся на палянцы сам Пірам.

I вось пры гэткім розыгрышы ўдалым

Тытанія асла сабе прыдбала.

Я не чакаў ямчэйшай пастаноўкі.

З адным заданнем справіўся ты лоўка.

А як наконт пыхліўца-хлапака?

Апрацаваў. Даваў ён храпака.

Дзяўчына з ім ляжыць — непадалёку.

Яна яму ўпадзе адразу ў вока.

Ідуць сюды абое. Сцішся, стой!..

Дзяўчына тая, ды хлапец не той!

Чаму ты бэсціш, хто цябе кахае?

Хай ворагу даецца лютасць тая.

Яшчэ ўшчуваю толькі, ды няшчасце

Ўжо да кляцьбы загадвае прыпасці.

Калі тваёй рукой Лізандр забіты —

Ў крыві па пояс, да канца брыдзі ты

I мне ўгатуй таксама гэту ж згубу.

Як сонца — дню, адданы быў мне любы.

Каб ён уцёк, калі я спала?!. Не!..

Не можа быць!.. Лягчэй паверыць мне,

Што пракапалі шар зямны ў Афінах

Наўпрост, наскрозь, на тую палавіну,

Да нашых проціземцаў — антыподаў,

Каб месяц сонца ўбачыць мог заўсёды...

Няўжо забіў?! Ах, неба ў сведкі клічу:

Глядзіш забойцам, страшнае аблічча.

Я не забойца, я забіты ўсё ж.

Ты ў сэрца мне бязлітаснасці нож

Накіравала, а сама — о божа!..—

Нібы Венера ў небе, ззяеш гожа.

Які Лізандру з тваёй мовы плён?

Скажы, Дзяметрый, дзе падзеўся ён.

Я труп ягоны кіну лютым псам!

Як я трываю гэта? Псіна — сам.

Прэч, дрэнь! Я мацюкацца стану.

Двурушны твой язык, душа — з рызману.

Няма табе больш месца між людзей —

Кажы мне праўду, чуеш, ліхадзей!

Забіў яго?!. Было табе з ім блага?!.

А ў вочы паглядзець не меў адвагі

I соннага прыкончыў?!. Ма-лай-чак!..

Гадзюка так зрабіла б ці чарвяк.

Дык хай цябе кахаюць чарвякі,

О прападзі ты пропадам — такі!..

Пакінь, аднак, свае сляпыя кляты —

Ў крыві Лізандра я не вінаваты.

Не мёртвы ён: што-што, але не гэта.

Дык ён жывы?!. О, не чыні сакрэту!..

А што ў аддзяку будзе мне за тое?

Ніколі больш не бачыцца са мною.

Ты цешышся з маёй бяды, ліхвяр!

Агідны мне і голас твой, і твар.

Я адыходжу, але ўжо мяне

Не смей больш бачыць — мёртвы ён ці не!

Ісці за ёю — ганьбіцца ў граху.

Лепш прыкархну дзе-небудзь тут крыху.

Маркоціцца маркота даастатку,

Калі не аддае ёй сон падатку.

Пасплю, дальбог, сабе я тут часіну —

Вось і аддасца нейкая часціна.

Што ты зрабіў?!. Як зблытаў ты ўсё,ўрэшце!..

Абпырскаў вочы шчырыя чыесьці.

Праўдзіваму падсунуў зману лусту,

А рэспуста не выбавіў з распусты.

Так водзіцца здаўна ў людскім хаўрусе:

Адзін хтось кажа праўду, процьма — хлусіць.

Сюды-туды крутніся вокамгненна

I расшукай афінскую Алену.

Яна каханнем хворая, збляднела,

Адно ўздыхае, як душа без цела.

Прываб яе сюды якою вабай,

Я ж вочы ўстаўлю гэтаму нахабу.

Глядзі — бягу, хаваюся ў імглу

Імклівей за татарскую стралу. (Знікае.)

Квет барвовы, квет сурочы

Хай прасочваецца ў вочы,

У вантробы і ў сустаў,

Каб станоўчым хлопец стаў,

У пячонку і ў мазгі,

Каб ён вобраз дарагі

У сабе насіў нязгасна

I прасіў у дзеўкі краснай,

Падхапіўшыся ва ўзруху,

Каб дала яму аддуху!

Валадар! Усё чын чынам —

Набліжаецца дзяўчына.

Той, абпырсканы, амеля

Ёй пра сувязь сэрцаў меле.

Ну, падзівімся забаву —

У смяротных глузд кульгавы.

Будзе шум тут. Скрый сябе ты —

Бо прахопіцца і гэты.

Хочаш — падай, хочаш — стой:

Двое склешчацца з адной.

Я люблю, калі ўсе рэчы

Мітусяцца ў калатэчы.

Я не цвялюся — падзівіся проста!

Ці тужыць здзек? Ці плача гамана?

А я ў слязах. Хрышчонай гэткім хростам

Прысязе не ўласцівая мана,

Хіба прысяга можа быць маною,

Асвечаная праўдаю самою?!

Па-д’ябальску ты круцішся, імгліш,

Прысягай вынішчаючы прысягу.

На Герміі ты ставіш крыж, вазьмі ж

I пакладзі прысягі дзве на вагі —

Што Герміі даваў і мне затым:

Адна вага ў іх, і абедзве — дым.

Я быў без глузду, калі з ёю спрогся

Як і цяпер, калі раз-два, й адрокся.

Дзяметрый не цябе — яе кахае.

Алена! Німфа, ўвасабленне раю!

З чым бляск вачэй тваіх я параўнаю?!

Крышталь — падробка! Губ тваіх ласункі —

Як вішні, што чакаюць пацалунка!

Руку ўзнясеш — і ўжо, нібы вароны,

Чарнеюць Таўра снежныя кароны.

