Всё прожить - и чтобы сердце не разбилось

СВЕТЛАНА ОКРУЖНАЯ

ВСЁ ПРОЖИТЬ - И ЧТОБЫ СЕРДЦЕ НЕ РАЗБИЛОСЬ

Предисловие

Вот уже сколько лет я иду к своему зрителю, чтобы бросить на плаху сцены свои терзания и скорбь, свой восторг и блаженство. И всякий раз чувствую великую ответственность перед каждым вошедшим в зрительный зал. Актер не существует без зрителя, и только тогда он счастлив, когда происходит единение и наших душ, и сердец - у нас, на сцене, и у вас, в зале.

Моя дорога была не из легких, много шипов пришлось преодолеть, но я старалась с честью пройти ее. У меня было два пути - или погибнуть, чего хотелось многим, или выстоять и доказать, что я состоялась как актриса, как личность, как человек. Любое обвинение, любое унижение рождало у меня не только чувство протеста, но и мечту, новое желание что-то делать. Интриги, зависть - как много они несут с собой разрушений! Театр должен быть одним организмом, одним коллективом, соцветием единого целого. Кто-то любит, кто-то завидует, но нельзя показывать недобрые чувства. Человек - создание хрупкое, тонкое, ранимое, и всякое может случиться. Доброта, пусть даже видимая, лучше змеиного шепота за спиной.

В театре каждый человек должен просто найти свою нишу и не посягать на место другого. Ведь свое - оно всегда спокойно, но людям этого мало или не понять. Никто ни у кого не должен стоять поперек дороги. У каждого свой путь, своя судьба. Некоторым кажется, что у меня получается все очень легко, но за этой легкостью стоит тяжелый каждодневный труд. Я многим пожертвовала ради театра. Иначе ничего хорошего не произошло бы. Всю жизнь для меня работа была самым большим удовольствием.

За мое упрямство, за характер, за некоторые достижения, как мне кажется, я дорого платила. Знаю, что такое месть, зависть, отчуждение, одиночество. Но какие бы муки и страдания ни преследовали нас, миссия актера - пробуждать человека к жизни, дарить веру в непобедимость добра и света.

Я благодарна сцене, которая не единожды, испепеляя меня, возрождала к жизни. Спасибо дорогим друзьям, спасибо всем добрым людям, которые в трудные минуты не дали упасть, помогли выстоять. Благодарю всех, кому был не безразличен мой творческий путь, кому были не безразличны мои творческие искания на сцене. Особую благодарность выражаю всем, кто вдохновил меня на написание этой книги и помог ее создать - Б.И. Бурьяну, А.П. Волкову, Л.А. Крескияну, A.M. Подлипскому, Т.А. Абакумовской.

Эта книга объединила нас в одну семью. В моей копилке мало фильмов, мало снятых на пленку спектаклей, но мои потомки будут судить обо мне по написанному вами, по вашему воображению и фотографиям…

Спасибо всем, кто поддержал нас и помог воплотить нашу идею в жизнь.

Выражаю глубочайшую благодарность:

Генеральному спонсору издания председателю Постоянной комиссии Совета Республики Национального собрания Республики Беларусь по международным делам и национальной безопасности, писателю Николаю Ивановичу Чергинцу;

парламентариям - председателю правления ОАО «Сберегательный банк «Беларусбанк», председателю Белорусского Союза женщин Надежде Андреевне Ермаковой; председателю правления коллективного предприятия «Агрокомбинат «Снов» Минской области Михаилу Александровичу Карчмиту; директору ОАО «Дятловский сыродельный завод» Гродненской области Станиславу Викторовичу Жульпо; руководителю отделения ОАО «БелПромстройбанк» (г. Барановичи) Марии Александровне Золотухиной; Генеральному директору ОАО «Ковры Бреста» Сергею Харитоновичу Федоруку.

А также благодарю всех моих коллег по Парламенту за помощь и поддержку.

Барыс Бур'ян

У ЗІХАТЛІВЫМ СВЯТЛЕ ПАМЯЦІ

Я не ведаю Цябе, Чытач, што вось зараз разгарнуў тую кніжку. Хто Ты - тэатрал, які зусім невыпадкова, даведаўшыся, што тут гераіняй выступае знаёмая Табе актрыса Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Якуба Коласа Святлана Акружная, звярнуў увагу на тутэйшыя старонкі, альбо выпадковы наведвальнік спектакляў трупы коласаўцаў, які чуў, што так-так, ёсць такая артыстка - Акружная Святлана? А можа, наогул аматар у вольную хвіліну пагартаць якое небудзь ілюстраванае фотаздымкамі выданне, які даўно не бываў у тэатры? Хто б Ты ні быў, я папрашу Цябе не адкладаць убок кніжку «Все прожить - и чтобы сердце не разбилось» пасля прачытання якіх двух-трох абзацаў тэксту. Ды тое, відаць, Табе, кім бы Ты ні быў, будзе зрабіць цяжка. Бо кніжка гэтая незвычайная.

Чым?

Хтосьці скажа: што ж тут незвычайнага - аповяд пра творчыя і жыццёвыя прыгоды… памкненні… пошукі… і пакуты, што звычайна спадарожнічаюць сапраўднаму артысту ў ягоных будзённых занятках і ў святочныя дні майстэрскіх перамог і адкрыццяў. Так яно так, але варта помніць, што не кожны прафесійны артыст можа падумаць пра самога сябе і тым больш абвясціць уголас: маўляў, сцэна - гэта мой лёс.

I што са мной ні здаралася б у прыватным жыцці, абавязкова ўплятаецца ў сцэнічныя вобразы, якія мне даводзіцца ляпіць з самога сябе - са сваіх нерваў, свайго цела, свайго светаадчування. Са сваіх слёз!.. Але, калі гаворка закранае асобу Святланы Акружной, без слёз не абысціся. Вось яна сама пачне ўспамінаць урокі па майстэрству акцёра, якія даваў ёй на студэнцкай лаве слынны маэстра Дзмітрый Арлоў, і на яе вочы набягае сляза. Сляза ўдзячнасці. Сляза радасці ўзаемаразумення Вучыцеля і Вучаніцы, якое спрыяла творчаму станаўленню маладой Актрысы.

Я пішу гэтае слова з вялікай літары. Бо яна, Святлана Акружная, сапраўды з рэдкіх майстэрскіх натур, што не выбіраюць для сябе жыццёвы шлях, а выходзяць на яго паводле закліку… паводле духоўнай патрэбы… паводле прызвання свайго. Так наканавана, і Яна нязмушана і натуральна рыхтуе сябе да артыстычнай кар’еры. Ёй, мабыць, здаецца, быццам яна толькі марыць стаць актрысай, як тое ўласціва многім дзяўчынкам, яе равесніцам. На самой жа справе Яна, завучваючы байку і рэпеціруючы празаічны эцюд, выконвае нейкі таямнічы загад з Неба. Загад, які зыходзіць з таго, што табе дадзена прыродай… з твайго таленту… Божая іскра душы тваёй, здатная выбухамі па-тэатральнаму маляўнічых бенгальскіх агнёў асвятляць чужое жыццё, чужы лёс, чужую душу. Ды так, што тое «чужое», што належыць сцэнічнаму характару, тае ролі, якую напісаў драматург і выконваць якую даручае табе рэжысура, робіцца арганічна тваім на ўвесь час сцэнічнай дзеі. Асабіста тваім.

На старонках гэтай кніжкі ёсць бліскучыя доказы таго, што так і працуе ў тэатры Святлана Акружная. I паказана, як, якім чынам тое - прысвоена паводле ролі - перажыванне гераіні яна робіць арганічна сваім. Уласным. Прынамсі, той, хто бачыў актрысу ў лепшых ролях яе рэпертуара, чытаючы кнігу, лепш спасцігне красу гэтага таленту. Таленту пры-сва-ен-ня актрысай драматургічнага тэксту да тае ступені, што гледачу здаецца, нібы і ствараліся тыя ролі менавіта для яе, Святланы Акружной - ад вясковай дзяўчынкі Анюткі ва «Уладзе цемры» Льва Талстога да слыннай легендарнай гістарычнай Жанны д’Арк у драме Ж. Ануя. Так адбываецца і тады, калі яна бярэцца за ролю ў п’есе нашага сучасніка (А. Макаёнка, Л. Ляонава, А. Вампілава) і калі паглыбляецца ў свет класічных вобразаў паводле твораў Ф. Дастаеўскага, А. Чэхава, Э. Ажэшкі…

Я ведаю многіх тэатралаў, якіх вабіў і вабіць, так бы мовіць, сам тон актрысы Акружной у шматгалоссі трупы коласаўцаў. Нота шчырай сцэнічнай жаноцкасці чутная і чыстая ў яе значным творчым даробку. Прыцягвае яна да сябе і самых дасведчаных, як кажуць, выпрабаваных знаўцаў тэатра, і моладзь, якая толькі далучаецца да хараства сцэнічнага мастацтва наогул. Ён, глядач, адчувае па манеры выканання ролі і абвостраную цікавасць актрысы да духоўнага свету асобы, і яе цягу да псіхалагізму ў даследаванні матываў таго альбо іншага ўчынку гераіні, і артыстычнае імкненне спасцігнуць самыя патаемныя імпульсы жаночых паводзін.

I пра гэта - тая кніжка, што вы цяпер разгарнулі.

Не мною заўважана, а здавён вядома, што ўзвышаецца над узроўнем добрасумленнага рамесніцкага акцёрства, над прафесійнай добрасумленнасцю, відаць, чалавек тэатра, які ў звычайным жыцці, па-за сцэнай уступае ў спрэчку са зламыснымі і карыслівымі сіламі. Якому выпадае перажыць трагічнае ўзрушэнне, здатнае карэнным чынам змяніць яго ранейшыя, хоць бы і ўчарашнія, уяўленні пра дабро і зло, пра ісціну і фальш, пра святло і цень, пра хараство і пачварства. I калі я вышэй казаў пра слязу, якая крыштальным бляскам чысціні асвятляе некаторыя ролі Святланы Акружной і нашыя, глядацкія, усажанні ад іх, дык меў на ўвазе і такую далікатную матэрыю, як асабістае жыццё актрысы. Яе жалобу і смутак. Яе роспач і тугу. Менавіта гэтым і вылучаецца Акружная: яна аддае ролям адчуваемыя ёю не па-дзіцячы гаротныя і тужлівыя пачуцці - і тады, калі яны патаемна гнездзяцца ў душы жанчыны альбо дзяўчыны, і тады, калі суровая ява выціскае іх з душы - здрадай… вераломствам… плёткамі і абгаворамі… бядой… невылечнай хваробай… смерцю блізкага чалавека… ударам… табе ў сэрца… стрэлам…

Ой, даруйце, здаецца, я пачынаю пераказваць змест тае кнігі, якую вы пачалі чытаць. Чытайце. Я ўпэўнены, што чытанне падобных кніжак - аб творчым абліччы Актрысы - зусім не марнатраўны занятак, бо і такім чынам мы глыбей адчуваем мастацкую моц таленту, што дорыць нам часцяком незабыўныя і змястоўныя эстэтычныя ўражанні.

В жизни я старалась не идти ни на какие компромиссы. Зарабатывала своим трудом, своими способностями. Я никогда ничего не делала ради чего-то. Всегда старалась сохранять свою независимость, свою свободу, свое мнение. За это я дорого заплатила. Но зато теперь на душе у меня спокойно, и я могу честно смотреть в глаза своему сыну.

В этой жизни я сделала все, что было в моих силах, и попрекнуть меня можно лишь в том, что я хотела быть Окружной… Я лишь хотела быть Окружной…

Я ЛИШЬ ХОТЕЛА БЫТЬ ОКРУЖНОЙ

Мои воспоминания не будут слишком точны и автобиографичны. В самом слове «воспоминания» есть уже приблизительность. Что бы ни говорили по этому поводу, но воспоминания человека о своей жизни - взгляд со стороны в известной степени. Все окрашивается и сегодняшним ощущением прошедшего. Прошлое должно быть таким же живым, как и настоящее. Память делает отбор, выдвигая на первый план одно, оставляя в тени другое, предавая забвению третье… Не правда ли?

В воспоминаниях о прошлом явно присутствует творческий момент: мы что-нибудь преувеличиваем, и пусть немного, но приукрашиваем. Или наоборот. Во всяком случае я буду писать о том, что меня волновало тогда и продолжает будоражить сегодня. Я не писатель, я актриса, и особо философского осмысления самой жизни не будет. Пожалуй, получится своеобразная фантазия на тему моей жизни. Точно ли это? Нет. Описывая свою жизнь, я вспоминаю конкретное время и конкретных людей, связанных со мной.

Книга написана на двух языках: на языке моей матери и на языке моего отца. В этом кто-то найдет повод для сомнений, но для меня самое главное - это речь понимания. Актриса я сцены белорусской, и этого у меня никто не отнимет. И от сцены не отберет меня. Пишу о самом прекрасном в моей жизни и о самом трагическом.

Мне семь лет. Я ученица первого класса. Это детство. 1954 г.

Все самое лучшее связано с детством, со школой, с институтом, с первыми шагами в театре. Итак, начнем с того, что я…

Начнем с того, что я принадлежу к людям чувствительным. Легко ранимым.

Даже вспыльчивым.

Говорят, такие обычно стремятся к свободе и дорожат честью. Это написано в моем гороскопе.

Я - Водолей.

Детство - это мечта. Это когда ты смотришь на людей не сверху, а снизу вверх.

С любовью, без подобострастия. Прямо и честно.

Впечатления детства остаются самым верным спутником, который идет всю жизнь с тобой рядом. И на себя ты глядишь его пытливыми глазами. Что происходит? Зачем? Куда? Почему так, а не этак? Это же детские вопросы!

Я не помню и не могу помнить своего первого младенческого крика. Однако яркое солнце, теплый летний дождик и огромная розоватая белизна весенних садов ярко и чувственно запечатлелись в моем сознании как время моего младенчества.

Мой папа Артем Кириллович хотел и ждал сына. Когда же родилась третья девочка, с досады даже не приехал за мной в роддом. Пришлось врачу везти меня с мамой домой - зимой на санях. После своего первого восхождения на руки отца, я стала его любимой «Светочкой-сынком». Уж очень мечтал о сыне после фронта, после войны. Поэтому я с детства узнавала, что такое охота, рыбалка, стрельба...

Ему нужно было кому-то передать себя.

Значит, родилась в Черновцах, в Украине, в цветущих вишневых садах с солнечным цветом надежды. Летом меня побрили наголо, надели панамку и посадили около крыльца, чтобы мама из окна за мной могла наблюдать. А я широко раскрытыми глазами следила, как разные бабочки и пчелы кружили над цветами.

Это был период, когда деревья были большими, дождь - мокрее, а солнце - ярче. Когда бродят в тебе надежда и уверенность в светлой твоей доле.

Коляской служил ящик, колеса к которому прикрепили солдаты из папиной части. Время было послевоенное. Голодное. Я и сейчас помню, как мы ели мамалыгу. Каждую крошку хлеба доедали. Борщ варился из крапивы.

Подруга Муся жила через дорогу, и мы часто бегали друг к дружке, чтобы поиграть в куклы. Возводили песочные города. Я старалась быть лидером, но это не мешало нам дружить и постоянно общаться. Поругавшись, мы с ревом просили родителей, чтобы они помирили нас вновь. И так бессчетное количество раз.

Оказывается, в саду мы уже играли с ней в королев и королевой хотели быть сразу вдвоем. Одежду украшали лопухами и одуванчиками, от которых потом долго не могли отмыть руки. Отчетливо помню, что у Муси в доме был земляной пол. От него веяло прохладой и немного сыростью. Было бедно, но чисто. На старинном комоде стояли различные фигурки из фарфора. С самого раннего детства любила красивое, старинное. Казалось, что эти вещи о многом могут сказать тебе. У меня и сейчас висят часы одного из лучших часовщиков Европы Густава Беккера, которыми я очень дорожу.

После нашего отъезда мы с Мусей писали письма друг другу в виде обвода своей руки карандашом.

