Тры вымярэнні [Выбраная лірыка]

КАЛЯНДАР

Перада мной настольны каляндар.

Успамінаю дні, сустрэчы, даты,

I я, нібыта часу уладар,

Заместа будняў бачу толькі святы.

Чырвонай фарбай мечу кожны дзень

У маі, ліпені i ў жніўні,

I чую, як ступаюць па градзе

I як бушуюць радасныя ліўні.

Іграе ў трубах срэбраны аркестр,

Грыміць па даху выбеленай хаты,

I яблыні, як тысячы нявест,

Куды ні глянь, спяшаюцца на свята.

Дачушка, плацце белае надзень —

Хіба ж не свята цёплы майскі дзень?

Гартаю каляндар наадварот,

I кожны дзень жыве ca мною побач —

То зарыпіць вазамі ля варот,

То жытам зазвініць вышэйшай пробы,

То волжскаю плацінай загудзе,

То паляціць у бездані сусвету,

То яблыкам даспелым упадзе,

То зноў адправіць новую ракету,

Пастукаецца радасным лістом,

Атуліць светлай ласкай маладосці

I на світанні прыйдзе ў кожны дом

Найлепшым другам i чаканым госцем,

To жаніха у сваты прывядзе.

Хіба ж не свята кожны новы дзень?

Гартаю каляндар. Мінаюць дні,

Пражытыя, але заўжды жывыя:

У вокнах загараюцца агні,

Сыходзяцца дарогі крыжавыя

I не разыдуцца, агні не дагараць,

Пад ix святло збяруцца нашы дзеці

I нас ні ў чым не будуць дакараць,

Бо мы жывём не дарам на планеце.

Сваёй любові шчодрыя дары

Мы аддаём, не ведаючы меры,

I кожны дзень ва ўсе календары

Увойдзе датай мужнасці i веры.

Зямля імчыцца з захаду на ўсход.

Хіба ж не свята кожны новы год?

Ідуць, ідуць наступныя гады,

A колькі ix у кожнага ў запасе?

Напэўна, столькі, каб мае сляды

Убачылі на Месяцы i Марсе.

Напэўна, хопіць сілы, каб дажыць

I ўсё зрабіць, задуманае намі, —

I дом i песню звонкую злажыць

I ганарыцца нашымі сынамі.

Гартаю каляндар. За годам год

Ідуць гады у год васьмідзесяты:

На полюсе растаў адвечны лёд,

I ўся зямля сваё святкуе свята.

Унучка, плацце белае надзень:

Сягоння свята. Свята кожны дзень.

1961 г.

* * *

Ушчэнт ступіліся нарогі,

Сашнік нагрэўся ад раллі,

Валы прысталі i на рогі

Барвовы месяц паднялі.

Глядзяць на зоры задуменна

I прагна слухаюць вясну.

А трактар ім ужо на змену

Ідзе i гоніць баразну...

Даўно ў музей здалі нарогі,

Ярмо, налыгач, пасталы,

I сцежкаю, уздоўж дарогі,

Ідуць на пенсію валы.

1966 г.

ЗЯЛЁНАЯ КНІГА

Я з маленства чытаю зялёную кнігу,

Як старонкі, гартаю лугі i палі,

Што шумяць, шапацяць i гамоняць паціху

I складаюць адвечную песню зямлі.

Я гляджу на зялёнае рослае жыта,

На крутыя мурожныя ў лузе стагі

I сябе папракаю, што многа пражыта,

А куды ні зірнеш — застаюцца даўгі.

Колькі я не ўзараў, не скасіў, не пасеяў,

Колькі я не праклаў пуцявін i дарог,

I не вытаптаў сцежак па золкай расе я,

А за сорак гадоў колькі вытаптаць мог!

Можа рана адбіўся ад поля i дому,

Не паверыў сапраўднаму лесу свайму,

Можа песні мае не патрэбны нікому,

Можа толькі спяваю сабе аднаму.

Я сябе вінавачу, суджуся з сабою,

Я палёгкі ніколі нідзе не прашу

I, не здолеўшы вытрымаць першага бою,

Зноў да раніцы новыя вершы пішу.

1960 г.

СЛОВЫ

Над намі словы уладараць.

Мы чуем i гаворым ix.

Яны то здружаць, то пасвараць

Сяброў i ворагаў маіх.

Бо словы розныя бываюць.

Адны — агню стрымаюць шквал,

Другія словы забіваюць

Усё жывое напавал.

Ад слова сэрца халадзее,

Праходзіць сон i забыццё,

Ад слова рушацца надзеі,

Ад слова свеціцца жыццё.

Ад слова вырастаюць крылы,

A ў сэрцы стукае любоў,

Ад слова прыбываюць сілы.

Дык не шкадуйце шчырых слоў

A здатным толькі на дакоры,

Умельцам словамі грымець,

Каб не прыносіць людзям гора,

Было б найлепей анямець.

1962 г.

* * *

Нельга ні забыцца, ні адкласці

На наступны, на прыёмны дзень

Нечае маленечкае шчасце,

А самому знікнуць, быццам цень,

Праз другія дзверы на нараду,

Дзе i без цябе ваду стаўкуць,

I спакойна ў доўгую шуфляду

Радасць чалавечую замкнуць.

Нельга абысці i адмахнуцца

Ад чужой трывогі i бяды,

Нельга не пачуць, як сэрцы б'юцца,

Як змаўкаюць сэрцы назаўжды.

Можа, ўзяўшы сэрца пад апеку,

Можна адагнаць адчаю цень.

Чалавек павінен чалавеку

Радасці прыносіць кожны дзень.

1962 г.

РАБІНАВАЯ НОЧ

Максіму Танку

Маланка б'е i ўпоперак i ўдоўж

I ўспыхвае, нібы сухое сучча,

Грукоча гром, i спорны дождж

Між небам i зямлёю ніткі суча.

Рыпяць сівыя сосны на касе,

Кіпіць i вые ўспененая Нарач,

I пласкадонку лёгкую нясе

Ці ў вір, ці ў Гатавічы нанач.

Плывуць у змроку рыбакі,

А дождж сячэ бязлітасна i тупа.

Глядзяць хлапцы у розныя бакі,

Ды не відно ні Мядзеля, ні Купы.

Над Нараччу — рабінавая ноч:

Бушуюць хвалі, дождж i навальніца.

Куды ні павярні, куды ні збоч,

Нідзе не стаць, нідзе не прыпьініцца.

Да раніцы не разбярэш ніяк,

Ад берага ты блізка ці далёка...

I вось агеньчык, быццам бы маяк,

Замільгацеў у цемры адзінока.

На вёслы налягаюць рыбакі,

А неба рэжуць вольтавыя дугі,

I зіхацяць ад свежае лускі

На хлопцах курткі, як кальчугі.

У пласкадонцы б'юцца шчупакі,

Звіваюцца вугры, як бранзалеты,

Не спяць такою ноччу рыбакі

I неспакойныя паэты.

1962 г.

МАЛАДОЕ ВІНО

Пасохлі да восені грады,

Намокла ад поту спіна —

Настала пара вінаграду,

Пара маладога віна.

Пульсуе у скручаных жылах

Лазы вінаграднай даўно,

Нібы першабытная сіла,

Заўжды маладое віно.

У кожнай задымленай гронцы

Гатункаў усіх i парод

Злучыла паўднёвае сонца

Дажджынкі i сотавы мёд.

У белых касынках дзяўчаты

Паўнюткія носяць кашы

I песняй i спелым мускатам

Частуюць усіх ад душы.

Паклічуць на першую спробу

Свайго маладога віна

У госці к сабе вінаробы

I просяць, каб выпіў да дна.

Я шчасця жадаю i сілы,

Віно маладое п'ючы,

Дзяўчыне, што гронкі насіла,

Хлапцу, што кляпаў абручы,

Што клёпкі часаў да змяркання,

Што ставіў дубовае дно,

Жадаю, каб вечна у чане

Гуло маладое віно.

1960 г.

БЕЛЫЯ ВЕРШЫ

За ноч пабялелі маўклівыя сосны.

Нібыта шкляныя, ільдзінкі вісяць.

Снуе завіруха кужэльныя кроены,

Аж хочацца белыя вершы пісаць.

Завеі стагі за аселіцай вершаць,

Засыпалі сцежкі, шляхі замялі.

Ды толькі хачу я, каб белыя вершы

Чырвонымі верша мі вечна былі.

1964 г.

ЗІМА

Закітавала вокны зранку,

Капусту ссекла да цямна

I вышыла за ноч фіранку

На шыбах цёмнага акна.

Платы i веснічкі пабеліць,

Усе калюжыны зашкліць

I за аселіцай пасцеле

Палотны зрэбныя бяліць.

А на дасвецці сырадою

У вёдры звонкія налье

I свежай, чыстай, маладою

Нячутна пройдзе па сяле.

Празрыстым пухам галубіным

Усе дарогі замяце

I сокам спелае рабіны

Палоску ў небе правядзе.

1960 г.

НА ТАЕЖНАЙ ДАРОЗЕ

Вецер вые ў заломах рудое кугі,

Завіруха шляхі замятае дазвання.

Па дарогах блакітнай сібірскай тайгі

Ледзьве чутна рыпяць адзінокія сані.

Ад сяла да сяла каля сутак язды —

Hi жывое душы, толькі вецер калматы

Замятае ля самай дарогі сляды,

Што на поўдзень прабіў адзінокі сахаты.

Не змаўкаюць, гудуць пры дарозе слупы,

Вецер белую пражу снуе на сумёце.

Завіруха лютуе. Глядзіш, як сляпы,

I здаецца, на конях прымерзлі аброці.

Завіруха лютуе, мяце i мяце —

Закавала асіны у белыя латы.

Але ў змроку начы на трыццатай вярсце

Мільгануў аганёк невялічкае хаты.

Над высокім сумётам пакатай страхі

Нахілілася голае шэрае вецце,

I у морак бязлюднай сцюдзёнай тайгі

Два акенцы да самае раніцы свецяць.

Увайшоў, a ў хаціне нікога нідзе,

Толькі ў печы агеньчык яшчэ дагарае;

На услоне карэц у крынічнай вадзе,

Соль у шклянцы i свежага хлеба акраец

На шырокім i чыстым піхтовым стале,

На паліцы газеты за першае снежня.

Нехта печ напаліў i паехаў далей,

I знікае у замеці снежнай.

Нехта хлеба пакінуў i трэсак насек,

Запаліў каганец, каб у змроку не збіўся

Незнаёмы, ды блізкі яму чалавек,

Што за ноч перамёрз i ў дарозе змарыўся.

Вось i я, абагрэўшыся, дровы прынёс,

Хлеб пакінуў, крыху пастаяў ля парогa.

Завіруха змаўкае, не страшны мароз,

I ніякая болей не зморыць дарога.

1963 г.

КРЫНІЦА

Бруіцца каля берага крыніца

То ціха, то звініць на ўсе лады,

I смагай змораны сюды ідзе напіцца

Празрыстае сцюдзёнае вады.

А снег над белым полем заіскрыцца,

У студзені удараць халады —

Булькоча нестрыманая крыніца

Струменямі празрыстае вады.

Hi спёка, ні мароз, ні навальніцы

Бяздоннай не трывожаць глыбіні,

Ніхто не зможа вычарпаць крыніцы,

А ёй самой ніколі не спыніцца:

Яна ж народу нашаму зрадні.

1955 г.

ЛАСІНЫ СЛЕД

На досвітку па хрусткай стыні,

Паміж алешьін i асін,

Страсаючы рагамі іней,

Ідуць мацёрыя ласі

I ловяць мяккімі губамі

Тугія парасткі альхі.

Над пасівелымі гарбамі

Ляціць слупамі снег сухі.

На досвітку у лесе ціха,

Курыцца сіняя імгла,

Але трывожная ласіха

Угору вушы падняла.

I, прыхіліўшыся да вецця,

Глядзіць за снежныя валы,

Здаецца ёй, што свішча вецер

У варанёныя ствалы.

I лес, i снег у чыстых зорах,

У срэбных пацерках — кусты,

Але ласіха чуе шорах

I кожны скрып за тры вярсты.

Завея замяла дарогі...

Якочуць недзе ганчакі,

Закінуў лось на спіну рогі,

Бяжыць ласіха ў хмызнякі.

Праз буралом i крутаяры,

Шарпак ламаючы таўсты,

Яны ў гушчар ляцяць у пары

I ў кроў збіваюць капыты.

Гарачы след у змроку тоне.

З густое снежнае імглы

Шуміць шалёная пагоня,

I свішча вецер у ствалы.

Дыміцца сцежка колкім снегам,

Клубамі сцелецца гання...

Азваўся лес тужлівым рэхам,

I ўсё замерла. Цішыня.

