Зямны акіян

О Эйфель, наш пастыр — стальны чалавеча,

Нарэшце ад свету старога стаміўся і ты.

Раніцай гэтай гуртамі авечак

Бляюць над ракою масты.

Табе надакучыла жыць сярод рымлян

і грэкаў антычных,

Аўтамабіль тут здаецца істотай адсталай, апалітычнай.

Толькі рэлігія — гэта яшчэ ў навіну, яшчэ не за бортам,

Як і ангары нядаўна адкрытага аэрапорта.

Спее ў Еўропе пасеў хрысціяпства — ніяк пе даспее.

Вы, папа Пій, хоць дзесяты,

а самы сучасны з усіх еўрапеец.

Ты ж, на каго пазірае праз вокны ўвесь горад,

угнуў галаву —

Сорам ці грэх цябе мучыць? Ты не зайшоў у царкву.

Стаў каля тумбы, чытаеш афішы крыклівага свету.

Вось вам паэзія раніцы гэтай, а проза — ў газетах.

За дваццаць сантымаў — паўтома забойства, крымвышуку

і паліцэйскіх аблаў,

Здымкаў персон знакамітых і тысяча розных аб’яў.

Раніцай я тую вуліцу бачыў,

вось назву забыў у хадзьбе,

Сонца на ёй трапятала, быццам на меднай трубе.

Чуў, як сірэна правыла тры разы — пара на работу!

І запрагалася цяглае быдла у ярмо па суботу:

Людзі фабрычныя, тэхперсанал

і красуні кантор — сакратаршы

У будні чатыры разы прабягаюць і кросы і маршы,

То на работу трушком, то спяшаць па сігналу «канчай!»

Полудзень з’есці ў кафэ — бутэрброд свой і чай —

I — цераз вуліцу зноў у ярмо, аж пакуль не дахаты.

Іх па дарозе са сцен атакуюць афішы, плакаты —

Клічуць, крычаць, спакушаюць і лаюцца ўслед,

Як папугаі.

I ўсё-такі, гэта — мой свет.

Я люблю тую вуліцу абаяльную, індустрыяльную,

Дзесьці паміж Омап-Т’евілем і авеню дэ Тэрна.

У Парыжы яна

Шуміць ад відна да відна.

Вось яна, маладая,

ты ж толькі ва ўзросце дзіцяці,

У блакітнае з белым прыбрала цябе твая маці.

Ты — набожны, пачуццяў душа твая поўная,

Разам з сябрам Далізам Рэнэ

захапляешся помпай царкоўнаю.

Вечар. Дзевяць гадзін. Ледзь сінее газніца.

З дартуара пабеглі крадном

да світання ў капліцы маліцца,

I тады глыбінёй аметыста — адвечнай, яскравай,

Загарыцца ў тваім уяўленні хрыстова слава.

Гэта — кветка лілеі, паходні агонь непагасны,

Гэта — светач, і ў светача рыжага воласу пасмы,

Гэта — сын бледнатвары няўцешнай пакутніцы маці,

Гэта — вечназялёнае дрэва ўсіх літургій і пацер,

Гэта — гонару, вечнасці мера па роду і віду,

Гэта — эорка шасціканцавая Давіда;

Гэта — бог, што ў пятніцу памірае,

А ў нядзелю ўваскрасае;

Гэта — той наш Хрыстос,

што ўзнімаецца ў неба бязмежную сінь,

Пабіваючы ўсе заваёвы вяршынь і вышынь.

Зрэнка вока — Хрыстос…

О дваццатая зрэнка — наш век!

Стаўшы птушкай, вышэй за Хрыста узляціць

твой акрылены сын — Чалавек.

Д’яблы з пякельнага кодла падымуць галовы, як змеі,

Засыкаюць: «Ён пераймае ўсё

ў Шымана-мага з былой Іудзеі!»

Чэрці закрэкчуць, як жабы вясною на лёдзе:

«Раскрыжаваць яго трэба!

На крыж! Крылы ж украў гэты злодзей»

З лямантам рынуць анёлы ў вышыні

да першага там летуна:

«Вось табе й на!»

Ікар і Янох, і Ілья, Апалоній з Ціяна

Падлятаюць да першага аэраплана.