По соседству с нами жил мальчик, маму которого я никогда не видела. С самого утра она высаживала его в окно, так как у него был паралич ног, а сама днями где-то пропадала. Говорили: «гуляет». Помню, как моя мама кормила его манной кашей, которую он ел с невероятной быстротой. Было жалко, что родные бросают его на полное одиночество. Хорошо, что хоть окно было раскрыто.

Дом наш был гостеприимным. У нас постоянно жили папины родственники, приходили друзья-офицеры со своими женами. В застольях не было ни водки, ни спирта - была хорошая вишневая настойка, фронтовые воспоминания и песни. Однажды, перепутав стаканы, я продегустировала вишневку, и потом моя голова долго металась в разные стороны по подушке. Казалось, что я куда-то летела, проваливалась, падала. Это неприятное ощущение запомнилось на всю жизнь.

Есть привычки, физиологические особенности, которые уберегают людей, даже целые нации, от «злых» наклонностей. Это относится к японцам: они тяжело переносят спиртное, поэтому у них столь малый процент алкоголиков.

Однажды, бродя по огороду между кустами помидоров, заметила, что у соседки они уже покраснели. Сорвав, преподнесла один старшей сестре Люсе как свой. Через распахнутое окно соседка-молдаванка стала яростно отстаивать свой урожай, не гнушаясь нецензурными словами. Для местных мы теперь были уже не освободителями, а завоевателями, и этого нельзя было забывать.

В этот день я получила первое «боевое крещение» - прутом. Я так кричала от боли, что моя сестра Людмила подставила свою спину. Потом мама плакала. Она погорячилась и слишком постаралась наказать меня за истерику соседки. Мы плакали потом все вместе: мама, сестра и я…

Люсеньку я очень любила и помню ее по сей день. Моя старшая сестра - ей оставалось жить всего два года. Однажды маме нагадали, что она потеряет ребенка, когда ему будет восемнадцать. Никто в это не верил, даже шутили, но когда предсказание сбылось, все вздрогнули, согнулись под тяжестью неожиданного горя. Мама так и не смогла снова стать прежней.

Больше никогда не ходила к гадалкам, никогда не загадывала: не приоткрывала тайное и не разрешала нам, детям, это делать. Перестала работать и всю жизнь посвятила семье. Она обладала беспредельной жертвенностью, и мы ее очень любили.

При двух старших сестрах я была маленькой игрушкой в доме. Меня любили. Средняя сестра Галина будет ревновать меня к родителям всю жизнь. Невзирая на то, что в восемнадцать лет я уйду от них.

Родители были молоды, красивы, общительны, В доме часто бывали люди. Перед гостями я любила петь песенки. Коронным номером была песня «Ах, Самара, городок…». Про вождя, тогда обожаемого всеми, пела, даже сидя на вишне. После войны был пик его славы, пик любви народной. Люди ничего не хотели знать. Ему прощалось все. И ошибки делал не он, во всем были виноваты его подчиненные, его враги. Все были глубоко оболванены. Даже мой отец, с которого не единожды срывали погоны и грозили трибуналом. Наверное, просто он многого не говорил нам. Всю жизнь для отца честь была главнее всего. Для меня тоже.

Смерть Сталина я запомнила по голосу Левитана. По плачу людей. По мартовскому зимнему холоду. Все прилипли к трофейному «Грюндику» и рыдали. Мне было страшно, и я тоже умывалась слезами. Впечатление конца света! После этого долго болела простудой, невзлюбила медсестру, которая делала «больные» уколы. Я в первый раз показала характер, отказавшись наотрез от болезненной процедуры. Страх перед белым халатом остался по сей день.

В доме стали поговаривать о переезде в другой город. Мне этого очень не хотелось: дом, сад, мои вишни, моя Муся! Для меня это было большой потерей. Часто стало звучать слово «цыган»: мол, военные из-за частых переездов похожи на цыган. Мои родители побывали даже на Дальнем Востоке, и нередко в окнах нашего дома мелькали лица японцев. Это была граница. Переезды, потери, неустроенность. Но приказ есть приказ! Военные - люди подневольные.

На вокзал нас с вещами везли на машине, а пала ехал в танке. Он был танкистом. Командный состав. Очень добрый человек, но вспыльчивый, и на этой почве у него было много столкновений и ссор в жизни. Смелый, лихой командир, он считал, что в бою главное не только победа, но и то, сколько людей ты сохранишь. За это его любили бойцы и Господь сберег ему жизнь. Хотя в конце войны, возвращаясь из Берлина на Родину, получил тяжелейшее ранение. Около года лежал в госпитале, семья его увидела в 1946-м, после года Победы. Всю жизнь мы будем помнить это.

В моего сына тоже будут стрелять в мирное время, в безоружного, прямо в лицо.

Я свои удары судьбы буду получать и в спину, и в лицо.

Муся со своей мамой долго бежали за нашей машиной. В руках она держала букетик из одуванчиков.

В преддорожной суматохе мы не успели попрощаться в последний раз, как это бывает у детей. Перед глазами мелькали деревья, костелы, церкви, особняки… Что-то привычное осталось позади. Заканчивался розовый период моего детства. Время больших муравьев, раздольных дворов и сказочно высоких деревьев…

Папа закончил Львовское танко-техническое военное училище. Это было уже второе по счету образование. Его направили служить в воинскую часть под Львовом. Каменка-Бугская. Замечательный городок. Здесь, как говорят, некогда крестил свое войско сам Богдан Хмельницкий. Даже деревянная церковь той поры сохранилась. Кстати, мой земляк - ныне знаменитый режиссер Роман Виктюк - как-то в разговоре со мной заметил, что там, на родине его матери, зарождался и первый кукольный театр.

Сестра Людмила - моя любовь, моя боль. 1953 г.

Мы оказались за городом, и до Львова - рукой подать. Я попала из сказки в сказку. Украина. Сколько прекрасного будет связано с ней, с той жизнью, когда будущее манило таким привлекательным загадочным светом. Когда казалось, что ты всегда будешь молодой, а жизнь - вечной. Однако детство, как и всякая пора жизни, не бывает сплошь безоблачным. Уроки жизни. Они должны быть, иначе мы бы ничему не научились.

С вокзала нас почему-то везли на лошадях. Квартира была не ахти какой, с постоянно сырыми углами. Мы стали по очереди болеть. Когда заболела Люся, в доме появилась тревога. Людмила была круглой отличницей, шла на золотую медаль, постоянно помогала отстающим, когда готовились к экзаменам. Это продолжалось и во время болезни. Как зря, как зря не берегла она себя… Дважды возили на обследование - и ничего серьезного не находили. После третьего - было уже поздно. Умирала в страшных муках, без сознания, не приходя в себя. Только на минутку перед смертью попросила глоток воды, сказав, что очень хочет спать.

Мама привезла нас в больницу прощаться, но Люся никого так и не узнала. Уже была далеко. От страха я запуталась в какой-то длинной белой накидке, упала на пол и беспомощно заплакала. Плакала от обиды, что любимая моя сестра меня так и не узнала. Будучи еще здоровой, она напомнила маме о гадалке. Говорила шутя, смеясь, а вот теперь…

За ночь у папы побелели виски. Первый раз увидела, как по его небритому, усталому от горя лицу, катились слезы. Они с мамой круглыми сутками дежурили у Люсиной постели. Папа, придя домой, не раздеваясь, ложился на диван, прикрыв лицо свое от света фуражкой.

Хоронил весь город, вся молодежь. На улицы вышли и русские, и украинцы, и поляки. До самого кладбища гроб несли на руках. Нашу Люсю любили, любили ее молодость. Все оборвалось на взлете: 18 лет. Для меня, для нашей семьи - роковое число. Было море цветов и венки… Прощались с юностью, которая, не успев расправить крылья, разбилась.

Мама как бы ушла из дома. Целыми днями сидела у могилы, не желая никого видеть. Превратилась в тень. Она не хотела жить. Пророчество сбылось. Папу вызвали на войсковые учения. Армия есть армия. Мы с сестрой Галиной остались почти вдвоем, вроде как беспризорные: мама нас, казалось, и не замечала. Выручали соседи, которые нас с сестрой подкармливали. Чтобы мои волосы не спутывались, их завязывали на голове в виде петушка. Так и на похоронах меня сфотографировали: слезы, сопли и… петушок сверху.

Соседи опекали нашу маму, напоминали ей о том, что жизнь не потеряна, что у нее на руках еще двое детей, что за ними надо смотреть и тоже беречь. Стали бояться, чтобы она ненароком с собой что-нибудь не сотворила. Люсенька-то ушла из жизни прямо на ее руках. От такого потрясения можно было решиться на что угодно…

Со временем мама стала оттаивать. Стала замечать нас, папу. Помню, как ее родные, ласковые руки отмывали грязь с моего тела (мыли мою голову, руки, ноги). Уют снова возвращался в наш дом, но в нем она жить не хотела, не могла.

Фото на память после выпускного бала с моим одноклассником и соседом по дому Александром. Отрочество. 1965 г.

Отец выхлопотал новое жилье. Это была небольшая усадьба на две семьи, в которой раньше жили поляки, уехавшие во время войны не то в Польшу, не то в Америку. Красота, что и говорить. Над всем городом возвышался шпиль костела, возведенного в честь польского писателя Генриха Сенкевича. Там даже висит такая Памятная доска. Сверкал купол православной церкви. На всю жизнь запомнилась мне летняя прохлада каменного пола и кирпичных стен этого костела. Туда тянуло магнитом, хотя в нем при советской власти устроили склад и хранили бензин. Солнце пробивалось сквозь разбитые витражи и нежно ласкало мою голову, мое приподнятое кверху лицо.

Вокруг была тайна, к разгадке которой я буду стремиться всю жизнь. Верю ли я в Бога? Да. Много страданий выпало на мою долю, но вера осталась неизменной. Ее нельзя потерять. Но верить надо не умом, а сердцем, тогда вера становится милосердием, а не жестокостью. Я верю в Божественную Тайну. Это объяснению не подлежит.

Храмы Львовщины не единожды пробивались ко мне во сне. Они вошли в меня навсегда как свидетельства всегдашнего стремления человека к Правде в ее Божественном свете.

И тут произошло событие, которое перевернуло всю мою жизнь. Родители говорят, что это произошло раньше, но пишу я о том, что запечатлелось в моей собственной памяти.

Взрослые взяли меня на вечерний сеанс фильма «Возраст любви». В главной роли - Лолита Торрес. Тогда было время трофейных фильмов. Придя домой, забившись в угол, я плакала и причитала, что хочу стать актрисой и только актрисой. Что-то новое, необычное свалилось на мои маленькие плечи, вошло в мое детское сознание. Однажды я, выскочив на улицу, споткнулась и упала навзничь, увидев алый разлив заходящего солнца. Первый раз что-то необъяснимо тревожное, волнующее вошло в мое сердце. Алый, тревожно-манящий цвет.

Это была судьба.

С огромным букетом цветов, с огромным бантом на белокурой голове и с большим портфелем (он был, наверное, чуть меньше меня) я вошла в раскрытые двери своего первого класса. Пожилая учительница, почти бабушка, усадила по росту на первую парту, и я с нее почти не уходила. Яша Пенёк сидел со мной рядом. Часто наши пеналы скрещивались над нашими головами. Потом выяснилось, как трогательно он относился ко мне, по-своему выражая свои чувства, но я этого не замечала, то есть не хотела замечать.

Пожилая учительница была недолго. Ее заменила Томила Петровна, у которой не было своих детей, и все свое время, всю себя она отдавала нам. Ходила с нами в походы, в лес, рассказывала про каждую травинку, про каждое дерево. Она-то и организовала драмкружок, где почти во всех постановках я была непременным участником. Со «Сказкой о рыбаке и рыбке» мы ездили на Республиканский смотр, и меня тогда первый раз показали по телевидению. Я играла Старуху, и все вокруг почему-то просто ухохатывались. Позже хлынула на меня волна о театральном искусстве: Мария Бабанова, Вера Комиссаржевская, Сара Бернар, Мария Заньковецкая.

Я не помню лица своей первой симпатии, но отчетливо помню его большие уши. Он был отличником, первым учеником, и я с восхищением смотрела на него. Спокойствие и уверенность делали его лидером. Меня он даже не замечал. Долго страдала я из-за своего маленького роста. С замиранием в сердце слушала рассказы девчонок о свиданиях с мальчиками, о первых поцелуях. Они ездили в пионерские лагеря. Меня туда не пускали. Нет, один раз была. Это был туристический лагерь. Я тяжело переживала разлуку с мамой, бежала за ней следом, прощаясь несколько раз. Скучала, плакала. Вот такое сочетание: тяга к актерству, театру и сердечная привязанность к дому, к маме.

Радость переполняла сердце, когда все вместе мы приезжали к бабушке в Кабище, под Витебском. Тогда я не знала, что последующая жизнь накрепко свяжет меня с этим городом - родиной моих предков. И роковые, и прекрасные минуты будут связаны с этим красивым городом на Двине.

Я на вступительном экзамене по актёрскому мастерству. 1965 г.

Бабушку звали Ириной Амбросовной. Аринушка. Она была небольшого роста, с серо-голубыми глазами и белыми, как снег, волосами. Целыми днями кружила по двору, по хозяйству, и я не помню, чтобы она когда-нибудь отдыхала. Ее натруженные руки всегда что-то резали, перебирали, пололи, мыли, украшали. Моя тетушка, Лидия Кирилловна, всю жизнь прожила с ней, и они были как бы единым целым - труженицы. Зато дома, в хате было всё: и творог, и молоко, и клюква, и мед, и пироги. Дедушку, Кирилла Михайловича, знаю только по рассказам. Он во время войны был партизанским связным. Немцы казнили его. Тело так и не нашли. По маминой линии не знала ни дедушку, ни бабушку. Когда родилась, их уже не было в живых. Дедушка Иван Петров умер после гражданской войны. Говорили: от «окопной болезни» - костное заболевание.

Мама моя, Клавдия Ивановна, из Тверской губернии, но на ее родину мы не ездили, так как ни родственников, ни дома ее не сохранилось. Мама моя ходила за мной по пятам, ибо росла я болезненным ребенком. Но внутренняя активность побеждала все. Она меня провожала, встречала, искала. Так меня и прозвали «мамина доця». Может, и поэтому всю жизнь для меня так притягателен запах свободы. За нее я вела борьбу в детстве, и в юности, и в зрелые годы. Начало личности было заложено именно в этой любви к свободе, в сохранении своей сущности.

Были писатели, которые помогали мне в этом развитии. Огромное значение имел Достоевский, потом Ибсен. И наконец, Жанна д’Арк. Этот образ Орлеанской девственницы преследовал меня всю сознательную жизнь как пример состоявшейся независимой личности.

Тогда внимание матери тяготило меня. Я страдала и только сама, став матерью, поняла, что означает эта любовь. Оценила ее как нечто, дарованное женщине свыше.

Когда я пишу об этих, быть может, дорогих лишь для меня одной подробностях моего детства, думаю все же о том, ради чего и взялась за воспоминания. Вот о чем: когда… с какого впечатления… от какого толчка… возникло у меня ощущение, будто во мне, девочке, есть «что-то», и этому «что-то» мне надо быть верной? Назовите это «способностями», «дарованием», «талантом»… Еще говорят: «искра божья»… Дело не в названии. Важно, что в детстве ты рано или поздно, но обязательно почувствуешь в себе какой-то зов, пока еще непонятный тебе, но властный.

Знали бы вы, как потрясена была я, когда мой будущий Учитель сказал обо мне то, о чем я веду рець сейчас: «В этой деточке что-то есть».

Что же это такое - «что-то»?

