Душою з небам гаварыць [Выбраная лірыка]

ПАСЛЯ ШТОРМУ

Глыбокае ранне, глыбокая ціша.

І толькі заілена ўздрыгваюць хвалі.

«Мінулася бура, —

зняможана пішуць. —

Прайшла.

Прашалела.

Зноў ранне. Зноў ціша.

На беразе гэтым

Зашмулена-бурым

Вось-вось людзі з'явяцца —

Выпладні буры.

Па ёд.

Па бурштын.

Па абломкі —

Хто ўчора

Блакітны свой паруснік

Даверыў мору».

1983

ВЯРБА

Хто ўпершыню назваў цябе плакучай,

Самотная вярбіначка-вярба?

Відаць, вялікім горам быў засмучаны,

Нязмернаю была яго журба,

Калі ў табе, датуль незаўважанай,

Сябе самога раптам распазнаў,

Як некалі дзікун, спасцігшы занава,

Што сутнасць і людзей, і дрэў — адна.

I што даецца толькі тым жывучасць,

Хто годны ў муках сцвердзіць сваё «я».

Ці не паэт назваў цябе плакучаю,

Вярба мая, сястра мая?

* * *

Адляцела лістота ў чарговы свой вырай,

У апошні свой вырай, адкуль

Не бывае вяртання праз прыгавар жвіру

Аніводнаму болей лістку.

Як кнаты абгарэлыя, ў неба цягнуцца дрэвы,

Ў дажджавую яго сівізну.

Толькі ж ведаюць дрэвы, што за ёю дзесь дрэмле

Сіне-сонечны спеў пра вясну.

1966

МАНАЛОГ КРЫНІЦЫ, ЯКУЮ ЗАКІДАЛІ КАМЕННЕМ

Колькі прастаяла я? Не помню.

Вымерлі біблійныя звяры,

Што ішлі сюды да вадапою

З ранішняй,

З вячэрняе зары.

Тыя пушчы, што са мной дружылі,

Тыя птахі, што спявалі мне,

Праз вякі акінуліся жытам...

Молада было мне ў збажыне!

А пасля ступіў на поле горад,

Ганарыста ўскінуўся між ніў,

I ў маё сярэбранае горла

Паляцелі

слепа

камяні!..

Як смыляць прыдаўленыя грудзі...

Я да вас яшчэ праб'юся, людзі!

Вы — з мяне.

А як жа вам — без вас?

Але гора вам, калі зноў будзе

На мой голас

Камень — у адказ!

1976

ВОСЕНЬ

І зноў сумую па буслах,

Нібы па родным чалавеку.

Іх восень ціха адвязла

На рыжым чоўне дзесь да грэкаў,

Ці мо ў Егіпет, ці куды, —

Далей ад дрыжыкавай слоты.

Стаяць манахамі сады

У сутанах вымаклых за плотам.

1970

ЛІСТОК

На ўсёй галіне толькі ён адзін,

Адным душою кволы лісцік буры

Яшчэ ўцалеў у бурах мне наўздзіў

I на пасмех-пацеху новым бурам.

О дзе ты, промня веснавога шоўк?!

Ў адказ цыклон кастрычніцкі азваўся...

Дрыжыць лісток,

ды не таму, што зжоўк,

Другое страшыць:

што адзін застаўся...

1970

СНЕГІРЫ

Два снегіры — дзве кропелькі зары —

На шэрую галіну вольхі ўпалі.

I раптам усміхнуўся дуб стары

I жалудоў сыпнуў ёй на каралі.

Ды што для вольхі гэткія дары!

Як дзеўка, ля стаўка ўсё прымярала

Звон-завушніцы з цёплага каралу —

Два снегіры, дзве кропелькі зары.

1969

ПЕРШЫ СНЕГ

Над даляглядам вечар устае,

У шыбы вецер апантана ляскае,

І снег, і снег, як спозненая ласка.

...I гэтак жа, як ласка, растае.

Яшчэ лісты самотныя гараць,

Яшчэ не ўся трава ў зіму ўмарожана.

Не гавары са мной неасцярожна,

Пяшчотай выпадковаю не рань.

На недавер мне сіл яшчэ стае,

Не веснавосць з вясёлкавымі краскамі, —

А снег, а снег, як спозненая ласка,

І гэтак жа, як ласка, растае...

* * *

Я думала, люблю адну вясну:

Вясной так лёгка пераблытаць, дзе я,

Вясною так пяюць ва мне надзеі, —

Я думала, люблю адну вясну.