Праўда, часам яны віражыруюць: трэба ж дарогу

Даць і такім, што святыя дары перакідваюць богу.

Вось, не залопаўшы крыллем, зніжаецца — сеў

самалёт.

Ластаўкі спуджаны, тысячы іх уздымаюцца ў лёт,

З карканнем-граем чароды варон пакідаюць вярбу,

З Афрыкі — ібіс пяшэчкам дадому, за ім — марабу.

Рох крыважэрны, апеты на ліры і ў рытмах тамтама,

Кіпцямі сцяў галаву сама першую — чэрап Адама.

Клёкат у небе — арліны там злёт, пераклічка,

Пырскае блошкай з Амерыкі і калібры-невялічка;

Доўгія, зграбныя пі-і з Кітая вяртаюцца —

Крылца ж адно,

і яны толькі ў пары ў паветра ўзнімаюцца.

Нарэшце і голуб — дух цноты з аліваю міру

Пад пільнан аховай паўліна і птушкі пад назваю — ліра.

Фенікс шугнуў, як касцёр, і на небе далёка і блізка

Зоркі аслеплі — засыпаў жа вочы ім прыскам.

Нават сірэны, пакінуўшы свой небяспечны праліў,

Тройцай плывуць і спяваюць чароўны матыў.

Фенікс, арлы і пі-і-аднакрылкі з Кітая —

Кожны з крылатай машынай зрадніцца жадае…

Вось ты ў Парыжы. Натоўп цябе сціснуў,

і сам ты не свой,

Статак аўтобусаў мыкае побач з табой.

Смутак кахання пятлёй тваю глотку сціскае,

Быццам ніхто ўжо цябе не прыгорне і не пакахае.

Ты калі б жыў у мінулым стагоддзі,—

у манастыр бы пайшоў.

А сёння, ў хвіліну цяжкую,

не да напышлівых слоў.

Ты з сябе насміхаешся:

Як пякельны агонь, смех патрэсквае твой,—

Іскры смеху пазалацілі

Жыцця твайго зрэбпы сувой;

Ён вісіць, той сувой, у музеі халодным і змрочным,

Часам глянуць на гэту рэліквію мы,

пілігрымы журботныя, крочым.

Ты цяпер у Парыжы.

Тут жанчып пепрыстойных сустрэнеш нямала.

Так было (не хачу ўспамінаць!),

калі ў нас прыгажосць заняпала.

Нотр-Дам у агпях ліхаманкавых

бачыў я ў Шартры,

I крывёю сваёй Сакрэ-Кёр

заліваў мяне там па Манмартры;

Я хварэю тады, калі чую шчаслівыя словы

(не трэба, не трэба!),

Ад кахання пакутую, як ад хваробы ганебнай.

Вобраз гэты стаў смуткам, бяссонніцай,

горам тваім,

Ён заўсёды з табою, і заўсёды ты з ім.

Вось на беразе мора Міжземнага

сустракаеш ты сонца ўзыход,

Тут лімонныя дрэвы цвітуць круглы год.

Ты плывеш на чаўне, і сябры твае рады, як дзеці.

Першы з Ніццы, з Ментоны — другі,

ну а з Турбіі — трэці.

Раптам жах ахапіў: асьмінога мы ўбачылі

ў бездані сіняй.

Рыба — вобраз збавіцеля — вынырнула з багавіння.

А сягоння, паэт, ты ўжо ў доме заезным

жывеш каля Прагі,

На стале тваім ружа,

ты шчаслівы ад весняе прагі,

Адрываешся ты ад сваёй пісаніны, ад прозы,

I на ружу глядзіш — ад пачуццяў сваіх нецвярозы.

Ты жахнуўся ў саборы святога Віта:

на агатах скакаў твой цень,

Смуткаваў ты няўцешна ў той дзень.

Ты нагадваеш Лазара — боскага ўгодніка, мой галубок.

Глянь ты — стрэлкі гадзінніка

ў даўнім яўрэйскім квартале пайшлі ў адваротны бок,—

І жыццё тваё гэтак жа сама назад павярнула павольна;

Падыміся ў Градчаны і ўслухайся вечарам вольным,

Як там чэхі спяваюць — піўніцы аж глухнуць ад хору!