Отвечаю себе нынешней: это желание быть актрисой Окружной. Нет-нет, я никогда прежде так категорично о себе не заявляла и говорю теперь об этом, лишь пытаясь объяснить собственную жизнь в искусстве, начиная с истоков. Откуда берется такая мечта - быть и оставаться всегда Окружной и никем больше? Самоутверждение? Возможно. Природная одаренность? Не мне судить об этом. Благоприятные условия школьного учения и домашнего быта? Наверное, и это. А некоторые психологи гадают: проявление это определенных свойств человека или отклонение от нормы, благородное помешательство, - и ты не знаешь сам, с каким мнением согласиться. Желание разобраться в самой себе и усаживает за стол, чтобы описать как бы подступы к тому призванию, которому в сущности отдана моя жизнь. Мне лестно сознавать, что наше актерское искусство в большей или меньшей степени, но все же оздоравливает и облагораживает нравы общества каким-то бодрящим живительным светом. Хочется верить, что я именно ради такого искусства и прислушивалась к своему «что-то», что было, вероятно, ядром понятия «актриса Окружная»…

Где мне было девчонкой дойти до подобного представления о собственной доле! Казалось, я просто хожу в школу и занимаюсь арифметикой, правилами письменной речи, историей нашего края…

Женя Богданович, Юра Сохарь и я на праздничной демонстрации. Минск. 1966 г.

В школе училось много детей военных. Пестрота разных национальностей. Даже казашка у нас в классе была из Алма-Аты. Мы дружно ходили в походы, дружно выращивали в теплицах овощи и так же дружно давали друг другу… списывать домашнее задание. У нас были две любимые учительницы - Стефания Константиновна и Валентина Гавриловна. Одна преподавала украинский, другая - русский. Они были для нас друзьями, подругами. Валентина Гавриловна потом уехала с мужем в Москву, но мы переписывались с ней почти до ее кончины. Невзирая на разницу в возрасте, испытывали дружескую близость друг к другу. Я храню ее теплые, отзывчивые письма, написанные прекрасным почерком. В ней было что-то аристократическое в лучшем значении этого слова: благородство. Я мысленно называла ее «графиня».

Помню, как мы с огромным усердием искали колорадского жука, которого видели только в пробирке. Нас заставляли это делать, как будто знали, как с этим вредителем полей надо бороться. Потом он действительно появился и до сих пор, случается, гуляет по нашим полям.

Ребята выбирали меня председателем отряда. Позднее была я и комсоргом. Не знаю, почему такой выбор падал на меня. Мы дружно ходили навещать пожилых и одиноких людей: тогда было распространено тимуровское движение. Собирали металлолом, макулатуру, шефствовали над отстающими ребятами. Спешили делать добрые дела! Это была, по-моему, хорошая школа духовного воспитания личности. Я жила с раскрытыми глазами и думала, что такое приподнято-доверчивое восприятие жизни будет продолжаться у меня вечно.

Школа. Трогательно отношусь даже к самому зданию. Вспоминая, слышу звонок на перемену, гулкий говор, смех и жужжание малышни по коридорам. По поводу учебы мои родители со мной не имели никаких забот. Вначале была круглой отличницей, потом стали появляться четверки. Своему сыну помогала в учебе, но не помню, чтобы когда-нибудь мои родители проверяли у меня домашнее задание. С детства было развито чувство ответственности, и совсем не хотелось отставать от других.

Книги занимали особое место в моей жизни. Даже не знаю, как я умудрялась так много читать при колоссальной занятости дня. Прочитала почти 24 тома Бальзака. Золя, Мопассан, Мюссе, Жорж Санд, Пушкин, Лермонтов, Достоевский, Чехов, Шевченко прочно вошли в мою душу, повлияв на многие ее порывы и упования. Мысль о профессии, выбор в жизни вносили свои поправки в мое поведение и требовали быть на уровне собственных запросов. День был заполнен: акробатика, вокал, драматическая студия, танцевальный кружок. Коллекционировала марки, монеты, фотографии артистов. Покупала журналы «Советский экран», «Фильм Шпигель», польские «Экран» и «Фильм». Очень многое с тех пор храню и поныне. Изредка, когда перебираешь эти вещи, ощущаешь, как воспоминания волной охватывают тебя.

Мэрилин Монро… Она вошла в мою жизнь, потрясая своей неземной чувственной красотой и глубокой женской незащищенностью. До сих пор ее портреты украшают мою скромную обитель. Неземная. Она должна была уйти молодой. Такие люди, как она, не доживают до старости. Ее невозможно представить дряхлой старухой. Ее красотой, наверное, грезили и там, в другом мире.

Надо долго, долго быть молодой, а потом - раз! - и умереть.

Сейчас многое не успеваю делать, не хватает суток. Кто-то сказал: время в наши дни действительно помчалось быстрее. Не знаю. Мне кажется, что энергия юности побеждала время. Была ли я лидером, точно сказать не могу, но зачатки того, что называют первенством, были.

В будущем избегала общественных нагрузок, видя в этом много деланного и показного. Не состояла я и в партии.

В восьмом классе что-то стало со мной происходить: во мне пробуждались незнакомые прежде чувства. Гадкий утенок стал превращаться в этакое обаятельное создание, которое пытливо впитывало в себя окружающую жизнь. В девятом на меня стали обращать внимание. Первое сравнение, помнится, было с Одри Хепберн, видимо, из-за прически, Фильмы с ее участием тогда пользовались колоссальным успехом «Римские каникулы», «Война и мир». Я не верила cвоим ушам и только пытливо наблюдала за изменениями, которые происходили во мне.

Мой первый вызов в классе: кто-то разбил окно и не признался, за что был наказан весь класс. Выло нестерпимо обидно видеть, как из-за одного дылды навытяжку стояли почти два часа все ребята, Одна из девочек чуть не упала в обморок. Не выдержав, я обратилась к классу со словами: «Знаете, тот, кто сделал это и отмалчивается, просто отъявленный трус!» Борис так и не признался и потом долго мстил мне исподтишка.

Образовался свой круг ребят и девчонок, с которыми мы проводили свободное время. Какое там - свободное!? Бродили по городу, который сам по себе не может не радовать, одаривать молодую душу такими светлыми впечатлениями. Улочки, вымощенные брусчаткой, по которой эхом раздается топот твоих шагов. Костелы, втиснутые в кварталы зданий самой разнообразной архитектуры. Алая черепица покатых крыш. Старинные аптеки и лавчонки, над входом в которые - фонари или вывески изощренной формы. И все это залито золотистым заходящим солнцем. По Лычаковскому кладбищу ходишь, как по музею под открытым небом. Столько тут поистине красивых саркофагов и фамильных склепов, колоннад, бронзовых обликов похороненных или ангелов… А Стрийский парк с его редкостной ландшафтной архитектурой! Тенистые аллеи, пруды, где среди лилий и лотосов плавают лебеди. Городские фонтаны словно поют свою водяную песню… И памятник Адаму Мицкевичу неповторимого изящества в центре Львова - как символ здешней гармонии прекрасно обустроенного и целесообразного поселения людей…

Дух города… Я тогда не задумывалась об этом, но и он, львовский дух красоты, верно, запечатлелся во мне и закрепил какие-то представления о грации, гармонии, даже изысканности, без которых мир обеднел бы, если бы не являлись они воплощенными и в городских кварталах, и в облике людей…

Львов… Как много Ты дал мне, город моей юности! Ты одарил меня незабываемыми впечатлениями и переживаниями. Ты приобщил меня к Прекрасному…

Видимо, в поисках своего места в том юношеском свете, где я тогда вращалась, и поступила я в драматическую студию.

Занятия в студии вела бывшая актриса театра им. Марии Заньковецкой, ставшая примером для подражания во всем - талант, такт, доброта, интеллигентность. Наряды с белоснежными воротничками и удивительный аромат редких духов… Работала с нею над стихотворениями и поэмами Пушкина, Лермонтова, Тараса Шевченко. До сих пор помню его «Лілею».

Верочка Смирнова, с которой мы дружили с первого класса, по сей день остается моей лучшей подругой. Удивительно добрый и отзывчивый человек. Она так и осталась там, в городе моего детства. При встрече не можем наговориться.

Годы проходят, а воспоминания шлейфом тянутся за нами. Как хорошо, что она есть, эта неизбывная память. Мне кажется, что Эдит Пиаф поет в песне «Жизнь в розовом свете» именно о юности. Мне хочется думать, что песня именно об этом. Уж очень близкое мне название, насколько мне представляется.

Никогда не забуду, как по радио объявили о смерти этой выдающейся певицы. С течением времени узнала, что Жан Кокто, известный французский драматург и друг Эдит, скончался во время объявления этой печальной вести. Она была великой не только как певица, но и как человек, проживший за одну жизнь несколько жизней. Так много событий и страданий выпало на ее пути. Впоследствии несколько режиссеров предлагали мне сыграть ее, но что-то не состыковалось в репертуаре нашего театра. Не судьба. О Марлен Дитрих не мечтала, а сыграла ее. Точнее, сыграла легенду о ней. Какие только неожиданности не поджидают нас в жизни!

Не забуду, как мы с пластинок списывали слова полюбившихся нам песен. Я даже исполняла песню из репертуара Дорис Дэй. А песню из «Шербургских зонтиков» пела даже на концерте в нашем институте. Дмитрий Алексеевич Орлов, мой педагог по актерскому мастерству, был очень доволен моими вокальными интересами и пророчил, что это хорошо скажется на моих сценических образах.

Институт. Юность. Как молоды мы были...

Чтобы записать слова, мы десятки раз проигрывали пластинки, совершенно «запиливая» их. О «Битлз» можно писать очень много, так как они сделали революцию в музыке, недаром же их произведения по популярности лидируют в мире до сих пор: исключительное сочетание голосов и совершенно прекрасные мелодии! Мы все были просто помешаны на них. Они проникали в наше сердце надолго, почти навсегда, сея в нем зерно романтизма и любви.

Во Львове появились их последователи. Молодые ребята собирались в группы и играли на наших вечерах. Я тоже иногда пела вместе с ними. Тогда, когда меня отпускала мама. Интересно то, что пели, зачастую не зная, о чем говорится в песне, но думая о любви. Элвис Пресли, Джонни Холидэй, Поль Анка (у меня даже была его пластинка из Америки), Дженнис Джоплин. Мы учились танцевать рок-н-ролл, твист. Да, нас тогда шпыняли из-за джаза, за узкие брюки, за начесы на голове, за тушь на ресницах. Называли стилягами. Теперь все это смотрится милыми шалостями. Мы были чистыми и наивными, особенно в сравнении с нынешней молодежью. У каждого свое время.

В школе часто устраивали «ситцевые балы», на которых выявляли лучшее платье, организовывали вечера книги, где их и продавали.

На одном из таких вечеров я увидела… Его. Раньше тайком наблюдала со стороны, а тут Он… рядом.

Ярослав. Моя первая и незабываемая любовь, мое первое потрясение в жизни. Он был красив. Когда я первый раз увидела его, не могла двинуться с места. Сердце колотилось так сильно, что готово было вырваться из груди. Я поняла, что на меня обрушилось то чувство, которое обязательно хоть раз в жизни настигает любого из нас.

Мой избранник был старше меня и учился в политехническом институте. Меня не знал и даже не замечал. В нем было что-то от Жерара Филипа, так рано ушедшего из жизни. Поклонницы стаями кружили вокруг него и все были внешне под стать ему. И вот он появляется на нашем вечере. Я не танцевала. Я сидела и смотрела на него, крепко зажав в своей руке гардеробный номерок. Резко прервав разговор со своими дамами, он вдруг стремительно подошел ко мне и пригласил на танец. Крутили пластинку с мелодией, которая называется «Маленький цветок». Тогда она была в моде, я не поверила своим глазам, ноги окаменели, а рука в железной хватке держала тот злополучный номерок. Ярослав мягким движением разжал мои пальцы и положил номер в карман своего пиджака. На его вопросы я что-то бессвязно лепетала, не веря, что это он рядом. Одета было более чем скромно и от этого еще больше смущалась. Он попросил разрешения проводить меня домой. Боже, только бы мама не вышла мне навстречу. Так хотелось быть взрослой! Когда человеку хорошо, то время летит неуловимо быстро. Вечер пролетел, как миг.

Это одна из первых киносъёмок. Я с Виталием Юдчицем.

К счастью, на этот раз мама не вышла меня встречать, зная, что я отправилась на вечер книги.

Была полная луна. Мы стояли около моего дома под высоким тополем. Подняв мой воротник от плаща он сказал: «Лялэчко». Рука нежно скользнула по моим волосам, скрипнула калитка, я резко бросилась к крыльцу своего дома.

Моему счастью не было предела. Я плакала. Мама ничего не могла понять. Ее любовь ко мне была так велика, что до конца жизни она меня не хотела никому отдавать. Не однажды разбивала мои отношения с парнями, так как никого не считала достойным. На мою свадьбу приехал только отец. Но я на нее за это не в обиде.

…Мама помогала мне с Димой в самые трудные минуты моей жизни, полной всевозможных травм и огорчений. Бог ее миловал: она ушла из жизни за четыре месяца до рокового выстрела. Она бы, наверное, не перенесла такого ранения своего любимого внука Дмитрия, который каждое лето довольствовался благами нашего родного дома на Львовщине.

В тот памятный вечер, пройдя в свою комнату и наглухо закрыв ее, я полностью окунулась в нахлынувшие на меня чувства.

В окне стояла полная луна, резко бил весенний запах сирени. Сердце билось так сильно, что готово было разбудить весь мир.

Его уже нет, а я отчетливо помню все дни нашей дружбы. И свои страдания тоже.

Сейчас я знаю, что если бы тогда вышла за него замуж, то сама не состоялась бы как личность, как актриса.

Многого у Господа не просила: любимую профессию и сына.

При больших запросах можно было ничего не получить. Я же получила все сполна, в муках и страданиях. Только вот до сих пор витает вопрос: «Стоит ли театр того, чтобы ради него жертвовать своей личной жизнью?». Но мчаться при первом замирании сердца в ЗАГС - это не по мне.

Я поехала поступать в театральный институт. Он женился. Кстати, не один раз. А счастлив не был. Не была счастлива и я…

Первая любовь. Самая чистая, самая светлая, самая незабываемая. В жизни у меня случилось что-то подобное единожды Увлекалась, мною увлекались, но два человека накрепко до боли, вошли в мое сердце. Любовь существует, и это не иллюзия, только надо уметь распознать ее. Пусть даже и поздно. Если даже ее нет, то надо жить в ожидании любви. Это тоже любовь.

Выпускной бал…

В белых платьях мы, как невесты. Красивые. Молодые. Прогулка стаями по ночному городу. Омовение в озере прямо в платьях. И песня «Школьные годы». До сих пор не могу ее слушать без слез. Многих уже нет. Ребята, дорогие мои, как я вас всех люблю.

Прощай, школа!

Прощай, детство!

Здравствуй, юность!

Смеялись, плакали, снова смеялись. Уходило безоблачное время. Впереди ждало время жизни и любви, время радости и горя, время испытаний на верность своему предназначению.

Это я с папой и папиной сестрой Лидией Кирилловной. Витебск. 1969 г.

Родители не верили, что я стану актрисой, они готовили меня быть врачом. Я выпросила разрешение сделать попытку. Отец сдался. Город, где были театральные вузы, искали на карте. Он решил везти меня на свою родину, в Беларусь, в Минск. Папа думал, что меня не примут, и поэтому ждал у родственников до конца экзаменов. Когда же я оказалась в списке поступивших, он решил, что это ошибка, направился к Дмитрию Алексеевичу Орлову, профессору, замечательному человеку, педагогу, который набирал тогда наш курс. Он ответил папе: «В этой деточке что-то есть»… И что он берет меня на свой курс. Папа в расстроенных чувствах вернулся домой.

Так был сделан мой первый осознанный шаг на пути к актерской профессии. Институт ведь еще не означает, что человек нашел свое призвание. Многие заканчивали вузы и меняли профессии. А для меня это было только самое начало трудного пути. Но именно Моего пути, любимого, трагического и прекрасного.