Я думала, што восень не цярплю:

Так непрытульна і маркотна ўвосень,

Так адзінока з тым, што не збылося,-

Я думала, што восень не цярплю.

Але загуў прасторы сіні звон —

I колькі часу ўжо адно ўяўленне

У родны край вядзе, як у збавенне, —

Ударыла разлука ў сіні звон.

I ўсё прымаю, лета і зіму,

Паводку бурную і ліставею.

Калі зямля, як сонца, душу грэе —

Багаслаўляю лета і зіму!

1972

ЛІСТАПАД

Зноў наступнасць мая — без цябе.

Са здзіўленнем і зябкасцю ў целе

Я заўважыла толькі цяпер,

Што таполі зусім абляцелі.

I што луг і зрудзеў, і зліняў,

У рабін паабдзёўбаны гронкі, —

Хоць яшчэ на двары — цеплыня,

Звон нябёсаў пяшчотны і тонкі.

Ліст апалы у пальцах кручу.

На галіне карычневай почка —

Вёснаў будучых соннае вочка.

Ліст апалы у пальцах кручу...

1975

* * *

Ноччу вецер шурпаты з оста

I мяцеліцы вал дзевяты,

Як на Богам забыты востраў,

На маю наляцелі хату.

Ліхаманіла шыбы ў вокнах,

Дробна дзверы, як зубы, ляскалі.

Ні зямлі, ні неба. Навокал

Снег ды бура, як над Аляскай.

I шматала хату, як трэску,

Толькі сцены стагналі глуха.

Ды прадраўся ружовай крэскаю

Ўрэшце золак праз завіруху.

I абмяклі пургі парывы,

I на ўздыблены снег упала,

Быццам ёй на кудлаты загрывак

Руку ўладна світанне паклала.

1965

АДЛІГА

Перапацелі шыбы, учора шызыя,

І цінькаюць цяжкія кроплі зрэдку.

З чаго ж ты, сэрца, радасцю пранізана?

Я толькі ў маі знаю цябе гэткім!

О сэрца, ты такое рызыкоўнае:

У студзені адліга — не прадвесне.

Табе ж хапае промня выпадковага,

Каб ашукацца

І каб уваскрэснуць!

1970

ЛАЗІНКА

Зусім скалела рыжая лазінка.

Пад панаваннем лютаўскае белі

Зялёны колер стаў амаль паданнем,

Якое ледзь ліпела на краёчку

Нямыслімае памяці яе.

Але аднойчы варухнуўся корань —

I пацяплела ўзрушана зямля,

I лужынкай блакітнаю апаў,

Не ўцяміўшы, што здарылася, снег.

Ускрыкнула ад неспадзеву кнігаўка:

Заместа зледзянелае лазінкі

Ускалыхнуўся сонечны прамень!

I ў воклічах уражанае птушкі

То смех, то недарэчнае рыданне...

Як хораша разгублены ты сёння:

«Чаму цяпер не раніца, а вечар?..»

Так накалела рыжая лазінка...

1972

* * *

Лякаюцца: вярнулася зіма...

І ў доказ гэтай з'явы абуральнай

Паказваюць на снег, як на замах

На жаўруковы спеў світальны,

На кані крык і на бусліны крок

Па ўчора абагрэтай лугавіне, —

А сёння

покавак зялёных кроў

Ад маразоў раптовых стыне.

Вярнулася зіма? Так. Зацвіла

Натхнёнай, апантанаю завеяй!

Ды ў халады працяглыя,

з крыла

Буслінага страсаныя,

не веру!

Не марна прагнуў распусціцца бэз,

На ледаход так галасілі кані

Не марна:

каб прачнулася ў табе,

Што сонца

ўсё-такі цябе шукае!

1977

ВЯРТАННЕ ЖУРАВОЎ

Вы жывыя! Вярнуліся! Нейк амаглі

Пашчу стронцыя, продань дарогі!..

Журавелькі-жураўкі мае, жураўлі,

Сцяг вясны над палескай разлогай!

У Чырвоную кнігу занесены вы,

Бо, як людзям, не заўжды спрыяе

Вам паветра айчыны, наш кут векавы,

Дзе зламыснасць любові наўчае.

Леціцё! — і вяснеюць бары і палі,

Леціцё! — крышаць лёд рэчкі і рэкі.

