Адкуль наш род

Вынаходнік Казімір Семяновіч

Мiнуўшчына нашай краiны славутая не толькi сваiмi выдатнымi палiтыкамi i ваярамi, асветнiкамi i паэтамi. Сярод нашых далёкiх продкаў былi i знакамітыя вучоныя, вынаходнiкi. Яны нашмат апярэджвалi свой час.

Чатыры стагоддзi таму адукаваныя людзi ўсёй Еўропы захаплялiся талентам аднаго з такiх людзей — беларуса Казiмiра Семяновiча.

Звестак пра гэтага выдатнага чалавека захавалася няшмат. Дакладна невядомыя нi год, нi месца нараджэння Казiмiра Семяновiча. Гiсторыкi мяркуюць, што ён з’явiўся на свет чатырыста гадоў назад, а здарылася гэта ў Вiцебскiм ваяводстве.

Беларусы ў тыя часы называлi сябе лiцвiнамi, гэта значыць жыхарамi Вялiкага Княства Лiтоўскага, якое было беларускай дзяржавай. Лiцвiнам заўсёды з гонарам называў сябе i Казiмiр Семяновiч, прычым рабiў гэта i на радзіме, i жывучы далёка ад Беларусі.

За тысячы кiламетраў ад роднай зямлi ён прачула пiсаў у сваёй кнiзе: “Сэрца клiча туды, дзе жыве мой народ, дзе ў Купальскую ноч на вулiцах гарадоў i на лугах збiраецца мноства людзей, каб каля запаленых вогнiшчаў спраўляць карагоды i вясёлыя танцы”.

Казiмiр паходзiў з шляхецкай сям’i. Найпершым абавязкам нашай шляхты была абарона дзяржавы ад ворагаў.

Пасля навучання ў школе-калегiюме Семяновiчу таксама давялося ўзяць у рукi зброю. Ён удзельнiчаў у войнах Рэчы Паспалiтай з Маскоўскай дзяржавай i з татарамi. У бiтвах Казiмiр быў заўсёды рашучы i мужны, хоць лiчыў войны найбольшай бядой на свеце.

Трапiўшы ў войска, Семяновiч адразу зацiкавiўся артылерыяй — навукай пра гарматы i iхняе баявое выкарыстанне. Артылерысты лiчылiся на вайне галоўнымi. Ад iх майстэрства вельмi часта залежала перамога. У адной з бiтваў з татарамi Казiмiра вельмi ўразiлi дзеяннi непрыяцельскіх піратэхнікаў — майстроў, што займаліся вырабам гаручых сумесяў і сігнальных агнёў. Татарскія піратэхнікі зрабiлi тады густую дымавую заслону i выратавалi сваю коннiцу ад разгрому.

Казiмiр Семяновiч намерыўся прысвяцiць вывучэнню артылерыi і піратэхнікі ўсё сваё жыццё. Дзеля гэтага ён старанна займаўся арыфметыкай, геаметрыяй, механiкай, фiзiкай, хiмiяй ды шмат якiмi iншымi навукамi. Сiлы ў гэтай цяжкай працы дадавала яму, як ён прызнаваўся, шчырае жаданне паслужыць Бацькаўшчыне i сваiм суродзiчам.

Каб паглыбiць свае навуковыя веды, Казiмiр Семяновiч выпраўляецца ў далёкую Галандыю. Грошы на падарожжа даў яму сам вялiкi князь i кароль Уладзiслаў IV.

Гаспадар нашай дзяржавы вылучыў Казiмiра сярод астатнiх артылерыстаў. Гэта адбылося дзякуючы яго таленту, розуму i працавiтасцi. Вельмі важна было і тое, што Семяновiч выдатна ведаў замежныя мовы — лацiнскую, грэцкую, нямецкую ды яшчэ некалькi.

Галандыя была тады адной з найбольш перадавых краiнаў у Еўропе. Яна мела багатыя бiблiятэкi i добра развiтую навуку. У Галандыi было моцнае войска з добрай артылерыяй. Семяновiч шмат чытаў, рабiў сотнi старонак выпiсаў i замалёвак, вывучаў дасягненнi галандскiх гарматнiкаў.