Переступая порог так много мне давшего театрального учебного заведения на проспекте Франциска Скорины в Минске, едва ли я вполне представляла, что за участь выбрала сама себе. Гораздо позже ко мне пришло удивительно противоречивое ощущение: да, актеру… актрисе особенно… дано пережить в сценическом образе миг, как вечность. И душа твоя пылает от мучительного и радостного счастья - ты говоришь нечто, чего не было, и не будет, что создается только твоими нервами, твоим дыханием, твоим сердцебиением, твоим миром. Вместе с тем, конечно, я не предполагала, что актерская профессия потребует от меня таких жертв, такой самоотдачи, такого посвящения себя ему - Искусству сцены. Меня успокаивал и как-то утешал по-доброму насмешливый взгляд этих любимых мною и сулящих тебе нечто хорошее глаз Учителя с большой буквы - Народного артиста Беларуси Дмитрия Орлова. Мой институт - это Он: профессор… мастер… чуткий и требовательный педагог… воплощение подлинной театральной Личности (опять-таки с большой буквы). Встреча с таким человеком - редкость.

И - счастье.

- Деточка, так откуда это вы приехали к нам?

- С Украины, со Львова.

- Чего это так вас далеко занесло?

- Папа на свою Родину привез.

С этого диалога и началось наше общение.

- Что-то вы все о грустном читаете. А есть ли в вашем репертуаре что-нибудь веселенькое?

После «Зинки» Юлии Друниной прочитала резко, с испуга, басню «Подруги». Подняла на него глаза - он улыбался. Повеяло теплом от этого незнакомого, но до боли родного человека.

«Все студенты говорят, что он самый лучший, - подумала я.- Хорошо, что я приехала в Минск».

Сколько было волнений, тревог! И вот все позади: я студентка театрального вуза. Моя мечта, мое желание исполнилось. Я благодарила Господа за такой подарок.

Во время учебы в институте Дмитрий Алексеевич давал нам полную свободу в поисках своего раскрытия. У меня в работе были и Гога («Человек с портфелем» Файко), и Софья Александровна («Тени» Салтыкова-Щедрина), и Катенька в «Варварах» Горького, «Манон Леско» аббата Прево, и «Нора» Ибсена, и «Супруги Орловы» Горького, и «Ипохондрик» Писемского, и «Нана» Золя. Для меня самым знаменательным событием было, когда Дмитрий Алексеевич одобрил мое желание в пробе на роль Лоренцаччо по одноименной пьесе Альфреда де Мюссе «Лоренцаччо». Только спросил:

- Почему ты выбрала эту роль? Она ведь мужская.

- Этот образ напоминает мне Гамлета, и его играла великая Сара Бернар, - ответила я.

Он поверил в меня. После одного из прогонов сказал:

- Деточка, твои волосы блестели, как твои глаза. Я рад за тебя.

Он редко выходил на площадку, но когда мы репетировали с Николаем Кириченко «Самую долгую ночь» Ловинеско, он однажды сам сыграл отрывок вместе со мной. Незабываемое впечатление.

В институте я познала первое предательство. Но молодость и огромная тяга к познанию своей профессии заглушили эту боль.

Дмитрий Алексеевич вместе со своим ассистентом Мариной Сергеевной Поповой вели нас к высокому искусству. Они познакомили нас, своих питомцев, с творчеством великого режиссера Анатолия Эфроса.

Мне он сказал:

- Это твой театр. Смотри и учись.

Если бы он был жив, кто знает, как бы повернулась моя судьба.

После окончания вуза, когда театр на Малой Бронной гастролировал во Львове, у меня была возможность попасть в этот коллектив, но я не воспользовалась счастливым случаем. Дмитрий Алексеевич еще на третьем курсе определил меня с несколькими однокурсниками в театр им. Якуба Коласа в г. Витебск. Сказал, что меня ждут, что я там нужна.

Мой незабываемый Учитель Народный артист БССР, профессор Дмитрий Алексеевич Орлов. Фото середины 1960-х гг.

Главным режиссером в те годы был Семен Савельевич Казимировский. Умный, интеллигентный человек талантливый режиссер, организатор, дипломат. Нам повезло: мы попали в хорошие отцовские заботливые руки. Я не могла предать, подвести.

Театр ждал меня на одну из главных ролей в спектакле «Власть тьмы» по пьесе Л. Н. Толстого. Это была Анютка. Незабываемая роль, с которой начался мой путь в искусство. Постановщиком спектакля был замечательный режиссер из Москвы - Б. В. Эрин.

Такой я пришла в театр. 1969 г.

К тому времени он уже ушел из Купаловского театра по непонятной мне причине. Это первый режиссер, который вывел меня на сцену и после Дмитрия Алексеевича Орлова продолжил мое воспитание. Учил меня основному - владению профессией. Впоследствии вся моя жизнь будет связана с этими замечательными людьми. Я горжусь тем, что заслужила такую дружбу. Дмитрий Алексеевич передал меня в надежные руки и повел меня из мира отрочества к актерскому взрослению… К тому, кем я стала теперь. Никто никогда не знает, какие беды подкарауливают нас даже и на охотно избранном пути. Не предвидел моих терзаний и Дмитрий Алексеевич, но готовил меня, Светлану Окружную, в которой «что-то есть», к серьезным испытаниям…

Испытания… Возможно, и это имел в виду Народный артист СССР, человек, перед творчеством которого я преклоняюсь, Борис Викторович Платонов, когда вроде бы мимоходом, но значительно сказал мне, воспитаннице института: «Вы, Светлана, не знаете себе цены…». Теперь мне знакома тяжесть этой «цены», этих испытаний.

АКТРИСА СВЕТЛАНА ОКРУЖНАЯ. ВЗЛЕТ

(по материалам газет и журналов)

Судьба театра зависит от того, какие личности работают, творят в театре и кто ими руководит. Кто ведущий. Хорошо, когда в храме есть духовность. Для меня это связано с именами актеров, работавших у нас: Тимофей Сергейчик, Анатолий Шелег, Анатолий Трус, Николай Звездочетов, Борис Левин, Янина Глебовская, Марина Марковская, Зинаида Конопелько, Иосиф Матусевич, Октябрина Мельдюкова, Георгий Дубов, Галина Маркина, Николай Тишечкин, Владимир Кулешов, Евгений Шепило, Борис Севко. Я благодарна им за то, что они приняли меня, за работу, за партнерство, за их неповторимый талант и отзывчивость. Я помню вас всех. Люблю за муки и радости, за боль и страдания. Без вас не было бы и меня. Ведь хороший партнер - это неоценимое творческое удовольствие. Это во многом залог и моего успеха. Время приходит и уходит, а в памяти остается ваша преданность театру, профессии, призванию. Ваша жертвенность. Я склоняюсь в нижайшем поклоне перед вашей памятью.

Зізі,

«Салаўіная ноч» В. Яжова.

Усяго некалькі мінут на сцэне маленькая францужанка Зізі (арт. С. Акружная), якая вяртаецца з няволі дамоў і зарабляе сабе і свайму спадарожніку - былому прафесару - на хлеб танцамі на вуліцы. Не вымаўляе яна ніводнага слова, толькі танцуе ды яшчэ глядзіць. Але гэтыя вочы - вочы зацкаванага звераняці, у якіх і туга, і нянавісць, і адчай, і спадзяванне, - гавораць больш за іншы гарачы шматслоўны маналог…

Уладзімір Мехаў.

«Літаратура і мастацтва». 27. 02.1970 г.

В. Яжоў. "Салаўіная ноч". 1970 г. Зізі - С. Акружная. Прафесар - У. Сяргейчык. Пётр Барадзін - М. Трухан.

Інга,

«Салаўіная ноч» В. Яжова.

Не менш складаная задача была пастаўлена перад нядаўняй выпускніцай Беларускага тэатральна-мастацкага інстытута Святланай Акружной, якая з поспехам «увялася» на ролю нямецкай дзяўчыны Інгі са спектакля па п’есе В. Яжова «Салаўіная ноч».

Інгу з дня ў дзень, з году ў год фашысты палохалі савецкім салдатам. Акрамя гэтага, у час бамбёжкі загінула яе маці. Бацька не вярнуўся з «усходняга» фронту.

Яны сустрэліся: здзічэлае ад гора нямецкае дзяўчо і савецкі салдат. I адбываецца сапраўднае дзіва. Перамагае юнацтва, вясна, каханне.

У гэтай невялікай ролі, нягледзячы на яе, здавалася б, камерны характер, нягледзячы на незавершанасць лёсу гераіні, уздымаецца шэраг надзвычайна важных пытанняў як грамадскіх, так і маральных. Інга С. Акружной дапамагае нам глыбей зразумець тыя шляхі, якімі ў шарэнгі барацьбітоў за новы свет прыйшлі людзі, першапачаткова далёкія ад грамадскага жыцця.

М. Дзяшкевіч.

«Советская Белоруссия». 1971 г.

Галя Чацвяртак,

«А досвіткі тут ціхія…» Б. Васільева.

Пад уплывам Жэнькі расцвіла «замухрышка» Галя Чацвяртак. Падкідыш, выхаванка дзіцячага дома, Галка прыдумала сабе маму - медыцынскага работніка. I пры кожным зручным выпадку не праміне пахваліцца ёй. Непасрэдная, трапяткая і смешная, выдумшчыца і фантазёрка - такой мы бачым Чацвяртак у выкананні артысткі С.Акружной. Рэальны свет змяшаўся для Галкі з выдуманым, а ў казцы заўсёды ўсё добра канчаецца, дабро перамагае. Рэчаіснасць груба ўрываецца ў ружовы свет дзяўчыны. Худзенькія плечы Галкі не могуць вынесці цяжар, які на іх узваліўся. Страшэнная вайна растаптала Галку.

Н. Камінская.

«Літаратура і мастацтва». 1971 г.

Рыта Асяніна - Т. Шашкіна, старшына Васкоў - Ф. Шмакаў, Ліза Брычкіна - Г. Бальчэўская, Галя Чацвяртак - С. Акружная.

Дочь,

«Затюканный апостол» А. Макаёнка.

Носителем надежд, тревог и размышлений автора о Правде и Доброте, о Верности и Благородстве А. Смеляков попытался сделать Дочь (С. Окружная). Режиссер с актрисой очень последовательно, настойчиво используют возможное и невозможное для избранной ими трактовки и функцию, возложенную в пьесе на Малыша, перелагают на Дочь.

Музыка в спектакле постоянно иронична к Малышу, к его суждениям и в то же время сочувственна к раздумьям Дочери. Оркестр тревожной темой провожает Дочь, когда брат разглагольствует о необходимости жестокости и хладнокровия. Вся эта сцена, написанная автором для Малыша, в витебском спектакле отдана Дочери. Текст говорит он, а сценическое действие - у нее. И даже самую, казалось бы, неподдающуюся в этом смысле сцену, когда Дочь соглашается по наущению брата быть жестокой и беспощадной с Матерью, - и это режиссер с актрисой сумели переиначить на свой лад. Жестокость Дочери у них - осознанная, преднамеренная: ей захотелось, чтобы брат увидел в ней сейчас самого себя со стороны и содрогнулся от жестокости, которую он проповедует.

Так образ Дочери трактует С. Окружная - сильная союзница А. Смелякова, автора оригинальной, спорной постановки пьесы А. Макаёнка «Затюканный апостол». И все-таки драматургический остов роли не выдерживает смысловой нагрузки, возложенной на нее в спектакле. Чем ближе к финалу, тем все больше духовных сил мобилизует исполнительница на преодоление авторского текста.

Георгий Колос, театральный критик.

«Поиски и споры», «Театр»: 1973 г.

Дачка - С. Акружная, Сын - Б. Сяўко.

Творчая справаздача коласаўцаў

Творчыя ўдачы спадарожнічалі акцёрам усіх пакаленняў тэатра. Шчырасцю, натуральнасцю сваёй ігры пакарыла гледачоў С.Акружная ў ролі Анюткі ў спектаклі «Улада цемры». Сцэна начной трывожнай гутаркі Анюткі і Мітрыча (Народны артыст БССР А.Трус) - адна з лепшых у спектаклі.

Т.Громава, кар.ТАСС, спецыяльна для «Літаратуры і мастацтва». 3.9.1976 г.

Но, как по раскаленному полу, пробежит по избе, задыхаясь от слез, Анютка (С.Окружная), дрожащими руками прижмет ее к себе испуганный Митрич (А.Трус)…

И. Василишина.

«Советская культура». 3.9.1976 г.

Л. Талстой. "Улада цемры". 1969 г. Анютка - С. Акружная.

Катрын,

«Матухна Кураж і яе дзеці» Б. Брэхта.

Другая выканаўца гэтай жа ролі, С.Акружная, грае інакш: яе Катрын часцей проста маўчыць, і усе яе перажыванні выяўляюцца ў жэстах і міміцы. Да таго ж, у Акружной Катрын атрымалася больш псіхічна паўнацэннай, чым у Левашовай, яе ўчынкі тлумачацца не столькі душэўным «вывіхам», колькі прыроджанай дабрынёй, спачуваннем да слабых. Можна зразумець і апраўдаць і тую, і другую трактоўкі, тым больш, што абедзве актрысы сыгралі гэтую найцяжэйшую ролю таленавіта, са шчырай любоўю да сваёй гераіні.

Сяргей Будкевіч.

«Віцебскі рабочы». 1976 г.

Катрын - С. Акружная, Швейцарац - Б. Сяўко.

Ніка.

«Скорыя цягнікі» А. Паповай.

Зрабіць выбар паміж двума - гэта права Нікі. Ніка - прыёммая дачка Чарапанава. Маўклівая і прывабная дзяўчына, разумная, грацыёзная, у артысткі С.Акружной яна спалучае ў сабе пэўным чынам некаторыя рысы сваіх братоў. Ніка хоча вярнуцца да чыстых вытокаў дзіцячых мар, да сапраўднасці чалавечых адносін і тут жа адхіляе Трушкіна і яго каханне, дае згоду Селязнёву. Яна ведав цану экстравагантнасці і модным людзям.

Ды толькі за паспешлівасць свайго рашэння яна, мабыць, будзе пазней пакарана, калі зразумее, што пайшла насуперак бацьку, не ўзважыла ўчынкаў на вагах свайго сумлення. Актрыса робіць гераіню трохі загадкавай і раскрывае ўнутраную барацьбу Нікі паступова, крок за крокам набліжаючы да развязкі, калі яна крыкне Трушкіну: «Я цябе ненавіджу!». У гэтым прагучыць і такая пакута: «Я сябе ненавіджу...» - абарвецца нацягнутая струна. У адчайным жэсце актрысы праявіцца драматычнае прасвятленне - дзяўчына здрадзіла каханню Трушкіна, абразіла дружбу Алькі, губляе павагу бацькі. Атрымаўся буйны драматычны характер, за які С.Акружная заслугоўвае прызнанне гледачоў.

Таццяна Катовіч.

«Літаратура і мастацтва». 1978 г.

Ніка - С. Акружная.

Елена,

«Остров Елены» Е. Шабана.

Елена умерла сорок восемь лет назад, когда родила сына, но не умерла любовь Макара. Время оказалось не властным над ней, и стоит Макару захотеть как приходит к нему Елена. Бежит по волнам вся такая же тоненькая, ясноглазая, светловолосая. Актриса С. Окружная, пользуясь удивительно лаконичными средствами, создала пленительный образ юной женщины, нежной, бескорыстной, беззаветно любящей. Вместе с А. Трусом в роли Макара они составили на редкость гармоничный дуэт.

Майя Горецкая.

«Вечерний Минск». 8.6.1983 г.

Алена - С. Акружная, Макар - А. Трус, Віктар - Л. Трушко.