Хай жа вашая любасць да роднай зямлі

Не спаткае знішчальнай апекі!

1987

ЧЭРВЕНЬСКІ ВЕЦЕР

У зяленым плашчы наросхрыст

Па гаях вецер чэрвеньскі ходзіць.

Толькі блізкіх збліжае ростань.

Толькі з блізкімі час у згодзе.

Ох, які ты вымаклы, вецер!

Травы ў пояс таое, разутаму...

То дажджынка з ліста ці з сэрца

Ападае пяшчотны смутак?

1973

ВАСІЛЬКІ

Як рана васількі завасільковелі!

Ці гэта я спазняюся? Няўжо

Мінулася вясна? Адна аскоміна

Перапарэлых, выгарклых дажджоў...

Спазняюся. Ва ўсім... I рассыпаюцца,

I выпадаюць звёны спакваля,

Як поры года з пачуццёвай памяці,

Памкненняў, дружбы звёны...

А ў палях

Красуе жыта! Як і трэба ў чэрвені.

Не знае глеба ленасці душы.

Каля дарогі ў каласоў гушчэвіне,

Як воклік лета, васілёк дрыжыць.

1974

ЖАР-ПТУШКА

У мой прыглухлы,

Поўны лета сад

Аднойчы,

Як сухая навальніца,

Зіхотка, бесклапотна, жыццярадасна

Жар-птушка з казкі ў сад мой

Прыляцела,

Прашыла зорным полымем яго,

І кожнае зярнятка ў кожным яблыку

Задыхала з абуджанай маркотай

Сканаць,

Ды толькі — цветам прарасці.

Стрывожаны,

Устрапянуўся сад,

А птушка...

Палае двузіхоткае пяро,

Пакінутае мне

Не на ўспамінак:

На тое, каб і ў верасні, і ў лютым

Быў сад мой

Поўны лета.

Кабён

Быў казкаю.

Азораны. І толькі.

КУПАЛЬСКАЕ

Юдольныя,

і плацім мыта

за ўсё, што выпадзе ў дарозе:

найперш —

за пыл ды за каменне,

за град

і за няшчаду спёкі,

але —

і за глыток з крыніцы,

і за ліповы пах мядовы,

і за сцяжыну прад вачыма,

і за валошку каля сэрца...

А Купалка зноў гукае

ночкі цёмнай не баяцца,

кветку-папараць шукаць...

* * *

З якой цярплівасцю

Прыладжвае бусліха

Галінку крохкую ў сваё гняздо,

Пакуль яна тапырыцца пакіне,

Пакуль

У буслянкі адзінства непаўторнае

Не ўпішацца.

О, як зайздросна мне майстэрству гэткаму!

I ў празарлівай птушкі я прашу —

Хіба ж дарэмна менавіта з ёю

Свае найлепшыя чаканні людзі звязваюць? —

Прашу я:

— Навучы мяне, маўклівая,

На вострай, на драпежнай баране

Крыўд, непапраўнасцей, няўдач, памылак

Знітоўваць так —

Да будня будзень, —

Дні мае,

Каб з іх няўхільна-шэрага гнязда

Умела станавіцца на крыло —

Уздрыгліва, няўклюдна, неўміруча! –

Як буслянятка першае тваё,

Мая,

Мной непрадбачаная,

Радасць.

Цярпенню навучы мяне,

Маўклівая...

1974

МАТЫЛЁК

Нахалолі шыбы з ночы, затуманелі,

Па-асенняму глядзяцца ў мокры сад.

Не забавілася слота, хмурай паняю

На пачэсны самы просіцца пасад.

З ёю жарты, з ёю сваркі - надарэмныя,

Гаспадарліва шчыруе ад душы:

Носіць жухлую лістоту абярэмкамі,

Носіць суткамі дажджы ў гнілым кашы.

Ды бывае - неба гляне так падсінена!

І тады, нібы дзівосны госць здалёк,

У акно, што па нагоду зноў расчынена,

Трапятліва залятае матылёк.

Ах ты, госць мой! Рэха лета - выпадковае!

Аж вачам уласным веры не даю...

Як жа хораша замовай каляроваю

Ты няўтульнасць заварожваеш маю!

Матылёчак, летуценнейка дзіцячае...

І лагодзяцца маршчынкі на ілбе,

І шчэ гэтулькі пяшчоты нерастрачанай:

Знік ты - я ж усё ўсміхаюся табе!..

1984

БЯРОЗА

На мокрым голлі — рэдкія лісточкі.