Аб Марселі ўснаміны твае — кавуны, іх там цэлыя горы.

Вось у Кобленцы ты — у атэлі вядомым,

Ты у Рыме, пад дрэвам японскім усеўся, як дома.

Амстэрдам памятаеш? Там шчасце к табе пераходнае

танна зусім перапала,

А яна ж за студэнціка з Лейдэна

замуж пайсці абяцала.

У бядняцкім квартале маленькі пакойчык

здавалі нам бедныя людзі,

Там правёў ты тры дні і тры ночы

і гэтулькі потым у Гудзе.

Ты ў Парыжы пад следствам.

Ну дзе вы падобнае чулі?

Як злачынцу якога, паэта ў кутузцы замкнулі!

Пабываў ты ў вандроўках тужлівых

і радасна-простых

Да таго, як уцяміў прыкметы няпраўды і ўзросту.

Я і ў дваццаць і ў трыццаць гадоў у пакутах кахаў,

Жыў, нібыта вар’ят, час дарэмна губляў.

Я на рукі свае не адважуся глянуць.

Рыдаць я гатоў —

Па сабе, па каханай,

Па ўсім, што палохала так на развілках гадоў!

Аглядаеш э тугой эмігрантаў —

былі ж яны колісь людзьмі:

Богу моляцца тут,

а жанчыны з запазухі кормяць малечаў грудзьмі.

Беспрацоўная армія, танны заморскі тавар.

Затхлы пах і смурод напаўняюць вакзал Сен-Лазар;

Яны вераць у зорку сваю,

як біблейскія магі, у ласку нябёс,

Спадзяюцца найбольш зарабіць на зямлі Аргенціны,

I вярнуцца ў краіну сваю, калі толькі злітуецца лёс.

Вось сям’я перавозіць падабенства чырвонай пярыны,

Запаветны свой скарб на далейшы прыход у Парыж.

А пярына, як нашы жаданні, адзін толькі прывід-фетыш.

Частка тых эмігрантаў асядзе і спыніцца тут,

Будуць жыць у трушчобах, спазнаўшы ўсю горыч пакут.

Я іх часта тут бачыў на вуліцы ўвечары;

гэтыя арыстакраты

Выпаўзаюць з каморак падыхаць паветрам

I сядзяць, як на шахматнай дошцы квадраты.

Тут і крамаў яўрэйскіх нямала;

і у крамах між кіпаў тавару

Бачыш жонак купцоў ў шыньёнах, худых, бледнатварых.

Ты стаіш між гаротных

за стойкаю бара паганага,

П’еш халодную каву гатунку таннага.

Ноччу ты ўжо ў віры-гушчары рэстарана,

Дзе жанчыны — жанчынамі і не такія ўжо злосныя —

Дапякаюць і ім, бестурботным, турботы розныя.

Нават з-за самай брыдкай пакутуе яе каханы.

Вось адна з іх сержанта дачка,

на востраве Джэрсі ён служыць,

Рук яе я не бачыў — я гладзіў іх —

патрэскаліся ад сцюжы;

Цела — калісьці на ім загаіліся раны:

Шрамы, рубцы, па спіне ўперамежку.

Шкада мне гэтай дзяўчыны са штучнай усмешкай.

Ты ў адзіноцтве. I ўжо набліжаецца ранак.

Малочніцы звоняць бітонамі: мокра на вуліцы, слізка.

Ноч незаўважна пайшла, як з пасцелі метыска,

Смуглая скура, прычоска кудравая, чорная —

Гэта Фердзіна ўпартая ці Леа пакорная.

І ты п’еш, як жыццё сваё, п’еш алкаголь.

I як гарэлка, цябе ап’яняе жыцця твайго боль.

Пеша пляцешся дадому. Маўклівае неба чарпее.

Спіш у кампапіі ідалаў, што з Акіяніі і Гвінеі.

Усе яны, як і Хрыстос,—

толькі іншае формы аблічча,

Богі цьмяных надзей,

богі без арэола вялічча.

Бывай, бывай,

Сонца з перарэзаным горлам!