Без віны вінаватыя, альбо хто грае на «Стэнвеі»

Я не імкнулася прааналізаваць усе работы беларускіх акцёраў апошніх гадоў. Аднак ёсць прыклады настолькі суб’ектыўных адносін рэжысуры да акцёраў, што іх проста нельга не заўважыць. Вось адзін з іх. Дэбют С. Акружной на сцэне тэатра імя Я. Коласа ў ролі Анюткі («Улада цемры» Л. Талстога, 1969 г.) літаральна ўзрушыў тэатральную грамадскасць рэспублікі. Тады аднадушна адзначылі, што ў трупу прыйшла яркая, адметная, на дзіва арганічная актрыса. Наступныя ролі С. Акружной - Дачка («Зацюканы апостал» А. Макаёнка), Чацвяртак («А досвіткі тут ціхія…» паводле Б. Васільева), Катрын («Матухна Кураж і яе дзеці» Б. Брэхта), Данута («Клеменс» К. Саі) і многія іншыя засведчылі перспектыву яе творчага росту. Аднак усе гэтыя ролі былі сыграны да 1980 года, пасля чаго - зацяжны творчы прастой. У першай палове 80-х яна сыграла ў спектаклях «Апошняя просьба» А. Лаўрынчукаса (С’юзен), «Каманда» С. Злотнікава (Кусакіна), «Востраў Алены» Я. Шабана (Алена), якія хутка сышлі са сцэны. Сёння ў рэпертуары актрысы толькі адна сур’ёзная работа - Люська ў «Радавых» А. Дударава. Усё жыццё С. Акружная марыла пра шэкспіраўскую Джульету. Яна магла яе сыграць, таму што гэта была яе роля. Цяпер у тэатры мяркуюць паставіць «Рамэо і Джульету», але свята сустрэчы з Шэкспірам адбудзецца без Акружной.

Тамара Гаробчанка, кандыдат мастацтвазнаўсгва.

«Мастацтва Беларусі». № 4, 1986 г.

Люська,

«Радавыя» А. Дударава.

Драматычна прагучала сцэна сустрэчы з Дзерваедам Жанчыны ў выкананні Г. Маркінай (мне давялося апошні раз бачыць Г. Маркіну на сцэне менавіта ў гэтай ролі) і Люські - С Акружной. В. Мазынскі вывеў жанчын і Дзерваеда на авансцэну, гранічна наблізіў да гледачоў…

С Акружная, актрыса вельмі эмацыянальная, расказала гісторыю сваёй Люські драматычна і ўсхвалявана, паказала, як парасткі жыцця, што яна нясе ў сабе, пачынаюць адраджаць яе спапялёнае сэрца. Дастаткова прыгадаць момант, калі Дзерваед корміць жанчын хлебам. Моўчкі сочыць Люська С. Акружной за ягонымі рукамі, што спачатку адразаюць кавалак хлеба, а потым перадаюць Жанчыне. За гэтым галодным позіркам, за расказам пра нечалавечае існаванне паўстае яшчэ адна трагедыя скалечанай маладосці. I якая пераканальная Люська ў сваёй удзячнасці Дзерваеду, які закінуў у яе збалелае сэрца зерне дабрыні, пяшчоты і разумения.

Клара Кузняцова, кандидат мастацтвазнаўства.

«Мастацтва Беларусі». N°5, 1986 г.

Люська - С. Акружная.

Прастора для аднаўлення.

Святлана Акружная - актрыса нервовай, спагадлівай акцёрскай прыроды, мае адметнае лірыка-драматычнае дараванне, умее прыцягнуць да сябе ўвагу ў кожнай ролі…

На жаль, у апошнія гады назіраецца прыкрае грэбаванне рэжысуры магчымасцямі шмат каго з названых акцёраў. Усё радзей і радзей бачым мы ў цікавых работах Труса і Канапельку, Дубава і Шмакава, Куляшова і Акружную… А час сплывае. Шматлікія ролі з сусветнага і айчыннага рэпертуару, у якіх маглі б радаваць гэтыя акцёры, робяцца для іх недаступным.

Таццяна Арлова, доктар масгацтвазнаўства, тэатральны крытык.

«Мастацтва Беларусі». № 11, 1986 г.

Аліса Фларынская,

«Плюшавая малпачка ў дзіцячым ложку» М. Яблонскай.

Аліса Фларынская (Засл. арт. БССР С. Акружная) - асаблівы свет спектакля. Ад першага да апошняга такта трагедыі пранесена тэма велізарнай адданасці мастацтву. Усё ў жыцці гэтай жанчыны прынесена на алтар тэатра.

У пусты пакой уваходзіць закутаная ў хусціны старая жанчына з вядром і швабрай. Паўза ў пачатку спектакля ўражвае - такая доўгая… Старая пераўвасабляецца ў тонкую маленькую дзяўчыну, якая настойліва паўтарае экзерсісы. Хто яна? Што яна? I чаму ёй наканавана такая адзінота?!

…Паўзы Святланы Акружной. Яны насычаны высокай драмай. Актрыса інтрыгуе, наводзіць на роздум пра лёс сваёй гераіні. У перадфінальнай сцэне, калі абрываюцца надзеі і адкрываецца бездань гора Алісы, якая ахвяравала ўсё, але была выкінута з тэатра, актрыса запаўняе паўзу шокам ад удару.

…Вочы Святланы Акружной. Колкія, злыя, калі Аліса гаворыць пра свой няўдалы лёс. Безнадзейна глыбокія і «пустыя», калі душа яе ўздрыгвае ад болю.

…Жэсты Святланы Акружной. Вуглаватая хада і наўмысная непластычнасць, цяжкая постаць - усё гэта гатова зараз жа змяніцца на летуценнасць, узнёсласць, гнуткасць. Рукі Акружной, якія час ад часу лашчаць зялёную плюшавую малпачку, - гэта адчай Алісы ад неадбыўшагася мацярынства. Віно на стале ў перадфінальнай сцэне, дзіцячы ложак ля сцэны, побач на крэсле Карабкоў у прыгожым адзенні, які паведамляе горкія словы пра зняцце з галоўнай ролі, - на руках у Алісы плюшавая малпачка, Аліса глядзіць перад сабой праз шкло, а рукі абдымаюць малпачку… I нараджаюцца пачуцці самыя розныя, аднак усе яны нясуць у сабе сум і спачуванне.

…Голас Святланы Акружной. Рэзкі, пракураны ў пачатку, калі Аліса грае перад Дзмітрыем нігілістку і хавае боль ад бясконцых няўдач. Меладычны, дзявочы, калі Аліса спявае любімую песню юнацтва. Глухі, нягучны, бясколерны ў перадфінальнай сцэне. У спектаклі гукі пераходзяць адны ў другія, пераплаўляюцца, перакіпаюць адны ў другія.

…Майстэрства Святланы Акружной. Успомніць нядаўнюю работу - Бобі Мітчэл у спектаклі па п’есе Н. Саймана «Гэты страсна закаханы» - і параўнаць з роляй Алісы: там факел, які лётае па сцэне, абвостраны малюнак, нібыта самую яркую фарбу з палітры плесканулі на палатно, і яна гарыць да болю ў вачах. А тут паўтон, ніякага перабольшвання, ніводнага «эфекту», «ціхая» трагедыя - да болю ў душы. I аднолькавы вынік - бліскучая ігра, высокая прафесійнасць. Дастойнае відовішча.

…Пазіцыя Святланы Акружной: не Аліса Фларынская робіць злачынства над сабой і над самым святым для жанчыны. Гэта Карабковы і кампанія растапталі Алісу, бо для іх не толькі талент нішто, для іх чалавек нішто. Таму ніхто з гледачоў не абвінаваціць гераіню, ён будзе спагадаць ёй. Пачуццё рэдкае.

Страціўшы ўсё ў жыцці, у глухой цемры і адзіноце Аліса без крывінкі ў твары, нерухомая і знясіленая, сядзіць у кутку свайго пакойчыка (сцэнаграфія ў спектаклі вельмі вобразная - тут і нікчэмны пакой, і палац белы і ўзнёслы, і водгук бальніцы і стэрыльнасці). Аліса сядзіць доўга, бясконца доўга набірае нумар на тэлефонным дыску... просіць маленькі эпізод.., хапаецца за амаль безнадзейную ніць... выжывае ў безнадзейнай сітуацыі! Актрыса і рэжысёр выводзяць з тэмы «актрыса-тэатр» тэму надзеі, тэму сцяблінкі, што прарастае праз асфальт, тэму тугі па гуманізму.

Таццяна Катовіч, кандидат масгацтвазнаўства. «Віцебскі рабочы». 7.1.1987 г.

С. Акружной удалося пераканаць нас у тым, што Аліса Фларынская з тых актрыс, для якіх сцэнічныя падмосткі з’яўляюцца не прыступкай да прызнання і славы, але як адзіна магчымае месца самавыяўлення, духоўнага раскрыцця. Тэатр для іх, як наркотык: паспрабаваў першы раз, другі, і адмовіцца ўжо няма моцы. У фінале становішча Алісы безвыходнае, і гэта патрабавала ад Акружной вылучыць у сваёй гераіні прагу творчасці як галоўную дамінанту яе чалавечай натуры,

Сяргей Навумчык, «Віцебскі рабочы». 11.12.1987 г.

С первых же сцен спектакля становится ясно, что главным союзником и соавтором режиссера в нем является исполнительница центральной роли Заслуженная артистка БССР С. Окружная. Роль молодой актрисы Алисы Флоринской, живущей только своим призванием, жаждущей отдать все на священный алтарь искусства, написана словно специально для С. Окружной. Исполнительница создает сложный, интересный в своем развитии характер.

Душа ее героини постепенно как бы оттаивает, открывается и близкому ей человеку, и зрителю. Характерная резкость и угловатость органически сочетается у Флоринской-Окружной с мягкостью полутонов, естественностью переходов от одного состояния к другому. Не будет у Флоринской так желаемого ею ребенка, не получила она роль в театре, о которой мечтала. С каким-то пронзительным отчаянием ведут В. Мазынский и С. Окружная главный персонаж спектакля через кажущуюся полную безысходность к жесткому и жестокому утверждению необходимости жить, работать, творить.

Думается, С. Окружная и в этом спектакле продолжает свою давнюю, выстраданную тему, идущую от Анютки («Власть тьмы»), Нелли («Униженные и оскорбленные»), Дочери («Затюканный апостол») и других лучших работ - тему сохранения личности в экстремальных жизненных условиях.

Ванкарэм Никифорович, писатель.

«Звязда». 26.7.1988 г. «Мастацтва Беларусі». №1, 1989 г.

Бобі Мітчэл,

«Гэты страсна закаханы» Ніла Саймана.

Калі яна грае чатырнаццаці- альбо шаснаццацігадовую дзяўчынку ў п’есе Казанцава, я веру ёй.

Калі яна грае васемнаццацігадовую пляменніцу ў «Бядзе», амаль што веру, і маё «амаль» падказвае, што С. Акружной няма чаго рабіць у ролях з дамінуючым «блакітам». Сталы майстра, тонкі аналітык, скрупулёзны дэталіст, яна сама сабе і рэжысёр-інтэрпрэтатар, і матэрыял, і выканаўца, што бліскуча выявілася ў спектаклі «Гэты страсна закаханы» Ніла Саймана ў ролі Бобі Мітчэл. Кажучы па шчырасці, спектакля як завершанага твора (пастаноўшчык Д. Дзіждьюкас) тут няма. Ёсць толькі Бобі Мітчэл - С. Акружная. Феерверк. Фантан, які пампуе з бруду пырскі адмысловага шампанскага: злівай іх у крыштальныя бакалы і мачай у іх сваё стыло - сама напішацца «Жаніцьба Фігаро»! У межах адной дзеі С. Акружная здолела «сыграць» увесь спектакль, раскрыўшы змест, стылістыку і жанр камедыі і паказаўшы нам, што ў творы Ніла Саймана ёсць моцны чэхаўскі струмень, які ў Г. Ахматавай адліўся паэтычным афарызмам: «Когда б вы знали, из какого сора растут стихи, не ведая стыда».

Не ведаю, ці варта выказваць такую «празаічную» ідэю. Наш тэатр перажывае крызіс рэжысуры. Акрамя трох лідэраў - В. Раеўскага, В. Мазынскага і В. Маслюка, нічога пэўнага пакуль няма і не прадбачыцца ні ў абласных тэатрах, ні ў акадэмічных. У святле такой бесперспектыўнасці здаюцца беспадстаўнымі тэатразнаўчыя трывогі аб валадаранні на нашых падмостках «рэжысёрскага тэатра». Ёсць пагроза супрацьлеглага парадку (нават не «пагроза», а трагічная рэальнасць, як у Магілёве, Гомелі і Брэсце) - поўная адсутнасць рэжысуры. Вось таму і прапаную варыянт: такім артыстам, як Б. Сяўко і С. Акружная, мабыць, варта «рызыкнуць» - адважыцца на самастойныя спектаклі, і не мае прынцыповага значэння, дзе адбудзецца такі эксперимент: у Віцебску на малой сцэне альбо на асноўнай іншага тэатра.

Георгій Колас, тэатральны крытык. «Паэзія і проза сцэны». «Мастацтва Беларусі». № 11, 1987г.

Бобі Мітчэл - С. Акружная.

Люба,

«Маскоўскі хор» Л. Петрушэўскай.

Гэта выдатны дуэт - Людміла Пісарава і Святлана Акружная. Даруйце за адхіленне, але я ўспомніла, як Акружная грала разам з Галінай Пятроўнай Маркінай у «Радавых». Там была падобная сцэна, таксама дзве жанчыны, шмат перажыўшыя, пакутлівыя… Гэты эпізод свяціўся такім акцёрскім майстэрствам, што вылучаўся з усяго спектакля асобна.

У «Маскоўскім хоры» Акружная і Пісарава дасягаюць такой жа вышыні трагізму. Адкуль у маленькай Акружной гэткая духоўная моц, ведае толькі яна сама. Кожная яе роля - псіхааналіз да самых глыбінь чалавека. Вось Люба. Напаўвар’ятка, нестарая дзяўчына; жыцця не было, было пекла; няма анічога жаноцкага, жудаснае стварэнне, асабліва побач і ў параўнанні са сваёй сястрой Кацяй (Галіна Каралькова), тонкай, прыгожай, больш шчаслівай. А лёс Любы ўжо не выправіш, ён зламаны назаўсёды. Над недарэчнасцю яе можна пасмяяцца: жыццё ж ідзе наперад, нельга стаяць на месцы, трэба ісці з ім у лад. А душа? Яна ж не машына безгалосая, яна ж у пакутах памірае, і аднавіць яе чалавек не можа! Хто ж у адказе за такія ахвяры? Можа, і праўда, што выратаванне тапельца - справа самога тапельца. Можа, і праўда, што з пакут, з пекла трэба выходзіць з усмешкай на вуснах. Але ж ці па сілах гэта чалавеку? Акружная нічога не імкнецца даказаць у сваёй новай рабоце. Пэўна, гэта нейкім чынам ролю Любкі вылучае з цэлага шэрагу роляў актрысы, дзе яна між іншым настойвала на сваёй канцэпцыі жыцця і выклікала вялікую павагу да гэтага. Зрабіўшы ўхіл у характарнасць, не зніжаючы прытым драматызму, Святлана Акружная атрымала свой вынік: Любу шчыміла шкада. Можа, толькі шкада не сэрцам, а розумам. Але ж шкада…

Таццяна Катовіч, кандыдат мастацтвазнаусгва.

«Витебский курьер». 30.12.1989 г.

Люба - С. Акружная, Нета - Л. Пісарава.

Франка,

«Хам» Э. Ажэшкі.

I вось тут узнжае магутная антытээа! Дэман Франкі! Я нават дапускаю крамольную душу, што ў гэтым светлым, напоеным музыкай, цудоуным» фарбамі, прасторай, паветрам, пранізаным тонкай лірыкай спектаклі, такім гарманічным, такім паветраным да дробязі, гаворка наогул не пра мужчыну і жанчыну, і не пра каханне, і не пра няўдалую сям’ю, неразуменне суседзяў і рознасць сацыяльных слаёў, а пра тое, як існуе чалавек у Сусвеце, i на зямлі, у жыцці, як часе і просторы, і кожны дзень. Таму я з такой увагай утядаюся ў твар Франкі, у яе постаць, у яе думкі, у яе імкненні. I калі Павел - абсалютнае, чыстае святло, то Франка - д’ябальскае, цяжкое, мутнае, страшнае… Яна на першы погляд складаней Паўла, яна больш тонкая, душа яе трапяткая, чуллівая, як кветка. Яе легка загубіць, зншічыць, яна даверлівая, абароны не мае. Яна расчынена свету. Акружная ніколі не трала ружовых дзяучын, у яе маладзенькіх гераінь заўседы адчувалася ўнутраная сабранасць, моц і гатоўнасць да драмы, да перажывання, на сустрэчы з Лёсам. У яе гераіні ніколі не было інфантыльнасці і найграных інтанацый у гаворцы, яна ніколі не скакала па сцэне, каб паказаць маладосць і лёгкасць. але ў яе твары заўседы было святло гэтай маладосці, яно не замінала таму, другому святлу - святлу асобы, якое ўжо магутным полымем прабівалася ў вачах yсіх, каго Акружная сыграла. Франка - такога ў актрысы яшчэ ніколі не было. Мне здаецца, яна як быццам зазірнула ў пекла.