Царэўна чысціні! Дазволь прыпасці

Да гэтай ручкі — да пячаткі шчасця.

О пекла! Ганьба! Змовіліся разам

З мяне блюзнерыць, дапякаць абразай!..

Каб вы былі шляхетнейшых паводзін —

Мне раны не вярэдзіў бы ніводзін.

Няўжо вам простай непавагі мала,

Што дорыце даважкі гэтак дбала?!

Каб вы былі мужчыны не знадворку,

Вы прыпынілі б гэтую гаворку —

Дзе заляцанні пазіраюць скоса,

Дзе хваласпевы джаляць, быццам восы.

Спіраліся за Гермію ў каханні,

Цяпер жа за Алену — ў ганьбаванні.

Вось дык геройства, рыцарскія чыны —

Увесці ў слёзы, ўвесці ў плач дзяўчыну

Без дай прычын... Ці гэта новы знак

У кодэксе мужчынскасці, магчыма,—

Каб з небаракі здзекавацца так?!

Тут лішняе, Дзяметрый, крываслоўе.

Ты Гермію кахаеш. На здароўе!

Я на яе з ахвотаю, спаўна

Правы перадаю: твая яна.

А мне ўступі, прашу цябе, Алену —

Яе кахаю пачуццём нятленным.

Якія шахі-махі зношу, мены!

Бяры, Лізандр, сабе свой скарб агулам.

Я заляцаўся?! Гэта ўжо ў мінулым.

Да Герміі хадзіла сэрца ў госці,

Цяпер прыйшло дадому, ягамосці,

Каб тут застацца!..

Хлусіць ён, не вер!

Чужое веры не ганьбуй, блюзнер!

А не, дык пакаранне напаткае.

Глядзі, хто тут! Каго кахаеш — тая.

Сляпая ноч, што засланяе вока,

Для вуха адтуляецца далёка.

Хай гасіць розум зроку, ды затое

Слых абвастрае чуйнасцю двайною.

Знайшоў цябе, Лізандр, не мой пагляд —

Праз цемру слых мяне вёў наўздагад.

Чаму ты знік? Мне жах вярэдзіў грудзі...

Калі каханне кліча — не марудзяць.

Куды? Якое? Ўпрочкі ад мяне?

Не бачыш — і дзівуешся, я ж — не.

Маё каханне — вось яно: Алена,

Чыя краса ў нябёсы б’е праменна.

Табой жа пагарджаю: невідушча

Зідушчага расшукваеш ты ў пушчы.

Што кажаш ты?!.— Дзівотныя манеўры....

I ты, і ты — о трэба ж! — з іхняй хеўры!

Цяпер я разумею: вы ўсе трое

Інсцэніроўкі гнюснае героі.

Няўдзячніца, адступніца-сяброўка!

Ты, значыць, стала іхняй памагатай,

Каб ганьбаваць мяне супольна з імі?!

Няўжо былое нашае сяброўства,

Сардэчныя размовы і гадзіны,

Якія мы дзялілі па-сястрынску,

Шкадуючы, што час занадта хутка

Разлучыць нас,— усё гэта забыта?!.

Дзяцінны век і школьныя гады?!.

Мы, як два боствы ўмелыя, з табою

Пасеўшы побач, жвава, ў дзве іголкі

Адзін узор, бывала, вышывалі,

Спяваючы адну і тую ж песню.

I нашы рукі, душы й галасы —

Усё было адзіным. Мы раслі,

Нібы двайняткі-вішні: звонку — розна,

Але сумесна сутнасцю самой;

Дзве ягадкі, але з адной сцяблінкі;

Два целы, але з сэрцам, што адно;

Дзве часткі аднаго герба, якія

Вянчаюцца каронаю адной.

Ганьбуючы мяне, адначасова

Ганьбуеш ты і нашую любоў.

Учынак не сяброўскі, не дзявоцкі —

Цябе за гэта ўвесь наш род асудзіць,

Хаця знявагі зношу я адна.

Пра што ты кажаш? Што на ўвазе маеш?

Не я цябе ганьбую, ты — мяне.

А хто ж яшчэ Лізандра падбухторыў,

Каб ён мяне хваліў, хадзіў за мною?

А хто свайго другога заляцанка,

Які мяне нагой піхаў, намовіў,

Каб ён мяне зваў німфаю, багіняй,

Нябеснай, райскай? Чаму раптам той,

Што брыдзіўся мяне, мяне вялічыць?

Чаму Лізандр умомант забывае

Сваё каханне, што насіў у сэрцы,

I прысягае мне ў каханні палкім?

Няма сумнення: з тваёй згоды толькі.

Не гэтак ясна шчасце свеціць мне,

Не гэтак, як цябе, удача лашчыць,

Кахаць і некаханай быць — мой лёс...

Ён варты не пагарды, а спагады.

Куды ты хіліш — я не разумею.

Прыкідвайся, блазнуй, вачамі лыпай,

Ну а за спінай дык рабі гіморы,

З хаўрусам пераміргваючыся кпліва,—

Магчыма, вас праславіць гэты жарт.

Калі б вы мелі гонару на шэлег,

На грош спагады — так рабіць не сталі б.

У нечым і сама я вінавата.

Ды ўсё паправіць смерць альбо расстанне.

Чакай, Алена! Мне сказаць дазволь —

Жыццё маё, душа мая, Алена!

Ах, як прыгожа!

Не цвяліся, любы!

Прасіць не варта — я яго прымушу.

Ты не прымусіш, а яна не ўпросіць:

Дым — яе просьбы, дым — твае пагрозы

I я свайго жыцця не пашкадую,

Каб прысароміць кожнага, хто кажа,

Што я хлушу... Не, не хлушу — кахаю!.