Пад мостам Мірабо струменіць Сена,

Нібы каханне наша.

Запомніць трэба, што бядзе на змену

Прыходэіць радасць вокамгненна.

Гадзіннік выбіў: ноч ідзе,

Застаўся я, прамчаўся дзень.

Рука ў руцэ, мы твар у твар стаялі,

Глядзелі вочы ў вочы.

Пад мостам нашых рук рачныя хвалі

Ад поріркаў бясконцых стомлена змаўкалі.

Гадзіннік выбіў: ноч ідзе.

Застаўся я, прамчаўся дзень.

Каханне, як рака, плыве далёка,

Мінае і сплывае.

О, як жыццё ідзе марудным крокам!

Адна надзея ўзнялася высока.

Гадзіннік выбіў: ноч ідзе,

Застаўся я, прамчаўся дзень.

Знікаюць дні і тыдпі ўсе таемна.

Ні час і ні каханне

не вернуцца назад…

Пад мостам Мірабо адна нязменна

Струменіць Сена.

Гадзіннік выбіў: ноч ідзе.

Застаўся я, прамчаўся дзень.

Недалёка ад Тэхаса,

На шляху да Гальвестона,

Ёсць вялікі сад, там ружы

Незвычайныя растуць.

I здаецца ружай віла —

Самай водарнай і мілай.

Часта там адна жанчына

Усё гуляе аж да ночы.

Як прайду я — глянем шчыра

Мы адно другому ў вочы.

Менанітка дама тая:

Гузікаў не прызнае.

I нямашака ў яе

Ні бутона ў строгім сэрцы.

Сам я гузікі губляю —

Мы з той дамай — аднаверцы…

На вуліцах Кёльна хадзіла,

Гуляла яна да відна,

Усім усміхалася міла,

Сядзела за пляшкай віна

На тумбе карчомнай яна.

Сама галадала, а грошы

Свайму аддавала «бошу».

А той сутэнёр часнаком

Смярдзеў і, як ехаў з Фармозы,

Зайшоў у публічны дом

I вывез дзяўчыну, раскосы.

Я ведаю рознага лёсу людзей.

Не ўсіх зразумеў я, праверыў:

Той — мёртвага лісця цішэй,

А полымя тоіцца ў зрэнках вачэй,

А сэрца — адкрытыя дзверы.

Я ўбачыў з самай раніцы штандары,

але нікому не сказаў:

Вось гэта вопратка жабрацтва,

Тут дэмакратыя хавае сарамліва боль,

Тут воля вольная.

Урэшце, бяром мы прыклад з лісця;

О сіла раслінная, — ты адзіная

свабодная на ўсёй зямлі!

Я не сказаў: будынкі запалалі

Таму, што мы сяброў праводзім —

яны ж не вернуцца назад.

Я не прыкмеціў:

ні мазольных рук,

якія заўтра будуць працаваць на нас,

Ні тых, павешаных, якія не змаглі ў жыцці

дабіцца выгады;

Ні тых, хто абнаўляе свет, ізноў Бастылію штурмуе.

Я веру,—

свет пераўтвараюць тыя,

хто ад паэзіі ідзе.

Аздобіўся штандарамі Парыж:

Мой добры друг Андрэ Сальмон

спраўляе слаўнае вяселле.

З ім пазнаёміліся мы ў шычку паскудным

У дні свайго юнацтва;

Апранутыя бедна,

курылі мы ўдваіх, чакаючы зары.

Мы закаханыя былі ў адны і тыя ж словы,

чый сэнс змяніць патрэбна.

Падманутыя дзеці бедныя! Мы не маглі

Смяяцца так, як у маленстве.

I стол, і шклянкі дзве пустыя на нас глядзелі

Апошнім позіркам Арфея паміраючага…

Упалі шклянкі і разбіліся —

Мы пачалі смяяцца,

I прэч пайшлі, шукальнікі пагібелі,

Перасякаючы дарогі, вуліцы,

краіны.

Я зноў сустрэў яго на беразе ракі:

Там белыя гарлачыкі гайдалі

Афелію-тапельніцу, а ён

Стаяў між бледных Гамлетаў, самотны,

I ўмела выціпаў на флейце матыў якісь вар’яцкі.