Адразу стала пуста ў лесе,

Смала іскрыцца на кары,

I толькі след на стылым снезе

Гарыць палоскаю зары.

1961 г.

ЛЕСНІЧОЎКА

Зіма заваліла снягамі лясы,

Усе бальшакі прыцярушаны сенам.

Ссівелыя сосны гудуць, як басы,

I ціха звіняць заінелыя сцены.

За вокнамі ноч i сумёты наўкол,

Галосіць завея i просіцца ў сенцы,

То белую шапку адзене на кол,

То круціць i круціць свае вераценцы.

У печы паціху трашчаць смалякі,

I пахне сырою, адталай бярозай.

Здалёку чуваць, як рыпяць бальшакі, —

У хату ідуць лесарубы з марозу;

Каляныя шчокі, іскрынкі ў вачах,

Звіняць у парозе на ботах падкоўкі...

Заснуць лесарубы i сняць па начах

Шчаслівыя сны пад страхой леснічоўкі.

А сёння да поўначы ім не заснуць:

Мігае экран, i, нібы над паводкай,

З далёкага выраю ціха плывуць,

Кагосьці шукаюць i клічуць лябёдкі.

Над гукамі скрыпак яны паплылі,

Лятаюць i кружацца ў хвалях туману,

Схіляюцца нізка, да самай зямлі,

I раптам з блакітнага зніклі экрана.

Куды ж вы? Чакайце! Наўкол замяла

Завея усе бальшакі i дарожкі.

Пабудзьце яшчэ, не ўцякайце з цяпла,

Бо ў лесе застудзіце белыя ножкі.

На лавах сядзяць каля гулкай сцяны,

Глядзяць на сцямнелы экран лесарубы

I чуюць узлёт лебядзінай вясны,

I моўчкі кусаюць каляныя губы.

1964 г.

РЭАКТЬІЎНАЯ ЛЫЖНЯ

Без межаў поле, снег i снег,

I колкія іскрынкі пылу,

Блакітная лыжня мяне

Ізноў вядзе да небасхілу.

За пераездам паражняк

Грыміць i тоне ў белай пары,

A ў неба вузкая лыжня

Узвілася i бяжыць за хмары.

То вынырне, то прападзе,

То мільгане за паваротам.

Яна мяне услед вядзе

За рэактыўным самалётам.

1964 г.

СНЕЖАНЬ

I голыя ліпы,

I гулкія дахі

За ноч апранулі

Сівыя папахі.

А снег мітусіцца,

Ляціць, не сціхае,

Блакітнай становіцца

Поўнач глухая.

Замоўкла усё

I заціхла адразу,

Нібыта i крокі,

I словы, i сказы

Захутаны ў белую

Пухкую вату.

I золак паволі

Плыве сіняваты.

Нідзе не відно

Hi сцяжынак, ні следу.

А мне ўсё здаецца,

Што некуды еду

Праз гурбы i сцюжу,

Праз дзікую замець

I ў полі збіраю

Сняжынкі на памяць

Сузор'і гараць,

Каб з дарогі не збіцца,

А гэта ўсё мроіцца толькі

I сніцца.

На вуліцы ціха,

I светла, i свежа,

У шыбу галінкаю

Стукае снежань.

Мігаюць сняжынкі,

Як срэбныя спіцы.

Такімі начамі

Не кожнаму спіцца.

А недзе на нашыя

Зімы i леты

Глядзяць астраномы

З далёкай планеты,

Спрачаюцца, мараць,

Мяркуюць нясмела,

Чаму наша зорка

Ізноў пасвятлела,

Радзіруюць, клічуць,

А ix тэлеграмы,

Напэўна, да нас

Далятаюць грамамі.

Вякамі шукаюць

Надзейныя коды,

Ды зорка маўчыць

I святлее заўсёды.

То хмары яе

Закрываюць, як здані,

То рантам чамусьці

Зялёнаю стане.

У космасе свеціцца

След чалавечы,

I ўжо недалёка

Да першай сустрэчы.

Сузор'і гараць,

Каб з дарогі не збіцца...

А снежаньскай ноччу

Чаго не прысніцца.

1963 г.

«РЭЧАНЬКА»

За снамі сны плылі кругамі,

Ляжаў на шыбах ночы цень,

Але няўпэўненыя гамы

Мяне будзілі кожны дзень.

Над столлю нехта невядомы

Грымеў ад рання да начы,

I я заўжды спяшаўся з дому

Хутчэй упрочкі уцячы.

Няўмелыя хадзілі рукі

Па клавішах то ўніз, то ўверх,

I пакалечаныя гукі

Будзілі наш увесь паверх.

Але надоечы нясмела,

У ранішнім трывожным сне,

Ледзь чутна «Рэчанька» звінела

I закалыхвала мяне,

Іскрылася i булькатала,

Лілася i плыла, плыла;

Здавалася, што рассвітала

У доме ад яе святла.

Здавалася, трымцяць стракозы

У хвалях чэрвеньскай смугі,

I пахнуць мятаю пракосы

I — Цёплым жвірам берагі...

I ўсё замоўкла нечакана,

Усё прайшло, нібыта ў сне,

А на падворку, ля паркана,

Ляжаў вільготны цёплы снег,

Прытоптаны, у цёмных крапках

(Відаць, не доўга праляжыць).

I я угледзеў — з нотнай папкай

Дзяўчынка сцежкаю бяжыць.

Цяпер я разам да прыпынку

Хаджу заўсёды, крок у крок,

З маленькай тоненькай дзяўчынкай,

Яе даслухаўшы урок.

1962 г.

* * *

Іскрацца промні ў чыстых кроплях,

Курыцца парай мокры дах.

Вясна на леташніх каноплях

I на абвіслых правадах

Шкляныя вешае званочкі,

Стачыла ўзгоркі i груды.

Звіняць у парудзелых бочках

Патокі колкае вады.

Гудзе, булькоча поўны жолаб,

Над ім лятае мокры грак.

А на зямлі азімак-жолуд

Цяплом i вільгаццю набрак.

Булькочуць стромыя струмені...

На чорным лапіку грады

Грабуцца i склікаюць пеўні

На свята сонца i вады.

1966 г.

РАСІЯ

Вясёлкі i ліўні касыя,

Сумёты i замеці зім,

I сонца, i песні Расіі —

Заўсёды у сэрцы маім.

Мне блізкія ледзь не з маленства

Узвышшы i шум баравы,

I стромкія кручы Смаленска,

I гулкія плошчы Масквы,

I плёсы за Волгаю сіняй,

I сцежкі на роснай траве —

Расія, Расія, Расія

У сэрцы заўсёды жыве.

На ўсходзе яна палымнее,

Світальныя песні пяе.

Як маці, яна разумее

I мову, i думы мае.

Гараць, як праменні касыя,

Пункціры завоблачных трас.

I сонца i шчасце з Pacii

Заўсёды прыходзяць да нас.

1963 г.

ЛЕТУЦЕННІК

Ён ходзіць у сквер, у кіно, на спатканні,

Ён слухае Ліста, гуляе ў кракет,

А потым складае да самага рання

Маршруты наступных касмічных ракет.

Усё да апошняй драбніцы знаёма

У цеснай кабіне яго карабля —

Утульна i светла, i цёпла, як дома,

Ды толькі чамусьці трымае зямля.

Трымае, дрыжыць, нібы маці над сынам

I хоча паслаць, i шкадуе пусціць,

А ён ужо лічыць не дні, a хвіліны,

Калі развітаецца i паляціць.

Ляціць летуценнік у бездань сусвету,

Туды, дзе гараць Арыён, Казярог,

I нават маленечкай наша планета

Здаецца у замеці зорных дарог,

То знікне, то зоркай маленькай забліскае

То песняй, то словам сагрэе здаля,

Такая знаёмая, блізкая-блізкая,

Такая далёкая наша зямля.

Касмічныя сцюжы, i слабасць, i стома

Яго не крануць у нямой вышыні.

У цеснай кабіне утульна, як дома,

I свецяць яму у дарозе агні.

Ляціць летуценнік у бездань сусвету,

Спакойна ляціць, без трывог i турбот.

Ён бачыць за мэтаю новую мэту,

За першым палётам — наступны палёт.

1961 г.

СНЫ

Лячу, лячу, маленечкі, бяскрылы,

I ўсё вышэй, усё вышэй хачу —

Займае дух i не хапае сілы:

То падаю, то зноў i зноў лячу.

Крычу ад шчасця, радасці i страху,

A гукі заміраюць на губах...

Лячу i не зайздрошчу болей птаху,

Што гнёзды ўе на соснах i дубах.

Усё сцярплю — пакуты, боль i кару,

За ўсё жыццём уласным заплачу,

I хоць на крок, але далей Ікара

Пад зорамі i сонцам пралячу.

Унізе знікне хмарка залатая,

Адолею i страх i немату...

Гаворыць маці, — калі ў сне лятаю,

Дык, значыць, i сталею i расту.

1962 г.

ДЗЯЦІНСТВА

У памяці жыве ўсё да кроплі:

Маленства горкае, баі, дваццаты год,

Бабуля нас хавала у каноплі,

Убачыўшы варожы самалёт.

А мне карцела, выцягнуўшы шыю

I кулачок падняўшы ўвышыню,

Сачыць i слухаць, як ён глуха вые,

I ўслед крычаць: «Пабачыш, даганю!»

1962 г.

ЮНАЦТВА

Глядзяць у неба прагна вочы,

I сэрца просіцца к агню,

Яно ляцець кудысьці хоча

I адчувае вышыню.

Не ведаю, якія зоры

Мігцяць іскрынкамі ўваччу,

A толькі веру — скора, скора

I я над імі пралячу.

Пакуль узняцца немагчыма

I паляцець яшчэ не час...

Значок Асаавіяхіма

Здаваўся ордэнам для нас.

Юнацтва хлапчукоў чакала

I сотняй клікала дарог,

A ўжо з Масквы Валерый Чкалаў

Ляцеў над полюсам, як бог.

Блакітныя вычэрчваў дугі

Да новых светаў i планет

Вучоны з горада Калугі

Для неіснуючых ракет.

I самалёты, як на свята

Над Краснай плошчаю, гулі...

Бацькі славутых касманаўтаў

Яшчэ бацькамі не былі.

1963 г.

ПЕРШЫ ПАЛЕТ

Да Полацка ўсяго гадзіна лёту,

I я ізноў спяшаюся туды,

Дзе воблакі, як першыя сумёты,

I белыя, як воблакі, сады.

Зялёная зямля ляціць пад намі,

I горад хіліцца, нібыта ў буралом,

А вось ужо i поле з валунамі,

I вёскі, i азёры пад крылом.

Успомнілася першая дарога,

Салёны смак дзіцячае слязы,

Калі прасілі літасці у бога,

Цалуючы старыя абразы.

Плылі аблокі белыя кудысьці,

Парэпалася шэрая зямля,

Ад смагі пазакручвалася лісце,

A літасці не меў прарок Ілья.

Трызнілі з голаду закураныя сёлы,

Засмягла жыта, ссохла сенажаць,

А у царкве ружовыя анёлы,

Здавалася, ад смеху задрыжаць.

Я гэта ўспомніў, можа, недарэчы...

Пілот свідруе хмары напралом,

Яны лажацца на крутыя плечы,

А мы ix рэжам сонечным крылом.

Мы уладарым на зямлі i ў небе,

У нас хапае сонца i вады,

Мы больш ужо не молімся аб хлебе,

Як некалі ў дзіцячыя гады.

Ляцім, ляцім над полем i над лесам,

Задзвінне перакрэсліў самалёт.

На нас глядзіць анёлам сцюардэса

I, як Ілья-прарок, сівы пілот.

1961 г.

ТАЛАСЦЬ

Курыцца пыл над Млечным Шляхам,

Мігаюць Марс i Эрыдан,

Між імі ўрэзаўся з размаху

«Усход» у зорны акіян.

Яшчэ рывок, яшчэ імгненне —

I выйдзе на арбіту ён,

Закон зямнога прыцягнення —

Ужо адменены закон.

Зямля ў блакітным арэоле,

У тонкіх жылках сініх рэк.

Як згустак розуму i волі,

Ляціць савецкі чалавек.

Яго спакойна сэрца б'ецца,

Яму зямныя сняцца сны,

За першым следам след кладзецца

Сярод касмічнай цаліны.

То дзень, то ноч, то зноў світанне,

А ён — у зорнай цішыні,

I першым Сонца прывітанне

Яму прыслала з вышыні.

Яго імя зямля пачула

I ўжо запомніла навек,

Над Рымам, Токіо, Кабулам

Ляціць савецкі чалавек.

Ён родным сынам, братам, другам

Зрабіўся кожнаму з людзей,

За ім i дзень i ноч з Калугі

Спакойны сочыць чарадзей,

Нібы пытае: «Дзе ты, дзе ты?»