І мне здаецца золкаю парой,

Нібыта залатыя ліхтарочкі

Запалены бярозаю старой.

Куды яна ўзіраецца?

Што бачыць?

І для чаго запалена святло?

Няйначай — лету, выраю — няйначай.

І мо — каб адзінока не было.

А мне б хацелася, бяроза, думаць, —

Прабач, хачу замнога мо, прабач, —

Што ты з маёй бясплённасці і тлуму

Пакажаш сцежку мудрасці і ўдач.

Я і сама шукаць яе гатова,

Шукаць гатова — значыць, і знайду.

А вока ліхтарочка залатога

Не дасць мне спатыкнуцца на хаду.

Тваё галлё, бяроза, падтрымае, —

Яшчэ адолець не адну вярсту.

Пакуты знаю. Боязі не знаю.

Іду.

КАМЕНЬ

Зласліва кінеш камень у крыніцу —

I зразу скаламуціцца вада,

Знікае зоўны воблік таямніцы,

Узвірваецца ўсякая брыда.

Але па часе мут зноў ападае,

Зноў плынь празрыста-вабная бяжыць,

На камень той ужо і не зважае.

А камень той, як на душы, ляжыць.

1989

РАКА

— Твая песня пра што, вада?—

І па хвалях-радках чытаю:

«Што мінулася, не шкада,

Што мінулася, бласлаўляю.

Нават страты і нават боль

Светлай нотай маёй адзначу.

А над тым, што ніколі са мной

Не адбудзецца —

плачу, плачу...»

1973

ЗМЯРКАННЕ

Вячэрнія птахі запелі.

На змену спякотнаму дню

Задумнаю свежасцю спеляць

Маю цішыню.

І вокліч, і высвіст, і шчэбет,

І рэзкі, наструнены крык.

Гарыць аблачыначка ў небе,

Жарынай гарыць.

Яе прахалода папеліць

Галінкаю не варухне...

Вячэрнія птахі запелі...

Як молада мне!

І як мне на дзіва спакойна!

Скацілася сонца ў лясок.

І — не апусцела шпакоўня...

Усё яшчэ збудзецца, ўсё!

КАСТРЫЧНІЦКАЕ

У садзе маім — залатыя жыткі ды вяргіні.

Па ліпеньска-жнівеньскіх люта навальных дажджах

Кароткія дні ўшчэрць наліты і сонцам, і сінню,

Цяплом і лагодай атулены дол па начах.

У садзе маім, павуцінкай знітованы белай,

Ідуць клён з бярозкай на гібельна-зоўны касцёр.

I гэтак дзівосна, і блізка ўсё, і зразумела,

Нібыта прырода ўзяла маю жытку за ўзор...

1988

ЯЛІНА

Не пытаю, яліна, чаму

З боку поўдня пышней тваё голле:

Неаднойчы і нада мной

Сцюжа люта скуголіла.

I зусім не пытаю, чаму

Ты ніколі у поле не выйшла:

Без сябрыны побач і я

Не выжыла б.

1973

КАЛІ Б ЗАПЫТАЎ

Я не хацела б, мой маленькі хлопчык,

З вачыма —

што ўраселы лёну цвет, —

Цікаўнымі, як птушаняты, —

Я не хацела б, каб — васьмігадовы —

Ты раптам па-старэчы запытаўся:

Што думаю я аб жыцці?

Хутчэй за ўсё, ты гэтак не спытаеш,

Хаця наўздзіў парадаксальныя твае

«Дзе», «як», «чаму», «нашто»,

Нібы насенне абдуванчыкаў, зрываных

Табою,

Так і носяцца наўкола

Мяне —

Празрыста, лётка, чэпка — вечна.

Маленькі хлопчык мой!

Глядзі часцей

На краявіды родныя,

Узірайся

У травінку, ў птушку, ў дрэва,

У зару,

Якою днеюць нашы краявіды:

Яны табе памогуць авалодаць

Любові скарбам.

КАНІ

Куды вас выжыў рык бульдозераў,

Уладары балотца — кані?

Павержанымі лазнякамі

Ледзь дыхае яно, былое,

Былое ўжо...

Ці плаўні возера

Цяпер вас, птахі, прытулілі?

Ёсць зацішак...

Якая ж сіла

Густой, маўклівай чарадою

Шпурляе вас сюды штозолку

Гняздоўе абляцець —

I толькі?