Я потым бачыў:

ён сядзеў ля паміраўшага мужыка

і суцяшаў яго;

Ён захапляўся снегам зазімка,

як голым жаночым целам;

Я чуў: ён па ўсё быў гатовы

за гонар слоў любімых,

Ад якіх святлее твар дзіцячы.

Таму я не маўчу!

Я ўспамінаю — будучыню заклікаю:

Мой добры друг Андрэ Сальмон

спраўляе слаўнае вяселле.

Дык будзем весяліцца разам!

Сяброўства наша — светлая рака —

Багаты плён нам абяцае:

Прырэчная зямля прыносіць людзям ураджай.

Дык будзем весяліцца разам!

I не таму, што шклянкі нашы

Ізноў глядзяць на нас апошнім позіркам Арфея;

I не таму, што выраслі мы ўсе да неба

I можна зблытаць пашы вочы з зорамі;

I не таму, што сцягі ў вокнах палымнеюць

У грамадзян, якія сто гадоў здаволены жыццём

I драбязу сваю абараняюць;

I не таму, што нам дала Паэзія правы:

Мы можам словамі стварыць

і разбурыць сусвет;

I не таму, што плакаць мы умеем

I не здаёмся смешнымі нікому;

I не таму, што курым, п’ём, смяёмся, як калісьці!

Мы будзем весяліцца, бо каханне

Агнём кіруе і паэтамі,

Каханне напаўняе, як святло,

Прастор паміж планетамі сусвету.

Каханне загадала:

мой добры друг Андрэ Сальмон

Спраўляе слаўнае вяселле!

Міма карчомак, заезных дамоў

Ідуць акрабаты ля хат і садоў.

Праз вёскі, дзе цэркваў нідзе не відаць,

Ідуць балаганшчыкі, бубны грымяць.

I дзеці насустрач імчацца да іх,

I разгараюцца вочы ў малых.

Ідуць акрабаты — лады не ў лады,

Ім кожнае дрэва падносіць плады.

На твары — усмешка, цяжар — на плячы,

Яны барабаны нясуць, абручы.

I малпа э мядзведзем выходзяць у час —

Збіраць медзякі за вясёлы паказ.

Ён пры капелюшы, як паўнапраўны пан,

Прыдворнаму краўцу прынёс стары кафтан.

А камерсант-кравец, падаючы абновы,

Быў сам, як манекен той безгаловы.

Натоўп ішоў, і цені ўслед ішлі —

Спляліся і зліліся без кахання.

I рукі, ўзнятыя да сонечнага ззяння,

Як птахі белыя, зрываліся з зямлі.

Я заутра адплыву на караблі магічным,

З Амерыкі ніколі не вярнуся я сюды.

Я грошы зараблю у прэрыях лірычных.

На вуліцах, што я любіў, змятуць мае сляды.

Вярнуцца хочацца індыйскаму салдату!

А я? Тут кожны мой плявок на біржы прадаюць.

У новае апранены, хачу пад тыя шаты,

Дзе птушкі ціхія і мне заснуць дадуць.

Што манекенам? Распрануцца ім не брыдка,

Прымерку зробяць на любы манер.

У фраку лорда, купленым са скідкай,

Ён проста як сапраўдны мільянер.

А з вуліцы гады

Глядзелі на вітрыну,

На чорных манекенаў

I ў ланцугах

Знікалі назаўжды.

Нудой напхаўшы год, брылі ўдаўцамі дні,

Як тыдні чорных пятніц — да магілы,

І хмары чорна белыя грымелі ў вышыні,

Нібы там жонка д’ябла мешалкай лупіла.

У порт ішоў праз лістапад. Апалаю

Лістотай пірсы выслаліся ўсе.

Стаміўся. Чамадан узнёс на палубу

і сам прысеў.

З пагрозай прыхаванай дзьмуў вецер з акіяна

I валасы вільготным пацалункам цалаваў.

Вось плача эмігрант, ахутаны туманам,

Другі з малітвай на калені ўпаў.

Глядзеў ён доўга: берагі там паміралі,

Караблікі дзіцячыя плылі за небасхіл.