Нібы падлічвае віткі.

A ў неба зноў i зноў ракеты

Узлятаюць з Ленінскай рукі.

1961 г.

* * *

I я калісьці поўзаў па зямлі,

Цяпер хаджу, i езджу, i лятаю,

I ў небе сустракаю караблі

Над пікамі Каўказа i Алтая.

I не баюся ўзлётаў або ям,

Да віражоў i нечаканых спускаў

Рыхтуюся, нібы баксёр к баям,

Каб вытрымаць любую перагрузку.

Я ведаю, што вырвемся ў Сусвет,

Замецены касмічнаю імглою,

I ты, i я, i мой сусед,

А сэрцы не разлучацца з Зямлёю.

Бо чалавека вабяць i завуць

З любых вышынь аэрадромаў пліты,

I колеры зямныя, што жывуць

У кожным з нас, як фарбы на палітры.

Здаецца, нахіліўся б i набраў

У акіяне чыстага блакіту,

З лясных азёр — жывога серабра

I золата — з даспеленага жыта,

A зеляніны з пушчаў i лугоў

Начэрпаў бы паўнюткія вядзерцы,

Узяў бы белай фарбы у снягоў,

A чырвані — у неспакойным сэрцы

I рукавы па локці б закасаў,

I лепшую б карціну напісаў.

1964 г.

ДАКОР САБЕ

Жыццё даецца толькі раз,

А я, бывае, марна трачу

I сілы лепшыя, i час

I не лічу за недастачу

Усё, што сёння разгубіў,

Усё, што мог, а не зрабіў

I што, магчыма, заўтра страчу.

Бо што прайшло, таго не вернеш,

Не скажаш часу: «Пачакай».

Тым часам нехта сее зерні,

А нехта на пярэдні край

Ідзе няходжанаю сцежкай,

У штармавую ноч не спіць,

На новай трасе ставіць вешкі,

Каб стэп вадою напаіць.

I не адкладвае нічога,

Нічога ён не праміне

I недзе, змораны дарогай,

Касцёр распаліць i засне.

Няхай блішчаць ад поту твары,

Хай плечы муляе рукзак —

Шчаслівы той, хто змалку марыў,

Што жыць патрэбна толькі так,

Каб быць заўсёды у дарозе,

Прайсці, дзе следу не было,

Каб у надзённай нашай прозе

Здабыць паэзіі святло.

Каб, узышоўшы на вышыні,

Руку таварышу падаць

І побач стаць на той вяршыні,

Адкуль наступны дзень відаць.

Каб зазірнуць у тыя далі,

Куды нам суджана дайсці,

I, не спыняючыся, далей

Дарогу пэўную знайсці,

Спазнаць цану любой хвіліны

I кожным крокам даражыць:

Шукаць, знаходзіць,

быць няспынным.

Не проста існаваць,

а жыць.

1956 г.

БЫЛЫЯ ХЛАПЧУКІ

У кожным з нас яшчэ жыве хлапчук,

Вясёлы, шчыры i ласкавы,

Хоць пасівеў i вылез чуб

Ад спраў i нечаканай славы.

Мы ж вызначылі дні прыёму

На шыльдзе фарбай залатой,

А сам! з дому i дадому

Даўно не ходзім пехатой,

Не пазнаём старога друга,

Забылі матчына імя,

А як прыйдзецца часам туга,

Дык тут ужо i я не я.

Баімся студзеньскага ветру,

На дзверы вешаем замкі,

За дзень не больш як дзесяць метраў

Так-сяк праходзім нацянькі.

А каб агонь душы не згас,

I не для славы, а для справы,

Няхай жыве у кожным з нас

Хлапчук вясёлы i ласкавы.

1961 г.

МАЛЯР

Цвітуць да замаразкаў астры.

На ціхі сонечны бульвар

У крэйдзе, вапне, алебастры

Выходзіць з вёдрамі маляр.

За ім па вуліцах пасёлка

Ляціць празрысты лёгкі пух,

Усімі фарбамі вясёлкі

Яго распісаны фартух.

Сярод асенняй пазалоты

Высокіх клёнаў i дубоў

Узняўся дом яго работы,

Адменны ад усіх дамоў.

Яшчэ пусты — ані фіранкі

Няма ні ўнізе, ні ўгары.

Сюды, напэўна, заўтра зранку

Пачнуць з'язджацца жыхары.

Нарваў маляр бярэма кветак,

Прынёс, паставіў за акном.

Здалося, што цяпло i лета

Прыйшло адразу ў новы дом.

1956 г.

ПАДАРОЖЖА

Я не стаю на раздарожжы,

Мне пэўны шлях даўно відзён.

Усё жыццё я ў падарожжы —

Ад першых да апошніх дзён.

Бо мой рубеж яшчэ не блізка,

Хоць б'юць часамі перуны,

А я вандрую ад калыскі

I правандрую да труны.

Але шкада, што век кароткі,

А свету не відаць канца,

Што пехатою ад Находкі

Ужо не дайсці да Камянца,

Што легкадумныя раманы

Больш не паўторацца ў жыцці,

Што непраходныя урманы

Наўрад ці прыйдзецца прайсці.

Шкада. А каб усё спачатку

Зноў паўтарыць за кругам круг,

Хадзіць праз вузенькую кладку

Вясной з дзяўчатамі на луг.

I зноў навыперадкі лётаць

Цераз купальскія кастры,

Таптаць задымленую лотаць

I цалавацца да зары.

Шкада, што не з усімі стрэўся,

Kaго калісьці мог сустрэць,

Што каля тых агнёў не грэўся,

Дзе мог i я душу сагрэць

Жывым, гарачым хваляваннем,

Любоўю, светлым пачуццём.

Таму цяпер усё дазвання

Хачу зрабіць сваім жыццём:

Паветрам дыхаць навальнічным,

Таптаць i лотаць, i мурог,

З акрайцам i з вадой крынічнай

Прайсці яшчэ мільён дарог,

Не ўслед, а поплеч з маладымі,

Каб смела марыць, прагна жыць,

Узняцца сцежкамі крутымі,

Дзе зорка ў бездані дрыжыць,

Дзе за ліловым небасхілам

Арбіты зорныя прайшлі,

Дзе самі вырастаюць крылы,

Каб зноў вярнуцца да Зямлі,

Дзе пахнуць першыя рамонкі,

Дрыжаць пад месяцам гаі

I свішчуць на світанні звонка

I традыцыйна салаўі.

Таму хвалюе i трывожыць

Усё, што стрэнецца ў жыцці,

Таму, прыйшоўшы з падарожжа,

Ізноў збіраюся ісці.

1964 г.

МЛЕЧНЫ ШЛЯХ

У зорным небе — Млечны Шлях.

Пад ім ляцяць у вырай гусі,

I мне здаецца, кожны птах

Крычыць: «Вясной дамоў вярнуся!»

Ляцяць у вырай жураўлі,

Ляцяць буслы у зорным небе,

А вось да роднае зямлі

I Млечны Шлях ім не патрэбен.

1957 г.

ЭЛЕГІЯ

Мяцеліца ў завулках вые,

Нясе снягі на ўсе бакі.

Заледзянелі маставыя,

I ледзь паўзуць грузавікі.

Вязуць жалеза i цагліны,

Чырвоныя, нібы агонь,

А вось у кузаве машыны

Ківае галавою конь.

Худы, калматы, заінелы,

Прыгнуўшы шыю, з вышыні

Глядзіць ён скоса i нясмела

На мітуслівыя агні.

Куды цябе вязуць, буланы?

Чаму не звоняць капыты?

У якія графікі i планы

Ужо запісаны i ты?

Падковы ж для цябе кавалі

З найлепшай сталі кавалі,

I людзі помнікі стаўлялі

Табе амаль на ўсёй зямлі.

Ты ў бой ляцеў, прымаў парады,

Ты ў полі за траіх рабіў

I кожнай бабскае брыгады

Апорай i надзеяй быў.

Цяпер цябе знялі з работы —

З палка, з абоза, з баразны,

Хоць i цягнуў заўжды да поту

I гінуў у агні вайны.

Ты не апошні конь на свеце,

A ўсё ж, заўважыўшы, з двара

Бягуць i пазіраюць дзеці

I на цябе, як на зубра.

1966 г.

НЯПІСАНЫЯ ЛІСТЫ

Дзе ўзялі такую моду

Дарагія землякі —

Пасылаць мне слоік мёду

I паўторбачкі мукі?

Аглядаю ўсё дазвання

I дзіўлюся, што няма

Ад знаёмых прывітання —

Hi запіскі, ні пісьма.

Што ж пісаць, калі i гэтак

Сам павінен зразумець,

Што па тоне мёду з кветак

Можа кожны зразу мець.

Паспытаў, аж стала млосна:

Пахне ліпай за сялом,

Сенам, дзяцельнікам росным,

I гарэніць палыном,

Bee спелымі лугамі,

Белай грэчкаю — здаля,

Жытам, просам, пірагамі

Пахне глуская зямля

I крутым пшанічным хлебам,

Што ў дзяжы, як пух, расце.

Вось i прачытаў, што трэба

Я ў няпісаным лісце.

1964 г.

ПЦІЧ

He гані гусей дахаты

I не кліч,

Глянь, зрабілася крылатай

Рэчка Пціч.

Крылы белыя лапочуць

На Пцічы,

I, здаецца, гyci хочуць

Уцячы

На шырокія азёры,

З асакі,

Ды стаяць, як у дазоры,

Гусакі.

Перасохла, абмялела

Рэчка Пціч.

Не махай хусцінкай белай

I не кліч

Hi гусей, ні шызых качак

На лугі,

Бо рака без ix заплача

Ад тугі.

1966 г.

ГРУЗАВІКІ

Ад вечара i да зары

I ад зары да вечара

Грукочуць МАЗы ў Мазыры

I круцяцца дыспетчары:

То адпраўляй па сто мяхоў

Цэменту ў школу новую,

То патрабуе прыстань Пхоў

Разгрузку тэрміновую.

То швелер, бэлькі i слупы

Паслаць патрэбна ў Петрыкаў, —

I, быццам у палёт сляпы,

Ляцяць машыны з ветрыкам.

Наскрозь бензінам пыл прапах,

А пылам — кветак венчыкі.

Імчацца ноччу па шляхах

Чырвоныя агеньчыкі.

Імчацца МАЗы ў цемнату

Ад вечара да раніцы,

I пыл за імі на хаду

Бясконцым шлейфам цягнецца.

Ляцяць машыны па начах

I рэжуць змрок на сектары.

Нібыта здані,

у плашчах

Стаяць аўтаінспектары.

А побач гулкі шлях курыць

Ад Мазыра да Турава...

Інспектар просіць закурыць;

Хоць сам i мае курыва,

Але выходзіць на шашу,

Запылены i змораны,

Адвесці ж хочацца душу

З мазырскімі шафёрамі.

I так ад змроку да зары

I ад зары да вечара

Працуюць МАЗы ў Мазыры,

Шафёры i дыспетчары.

1963 г.

ІГРАЕ РЫБАЧКА

На прыстані Мага[¹]

Іграе гармонік,

То шэпча, то некага ціха гукае,

Празрыстая хмарка,

Як срэбраны коннік,

За сінію сопку плыве

I знікае.

Іскрыцца Амур,

А рыбачка іграе,

I ёй не патрэбна

Інакшага раю,

Чым гэтыя плёсы,

Чым гэтыя горы,

Чым звонкіх

I чыстых ладоў

Пераборы.

Рыбачка іграе «Амурскія хвалі»,

А побач стаяць

Рыбакі на прычале

I слухаюць моўчкі

Былую салдатку,

Што некалі з гора

Купіла трохрадку.

Вясною i ўлетку,

Увосень i ўзімку

Хадзілі жанкі

Да яе на заімку.

Хадзілі нявесты

I ўдовы сівыя

I песні спявалі

Да дня франтавыя.

З гаручай слязою

Іскрыліся ў хоры

Надзея, трывога,

I радасць, i гора.

Іграе рыбачка на прыстані Мага.

Стаяць i маўчаць юнакі i мужчыны

I слухаюць песню, як слухаюць мага,

Глядзяць на Амур i чакаюць пуціну.

1963 г.

РАЗМОВА З АМУРСКІМ РЫБАКОМ

Прамокла да рубца цяльняшка

I распаўзлася на спіне.

— Табе, рыбак, напэўна, цяжка?

— Не.

Кіпіць у невадзе гарбуша

I б'ецца ў смаляное дно.

— Ты быў, відаць, даўно на сушы?

— Даўно.

— Тупыя чорныя кунгасы

Вадзіць i ў штормы ты мастак.

А пагуляць не маеш часу?