О, так і з намі!

У бязвоблаччы

Ліхая грымне нечаканасць,

I ўсё, чым быў жывы, як кані,

Шугне кудысь у паратунку.

А потым вернецца і поначы,

Зарой,

Сваю шукае прыстань,

Ды зруйнавана ўсё тут чыста,

Ранейшаму няма прытулку,

Ранейшаму душа чужая...

Ці лепшае ў ёй прарастае?

1974

КРЫНІЦА

Бярозавым святлом упала поўня

У ціха разгайданы ветрам гай.

Абавязкова некалі прыпомніць

Табе твая пічаслівая туга

І гэты гай, і апантанасць поўні.

Пачуццяў іншых абарваўшы прывязь,

Абавязкова вернецца сюды

Твая душа,

як па жывіцу, прыйдзе

Да гэтае крынічнае вады,

Пачуццяў іншых абарваўшы прывязь.

Яна адна тут, ясная крыніца.

Цяпер ты і не думаеш, бадай,

Што толькі ў ёй адзінай і бруіцца

Жыццё, якім гаворыць з намі гай.

Любоў... Яна — як гэтая крыніца...

Бярозавым святлом упала поўня...

СОН-ТРАВА

Якая дзіўнасць... Аж неверагодна...

Цвярозы ліпень, чабаровы свет,

І раптам — кропляю нябёс пагодных —

Званок світальны сон-травы ў траве.

Якая дзіўнасць... Дзе, у чым прычына,

У якой нястачы вод, святла, цяпла,

Што кветка толькі зараз расцвІла,

Свой май у ліпні толькі прыручыла?

Якая дзіўнасць... Я крануць не смею

Бунтоўны, пе ў пару, яе агонь:

У цвярозасці чабору страсна спее

Званок няспраўджанага сну майго.

1973

ШЫПШЫНА

Гляджу на куст шыпшынавы з тугою:

Не ўбераглі яе калючкі цвету.

Дзеля чаго ж яны тады на голлі?

Маўчыць маё дасведчанае лета.

Ажно да ўзлесся з сонечнай палянай

Усеўладарна падступіла жыта.

Нямала і ў мяне галін зламана

Чужым і ўласным хапатлівым бытам...

Спакой — не здзьмуць апоўдню

й парушыны

З ліста, ён і не сіліцца дарэмна.

Я знаю: быць шыпшынаю шыпшыне,

Пакуль зямлі трымаецца карэннем.

І ўсё ж на куст гляджу, гляджу

з тугою —

Не ўбераглі яго калючкі цвету.

Дзеля чаго яны тады на голлі?

Маўчыць маё дасведчанае лета.

1975

АРАБІНЫ

Ну вось, зноў арабіны адцвілі,

Шчэ ў адзін чэрвень велічна ўваходзяць.

Хто я? Дзеля чаго тут, на зямлі?

Нашто брыла тысячагоддзі,

Пакуль, як арабіна ў лета, крок

У гэтую хвіліну не зрабіла,

Якая — памылкова ці знарок?—

Са сну маю свядомасць абудзіла?

Лістоты й гронак вязіва шуміць

Прад небам вечнае зачараванне.

А я — а я ўсяго кароткі міг,

Працяг у часе нечых існаванняў.

Працяг іх лепшых помыслаў, відаць,

Надзея іх няздзейсненых памкненняў.

Я ж чую, чую: плодная вада

Упарта акрынічвае карэнне

Маё; і я — за продкаў, за сябе—

Распростваю спіну, увысь цягнуся.

Ідуць у задуменні, не ў журбе

У песню

арабіны Беларусі.

ЛЯ ВОЗЕРА

Зялёны бераг. І вада — зялёная.

І вочы — як трава і як вада.

...Чаму вы, хвалі, хоць імкнеце ўдаль.

Аднак усюды — берагоў палонныя?

Дзе б ні стаяў над возерам, нязменна вы

То гнеўныя, то ціхія — да ног...

Зялёная вада. Пяску клінок.

І вочы — зелянкавыя, праменныя.

1973

ДАЖДЖЫНА

Шапоча дождж ліпнёвы

За шыбаю начной.

Спакой ягонай мовы —

Вянец на мой спакой.

Даволі ж бо, даволі

Мне прывідаў лавіць.

Хачу, нарэшце, волі:

Хачу пакорнай быць.

Пакорнай, як дажджына,

Што дасягнуць змагла

Прызоркавых вышыняў,

А ўсё ж у пыл лягла.