Букет маленькі кінуў эмігрант на хвалі —

I акіян расцвіў, набраўся весніх сіл.

Хай той букет плыве, нібыта слава,

Да іншых поэіркаў, у іншы акіян!

I ў памяці яго мінулае ўставала:

Яго жыцця панурага дыван

Нядоля мачыха саткала.

Васал, ён вырашыў з цянётаў сюзерэна

Уцячы і на жыццё махнуў рукой.

Як дож, звянчаўся з хваляю марской

Пад галашэнне сённяшняй сірэны.

О плынь марская, хлынь насустрач ночы!

Здалёку хіжым позіркам на трупы сумных дзён

Глядзяць да раніцы акул пражэрных вочы,

А мора ўсё гудзе і хвалямі клякоча,

Глынаючы і скаргі і праклён.

Дама насіла сукенку

З турэцкім узорам;

Туніка, вышытая золатам,

Была ў гармоніі

З квяцістым шалем,

Закінутым за плячо.

Вочы яе гарэлі, быццам у херувіма,

Калі яна рагатала. Ах, як яна рагатала!

На твары яе паўтараліся колеры Францыі:

Вочы блакітныя, белыя зубы

I ярка-чырвоныя губы.

На твары яе паўтараліся колеры Францыі.

Па шыі паўкругам ішло дэкальтэ,

à lа Rècamier[1], нібы вежа, прычоска,

А зграбныя поўныя рукі

аголены да плячэй.

Калі ж гэта поўнач празвоняць куранты?

Гэта дама ў сукенцы з турэцкім узорам,

З круглым дэкальтэ,

I ў туніцы, вышытай золатам,

Насіла карону локанаў

З абручыкам колеру золата.

На ножках маленькіх — туфелькі

З бліскучаю спражкай.

Такая багіня, што нават

I страшна было б закахацца!

Любіў я жанчын суровых у завадскіх кварталах,

Штодня там на свет прыбываюць істоты,

Якіх яшчэ свет не бачыў:

Становіцца сталь іх плоццю, полымя — іх мазгамі.

О так, любіў я спрытнае іх племя,

Людзей-машын. Іх шык — пустая пена.

А дамы гэтай прыгажосць

У сэрцы выклікала толькі боязь!

Тут пакоі — удовы.

Сам жыві-памірай!

Нехта з’явіцца новы, —

Плату ўперад давай!

Гаспадар у трывозе,—

Ці заплацяць паны?

Я кручуся ў знямозе,

Як ваўчок завадпы.

Шум фіякраў — аж млосна!

А сусед мой, лайдак,

Смаліць востры, нязносны

Той англійскі табак.

Ён рагоча, кульгае,

Ла Вальера двайнік!

I да ранку мігае

Мой пакутнік-начнік.

I ўсе людзі ў атэлі,

Сярод тлуму таго,

Вавілон зразумелі

З мовай дзікай яго.

Нашы дзверы зачынім!

Кожны ўспомніць пры тым

Аб адзінай жанчыне,

Аб каханні сваім.

Людзі будучых дзён, калі нікалі

Успамінайце мяне: жыў паэт на зямлі,

Калі з тронаў ляцелі старчма каралі.

Паміралі яны у маўклівай журбе,

Але веліч захоўвалі ўсё ж пры сабе.

Ты — дзівосны у верасні, горад Парыж!

Ты паміж вінаграднікаў ночы стаіш:

Вінаградзіны-зоры павіслі ўгары,

Іх нястомна дзяўбуць аж да самай зары

Ап’янелыя птушкі майго захаплення.

Я па цёмных завулках хадзіў у натхненні.

Я пачуў печы голас, як вяртаўся дадому,—

Ён спяваў, урачысты,

то сціхаў, невядомы,

Каб да Сены дайшло гэтай ноччу вячыстай

Рэха ўсіх галасоў — далёкіх і чыстых.

Доўга слухаў я розныя спевы і крыкі,

Што Парыж абудзіў сваёй песняй вялікай.

Песень Францыі прагну.

Прагну песень народаў—

Хай у глотку маю

яны льюцца заўсёды!