Мацней, чым ён, кахаю я — павер!..

Ідзі і дакажы на справе гэта.

I ты са мной!

Дык што гэта, Лізандр?!

Прэч, эфіопка, прэч!

Трымай, трымай!

Ха-ха! Ён толькі пыл пускае ў вочы,

А сам ні з месца. Баязлівец пан.

Пусці, назола! Адчапіся, кошка!

А то страсу цябе, нібы вужаку.

Чаму ты гэткі грубы стаў? Адкуль

Такія перамены, мой каханы?

Каханы твой?! Прэч, бурая татарка!

Згінь, здрадлівае зелле, згінь, атрута!

Жартуеш ты?

Ага, з табой на пару.

Я спраўджу свой намер, Дзяметрый!

Кволы,

Гляджу я, у цябе ён, каб паверыць.

Ты б далучыў да абяцанняў доказ.

Дык што ж я мушу — даць ёй кухталёў

Альбо насмерць зацюкаць? Ненавіджу,

Ды болю прычыняць ёй не жадаю.

Твая нянавісць мне баліць найболей.

Ты ненавідзіш?! А за што, за што?!.

Што здарылася раптам? Што набегла?

Я гэткая ж прыгожая, бы ўчора.

Ноч наставала — ты мяне кахаў,

Не скончылася ноч — а ты ўжо кінуў.

Дык ты папраўдзе — о багі, багі! — Мяне кідаеш?

Далібог, папраўдзе!

Больш не жадаю бачыць твайго твару,

Адкінь сумненні, просьбы, спадзяванні,

А ведай, ведай: не на жарт цябе

Я ненавіджу, а яе кахаю.

Ах, вось што!..

Прайдзісветка!.. Моль, што точыць

Бутоны ружы!.. Чорная зладзейка!..

Падкралася ты ў цемры апраметнай

I ўкрала сэрца ў любага...

Някепска!

Згубіла ў лесе ты дарэшты сорам,

Дзявоцкую прыстойнасць, што зрываеш

Адказ нясціплы з маіх сціплых вуснаў.

Ачомайся, камедыянтка, лялька!

Ах лялька!.. Лялька!.. Зараз разумею —

Ты рост наш параўноўваеш. Цыбатай

Паставай сваёй хвалішся. Мяне

Ты ад Лізандра засланіла ёю,

Прывабіла яго, звяла, купіла.

Ты вырасла ў яго вачах высока,

Бо я не надта ростам удалася.

Ну, тычка маляваная! Якой бы

Малой я ні здавалася, а ўсё-ткі

Да зекраў тваіх кіпцямі дастану.

Хаця вы і кпіцё з мяне абодва,

Абараніце ад яе. Я зроду

Заядлай не была. Не ўмею біцца

У згодзе з баязлівасцю дзявоцкай.

Хай меншая яна, але змагацца

Не здолею я з ёй.

Зноў! Меншая! Вы чулі?!.

Ах, Гермія, не злуйся на мяне.

Цябе я ўсёй душой заўжды любіла,

Усе твае сакрэты берагла.

I толькі раз, учора, безразважна,

Дзяметрыю, кахаючы яго,

Ўзяла й адкрыла план уцёкаў вашых.

Ён рынуўся за вамі, я — за ім.

Мяне ён бэсціў, зневажаў бязбожна,

Знявечыць пагражаў, забіць... Я не магу

Тут больш трываць. Дазволь мне — я ў Афіны,

Назад, падамся, а з сабой вазьму

Адно сваю дурноту і другі раз

Сюды больш не вярнуся. Адпусці!..

Маю пакору бачыш ты...

Дык з богам!

Ідзі хоць зараз. Хто цябе трымае?

Ніхто, апроч майго сляпога сэрца,

Якое застаецца тут.

З Лізандрам?

З Дзяметрыем.

Алена, не хвалюйся,

Яна цябе, клянуся, не зачэпіць.

Не, не зачэпіць, хоць бы й ты быў з ёю.

Калі яна злуецца — ведзьма, й годзе.

Баяліся яе — такой — і ў школе:

Няхай малая — лютасці праз меру.

Малая! Зноў! Каторы раз — малая.

Вы ж маўчыцё: хай зневажае!.. Так?!.

Пусці!.. Дай да яе дарвацца!..

Прэч!

Прэч, ліліпутка, вош, пухір, калючка,

Насенне злое, прэч!..

Ажно занадта

Слугуеш той, хто на твае паслугі

Глядзець не хоча. Сам прэч ад яе!

Заступніцтва тваё, тым больш твае прызнанні

Ёй не патрэбны. Калі ты Алене

Хоць заікнешся пра сваё каханне —

То сцеражыся.

Гермія мяне

Ўжо не трымае... Калі ты, васпан,

Не баязлівец, то ідзі за мною.

Мы вырашым сам-насам канчаткова,

Хто на Алену мае больш правоў.

Я за табою? Не, плячо ў плячо.

А за цябе ўвесь гэты гвалт, паненка!..

Куды ты? Не ўцякай...

О не, о не!..

З табою заставацца страшна мне.

Для бойкі ў цябе рукі лаўкачы,

А ногі — у мяне: каб уцячы.

Прыгода за прыгодаю ўначы.

Ты зноўку памыліўся ці знарок

Наблазнаваў, каб цешылася зала.

Мой валадар! Само ўсё так супала.

Ты сам жа мне сказаў: той кавалер

На гарадскі апрануты манер.

Хай літуюць мяне спагнання лейцы —

Бо шмараваў я вочы афінейцу.

А не таму — дык гора ў гэтым мала:

Шмат што мяне ў іх ростырках займала.