— Так.

— Знайшоў бы зручную прычыну

I быў бы дома лепшы госць.

Ты ж маеш слаўную дзяўчыну?

— Ёсць.

— А вунь на пірсе, ў Азерпаху,

Ці не яе бялее стан?

Куды ж ляціш, падобны птаху?

— У акіян.

1963 г.

ГЕОЛАГ

То пахне першымі лістамі,

To бліскавіцай, то дажджом,

То перапрэлымі пластамі,

То мокрым навылет плашчом.

То сціхне ўсё, то раптам грымне,

То сінім бляскам секане,

I кроплі буйныя, як грыўні,

Заскачуць звонка па спіне.

То ледзь адольваючы стому,

Забыўшыся, што быў сухі,

Я не дамоў іду, а з дому,

Не пад страху, а з-пад страхі.

І не шукаю больш прытулку,

Пакінуўшы прытулак свой,

Іду, хоць холадна i мулка,

I дождж гудзе над галавой.

Не знаю большай асалоды,

Як у таежнай цішыні

Каля замшэлае калоды

Заснуць да рання пры агні,

Як адшукаць глухі распадак,

Дзе раптам зазвініць кірка,

Каб сто разгаданых загадак

Трымала кожная рука,

Каб зіхацелі ў кожным керне

I каб іскрыліся заўжды

Жывыя, цёплыя, як зерне,

Крупінкі добрае руды,

Каб не ў ажынніку i хмелі

Мае губляліся сляды,

А каб услед за мной грымелі

Ў таежных нетрах гарады,

Каб загараліся вясёлкі,

Каб зоры падалі ў ваду,

Каб новыя раслі пасёлкі,

Дзе я прайшоў i дзе прайду.

1963 г.

ІЮНЬ-КАРАНЬ

Янку Брылю

Гляджу на леташнія здымкі,

Што крышку палінялі без пары,

I ўспамінаю дальнія заімкі,

I астравы, i плёсы Усуры,

Над ціхай Валачаеўкаю ранне,

Ружовае, як малады фазан.

I ты паціху на Іюнь-Карані

Спяваеш пра амурскіх партызан.

Наўкол палаюць росныя саранкі,

На сонцы стэп i млее i звініць,

А нам здаецца, што ляцяць тачанкі,

Якіх ужо нікому не спыніць.

Чырвоныя істужкі на папахах,

I белыя бінты на галаве...

А табуны стаеннікаў па паxi

Хаваюцца ў някошанай траве...

Ляцяць, ляцяць тачанкі над Бірою

На Спаек, на Благавешчанск, на Іман...

Знікае ўсё. Пра колішніх герояў

Спявае беларускі партызан.

1963 г.

НАХОДКА

Гэта мае i твае аднагодкі

У бараках жылі каля бухты Находкі

I рэзалі сопкі i дзікія скалы

На вуліцы, плошчы, завулкі, кварталы.

Быў хлеб па ліміту i спірт па ліміту,

I толькі хапала на ўсё дынаміту:

Крышыліся сопкі i падалі горы,

A ў небе дрыжалі халодныя зоры.

Шалелі завеі, снягі бушавалі,

Тут мерзлі шафёры на перавале

I вецер i холад клялі акаянны,

А шлях прабівалі да акіяна.

Гляджу я сягоння з таго перавала,

Дзе замець да самай вясны піравала,

Гула, рагатала, свістала i кпіла,

Шляхі замятала i фары сляпіла.

Гляджу, як на горад, блакітны i юны,

Нацягвае сонца гарачыя струны,

На стромкія трубы, на ветразей крылле,

На светлыя дахі, на тонкія шпілі,

На белыя мачты, на вежы, на краны,

На ўсе караблі, што ідуць з акіяна.

Спяшаюцца зранку мае аднагодкі —

Па сэрцу, па духу, па думках сябры,

Што лічаць шчаслівым юнацтвам Находку,

Што самі ссівелі даўно без пары.

1964 г.

ДУМКА ПРА ДУМКУ

Архітэктару Г. В. Сысоеву

Гавораць — думка колеру не мае,

Hi межаў, ні абрысаў, ні вагі.

Яна, спачатку кволая, нямая,

У вузялок завяжацца тугі

I запульсуе жылкаю на скроні,

Дыктуе волю i правы свае;

Ты ўжо яе нявольнік, ты ў палоне,

Яна табе спакою не дае.

I вырвацца з палону немагчыма,

I нельга адпачыць ужо нідзе:

Ты пазіраеш яснымі вачыма,

A ўсім здаецца, што сляпы ідзе

Зарослымі глухімі пустырамі,

Дзе толькі друз i стылыя камы;

А мрояцца табе двары i брамы,

Праезды, скрыжаванні i дамы,

Якіх ніхто яшчэ нідзе не бачыў,

Дзе аніхто пакуль што не жыве.

З бязважкай думкі цяжкія заданы

I вуліцы растуць у галаве.

1м душна, цесна, ім няма прасторы,

Пад імі нетрывалыя пласты.

I пераходзяць сцены i апоры

На ватмана шурпатыя лісты...

На пустырах будуюць дом за домам,

Фарбуюць сцены колерам зары.

А думка зноў, не ведаючы стомы,

Нібы іскра, імкнецца да іскры

I набывае форму i аблічча,

Адценні, пахі, колеры, вагу,

Усім валодае, прыспешвае i кліча,

Нібыта кожны у яе ў даўгу.

Усё, што збудавалі нашы рукі,

Усё, што мы стварылі на зямлі, —

Атамаходы i сімфоній гукі

Спачатку толькі думкамі былі.

1964 г.

* * *

Ступаю вобмацкам па лесе,

Сваёй не бачачы рукі,

У вочы то ігліца лезе,

То шчокі драпаюць сукі.

Мільгнуў агеньчык. Хвошча вецце

Бягу,

спыняюся ля пня:

Свіціцца нешта, ды не свеціць,

A дакрануўся — парахня.

1966 г.

ПЛЫНЬ

Вецер насустрач, насустрач імклівая плынь.

Хлопец у чоўне, смуглявы i рослы,

Прагна глядзіць i плыве ўдалячынь —

Вёслы рыпяць, выгінаюцца вёслы.

Сонца насустрач i сіні прастор,

Сіні прастор у вясёлкавай браме.

Хлопец плыве i плыве за сябрамі —

Вёслы, як дужыя крылы, прасцёр.

У далячынь, што расчынена насцеж,

Голасам сэрца i ўласнай крыві

Кліча цябе неспакойнае шчасце,

Толькі хутчэй да яго даплыві.

Шчасце у кожнай тваёй перамозе,

Шчасце — адолець i вецер i град,

Шчасце — нідзе не спыняцца ў дарозе,

Спынішся — плынню адгоніць назад.

1955 г.

ПАЛЕСКІЯ РЭКІ

Мне на світанні часта сняцца рэкі —

Струмень i Стыр, Стаход i Лань, i Цна.

Па ix нібыта шлях з вараг у грэкі

Ізноў праклала звонкая вясна.

Да цнотнай Цны ніяк не падступіцца

Hi нацянькі, ні напрасткі, ні ўброд,

I Лань, нібыта грозная ільвіца,

Накінуцца гатова на Стаход.

А Прыпяць настыраецца ca Стырам,

Струмень, як мора грознае, гудзе,

I вербы нахіліліся над вірам,

Схаваўшыся па плечы у вадзе.

Зліліся рэкі ўсе ў адно разводдзе,

Шумяць, іскрацца, пеняцца, гудуць,

A ўжо дзядзькі на белым параходзе

Пра сенажаці гутарку вядуць.

Спадзе вада, i травы забуяюць,

Зашамацяць мурожныя стагі.

Куды ні глянеш, без канца i краю —

Зарэчныя, прырэчныя лугі.

Яшчэ туман курыцца над вадою

I бакены падміргваюць здаля,

А мне здаецца — пахам сырадою

Набракла ўся палеская зямля.

Я чую салаўёў каларатуру,

Гудуць паводкай Прыпяць i Стаход,

I на світанні у туманны Тураў

Прыходзіць першы белы параход.

1964 г.

БЫЦЬ ПАЭТАМ

Нас прадзімае

Вецер свежы,

Мы ловім пырскі

I дрыжым.

Давай з табою

З узбярэжжа

Па зорнай сцежцы

Пабяжым.

Чаму няёмка

I нясціпла?

За што пашлюць

Услед дакор?

Зірні, чырвоны

Месяц выплыў,

Як добры дзядзька

Чарнамор.

Гарачым прысакам

I срэбрам

Ён сцежку вымасціў

У даль,

I паласатыя,

Як зебры,

Варочаюцца

Спіны хваль.

А сцежка просіць,

Сцежка кліча

За небакрай,

За небасхіл,

Туды,

Дзе аніхто не злічыць

Сузор'яў, зорак

I свяціл.

Хадзем!

Патрэбна быць паэтам

Не за сталом,

А у жыцці,

Адважыцца —

I над Сусветам

Па сцежцы месячнай

Прайсці.

1964 г.

ДРУГІ ПАРЫЖ

Парыж мне сніўся,

Сніцца,

Будзе сніцца,

З бульварамі,

З ухмылкамі хімер.

Грукоча у завулках

Калясніца —

На плошчы памірае

Рабесп'ер.

Парыж, Парыж! —

Заканадаўца моды.

Прыдуманы

Ці вычытаны мной:

Вось на званіцы

Плача Квазімода,

Эжэн Пацье

Ў апошні кліча бой.

Другі Парыж,

Другі i той жа самы:

Наўкол жывуць

Гісторыі сляды:

Стагодні пыл на вежах

I на брамах,

I тыя ж плошчы

Згоды i Звязды.

Другі Парыж,

Не бачаны ніколі,

Ты ці не ты

Пад сонцам i дажджом

Шумяць лістотай

Тонкія таполі,

Каханыя накрыліся

Плашчом.

Спяшаецца Парыж,

Смяецца, плача,

Глядзіць «Мысліцель»

На цябе ўначы,

Прыпамінае

Страты i няўдачы,

Шкадуе, што не мог

Дапамагчы.

Ён думае,

Яму даўно не спіцца,

Ён верыць

У загаданыя сны,

У «Чырвоны пояс»

Вечнае сталіцы,

У сілу праўды,

Mipy i вясны.

Гляджу з высокай

Плошчы Тракадэра,

Як ты снуеш,

Іскрышся i гарыш.

Я пазнаю цябе

I цвёрда веру

У сённяшні

I ў заўтрашні Парыж.

1966 г.

РЭКЛАМНЫ БУСЕЛ

Сержу Бярэжнікаву — рускаму парыжаніну

Стаіць маркотны, у глыбокай скрусе,

Старэе i сівее пакрысе,

З чырвонай дзюбай галянасты бусел,

Гайдаючыся на адной назе.

Пад ім — кафэ, над ім — гатэль прыгожы,

За парапетам плешчацца вада,

А ён сумуе i ніяк не можа

Пакінуць бутафорскага гнязда.

Ляцяць буслы над Эйфелевай вежай

I кружацца, i клічуць: «Паляцім

На ціхія азёры Белавежы»,

Але маўчыць рэкламны пабрацім.

Яго даўно не слухаюцца крылы,

I вылінялі вочы ад тугі,

Ён не пабачыць узбярэжжы Ніла

I беларускіх рэчак берагі.

1966 г.

ДЭЛЬФІНЫ, ЧАЙКІ I ПІЛОТ

I дзень i ноч — адна марока:

Салёны вецер б'е у твар,

Спякотай дыхае Марока,

закіпае Гібралтар.

Яшчэ ахутаны смугою

Вяршыні афрыканскіх скал,

Грывастай пенаю, тугою,

У бераг б'е дзевяты вал.

То вынырнуць крутыя спіны,

То зноў у хвалях прападуць, —

Нібыта лоцманы, дэльфіны

Нас у фарватэры вядуць.

За цеплаходам — завіруха

Біскайскіх чаек, белых крыл,

Яны крычаць i стогнуць глуха

I ўслед ляцяць з апошніх сіл.

У прорву падаюць таропка,

Гайдаючыся на вадзе...

A ў чыстым небе кружыць кропка,

Расце, зніжаецца, гудзе.

То на крыло спакойна ляжа,

То дзюбу звесіць, як сава,

I на хвасце i фюзеляжы

Чарнеюць знакі «USA».

Здаецца, хвалі заміраюць

I болей чаек не відно,

Дэльфіны стогнуць i ныраюць,

I скаты коцяцца на дно.

На лётчыка гляджу з папрокам

Няма дэльфінаў, чаек, рыб...

Смуга над горамі Марока

Плыве, нібыта белы грыб.

Скажы, пілот, чаго шукаеш?

Куды спяшаешся ў прасцяг?