Акружная калісьці грала Дастаеўскага, таму псіхалагізм, танюткія душэўныя нюансы, імгненныя пераходы ад стану раўнавагі да сарказму і надлому ёй вядомыя і па сілах як актрысе.

Таццяна Катовн, кандыдат мастацтвазнаўства, «Віцебскі рабочы». 30.3.1990 г.

Не было б Франкі, Павел ніколі б не перажыў такога яркага і пакутлівага душэўнага жыцця. Моцны, дужы, ён і бездапаможны перад маленькаю Франкай, у характеры якой С. Акружная парадоксальна спалучае рысы абаяльнага, але капрызнага і жорсткага дзіцяці-жанчыны.

С. Акружная падае Франку на рэзкіх кантрастах. Суіснаванне ў адным чалавеку супярэчлівых рысаў і якасцяў, многія з якіх набываюць уласцівасці сваіх супрацьлегласцей, утварае тэатральны і жыццёвы аб’ём вобразу. Калючая, вострая ў рухах і непрадказальная ў рэакцыях Франка С. Акружной мяняецца на працягу ўсёй дзеі, ды ў гэтай зменлівасці захоўвае дзіўнае пастаянства. Якімі супярэчлівымі ні здаваліся б паводзіны яе гераіні - гэта заўсёды паводзіны цэльнай, паслядоўнай у сваёй сулярэчлівасці асобы.

Уладзімір Мальцаў, кандыдат мастацтвазнаўства.

«Літаратура і мастацтва». 10.6.1990 г.

Дуэт У. Куляшова і С. Акружной - найвялікшая ўдача спектакля. Мне асабіста доўно не шчасціла ў тэатры быць сведкай такой адкрытасці пачуццяў, такога поўнага растварэння асобы акцёра ў сцэнічным вобразе…

Што ж так вабіць у гэтай меладраматычнай гісторыі? Па-першае, рэжысёр і выканаўцы вынаходліва пазбягаюць меладраматычных адценняў, скіроўваючы галоўную ўвагу на глыбіннае спасціжэнне народных характарау. Па-другое, У. Куляшоў і С. Акружная паэтычна і ўзнёсла даносяць вельмі важную, філасофскую думку Э. Ажэшкі - аб веры і бязвер’і. Думку, якая сёння гучыць асабліва своечасова і актуальна. Герой У. Куляшова жыве па законах хрысціянскай міласэрнасці, бескарысліва творыць добро ў імя шчасця другога чалавека. С. Акружная раскрывае трагедыю бязвер’я, што і прыводзіць яе гераіню да пагібелі душы. Менавіта таму просты мужык Павел - «хам», як пагардліва называв яго Франка, поўнасцю заваёўвае нашы глядацкія сімпатыі.

Тамара Гаробчанка, кандыдат мастацтвазнаўства.

«Тэатральны Мінск». №3 (148), 1990 г.

Франка,

«Хам» Э. Ажэшкі.

Люба,

«Маскоўскі хор» Л. Петрушэўскай.

Вобраз Франкі ў актрысы С.Акружной (як, дарэчы, і спектакля ў цэлым) знаходзіцца ў працэсе развіцця, росту. За той час, што прайшоў паміж праглядам у Віцебску і мінскімі выступленнямі, адбыліся відавочныя змены. Вобраз істотна ўдасканаліўся. Пра яго цяпер ужо можна гаварыць як пра вельмі буйную ўдачу артысткі. Дыяпазон характарыстыкі Франкі, які бярэ выканаўца, без перабольшання агромісты. Неўраўнаважаная, заўсёды зменлівая гераіня праходзіць круты і вялікі жыццёвы шлях.

У спектакпі «Маскоўскі хор» існуе тонкі, вельмі зладжаны дуэт. Адметны майстар сцэны З.Канапелька малюе вобраз размашыста, надзвычай кідкімі фарбамі. Яе змрачнаватая, масіўная Нета - іржавы асколак мінулага, перапоўнены злосцю, гневам. А Люба, якая сядзіць побач, - абедзве гераіні ў асноўным дзейнічаюць у статычнай мізансцене, - дробненькая, кволая, нібы загнаны звярок, сабралася ўся ў камяк, адно толькі зыркаюць злыя агеньчыкі ў заўсёды насцярожаных, недаверлівых вачах. С.Акружная дакладна патрапляе ў тон, які задае старэйшая выканаўца.

Вобразы Неты і Любы не ва ўсім упісваюцца ў агульную плынь пастаноўкі, выдатны дуэт дзвюх актрыс выглядае ў ёй даволі аўтаномным. Але спектакль набывае паўнакроўнае жыццё якраз у хвіліны гэтага непрацяглага дуэта.

Анатоль Сабалеўскі, доктар мастацтвазнаўства, прафесар. «Коласаўцы: у сябе дома і ў гасцях», «Мастацтва Беларусі». № 1, 1991 г.

Франка - С. Акружная, Павел - Ул. Куляшоў.

А ПРАМЕНЬЧЫК СВЕЦІЦЬ…

Спачатку на гэтую малую ў хаце, дзе скрыжаваўся драматычны лёс сталых людзей, і не звяртаеш увагі. Анютка лётае туды-сюды, мітусіцца, то жадаючы памагчы дарослым па гаспадарцы, то гуляючы, як гэта вызначае яе дзесяцігадовае басаногае дзяцінства маленькай сялянкі. Праўда, часам падумаеш, што светлы лоб падлетка нібы чакае пяшчоты шурпатай далоні, а вочы прагнуць хоць адзінага цёплага позірку бацькі ці маці, ды гэта толькі на нейкі момант. Анютка не з тых, каго песціць любоў бацькоў: яна ж таксама рот для іх, рот, які трэба карміць… Ну, завіхаецца, што ж, на тое дзіця.

Пазней, калі хмары цемры агорнуць душы жыхароў гэтай хаты, калі недзе паблізу гэтыя людзі адважацца на забойства і яно адбудзецца, злачыннае і жахлівае, мы ўжо не зможам адарваць позірку ад малой Анюткі, і нам прыгадаецца тое мімалётнае ўражанне, якое пакінула дзяўчынка ў першых карцінах спектакля «Улада цемры». Прадчуванне бяды ў вачах дзіцяці - гэта не можа не ўзрушыць. Яе не па гадах дарослыя інтанацыі голасу могуць скалануць нават самае выпрабаванае сэрца.

Не ведаю, як працаваў з актрысай Святланай Акружной рэжысёр Барыс Эрын. Здаецца, што яна і паступіла на коласаўскую сцэну, каб сыграць гэтую ролю, каб стаць Анюткай у драме Л. Талсгога. А стаўшы ёю, дэбютантка паказала, што мае права выступаць разам з праслаўленымі майстрамі гэтай трупы. Застаецца такое адчуванне, быццам вобраз падлетка, падобны на трагедыйны праменьчык святла ў тым, што названа «ўладай цемры», - спалохана трапяткога, такога слабенькага, што дзьмухне вецер, і няма яго, аднак жа і яркага і чыстага, - толькі такім і павінен быць на сцэне.

Як і заўсёды ў рэжысуры Б. Эрына, у гэтым спектакл, віцяблян ёсць вобразы, якія маюць нешта абагульняючае, нават па-мастацку сімвалічнае. Гэта найперш Акім Чылікін у выкананні Фёдара Шмакава з яго незабыўным трагічным узлётам-стогнам: «Не магу я, значыць тое, чай піць. Бо ад гнюсоты тваёй, значыць тое, прыкра мне, дужа прыкра… Апамятайся, Мікіта. Душа патрэбна!» Застаючыся па-бытавому рэальным у кожным сваім кроку на сцэне, шмакаўскі Акім узнімае голас сумлення, нібы прыняты ім ад аўтара драмы. I такая ж сімволіка, абгрунтаваная ўсім ладам пастаноўкі «Улада цемры» ў Віцебску, уласціва жыццёва-праўдзіваму вобразу Анюткі. Гэта яна спалохана і патрабавальна моліць старога Мітрыча «Дзядуля, золатка! Не тушы зусім! Хоць з мышынае вочка пакінь, а то страшна…». Гэта просьба не гасіць газнічку ў цёмнай хаце, звычайная ў вуснах дзяўчынкі рэпліка набывае ў С. Акружной значэнне лейттэмы, і яе Анютка застаецца ў памяці як адзіная ў тым асяродцзі істота, што прагне святла, не можа без яго, хай сабе хоць бы «з мышынае вочка». Колькі непасрэднасці ў Анютчыным пытанні-надзеі і нават пытанні-мары: надоечы падарожны начаваў, казаў, што і яна таксама асуджана лёсам. толькі мы адчулі гэты жудасны эмацыянальны нерв у Анюткі-Акружной, як на Мітрычава «А што?» падае, нібы сляза з павекаў: «Вось каб і я памерла…».

Зразумела, актрыса пераўвасабляецца: яна шукае тое, што называюць артыстычнымі «прыстасаваннямі» да прапанаваных роляй абставін, і робіць гэта пераканаўча. Ды толькі дасягае большага - яна і сапраўды жыве зусім нечаканым для яе дзесяцігадовай гераіні жаданнем смерці. Памерці, каб пазбыцца жудаснай явы, што падобна да страшнага сну… У голасе выканаўцы натуральны дзіцячы няўстойлівы дыскант пераходзіць у моцную каларатуру - і зала, пачуўшы гэтае прызнанне падлетка, скамянела: «Вось, каб і я…». Мабыць, трэба было маладой актрысе нешта зварухнуць у самой сабе, абудзіць асацыятыўны роздум, творчую фантазію і эмацыянальную памяць, каб з яе вуснаў так пранікнёна і так значна прагучала зрэшты чарговая рэпліка ролі. Гэтай ролі. Такой ролі.

Не. Святлана Акружная не дэманструе сваю здольнасць быць на сцэне вынаходлівай у амплуа травесці, іграць падлетка - яна паглыбілася ў сутнасць талстоўскага твора, зразумела і адкрыла ў ім нешта такое, што геніяльны аўтар хацеў і мог выказаць толькі праз вобраз гераіні. Таму Анютка і атрымалася такой маштабнай, хоць гэтае слова «маштабны», мабыць, і не зусім стасуецца з тым, што мы бачым сваімі вачыма ў спектаклі коласаўцаў, бо на працягу ўсяго дзеяння Анютка застаецца Анюткай, актрыса не ўзнімае яе на п’едэстал.

I сама тактоўна пазбягае так званых катурнаў. Тут выявілася зайздроснае ўмельства, якое не так часта сустракаецца: адоранай выканаўцы заставацца ў межах адведзенай ёй ролі, калі гэтыя межы ёсць мера па-мастацку мэтанакіраванага хараства.

Відаць, доўга яшчэ буду я помніць тое, як Анютка-Акружная інтуітыўна ўгадвае, што па-за сценамі хаты вось зараз адбываецца злачынства, і гэтае злачынства, паводле яе адчування, ёй жа не будзе потым даваць спакою ўсё жыццё, усё жыццё… «Дзядуля, а дзядуля! Нехта зноў крычыць у пограбе. Ай, мамачкі, ай, родненькія! Ох, дзядулечка, зробяць яны нешта з ім. Згубяць яны яго. Яно ж маленькае…». Напружанне дзеі дасягае апагея. I сапраўды ж - забойства адбываецца недзе там, за плотам, у чужым і адначасова бясконца родным ёй свеце. Рэжысёр так будуе мізансцэны, што спачатку здаецца, нібы ён знарок абмяжоўвае месца дзеяння гэтай актрысы: С. Акружная застаецца адна на маленькім «пятачку», асветленым роўным кругам пражэктара. Тут яна і павінна сыграць амаль «усё», што ёй адведзена па ролі. Pyx i жэсты С. Акружной успрымаеш як нешта зусім арганічнае, адзіна магчымае ў такіх абставінах. Пластыка падначалена жыццю чалавечага духу. А потым, калі абдумываеш пабачанае табой на сцэне, пераконваешся: не, Б. Эрын і актрыса скарысталі багаты арсенал пластычнай выразнасці, каб слова Л. Талстога набыло такую маляўнічую і акрэсленую ў пачуццях афарбоўку. Гэта - мастацтва, якое блізка да жыцця, і гэта - жыццё, асэнсаванае па-мастацку. Тэатр! Актрыса!

Малая пакутлівая думае. Толькі што народжанае дзіця - забіта. Адзіная пакуль што істота на зямлі, якая чуе, як хрумсаюць костачкі нябожчыка, што і не жыў на свеце, - гэта Анютка. Ёй страшна самай першай і, магчыма, адзінай так бязмежна страшна. Прынамсі, такое ўражанне застаецца, калі глядзіш «Уладу цемры» ў коласаўцаў.

I ўсё ж пытанне - як грае яе С. Акружная? Можа, толькі па-майстэрску вядзе лінію, вызначаную аўтарам і рэжысурай, а можа, самастойна здабывае з сэрцавіны вобраза і тэмперамент, і тыя пераменлівыя і красамоўныя інтанацыі, аб якіх мы гаварылі вышэй? Адказаць цяжка, бо перад намі маналітная ў сваіх кампанентах артыстычная работа-вобраз, дзе натуральна зліліся і пошук актрысы, і генеральная думка спектакля наогул.

Ва «Уладзе цемры» ў коласаўцаў многа цудоўных і па-артыстычнаму створаных вобразаў. Анютка сярод іх - самы светлы. Да таго ж - гэта дэбют. Толькі таму гэтую фігуру я і вылучаю, каб сказаць пра яе нешта адметнае. Але мушу падкрэсліць, што нават такі вопытны, чулы партнёр С. Акружной, як Анатоль Трус у ролі Мітрыча, і той, мне здаецца, адчувае свабоду і хараство ў дуэтах з такой Анюткай: яму і сапраўды хочацца паспачуваць загнанай дзяўчынцы. Ці не таму ў акцёра з’яўляюцца раптам надзвычай цёплыя інтанацыі і такая шчодрасць у раскрыцці сарамлівай Мітрычавай дабрыні? Ці не чэрпае і ён у С. Акружной штосьці вельмі патрэбнае артысту ў гэтай ролі, каб раскрыць нечакана далікатную душу былога салдата, якую ён наўмысна хавае за знешняй грубаватай абыякавасцю?

Ва ўсякім разе, калі глядзіш спектакль у Віцебску, дык мімаволі думаеш, што Мітрыч у драме Л. Талстога такі, а не іншы, бо побач з ім б’ецца даверлівае сэрца Анюткі, і ён не мае права забыць пра гэта. Калі не было б яе, хто ведае, як паводзіў бы сябе Мітрыч. Кранае і тое, як па-акцёрску высакародна вядзе за сабой праз рыфы складаных псіхалагічных узаемаадносін гэтую Анютку артыст, непрыкметна для сябе падхоплівае або ўнутрана спрачаецца з ім і ярчэй раскрывае нешта запаветнае ў характары. Ей ёсць да каго звяртацца: «Дзядуля, золатка! Хапае мяне нехта за плечы, хапае нехта, лапамі хапае. Дзядуля, міленькі, каб мне так дыхаць, уцяку я. Дзядуля, золатка, пусці ты мяне на печ! Пусці ты мяне, пашкадуй!..».