Яны шукаюць месца для міжбою —

Ты зблытай сцежкі ім, каб між сабою

Яны цяпер сустрэцца не змаглі,

Імглу-цямрыцу болей заімглі,

I агарні ўсе зорныя кароны

Мярцвячай чарнатою Ахярона.

Ў Лізандра запазычыўшы гаворку,

Дзяметрыя ты ёй вярэдзь і торкай,

То, як Дзяметрый, гні пагроз крукі...

Хай сябрукі кідаюцца ў бакі,

Пакуль не апусціў на іх галовы

Сон, родны смерці, ступакоў свінцовых

I кажановых крыл... Вось гэтым зеллем

Намаж Лізандру вочы, каб глядзелі

Яны, пазбаўленыя ўроку,

На свет сваім ранейшым зрокам.

Калі ад сну абудзяцца героі —

Ўсё, што было, яны палічаць мрояй,

I ўсе чацвёра рушаць у Афіны,

Каб шчасна жыць, як людзі жыць павінны.

Пакуль з хлапцамі будзеш ты дражніцца,

Дык я дзіцёнка выпрашу ў царыцы.

Яе ад прыкрых зманаў эліксірам

Я ацалю — і скончыцца ўсё мірам.

Мой валадар, спяшаймася! Здалёку

Імчацца цмокі цемры праз аблокі.

Паходню запаліў вястун зары —

I прывіды бягуць на цвінтары

Гурмой да трун. Праклятыя, чый прах

На раздарожжах прэе, ў балатах,

Да чарвякоў улегліся ў мярлог,

Каб іхняй ганьбы ўбачыць дзень не змог.

Яны ўцякаюць самі ад святла,

А з імі змрокі — у прытулак тла.

Мы — духі, ды не гэткія. Ахвоча

Я часта сам глядзеў Аўроры ў вочы,

Блукаючы па лесе як ляснічы,

Пакуль усход зарою маляўнічай

Не зашугае і праменнарунна

Не пазалоціць стойбішчаў Няптуна.

Але марудзіць годзе: час няўпынны.

Да раніцы мы ўправіцца павінны.

Павяду іх там і тутка

Па палянах і закутках,

Па закрутках і палях

Ім надзіва, ім на страх.

Дык сігай, Пук, жвава, хутка

Тут і тамка, там і тутка.

Адзін ужо ідзе.

Дзяметрый, дзе ж ты? Голас дай!..

Я тут!

Мой меч прасветліць зараз твой маршрут.

Іду. Іду.

Ідзі за мною проста —

Тут роўны пляц.

Вашывец ты, кароста!..

Спужаўся? Ўцёк? Ускочыў у кусты?

Лізандр, вылазь, калі мужчына ты!

Ты пустабрэх! Ты хвалішся кустам,

Крычыш карчам, што ў бой ляціш, а сам

Хаваешся. Сюды хадзі, шчанюк!

Каб меч не ганьбіць і не пэцкаць рук,

Я дам табе дубца...

Эх, ноч як сажа...

Ідзі на голас. Тут сябе пакажаш.

Ён гойсае наперадзе, няўседа,

Я ўслед прыходжу — не знаходжу й следу.

На ногі ён, прызнацца трэба, лёткі:

Я шпарка джгаю — ён шпарчэй усё-ткі.

Тут што ні крок — выбоіна ці пень.

Мне легчы лепш.

Прыйдзі, жаданы дзень!

Ледзь зоймецца над светам ранак шары —

Знайду я круцяля, і знойдзе кара.

Ха-ха! Смяльчак! Дык ты баішся бою?

На месцы стой, каб стрэцца мне з табою.

Я ўсё вакол агойсаў самапасам,

Ды ўбачыцца не змог з табой сам-насам.

Ты дзе цяпер?

Хадзі сюды, я тут.

Заплаціш за круцельства, баламут.

Альбо лепш сам табе я заплачу...

Як я стаміўся, як я спаць хачу!..

Улягуся, напэўна, дзе стаю.

А стане днець — знайду душу тваю.

О доўгая, зняможлівая ноч,

Дай месца дню! Прыспеш свае хвіліны!

Каб ад людзей, што жорсткія, як нож,

Хутчэй змагла я адысці ў Афіны.

Хай сон, што засціць зрок і долі злой,

Мяне схавае ад мяне самой.

Толькі трое? А для спісу

Трэба нам чатыры пысы.

Вунь ідзе: як ноч — пагляд.

Купідон найпершы хват:

Зводзіць з розуму дзяўчат.

Я падаю ад смутку, ад знямогі,

Калючкі колюць, мочыць рос макрэдзь.

Я ледзь іду, я ледзь паўзу, а ногі

Не могуць за жаданнямі паспець.

Спыніцца мушу. Ды прашу ў нябёсаў,

Хай літасцяць Лізандраваму лёсу.

Моцна спі,

Не сапі,

З тваіх бед

Гэты квет

Цябе выбавіць дазвання.

Раніцой Дзеўцы той,

Што ў журбе

Ля цябе,

Зноў прызнаешся ў каханні.

Хай здзяйсняецца прыслоўе:

Што тваё — то на здароўе.

Знойдзе Ян сваю Яніну,

Верабей — сваю мякіну,

I кабылу — удалец,

А канец — вянцам вянец.

Прымосцімся — у кветкі, у траву!

I ружамі, барвовымі, як душы,

Я ўквечу дарагую галаву,

Я абцалую вушы-велікушы.

Дзе Духмяны Гарошак?

Я тут.

Я маю эльфа ўвішнага: умомант

Абшнырыць ён вавёрчыныя сховы

I прынясе табе арэхаў свежых.

Засні, я апляту цябе рукамі.

А вы ідзіце, эльфы, хто-куды.

Так аплятае палявы павой

Бружмелю рукі, так на пальцах вяза

Пярсцёнкамі накручваецца плюшч.