Каб зноў, калі падоліць,

Узняцца шчэ вышэй,

А падаючы долу,

Як праўду, мець свой шэпт.

Шапоча дождж ліпнёвы

За шыбаю начной.

Спакой ягонай мовы —

Вянец на мой спакой.

1990

РЭМЕЗ

Прага неба, вышыняў прачыстых

Адкладзецца маршчынкай на лбе.

Дзень мой толькі з табой найсвятлісты,

Не крыляецца мне — без цябе.

I ссутоньваюся, і нямею,

Хоць упарта, як рэмез, вяжу

Я гняздзечка любові — ў надзеі,

Што тваю адагрэю душу.

Прывід мары становіцца явай,

I нядзеліцца будні трыснёг

Ад табой зноў набытага права

Быць —

каб сонцам валодаць, як бог.

Над гняздзечкам лісток залацее.

Ва ўспамін ён у чый упадзе?..

Супакойваюся і чысцею.

Ты са мной, і не горкі мне дзень.

1989

І ЧАЙКІ

Сугучча апярэння і паставы годнай,

Праніклівага зроку вастрыня,

Імклівасць дужых крыл,

Дакладнасць руху

Ім—

Лёткім злучнікам нябёсаў і вады —

Азёрным чайкам волелюбным

Дадзена.

І вось —

Яны

Над сметнікам крыкліва мітусяцца

I, нібы вераб'і кароткапёрыя,

Да хрыпу сварацца

За чэрствую скарынку...

У НАВАЛЬНІЦУ

Не навальніца — светапрастаўленне!

Прыбілі ноч да долу перуны.

Прад ураганам дрэвы — на калені!

I толькі стогнуць здушана яны.

Сляпога ліўня кручаная плётка

Па іх галовах скораных — з пляча!

I ні табе збавення, ні палёгкі,

Ні права на абураны адчай.

А па сцяжыне да здранцвелай хаты,

Праз хіжы зырк ламаных бліскавіц,

Бяжыць дзяўчо. З каханым. З вечарніц.

Як абяцанне сонечнага свята.

1965

ДЗЕВЯТАЕ МАЯ

Доўга цень на долю падаў,

Я свой ясны дзень шукала, —

А яго закалыхала

Ноч

на белым голлі саду.

Ледзь шчакой крануся вецця —

Абсыпаюць цветам промні.

Як цябе, глыбока помню:

Мірам

гэта ўсё завецца...

1977

БАЕЧКА

— Шэра-буры верабейка-верабеечка,

Прыжывіся ў маім садзе, дам капеечку!

Ну навошта верабейку тыя грошыкі?

Ды садок сам па сабе такі ўжо гожанькі!

Сонца ззяе — аж не глянуць, вочкі слепяцца,

А на голлі квет да квету так і лепіцца,

А на кожным на лісточку, на зяліначцы

Дыяменцікам звісае па расіначцы, —

I прынада, і прытулле дзіўназыкае!

Абжывае сад птушыначка, чырыкае.

Паскакала-палятала шмат ці трошачкі —

Што за дзіва: тут ні семачкі, ні мошачкі...

Захацелася напіцца верабейчыку,

А раса ўжо не раса — крышталь-каменьчыкі...

Узлунала недаўменна рэха гучнае:

Зёлкі, кветкі, дрэвы, сонца —

ўсё тут штучнае!

Тузануўся шэра-буры ў неба сіняе —

Марна: лапкі ўжо аблутаны, засілены!

Як падкошаны, зваліўся верабеечка:

Ані волі ў небаракі, ні капеечкі...

1989

ПОЛЕ

Не калоссем —

тваімі рукамі шурпатымі

лашчыцца поле.

Не асотам —

тваёю халоднай цвярозасцю

колецца поле.

Над валошкамі

павуцінка танюткая, сумная

жылачкай б'ецца...

АРАБІНЫ

Стрымгалоў ляцяць уніз дажджы рабыя,

Восень лісце замятае на парог.

Арабіны, арабіны, арабіны,

Як паходні каля выцвілых дарог.

Арабіны, арабіны, арабіны,

Бы струмені зацвярдзелага віна

Ці асколкі цеплаватага рубіну

У рудых далонях схмаранага дня.

Хоч не хоч, ды толькі часу не прыпыніш.

Лета бабіна кароткае, бы ўскрык.

Гнуцца долу арабіны, як рабыні,

Як збавення, выглядаюць красавік.