Куды ляціш? Чаму знікаеш,

Убачыўшы чырвоны сцяг?

1966 г.

ЭЙФЕЛЕВА ВЕЖА

Трывалыя сталёвыя мярэжы

Трымаюць рэстаран i павільён,

На трох паверхах Эйфелевай вежы —

Турысты ўсіх народаў i плямён.

Адны ніжэй, другія — аж пад хмарай

Спакойна п'юць «Марціні» i віно,

На стол кідаюць франкі i далары,

Нібы тасуюць карты ў казіно.

A дзеўчынка з арабскага раёна

Пазычыла тры франкі на пад'ём...

«Бывай, бывай, Вандомская калона,

Булонскі лес i мой бляшаны дом!»

Яна ніколі ўжо не верне доўгу,

Сябрам ніколі не працягне рук, —

Апошні крок, апошні крык, i доўга

Яна ляціць i падае на брук.

Буфетчык кажа. : «Усякае бывае»,

А у мяне цямнее уваччу:

«Не, самагубцаў хтосьці забівае», —

Я сытаму буфетчыку крычу.

Натоўп расходзіцца. Паехала машына.

Струменямі іскрыстае вады

Маўклівы абыякавы мужчына

Змывае з бруку ліпкія сляды.

1966 г.

ГРЭШНЫ ГОРАД

Дажджынкі за акном закапалі,

Прымялі мокрую траву,

А я — усё яшчэ ў Неапалі

I ў Рыме сонечным жыву.

Стаю пад парасонам пініі

Ля ватыканскае сцяны

I жмуруся на неба сіняе,

A ў небе бомкаюць званы.

Усе чатырыста касцёлаў

Склікаюць грэшных на імшу

I гулкім звонам, невясёлым,

Трывожаць сонную душу.

Ідуць манахіні ў сутанах

I тоўсты ксёндз з капелюшом,

А побач, між іконак танных —

Паштоўкі грэшніц целяшом.

Усё, што трэба, прадаецца

Турыстам, юным i старым.

Гудуць званы, а мне здаецца,

Што найвялікшы грэшнік — Рым.

Граміла з крыжыкам на шыі

Зноў спавядальніка кране

Прызнаннем: «Сёння саграшыў я

I то не па сваёй віне».

Крычыць, гандлюе i гаруе

Набожны Рым i б'е ў званы,

Грахі нягоднікам даруе,

Каб паўтараліся яны.

Дзе больш грахоў, там больш касцёлаў,

Скалечаных i кволых душ...

Шуміць вятрак, i круціць кола

Журботны рымскі Мулен Руж.

1966 г.

СПАКУСА

Прыйшла паціху, без дазволу,

Аловак выбіла з рукі

I, як няўмольная назола,

Мяне штурхае пад бакі.

Параскідала ўсе паперы,

Пазамыкала стэлажы,

Завалай зачыніла дзверы

I кажа: «Трохі паляжы».

Страфа замерла на паўслове,

Ляжыць недачытаны ліст,

Што мне на беларускай мове

Прыслаў балгарскі журналіст.

Пасля, як хлопчыка, раздзела,

Накрыла коўдрай з галавой,

Аблытала душу i цела,

Наводзячы парадак свой.

Чаго прыйшла, адкуль i хто ты

Ну, што ты маеш да мяне?

Ты бачыш, колькі тут работы

I тэрміновых спраў, ці не?

Герой не скончанай паэмы

Прыспешвае: «Хутчэй пішы!»

У сэрца стукаюцца тэмы,

А ты мне шэпчаш: «Паляжы».

Не, я не ўлежу. Вокны насцеж,

Ад гулу хай дрыжыць пакой.

Мне трэба людзі, трэба шчасце

I не патрэбен твой спакой.

Паэт — заўсёды на рабоце,

Аж дух займае кожны раз.

Ён не капаецца ў блакноце,

Што накрыж перакрэсліў час!

Ён сам усё пабачыць хоча, —

Паспець усюды за траіх.

Паэт працуе дні i ночы

Без адпускоў i выхадных.

1956 г.

ХВАЛЯВАННЕ

Урачу Я. У. Шейфаху

Мяне хвалюе квецень мая

I радуе дзявочы смех,

Хоць я заўжды адпачываю,

Калі іду на свой паверх.

Мне раіць доктар не стамляцца,

Пасаду лёгкую знайсці,

Забараняе хвалявацца

I працаваць пасля шасці.

Я п'ю мікстуру, ем таблеткі

I па усходцах не бягу,

Але ні восенню, ні ўлетку

Не хвалявацца не магу.

Хвалюе гул пракатных станаў,

Хвалюе ў полі сіні лён,

Хвалююць лічбы новых планаў,

Што сталі явай нашых дзён.

Мяне хвалюе новы скверык,

Што зашумеў на пустыры,

Хвалююць негры дзвюх Амерык

I пакістанскія сябры.

Мяне турбуе, што ў суседа

Яшчэ ўсяго адзін пакой,

Што хтосьці грошы на «Пабеду»

Сабраў нячыстаю рукой.

Мяне хвалюе — дзесьці ў багне

Загразлі ноччу цягачы.

Мяне туды заўсёды цягне,

Дзе я магу дапамагчы,

Дзе трэба адшукаць дарогу,

Пракласці новую шашу...

Лепш быць сляпым або бязногім,

Чым мець халодную душу.

Мой добры ўрач, адну папраўку

Я ўношу ў ісціну тваю,

Хоць сэрца просіцца ў адстаўку,

А я адстаўкі не даю.

I не прашу ў цябе спагады, —

Хоць кожны дзень мяне калі,

Але пакінь за мной пасаду —

Быць Чалавекам на зямлі.

1959 г.

ПЛАТЫ

Ці раз у змроку я i ты

Ілбамі біліся ў платы?

Сярод гаёў i росных траў

Плот нечакана вырастаў —

Бетон, жалеза, быццам дот,

I на слупах калючы дрот.

Платы вакол садоў i дач,

Навокал паркаў, хоць ты плач!

Куды ні глянь — платы, платы

З прантоў, з бетоннае пліты,

З цалёвак, а на ix цвікі

Глядзяць у неба, як штыкі.

За плотам — кветкі i вішняк,

Звон ланцугоў i брэх сабак.

За плотам — скверык i гарод.

I нават на магіле плот.

Калі б сабраць усе платы,

Праз акіян ляглі б масты,

А з цэглы выраслі б дамы

Ад Камянца да Калымы.

I наш стаіць за плотам дом,

Ды прасла мы здалі на лом,

I кожны ходзіць напрасткі,

Хоць i злуюцца дзівакі,

Што столькі год, нібы краты,

На свет глядзелі праз платы.

Цяпер вясновыя вятры

Ляцяць у нашыя двары,

I сонца свеціць у акно,

I стала нам далей відно,

Праспект бліжэй на паўвярсты.

Каму ж патрэбныя платы?

1962 г.

ПЕРАМОГА

Цяжэй за ўсё сябе перамагчы,

Стаць над сабой бязлітасным суддзёю

Судзіць удзень, уранні i ўначы

Свае імкненні і свае настроі.

Жаданне лёгкай славы засудзі

На вечнае выгнанне i пакуты,

Няхай ніхто з дакорам не глядзіць,

Што замінаеш у жыцці яму ты.

Для зайздрасці палёгкі не прасі,

Сваёй віной не вінаваць другога

I сам сабе ніколі не схлусі, —

Нялёгкай гэта будзе перамога.

Другіх не папракай i не вучы,

А паспрабуй сябе перамагчы.

1959 г.

ЛЫЖНЯ

Міколу Лобану

На досвітку i я праклаў лыжню

У снежаньскі празрысты хрусткі морак.

A ўжо крычаць: «Трымайся, даганю!»

I вылятаюць на круты узгорак.

Вось нехта падае ў іскрысты цёплы снег —

Клубіцца след i параю i пылам,

На віражах — галёканне i смех

Ляцяць услед за лыжнікам двукрылым.

А я праз лес пракладваю лыжню —

Тугую звонкую дарогу —

I хлапчукоў i клічу i дражню,

Што адстаюць ад лыжніка старога.

Мігаюць іскры белага агню,

У твар сячэ сустрэчны вецер стылы.

Па цаліку пракладваю лыжню

Тым, што ляцяць i наступаюць з тылу.

То іней асыпаецца на скронь,

То хвошча лес ігліцаю i снегам,

А я, прадзьмуты сцюжаю наскрозь,

Далей імчуся за няўлоўным рэхам.

1963 г.

ПЕРШАЯ ПЕСНЯ

Адаму Русаку

Я не апошні i не першы

Складаў крадком калісьці вершы.

Дазнаўся нехта, стаў строіць кпіны.

Я чырванеў, казаў: «Пакіну»,

Казаў: «Не буду». А праз гадзіну,

Узяўшы кошык, блукаў па лесе,

Шукаў арэхі, шукаў маліну,

Але знаходзіў радкі для песні.

Знайшоўшы слова, баяўся страціць,

Нёс асцярожна, нібы расінку.

Зірнуўшы ў кошык, казала маці:

«Ты, мабыць, збіўся з дарогі, сынку.

Вунь колькі ягад прыносяць людзі.

З цябе ж, як бачу, дабра не будзе.

Ну, хоць бы меншым, хоць бы для смеху

Прынёс ці ягад, ці тых арэхаў».

Я кожным ранкам хадзіў далёка

Па росных сцежках у чарналессе —

Шукаў арэхаў, спяваў, галёкаў,

I раптам выйшла такая песня,

Што сам здзівіўся, пачуўшы рэха

Канца той песні. А дзесь дзяўчаты,

Што абіралі з кустоў арэхі,

Ужо спявалі яе пачатак.

Я чуў, як песня ішла паволі

Праз нашу вёску, паўз нашу хату.

Па пералесках, па жытнім полі

Яе панеслі у свет дзяўчаты.

Ляцелі гуci далёка ў вырай,

Вятры маліну даўно абтрэслі,

A вечарамі спявалі шчыра

У кожнай хаце ўсё тую ж песню.

Яна хадзіла ў лугах зарэчных,

Па вечарынках, па сенажацях,

Яе у доўгі зімовы вечар

Спявала разам ca мною маці.

1957 г.

ЖОЛУД

Пад шэлест лісця, пад птушыны спеў,

Апалены апошняй навальніцай,

Расою цёплай вымыты,

даспеў

Тугі, каляны жолуд над крыніцай.

Ад ветру ён увосень трапятаў

Паміж лістоў пакручаных i шэрых,

Хапаўся за галінкі і... упаў

На заінелы вытаптаны бераг.

Яго вятры качалі па траве,

Дажджы хвасталі i пранізваў холад,

Дрыжаў, патрэскаўся, a ўсё-такі жыве

Тугі, каляны пераспелы жолуд.

Ён парасткам схапіўся за зямлю,

Каб перасіліць i адолець згубу

I сілу перадаць таму галлю,

Што стане каскай будучаму дубу.

1966 г.

ЯК ХЛЕБ НАДЗЁННЫ

На рошчыну маці лінула вады —

Дражджамі запахла,

I хлеб малады

Яна рашчыніла ў дубовай дзяжы,

А сыну сказала:

— Па сіта бяжы.

Насыпала свежае жытняй мукі,

Пазаддзе адсеяла

I асцюкі

I доўга пасля, не шкадуючы сілы,

Крамянае цеста

Мясіла, мясіла.

Прынесла зялёны аер з азярыны

I боханы, густа

Пасыпаўшы кмінам,

Саджала ў прасторную печ на лапаце.

I хлебам гарачым

Запахла у хаце...

Палёгак i скідак, паэт, не прасі ты, —

Пачуцці i словы

Прасейвай праз сіта,

I што ні прыдумвай, i што ні кажы,

А вершы замешвай,

Як цеста ў дзяжы,

Каб пахлі аерам i духам зямлі,

Каб хлебам надзённым

Заўсёды былі.

1964 г.

БЯССОННІЦА

Пішу, хвалююся i рады, як дзіця,

Удалай рыфме, вобразу i слову.

Нібыта ў гэтым сэнс майго жыцця,

Нібыта тут усіх асноў аснова.

Хіба ж не так?

Хіба ж не мы з табой

Пазналі свет у словах калыханкі?

Хіба ж без песні мы хадзілі ў бой?

Хіба ж не з песняй мы вадзілі танкі?

I, па лугах туманных ідучы

Асеннім днём ці раніцаю весняй,

У небе жураўліныя ключы

Мы сустракаем i праводзім песняй.

Паэзія без фальшы i прыкрас,

Мяняючы то формы, то адценні,

Жыве i будзе жыць у кожным з нас

I ў кожным нашым светлым летуценні.