О, як шалёна я цябе кахаю!

А, Робін, прывітанне! Падзівіся

На гэты абразок — ён варты ўвагі.

Мне робіцца шкада ўжо бедалажкі.

Надоечы сустрэў яе на ўзлеску —

Яна збірала там свайму прыдурку

Найводарныя кветкі; я сварыцца

Стаў на яе, што вось яна вянчае

Найлепшымі вянкамі лоб калматы;

I тыя росы чыстыя, што ззяюць

Святлей за перлы ўсходнія, цяпер

Імгліліся ў вачах маркотных кветак,

Нібы яны аплаквалі свой сорам.

Я паўшчуваў царыцу ад душы —

Пакорліва яна адказ трымала.

Згадаў ёй пра дзіцёнка — не сказала

Ні слова супраць, а паслала эльфаў,

Каб адвялі яго ў маю гасподу.

Цяпер ён мой, і я хачу прагнаць

З яе вачэй туман непамыслоты.

Тым часам ад аслінай мазгаўні

Ты вызваліш афінскага латрыгу,

Каб мог ён разам з іншымі дамоў,

Ачомаўшыся раніцай, падацца;

I разам з іншымі ўсё, што было ўначы,

Успамінаў як сон неверагодны.

Будзь такою, як заўчора! —

Зараз мы ўсё перачворым.

Разгані, бутон Дыяны,

Купідонавыя зманы.

Прыйдзі ў сябе, Тытанія, царыца!

Мой Абярон! Якая я дурніца!

Мне снілася, што я асла кахаю.

Дык вунь ён, твой каханак!..

Як магла я

Пачварай захапіцца?!. Прыкры зман.

Здымі з яго дуротны гэты збан.

А ты, царыца, музыку навей —

Няхай заснуць пяцёра ўсе глыбей.

Гэй, музыку, якая цешыць неба!

Гучыць ціхая музыка.

Прачнешся, дурань, дык глядзі як трэба.

Грай, музыка! Царыца, дай руку —

Мы пагайдаем спячых талаку

«Лявоніхай» ці «Янкам»... Зноў, сябры,

Мы заўтра ўжо ў Тэзеевым двары

Ўначы ўрачысты рэй свой павядзём,

Багаславіўшы шлюб яго і дом

Ды плюс каханкаў нашых... У нядзелю

Яны згуляюць і свае вяселлі.

Цар, увага! Чуеш гук? —

Абвяшчае дзень жаўрук.

Мы за цемраю-цямрыцай

Зараз рынемся, царыца.

Абляцім зямлю наўкруг,

Абагнаўшы часу рух.

Дык ляцім жа, мілы муж!

Ты раскажаш мне, чаму ж

Тут, у нетрах, як папала

Між смяротнымі я спала.

Схадзіце па ляснічага хто-небудзь —

Мы завяршылі ўсе свае абрады.

I перад тым як нас застане дзень,

Няхай мая каханая пачуе

Хартоў і выжлаў музыку. Спусціце

Усю гайню ў заходняй катлавіне.

I зараз жа ляснічага паклічце.

Хадзем, царыца! I вунь з той гары

Паслухаем, як брэх сабачы з рэхам

Зліваецца ў жывое сугалоссе.

На Крыце, ў лесе, неяк з Геркулесам

I Кадмам зацкавалі мы мядзведзя

Спартанскімі сабакамі. Ніколі

Я музыкі цудоўнейшай не чула.

Нябёсы, горы, лес — усё наўкол

Там екатала. Свет не чуў грымот

Прывабнейшых, мілейшай — спрачаніны.

Мае харты спартанскага заводу:

Масць — што пясок, нібы нажніцы — морды;

Вушамі росы раніцой змятаюць;

Кручкастаногія; падгруддзе ў іх вісіць,

Нібы ў быкоў фясальскіх; хай не порстка

Яны бягуць, затое галасы,

Нібы званы, суладныя. Такому

Сабачаму аркестру аніхто

Дагэтуль не трубіў і не цюгакаў

Ні ў Спарце, ні ў Фясаліі. Аднак

Упэўнішся сама! Што тут за німфы?!.

Мой валадар! Дачка мая тут спіць.

А вунь Лізандр, а той другі — Дзяметрый.

А вось дачка Нядарава — Алена.

Цікава ўсё-ткі, што яны тут робяць?

Абрады святаянскія, відаць,

Яны спаўнялі, а калі пачулі,

Што будзе гон, чакаць тут засталіся.

Аднак, Эгей, ці не сягоння мусіць

Нам Гермія сказаць пра выбар свой?

Сягоння, валадар!

Няхай затрубяць,

Каб разбудзіць іх, рогі паляўнічых.

Гучаць паляўнічыя рогі.

Ну, прывітанне! Валянцінаў дзень

Даўно прайшоў, аднак лясныя пташкі

Яго цяпер, па ўсім відаць, святкуюць.

Даруйце, валадар!

Прашу: устаньце.

Я ведаю, абодва вы былі

Зацятыя супернікі ў каханні.

Адкуль жа згода гэтая ўзялася,

Што спіць адна нянавісць ля другой

I не трымае аніякай зброі?

Адказ мой будзе цьмяны, валадар,—

Між яваю і сном. Ды я таксама

Не ведаю, чаму тут апынуўся.

Але здаецца...— прагну прыгадаць

Я праўду ўсю...— было ўсё так, вядома:

Мы з Герміяй сюды ўцяклі ўначы,

Намерыўшыся з ёй шукаць прытулку

Ад грознага афінскага закону.

О досыць з вас, о досыць! Валадар,

Хай прад законам галавой адкажуць!