I гэта вымаўляецца С. Акружной так, быццам яе гераіні хочацца і ўцячы, і літаральна сагрэцца на печы, пабыць побач з жывым чалавекам, які можа яе і абараніць. У вачах столькі надзеі, і ў гэтых словах, як іх гаворыць С. Акружная, адчуваецца біяграфія Анюткі (ды крый Божа - што там за біяграфія ў дзесяць гадоў!) - для яе адзіны паратунак на свеце цяпло пячы, дзе можна забыцца ў глыбокім сне. Мабыць, невыпадкова А. Трус, вытрымаўшы паўзу, зірнуўшы на неба, прыкрытае столлю, са скрухай вымаўляе: «Напалохалі дзяўчынку як… Паскуднікі, у рот ім сітнага пірага з гарохам».

Магчыма, сцвярджаючы гэта, я памылюся, але менавіта ў гэтай сцэне тэатр выносіць вуснамі стомленага Мітрыча прысуд усёй уладзе цемры, бо інакш нельга, калі «напалохалі дзіця». А дзіця - вось яно, побач з ім, жывое і разумнае, палахлівае і сумленнае: Анютка.

Кажуць, што ў тэатральным мастацтве часам бывае куды даражэй не ведаць, а здагадвацца. Мабыць, і ў першай самастойнай акцёрскай працы С. Акружная шмат аб чым толькі здагадвалася, а гэтым і тлумачыцца яе свабоднае жыццё ў вобразе Анюткі. Асабіста я адкрываў для сябе нешта новае і ў трупе тэатра імя Я. Коласа, і ў драме Л. Талстога, калі глядзеў сцэны з удзелам гэтай маладой артысткі. Сказаць, што яе ўласныя псіхафізічныя дадзеныя цалкам супадаюць з роляй, нельга. Спасылацца на тое, што яна вынесла плённыя ўрокі са сцэн тэатральна-мастацкага інстытута, лёгка, але наўрад ці такі падыход да зробленага ёю абсалютна справядлівы. «Улада цемры» ўжо самой складанасцю задач, узятых на сябе тэатрам, натхніла і мабілізавала нядаўнюю студэнтку. Яна зразумела, што ў такім спектаклі нельга граць «добра», трэба - толькі «выдатна». Да гэтага падштурхоўвае яе і прыклад ветэранаў тэатра, якія ўваходзілі ў свет талстоўскай драмы так, нібы яны ўпершыню пераступаюць парог вялікай драматургіі, быццам ад таго, як яны сыграюць ролі, залежыць рэпутацыя трупы. Дзякуй, што наш інстытут выхоўвае ў студэнтаў, накшталт С. Акружной, чулае разумение падобных вялікіх і адказных задач. Таму яны і ўваходзяць у ансамбль без якіх-небудзь перашкод.

Прачытаўшы кнігу К. Станіслаўскага «Маё жыццё ў мастацтве», Юрый Алеша сказаў, што найбольш яго ўзрушылі старонкі аб тым, як аўтар шчыра расказвае пра свае пакуты ў ролі Сальеры. «Гэта расказ аб тым, як цяжка быць акцёрам», - рабіў выснову Ю. Алеша. Цяпер і нам, гледачам, і, відаць, ёй, Святлане Акружной, здаецца, што роля Анюткі далася ёй вельмі проста, без цяжкасцей, як гэта і ўласціва творчай моладзі. Але надыдзе час, і яна, успамінаючы, што аддадзена ёю гэтаму вобразу, мабыць, таксама прызнаецца, што праца акцёра - цяжкая праца. I радасная. Непаўторна цяжкая і непаўторна радасная.

Пра тэта думаеш, калі бачыш С. Акружную ва «Уладзе цемры».

Барыс Бур’ян, тэатральны крытык, пісьменнік.

«Літаратура і мастацтва». 1970 г. «3 сёмага рада партэра». 1978 г.

Т. Рабэ. "Алавяныя пярсцёнкі Альманзора". 1972 г. Алелія - С. Акружная.

СЦВЯРДЖЭННЕ ДАБРА - ЯЕ ТЭМА

Анютка, святло сярод ночы (у драме Льва Талстога «Улада цемры») - першая роля Святланы Акружной, Заслужанай артысткі БССР. Яна толькі прыйшла тады ў тэатр імя Якуба Коласа пасля інстытута. Пашанцавала? Магчыма, і пашанцавала. Але адметныя акцёрскія здольнасці С. Акружной заўважылі яшчэ ў студэнцкія гады. I толькі па шляху глыбокага псіхалагічнага драматызму мог развівацца яе талент.

Рэжысёр спектакля «Улада цемры» Б. Эрын верыў, што душэўных сіл у маладой артысткі хопіць на такі вобраз. Пачаліся рэпетыцыі. Святлана шукала характар.

Дзяўчынцы, якую яна грае, трэба будзе пражыць пад уладай цемры ўсё жыццё. Анютчына душа павінна з цягам часу зарасці тванню, таму што інакш яна проста не выжыве. А пакуль перад намі анёл дабрыні. Пяшчотная, чулая маленькая дзяўчынка любіць сваіх родных і ўсёй гадлівасці іх не разумее. Не разумее, таму што малая, але адчувае, што не так усё добра ў доме. I… даруе. Не таму, што баіцца (а баяцца ёсць чаго), проста шкадуе. Аднак сумненні ўсё не даюць ёй спакою, і за дапамогай яна кідаецца да Мітрыча (для яго аднаго яна чалавек, а не казяўка). У момант, калі душэўныя пакуты яе дасягаюць сваёй мяжы, на яе вачах учыняецца Зло: забіваюць дзіця. I роспач, бяссільная Анютчына роспач - Страшны Суд над уладай цемры.

Анютка - С. Акружная.

Сцэна «на печы» - пякучы пратэст, недзіцячы боль. Як гэта накопліваецца ў Анютцы, адразу і не заўважыш - скача, бегае, увогуле дзяўчынка як дзяўчынка… Потым мы разам з ёю перажывем найстрашнейшую трагедыю, яе вачыма заглянем у найстрашнейшае балота душ яе блізкіх. Павольна рыхтавала нас артыстка да сцэны «На печы». Нікому іншаму, акрамя Анюткі Талстой не мог даверыць гэты парыў, гэты крык.

Анютка - С. Акружная, Мітрыч - А. Трус.

Уявіце, які патэнцыял трэба назапасіць актрысе ад пачатку спектакля да галоўнай у ім сваёй сцэны, каб адбыўся магутны разрад і каб хапіла ў яе сіл «паказаць» гледачам, што здарыцца з Анюткай пасля. Тут закладзены пачатак пратэсту, нежаданне і ўжо немагчымасць жыць у «цемры».

Нэля і Анютка падобныя, яны выраслі аднолькава ва ўладзе цемры. Толькі пратэст дзяўчынкі Дастаеўскага больш актыўны, непрымірымы.

Гэтую ролю Акружная рыхтавала доўга. Грала яна бліскуча. Нэля па сутнасці цэнтр спектакля «Прыніжаныя і зняважаныя» (рэжысёр - С. Казіміроўскі). На надрыве жыве яна ўвесь час, пакуль мы бачым яе. Ужо з самага пачатку мы разумеем, што яна - істота выключная. Дзеці Дастаеўскага - асаблівыя дзеці, якія «задумваюцца», з іх вырастаюць змагары і мысліцелі. Сам Дастаеўскі вызначыў характар Нэлі так: «…дзіўны, няроўны і палкі, але падаўляе ў сабе парывы; сімпатычны, але замыкаецца ў гордасць і недаступнасць». Пісьменнік выпісаў найбольш істотныя грані гэтага недзіцячага характару дзіцяці. Нэля - страшэнная напружанасць, Акружная не дае перадышкі зале, прымушаючы яе пакутаваць разам са сваёй гераіняй.

3 першых крокаў сваіх у мастацтве актрыса заявіла аб сабе як аб асобе, інакш дзве гэтыя ролі ёй бы не асіліць. Дзяўчынак сваіх Акружная намалявала надзвычай чула і беражліва, выпісваючы нюансы характараў. Галоўнае ў іх і ў яе - прага справядлівасці, абвостранае пачуццё, аголены нерв. Гэтую выразную рысу яна будзе шукаць ва ўсіх, каго ёй давядзецца граць. Звонкая струна ў душы, палкасць - да праяўлення такіх пачуццяў на сцэне гледачы наўрад ці могуць заставацца абыякавымі. У «Зацюканым апостале» А. Макаёнка Акружная грае Дачку. Сыгранае ёю адрозніваецца ад усіх трактовак у розных театрах краіны. Сваю гераіню яна ўзнімае на адзін узровень з галоўным героем п’есы Малышом, а часам яна становіцца адзіным цэнтрам дзеяння.

Пісалі ўжо аб тым, што Святлана Акружная тут стала супастаноўшчыкам рэжысёра А. Смелякова, Актрыса грае зараджэнне пратэсту са спакою. Што такое свабода, для чаго яна патрэбна, на хлеб яе, гэтую свабоду, не намажаш, - а ў канцы спектакля: «Я на шыбеніцу пайду, я на касцёр пайду, каб не быць такім ідыётам, як ён (брат)». За адну гадзіну не вырастае змагар. Значыць, у Дачкі павінна ўжо быць глеба. Гераіня Акружной зусім дзяўчынка, яе ўнутраная сіла да часу не відаць нікому, у ёй - дабрыня, стрыманасць, розум, у ёй - такт. Дабрынёй сваёй яна нібы ахавана ад крыўды: як маці пакрыўдзіць, зняважыць сваю маці, Малыш, яна ж - мама! - якая можа быць тут абыякавасць? Дзяўчынка назіральная; Малышу здаецца, што ён раскрывае ёй вочы на сутнасць дамашняй халоднай вайны. Са сваім адкрыццём ён спазняецца, яна даўно здагадваецца, хоць сфармуляваць гэта ўсё не ўмее: падману ж яна яшчэ пакуль не навучылася. I у сваім браце, такім эгаістычным знешне і знешне цынічным, у гэтым сучасным Цэзару, дзяўчынка зразумела безабаронную, чыстую, лёгка ранімую душу. Зрэшты, яна адчувае, што цынізм можа стаць яго сутнасцю. Тады яна на імгненне становіцца ім самім. У сцэне з Маці інтанацыі брата - цяпер на час яе інтанацыі: паглядзеў, паслухаў, які ты, як ты размаўляеш, як ты робіш. А якое ты маеш на гэта права? Ты многа чытаеш? Так. Ты многа ведаеш? Вядома. Але ці робішся ты чалавекам ад гэтага? А калі не, то навошта, каму патрэбны ўсе твае кнігі і ты сам? У дыялогах паміж Дачкой, Маці і Малышом усяго гэтага няма. Але менавіта такую думку перадае глядзельнай зале актрыса.

Святлана Акружная ўспамінае: калі Малыш (Б. Сяўко) ударыў ляльку, яна амаль фізічна адчула боль ад гэтага удару, сагнулася, спрабуючы абараніцца. Знаходка засталася ў спектаклі - вельмі эфектная сцэна.

Ва ўсякай ролі Акружная шукае тое, што вызнача асобу. Робіць накід для сябе, штосьці накшталт чорна-белага партрэта - касцяк будучага жывога, цеплакроўнага вобраза. Потым спрабуе фарбы. Часам выходзіць адразу, часам пакутліва доўга не складваецца. Святлана ніколі не дазваляе сабе бяздзейнасці, спакою, ляноты. Глядзельнай зале яна не хлусіць. У яе няма лішніх жэстаў, усмешак, рухаў. Усё прадумана, усё выразна. Асабліва здзіўляе гэтая выразнасць у ролі без слоў, у ролі Катрын («Матухна Кураж і яе дзеці» Б. Брэхта. Рэжысёр - С. Казіміроўскі). Уся сутнасць характару ўкладзена актрысай у позірк і ў жэст. Як цяжка, напэўна, амаль увесь спектакль знаходзіцца на сцэне і не сказаць за гэты час ні слова. Усё, што магла б Катрын вымаўляць уголас, яна гаворыць «у сабе» - ідуць унутраныя маналогі.

Пошукі самага галоўнага для чалавека, пошукі сэнсу, ісціны - у кожнай ролі. У гэтай актрысы ёсць чуццё, здольнасць дакладна разумець і дакладна перадаваць душу іншага. Талент акцёра, напэўна, у тым, наколькі глыбока можа ён суперажываць. Не паказваць суперажыванне, а адчуваць шчыра. Кожны вечар у зале розныя людзі, мастацтва акцёра аб’ядноўвае іх, прымушае прымаць пункт гледжання тэатра. Акцёр не мае права на хлусню, бо любы мастак - перш за ўсё грамадзянін.

Галя Чацвяртак у «А досвіткі тут ціхія…» Б. Васільева (рэжысёр - Б. Эрын). Нялёгкі лес, пакрыўджанае дзяцінства без ласкі. Прывыкла да душэўнай адзіноты, а так хочацца, каб была мама. Здаецца, не было б чалавека больш шчаслівага. I наогул… вельмі трэба быць шчаслівай, хоць бы ў мінулым. А што калі прыдумаць сабе гэтае шчасце? Галя верыць у свае выдумкі, інакш штосьці важнае згубіцца ў яе жыцці, бо без добрага мінулага вельмі цяжка. I асабліва цяпер, калі вайна, калі, магчыма, будучыні не будзе. А навокал страх, страх, страх… Баяцца нельга, гэта слабасць; слабым быць нельга. I хлусіць нельга. Усё пераблыталася, разабрацца ў самой сабе, здаецца, немагчыма.

Адчайны крык «мамачка!» - і смерць… Глядзельная зала даруе ўсе яе слабасці; боль застаецца.

«Выпакутаваны» вобраз заўсёды любімы. Акцёры любяць час рэпетыцый - калі цяжка і радасна адначасова. Калі нараджаецца чужое жыццё. Радасць гэтага жыцця глыбей і даўжэй за ўсё астатняе.

Імя дзяўчынкі - Герда. Можна сыграць яе так: вельмі выхаваная, мяккая, пяшчотная, усіх шкадуе і любіць. У сваю чаргу ўсе, каго яна сустракае на сваім шляху, або, прынамсі, большасць адказваюць ёй таксама жалем і любоўю. Наогул з такімі паслухмянымі дзяўчынкамі вельмі лёгка і зручна. Герда Святланы Акружной («Снежная каралева» Яўгена Шварца. Рэжысёр - С. Казіміроўскі) - дзяўчынка, безумоўна, выхаваная і, безумоўна, добрая. Але яна не з тых, з кім лёгка. Цацы, напэўна, не выбіраюцца ў цяжкую дарогу. Значыць, павінна быць мужнасць, каб не пабегчы да цяпла бабулінай печы; павінна быць любоў, каб знайсці сябра. Напэўна, усе, хто бачыў гэтую актрысу на сцэне, не забудуць яе вачэй - гарачых, вялікіх.

У дні, калі святкавалі юбілей коласаўцаў, на тэлебачанні было шмат цікавых перадач аб творчасці акцёраў. Адна з іх прысвячалася моладзі тэатра. У ёй расказвалі пра Святлану Акружную. Аператар стараўся як мага часцей даваць буйным планам твар і вочы. А ў вачах непрытворнае ўменне адчуваць. Напэўна, з-за гэтай праўды ў нас, гледачоў, з’яўляецца пачуццё ў адказ - гераінь Акружной немагчыма не любіць.

За свае восем гадоў работы ў тэатры яна сыграла больш за дваццаць роляў. Вялікіх і маленькіх. I ўсюды - глыбокі аналіз душы чалавечай, просьба: будзьце больш уважлівымі адзін да аднаго, дабрэйшымі. Сцвярджэнне дабра - яе тэма.

Таццяна Катовіч, кандыдат мастацтвазнаўства.

«Тэатральны Мінск». №3 (75), 1977 г.