Пішу, a ў памяці i ў сэрцы ажылі

Усе пачуцці, колеры i гукі —

Цвітуць рамонкі i звіняць чмялі.

I толькі словы не даюцца ў рукі.

Шукаю ix i не знаходжу ix,

Жывых, шурпатых, зыркіх, як маланкі...

Ужо i горад змораны заціх,

Паружавелі белыя фіранкі,

А я пішу, i ўсё здаецца мне,

Што тут няма ні складу, ні парадку.

Калі ж мой верш нікога не кране,

Закрэслю ўсё i ўсё пачну спачатку.

1961 г.

НАТХНЕННЕ

Мне ўсе знаёмыя кварталы:

Вось тут вывешваюць «Звязду»,

Тут разгружаюць самазвалы,

А там чытаюць на хаду

Заўжды занятыя студэнты

Непаслухмяны сапрамат.

У гэтым скверы, каля стэнда,

Чакаюць вечарам дзяўчат.

А на рагу, за ўзгоркам гэтым,

У светлым, сонечным муры

Жывуць прарабы i паэты,

Канструктары i муляры.

Да раніцы не тухнуць лямпы

У ціхім доме ля ракі.

Тут, пэўна, праектуюць дамбы,

Знаходзяць рыфмы i радкі.

Да рання неспакойны токар

Над чарцяжамі спіну гне.

Ягонае натхненне токам

Наскрозь пранізвае мяне.

I я пра новыя кварталы

Складаю песню на хаду,

Калі ад вуліцы Купалы

Да плошчы Коласа іду.

1964 г.

ДОБРЫ ДЗЕНЬ

Я ўсё спазнаў: i радасці, i гора,

Я з сотні рэк пакаштаваў вады,

I ноч у ноч мне сніўся родны горад,

Не даючы спакою ўсе гады.

Ён клікаў, уставаў цудоўнай явай,

Далёкі, але блізкі мне такі.

На ўсіх шляхах, за кожнай пераправай

Яго успаміналі землякі.

Я пехатой Еўропу перамераў.

I вось іду між пасталелых дрэў

I нечакана у асеннім скверы

Найлепшага знаёмага сустрэў.

I прыгадаў пра першае спатканне,

Калі яго чароўная рука

Вяла мяне, малога хлапчука,

З жалейкаю па дзедаўскім кургане.

I прывяла ў такі дзівосны свет.

А праз гады па бальшаках Палесся

Ішоў з кійком няўрымслівы паэт

Да першых камунараў на Арэсе.

Вось ён стаіць, над ім звісае вецце,

Шуміць праспект, гамоніць людны сквер,

I ён, здаецца, зараз усміхнецца

I прачытае самы лепшы верш.

Над ім яшчэ i лісце не апала,

Асмужыў шчокі сонечны прамень.

Маўчыць, маўчыць, задумаўся Купала.

Я шапку зняў, сказаўшы: «Добры дзень!»

1964 г.

ПЕСНЯ БУДЗЕ ЖЫЦЬ

Памяці Якуба Коласа

Сягоння журацца бары на Беларусі,

Прыбіты сцежкі кроплямі расы,

Замоўкла песня на шырокім лузе,

I падаюць на пожню каласы.

Над Нёманам схіліліся рабіны,

Маўчаць над Сожам пушчы i сады.

Мой родны кут, якога сына,

Якога друга страціў ты!

Маўчаць палі у кроплях буйных рос,

Маўчаць бары, а сэрца плача ўголас.

Мой родны кут, упаў буйнейшы колас,

Што на тваёй зямлі узрос.

Ён не паспеў аб нашым слаўным часе

Ўсяго сказаць, усіх паэм злажыць.

Пайшоў пясняр, а песня засталася,

Памёр паэт, а песня будзе жыць.

1956 г.

ВІШНІ

На санцапёку даспяваюць вішні,

I на шчацэ густога соку след.

Нацяты павады,

i толькі лішні

Начышчаны да бляску пісталет.

Па горнай сцежцы цокаюць падковы,

Гарачы конь кусае муштукі.

Здаецца ўсё трызнёю выпадковай,

Ды нехта ўпарта сочыць з-пад рукі

I гоніць, гоніць.

Страшна азірнуцца —

Ратунку не прасі i не шукай;

Здаецца, больш па сцежцы не вярнуцца,

Што круціцца, як росчырк «Николай».

А можа, гэта толькі так здаецца,

Магчыма, ўсё пустой трывогі груз.

Ён прагна ловіць вішні i смяецца,

Што здаўся белым ветразем Эльбрус,

Што цёплы вецер ясені калыша,

Што ён яшчэ усіх перажыве.

А каля сцежкі костачкі ад вішань

Крывінкамі мільгаюць у траве.

Ён i дагэтуль не прыйшоў дадому:

Ударыў стрэл, i пакаціўся гром...

Але яму, заўсёды маладому,

Зрабіўся родным домам кожны дом.

Ён бачыў рэвалюцыі i войны,

Пераступіў у новыя вякі...

Шумяць, шумяць, як ветразь неспакойны,

На лермантаўскай сцежцы вішнякі.

1964 г.

НЕРЫС

Лісты ападаюць,

а верас

Цвіце i шуміць каля ног.

Імкнецца празрыстая Нерыс,

Шукаючы новых дарог.

Падмыла карэнні i гліну,

Плюскоча ў пажоўклай траве,

Здаецца, што ключ жураўліны

Па хвалях за хмару плыве.

I сіняе, сіняе неба,

I сосны, i сонца — ў вадзе...

Ляціць i на ўспенены грэбень

Бярозавы ліст упадзе.

Да стромкае кручы дзяўчынка

З вяслом па сцяжынцы ідзе,

Чырвоны каснік i касынка

Мігаюць у чыстай вадзе.

Сукенка, як ветразь, бялее,

Лісты ападаюць наўкол...

Дзяўчынка плыве — i лілеі

Збірае ў шырокі прыпол.

Звязаўшы лілеі i верас

Сваім касніком у букет,

Дзяўчынка

любімае Нерыс

Аздобіць маленькі партрэт.

У словах яна не умее

Яшчэ усяго расказаць,

А скора сябры Саламеяй

Пачнуць i яе называць.

1958 г.

* * *

Што ж расказаць пра ўласны творчы шлях?

Які там шлях! — няроўная сцяжынка,

Што пачалася ў веснавых палях

I прывяла адразу на дажынкі.

На ёй былі драсён i колкі мох,

За ёю — пералескі i аблогі,

I я уцяміць аніяк не мог,

Куды вядуць гасцінцы i дарогі.

Мне роўных бальшакоў не выбіраць

Hi восенню, ні летам, ні вясною.

Я навучыўся сеяць i араць,

I распісаўся першай баразною.

Я ставіў хаты вокнамі на ўсход,

Я сонца з ветрам заганяў пад шпалы,

I ведаю, што будуць з году ў год

Яны служыць надзейна i трывала.

У сцюжы ix снягі не замялі,

Не разышліся вушакі i дзверы.

Я рад, што след пакінуў на зямлі,

А вершы асталіся на паперы.

Ці ў сэрцах...

1966 г.

ПРАФЕСІЯ

Мае сябры заслужанымі сталі

Майстрамі лесу, вугалю i сталі,

Ёсць дойліды, ўрачы i педагогі,

Ёсць інжынеры, што вядуць дарогі,

Умельцы шліфаваць алмазы.

А я?

Шукаю i шліфую сказы,

Але не маю званняў i пасад,

Мне нават не прысвоены разрад

I ATK не выдае пячатку,

Бо кожны дзень усё раблю спачатку,

Бо пачынаю з нулявога цыкла,

I ўжо даўно сама рука прывыкла

Выкрэсліваць, сціраць i бракаваць.

Выходзіць — мне ў падмайстрах звекаваць.

Наўрад ці напішу раман i п'есу,

Таму зайздрошчу майстру лесу.

1964 г.

* * *

З гадамі маленства здаецца бліжэй —

I памяць зацягвае вузел тужэй,

Звязаўшы канец i пачатак.

Я ўсё прыгадаў i хачу, каб i ты

Пачуў, як па грэблях звіняць капыты,

Як ціха спяваюць дзяўчаты,

Хачу, каб успомніў начлежны касцёр,

I зорнага неба высокі шацёр,

I конскае ў змроку іржанне,

На выгане дымны заблытаны след,

I мокрыя травы, i ліпавы цвет,

I ядраны холад світання.

Напэўна б ca светам расстаўся лягчэй,

Каб тых не запомніў кастроў i начэй,

Каб дзічкі вясной на мяжы не цвілі,

Каб песень купальскіх не чуў аніколі,

Каб жытам не пахла даспелае поле,

Каб так не любіў беларускай зямлі.

1966 г.

* * *

Мне дзве каханыя спакою не даюць.

Адну люблю з маленства i да скону

Яна пяе i разам з ёй пяюць

Дажджы i травы, воблакі i клёны.

Яна мяне ў наступны кліча век,

Дае тугія крылы для палёту,

У поўнач дакранаецца павек,

Вядзе к сталу, саджае за работу.

Мне без яе i тыдня не пражыць,

Бо звяне лес i перасохнуць рэкі,

На голас не азваўшыся, збяжыць

I змоўкне напалоханае рэха,

Ад шчасця не аглухнуўшы, глушцы

Забудуць пра шчаслівую хвіліну,

Затупяцца сталёвыя разцы,

Не ажывіўшы мармур або гліну.

Другая мне каханая штодня

Расказвае пра радасці i слёзы.

Яны абедзве — блізкая радня,

Адна паэзія, другая — проза.

1966 г.

ПАВЕРКА

Яшчэ i не развіднела як след,

A ўжо грыміць трамвай на скрыжаванні,

Аўтобусы праклалі першы след

У залатое чэрвеньскае ранне.

Спыняецца аўтобус на рагу,

З кабіны усміхаецца дзяўчынка,

I я, не азірнуўшыся, бягу

Да ціхага суседняга прыпынка.

Адчуўшы сілу добрае рукі,

Заціснуты шырокімі плячамі,

Я паглядаў у розныя бакі

Шчаслівымі i прагнымі вачамі.

Спяшаецца ў далёкі рэйс пілот,

Прараб — на будаўнічую пляцоўку,

Бяжыць хлапец на трактарны завод

I на хаду зашпільвае спяцоўку.

Па новай вуліцы ідзе

I наш аўтобус невялічкі,

Кандуктар з раніцы вядзе

На ўсіх прыпынках пераклічку.

I выклікае кожны раз

Усім знаёмыя імёны,

А мне здаецца, што на нас

Глядзіць Купала задумёны

I Колас шэпча новы верш,

Народжаны ў будзённым гуле,

Здаецца, раіцца ідзеш

Да Чорнага або Бядулі.

Яны, як блізкая радня,

Запісаны у нашы сэрцы,

Мы ўспамінаем ix штодня,

Нібы салдатаў на паверцы.

1966 г.

УСПАМІН

Неба вясной залатое i сіняе,

Вецер пялёсткі кружыць па плошчы.

Некалі Полацкаю Ефрасінняю

Тут называлі струхлелыя мошчы.

Некалі тут гадаваліся княжычы,

Білі паклоны сівыя манахі,

Стражнікі, рукі вяроўкамі вяжучы,

Прадзедаў нашых цягнулі на плаху.

А неба было i тады залатое,

У буйнай расе прачыналіся ранкі,

Ды плакалі горка над Палатою,

Ломячы рукі ў бядзе, палачанкі.

На Полацк ішлі чужаніцы вайною —

Крышыліся коп'і, ўзрываліся танкі,

A горад стаяў i стаіць над Дзвіною,

I песні пяюць пра яго палачанкі.

Каштаны i ліпы

шумяць над бульварамі,

Да раніцы сыплецца спеў салаўіны,

Ідуць у Задзвінне шчаслівымі парамі

Насустрач світанню

патомкі Скарыны.

Ступаючы мякка па стоптаным верасе,

Каханую любы заўсёды сустрэне

На вежавым кране, на сонечным беразе,

У першай, яшчэ не закончанай змене.

У вочы зірне, залатыя i сінія,

Што ззяюць, як росы ліпнёвага ранку,

I скажа: «Дзень добры табе, Ефрасінія».

«Дзень добры», — адкажа яму палачанка.

1959 г.

УСПАМІН

Да поўначы стаіць гарачыня,

I маладзік засланы белым пылам.

Палеглі травы, ім да дня

Устаць наўрад ці хопіць сілы.

Зачахла лісце у гаях,

I хвалі на Дзвіне замёрлі,

Расінка толькі ў салаўя

Ледзь чутна булькае у горле.

Трызніць самлелая зямля

Аб росах, аб дажджы i громе,

Прыслухаўшыся, як здаля

Гудзе лябёдка на пароме.

I зноў навокал цішыня,

Далёка бліскаюць зарніцы.