Яны тайком задумалі ўцячы

І ўкрасці ў нас, Дзяметрый, як зладзеі,—

Ў цябе дык жонку, а ў мяне дык права

Бацькоўскае аддаць табе дачку.

Мой валадар! Алена мне адкрыла

Задуму ўцёкаў іхніх, і тады,

Лютуючы, я ўслед пайшоў за імі,

Кахаючы — Алена ўслед за мной.

Не ведаю, чаму так адбылося,

Але чамусьці ўсё маё каханне

Да Герміі растала тут, як снег.

Цяпер яно мне цацкаю здаецца,

Якой, калі малы быў, захапляўся.

Цяпер жа змест і скарб маёй душы,

Вачэй маіх святло і асалода —

Алена. Я заручаны быў з ёй,

Калі яшчэ пра Гермію не ведаў.

Як у хваробе пагарджаюць ежай,

Я гэтаксама пагарджаў Аленай.

Вярнулася здароўе — смак вярнуўся.

Яе кахаю і яе хачу,

I буду ёй усё жыццё адданы.

У добры час мы стрэліся, сябры,

Раскажаце пра ўсё мне падрабязна.

Змяніць, Эгей, ты мусіш сваю волю.

Ў бажніцы неўзабаве разам з намі

Яшчэ дзве пары злучацца навек.

Аднак світанак зблякнуў — і таму

Мы адкладзём на потым паляванне.

Хутчэй жа ўсе ў Афіны! Нас тры пары,

I нам зазвоняць тры вяселлі ў чары.

Хадзем жа, Іпаліта!

Мне ўсё здаецца невыразным, быццам

У хмары перайначыліся горы.

Ну, а ў маіх вачах усё дваіцца,

Бы кожнае з іх бачыць паасобку.

Ў маіх таксама. Для мяне Дзяметрый

Нібы рубель, які знайшла я раптам:

Ён — мой, і — не...

Ці вы перакананы,

Што мы прачнуліся? Мне дык здаецца,

Што мы ўсё спім і снім. Няўжо папраўдзе

Тут герцаг быў і клікаў нас з сабой?

I бацька мой быў з ім.

I Іпаліта.

I нам казаў за ім ісці ў бажніцу.

Дык, значыць, мы не спім. Тады хадзем

I па дарозе сны свае згадаем.

Шмат дзіўнага, Тэзей мой, у расказах

Вандроўнікаў начных.

Але наўрад ці

У іх шмат праўды. Я не веру гэтым

Дзіцячым казкам, дзедавым паданням.

Мазгі і ў закаханых, і ў вар’ятаў

Заўжды ў гарачцы; іхняе ўяўленне

Ахоплівае больш, чым успрымае

Цвярозы розум. З галавы да пят

Вар’яты, закаханыя, паэты

Фантазіяй пранятыя наскрозь.

Вар’ят — ён бачыць легіёны д’яблаў:

Каб іх змясціць, і пекла не хапіла б.

Такі ж і закаханы: у цыганцы

Ён здольны ўбачыць прыгажосць Алены.

Паэт жа пазірае ва ўтрапенні

З зямлі на неба, з неба на зямлю.

Ледзь прывідныя вобразы ўяўленню

Абвесцяцца, пяро паэта жвава

Уцелясняе іх, і летуценням

Дае і месца на зямлі, і назву.

Такую здольнасць уяўленне мае:

Калі чакае радасці — стварае

I вестуна, які б яе прынёс.

А ў цемрадзі, дзе страх у вочы едзе,

Мы куст прыняць гатовы за мядзведзя.

Ў расказах пілігрымаў нашых ёсць,

Па-мойму, не адна гульня ўяўлення.

Пачуцці ў іх мяняліся ўсур’ёз,

Хаця яны й не ведалі прычыны.

Як гэта ўсё і дзіўна, і дзівосна!

Вось і яны. Аж свецяцца ад шчасця.

Няхай таварышуе вашым сэрцам

Заўсёды радасць!

Ну, а вам стакроццю —

У час вандровак, за сталом і ў ложку!

Што ж нам прыдумаць? Маскарад ці танцы?

Каб скараціць бязмежжа трох гадзін

Паміж вячэрай і спачынкам? Дзе ён,

Маршалак гульняў і пацех вясёлых?

Што мае пад рукою? Ці няма

Відовішча якога, каб аздобіць

Панурую хаду гадзін марудных?

Дзе Філастрат?

Я тут, вялікі герцаг!

Скажы, чым вечар сённяшні запоўніш?

Балетам? Спевамі? Ну, чым жа яшчэ час

Ашукваць нам, калі не весялосцю?!

Вось, калі ласка, поўная праграма.

Што ваша светласць пажадае выбраць?

«Кентаўрава змаганне,— праспявае

Афінскі еўнух пад гучанне арфы».

Не, не жадаю. Я пра гэта й сам

Апавядаў калісьці нарачонай —

Там славіцца мой родзіч Геркулес.

Далей. «Шаленства ўхмеленых вакханак,

Што шарпаюць Арфея-песняра».

Старая рэч. Глядзеў яе тады,

Калі вяртаўся з Фіваў з перамогай.

«Плач муз дзевяцярых каля труны

Вучонасці, што згінула ў галечы».

Якая-небудзь кплівая сатыра,

Што не зусім стасуецца з вяселлем.

«Каротка-доўгі акт: Пірам і Фісба.

Пацешная трагедыя». Як так?

Каротка-доўгі? Трагіка-пацешны?

Снег чорны! Цёплы лёд! Як прымірыць,

Што выключае мір, паміж сабою?

У гэтай п’есе мо з дзесятак слоў,

Не сустракаў я п’есы карацейшай.

Ды лішнія ўсе дзесяць слоў у ёй —

Таму яна задоўгая. Не знойдзеш

У п’есе аніводнага акцёра

I слова аніводнага, якія

Былі б дарэчы, сэнсу пасавалі.