П’яны-п’яны Парыж я адчуў і убачыў —

Вінаград ён збіраў самы спелы і смачны,

I спявалі там звонка

Вінаградныя гронкі.

Рэйн стары адгукнуўся, плыў, як водгулле, Ван:

Слухай песні, Парыж, спеў сваіх грамадзян!

Тыя гронкі, што сонца калісь нарадзіла,

Мы гатовы прынесці ў ахвяру табе.

Мы нясём табе розум, і муры, і магілы,

Непачуты табою крык дзяцей у калысках,

Мы прыносім табе рэкі думак іскрыстых,

Мы працягваем рукі ў парыве бязмежным,

Быцца доўгія рукі спяваючых вежаў.

Розум гібкі наш звязаны з іншым жыццём,

Ён хавае, як дзверы, сакрэт пад замком;

Мы прыносім табе таямніцы стагоддзяў:

Ты пачуеш не толькі аб любоўнай прыгодзе,—

Сэнс дваякі пачуеш фатальнай праявы,

Невядомы ні Усходу, ні Грэцыі нават,—

Сэнс Брэтані, дзе сілай дзевятага вала

Акіян кантынент падмывае памалу.

Поўнач гулам сваіх гарадоў адказала:

О Парыж! Мы прыйшлі, мы — крыніцы жывыя —

Гарады, дзе спяваюць, балбочуць святыя,

Металічныя ідалы фабрык святых,

Зацяжарылі хмары ад комінаў тых!

Нібы ўстаў над зямлёй Іксіён механічны,

Нашых рук, нашых пальцаў не злічыш, не злічыш!

Хай завод-велікан, хай майстэрня спарыш —

Як рабочыя голыя, нашы пальцы працуюць:

За сантымы рэальнасць яны фабрыкуюць.

Гэта ўсё мы табе ахвяруем, Парыж!

. . . . . . . .

I яшчэ адказалі тады

гарады, гарады…

Толькі я ўжо адрозніць не мог галасоў —

Незнаёмых, аддаленых слоў.

I напеў старажытнага горада Трэва

Зліўся з іншым матывам і іншым напевам.

Свет вялікі змясціўся ў гэтым віне.

Тут былі і жывёлы, і мора, і дрэвы,

Горы, зоры спявалі — здавалася мне;

Чуў людзей на каленях пры беразе неба,

Спеў жалеза,

што служыць нам добра, як трэба;

Быў агонь, без якога не маем натхнення:

Узнікалі нябожчыкаў гордыя цені,

I маланкі, што думку маю нараджалі;

Кілаграмы паперы агнямі дрыжалі.

I збіраліся разам даты, назвы, імёны,

Там былі чарвякі несмяротныя —

Ім належыць штодзёнпа

Адшліфоўваць пасля нашы косці гаротныя.

Грозных армій змагаліся батальёны,

I былі там лясы:

што ні дрэва, то — крыж,

I была там — ці чуеш, Парыж? —

Хацінка мая ля берагу мілых вачэй;

Крыкі кветак мне чуліся ў змроку начэй.

Гэта ўсё там было,

Гаманіла, жыло.

Апісаць не змагу я — мне слоў пе знайсці,

Зразумець не змагу я ніколі ў жыцці

Усяго, што тады мне ўявілася,

Усяго, што на свеце змянілася,—

Распаліла празрыстым віном

Няўтольную смагу Парыжа.

Пагодныя дні. Жахлівыя сны.

Дзеянні. Вечная музыка руху.

Парасткі, што нараджаюцца з болем.

Светы, якія нагадваюць нас,

Я вас выпіў, а смагі сваёй не здаволіў.

Затое я зведаў смак сапраўдны сусвету.

Ап’янеў ад таго, што я выпіў сусвет сам

на беразе Сены,

Наглядаючы там, як хвалююцца хвалі і дрэмлюць

барліны.

Слухай, слухай мяне! Я — глотка Парыжа.

Буду піць я сусвет зноў і зноў.

Слухай песню маю ап’янення сусвету!

…Вераснёвая ноч праплынала павольна ў вадзе.

Агні не свяцілі з мастоў, захліпаліся ў Сене.

Сярод зорак згасаўшых займаўся ўжо дзень.