Табе i сёння, пэўна, сніцца

Пачатак леташняга дня.

У полі сіні-сіні лён

I ветразі сямі палатак.

Здаецца, тут дасюль відзён

Твой першы след i той пачатак

Яшчэ няходжаных дарог,

Яшчэ не зробленай работы,

Калі ў гразі спаўзалі з ног

Старыя кірзавыя боты,

Як на спіне трашчала соль,

Як завіхаліся дзяўчаты,

I першы на руцэ мазоль,

I радасць першае зарплаты.

Як часам не было папіць

Вады ў дзявочым інтэрнаце.

Ты спала, а над ложкам маці,

Здавалася, ўсю ноч не спіць

I шэпча: «Пацярпі крыху.

Я веру — зробяць без прынукі

I дом i новую страху

Твае маленечкія рукі».

Ты чуеш? — спорны дождж ідзе.

Гарачыня адразу спала,

А ты нібыта i не спала,

Ты моўчкі маці ўспамінала

I пачынала новы дзень.

1959 г.

КРАНАЎШЧЫЦА

Кранаўшчыцы Полацкага нафтабуда Валі Забаронька

Над лесам занялося ранне

У буйных кроплях дымных рос,

A ўжо гайдаецца на кране,

Нібы струна, нацяты трос.

Ужо гукаюць: «Майна!», «Віра!» —

I лёгка, як узмах крыла,

Услед за рукою брыгадзіра

Плыве ажурная страла,

Нібыта залатую пражу

Снуюць лябёдкі угары,

I зверху кранаўшчыца кажа:

— Узыходзіць сонейка, сябры.

Сягоння дзень яшчэ прыбудзе,

А сонца вось — рукой падаць.

Яно у нас, на Нафтабудзе,

Заўсёды першай мне відаць.

Відаць, як за Дзвіной пшаніца

Нагнула долу каласы...

I за плячамі ў кранаўшчыцы

Ляжаць тугія дзве касы.

Заплеценыя, як у школе,

Істужкай белаю яны.

Ад ix, здаецца, пахне полем

I ветрам ранняе вясны.

Маленькая, нібы падлетак,

Яна глядзіць на белы свет.

I у кабіне з першых кветак

Стаўляе кожны дзень букет.

Галінкі бэзу i язміну

Прыносіць з бліжняга сяла,

Зірнеш на Валіну кабіну

I бачыш — ліпа расцвіла.

То распусціліся рамонкі,

То браткі ў росным серабры.

Цагліны, як з рабіны гронкі,

Здымаюць з крана муляры.

Глядзіць удалеч кранаўшчыца

I нават дзівіцца сама,

Што ў полі бачыць камяніцы,

Якіх яшчэ пакуль няма,

Што бачыць плошчы i бульвары,

I белы горад над ракой,

Бо ведае, што здзейсніць мары

Сваёю ўласнаю рукой.

1959 г.

ЗАРАДКА

У хлапечым інтэрнаце

Пражаць вечарам гарох.

На стале, як на парадзе, —

Масла, бульба i тварог.

Хлопцы ставяць на пліту

Смажыць бульбы тры патэльні.

Пахне салам за вярсту,

А вось бульбаю не вельмі.

— Янка, падавай кефір,

Апанас, нясі аладкі, —

Кажа хлопцам брыгадзір, —

Прыступаем да зарадкі.

Сеў за стол, пакроіў хлеб,

Разлажыў усім па лусце.

— Ты, Пятро, хіба аслеп:

Рукавы ужо ў капусце.

Дзесяць хлопцаў — дзесяць страў

Выстаўляюць на абрусе.

Хтосьці з ix пажартаваў:

— Я адзін за ўсіх бяруся

З'есці бульбу, i тварог,

I капусту, i аладкі.

— А скажы, без нас бы змог

Ты адзін закончыць кладку?

— Вам з вячэрай без мяне

Не управіцца ніколі:

Я ж за год на цаліне

З'еў не меней пуда солі.

— Я паверу, што з'ясі

Ты адзін не пуд, а тону.

Лепш вазьмі ды панасі

Ты за нас адзін бетону.

Хопіць лётаць па зямлі,

Замацоўвайся, як людзі.

Паспытаў бы, як жылі

Летась мы на Нафтабудзе.

А не згодзен — прабачай,

Ты між нас не знойдзеш пары.

Гатаваць бярыся чай,

Падавайся ў кашавары

Ці на пост вартаўніка

Каля нашай хлебнай крамы,

A імя будаўніка

Не гнюсі, пакінь за намі.

— Зноў счапіліся яны!

Брыгадзір, канчайце сварку:

Стыне ж бульба i бліны,

Перасмажыліся скваркі...

Селі ўсе за стол яны.

Паглядзела б з боку маці,

Як вячэраюць сыны

У хлапечым інтэрнаце.

1959 г.

ПРЫГОЖЫЯ РУКІ

У час сустрэч i ў час разлукі,

Выходзячы ўдваіх на шлях,

Навошта ты хаваеш рукі

У драпінах i ў мазалях?

Заўжды шурпатыя ад тынку,

Парэпаныя ад вады,

Яны не знаюць адпачынку

У гарачыню i ў халады.

Ад цэглы i ад арматуры

Яны зрабіліся дужэй...

За сотні рук у манікюры

Такія рукі прыгажэй.

Яны трымаюць у па лоне

Душу i сэрца юнака.

Не выкаўзне з такой далоні

Яго шурпатая рука.

1959 г.

БАЦЬКІ I ДЗЕЦІ

Брыгадзіру такелажнікаў

Івану Міхайлавічу Чарненку

Яны дзяцей пагадавалі,

Бацькамі сталі ix сыны,

Народжаныя на Урале,

Пажэненыя ля Дзвіны.

Ужо здалёку аб нявесце

Завёў гаворку меншы сын.

Ці ж не прыйшла пара асесці,

Прайшоўшы столькі пуцявін?

Ад Кемерава да Алтая,

Ад Ішымбая да Чыты

Шумела восень залатая,

Пад ногі сцелючы лісты.

Зімой дарогі замятала

Завея белая, як дым.

A ім здавалася, што мала

Зрабіць прыйшлося маладым.

I зноў збіраліся ў дарогу,

Складалі кельмы ў рукзакі

I праз таежныя бярлогі

Ішлі, ішлі будаўнікі.

Рыпела пад рыдлёўкай гліна,

А ноч марозамі гула.

У ix маленечкага сына

Брыгада нянькаю была.

Камбінезон насіла жонка,

З кляймом казённыя пімы

I пела радасна i звонка,

Як салавей сярод зімы.

Так i дзяцей пагадавалі,

Бацькамі сталі ix сыны...

Паездзілі, павандравалі —

I вось прывал каля Дзвіны.

Зірнеш назад, а шлях кароткі.

Калі б ізноў усё прайсці:

Баракі першай пяцігодкі,

Трывогі першыя ў жыцці,

Другога не хацеў бы шчасця,

Другіх бы не шукаў дарог,

I так пачаў бы сцены класці,

I так бы любую бярог,

I так бы радавала стома,

I мары светлыя, i сны,

I стаў бы самым родным домам

Зялёны горад ля Дзвіны.

На стол парэпаныя рукі

Паклаў руплівы брыгадзір.

Пытаюцца паціху ўнукі:

«А мы

паедзем у Сібір?»

1961 г.

ПАРТОРГ

Мікалаю Чэчату

Адзін ён не мае кароткай суботы:

Як толькі развіднее — зноў за парог.

Рыпяць па дарозе гумовыя боты —

Ідзе на работу парторг.

Ён першы садзіцца у мулкі аўтобус,

Упалі на вокны расінкі з галля.

Пад коламі, быццам раскручаны глобус,

Насустрач світанню імчыцца зямля.

То ўлева, то ўправа нахіляцца сосны,

То кружацца ў шыбах густыя rai,

I чутна, як побач пра раннія вёсны

Пяюць нафтабудаўскія салаўі.

Парторг па характару трошачкі лірык

(Без лірыкі кожнаму цяжка пражыць),

Прарабы — рамантыкі,

a брыгадзіры

Гатовы найлепшую песню злажыць.

I вось яна, вось яна — гэтая песня:

Укладзены сцены, нібыта радкі,

Як самыя поўныя рыфмы,

на ўзлессі

I рана i ноччу звіняць цягнікі.

Падумаў парторг: каб праз дзвесце ці трыста

Гадоў зазірнуць выпадкова сюды,

Адразу пазнаў бы, што тут камуністы

Дамы будавалі, саджалі сады

I слухалі часам пагрозы i ноты,

Ды толькі адзіным жаданнем жылі —

Зрабіць як найболей патрэбнай работы,

Паспець як найболей стварыць на зямлі.

У майцы i ў форменнай шанцы танкіста

Вядзе экскаватар нядаўні маёр.

Куды ні паглядзіш, — ідуць камуністы —

Бетоншчык, маляр, трубаклад i шафёр.

У ботах гумовых i сіняй спяцоўцы

Для радасцей новых i новых трывог

На самай адказнай, ударнай пляцоўцы

Ад рання да ночы працуе парторг.

1961 г.

СУПРАЦІЎЛЕННЕ МАТЭРЫЯЛУ

Аўтобус «Полацк — Нафтабуд»

Заўсёды поўны пасажыраў:

I муляры, i цеслі тут,

I капітаны без мундзіраў,

I маладыя лейтэнанты.

Ад службы толькі засталіся канты

I звычка добрая, старая —

Быць першым на пярэднім краі.

Ідзе аўтобус поўным ходам,

Туман курыцца на Дзвіне.

Жартуе хтось: «Замест узвода

Цяпер брыгада у мяне».

Гартаюць ля акна дзяўчаты

Падручнікі па сапрамату,

Складаныя вядуць разлікі —

Сягоння ім здаваць залікі,

I новы дом, i цэх здаваць

У лік наступнага квартала,

I кожным рухам адчуваць

Супраціўленне матэрыялу:

Бетонныя укладваць пліты

І заліваць гарачы бітум,

Вучыць механіку ўначы

I ўсё

самім

перамагчы.

A заўтра зноў усё пачаць,

I скрозь паспець, хоць часу мала.

Нашчадкі будуць вывучаць,

З якога вы матэрыялу.

1961 г.

ДЫСПЕТЧАР

Усыпаны зорамі вечар,

Ля клуба іграе баян.

Танцуюць усе,

а дыспетчар

Глядзіць на блакітны экран,

Глядзіць на сігналы на пульце,

А пальцы, нібыта на пульсе, —

Пад імі гудуць правады:

«Канчаем адкачку вады»,

«Гатова другая калона»,

«Чаму не падвозяць бетону?»

Дыспетчар хвалюецца, кліча

То Оршу, то Віцебск, то Крычаў,

A ў вокнах, нібы на экране,

Ужо занімаецца ранне.

Туман за ракою густы

Паслаўся на буйныя травы,

Грукочуць на станцыі Кеты

З цэментам i шчэбнем саставы.

«Бетон адпраўляем i трубы», —

Пачуўся ў селектары свіст.

Дыспетчар не спіць. А ля клуба

Чакае яе баяніст.

1964 г.

ДАЛЬНІ ПРЫПЫНАК

Пры дарозе — толькі слуп,

Бо прыпынак дальні,

Але тут, нібыта клуб,

Школа i чытальня.

Тут i песню запяюць,

Пажартуе майстра,

I пытанні задаюць

Пра Фідэля Кастра.

Тут завочнік на пяску

Піша, піша штосьці,

Тут гавораць, што з Баку

Прыязджаюць госці.

А з-за Новага Двара,

З невялічкай хмары,

Нечакана як з вядра

Цёплы дождж ударыў.

Заскакалі басанож

Хлопцы i дзяўчаты —

Спорны дождж, харошы дождж

Мые, як на свята,

Прабірае да касцей,

Хвошча, як у душы.

Мо таму у ix чысцей,

Чым у іншых, душы.

1961 г.

* * *

Ад сцюжы пасівелі вейкі,

I стынуць рукі ад жарствы.

Ты б ix схавала ў рукавы

Сваёй шурпатай целагрэйкі.

Табе здаецца, што не вельмі

Яшчэ лютуюць халады.

Вятры ж гудуць на ўсе лады,

I прыстае к далоні кельма.

Ты мне гаворыш з вышыні,

Што праз гадзіну кончыш змену.

Цябе я, любая, сустрэну,

Калі запаляцца агні.

А ноччу зноў гудзе завея

У нашым ціхім гарадку.

Ты змерзла?.. Я тваю руку

Сваімі вуснамі сагрэю.

Ад шчасця i ад хвалявання

На вейках знікне сівізна,

I чыстай кропляй на світанні

Да нас пастукае вясна.

1961 г.