3 ГЛЫБІНІ СВАЁЙ ДУШЫ

А пачынаўся год добра: была падрыхтавана цікавая, складаная роля Катрын у «Матухне Кураж…» Б. Брэхта, на 23 студзеня прызначылі прэм’еру. Напярэдадні трупа акцёраў вярталася з Оршы, з выязнога спектакля. Спяшаліся…

…У бальніцы Святлана прасіла, каб хутчэй адвезлі дамоў, бо заўтра - прэм’ера. Потым надоўга страціла прытомнасць. Хірург А. Далганава гаварыла пазней: «Ты, Святлана, шчаслівая. Усё магло быць горш». 26 снежня ў бальніцу да Святланы Акружной прыбылі сяброўкі з тэатра, павіншавалі з днём нараджэння, падарылі лялечнага ката. Святлана плакала: прэм’ера прайшла без яе.

Лічыцца, што няма такіх акцёраў, якія не любілі б сваёй работы. Інакш навошта займаць месца ў тэатры, навошта пакутаваць дарэмна? Акцёрскі хлеб нялёгкі, акцёрскі рубель не самы доўгі, так што, калі ўжо чалавек выходзіць на сцэну, дык, значыцца, справу сваю любіць.

I ўсё ж… Святлана Акружная жыве тэатрам, дыхае тэатрам, яна пастаянна ў думках аб ім і рэдка гаворыць аб чымсьці іншым.

Працуючы, напрыклад, над вобразам Нэлі ў «Прыніжаных і зняважаных» паводле Ф. Дастаеўскага, яна перачытала мноства матэрыялаў аб жыцці і творчасці пісьменніка, яго лісты, артыкулы. Яна лічыла неабходным зразумець, успрыняць светапогляд аўтара, адчуць глыбіню яго філасофіі. I такі падыход да работы ў актрысы, галоўным у таленце якой многія лічаць так званы эмацыянальны пачатак.

Сапраўды, Акружная - натура вострых пачуццяў, нервовая, узрушлівая. Гэта дапамагае ёй як актрысе і ў той жа час робіць кожную ролю, кожны спектакль перыядам вялікага душэўнага напружання, літаральна поунай аддачы сіл. Псіхіка акцёра, пачуцці, нервы - адзіны інструмент і адзіны матэрыял яго работы. Акружная не шкадуе гэтага матэрыялу. Яна кажа:

- Мяне не раз абвінавачвалі ў самакапанні, у залішнім аналізе псіхалогіі маіх гераінь. Але як можна інакш? Перада мной - чужое жыццё, чужая душа. I трэба па магчымасці зліцца з ёю, зразумець і адчуць яе. Я для кожнай ролі імкнуся стварыць асаблівы настрой, увайсці ў асаблівы рытм жыцця. Пакуль гэтага няма, увесь час нешта перашкаджае: то голас нейкі няшчыры, то рухі «не тыя». Працую і на рэпетыцыях, і дома. Нават у сне бачу сябе ў ролі… Майстэрства акцёра, як я яго разумею, не ў наборы пэўных прыёмаў, а ў паглыбленні ў сваю душу. Іншы кажа: «Мне заплакаць ці зарагатаць - раз плюнуць». Маўляў, гэта кожны акцёр умее, гэта - тэхніка, рамяство. А па-мойму, кожная слязінка, кожная ўсмешка па-вінны ісці ад думкі, ад перажывання чужога пачуцця…

Акружная пачала сваю работу на сцэне з талстоўскага вобраза. Адразу ж пасля выпускнога балю ў Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце Святлана накіравалася ў Гомель, дзе ў той час гастралявалі коласаўцы. Там яе чакала роля Анюткі ў спектаклі «Улада цемры», які рыхтаваў рэжысёр Барыс Эрын. Першая роля - і першы вялікі поспех. Праз сем год пасля прэм‘еры Акружная сыграла Анютку ў Маскве, на юбілейных гастролях нашага тэатра. Авацыі, якімі работу коласаўцаў узнагародзіла публіка, былі і ў яе адрас. Анютку заўважыла сталічная крытыка, сцэну начной размовы Анюткі з Мітрычам называлі класічнай.

Святлана Акружная сыграла каля дваццаці буйных роляў. Самыя лепшыя - у спектаклях, пастаўленых Б. Эрыным. Менавіта ён навучыў яе працаваць над вобразам, тактоўна ўказваў на памылкі і шчыра радаваўся яе знаходкам. У спектаклі «А досвіткі тут ціхія…» ёсць роля Галі Чацвяртак, дзяўчыны з дзіцячага дома, якая ўсім гаварыла, што ў яе ёсць маці - медыцынскі работнік. Акружная паказала чалавека, пакрыўджанага лесам, але з моцнай марай аб шчасці. Яе Галя хлусіць, фантазіруе, бо калі ўяўнае знікне, застанецца жорсткая праўда і страціцца сэнс жыцця. Калі старшына Васкоў прымушаў Галю абуць боты забітай Соні Гурвіч, бачна было, як дзяўчына працівіцца гэтаму ўсёй сваёй істотай, як пакутуе ў гэты момант яе душа. Акружная стварыла складаны вобраз, у якім шчырасць змагаецца з фальшам, стойкасць - са страхам. Страх, адасобленасць у нейкі момант бяруць верх у гэтай дыялектычнай барацьбе, але перадсмяротны крык «мамачка!» прымушае гледача дараваць Галі яе мінутную слабасць, і гібель яе адгукаецца болем у нашых сэрцах…

А. Кузняцоў. "Маскоўскія канікулы". 1971 г. Каця Круглова - С. Акружная, Алег Шорахаў - М. Трухан.

I такую ўнутраную барацьбу, пастаяннае развіццё характару Акружная перадае ва ўсіх сваіх лепшых ролях: Інга ў «Салаўінай ночы», Каця ў «Маскоўскіх канікулах». У «Матухне Кураж…», пастаўленай С. Казіміроўскім, Акружная з вялікім эмацыянальным напружаннем, псіхалагічнай дакладнасцю сыграла глуханямую Катрын. Разам з А. Смеляковым яна распрацавала арыгінальную пераканаўчую трактоўку вобраза Дачкі ў «Зацюканым апостале».

Наогул, Святлане імпануюць глыбокія, трагічныя вобразы (марыць сыграць Нору і Джульету). Але яна і не супраць камедыі, любіць танцаваць, у яе сціплай дыскатэцы побач з Бахам - джазавыя запісы.

Яна чалавек складаны, характар яе нялёгкі, супярэчлівы. Але пераважае галоўнае - адданасць мастацтву, шчырая любоў да яго. Гэта разам з талентам дае цвёрдую ўпэўненасць у яе далейшым росце як актрысы і чалавека.

У той дзень, калі стала вядома аб прысваенні Святлане Арцёмаўне Акружной звання Заслужанай артысткі рэспублікі, мне давялося гутарыць з Барысам Уладзіміравічам Эрыным. Яго словы дапоўняць расказ аб актрысе: «Адметнасць чалавечай асобы ёсць самае каштоўнае ў мастацтве.

3 Акружной нялёгка працаваць. Таму што яна часам, падхопліваючы рэжысёрскае ўказанне, апераджае задуму, узбагачае яе нечаканасцямі. У ёй эмацыянальны пачатак нібы апярэджвае асэнсаванне, але ў выніку з’яўляецца менавіта эмацыянальнае асэнсаванне падзеі, характару. У Акружной імгненна ўзнікае думка, яна апярэджвае словы, таму словы заўсёды насычаны напружанай думкай. Аўтарскае разумение вобраза заўсёды становіцца яе ўласнай сутнасцю на сцэне. Акружная прагна працуе, марыць толькі аб працы. Пажадаем жа ёй захаваць гэтую ўласцівасць, бо яна жывіць спадзяваннямі на новыя, яшчэ больш цікавыя сустрэчы з актрысай коласаўскага тэатра».

Мабыць, такое спадзяванне ёсць у многіх, хто бачыў С. Акружную ў ролях на коласаўскай сцэне. Актрыса яна перспектыўная.

Сяргей Буткевіч.

«Літаратура і мастацтва». 24.6.1977г.

СЛОВА ПРА АКТРЫСУ

Нямала гадоў працуе Святлана Акружная на сцэне Акадэмічнага тэатра імя Я. Коласа. Нельга сказаць што тэатральная фартуна абмінула актрысу. Грала і грае даволі многа. Прызначэнне на ролю, асабліва ў першыя гады, хутчэй за усё дыктавалася яе знешнасцю, якая асацыіравалася з амплуа травесці. У гэтым плане - дзве яркія работы: Анютка («Улада цемры» Л. Талстога, рэжысёр - Б. Эрын) і Дачка («Зацюканы апостал» А. Макаёнка, рэжысёр - А. Смелякоў).

Рэжысура абодвух спектакпяу (пры ўсёй рознасці драматургічнага матэрыялу і вырашаемых задач) у падыходзе да распрацоўкі вобразаў, што павінна была ўвасобіць Святлана Акружная, была аднадушная. I пастаноўшчыкаў, і выканаўцу ў значнай ступені цікавілі ўнутраныя, яшчэ не выяўленыя рэзервы драматургічнага персанажа. Актрыса, суладна з агульнай рэжысёрскай канцэпцыяй пашырала традыцыйнае ўяўленне аб гераіні (Анютка), паглыбляла відочную рэальнасць (Дачка). Абедзве ролі выявілі адну з адметнасцей актрысы - уменне прачарціць перспектыву ролі не толькі на час сцэнічнага дзеяння, але і па-за ім.

Так, яе Анютка, чулая і даверлівая дзяўчынка, якая стала сведкай трагедыі, што разыгралася ў доме, атрымала ўрок жорсткасці, падману. Сіла дабра была пастаўлена пад сумненне. Каб выжыць у гэтым свеце, трэба быць падобнай да астатніх. Але душа яе не паспела зачарствець. Дабрыня і пяшчота, спачуванне да блізкага бяруць верх. I таму ў фінале Анютка-Акружная ідзе праводзіць Мікіту ў яго нялёгкі шлях. I застанецца ў памяці невысокая постаць дзяўчынкі. I яшчэ застанецца надзея, што гэтыя лепшыя душэўныя якасці не заглушыць навакольнае жыццё, такое жорсткае і цяжкае.

Маральным цэнтрам спектакля «Зацюканы апостал» становіцца Дачка ў выкананні С. Акружной.

Перспектыва ролі - вера гераіні ў святасць высокіх прынцыпаў, духоўнасці.

Гэтыя дзве работы найбольш поўна і найбольш паказальна вызначаюць і перспектыву актрысы (не ў плане, што яна павінна граць падлеткаў), яе асаблівасць - ускладняць характар, пашыраць яго рамкі.

Яе сцэнічны, жыццёвы вопыт дае ёй права на ролі больш складанага драматургічнага матэрыялу. Ёй ужо цесна, няўтульна ў рамках звыклага амплуа. Праўда, у апошнія гады ўзроставыя межы яе гераінь некалькі пашырыліся (Таня - «Развітанне ў чэрвені» А. Вампілава, Данута - «Клеменс» К. Саі). Былі Нэлі ў «Прыніжаных і зняважаных» Ф. Дастаеўскага, Катрын у спектаклі «Матухна Кураж» Б. Брэхта. Прыкметная адна з яе апошніх работ - Воля Разаева («Стары дом» А. Казанцава, рэжысер - В. Маслюк). Спачатку яе гераіні адзінаццаць гадоў. Знаёмы абрыс. Потым мы сустракаемся з пасталелай Вольгай. Перад намі маладая жанчына, у якой за плячыма дзесяць пражытых гадоў. I мы разам з Вольгай-Акружной адчуваем іх, гэтыя гады. Зноў - сцэнічная біяграфія ў кантэксы перспектывы.

Актрыса «вырасла» з гэтых роляў. Як дзіця вырастае з адзення. То рукі здаюцца занадта доўгімі, то cyкенка кароткая. А бацькі ўпэўнены, што дзіця апранута прыгожа і па росце. Аднак усе апошнія работы С. Акружной сведчаць, што яе драматычны тэмперамент вымагае шырэйшых рамак амплуа.

Як і кожны па-сапраўднаму творчы чалавек, Святлана Акружная чакае такую работу, якая дала б ёй магчымасць выказацца на поўны голас. Такой работай для яе стала Жанна д’Арк («Жаваранак» Ж. Ануя), хутчэй маналог Жанны, прачытаны на тэлебачанні. У гэтым адзіным маналогу, у якім Жанна сцвярджае сваю веру, сваю вернасць, Святлана Акружная пражыла ўсё жыццё сваёй гераіні. Для яе Жанна - вобраз чалавека моцнага духам, не здатнага здрадзіць сваім прынцыпам, сваім уяўленням. Відавочная асацыятыўнасць маральных прынцыпаў Жанны і сённяшняга пакалення.

Падаюць словы, напоўненыя гарачай верай. I западаюць у наша сэрца: «Я вяртаю табе Жанну такой, якая яна ёсць і якой застанецца назаўсёды… Кліч сваіх салдат, Варвік… Адракаюся ад адрачэння…». Для таго, каб сыграць маналог Жанны (іменна сыграць), актрысе трэба было прайграць за тэлекадрам усё жыццё гераіні. Гэта тэлеработа яшчэ раз пацвердзіла вялікія творчыя магчымасці актрысы.

Безумоўна, тэатр не можа здзейсніць усе задумы, планы, жаданні сваіх акцёраў. Так не бывае і, відаць, не павінна быць. Агеньчык незадаволенасці, нявыказанасці павінен гарэць у душы мастака, калі гэта сапраўдны мастак. Але тэатр не мае права быць безуважным, абыякавым да мастака - гэта марнатраўства. Калі будзе творчы падыход да сваіх акцёраў, тады часцей будзе гучаць са сцэны чалавечая споведзь, якая заўсёды знойдзе водгук у глядзельнай зале.

Клара Кузняцова, кандыдат мастацтвазнаўства. «Літаратура і мастацтва». 29.1.1982 г.

СЦЭНІЧНЫЯ ВОБРАЗЫ АКТРЫСЫ

У 1965 годзе Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут праводзіў чарговыя адборачныя экзамены абітурыентаў на акцёрскае аддзяленне. Прыёмная камісія звярнула ўвагу на жвавую, з яскравым агеньчыкам у вачах дзяўчыну - гэта была Святлана Акружная. Акцёрская майстэрня, якую ўзначальваў буйны майстар сцэны, вопытны педагог Д. А. Арлоў, з'явілася для Святланы добрай творчай школай. Тут яна спасцігла сакрэты акцёрскай прафесіі, асвоіла складаныя працэсы работы над сцэнічнымі вобразамі. Дыпломныя спектаклі паказалі, што са сцен інстытута выходзіць здольная маладая актрыса, са сваёй самабытнай індывідуальнасцю і цікавым творчым характарам. Ужо тады яе вучэбныя ролі - Каця («Варвары» М. Горкага), Сіма («Старыя сябры» Л. Малюгіна) і іншыя вызначаліся завершанасцю, выразным тэмпераментам, глыбокім драматызмам. Тэатру імя Я. Коласа такая актрыса якраз была вельмі неабходная, і С. Акружной было прапанавана паехаць працаваць у Віцебск. Гэта было ў 1969 годзе. А ў 1976-м - яна Заслужаная артыстка рэспублікі.

Вельмі хутка «прыжылася» маладая актрыса ў трупе коласаўскага тэатра. У атмасферы добразычлівасці, сяброўскай падтрымкі, творчых адносін да справы фарміраваўся і сталеў яе талент. Разам з вядомымі майстрамі беларускай сцэны, якія заўсёды з вялікім клопатам і павагай адносяцца да моладзі, Акружная з натхненнем працавала над сваёй першай роллю ў спектаклі «Улада цемры» Л. Талстога.

Першая самастойная роля… Колькі пакут, сумненняў, трывог перажывае акцёр, пакуль даб’ецца таго, што задумаў аўтар, чаго патрабуе рэжысёр. Праз усё гэта прайшла і С. Акружная. Узнагародай за яе самаадданую працу былі поспех і прызнанне. Дэбют у ролі Анюткі быў значным і бясспрэчным.