Трагедыя яна таму, што ў ёй

Пірам жыццё канчае самагубствам.

Дальбог, я рэпетыцыю глядзеў

Праз слёзы, ды праз слёзы смеху.

А хто акцёры?

Ды тутэйшы люд,

Чаляднікі з шурпатымі рукамі,

Што век не выкшталцоўвалі мазгоў.

У гонар ваш сваю слабую памяць

Яны тлумілі п’есай гэтай.

Што ж,

I мы яе пабачым.

Вашамосць,

Яна не варта вас; я слухаў п’есу,—

Лухта ўсё гэта, глупства. Вас, вядома,

Забавіць можа іхняя задума,

Яны над ёю рупіліся шчыра,

Каб дагадзіць вам.

Мы пабачым п’есу.

Не можа быць занадта кепскім тое,

Што ахвяруюць нам ад шчырых сэрцаў.

Схадзі па іх. Займайце месцы, дамы.

Мне прыкра бачыць, як марнее немач,

А шчырасць выстаўляецца на смех.

Каханая, ты гэтага не ўбачыш.

Ён кажа, што ўсё гэта абы-што.

А мы ім скажам дзякуй за іх клопат.

Мы прымем іх памылкі, як сюрпрызы.

А іхнія бяссільныя вымогі

Высакародства наша ўзнагародзіць.

Не раз мяне, дзе быў я, красамоўцы

Вітаць хацелі пышнаю прамовай.

Здаралася, аднак,— яны ў спалоху

Збіваліся раптоўна з панталыку

І словы не маглі звязаць у сказы

I авалодаць голасам сваім.

Збляднелыя, яны змаўкалі ўрэшце,

Пакінуўшы мяне без прывітання.

Але, павер, я ў тым зняменні іхнім

Чуў прывітання непадробны голас,

А іхняя нясмеласць мне казала

Больш, чым брахня крыўляк-балбатуноў.

Такая рыса ў пачуцця жывога:

Казаць няшмат, затое значыць многа.

Пралог ужо гатовы, вашамосць,

Каб распачаць спектакль.

Хай пачынае.

У чым наш план? Вярэдзіць вам рабро.

Мы не пасмелі б, нават стаўшы зверам,

Вам паказаць нутра свайго дабро.

Вось нашыя сапраўдныя намеры.

Мы не шкадуем рупнасці сваёй.

Каб нашы ўчынкі прычынілі шкоду.

Я лепей бы расстаўся з галавой.

Калі б яна дала на тое згоду.

I вось цяпер мы вам згуляем смела,

Каб стала разуменне зразумелым.

Шаноўныя, вам нешта тут няўцям?

Хвіліначку — і будзе ўсё чын чынам.

Вось гэты пан аздобісты — Пірам,

А гэта Фісба — мілая дзяўчына.

Абпэцканы тынкоўкаю — Сцяна,

Што падзяляла злосна іх сабою.

Праз шчыліну малую (вось яна!),

Гаротнікі, шапталіся абое.

А гэта — Месяцовае Святло

З сабакам, ліхтаром, кустом пахілым.

Каханкі, калі поцемна было,

Збягаліся да Нінавай магілы.

А гэты звер, які завецца Леў,

Прыкмеціў Фісбу, што ішла на стрэчу,

I так яе спужаў (і як ён смеў!),

Што плашч губляюць Фісбіныя плечы.

Леў да яго: хапае плашч прапашчы

I рве яго сваёй крывавай пашчай.

Ажно Пірам з’яўляецца якраз

I бачыць мёртвы плашч, што роспач будзіць.

Выцягвае Пірам свой меч і — ррраз! —

Устрыквае ў свае жывыя грудзі.

Тут Фісба: ах, Пірама ўжо няма,—

Бярэ той меч і колецца сама.

Астатняе пакажуць вам у тварах

Сцяна, Леў, Месяц і каханкаў пара.

Цікава, ці загаворыць і Леў?

Мы зараз пазнаёмімся са мною:

Я, меднік Храпа, стану тут Сцяною.

Прытым такою, у якой якраз

Прысутнічае шчыліна ці паз.

Праз гэтую адтуліну з ахвотай

Пірам і Фісба знюхваліся ўпотай.

А вапна, і каменьчыкі, і гліна,

Што я сцяна, усім сказаць павінны.

Вось шчыліна: сюды ідзе, туды,

Каб з маладой шаптаўся малады.

Увага! Да Сцяны набліжаецца Пірам.

О ноч! О ноч, якой сам д’ябал брат!

Ноч бачная, калі не бачна ранку!

О ноч! О ноч! Ні ўперад ні назад!

Ці выканае Фісба абяцанку?

І ты, Сцяна, што ўстала на мяжы,

Бацькоўскай варажнечы і валокаў,

Мне шчыліну зычліва пакажы,

Каб мог я да яе прыпасці вокам.

Сцяна растапырвае пальцы.

Паклон табе, шаноўная! Паклон!

Ды што я бачу? Фісбы я не бачу.

О здрадніца Сцяна! Хай мой праклён

Цябе агрэе перуном гарачым!

Ты слухала, Сцяна, мой плач і зовы,

Што ад мяне адлучаны Пірам.

Як часта цалаваў мой рот вішнёвы

Тваю тынкоўку з глінай напалам!

Я бачу гук, пру да Сцяны штосілы,

Абы пачуць жаданай Фісбы зрок.

Ты — Фісба?

Фісба. Ты — Пірам наймілы?

Я гэта, я. Рукой падаць. За крок.

Нібы Лімандр, я берагу прысягу.

Я ж — бы Алена: без цябе не лягу.

Шафал не быў адданы так Пракрусе.