1967

ВЯСЁЛКА

Хмары з самага ранку —

набраклыя, шызыя.

Дождж ад самага ранку няўтомна палюшчыць.

Аж не верыцца ў золкасць за мокраю шыбаю:

Ціхамірна і соладка на сэрцы трывушчым.

Мілы, што гэта?!.

Што ты...

зусім і не плачу я,

Пачакай... парушынка да вейкі прыпала...

За ўсё лета ні разу вясёлкі не бачыла –

Аж цяпер вось

у небе асеннім заграла!..

1981

НЕ АДДАВАЙ СЯБЕ САМОЦЕ

На золку прымаразкі ходзяць,

Не першы жоўты ліст упаў.

Не аддавай сябе самоце,

Заўчасна ёй не саступай.

Няхай пазначана журбою

Расстанне восені з вясной,

Нашто ж развітвацца з сабою,

Сябе збаўляць першаасноў,

Калі вачам — нябёс сінеча,

Калі рукам — барвяны ліст,

Калі для сэрца — позірк нечы,

І ўздрыгне сэрца, як калісь...

ЗНІЧКА

І ты мне зорку абяцаў,

І падарыў яе ў шуканні

Цяпла спагады і любові.

І ў нас адліжнела на сэрцы,

Бо мы не ведалі яшчэ,

Што зорка тая наша —

Знічка.

Цяпер жа, ведаючы ўсё

Пра справядлівасць нашай знічкі,

Не хочам ведаць анічога,

І ў страху перад халадамі

Зноў прагнем зоркі —

Сэрца друга.

1977

СКАРГА ДЗІКАЙ ЯБЛЫНІ

Я ў сад хачу!

У той прасторны сад,

Дзе вішанна, і яблычна, і грушна, —

Мне тут, на ўзмежку вольным гэтым,

Душна.

Мне млосна ад прасторы навакол,

Між быльнягу учэпістага стыну:

Там,

Блізкай дзе няма душы, —

Пустыня.

Я ў сад хачу!

Я клопату хачу!

Бязглузда ж усыпаць пладамі вецце,

Каб іх стаптаў,

Каб змарнаваў іх

Вецер.

Я ў сад хачу!

1977

* * *

Адна...

Яна яшчэ здалёк відна:

На выгарбку, вятрам усім адкрытым,

Стаіць сухая, чорная сасна,

Як даўкі сімвал тлену і нябыту.

Ні дрэўца, ані кусціка —

Вакол

Крыжы ды цёмны камень надмагілля.

Ды сухастоіна, нібы дракон

З вычварна пакручастым мёртвым крыллем...

Так давялося на вяку сасне

Быць сведкай толькі гора ды няшчасця,

Што сіл няма ўжо ні зазелянець

Хоць голькаю адной,

Ні ўпасці.

1977

* * *

«Будзе лета, як звон, пустое».

Гэты голас даўно знаю.

Не затоім крыўду на тое,

Што адбыцца й не магло з намі.

Светлячок выпадковы блісне —

І да ўздрыгу вусцішна стане:

Абяцаўся свет быць вялізным -—

Звёўся да чакання світання.

Абяцаўся свет быць вадою —

Звёўся да ненатольнай смагі.

Глухне сад лебядою.

З дзічкі зыркае расамаха.

1981

* * *

Непраглядна-чорная вада,

Натапыраная асакою.

А да берага — рукой падаць.

Я ж вяслую ўпартаю рукою.

А куды, і з чым я прыплыву,

Што шукаю, што знайду, пакіну?

I нашто, хоць ранюся, ірву

I вяслом сцінаю асачыну?

I спачыну ў гэтым — не відаць,

Бо ажно самому шляху чоўна

Так баліць, каб светлаю вада

Стала

з непраглядна-чорнай.

1977

* * *

З блакіту задыхаецца зямля, —

Асмяглай зеленню травы й лістоты,

Калоссем — з прагай спеласці —

ў палях

Да неба цягнецца услед грымотам.

Ды ліўні ўваскрасальныя ўсё міма:

Ты не любімы.

Бяскроўныя нябёсы і ралля

У колеры адным — у шэрым — стынуць.

Ні зоркі барвы; зводдаль спакваля

Нагортваецца снежная пустыня;

Адзіна ветру свіст здзічэлы, грубы:

Сам больш не любіш.