НАСЦЯ

Ледзь не задыхаецца ад шчасця

Беленькая, як бярозка, Насця.

Вось ужо i прозвішча змяніла,

I пры людзях кажа: «Пойдзем, мілы,

Мы з табою ў Маладзёжным садзе

Побач дуб з бярозкаю пасадзім.

Хай растуць, няхай сплятаюць вецце,

Хай ніколі ix не зломіць вецер.

A калі шырэй раскінуць голле,

Будзе побач клёнік ці таполя».

I стаяць заўсёды, як пад шлюбам,

Белая бярозка разам з дубам,

Ix у спёку палівае Насця.

I расце, расце «Алея шчасця».

1961 г.

ГОРНАЯ ДАРОГА

Аўтобус нырае то з хмары, то ў хмару,

То ў пырскі вясёлак, то ў лівень i гром,

Мінае Ай-Петры, мінае Байдары,

Ляціць i пятляе над безданню стром.

Маўклівыя сосны стаяць на каменні

Ад нізу да самай вяршыні гары.

I як ix трымаюць на скалах карэнні?

I як ix не зваляць у бездань вятры?

Круты паварот, i насустрач — трохтонка

Мільгнула у шыбах, i зноў — паварот.

Успомняцца кожнаму дзеці i жонка

На гэтай пятлі ля Байдарскіх варот.

Над самаю кручай віецца дарога,

I мы на шафёра глядзім, як на бога.

1958 г.

* * *

Я Чорнае мора зялёным назваў бы,

Як толькі заціхнуць i бура i шторм.

Сюды мяне змалку i клікаў i вабіў

Бязмежны, жывы i нястрымны прастор.

Далёкія чайкі мяне прывіталі,

Спыніла на беразе мора мяне,

Дзе хвалі бягуць, уздымаюцца хвалі

I б'юцца, як біліся, пэўна, даўней,

Калі развітацца з марскою стыхіяй

Прыходзіў паэт да крутых берагоў...

Хвалюецца мора, i стогне, i вые,

Нібыта шукае i кліча яго.

1956 г.

САМШЫТ

На галышах, ля стромкай кручы,

Расце самшыт з каравым суччам.

Зялёны мох звісае з вецця,

Бо сонца толькі часам свеціць

I зноў хаваецца за горы.

А ён без скаргаў i дакораў

Расце у засені халоднай

На глебе цвёрдай, але роднай.

Граніт i голае каменне

Свідруюць тонкія карэнні,

Шукаючы жывой крыніцы,

Каб чыстае вады напіцца.

Каб перад бураю не гнуцца,

Самшыту трэба дацягнуцца

Да самай стромкае вяршыні,

Дзе столькі сонца, столькі сіні.

Ён на скале расце вякамі,

I сам — нібыта горны камень.

1956 г.

ГРАНАТЫ

Як песню юнацтва,

Як словы «Грэнады»

Мы ўсе паўтаралі: «Гранаты, гранаты».

Былы падрыўнік i ў запасе салдат

Прыпомнілі звязкі гарачых гранат...

Гранатамі пахне ў Гісарскай даліне.

Гранаты даспелі на кожнай галіне —

Чырвоныя сонцы наўкол узышлі,

I грэюць, i свецяць, i ззяюць высока,

А лопнуць — шыпшыннік апырскаюць сокам

I спелыя зерні вяртаюць зямлі.

Куды ні зірнеш — каля кожнае хаты,

На кожным узгорку — гранаты, гранаты.

Пагодную восень прыносяць далінам

Гарачага сонца i хмар пасланцы,

I ўжо не гранаты нясуць мудрацы,

А добрыя сэрцы яны аддалі нам.

Гаворыць у белай чалме Абдуло:

— Каб цёпла i светла на свеце было,

Каб пелі рубобы, ігралі барбаты,

Каб вусны ірдзелі ад соку ў дзяўчат,

Каб людзі забылі пра попел i чад,

Хай падаюць толькі жывыя гранаты

З рубінавым сокам i жменяй зярнят.

1964 г.

АРЛЫ

Сышліся горы ушчыльную

Каля замшэлае скалы,

I, як дазорныя, пільнуюць

Спакой магутныя арлы —

Плывуць шырокімі кругамі

У сіні сонечны прастор,

Пад імі чыстымі снягамі

Гараць хрыбты Каўказскіх гор,

А хмары паплывуць над імі,

Віхор сагне вярхі чынар, —

Здаецца, крыламі тугімі

Маланку выкрасаюць з хмар.

Арлы з маланкай, як блізняты,

Пад чорнай хмарай зіхацяць.

I ў першы вылет арляняты

Услед за імі паляцяць.

1956 г.

НАРОДНАЯ НАСТАЎНІЦА

Дакошаны лугі, адшапацела жыта,

На сцежкі падаюць пажоўклыя лісты,

Пра што ты думаеш i марыш, раскажы ты,

Куды ідзеш, каго шукаеш ты?

Ці мо сяброў сваіх успамінаеш

I думаеш, што тут зусім адна?

Чаму начамі роснымі блукаеш,

Чаму не спіш да самага відна?

Усе заснуць, а ты святла не гасіш,

У шыбу стукае асенні матылёк,

Ты доўга думаеш, якім у першым класе

Твой будзе першы у жыцці урок,

Якім святлом, якім гарачым словам

Дарогу к сэрцу кожнаму знайсці,

Каб гэтым хлапчукам белагаловым

Патрэбнай быць заўсёды у жыцці,

Каб кожны стаў i мужны i шчаслівы,

Каб з імі ты шчаслівая была...

За вокнамі шумяць у садзе слівы,

I месяц стаў над стрэхамі сяла.

A раніцаю ясна сонца свеціць,

Сланечнікі даспелі на градзе,

I ціха шэпчуць за парканам дзеці:

«Вунь новая настаўніца ідзе».

Настаўніца! A ці даўно самую

Вяла у школу маці за руку?

Яна i сёння па табе сумуе

У ціхім прыдняпроўскім гарадку,

Яна штодня лістоў тваіх чакае

I журыцца: «Ну як яна адна?»

Але цябе, як маці, сустракае

Ласкавая лясная старана —

Шумлівыя бары, рачныя кручы

I белыя лілеі на вадзе,

I хлапчукі бягуць табе насустрач

I соты раз гавораць: «Добры дзень!

Ты узышла на ганак новай школы,

Ты гэтым дзецям блізкая, свая,

I ўжо сябе не лічыш навасёлам,

Бо тут твой дом i тут твая сям'я.

Тут будуць слёзы, тут i шчасце будзе

I — першыя маршчынкі на ілбе.

A ўжо i сёння называюць людзі

Народнаю настаўніцай цябе.

1957 г.

ДВАЦЦАТЫ ГОД

Усе мы бачым, як піжон

Часамі лезе на ражон,

Як з тонкай модніцай у пары

Яны шліфуюць тратуары,

Як сноўдаюцца у абдымках,

Нібы на галівудскіх здымках,

Ад вечара i да світання,

Даўно не верачы ў каханне.

Нібыта аплявухай звонкай,

Мы ахрысцілі ix — «падонкі»

I адхрысціліся ад ix,

Хоць шум на вуліцы не сціх,

Хоць пазнаём мы ix здалёку.

Яны — нібы бяльмо на воку,

Што засланіць ужо гатова

I ясны дзень, i ранак новы.

Ды сонца нельга засланіць —

Яно палае i звініць,

Яно ў рабочыя кварталы

Плыве расплаўленым металам.

I па шырокім тратуары

Ужо сланяюцца не пары,

А хлопцы крочаць на завод,

I кожнаму — дваццаты год.

Ідуць шафёры i шахцёры,

Геолагі свідруюць горы,

Гідролагі шукаюць брод,

I кожнаму — па дваццаць год.

А нашы дочкі i сыны

Нам пішуць пісьмы з цаліны,

Частуюць самым смачным хлебам

I ўсё часцей глядзяць у неба.

Саджаюць кветкі, быццам дома,

Дзяўчаты каля касмадрома.

I дзень у дзень ідуць упарта

Ад баракамеры да старта

Вясёлыя зямныя зоры —

Дублёраў верныя дублёры,

Даўно гатовыя ў палёт,

I кожнай з ix — па дваццаць год.

A ў дождж, у спёку, ў навальніцу

Каля дзяржаўнае граніцы,

Ад Брэста i да Сахаліна,

Не спяць бязвусыя мужчыны,

I ў акіяне маракі

Глядзяць удалеч з-пад рукі,

У першы ідучы паход,

I кожнаму — па дваццаць год.

Такія нашыя сыны.

На нас падобныя яны,

Патрэбна толькі сёння бачыць,

Што кожны будзе заўтра значыць.

1963 г.

ЖНІВЕНЬ

Адшумелі ліпеньскія ліўні,

Навальніцы ў полі адгулі.

Толькі ледзьве чутна,

як у жніўні

Стукаюць зярняты па зямлі.

Шапаціць сухімі каласамі

Сонечны празрысты летні дзень,

I ляжыць з калючымі вусамі

На загонах ядраны ячмень.

Пахне хмелем i дарожным пылам,

Пахне цёплай вільгаццю раллі,

Бусляняты ўжо спрабуюць крылы,

Што у ix за лета адраслі.

Выбіраюць зорную дарогу

Да чужой далёкае зямлі,

I,

нібыта чуючы трывогу,

З крыкам пралятаюць жураўлі.

А мяне заўсёды цешыць восень,

Радуе грыбоў i яблык пах,

I тугое спелае калоссе,

I абед у полі на снапах,

Вабяць ледзь прыкметныя сцяжынкі,

Радуюць жытнёвыя вянкі,

Што плятуць заўсёды на дажынкі

Самыя дасціпныя жанкі.

Хай іржэўнік пасівеў на ніве,

Верасень стаіць каля двара —

У маім жыцці пачаўся жнівень

Самая багатая пара.

1959 г.

МОЙ ЧЫТАЧ

Не помню я, даўно ці не,

Сябрамі мы такімі сталі.

Мяне з табою на вайне

Адны дарогі пабраталі.

Мы па адной паўзлі раллі,

Аднымі грэліся кастрамі

I пераможцамі прайшлі

Пад аркай Брандэнбургскай брамы.

Мы разам разбіралі друз,

У новым доме клалі печы —

Усіх турбот вялікі груз

Лажыўся нам з табой на плечы.

З табой хаджу я кожны дзень

I кожны дзень вяду гаворку,

Плыву па нёманскай вадзе,

Куру бабруйскую махорку;

Жыву з табою, мой чытач:

Хаджу ў кіно, дзяцей гадую,

Ад цеснаты i ад нястач

I я ніколі не бядую.

Ca мной ты, мой чытач, заўжды.

I ў цішыню майго пакоя

Апоўначы прыходзіш ты,

Каб не даваць i тут спакою.

Я чую голас твой i смех,

Гляджу, як легка колеш камень,

Як раніцой ідзеш у цэх,

Як ты купляеш кветкі маме.

Ты мне спакою не дасі,

Я гэта ведаю i рады,

Калі мне скажаш: «Не хлусі,

Свае складаючы балады»,

Калі ты кажаш: «Адтачы

Радкі i рыфмы, як са сталі,

Каб ix любілі чытачы,

Каб ix сябры твае чыталі».

З табой рвануліся ў пакой

Вятры. Пад імі сосны гнуцца,

I ад стала да ix рукой,

Здаецца, можна дацягнуцца.

Запахла вільгаццю бароў —

Знікае столь, знікаюць сцены,

Ca свістам напаўняе кроў

Мае артэрыі i вены.

Таму цябе я палюбіў,

Мой лепшы друг, мой сябра першы.

Калі б са мною ты не быў,

Дык не было б i гэтых вершаў.

1959 г.

НЯМА ЧАСУ

I я аб смерці часам думаю,

Хоць i не хочу паміраць.

З мяне рабіць не варта мумію,

Не варта дужа дакараць.

У крывадушшы ці ў няшчырасці

Мяне мой друг не папракне,

А скажа: «Не паспеўшы вырасці,

Зваліў работу на мяне».

Дык вось таму цяпер да ночы я

За трох адзін усё варочаю,

Каб, ворагам усім на зло,

Памерці часу не было.

1960 г.

* * *

Ix доўга сэрца няньчыла, насіла,

Яны то стукаліся, то сціхалі зноў,

То нечакана з адзічэлай сілай

Ад ix у жылах бушавала кроў.

I вось, нібы зубцы кардыяграмы,

На чыстым аркушы пабеглі з-пад рукі

I адарылі сціплымі дарамі

Маю душу няхітрыя радкі.

I боль прайшоў, нібыта дождж у маі,

I гэтак стала лёгка на душы,

Што песню, быццам голуба, трымаю,

А сэрца просіць: новую пішы.

1964 г.