Пракруса на мяне раўняцца мусіць.

Дай жа праз дзірку губ сваіх ласунак.

Дастаўся дзірцы Фісбін пацалунак.

Мы стрэнемся ля Нінавай магілы.

Няхай памру — а палячу на крылах.

Тут сваю ролю скончыла Сцяна,

А скончыўшы, ідзе адсюль яна.

Спадарыні, у кім пачуццяў лішак

Пужацца прымушае дробных мышак,

Засцерагаю, каб ніхто не млеў,

Калі пры вас разявіць зяпу леў,

Бо я не леў і не яго кабета,

Я проста Зэдлік, па сталярцы спец,

Калі б сюды я львом прыйшоў, за гэта

Самому мне прыйшоў бы тут канец.

Выдатна шкамутаеш, Леў!

Тут з’яўляецца Пірам.

Затое Леў знікае.

О, дзякуй, Месяц, за тваё ірдзенне!

О, дзякуй, брат, за сонечны твой жар!

Магчыма, маё сэрца смутак здзене

I ўбачыць Фісбы ненагляднай твар.

Што гэта? Ой!

О рыцар, стой!

Бяды ляжыць даведка!

Што бачу? Жах!

Імгла ў вачах.

Мая ты пташка! Кветка!

Хто плашчык твой

Заліў крывёй?

Ляціце, фур’і, шпарка!

Мне больш не жыць.

Жывую ніць

Абрэж умомант, Парка!

Нашто, Прырода, львоў ты напладзіла?

Маю каханку згвалціў гангстар-леў.

Няма — а-яй! — няма ўжо гэткай мілай

Сярод астатніх маладзіц і дзеў.

Сляза, цячы!

Ты, меч, сячы! —

Зрабі ў Піраме дзірку.

Ў бок левы лезь —

Тут сэрца дзесь.

(Коле сябе.)

На ўвесь абсяг, кроў, цыркай!

Цяпер я труп.

Ірвецца з губ

Душа на неба ў госці.

Замры, язык!

Ты, Месяц,— пстрык!

МЕСЯЦОВАЕ СВЯТЛО выходзіць.

Бразь-бразь — упалі косці.

I пачынае па ім галасіць.

Ты спіш, дружбак?

Памёр! Як так?

Няма ў мяне Пірама.

Ляжыш — маўчыш

I бачыш ціш,

Цябе схавае яма.

Меў лён валос,

Меў сіні нос

I ружы губ чырвоных.

Ах, плачце ўсе

Па той красе,

Па тых вачах зялёных.

Нажы нажніц

Зноў рэзаць ніць

Нясіце, Паркі,— й квіта!

Вунь мой сябрук.

Бель вашых рук

Яго крывёй заліта.

Ды годзе слоў!

Меч востры, зноў

Пратні жывыя грудзі!

Усё. Капут. Закончан суд.

Бывай, жыццё і людзі!

Апоўнач языком сваім жалезным

Дванаццаць лічыць. Гэй, каханкі, ў ложак

Кладзіцеся! Прыйшла часіна чараў.

Баюся, мы ўсю раніцу праспім,

Як прасядзелі вечар. Ашукала

Бязглуздая пацеха поступ цемры.

Сябры, спаць, спаць! Вас ложак зачакаўся.

Яшчэ два тыдні маем, ягамосці,

Начных пацех, вясельнай весялосці.

Месяц свеціць. Леў раве.

Вые воўчая гайня.

У халупе ці ў хляве

Дрыхне п’яніца-даўбня.

Ў печы паляцца карчы,

Ў лесе вухкаюць сычы.

Чуе хворы плач сычыны —

Бачыць вечка дамавіны.

Час настаў — і трунаў зяпы

Разяўляюць цвінтары.

Духі ўюцца ціхай сапай

У нябесным серабры.

Эльфы з конямі Гекаты

Мы ляцім праз цемрыню.

Нашы гульні, нашы святы

Не ўпадуць у вока дню.

Мы пануем. Нават мыш,

Не паруш святую ціш.

Я прыйшоў з мятлой наперад

Смецце вымесці за дзверы.

Асвятліце сонны дом

Бледным прывідным агнём.

Эльфы з феямі, у згодзе,

Быццам птушкі, ў карагодзе

Лёгка, жвава залунайце,

Маю песню заспявайце.

Ды спачатку ўсёй арцеллю

Упрыгожым словы ў трэлі

I затым усім гуртком

Блаславім мы гэты дом.

Спяваюць і танцуюць.

Да світанку там і тут

Абжывіце кожны кут.

Царскі ложак асабіста

Акраплю вадой святлістай.

Хай на ім зачаты плод

Шчасце мае ўсякі год.

Усе пары тры навечна

Злучым повяззю сардэчнай.

Не зазнае іх парода

Прыкрай шкоды з рук прыроды.

Свішч, заечая губа

Ці гузак сярод ілба —

Вады, звыклыя ў людзей,

Не зачэпяць іх дзяцей.

Хай чароўнаю расою

Скропяць эльфы ўсе пакоі,

Каб жылі гаспадары

Тут у міры і ў дабры.

Дык бягом! Усю суполку

Зноў чакаю тут на золку.

Можа, маху даў я дзесьці —

Гэта лёгка ператрэсці.

Палічыце, што вы спалі

I прад вамі сны мільгалі.

Што ішло тут самапасам —

Сну, лічыце, выкрутасы.

I тады парой любою

Ўсё паправіцца сабою.

Слова гонару, калі

Дагадзіць мы вам змаглі,

Дык шчаслівыя акцёры

Яшчэ лепш згуляюць скора.

Не хлушу я — так і будзе.

А цяпер дабранач, людзі!

Вы папляскайце — а Робін

Вам аддзячыць.

Так і зробім.