Наш вучоны суайчыннiк задумаў напiсаць сваю кнiгу, прысвечаную артылерыi. Ён распачаў доследы з порахам і раскрываў усё новыя таямнiцы гэтага небяспечнага рэчыва.

У Галандыi iшла вайна за незалежнасць ад iспанскага караля. Як спрактыкаваны iнжынер-гарматнiк Семяновiч удзельнiчаў у аблозе розных гарадоў i заслужыў баявы галандскi ордэн. Адначасова ён, часта пад варожымi кулямi, вёў свае навуковыя назiраннi. Галандцы паважалi беларуса Семяновiча не толькi за смеласць, але i за шматлiкiя вынаходкi, якiя паляпшалі баявыя гарматы.

Праз два гады вялiкi князь i кароль Уладзiслаў IV прыслаў Семяновiчу загад вярнуцца на радзiму i прызначыў яго на высокую пасаду намеснiка начальнiка каралеўскай артылерыi.

Нягледзячы на нялёгкiя дзяржаўныя клопаты, Казiмiр Семяновiч працягваў працу над сваёй кнiгай пра артылерыю і піратэхніку. Дзеля яе завяршэння ён папрасiў дазволу пакiнуць службу i зноў паехаў у Галандыю.

Кнiга нашага вучонага суайчыннiка была надрукаваная ў 1650 годзе ў горадзе Амстэрдаме. Яна называлася «Вялiкае мастацтва артылерыi». Семяновiч напiсаў яе на лацiнскай мове, якую тады добра ведалi адукаваныя людзi ў кожнай еўрапейскай краiне, у тым лiку i ў Вялiкiм Княстве Лiтоўскiм.

У сваёй працы Семяновiч падрабязна пісаў пра гарматы розных відаў. Ён патлумачыў, як правiльна выбраць iхнi калiбр, як атрымаць неабходны сплаў металаў i добры порах. Кнiга мела больш за дзвесце дасканалых малюнкаў, складаных схемаў i таблiцаў.

Асобны i найкаштоўнейшы раздзел «Вялiкага мастацтва артылерыi» быў прысвечаны ракетам. Беларус Казiмiр Семяновiч упершыню ў свеце вынайшаў шматступеневую ракету.

Ён зрабiў таксама шмат вынаходак, якiя і сёння выкарыстоўваюцца ў ракетабудаваннi. За гэтыя заслугі Казіміра Семяновіча справядліва называюць “дзядулем” ракетнай тэхнікі.

Канец жыцця нашага вынаходнiка ахутаны таямнiцаю. Прыкладна праз год пасля выхаду кнiгi «Вялiкае мастацтва артылерыi» зямны шлях Семяновiча абарваўся. Магчыма, ён загiнуў пад час сваiх небяспечных доследаў. Магчыма, быў забiты нейкімі зайздроснiкамi i супернiкамi, якiя лiчылi, што Казiмiр выдаў iхнiя прафесiйныя сакрэты.

Жыццё вучонага працягвалася ў ягонай кнiзе. Не прамiнула i года, як «Вялiкае мастацтва артылерыi» пераклалi на французскую мову. Потым з’явiлiся пераклады на галандскую, нямецкую, дацкую, англiйскую. Паўтара стагоддзя кнiга Семяновiча была найлепшым у Еўропе падручнiкам артылерыi i ракетабудавання.

Калi вам хто скажа, што шматступеневую ракету вынайшаў расейскi вучоны Канстанцін Цыялкоўскi, — растлумачце, што ў сапраўднасці ўсё было іначай. Больш чым за 250 гадоў да Цыялкоўскага гэта зрабiў выдатны беларускi вынаходнiк Казiмiр Семяновiч.

1. Дзе нарадзіўся Казiмiр Семяновiч?

2. Што ты даведаўся пра ягоны ўдзел ў абароне нашай Бацькаўшчыны?

3. Дзеля чаго Семяновiч паехаў у Галандыю? Чым ён там займаўся?

4. Як называецца кнiга Семяновiча? Дзе i на якой мове яна была надрукаваная?

5. На якiя мовы была перакладзеная кнiга «Вялiкае мастацтва артылерыi»?

6. Чаму Казiмiра Семяновiча называюць “дзядулем” ракетнай тэхнiкi?