* * *

Той краёчак далягляду

І дагэтуль прад вачыма:

Дзве

ляцелі

аблачыны

Па краёчку далягляду!

Паасобку,

Ды суладна,

Так напеўна,

Так парыўна,

Побач, поруч,

Неадрыўна

ад краёчка далягляду!

Незліянае адзінства,

Блізкасці, і меж улада,

І нятоеная радасць —

Па краёчку далягляду!

Разам, —

І падмен не трэба!

Роднасць, —

І даволі платы!

На краёчку далягляду —

У самым сэрцы свайго неба!

1977

ДОЖДЖ

Вось і дождж. Так чакалі яго!

Наваколле ажно прыўзнялося

Да слівовай хмарыны тугой,

Набрынялай у небе бялёсым.

Ні маланак, ні перуноў.

Запаволена, роўна, ўрачыста

Цёплы лівень, густы, як руно,

З насалодай акрыў дол вячысты.

З ганка ўсцешана, як тапалёк,

Хлопчык цягне ў залеву далоньцы.

Голас бацькі, як сон, як апёк: —

Гэй, у хату! «Крый божа, стронцый...»

1971

ПАВУЧОК

Сшалець ад радасці — як недарэчна,

Як гэта жалю варта, сапраўды,

Аслепнуць і забыць, што вечна, вечна

Ты тут на павуцінку ад жуды.

Падцяты ў самым сонцы, і не сцяміш,

Як апынешся зноў у чорнай яме...

«Няхай не трызніцца, што ты тут — волат!

Не блюзніцца ўсёўладдзе ўласных рук!

А вось пабач, які ты босы-голы!

Паслухай вось, бяссілы, сык гадзюк!..»

Цябе шкадуюць проста адмыслова!

А з ямы выбавіць хоць хто гатовы?

Варушыцца надзеі павучок...

Зноў выштукуеш залаты гачок?..

1988

* * *

Снягі абложныя прадвесне

Пратне травіначкі лязом,

І свет наш прадаўжальна змесціць

Паміж усмешкай і слязой,

І зноў панітавана будзе

Вясёлка траўня і слата,

І радасць гэтак лёгка спудзіць,

І стогну цяжка вылятаць.

Снягі прыпалыя прадвесне

Пратне травіначкі лязом,

І цэлы свет працяжна змесціць

Паміж усмешкай і слязой,

Дзе недазвол на безнадзейнасць,

Дзе спадзяванняў правата,

Што нас нявыказнае здзейсніць

Раней, чым прыйдзе немата.

ПАВАРОТ НА ЛЕТА

Дні зімняга сонцастаяння!

Мяцельнае кудасы баль,

Калі на ўсяленскім аргане

Па нотах раскладзена даль!..

Дарога па следу смуткуе,

Сустрэчы — нібы міражы,

Пакуль сваю ўладу святкуюць

Раскутыя маразы.

Раптова прасветлена гляне

Адліга з-пад волкіх павек, —

Дні зімняга сонцастаяння,

Цяпла неўміручы павеў!

Як шчодрацца блізкія вочы!

Як ломка адзвоньвае лёд!..

Цяпер ужо сонца не збочыць —

На лета яго паварот!

ЛІСТОК

Дубовы лісток падаеш —

як руку —

I два жалуды...

Не весела сэрцайкам на скразняку.

Халады.

Не нам іх баяцца. Нейк перажывем —

Людзьмі

ды з людзьмі.

А гэты лісток —

яму лепш у траве —

Ты садзьмі.

З маёй далані ты садзьмі яго сам

Без жалю-тугі:

Хай будзе як ёсць ужо ў нашых лясах,

Дарагі...

1984

СНЕГАПАД

Замець —

З белага свету ды з чыстага поля.

Як дзівосна туліцца гарачай шчакою

Да шалёна-вясёлага твару завеі...

Зноў, як некалі, толькі ў харошае веру.

Зноў, як колісь,

пяшчотай заходзіцца сэрца.

Толькі белая замець. Ні гора. Ні смерці.

Белы вір раўнавагі. Ні здрады. Ні звады.

Не канчайцеся, вейце, мае снегапады...

1974

* * *

Яшчэ трымаюць маразы,

Яшчэ ўспаноўваюць завеі,

Але прамень святла на веі

Ужо кладзецца ад слязы.

Ад той слязы, пасля якой

Дыханне набывае песня —

Усё, з чым вера не зачэзне —

Не ў шчасце —

«Ў волю і спакой».

1981